დერმატოლოგია და

ვენეროლოგია

ალექსანდრე კაციტაძე
2020

თბილისი
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

უაკ 617.8 1
616/5-616.97

წიგნი მოიცავს დერმატოლოგიისა და ვენეროლოგიის ძირითად საკითხებს.

მოცემულია სათანადო ცნობები კანისა და ვენერულ დაავადებათა ეტიოლოგიის,
პათოგენეზის, კლინიკისა, დიფერენციული დიაგნოზის და მკურნალობის შესახებ.
წიგნში ბევრი ფერადი ფოტოა, მათი დიდი უმრავლესობა ავტორის საკუთარი
კლინიკური მასალაა, ნაშრომი კი მის მრავალწლიან სამკურნალო-პრაქტიკულ
მოღვაწეობას ეფუძნება.
წიგნი განკუთვნილია სტუდენტების, რეზიდენტებისა და ექიმ დერმატო-
ვენეროლოგებისათვის.

1
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

თავი 1 2

კანის მორფოლოგია, ფიზიოლოგია და

ბიოქიმია
კანის მორფოლოგია

k ani aris adamianis sxeulis safarveli da mraval mniSvnelovan

sasicocxlo funqcias asrulebs. igi Sedgeba epidermisis, dermis,

hipodermisa da kanis danamatebisagan (Tma, frCxilebi, saofle da qonis
jirkvlebi), romlebic morfofunqciur erTobas warmoadgens (სურ. 1-1)

epidermisi

warmoadgens mravalSrian garqovanebad epiTeliums. igi Sedgeba

ujredebis xuTi Srisagan: bazaluri, wevetovani, marcvlovani, priala,
rqovani (სურ.1-2). priala Sre amJamad eleqtronul mikoskopSi calke ar
gamoiyofa (სურ.1-3)
epidermisis agebulebis
Tavisebureba uzrunvelyofs mis
elastikurobasa da gamZleobas,
kargi regeneraciis unari ki –
dazianebulis swraf aRdgenas.
ujredebis Sreebi gansxvavdeba
rigebis ricxviT, ujredebis
formiTa da maTi citologiuri
maxasiaTeblebiT. TviT ujredebi ki
erTmaneTisagan gansxvavdeba
agebulebiT. kanis sxvadasxva
ubanze epidermisi sxvadasxva
sisqisaa – yvelaze sqelia
fexisgulisa da xelisgulis kanis
epidermisi, yvelaze Txeli –
quTuTos, mamakacis sasqeso
organos Tavisa da CuCis kanis.
epidermisis ujredebs ewodeba
სურათი 1.1. კანის აგებულება. (სქემა)
epidermocitebi. ujredebis ZiriTad
masas Seadgens bazaluri, wvetiani

2
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

da marcvlovani epidermocitebi,
romlebic asrulebs 3
keratinwarmomqnelis funqcias
(keratinocitebi).
epidermisSi aris agreTve
ujredebi, romlebsac sxvadasxva
funqcia akisria, kerZod,
pigmentwarmomqmneli ujredebi anu
melanocitebi, receptoruli anu
merkelis ujredebi, imunuri anu
upigmento, morCovani epidermocitebi
სურათი 1-2. კინის ჰისტოლოგია
anu langerhansis ujredebi.
epidermisis yvelaze Rrmad
moTavsebuli Sre, romelic
esazRvreba uSualod dermas, aris bazaluri Sre.

bazaluri Sre (stratum basale)

igi Sedgeba viwro RreCoebiT, e w. ujredSorisi RarebiT

gancalkevebuli prizmuli ujredebis erTi rigisagan. ujredSori
moicavs ujredebs Soris sivrces, mis mosazRvre or plazmolemasa da
Sinaganad maT mimdebare citoplazmis viwro zonebs.
mosazRvre ujredebis garsebi SeerTebulia mravali desmosomiT,
romlebic warmoadgens mosazRvre plazmolemebis gamkvrivebis simetriul
da mkacrad paralelur ubnebs.

bazaluri ujredebi

am ujredebis ovaluri birTvebi mdidaria qromatiniT, romelic

intensiurad iRebeba birTvis
ZiriTadi saRebavebiT da bevrad
ufro muqia, vidre zemoTa Sreebis
ujredTa birTvebi.
bazaluri ujredebis
citoplazmisaTvis damaxasiaTebelia
ribosomebis da mitoqondriebis didi
raodenoba. maTSi aris marcvlovani
citoplazmis bade da firfitovani
kompleqsi, aris agreTve
melanosomebis kompleqsebi,
სურათი 1-3. კანის ულტრასტრუქტურა calkeuli melanosomebi da mcire
raodenobis lizosomebi.

3
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

tonofibrilebis viwro konebi Tavisufladaa citoplazmaSi,

koncentrirebulia birTvis irgvliv da Tavs iyris konebad desmosomebsa 4
da naxevardesmosomebTan. tonofibrilebis ori kona, erTi da ori
desmosoma da citoplazmis wanazardi qmnis ujredSoris xids.
bazaluri Sris ujredebSi mimdinaroebs boWkovani cilis,
polisaqaridebisa da lipidebis sinTezi. maT axasiaTebT maqsimaluri
mitozuri aqtiuroba da Sesabamisad Sedgeba dnm-isa da rnm-is Semcveli
struqturebis udidesi raodenobisagan.
bazaluri keratinocitebi epidermisis zrdis ZiriTadi elementebia,
mravldebian dayofiT da maTi TandaTan diferencirebiT warmoiqmneba
yvela zeda Sris ujredebi. epidermisis ujredebis mitozis cikli
Sedgeba oTxi fazisagan: S fazisagan, romelic xasiaTdeba birTvuli dnm-
is sinTeziT, premitozuri gafarToebis G2 fazisagan, dayofis M
fazisagan, romelic Sedgeba pro-, meta-, ana da telofazebisagan da
ujredis postmitozuri gadidebisa da dnm-is sinTezis G1 fazisagan.
Svilobili ujredebis nawili migrirebs zeda SreebSi da
monawileobs garqovanebis procesSi. epidermisis ujredebis sruli
ganaxlebis xangrZlivoba 26-28 dRe-Ramea. bazalur SreSi keratinocitebs
Soris aris ori tipis wanazardi ujredebi: melanocitebi da
langerhansis ujredebi. aqvea merkelis mgrZnobiare ujredebic.

melanocitebi

Seadgens bazaluri Sris ujredebis daaxloebiT 10%-s. kanis

zedapiris yoveli kvadratul santimetrze 100-200 melanocitia, isini
arian kanis danamatebSic, gansakuTrebiT ki Tmis folikulSi.
melanocitebisaTvis damaxasiaTebelia morCovani forma (სურ.1.4). morCebiT
melanocitebi ukavSirdeba ramdenime mezobel keratinocits, amasTan
morCebma SeiZleba miaRwios wvetovan da marcvlovan Sresac ki. TviT
ujredi mdebareobs bazaluri ujredebis doneze, magram SeiZleba ufro
qvemoTac iyos da dermis mxares Cazneqili.
birTvs ukavia citoplazmis mniSvnelovani nawili, aqvs arawesieri
forma da mkveTrad gamoxatuli qromatini. melanocitebis citoplazma
ufro Ria ferisaa, vidre
keratinocitebisa. igi Seicavs
mcire raodenobis
tonofilamentebs da
mniSvnelovani raodenobis
ribosomebsa da polisomebs.
citoplazmis bade da
firfitovani kompleqsi aq
ukeTaa ganviTarebuli, vidre
mezobel keratinocitebSi.
citoplazmis badeSi
ganTavsebulia pigmentiT savse
სურათი 1-4 .მელანოციტები

4
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

struqtura da organelebi –
melanosomebi. citoplazmaSi 5
mravladaa premelanosoma, melanosoma
da sxvadasxva zomis vezikulebi,
mcire raodenobiTaa lizosomebi.
melanocitebis morCebi Seicavs
ribosomebs da melanosomebis
kompleqss da mcire raodenobis
tonofilaments. arsebobs aqtiurad
moqmedi da „daZabunebuli“
melanocitebi. maTi specifikuri
funqciaa melaninis pigmentis sinTezi
da melanosomebis warmoqmna. es
procesebi erTmaneTisagan
სურათი 1-.5-ურთიერთკავშირი
damoukidebelia, vinaidan albinizmisa
მელანოციტებსა და ეპიდერმოციტებს შორის da kanis lokaluri pigmentaciis
1-მელანოციტის ბირთვი; 2-ეპიდერმოციტის SemTxvevaSi melanocitebis
ბირთვი;3-მიტოქონდრიები; 4- melanosomebi melanins ar Seicavs.
პრემელანოსომები; 5-მელანინის გრანულები;
melanosomebis ricxvi kanSi
SedarebiT mudmivia. TeTrkanianebsa da
6-გოლჯის აპარატი (ა.ჩერნუხ, 1982).
Savkanianebis kanis yovel ubanze
melanocitebis raodenoba erTnairia,
magram Savkanianis pigmentis
granulebi zomiT ufro didia da
raodenobiTac metia
melanosomebis ganviTareba ramdenime stadias moicavs
(სურ. 1.5). dasawyisSi ribosomebze xdeba cilebis, fosfolipidebisa da
protirozinazis sinTezi. warmoqmnili cilis patara nawilakebi
citoplazmuri qselis viwro arxebiT gadaadgildeba firfitovani
kompleqsisaken, sadac isini grovdebian da qmnian aqtiur matriqss.
firfitovani kompleqsidan gamoiyofa Sualeduri vezikula, romelSic
cilovan-fosfolipidur kompleqss uerTdeba Tirozinaza. warmoqmnil
premelanosomas aqvs ovaluri forma da fibriluri karkasi. melanosomad
gardaqmnisas premelanosoma gadis oTx stadias da izrdeba 0,3-0,7 mkm-mde.
Semdeg melanosomebi erTiandeba membraniT Semofarglul melanosomur
kompleqsebaდ. granulebi momwifebisa da pigmentiT avsebis Semdeg kargavs
Tirozinazul aqtiurobas, gamodis melanosomidan da Cainergeba bazalur
ujredebSi, romlebSic grovdeba melanini. bazaluri Sris ujredebs
SeuZlia aqtiurad CaiWiros pigmentis granulebi. nawili melaninis
fagocitireba xdeba dermis ujredebiT, sadac ufro didxans rCeba, vidre
epidermisSi, rac uzrunvelyofs namzeuris xangrZlivad SenarCunebas.
ultraiisferi dasxivebisas Zlierdeba melanocitebis sinTezuri
aqtiuroba da keratinocitebis proliferacia. bazalur keratinocitebSi
birTvis apikaluri nawilis zemoT grovdeba melanosomebi, romlebic

5
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

genetikuri aparatis damzianebeli gamosxivebisagan

ujredis dasacavad warmoqmnis Tavisebur ekrans. 6

melanocitebis paTologia.

melanocitebi arcTu iSviaTad ebmeba

paTologiur procesebSi. am ujredebis funqciasa da
biologiasTan dakavSirebul daavadebebidan
gansakuTrebiT mniSvnelovania avTvisebiani melanoma
da albinizmi, agreTve sxvadasxva saxis disqromia,
gansakuTrebiT ¬– vitiligo.

langerhansis ujredi (upigmento granuluri

dentrociti)
სურათი 1-6.
ლანგერჰანსის უჯრედები epidermisis garda langerhansis ujredebi aris
dermaSi, limfur kvanZebsa da TimusSi. kanSi ganlagebulia epidermisis
bazalur SreSi, xSirad suprabazalurad da Seicavs melanosomebs.
ujres aqvs 2-5 morCi, romlebic aRwevs marcvlovan Sresa da bazalur
membranamde. misi birTvi naklebad mkvrivia, vidre melanocitis (სურ.1.6).
Ria feris citoplazma garemoculia udesmosomo plazmolemiT.
ujredisTvis damaxasiaTebelia tenisis Cognis formis granulebis
arseboba. langerhansis ujredebi kanis imunuri sistemis nawilia da
aucilebelia imunuri pasuxis aRsaZravad lanerhansis ujredebis
membranis zedapiri atarebs histoSeTavsebis antigenebs (HLA-D), aqvs
receptorebi Fc-sa da C3-isaTvis. isini gardaqmnian antigenebs imunogenur
formad da xels uwyoben maT gadacemas T-limfocitebisaTvis.
langerhansis ujredebi monawileobs epidermisis retikuloendoTeliuri
sistemis warmoqmnaSi, romelic asufTavebs mas ucxo nivTierebisagan.
langerhansis ujredebis raodenoba da funqciuri aqtiuroba izrdeba
kontaqturi sensibilizaciis dros. dadgenilia agreTve, maTi
monawileoba kanis limfomebis ganviTarebaSi.
langerhansis ujredebis specifikuri granulebi ganixileba rogorc
antigenis _ transporti da (an) antigenis – momnelebeli sistema,
ramdenadac maTSi ganisazRvreba mJava fosfataza (lizosomebis markeri).
SesaZlebelia langerhansis ujredebis warmoqmnis ori wyaros
arseboba: nevrogenuri da mezodermuli. pirveli hipoTezis Tanaxmad,
isini epidermisSi migrireben embriogenezis dros zurgis tvinis gaswvriv
ganlagebuli neironebis jaWvidan. meore hipoTezis Tanaxmad
langerhansis ujredebi epidermisSi SeaRweven embrionuli mezenqimuri da
formirebuli normaluri dermidan.
arsebobs langerhansis ujredisa da keratinocitebis funqciuri
kavSiri – ukuproporciuli damokidebuleba am ujredebis raodenobasa
da epidermisis ujredebis proliferaciis siCqaris Soris.

6
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

merkelis ujredebi
7
epidermisis bazaluri Sris
gansakuTrebuli tipis (mgrZnobiare)
ujredebia (sur 1-7). isini strqturulad
dakavSirebuli arian nervul boWkoebTan. am
ujredebis moculoba ufro didia, vidre
keratinocitebis, aqvT mrgval-ovaluri
forma da Ria feris citoplazma. maTi
garemomcveli plazmolema Seicavs arcTu
bevr desmosomas.
merkelis ujredis garsi did manZilze
Tavisufladaa asocirebuli dermidan
სურათი 1-7. მერკელის უჯრედი
SeRweul nervul boWkoebTan da mxolod
(ელექტრონოგრამა )
calkeul ubnebze arsebobs sinafsismagvari
30-60 nm siganis xvrelisebri kontaqtebi.
epidermisis Semdeg Sres, romelic uSualod bazaluris zemoTaa,
ewodeba წვეტოვანი .

wvetovani შრე (Stratum spinosum)

igi Sedgeba ramdenime (3-8) rigi arawesieri mravalkuTxedis formis

ujredebisagan, romlebic erTmaneTTan gamoyofilia ujredSorisi
RarebiT. wvetovani epidermocitebi Seadgens epidermis ujredebis
ZiriTad masas.
wvetovani Sris ujredebis buStismagvari, mrgvali birTvi Raribia
qromatiniT da Ria ferisaa. wvetovani Sris ujredebis ZiriTadi
Taviseburebaa citoplazmaSi gansakuTrebuli tonofibrilebis arseboba.
wvetovani Sris zeda rigis ujredebi Rebulobs ufro brtyel formas da
mkveTri sazRvrebis gareSe gadadis momdevno – marcvlovan SreSi.
ujredebis CaWideba xorcieldeba erTi ujredis protoplazmuri
morCebis SeRweviT meoris Sesabamis CaRrmavebaSi (elva-Sesakravis
msgavsad) da desmosomebiT. wvetovani Sris ujredebis ganmasxvavebeli
Taviseburebaa citoplazmaSi kargad ganviTarebuli fibriluri aparatis
arseboba, romelic warmodgenilia tonofibrielebiTa da
aramravalricxovani tonofilamentebiT. tonofibrielebi ganWolavs
ujredis mTel moculobas da warmoqmnis mis Sida sayrden karkass,
romelic icavs birTvs gadanacvlebisa da SeWyletisagan – exmareba
ujreds SeinarCunos an SeWyletis Semdeg aRidginos forma. mezobeli
ujredebs Soris mtkice kavSiria desmosomebis areSi, sadac mimagrebuli
tonofirilebis konebi. ase warmoiqmneba wvetovani Sris ujredebis
erTiani karkasuli tonofibriluri sistema.

7
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

tinofibrilur-keratinopialinuri kompleqsebi rqovana Sris

keratinuli fibrilebis uSualo morfologiuri winamorbedia. 8
keratohialini, romliTac gaJRenTilia tonofibrilebi, ar sinTezirdeba
marcvlovan ujredSi. igi ZiriTadad formirdeba birTvuli masalisa da
ribosomebis, mitoqondriebisa da ujredis sxva organelebis
dezintegraciis Sedegad miRebuli produqtebisagan. nivTiereba,
romlisganac Sedgeba keratohialini, struqturebiT axlosaa
dezoqsiribonukleinis mJavasTan (dnm). organelebis dezintegraciis
procesSi monawileobs lizosomebis fermentebi.

marcvlovani Sre (Stratum granulosum)

Sedgeba ujredebis erTi an ori, xolo calkeul ubnebze

(xelisguli, fexisguli) sami an oTxi rigisagan. am Sris ujreds aqvs
Sebrtyelebuli forma, romelic gaWimulia kanis zedapiris
paralelurad. es ujredebi mWidrod ekvris erTmaneTs. maTi birTvi ufro
pataraa, vidre wvetovani Sris ujredebisa da Raribia qromatiniT,
zogjer SeiniSneba mxolod birTvis narCenebi, tonofibrilebi Zalian
umniSvnelo raodenobiT gvxvdeba, isic mxolod ujredebis periferiul
nawilSi.
marcvlovani Sris ujredebis Tavisebureba isaa, rom citoplazmaSi
aris ZiriTadi anilinis saRebaviT intensiurad SeRebili Taviseburi
keratohialinis marcvlebi, romlebic asocirebulia tonofibrilis
konebTan. am Sris ujredebis meore Taviseburebaa citoplazmaSi
gansakuTrebuli struqturuli warmonaqmnebis – keratinosomebis anu
odlandis granulebis - arseboba. maT aqvT mrgvali forma da
mitoqondriebze naklebi zoma. keratinosomebi ganTavsebulia
citoplazmis centralur nawilSi, ujredis garsis axlos da
ujredSoriseTebSi, sadac gamoyofen SigTavss. keratinosomebi
monawileoben plazmolemis garqovanebisa da ujredSoriseTebisa da
plazmolemebis barierul funqciaSi.
bazaluri, wvetovani da marcvlovani Sreebis ujredebSi mitozuri
dayofis arseboba uflebas gvaZlevs gavaerTianoT isini epidermisis erT
zrdad (malpigis) Sred.

priala Sre (stratum lucidum)

mdebareobs uSualod marcvlovani Sris zemoT. is kargad Cans

mxolod kanis im nawilze, romelsac aqvs sqeli epiTeliumuri Sre,
magaliTad, xelisgulis kanze. es Sre Sedgeba SemWidroebuli, cudad
SemosazRvruli ubirTvo homogenuri keratinocitebisagan. priala SreSi
aRmoaCenen xolme glikogens, cximovan nivTierebas (oleinis mJava,
lipidebi) da gansakuTrebul cilovan nivTierebas – eleidins.

8
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

epidermisis bolo Sre, romelic uSualod exeba garemos, aris

რქოვანი შრე 9

rqovani Sre (stratum corneum),

igi kanis sxvadasxva ubanze sxvadasxva sisqisaa. ufro sqelia

xelisgulsa da fexisgulze, Txelia kidurebis moxris adgilas,
mucelze, ferdebis zedapirze da Zalian Txelia quTuTosa da mamakacis
gareTa sasqeso organoze.
rqovani Sre Sedgeba erTmaneTisagan mWidros SekavSirebuli Txeli,
ubirTvo firfitebisagan. rqovani qerclebi erTmaneTs uerTdeba
plazmolemebisa da garqovanebuli desmosomebis urTierTSeRwevadi
morCebis meSveobiT. igi naklebad kompaqturia mxolod ganapira nawilSi.
aq calkeuli firfitebi dacilebulia erTmaneTisagan, rac ganapirobebs
mkvdari epiTeliumuri elementebis ganuwyvetel fiziologiur CamoSlas.
rqovani qercli Sedgeba nivTierebis – keratinisagan. varaudoben, rom
keratini aris polisaqaridi, romelic mdidaria gogirdiT da Raribia
wyliT.
adamianis kanis zedapirs cxovelmoqmedebis Sedegad gamudmebiT
scildeba qercli, xdeba desqvamacia. desqvamaciis intensivoba sxeulis
nawilebis mixedviT mcirdeba Semdegi mimdevrobiT: xelebi, zurgi, mkerdi,
muceli.

epidermisis histogenezi

keratinocitebi (epidermocitebi) da kanis danamatebi (saofle da qonis

jirkvlebi, Tma da frCxilebi) viTardeba embriogenezSi eqtodermisagan.
epidermisis SedarebiT mcirericxovani melanocitebi warmoiqmneba
nervuli qimisagan (Txemisagan). langerhansis da merkelis ujredebis
warmoSoba sabolood dadgenili ar aris.
gastrulaciis dasrulebis Semdeg embrionis zedapirze warmoiqmneba
brtyeli, Zalian Txeli da aradiferencirebuli eqtodermuli ujredebis
monoSre. me-5-me-8 dRes formirdeba pirveladi epiTeliumi, romelic
Sedgeba eqtodermuli fenisa da brtyeli ujredebis uwyveti
erTgvarovani fenis – peridermisagan (sur.1.8).
მesame Tvis dasasruls epidermisi mniSvnelovnad sqeldeba
peridermis ujredis gasqelebis Sedegad. xuTi Tvis nayofs marcvlovani
da rqovani Sreebi uviTardeba mxolod xelisgulsa da
fexisgulze, me-7 TveSi ki ukve formirebuli aqvs yvela Sre, priala
Sris garda. am periodSi peridermis ujredebi iSleba piknoziT da
praqtikulad qreba

9
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

5 კვირა 10 კვირა 19 კვირა 25 კვირა

10

სურათ 1-8 ადამიანის კანის ემბრიონული განვითარების სქემა ( მ. იოფრედის მიხედვით)

derma (cutis propria)

მას ukavia kanis ZiriTadi moculoba, epidermisisgan gamoyofilia

bazaluri membraniT da mkveTri sazRvris gareSe gadadis kanqveSa
cximovan ujredisSi. (სურ.1.9) kanis SemaerTeblqsoviliani nawili (corium)
iyofa aramkveTrad gamijnul or Sred: epiTeliumis qveda e. w. dvrilovan
(stratum papillare) da badisebur (stratum reticulare) Sreebad. maT Soris
pirobiT sazRvrad iTvleba zedapiruli anu subepidermuli
sisxlZarRvuli wnuli. badisebri
Sre mkveTri sazRvris gareSe
gadadis cximis ujredisSi,
romelic akavSirebs kans mis qvemoT
mdebare qsovilebTan.
derma Sedgeba boWkovani
substanciisagan, romelsac
miekuTvneba kolagenuri,
elastikuri da argirofiluri
(winakolagenuri) retikuluri
boWkoebi. rogorc badisebri, ise
gansakuTrebiT, dvrilovani Sre
Seicavs sxvadasxva ujredovan
elementebs: fibrocitebs,
histiocitebs (makrofagebs),
mastocitebs, leikocitebs, romelTa
citoplazma avsebulia bazofiluri
marcvlovanebiT, agreTve Tavisebur
სურათი 1-9. დერმა (სქემა) pigmentur ujredebs melanofagebs,

10
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

romlebic formirdeba melaninis pigmentis granulebis dermis

makrofagebiT fagocitirebisas. 11
derma Seicavs nervebs, sisxlZarRvebs, limfur ZarRvebs, saofle da
qonis jirkvlebs, Tmis folikulebs.
kanis ujredovani da boWkovani komponentebi gaerTianebulia erTian
funqciur erTeulad amorfuli ustruqturo nivTierebis meSveobiT,
romelic moTavsebulia SemaerTebeli qsovilis boWkoebs Soris. am
nivTierebis Semadgeneli nawilebidan fiziologiuri TvalsazrisiT,
mniSvnelovania mJava glikozoaminoglikanebi – (hialuronis da
qondroitingogirdovani mJavebi).
dvrilovanma Srem saxelwodeba miiRo dermis am nawilis
epiTeliumSi SeWrili mravalricxovani Sverilebis – kanis dvrilebis –
gamo. dvrilovani Sre agebulia nazboWkovani SemaerTebeli qsovilisagan,
romelic Sedgeba kolagenuri boWkoebis Txeli konebisa da
mniSvnelovani raodenobis Txeli, elastikuri da argirofiluri
boWkosagan. es ukanaskneli epidermisis sazRvarze warmoqmnis nazboWkovan
qsels da Sualedur nivTierebasTan erTad qmnis e. w. ZiriTad bazalur
membranas, romelic did rols asrulebs epidermissa da dermas Soris
gacvliT procesebSi. dvrilovani Sris kolagenuri boWkoebis Txeli
kona TandaTan gardaiqmneba qvemdebare badiseburi Sris ufro kompaqtur
da msxvil konad, romelic CaixlarTeba naqsovismagvar xSir qselad.
kolagenur konebs Soris ganlagebulia dvrilovan SreSi arsebuli ufro
msxvili mravalricxovani elastikuri boWko, romelic qmnis xSir wnuls.
kanis simtkice ZiriTadad damokidebulia badisebri Sris
struqturaze, romelic kanis sxvadasxva ubanze sxvadasxva siZlierisaa.
adamianis kanis dermis momwifebuli kolagenis umciresi
struqturuli erTeulia subfibrili, romelic Sedis kolagenis
fibrilis SemadgenlobaSi. subfibrilebis
diametri 3-5 nm-ia. isini spiralurad ganlagdebian
fibrilis mimarTulebiT (dagrexili Zafis
msgavsad). fibrili ganixileba, rogorc me-2 rigis
kolagenis struqturuli elementi. misi diametris
cvalebadobs 60-sa da 110 nm-s Soris. fibrilas
axasiaTebs wrfivoba, konturebis simkveTre da
perioduloba.
kolagenis fibrilebi jgufdeba fibrilebis
konebad – me-3 rigis struqturul erTeulebad.
konis diametris sigrZe cvalebadobs 0,5-sa da 2
mkm-s Soris da masSi Sedis 20-30 fibrili.
fibrilebis konebi orientirebulia
urTierTparalelurad, warmoqmnis boWkos – me-4
rigis erTeuls. boWkos diametri dvrilovan
სურათი 1-10. კოლაგენის SreSi 5-7 mkm-ia, badisebrSi ki 30 mm-s aRwevs.
ბოჭკოს ფორმირების kolagenis boWkoebs SeuZlia gantoteba (სურ. 1-10).
მოლეკულური მოდელი
( Uitto,1983)

11
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

me-5 rigis kolagenis struqturul erTeulad iTvleba kolagenis

kona. igi formirdeba axlomdebare boWkoebisgan, romlebic erTmaneTze 12
gadabmulia calkeuli boWkoebis an fibrilebis konebis meSveobiT. konis
saSualo diametria 100-200 mkm. talRisebri kolagenis konaSi, wrfivTan
SedarebiT, mniSvnelovnad izrdeba elastikuroba, magram mcirdeba
drekadoba (simkvrive).
kanis dermaSi mniSvnelovani raodenobiTaa elastikuri boWko. bevria
igi badisebr SreSi, Tmis folikulebis garSemo, qonisa da saofle
jirkvlebSi, agreTve kolagenis WimebSi, romlebic dermidan kanqveSa
cximovan ujredisSi SeaRwevs.
elastikuri boWkoebi advilad iWimeba da drekadia, ris gamoc igi
gaWimvis Sewyvetis Semdeg advilad ubrundeba sawyis mdgomareobas.
retikulinis boWkoebi ganlagebulia epidermisisa da dermis sazRvarze,
subepidermuli wnulis zonaSi, Semownulia saofle da qonis jirkvlebsa
da Tmis folikulebze.
cnobilia, rom Zalian maRalia maTi elastikurobis modeli – ufro
maRali, vidre elastikuri boWkoebisa da uaxlovdeba foladisas.
ZiriTadi amorfuli nivTiereba – geli an zoli aris dermis yvela
SreSi, magram momatebulad – dvrilovanSi. igi warmoadgens
mravalkomponentian sistemas, romelic Seicavs sisxlidan Semosul
nivTierebebs (wyali, araorganuli ionebi, naxSirwylebi, sisxlis cila)
da epidermisisa da dermis ujredebis metabolizmis produqtebs (xsnadi
cilebi, proteoglikanebi da glikoproteinebi). didi siblantis gamo es
nivTiereba monawileobs dermis boWkovani komponentebis SekavSirebaSi.
kolagenis boWkoebi did datvirTvas uZlebs da am dros Zalian ar
wagrZeldeba. kanis Wimvadoba, upirveles yovlisa, ganpirobebulia
kolagenis badis TvisebebiT – rac ufro rTulia bade, miT ufro
naklebad iWimeba kani.
elastikuri karkasi icvleba kolagenuri karkasis SecvlisTanave da
emsaxureba kanis sawyisi moculobis aRdgenas. dermis boWkoebis ConCxi
rRvevisagan icavs, upirveles yovlisa, epidermiss.
dermis ZiriTadi ujreduli komponentebia fibroblastebi da
fibrocitebi. fibroblastebi msxvili ujredebia, aqvs ukiduresad
araswori konturebi da didi birTvi, romelic Seicavs erT an or patara
birTvs. ujredis citoplazmaSi aris mravali mitoqondria,
ganviTarebuli firfitovani kompleqsi da citoplazmis granulovani
bade. fibroblastebSi xorcieldeba proteoglikanebis sinTezi, agreTve
kolagenis tipis fibriluri cilis warmoqmna da ujredis SigniT
Segroveba. dermis fibrocitebis konturebi ufro sworia, aqvT arcTu
didi birTvi da sustad ganviTarebuli citoplazmuri organelebi.
ujredis elementebis daaxloebiT 25%-s Seadgens histiocitebi
(makrofagebi), romlebic SeiZleba iyos aqtiur an araaqtiur
mdgomareobaSi da amis Sesabamisad ramdenadme gansxvavebuli struqtura
hqondeT. maTTvis damaxasiaTebelia morCis forma, romelsac aqvs didi
raodenobis mikrobususebi, qromatiniani eqscentrulad moTavsebuli

12
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

birTvi da 1-2 patara birTvi. araaqtiur ujredebis citoplazmaSi aris

firfitovani kompleqsi da Cveulebrivi struqturebis mqone citoplazmis 13
granulovani bade.
histiocitebs axasiaTebs fagocitozis unari. maT lizosomebi
Seicavs hidrolizuri fermentebis nakrebs, romelic axorcielebs
ujredSi ucxo nivTierebebis monelebas da SeuZlia (ujredidan
gamoyofisas) daazianos organizmis qsovilebi. aqtiuri fagocituri
moqmedebis stadiaSi firfitovani kompleqsisa da citoplazmuri badis
zomebi mkveTradaa momatebuli, citoplazmaSi aRiniSneba didi
raodenobis lizosomebi da fagosomebi, agreTve mielinis msgavsi
figurebi.
T-ujredebis zegavleniT mkveTrad Zlierdeba makrofagebis
baqteriociduli aqtiuroba da maT mier neitraluri proteazis sinTezi.
isini gamoyofen bevr mediatorsa da ferments, axdenen komplementis
cilebis, interferonis, lizocimisa da pirogenis sinTezs.
makrofagebis zedapirze aris lgG-s Fc fragmentisa da komplementis
C3 receptorebi.
makrofagebi asrulebs ramdenime imunur funqcias; garda imisa, rom
isini ujredSi gadaamuSaveben antigens, gardaqmnian kidec mas imunogenur
formad, makrofagebi citotoqsikurad moqmedebs samizne ujredebze,
warmoqmnis faqtors, romelic aaqtiurebs limfocitebs, xels uwyobs
antisxeulebis warmoqmnas da simsivnis ujredebis daSlas. im SemTxvevaSi
Tu antigeni srulad ar gadamuSavdeba, makrofags SeuZlia Seasrulos
mikroorganizmebis an maTi paTogenuri produqtebis Sesanaxi rezervuaris
roli.
kanis makrofagul sistemaSi Sedis qsovilis histocitebi da
langerhansis ujredebi. miuxedavad zogierTi morfofunqciuri
gansxvavebisa, isini asruleben msgavs imunur funqciebs.

poxieri ujredebi (labrocitebi, mastocitebi)

Z iriTadad ganlagebulia dermis zeda nawilSi, agreTve qmnis did

grovebs sisxlZarRvebis garSemo. am ujredebis Taviseburebaa maTSi
mravalricxovani msxvili granulebis arseboba, romlebic
garSemortymulia membraniT (სურ.1.11); ujredebi Cveulebriv didia,
mrgvali an ovaluri, aqvT arcTu didi zomis
mkvrivi birTvi da citoplazmis grZeli, viwro
morCebi. am ujredebis fiziologiuri
mniSvneloba ganpirobebulia maTSi mravali
biologiurad aqtiuri nivTierebis arsebobiT.
esenia histamini, heparini, serotonini, dofa,
kininebi, hialuronis mJava, romelic
trombocitebisa da eozinofilebis
qemotaqsisis aqtivobis faqtoria.
სურათი 1-11-პოხიერი უჯრედები

13
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

am nivTierebaTa produqciis, deponirebisa da sekreciis meSveobiT

poxieri ujredebi gavlenas axdens ara mxolod sisxlZarRvebisa da 14
sisxlis mdgomareobaze, aramed ujredSoris nivTierebaTa Tvisebebsa da
ujredis aqtivobazec. am gziT ujredebi aregulirebs imunologiur
reaqciebSi monawile ujredebis cxovelmoqmedebas, agreTve SemaerTebeli
qsovilis trofikul da damcav funqciebs.
poxieri ujredebi monawileobs dauyovnebeli da dayovnebuli tipis
alergiul reaqciebSi. isini warmoadgenen antigenebisa da
sensibilizebuli limfocitebis moqmedebis samizne-ujredebs. am
ujredebis citoplazmis membranaze arsebobs lgE, ufro iSviaTad lgG da
C3 reaginebis klasis kanis masensibilizebeli antisxeulebis
receptorebi.
antigenis SeerTeba ujredis membranaze fiqsirebul reaginebTan
iwvevs poxieri ujredebis degranulacias da qsovilSi histaminis,
heparinis, agreTve nela moreagire A substanciis, trombocitebis
aqtivaciis faqtorisa da eozinofilebis qemotaqsikuri faqtorebis
gamoyofas. am mediatorebis meSveobiT ganisazRvreba dauyovnebeli tipis
alergiuli reaqciis dros (WinWris cieba, atopiuri dermatiti da sxv.)
qsovilSi mimdinare morfologiuri cvlilebebi.

epidermisisa da dermis sazRvari

epidermisisa da dermis SeerTebis are aris embiogenezis mixedviT

gansxvavebuli ori qsovilis sazRvari da gamoxatuli barieruli
funqciebis mqone zona, romlis meSveobiTac xorcieldeba gacvliTi
procesebi epidermissa, romelic ar maragdeba sisxliT da mis qvemoT
mdebare dermas Soris (სურ.1.12). derma-epidermisis sazRvari talRovani an
dakbilulia. igi warmoqmnilia epidermuli borcvakebisa da bazaluri
ujredebis morCebisagan. meqanikuri faqtorebidan, romlebic
uzrunvelyofs epidermisisa da dermis mtkice kavSirs, aRsaniSnavia kanis
danamatebi, epidermisis borcvakebi da maTi Sesabamisi dvrilebi, rac
ganapirobebs urTierTkavSiris
wvetovan xasiaTs.
epidermisisa da dermis
SeerTebis sazRvari rTuli
agebulebisaa (sur.). igi imeorebs
dermaSi Camavali epidermuli Wimebis
reliefs da Sedgeba ramdenime
komponentisagan:
• bazaluri epidermocitebis
ujredTa membranebis
naxevardermosomebisagan;
სურათი 1-12. სასაზღვრო ზონის
მრავალშრეობრივი აგებულება
• bazaluri firfitisagan, romelic
Sedgeba kolagenuri cilisa da
arakolgenuri glikoproteinebisagan;

14
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

• Ria feris firfitisagan bazaluri membranisa da epiTeliocitebis

ujredis membranis SemaerTebeli Txeli 15
filamentebisagan;
• fibroretikuluri firfitisagan – kolagenis Txeli mimamagrebeli
fibrilebisagan, romlebic axlos midis bazalur firfitasTan.
40-50 nm sisqis bazaluri membrana uSualod gamoyofs epidermiss
dermisagan. aqvs Zalian araswori konturebi, zustad imeorebs bazaluri
ujredebis plazmolemis distaluri ubnis reliefs da misgan
gamoyofilia 30-40 nm siganis Ria feris ustruqturo SualediT. masSi
SesaZlebelia daaxloebiT 3-5 nm sisqis filamentebis garCeva. bazaluri
ujredebis plazmolema citoplazmis mxares Seicavs didi raodenobis
naxevardesmosomas, romlebic aRnagobiT gansxvavdeba desmosomebisagan.
bazaluri membrana aqtiurad monawileobs epidermissa da dermas Soris
mimdinare mimocvlis procesSi.

dermis histogenezi

2 Tvis asakamde derma warmoadgens mezenqimis ujredebis, mravali

wvrili sisxlZarRvisa da birTvis eriTrocitebis patar-patara
kunZulebis Sejgufebas. masSi didi raodenobiTaa ZiriTadi amorfuli
nivTiereba. embrionis sicocxlis me-2 Tvis bolosa da me-3 Tvis
dasawyisSi mezenqimisujredebi gadaiqceva fibroblastebad, romlebic
xangrZlivad rCeba mcired diferencirebuli.
am droisaTvis Cndeba wvrili argirofiluri boWkoebi, romlebic
epidermisTan axlos qmnis Sesqelebebs. dermoepidermisis sazRvari
araswori xdeba. argirofiluri boWkoebis raodenoba izrdeba da isini
qmnian bades. 3,5-4 Tvis nayofs uCndeba wvrili kolagenuri boWkoebi,
romlebic kanis zedapiris paraleluradaa orientirebuli.
dermis kolagenuri karkasis formireba iwyeba dvrilovan SreSi,
sadac Warbobs horizontalurad orientirebuli boWkoebi. kolagenuri
boWkoebi TandaTan retikulur SreSic orientirdeba kanis zedapiris
paralelurad. kolagenis fibrilebis momwifebis niSania maTi diametris
zrda 20-dan 53-nm-mde. kolagenuri boWkoebis raodenobis zrdasTan erTad
mcirdeba argirofiluri boWkoebis ricxvi. am periodSi dermaSi
vlindeba aqtivobis stadiaSi myofi mravali fibroblasti,
melanoblasti, makrofagi da merkelis ujredebi. orsulobis meore
naxevarSi isini SeiniSneba, ZiriTadad dermis dvrilovan SreSi
epidermisTan axlos, agreTve kanis jirkvlebisa da Tmis irgvliv.
elastikuri boWkoebi adamianis nayofs uCndeba mxolod orsulobis
bolo TveebSi.
axalSobilis saxis kanSi ukve aris elastikuri boWkoebis bade,
xolo 4 Tvis bavSvs uCndeba elastikuri karkasis mniSvnelovani,
individualuri, gansxvavebuli agebuleba, romlis ganviTarebac
sruldeba 25 wlis asakisaTvis.

15
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

bazaluri membrana warmoiqmneba

eqtodermuli ujredebisagan, qvemdebare 16
mezodermuli ujredebis monawileobiT.
desmosomebi formirdeba Zalian adreul
stadiebSi, rodesac erTgvarovani
ujredebi iwyeben Sreebad gaerTianebas.
isini Cndebian blastodermaSi 1-2 dRis
CanasaxSi da erTnairi agebuleba aqvT
eqtodermaSi, mezodermasa da eqtodermaSi.
embriogenezis me-11 kviraSi epidermisis
bazalur SreSi SeaRwevs melanocitebi.
maTi raodenoba swrafad izrdeba. isini ar
arian dakavSirebuli mezobel
keratinocitebTan desmosomebiT,
garemoculni. arian mniSvnelovani
სურათი 1-13. კანის სისხლძარღვთა
ქსელი (B.Ackerman , 1983)
raodenobis glikogeniT. maTi morCebi ki
SeaRwevs mezobel ujredebs Soris da
zemoT mdebare SreebSi.

kanis sisxlZarRvTa da limfuri sistemebi

sisxlZarRvebi kanSi qmnis ramdenime qsels. kanis arteriebi iwyeba

arteriuli qselidan, romelic ganlagebulia fasciebze (fasciuri
qseli). calkeuli arteriuli sisxlZarRvebi gaivlis SemaerTebeli
qsovilis konebze, cximi qsovilis wilakebs Soris, warmoqmnis patara
ganStoebebs, romlebiTac ikvebeba calkeuli wilakebi. roca ganStoebebi
miaRwevs dermis qveda sazRvars, iyofa mraval
patara totad, romelTa nawili miimarTeba
horizontalurad, anastomozirdeba mezobeli
sisxlZarRvebidan gamosul aseTsave totebTan da
dermasa da kanqveSa cximis ujrediss Soris qmnis
Rrma qsels, romelic sisxliT amaragebs kanqveSa
cximis ujredisis zedapirul Sres da saofle
jirkvlebs. horizontaluri totebis garda,
arteriis mniSvnelovani raodenobis toti
ZiriTadad miemarTeba zemoT. arteriuli
ა sisxlZarRvebis wvrili konebis saxiT isini
SeaRweven dermaSi da qmnian horizontalur totebs,
romlebiTac ikvebeba Tmis folikulebi da qonis
ბ jirkvlebi. isini zemo nawilSi, dvrilovani Sris
სურათი 1-14. sazRvarze iyofian wvril totebad, romlebic
სუბკაპილარული წნულუ. anastomozirdeba erTmaneTTan da warmoqmnis
ა-ტერმინალური zedapirul anu dvrilqveSa arteriul qsels.
არტერიოლა; ბ- aqedan iwyeba kapilarebi, romlebic TiToeuli
პოსტკაპილარული ვენულა dvrilSi warmoqmnis kapilarul maryuJs ( sur.1.14).
(ა.ჩერნუხ, 1982)

16
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

kapilaruli maryuJebis raodenoba kanis

sxvadasxva ubanze sxvadasxvaa. kapilarebi erTmaneTs 17
erwymis da warmoqmnis venulebs. dvrilebidan sisxli
gadadis venulebSi.
venuri sisxlZarRvebi kanSi qmnis sam qsels:
ა
uSualod dvrilqveS, dermis qveda nawilSi da
kanqveSa cximis ujredisSi. epidermisSi
ბ sisxlZarRvebi ar aris.
am rTul sistemaSi aris arteriolo-venuluri
anasTomozebi, romlebic Suntis rols asrulebs
(სურ. 1.15). aRsaniSnavia, rom kanis mikrocirkulacia
warmodgenilia, rogorc kapilaruli qseliT
(mimocvliTi mikrosisxlZarRvebi), ise SuntebiT, e. i.
alternatiuli arxebis sistemiT, romelsac didi
mniSvneloba aqvs kanis Termuli da sisxlis wnevis
სურათი 1-15 კანის
regulaciisaTvis. aqedan gamomdinare, kanis
მიკროცირკულაციის
mikrocirkulacias aqvs ori funqcia: a) kanisa da
აგებულების სქემა .
misi danamatebis kveba; b) monawileoba sxeulsi
1-არტერიოლა; 2-
კაპილარები და
temperaturis regulaciaSi, rac ganasxvavebs kanis
პოსტკაპილარული mikrocirkulatorul erTeuls sxva organoebis
ვენულები;3- erTeulisagan, romlebSic mikrocirkulatorul
კოლექტორული ვენულა. erTeulebs mxolod mimocvliTi funqcia
(ა.ჩერნუხ,1982) akisria.saxis, gansakuTrebiT cxvirisa da loyebis
kanis vaskularizacia Taviseburia. aq sakmaod
msxvili venuri sisxlZarRvebi horizontaluradaa ganlagebuli uSualod
dvrilebis qveS. maTi sigrZe umniSvneloa, diametri – cvalebadi. isini
warmoiqmnebian mcire raodenobis wvrili venisagan, gaivlian mokle gzas
horizontalurad, ixrebian marTi kuTxiT qvemoT da uerTdebian Rrmad
mdebare (dermis) venur qsels.
kanis sisxlZarRvTa sistemasTan mWidrodaa dakavSirebuli limfuri
bude, romelic drenaJis funqcias asrulebs.
limfis kapilarebi dermaSi warmoqmnis or qsels – zedapirulsa da
Rrmad mdebares. zedapiruli limfuri qselidan gamodis limfuri
kapilarebis brma, momrgvalebuli gafarToebiT daboloebuli morCebi
(wanazardebi) anu dvriluri sinusebi, romlebic aRwevs Sua dvrilamde.
limfuri kapilarebis Rrmad mdebare qselidan warmoiqmneba
sarqvelebiani sarini limfuri ZarRvebi, romlebic Cadis cximis
ujredisSi, anastomozirdeba erTmaneTTan da warmoqmnis
farTomaryuJovan wnuls, romelic mihyveba msxvil arteriul da venur
Stoebs.

17
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

Tma
18
adamianis kani TiTqmis mTlianad dafarulia TmiT. Tma araa
fexisgulsa da xelisgulze, gverdebis zedapirze, TiTis frCxilebze,
tuCis wiTel arSiaze, sasqeso organos Tavze, CuCis Sida furcelsa da
mcire da didi sasqeso bageebis Sida zedapirze.
arCeven sami saxis Tmas:
1. Tavis, ulvaSis, wveris, iRliebisa da sasqeso organoebis grZeli
Tma;
2. warbebis, wamwamebis, cxvirisa da gare yuris jagara Tma;
3. RinRli, romelic faravs danarCen kans.
Tmis TiToeuli Reri (pilus) Sedgeba Rerosagan, e. i. Tmis im
nawilisagan, romelic Cans kanis zemoT da dermaSi moTavsebuli
Zirisagan. Ziris yvelaze Rrmad mdebare, gafarToebul nawils ewodeba
Tmis bolqvi (sur. 1.16 ).igi uzrunvelyofs Tmis zrdas. dermaSi Tmis Ziri
da bolqvi moTavsebulia gansakuTrebuli SemaerTebeli qsoviliT
garSemokrul epiTeliumis parkSi – Tmis folikulSi. folikulis ZirSi
Tmis bolqvSi SeWrilia Tmis dvrili, romelic Seicavs Tmis bolqvis
mkvebav sisxlZarRvebs.
Tmis folikulis saerTo raodenoba zrdasruli mamakacis kanSi
daaxloebiT 5 milionia, Tavze 1 milionia.
Tmis folekuls aqvs cilindris forma da kanis zedapirze ixsneba
Taviseburi gafarToebiT, romelsac Tmis folikulis Zabri ewodeba.
masSi Tavisuflad gadis Tmis Rero. folikuli zeda da Sua mesamedis
sazRvarze ixsneba cximis jirkvlebis sadinarebi. Tmis folikulis
epiTeliumuri nawili warmoiqmneba Canasaxis meore-mesame Tves dermis
SemaerTebel qsovilSi epiTeliumis morCebis SeRwevis Sedegad, magram
mxolod Zabris areSi inarCunebs epiTeliumi yvela Tavis Sres. Zabris
qvemoT ki folikulebis epiTeliumi Sedgeba mxolod bazaluri da
wvetiani Sreebis ujredebisagan. folikulis epiTeliumuri kedlis am
nawils Tmis Ziris gareTa bude ewodeba. CaRrmavebisa da bolqvebTan
miaxloebis mixedviT Ziris gareTa bude Txeldeba da folikulis
siRrmeSi erwymis Tmis bolqvis ujredebs.
Tmis bolqvi Sedgeba poligonuri ujredebisagan,
romlebic mudmivad mravldeba da Seicavs didi
raodenobiT pigments. am ujredebs Soris gxvdeba
dendrituli elementebi. bolqvis ujredebi warmoqmnis
rogorc Tmas, ise ujredebis ramdenime rigs, romlebic
ganlagebulia Tmis Zirsa da Ziris gareTa budes Soris
da warmoqmnis Ziris Sida budes. Ziris Sida bude
gadaWimulia daaxloebiT cximis jirkvlebis gamomtan
sadinaramde da Sedgeba sami Srisagan: kutikula,
heqslisa da gardamavali epiTeliumis (hendes) Sreebi.
Tmis ZirSi SeiZleba gamoiyos sami Sre ( სურ. 1.17):
სურათი 1.16 თმის
ბოლქვი

18
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

1. centraluri – tvinis
nivTiereba. yalibdeba mxolod grZel 19
TmaSi da Sedgeba garqovaneuli
poligonuri ujredebisagan, romlebic
Seicavs birTvis narCenebsa da didi an
mcire raodenobis pigments.
2. tvinis qerqis nivTiereba,
romelic Seadgens Tmis ZiriTad masas.
formirebulia didi raodenobis
pigmentis Semcveli TiTistarisebri
rqovana elementebisagan;
3. Tmis kutikula, romelic
სურათი 1.17- თმის სამი შრე Sedgeba kramitiseburad ganlagebuli
rqovana firfitebisagan da ar Seicavs
pigments. Tmis Ziris kutikula uerTdeba Ziris Sida budis kutikulas da
mWidrod akavSirebs Tmasa da Tmis folikulis kedlebs.
Tmis folikulis SemaerTebeli qsovilis parki Sedgeba didi
raodenobis elastikuri da argirofiluri boWkoebis mqone, nazboWkovani
SemaerTebeli qsovilisagan. elastikuri da argirofiluri boWkoebi
Ziris budis sazRvarze warmoqmnian bazalur membranas. Tmis folikulebi
Semownulia didi raodenobis nervuli boWkoebiT. TmasTan mimarTebaSi
trofikul funqcias asrulebs rogorc nervuli sistema, ise Sinagani
sekreciis zogierTi jirkvlis (hipofizis, farisebri jirkvlis, sasqeso
jirkvlis) hormonebi.
Tmas axasiaTebs gamudmebiT zrda da periodulad ganaxleba. Tma
izrdeba ciklurad:
• zrdis stadias (anu anagens), mosdevs mokle gardamavali stadia,
(katageni), Semdegi stadiaa telogeni, rodesac Tma aRar izrdeba da
iwyeba cvena. telogenis damTavrebis Semdeg folikulSi iwyeba axali
Tmis zrda. wverisa da Tavis nawilis Tmas axasiaTebs SedarebiT mokle
telogeni. wamwamebis, warbebis, iRliis fososa da Sublis Tmis telogeni
ufro xangrZlivia.

Tmis embriogenezi.

adamianis embrionuli ganviTarebis me-2 Tvis bolosa da me-3 Tvis

dasawyisSi warbebis, zeda tuCis, nikapisa da cxviris areSi epidermisi
warmoqmnis bazaluri ujredebis morCebs, romlebic Tmis folikulis
sawyisia. ganviTarebis me-4 da me-5 TveSi Tmis Canasaxi Cndeba Tavis kanSi,
Semdeg ki zurgze, mucelze da nel-nela vrceldeba kraniokaudaluri
mimarTulebiT. arsebobs Tmis ganviTarebis 8 stadia (sur.1.18): I. Tmis
pirveladi kvirtis formireba, romelic II stadiaSi gardaiqmneba Tmis
kvanZad, III stadiaSi ki – Tmis CanTad. am periodSi ganviTarebadi Tmis
folikulis axlos mezenqimiuri ujredebisagan formirdeba dermis
dvrilebi. V stadiaSi Tmis folikulis ujreduli morCebi warmoqmnis

19
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

12 კვირა 14 კვირა 18 კვირა

20

სურ 1.18. ემბრიონული ტრიქოგენეზი (მ. იოფრედას მიხედვით)

momavali cximis jirkvlebis, calkeul ubnebze ki apokrinuli jirkvlis

safuZvels, aqve formirdeba Tmis amwevi kunTebis Canasaxic. VI da VII
stadiebis ganmavlobaSi xdeba Tmis Reros, garsebisa da bolqvis
formireba, VIIIstadiis bolos ki Tma gamoCndeba kanis zedapirze.

frCxili

frCxili (unguis) warmoadgens rqovan firfitad, romelic faravs

TiTebis distaluri falangebis zurgs. kanis im monakveTs, romelzedac
moTavsebulia es firfita ewodeba frCxilis sawoli. frCxilis
dasawyisi da gverdi dafarulia nunebiT. nuna rkaliseburad faravs
frCxilis proqsimul nawils da warmoqmnis epidermisis Txel rqovana
frCxilzeda firfitas (eponychium), frCxilis Tavisufali napiri (margo
liber) winaa wamoweuli. frCxilis yvelaze ukana nawilia frCxilis Ziri
(radix unguis). igi Rrmadaa SeWrili frCxilis nunaSi. epiTeliumis nawils,
romelzedac devs frCxilis Ziri, ewodeba frCxilis Ziris sawoli (matrix
unguis). aqedan izrdeba frCxili. sawolis wina nawili TeTrad,
naxevarmTvarisebrad Cans, gansakuTrebiT cerze. frCxili aris mkvrivi
kompaqturi rqovana masa. misi gare zedapiri gluvia, Sida ki rqovana
Sverilebis warmoqmnis Sedegad – uswormasworo. swored am Sverilebis
meSveobiT ekvris frCxili mWidrod sawols. dafarul nawilSi, sadac
yalibdeba frCxili da frCxilis sawoli, frCxilis Ziris epiTeliumi
Seicavs gansakuTrebul ujredebs, romlebic gamoirCeva ufro didi

20
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

zomiTa da Ria feris homogenuri citoplazmiT – oniqoblastebs. am

ujredebis funqciaa rqovani nivTierebebis warmoqmna. frCxilis Ziris 21
oniqoblastebi ganapirobebs frCxilis zrdas Tavisufali napiris
mimarTulebiT, frCxilis Ziris sawolis oniqoblastebi ki monawileobs
mxolod frCxilis gasqelebaSi. aqvea melanocitebi da gvxvdeba
langerhansisa da merkelis ujredebi.
WeSmariti frCxilis formireba mWidrodaa dakavSirebuli
keratinizaciis procesTan, romelic mimdinareobs rogorc TviT
firfitaSi, ise frCxilis sawolSi. frCxilis warmoqmnis ZiriTadi
wyaroa matriqsi da masSi aqtiurad monawileobs frCxilis sawoli.
frCxili dRe-RameSi izrdeba 0,12 mm-iT,Tanac sxvadasxva TiTis frCxili –
sxvadasxva siCqariT. frCxilis sruliad ganaxleba xdeba 96-115 dReSi.

frCxilis embriogenezi.

frCxilis Canasaxi adamianis embrions uCndeba ganviTarebis me-3 Tvis

dasawyisSi. მე 2 TvisaTvis TiTebis daboloebebze – momavali frCxilebis
adgilas – Cndeba pirveladi frCxilis veli, romelic Sedgeba
aradiferencirebuli ujredebis 2-3 Srisagan. es epiTeluri firfita
(frCxili) agebulebiT ar gansxvavdeba sxeulis epidermisisgan. rogorc
proqsimaluri ise lateraluri mxridan igi garemoculia epiTeliumis
nakeciT, romelic Semdgom gardaiqmneba nunad. frCxilis velis
proqsimalur boloze ujredebis morCebi Caizrdeba qvemdebare dermaSi
da aq mogvianebiT viTardeba frCxilis ukana nuna. me-14 kviraSi Cndeba
frCxilis firfitis pirveli niSnebi, am dros frCxilis firfita
Serwymulia frCxilis sawolis rqovana SresTan da mxolod me-16
kvirsaTvis faravs igi frCxilis sawolis naxevars. frCxili mTlianad
formirdeba da faravs sawols embriogenezis me-17 kvirisaTvis.

kanis kunTebi

dermaSi SemaerTebeli qsovilis boWkoebs Soris Cawyobilia

mniSvnelovani raodenobis gluvi kunTis boWkoebis kona. es konebi,
Cveulebriv, Semownulia Tmis folikulze da SekumSvisas Tma aiburZgneba.
kunTis boWkoebi ganlagebulia sisxlZarRvebisa da saofle jirkvlebis
kedlebSi. Tmis amwevi kunTis SekumSvisas Tma swordeba da cximis
jirkvlidan gamoiyofa sekreti.
kunTis konebi, romlebic araa dakavSirebuli Tmis folikulebTan,
gvxvdeba Tmiani nawilis, loyebis, Sublis, xelis mtevnisa da terfis
zurgis zedapiris kanSi. kunTis gluvi elementebi Zlier ganviTarebulia
saTesle parkis kanis dvrilovan SreebSi, sarZeve jirkvlebis dvrilebSi,
dvrilebis velSi, ukana tanis areSi, CuCisa da kunTqveSa fosoSi, sadac
isini warmoqmnian sakmaod sqel fenebs. ganivzolovani kunTebi aris saxis
kanSi (mimikis kunTebi).

21
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

kanis jirkvlebi 22

kanis ganviTarebuli jirkvlovani aparati

moicavs qonis da saofle jirkvlebs.

qonis jirkvlebi

aris mTel kanze garda xelisgulisa da

fexisgulisa. rogorc wesi, isini mWidro kavSirSia
Tmis folikulebTan (sur.1.19). qonis jirkvlebi
uSualod kanis zedapirze ixsneba mxolod tuCis
wiTel arSiaze, sasqesos asos Tavze, CuCis Sida
furcelze, gvirgvinovan Rarze (CuCis jirkvlebi –
სურათი 1.19 ქონის tizonuri jirkvlebi), mcire sasqeso bageebze,
ჯირკვალი agreTve sarZeve jirkvlis dvrilsa da dvrilis
irgvliv kanze, quTuTos napirebSi (quTuTos xrtilis jirkvlebi –
meibomis jirkvlebi). TiToeul folikulTan aris erTi an ramdenime
qonis jirkvali.
qonis jirkvlebi sxvadasxva zomisaa. gansakuTrebiT didi jirkvlebia
saxis (cxviris, loyis), gverdis (mkerdis are) da zurgis (beWis zemoT da
maT Soris) kanSi.
agebulebiT qonis jirkvali miekuTvneba martiv, alveolur
jirkvlebs, xolo sekreciis tipis mixedviT – e. w. holokrinul
jirkvlebs, e. i. iseTebs, romlebSic sekretis warmoSoba dakavSirebulia
fiziologiur degeneraciasa da qonis jirkvlis ujredebis daSlasTan
(სურ. 1.20).
jirkvali Sedgeba ramdenime alveolisagan, romlebsac akravs Txeli
SemaerTebeli qsovilis garsi. jirkvlis epiTeliumis ganapira Sres
warmoadgens patara prizmuli ujredebis erTi rigi – morCovani Sre.
mitozis meSveobiT am rigis ujredebi warmoqmnis ujredul elementebs,
romlebic moTavsebulia alveolebSi. ukanasknelT aqvT mrgvali an
poligonuri forma, maTi citoplazma Sedgeba cximis wveTebisagan.
alveloebis centralur nawilSi ujredebi
mTlianad cximisagan Sedgeba.
kanis fiziologiuri degeneracia da
ujredebis daSla mimdinareobs
Semdegnairad: intensiurad iyofa qonis
jirkvlebis epiTeliumuri ujredebi,
Sordeba jirkvlis kedlebs, grovdeba
centrSi da fiziologiurad gadagvardeba,
ris Sedegadac maTSi warmoiqmneba
cximiseburi nivTierebis wveTebi, xolo
ujredis birTvi naoWdeba. cximadqceuli,
სურათი 1.20 ქონის ჯირკვალი gaberili ujredebi skdeba da warmoqmnili
(დეტალი)

22
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

kanis cximi ujredebis nafleTebTan erTad (sebumi) xvdeba jirkvlis

ganier sadinarSi. 23
kanis jirkvlebis mokle sadinari agebulia mravalSriani
epiTeliumiT. sadinari uSualod gadadis epiTeliumis Tmis folikulebis
gareTa epiTeliumur budeSi.

Qქoniს jirkvlebis histogenezi.

qonis jirkvlebis sawyisebi Cndeba 3 ½ Tvis nayofSi, Tavisa da saxis

kanSi. Tmis folikulisagan Cndeba kisturi warmonaqmni, swored es aris
qonis jirkvlis sawyisi. me-4 TvisaTvis Tavis kanis TiTqmis yvela qonis
jirkvali formirebulia.
ganviTarebis me-6 TvisaTvis wilakebis raodenoba jirkvalSi 5-6-ss
aRwevs. msxvili folikulebi iwyebs funqcionirebas, magram sekreti ar
amodis kanis zedapirze, rac iwvevs maTi moculobis mniSvnelovan zrdas.
8 Tvis nayofSi saxis kanis qonis jirkvlebis umetesi nawili
Tavisufldeba Tmisagan. maTi folikulebi gardaiqmneba jirkvlis
gamomtan sadinarebad. mozrdil adamians saxis kanis cximis jirkvalSi
SeiZleba hqondes 12-18 sekretuli wilaki.

saofle jirkvali

warmoadgens Cveulebriv milisebur jirkvals. igi refleqsurad gamoyofs

ofls da did rols asrulebs TermoregulaciaSi.
sekreciis xasiaTis mixedviT arsebobs ekrinuli da apokrinuli
saofle jirkvlebi (sur.1.20 ). ekrinul jirkvalSi ujredebi sekreciis
dros SenarCundeba, ar iSleba,
apokrinulSi ki – ujredebis zeda nawili
iSleba da gardaiqmneba sekretad.
adamianis kanSi saofle jirkvlebi
didi raodenobiT (3,5 mln-mde). isini
SeiZleba iyos kanis nebismier monakveTebze,
gamonaklisia sasqeso asos Tavis kani, CuCis
Sida xvrelebis kani da mcire sasqeso
bageebis gareTa zedapiri.
saofle jirkvlebis raodenobis
klebis mixedviT, kanis anatomiuri ubnebi
SeiZleba dalagdes Semdegi
TanmimdevrobiT: Sublisa da saxis kani,
xelis mtevnebis da terfis zurgis, wina
mxrisa da wvivis, mxrisa da barZayis,
gulisa da gulmkerdis kani. xelisgulze,
fexisgulsa da Sublze oflis gamoyofa
სურათი 1- 21 აპოკრინული საოფლე
ufro metad dakavSirebulia emociur
ჯირკვალი
stimulTan, vidre siTburTan.

23
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

adamianis kanis saofle jirkvlebis didi nawili ekrinulia.

apokrinuli jirkvlebi aris mxolod calkeul ubnebze, kerZod, iRliis 24
fosoSi, ukana tanis irgvliv, boqvenis kansa da sarZeve jirkvlebis
dvrilis irgvliv, agreTve didi sasqeso bageebis kanSi. apokrinuli
saofle jirkvlebi ekrinulze didia. isini ekrinulisgan imiTac
gansxvavebian, rom maTi sadinarebi, iseve, rogorc cximis jirkvlebisa,
ixsneba folikulebSi.
apokrinuli jirkvlebi SedarebiT xangrZlivad - dabadebidan
sqesobriv momwifebamde – rCeba aradiferencirebuli.
saofle jirkvali Sedgeba sekretis gamommuSavebeli milakovani
nawilisa (jirkvlis tani), romelic moTavsebulia dermis Rrma SreebSi,
kanqveSa cximis ujredebis sazRvarze da grZeli sadinarisgan. pirvelis
kedlebi Sedgeba jirkvlis epiTeliumis, bazaluri membranisa da
SemaerTebeli qsovilis garsisagan. epiTeliumsa da bazalur membranas
Soris SeiZleba aRmovaCinoT epiTeliumuri warmoSobis (mioepiTeliumuri
ujredebi) kunTis grZivi boWkoebis fena. jirkvlis epiTeliumi Sedgeba
erTi rigis prizmuli ujredebisagan, romlebic sekreciis fazis
mixedviT sxvadasxva simaRlisaa. ujredis citoplazmaSi aRmoCndeba
xolme sekretis granulebi da cximis wveTebi. apokrinul jirkvals
warmoqmnil sekretTan erTad Sordeba apikuri nawili, romelic Semdgom
aRdgeba.
ekrinuli saofle jirkvlis sadinari amodis dermis gavliT TiTqmis
wrfivi milis saxiT (სურ.1.21). misi kedlebi Segeba ori an sami rigi
epidermocitisagan, romlebic moTavsebulia bazalur membranaze,
romelsac mosdevs SemaerTebeli qsovilis garsi. sadinari korpsaZrobis
msgavsad ikvalavs gzas, dvrilebs Soris epidermisSi gakvaluli gza ki
inarCunebs Tavis kedlebs. jirkvlis morgvi Semownulia kapilarebis
xSiri qseliT. saofle jirkvlis inervacia xorcieldeba simpatikuri
nervis totebiT.
apokrinuli jirkvlebi didi intervalebiT gamoyofs mcire raodenobis
sekrets, maTi funqcia ki mWidrodaa dakavSirebuli organizmis nervul
da endokrinul sistemebTan. am jirkvlebis sekretis mZafri sunis
mizezia rogorc sxvadasxva nivTierebis, magaliTad, cximovani mJavebis
Semcveloba, ise misi Semdgomi swrafi baqteriuli gaxrwna.

saofle (apokrinuli) jirkvlebis histogenezi

jirkvali viTardeba Tmis folikulisagan morCis saxiT embrionis

ganviTarebis me-5 - me-6 TveSi. ujredovani morCi izrdeba – grZeldeba da
spiralurad ixveva dermis siRrmeSi. me-7 an me-8 TveSi jirkvali
mniSvnelovnad izrdeba, daxveulia, magram kargadaa gamoxatuli RreCo.

saofle (ekrinuli) jirkvlebis histogenezi.

24
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

saofle jirkvlebis Canasaxi Cndeba embriogenezis me-3 TveSi.

Tavdapirvelad xelisgulze, xolo 2 kviris Semdeg fexisgulzec. Zalian 25
male iRliis fosoebSi, Semdeg ki kanis safarvelis sxva ubnebzec
epidermisis qveda mxaris bazaluri ujredebis morCebis saxiT. wrfivi
Wimebis saxiT isini SeiWrebian dermaSi da hipodermisa da dermis
sazRvarze formirdeba jirkvlebis sekreciis ubnebi, gorglebis saxiT.
ganviTarebis me-7 an me-8 TveSi warmoiqmneba sadinari da me-8 Tvis bolos
saofle jirkvals ukve aqvs mozrdilisaTvis damaxasiaTebeli niSnebi.
saofle jirkvali axalSobils 12-jer meti aqvs, vidre zrdasrul
adamians. axali jirkvlebi ar formirdeba.

kanqveSa qonis ujredisი

badiseburi Sris kolagenuri boWkoebis msxvili konebi uSualod

gadadis kanqveSa qonis ujredisSi. aq isini qmnian uxeS farTomaryuJian
qsels. qselis maryuJebi Sevsebulia cximis wilakebiT. es ukanaskneli
warmoadgens qonis didi wveTiT TiTqmis mTlianad Sevsebul qonis
sferoseburi ujredebis konglomerats. ujredis gabrtyelebuli
ovaluri birTi eqscentrulad mdebareobs citoplazmis viwro rgolSi.
qonis ujredisi araerTgvarovnadaa ganviTarebuli. calkeul
monakveTebze (muclis, dundulebis kanze) misi sisqe aRwevs ramdenime sm-
s. cximis ujredisi kanqveS warmoqmnis drekad qvesadebs da Tavisi
elementebis ganlagebiT ganapirobebs kanis moZrav mimagrebas mis
qvemdebare qsovilebTan. amiT kani iZens gadanacvlebis unars, rac icavs
mas meqanikuri dazianebisa da TviTdaxeTqvisagan.

kanqveSa qonis ujredisis histogenezi

kanqveSa cximovani qsovili warmoiqmneba mezenqimuri Canasaxebisagan,

romlebic xasiaTdeba wvrili sisxlZarRvebis kargad ganviTarebuli
qseliT. mezenqimuri ujredebis citoplazma dasawyisSi Seicavs
glikogenis mniSvnelovan raodenobas. Semdeg iwyeba am ujredebSic qonis
patar-patara wveTebis dagroveba, romlebic erTiandeba da avsebs mTel
ujreds. kanqveSa cximovani qsovilis Sris diferencireba mTavrdeba
orsulobis meore naxevarSi.

kanis nervul-receptoruli aparati

kanSi mravali nervuli boWkoa, romlebic bolovdeba specialuri

nervuli aparatebiT, anu nervuli daboloebebiT, isini qmnian kanis did
receptorul vels, rac kans saSualebas aZlevs Seasrulos grZnobis
organos funqcia.

25
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

kanis nervuli aparati Sedgeba

mravali nervuli boWkosa da e. w. 26
inkafsulirebuli sxeulakebis formis
gansakuTrebuli nervuli daboloebis
warmonaqmnisagan (sur. 1.22)
kanis receptorebs bevri saerTo
Tviseba aqvs, reagirebs specifikur
gamRizianeblebze, maTi receptoruli
ubnebi aRWurvilia patara SoltebiTa
da wamwamebiT (antenebi), romlebic
yvelaze adre iRebs meqanikuri,
fizikuri da qimiuri gamRizianeblebis
energias.
სურათი 1-22. კანის ნერვულ- funqciuri maxasiaTeblebis
რეცეპტორულეი აპარატი 1თავისუფალი mixedviT, kanis receptorebi iyofa sam
ნერვული დაბოლოებები 2-მერკელის kategoriad: meqanoreceptorebi,
უჯრედები;3-კომპლექსი თმის ფოლიკული- Termoreceptorebi da nocireceptorebi,
თავისუფალი ნერვული დაბოლოება4- rac Seesabameba kanis mgrZnobelobis
მეისნერის სხეულაკები;5-კრაუზეს sam ZiriTad tips: taqtilurs, siTburs,
კილბები; 6-ფატერ პაჩინის სხეულაკები tkivilis. taqtiluri mgrZnobeloba
moicavs iseT SegrZnebebs, rogoricaa Sexeba, dawola, vibracia, Cxvleta,
Ritini; siTburi – siTbosa da sicivis SegrZnebebs, tkivilisa ki –
Cxvletasa da wvas, diskomfortsa da qavils. arsebobs Sereuli
mgrZnobelobac: sinotivis, sirbilis, xorklianobis, sigluvis da sxva.
yvelaze meti nervuli elementia tuCis wiTeli arSiis kanSi, TiTebsa da
sasqeso organoebis daboloebebze.
receptorebis aRgzneba gadaecema nervul boWkoebs, romlebic
SeiZleba aRigznos maTze siTbos, sicivis, eleqtruli denis, qimiuri
nivTierebebis da sxvaTa uSualo moqmedebiTac.
kanis inervacia xorcieldeba rogorc Tavis qalisa da zurgis
tvinis nervebiT, ise vegetaciuri (simpaTikuri) nervuli boWkoebiT. kanis
nervebi iwyeba nervebis ZiriTadi wnulidan, romelic ganTavsebulia
kanqveSa cximis ujredisis siRrmeSi. isini amodian dermis sizrqidan da
qmnian ganStoebebs, romlebiTac inervirebulia qonis da saofle
jirkvlebi, Tmis folikulebi da sisxlZarRvebi. dvrilovani Sris qveda
nawilSi nervebi warmoqmnis wnuls, saidanac gamodis dvrilebsa da
epidermisSi Semavali calkeuli totebi.
kanis nervuli boWkoebi (aqsonebi) iyofa rbilobisa (mielinizebuli,
mielinis) da urbilobo (aramielinizebul) boWkoebad.
epidermisis inervacia xorcieldeba Txeli nervuli boWkoebiT,
romlebic epidermisTan miaxloebisas kargavs mielinis garss da
cilindruli RerZebis saxiT SeaRwevs ZiriTadi da wvetovani Sris
ujredSoris RarebSi. aq isini sxvadasxva simaRleze bolovdebian an
ubralod wvetiT an Riliseburi SesqelebiT.

26
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

arsebobs Tavisufali (arakafsulirebuli) da inkafsulirebuli

sxeulakebis formis nervuli daboloebani. inkafsulirebuli 27
receptorebi, Cveulebriv ganlagebulia dermasa an hipodermaSi.
inkafsulirebuli sxeulakebi Tavisufali nervuli daboloebisagan
gansxvavdeba nervebis ganStoebaTa irgvliv SemaerTebeli qsovilis
kafsulebis arsebobiT. kanis mgrZnobiare nervebi, agreTve, nervuli
daboloebis specialuri aparati tkivilis, siTbos, sicivis, wnevis,
Sexebis SegrZnebis saSualebas iZleva.
adamianis kanSi aris receptoruli sxeulakebi (meisneris sxeulakebi),
firfitovani sxeulakebi (fater-paCinis sxeulakebi), golji-maconis
sxeulakebi, krauzes napira kolbebi, rufinis sxeulakebi, merkelis
ujredebi.

fater-paCinis firfitovani sxeulakebi

Cveulebriv, ganlagebulia kanqveSa cximis ujredisSi. es sxeulakebi

warmoadgens msxvil inkafsulirebul receptorebs da aRwevs 3 mm
sigrZes, zogjer ki metsac. maT miaweren siRrmiseul wnevis aRqmis unars
da proprioceptul (mgrZnobeloba, romelic momdinareobs kunTebidan,
saxsrebidan, iogebidan da Zvlebidan) anu sivrceSi mdebareobis
SegrZnebas. es receptorebi gansakuTrebiT didi raodenobiTaa
xelisgulis, fexisgulisa da sasqeso organoebis areSi. garda kanisa,
isini arian Sinagani organoebis SemaerTebeli qsovilebis fenebs Soris,
sisxlZarRvebis kedlebSi, nervebis lulebSi, limfur kvanZebSi. amitom
maT SemaerTebeli qsovilis receptorsac uwodeben.
TiToeuli sxeulaki Sedgeba msxvili kafsulisagan, romelic
agebulia qsovilis SemaerTebeli Txeli firfitebisagan. maT Soris
moTavsebulia qsovilis siTxe. kafsulis centrSi aris cilindris
formis Rru (Siga kolba). sxeulakTan miaxloebisas rbilobis nervuli
boWkoebi kargavs garss da RerZuli cilindris saxiT Sedis Siga
kolbaSi, gaiWimeba mTel mis sigrZeze, ganStovdeba (wvril gverdiT
totebad) da bolovdeba qinZisTavis msgavsi gasqelebiT.

golji-maconis sxeulakebs

ganixilaven, rogorc saxeSecvlil firfitovan sxeulakebs, Tumca

isini am ukanasknelebze patarebia da ganlagebulia – dermaSi, TiTqmis
uSualod dvrilebqveS da dvrilebSi.

meisneris receptoruli sxeulakebi

Cawyobilia calkeul dvrilebSi, ovaluria da Sedgeba SemaerTebeli

qsovilis Txeli kafsulebisagan. kafsulebis SigniT grZeli RerZis
ganivad ganlagebulia gansakuTrebuli ujredebi. kafsulebis qveda
poluss emijneba rbilobis boWko, romelic kargavs Tavis garss da

27
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

SiSveli cilindruli RerZis saxiT aRwevs kafsulaSi, sadac warmoqmnis

masSi Sesqelebas, romelsac meniskis forma aqvs. 28
meisneris sxeulakebi gansakuTrebiT bevria TiTebis daboloebebSi,
bageebsa da enis lorwovan garsSi.

krauzes kolbebi.

kolbiseburi daboloebani (SeigrZnobs sicives) ganlagebulia

dvrilebqveS, ovaluri formisaa, Sedgeba SemaerTebeli qsovilis Txeli
kafsulisagan, am kafsulaSi Sedis ugarso nervuli boWko, romelic
kafsulis SigniT sqlad igorgleba, lokalizdeba im adgilebSi, sadac
kans mosdevs lorwovani garsi (tuCebi, piris irgvliv, quTuToebi,
koniunqtiva, perianaluri are, gare sasqeso organoebi).

rufinis sxeulakebi

(SeigrZnobs siTbos) Cawyobilia dermis siRrmesa da kanqveSa

ujredisis zeda nawilSi. igi Sedgeba SemaerTebeli qsovilis Txeli
kafsulisagan, romelTanac modis nervuli boWko. es ukanaskneli SiSveli
cilindruli RerZis saxiT Sedis kafsulaSi, sadac ganStovdeba.
ZiriTadad ganlagebulia saxsrebis areSi da Tavis Tmian nawilze.

kanis Tmis folikulebis inervacia

xorcieldeba mielinis nervuli boWkoebiT, romelTa daboloebebi

aris meqanoreceptorebi. Tmis folikulis irgvliv es nervuli boWkoebi
Semownulia orgvarad: cirkularulad da Robiseburad.
kompleqsi Tmis folikuli – Tavisufali nervuli daboloeba
sakmaod mgrnobiare struqturaa.

merkelis ujredebi

ganlagebulia gluvi da Tmiani kanis epidermisis fuZeSi. isini kanis

inkafsulirebuli receptorebia, funqciurad ki Termoreceptorebi –
aRiqvams siciviT gamowveul gaRizianebas. merkelis ujredi bolo
nervuli firfitasTan erTad aRiqvams meqanikur stimulebsac, romlebic
warmoiqmneba kanis gaWimvisas.
kans axasiaTebs wertilovani mgrZnobeloba. erTeulovani
mgrZnobiare wertili, romelSic Sedis nervuli receptori da uSualod
misi mosazRvre kanis struqtura, aris sasignalo aferentuli erTeuli.

bavSvis kanis agebulebis Taviseburebani.

28
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

axalSobilis epidermisi dafarulia kanis sapoxiT (peridermiT).

gamokveTilia sami Sre: bazaluri, wvetovani da rqovani; marcvlovani da 29
rqovani Sreebi mxolod xelisgulsa da fexisgulzea.
garqovanebadi ujredebi faSradaa ganlagebuli. mitozebi vlindeba
rogorc bazalur, ise wvetovan da marcvlovan SreebSi.
dvrilebi da epidermuli Wimebi cudadaa formirebuli, suraTi ar
aris mkafio, dermaSi Warbobs ujreduli elementebi: histiocitebi,
fibroblastebi, retikulicitebi, limfocitebi, melanoforebi,
melanoblastebi, mastocitebi. elastikuri da kolagenuri boWkoebi
bolomde ar aris ganviTarebuli, wvrilia an msxvili. argirofiluri
boWkoebi moklea da sustad daklaknili. dvrilovani Sre
gadasworebulia, SeiZleba iyos talRisebri. dvrilebi gamokveTilia
mxolod xelisgulsa da fexisgulze, mtevnebsa da terfis zurgsa da
tuCebis wiTel arSiaze. hipodermaSi Warbadaa cximis wilakebi, romlebic
hipodermis faSar agebulebas ganapirobebs.
qonis wilakebi Semofarglulia moumwifebeli kolagenuri
boWkoebiT. cximis ujredebSi Warbobs naxSirbaduxvi cximmJavebi
(stearinisa da palmitinis) ris gamoc bavSvis kans aqvs gamoxatuli
turgori, rac ganapirobebs mis simkvrives. bavSvis kanSi sisxlZarRvebi
zedapiruladaa ganlagebuli, ganfenilia endoTeluri ujredebis erT
rigad, rac zrdis sisxlZarRvebis gamtarobas da qmnis „fiziologiuri
hiperemiis“ mdgomareobas. ekrinuli da apokrinuli jirkvlebi kargadaa
formirebuli da funqciurad mcired aqtiuria (vinaidan ar aris
srulyofili oflis gamomyofi centrebi da qerqisa da qerqqveSa
damokidebuleba). oflis uxilavi gamoyofa (perspiration insensibilis)
xorcieldeba ekrinuli saofle jirkvlebiT. mozrdilTaTvis
damaxasiaTebeli oflis gamoyofa yalibdeba sqesobrivi momwifebis
periodisaTvis.
qonis jirkvlebi ufro didi zomisaa, kargadaa gamokveTili saxis,
Tavis Tmiani nawilis, zurgis, anusisa da genitaliebis kanSi. bavSvis
zrdasTan erTad cximis gamoyofa mcirdeba da ujredTa nawili
atrofirdeba. pirveladi (bavSvis) Tma bavSvis dabadebis Semdeg swrafad
cviva. kani ZiriTadad dafarulia RinRliT (lanugo). grZeli Tma SeiniSneba
Tavis qalis areSi, jagara Tma – warbebisa da wamwamebis areSi.
sqesobrivi momwifebis periodSi Tma izrdeba boqvenze, iRliis fosoebsa
da saxeze (vaJebSi).
kanis kunTebi yalibdeba sqesobrivi momwifebis periodisaTvis.
manamde ki saTesle parkis, anusis, mkerdis dvrilebisa da iRliis fosos
areebSi kanis brtyelkunTovani boWkoebi faSaria. isini formirdebian
sqesobrivi momwifebis periodisaTvis. Txeli epidermisisa da
dausrulebeli ganviTarebis dermis boWkoebis gamo bavSvis kanis
nervuli aparatis aRgznebadoba gaZlierebulia, Tumca igi aRnagobiT
praqtikulad ar gansxvavdeba mozrdilTa msgavsi warmonaqmnisagan.

29
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

30

piris Rrus lorwovanas agebuleba

piris Rrus lorwovana Sedgeba epiTeliumis, sakuTriv lorwovanas

Srisa da lorwovanas fuZisagan (სურ.1.23).
lorwovana Sedgeba bazaluri da wvetovani Sreebisagan. bazaluri
ujredebi cilindrulia, mesriseburadaa ganlagebuli bazalur
membranaze da axasiaTebs maRali mitozuri aqtiuroba, romlis cikli
meordeba 6-7 dRis Semdeg (kanSi 21-22 dRe) aRmoCndeba xolme
langerhansis ujredebi, alag-alag melanocitebi da leikocitebi.
wvetovani Sre Sedgeba 3-5 rigi tonofibriliani ujredebisagan (qveda 2
rigi). zeda rigebi mkvrivdeba, rqovandeba, agrovebs α – keratins, birTvebi
ucvleli rCeba (fizioogiuri parakeratozi). epiTeliumi kargavs
birTvebs da garqovandeba magari sasis, enisa da nawilobriv RrZilebis
areSi. amis msgavsi garqovanebuli ujredebis gaCena piris Rrus sxva
adgilebSi aris zogierTi daavadebis (leikoplakia, wiTeli brtyeli
liqeni, wiTeli mWamela) simptomi.
piris Rrus lorwovani garsis qsovilis epiTeliumis bazaluri
ujredebi esazRvreba membranas, romelic piris Rrus lorwovani garsis
safuZvelia da Sedgeba elastikuri, kolagenuri da prekolagenuri
boWkoebisagan. igi Seicavs sisxlZarRvebsa da limfur ZarRvebs, nervul
daboloebebs, mraval wvril sanerwyve jirkvlebs. lorwovani garsis
fuZeSi vlindeba kolagenuri da elastikuri boWkoebis qseli, agreTve
Rrma sisxlZarRvovani qseli, sxvadasxva ujredebi (limfocitebi,
plazmuri ujredebi) da sanerwyve
jirkvlebis gorglebi. enis zurgis
lorwovani garsi Sedgeba 4 saxis –
Zafisebri, sokosebri, Rarisebri da
foTlisebri – dvrilebisagan. dvrilebi
Seicavs mgrZnobiare gorglebs
(gamonaklisia Zafisebri dvrilebi).
zogierTi daavadebisas dvrilebi
atrofirdeba (Jolosebri ena),
dvrilovani glositis dros ki –
rqovandeba. enis Ziris lorwovan garsSi
dvrilebi ar aris. igi Seicavs didi
raodenobis limfoidur folikulebs.
RrZilebis lorwovan garsSi ar aris
rqovani, priala da marcvlovani Sreebi.
სურატი 1-23 პირის ღრუს ლორწოვანი wvetiani Sre ki warmodgenilia
გარსის ჰისტოლოგიური სურათი. firfitisebri ujredebiT, romelTac
aqvT buStisebri birTvebi. RrZilebis
lorwovani garsis sakuTrivi Sre

30
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

Sedgeba SemaerTebeli qsovilis ujredebisagan, ujredSorisi

nivTierebisagan da upiratesad kolagenuri boWkoebisagan. zedapiruli 31
dvrilovani Sre warmoqmnis mkafio konturebis mqone dvrilebs,
romlebic aRweven epiTeliums. lorwovanisqveSas tipis faSari
SemaerTebeli qsovili aq ar aris. RrZilebis lorwovani garsis badisebr
SreSi ganlagebulia sisxlZarRvebi da nervebi. RrZilebis SemaerTebeli
qsovili Sezrdilia alveoluri morCebis ZvlisazrdelasTan. tuCebis
lorwovani garsi Sedgeba wriuli kunTebis konebisagan, romlebic
garedan dafarulia kunTovan SresTan mtkiced dakavSirebuli kaniT.
kanis wiTeli arSiisa (kanidan lorwovanze gadasasvleli, piris
kuTxeebSi Seicavs qonis jirkvlebs) da lorwovani garsisagan. tuCis
wiTeli arSia mTlianad ar rqovandeba, epiTeliumis zeda fena
gaJRenTilia eleidiniT, rac aniWebs mas gamWvirvalobas. tipiuri rqovana,
priala da marcvlovani Sreebi aq ar aris. es e. w. gare zonaa. tuCis
wiTeli arSiis Sida zona gadadis piris Rrus lorwovan garsSi (kleinis
zona), Seicavs parakeratozul epiTelur ujredebsa da wagrZelebul
dermul dvrilebs. piris Rrus, tuCebsa da enis wina nawilis didi ubnis
mgrZnobiare nervi aris samwvera nervi, romelic modis
naxevarmTvarisebri gaseris gangliidan. enis ukana nawilis inervacia
xorcieldeba enasaylapavis nerviT. gemovnebiT Tvisebebs uzrunvelyofs
saxis nervis ganStoebebi. enis moZraobas axorcielebs enisqveSa nervi.
piris Rrus lorwovani garsis, enisa da tuCis wiTeli arSiis
sisxlZarRvovani sistemebi Sedgeba kapilarebis, veneulebisa da limfuri
ZarRvebis xSiri qselisagan. limfuri qsovili uxvadaa nuSurebsa da enis
ZirSi SemaRlebebis - kriptis saxiT. piris RruSi arsebobs tuCis, loyis,
sasisa da sanerwyve jirkvlebi. enis wveris Siga zedapirze moTavsebulia
bardis marcvlisodena Sereuli wyvili jirkvali, enis Zirze –
serozuli jirkvlebi; enis nuSurebis areSi – mucinuri jirkvlebi.
sanerwyve jirkvlebis inervacia simpaTikuri da parasimpaTikuria, rac
regulirdeba centraluri nervuli sistemis mier bulbaruli centrebis
meSveobiT.

kanis fiziologia

kani da gare lorwovani garsi gamoacalkevebs organizms garemosagan

da asrulebs mravalgvar funqcias. kanisa da misi danamatebis normalur
funqcionirebas udidesi mniSvneloba aqvs organizmis
cxovelmyofelobisaTvis da dadebiTad moqmedebs mis zogad
mdgomareobaze. kani reagirebs rogorc garemos sxvadasxva faqtoris
zemoqmedebaze ise calkeul organoebsa da sistemebSi mimdinare

31
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

cvlilebebze. kansa da organizms Soris kavSiri xorcieldeba nervuli

da imunuri sistemis, agreTve sisxlis mimoqcevisa da Sinagani sekreciis 32
jirkvlebis meSveobiT. kani aqtiurad monawileobs cilebis,
naxSirwylebis, cximebis, wylis, mineralur nivTierebaTa da vitaminebis
cvlaSi.

dacviTi funqcia.

kani organizms icavs meqanikuri, fizikuri da qimiuri

zemoqmedebisagan, ewinaaRmdegeba sisxlSi virusebis, baqteriebisa da
soko-parazitebis SeRwevas. kanis safari xels uwyobs organizmis
struqturis, formisa da Siga garemos SenarCunebaSi.
kans SeuZlia winaaRmdegoba gauwios rigi fizikuri agentebis mavne
gavlenas. Zlieri meqanikuri gaRizianebis (daWimva, wneva, daJeJiloba)
gauvnebelyofaSi, mniSvnelovan rols asrulebs kanisaTvis
damaxasiaTebeli didi elastiuroba. kani icavs organizms mzis sinaTlis
(sxivebis) saziano moqmedebisagan.

organizmis rezistentoba gamosxivebis mimarT.

organizmze ganuwyvetliv moqmedebs ultraiisferi da maionizebeli

gamosxiveba, romelic atmosferoSi aRwevs kosmosidan, agreTve dedamiwis
qerqis radioaqtiuri nivTierebebis gamosxiveba. ukanasknel aTwleulSi
gaCnda axali ekologiuri saSiSroeba – xelovnuri radiaqtiuri
nivTierebebis dagroveba da ultraiisferi gamosxivebisagan ozonuri
dacvis daqveiTeba.
ultraiisferi (ui) gamosxiveba. 0,32-0,28 mkm talRis sigrZis ui
gamosxivebis zemoqmedeba adamianis organizmze gamoixateba kanis anTebiTa
da pigmentaciiT, D vitaminis sinTeziT dnm-is epidermisis ujredebis
dazianebiTa da karcinogenezis inducirebiT.
kanis karcinoma ZiriTadad viTardeba qronikuli ultraiisferi
dasxivebis (uid) dros. garemos Tanmdevi movlenebi, magaliTad, maRali
temperatura da Zlieri qari, zrdis uid-is damazianebel moqmedebas, rac
ufro mokletalRovania gamosxiveba, miT ufro Zlieria ui sxivebis
eriTemuli (anTebiTi) moqmedeba. 0,28 mkm-ze mokle sxivebs TiTqmis
mTlianad STanTqavs atmosferos zeda fenebis ozoni.
normalur kans aqvs mzis damwvrobis sawinaaRmdego damcavi
meqanizmebi.
epidermisis zeda Sreebi asrulebs sinaTlis filtris rols.
mniSvnelovania melaninis rolic. melanosomebi moqmedebs rogorc
fotonebis mSTanTqmeli „muqi sxeulebi“, riTac isini rRvevisagan icaven
ujredis sxva, ufro mniSvnelovan struqturebs. tyuilad ki ar
koncentrirdeba melanosomebi ZiriTadad keratinocitebis birTvebis
garSemo.

32
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

melanini yvelaze grZeltalRovani ultraiisferi sxivebisagan icavs

ar amarto epidermisis bazaluri Sris ujredebs, aramed dermis 33
ujredebs, nervebsa da sisxlZarRvebs.
melaninis specifikuri damcavi moqmedeba ganisazRvreba
ultraiisferi gamosxivebis STanTqmis unariT. melanini Tavidan
gvacilebs ultraiisferi gamosxivebis ara marto damazianebel, aramed
mutagenur moqmedebasac. amas mowmobs Semdegi faqtorebi: laTinuri
amerikis qveynebSi kanis kibo emarTebaT mxolod TeTrkanian imigrantebs,
TiTqmis ar aris registrirebuli adgilobrivi indielebisa da
Savkanianebis daavadebis SemTxvevebi.
ultraiisferi gamosxivebisagan dacvaSi melaninisa da rqovana Sris
garda, did rols asrulebs urokaninis mJava, romelic warmoiqmneba
histidinisagan histidinazis zegavleniT. es mJava ganicdis trans-cis-
izomerizacias. izomerizaciis produqti – cis-urokaninis mJava – akavebs
ultraiisferi gamosxivebis energias da amiT xels uSlis qvemoT mdebare
epidermisis ujredebis dazianebas.

siTburi gamosxiveba. infrawiTel gamosxivebas TiTqmis mTlianad

STanTqavs kanis rqovana Sre, amitom igi ar iwvevs namzeurobas.

lazeris sxivebi. dabali intensivobis lazeris sxivebis gavlena

melanocitebis funqciaze faqtobrivad ar Seswavlila, mZlavri lazeris
sxivebi ki azianebs pigmentis ujredebs, gansakuTrebiT – maT morCebs.
maionizebeli radiacia (rentgenis sxivebi, γ-sxivebi, α- da β-
gamosxiveba) ultraiisferi dasxivebisagan imiT gansxvavdeba, rom ufro
Rrmad aRwevs qsovilSi, mniSvnelovnad meti energia aqvs da Sesabamisad
metad aRagznebs fotonTan urTierTqmed molekulebs.
yvelaze naklebad diferencirebuli da udidesi mitozuri
aqtiurobis mqone ujredebi yvelaze metad mgrZnobiarea maionizebeli
gamosxivebis mimarT. yvelaze adreul cvlilebebs kanSi aRmoaCenen
epidermisis bazalur ujredebsa da Tmis folikulebis matriqsis
ujredebSi.
kanSi maionizebeli gamosxivebis moqmedeba damokidebulia dozaze,
mis simZlavreze, fraqcionirebisa da gamosxivebis saxeze (rentgenis, α-, β-
,γ- gamosxiveba, neitronebi). dasxivebaze kanis adreuli reaqcia (eriTema,
mSrali da sveli aqercvla) ganisazRvreba epidermisis bazaluri Srisa
da dermis kapilarebis dazianebis xarisxiT. gviani reaqciebi (kanis
nekrozi) ganpirobebulia ZiriTadad sisxlZarRvebisa da nervuli
boWkoebis dazianebiT. rentgenis sxivebi da sxva saxis maionizebeli
radiacia mkveTrad amcirebs kanis mikrobsawinaaRmdego Tvisebebs –
mcirdeba baqtericiduloba da izrdeba misi qsovilebis SeRwevadoba.
kans SeuZlia gauZlos eleqtrodens, rac mniSvnelovanadaa
damokidebuli rqovani Sris sisqeze, oflisa da marilis gamoyofis
intensivobaze, qsovilis siTxeSi mineraluri marilebis koncentraciaze
da TiTqmis ar aris damokidebuli kanis sisxlZarRvebis Sevsebaze. kanis

33
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

eleqtrowinaRobis sididis ganmsazRvreli mTavari faqtoria oflis

gamoyofa. rac ufro meti ofli gamoiyofa, miT naklebia winaaRmdegoba. 34
mSrali rqovani Sre ki, piriqiT, kargi dieleqtrikia.
eleqtruli denis mimarT maRali rezistentoba aqvs epirdermisis
rqovan da priala Sreebs, romelTa dieleqtrikuli Tvisebebi ZiriTadad
ori faqtoriT ganisazRvreba. esenia lipidebis Semcveloba (cximebi denis
cudi gamtaria) da dabali tenianoba. epidermisis gareTa Sre mSralia
wylis ganuwyveteli aorTqlebis gamo.

kanis imunuri funqcia

kani aris ara marto imunologiuri procesebis realizaciis adgili,

aramed aqtiuradac monawileobs maTSi – imavdroulad asrulebs
imunokompetenturi organos rols.
kanis imunur finqcias uzrunvelyofs epidermisis, dermisa da
kanqveSa ujredisis rTuli imunoreaqciuli sistema, romelic
ewinaaRmdegeba adamianis organizmSi ucxo antigenebis SeRwevasa da
gavrcelebas. epidermisis keratinocitebi morfologiurad da
funqciurad epiTeliumis ujredebis msgavsia. keratinocitebi TavianT
zedapirze gamosaxven histoTavsebadobis antigenebs (RLA-DR).

keratinocitebi:
• uzrunvelyofs antigenis kontaqts langerhansisa da grinsteinis
ujredebTan (Sigaepidermuli makrofagebi), romlebic informacias awvdis
Τ-limfocitebs;
• xels uwyobs T limfocitebis momwifebas;
• uSualod urTierTmoqmedebs Τ-limfocitebTan;
• gamoimuSavebs imunuri pasuxis ramdenime mediators (citokinebs,
interleikinebs);
• CarTavs anTebiTi reaqciebis (prostaglandinebi, leikotrienebi da
sxv.) wreds;
• monawileobs Senelebuli da „transplantati maspinZlis winaaRmdeg“
tipis reaqciebSi;
• STanTqavs ucxo masalas.
imunuri pasuxis ganxorcielebaSi monawileobs limfocitebi. isini
ganlagdebian bazalur SreSi an mis zemoT, ufro zedapirul SreebSi ki
ar arseboben. amasTan Τ-limfocitebis 90% ganlagebulia epidermisisa da
dermis zeda fenaSi (ZiriTadad wvrili sisxlZarRvebis garSemo), B –
limfocitebis ki – dermis Sua da Rrma fenebSi. antisxeulebis
gamomuSaveba maTi ZiriTadi funqciaa.
meore faqti, romelic miuTiTebs kanSi limfocitebis
diferneciaciisa da proliferaciis pirobis arsebobas, aris am organos

34
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

keTilTvisebiani da avTvisebiani limfoproliferaciuli daavadebebis

didi jgufi. 35
kanis iunur pasuxSi monawileobs sisxlZarRvTa zeda wnulis
postkapilaruli venulebis endoTeliumis ujredebi.
amJamad SeiZleba CaiTvalos, rom epidermisSi makrofagebis funqcias
asrulebs langerhansis ujredebi. makrofagebis msgavsad isini angitenebs
gardaqmnian imunogenur formad da xels uwyoben Τ-limfocitebisaTvis
mis gadacemas. langerhansis ujredebi monawileobs epidermisSi
retikuloendoTeluri sistemis warmoqmnaSi, romelic asufTavebs
epidermiss ucxo qimiuri nivTierebebisagan. epidermisis
retikuloendoTelialur sisteas miakuTvneben agreTve fibroblastebs,
histocitebs, romlebsac aqvs receptorebi C3 da IG Fc- fragmentisadmi.
kanSi imunuri pasuxis ganxorcielebaSi monawileoben poxieri
ujredebi, agreTve kanSi migrirebuli neitrofilebi, eozinofilebi da
bazofilebi.
poxieri ujredebi Seicavs histaminis did nawils. dauyovnebeli
tipis hipergrZnobierebis reaqciebis dros histamini gamoiyofa garemoSi.
histamini Zliermoqmedi vazotropuli agentia, amitom iwvevs kapilarebis
gafarToebasa da maTi gamtarobis zrdas.
kanSi migrirebuli ujredebi (monocitebi, neitrofilebi,
bazofilebi, eriTrocitebi) axorcielebs Τ-limfocitebisa da dacvis
araspecifikuri faqtorebis urTierTqmedebas.
bazaluri membrana ewinaaRmdegeba cirkulirebadi imunuri
kompleqsebis, antisxeulebis, autoantisxeulebisa da sxva biologiurad
aqtiuri mediatorebis epidermisSi SeRwevas.
qronikuli antigenuri stimulaciis dros limfocitebis nakadi kanSi
izrdeba, maTi nawili adgilze rCeba, raTa monawileoba miiRon imunuri
reaqciebis realizebaSi. am procesebs gansazRvraven rogorc „homing“-s
anu aralimfoiduri qsovilebis limfocitebiT dasaxlebas.
mniSvnelovania aRiniSnos, rom sasargeblo rolis garda
dabinadrebulma limfocitebma SesaZloa dasabami misces keTilTvisebian
simsivneebs da ujredebis neoplastikur klons, romelic ayalibebs
kanis limfomebs. isini wesisamebr warmoadgenen aramonoklonur
simsivneebs.
kanis mravali daavadebis (wiTeli brtyeli sirsveli, fsoriazi,
neirodermiti, wiTeli mWameli) anTebiT infiltratSi Warbobs Τ-
ujredebi. kanis keTilTvisebiani da avTvisebiani limfomebis
ganviTarebis safuZveli ki aris Τ-limfocitebis proliferacia.
kanis imunokompetenturobas mowmobs misi Careva reaqciaSi
„transplantati maspinZlis winaaRmdeg“. gamoyofilia `transplantati
maspinZlis winaaRmdeg~ kanis daavadebis forma, romelic mimdinareobs
kanis gavrcobili an SemosazRvruli dazianebiT.
kanis mravali daavadebis dros anTebiT infiltratSi aris xolme
didi raodenobis B-limfocitebi da plazmuri ujredebi maRali
funqciuri aqtiurobis mdgomareobaSi, rac miuTiTebs kanSi

35
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

antisxeulebis avtonomuri warmonaqmnis SesaZleblobas. imunuri pasuxis

regulirebaSi mniSvneloba aqvs xsnad faqtorebs, romlebic 36
gamoTavisuflebulia ujredebis cxovelmoqmedebis an antigenebTan mati
kontaqtis dros.
limfocitebis mier gamoyofil nivTierebebs limfokinebi ewodeba.
limfokinebis raodenoba da tipi damokidebulia stimulatorebis
bunebasa da intensivobaze. ufro xSirad gamomuSavdeba limfokinebis
kompleqsi, romelic warmoadgens proteinuli an glikoproteinuli
bunebis makromolekulas. baqteriuli infeqciis mimarT kanis medegobaSi
monawileobs kanis baqteriociduli sistemis araspecifikuri faqtorebis
(ujredgareTa da ujredSiga arsebuli). imunitetis araspecifikur
faqtorebs Soris did mniSvnelobas aZleven interferons. ganasxvaveben
alfa, beta da gama interferonebs, gama interferonis siWarbe SeimCneva
alergiuli kontaqturi dermatitis dros.
kanis imunuri funqcia xorcieldeba agreTve zrdisa da ganviTarebis
faqtorebis gamomuSavebiT. epidermisis ujredis kulturaSi aRmoCenilia
T-ujredebis diferenciaciis mainducirebeli faqtori.
epidermisis keratinocitebi gamoimuSavebs epidermisis zrdis
faqtors, romlis raodenoba momatebulia fsoriazis dros.
fibroblastebis mier gamomuSavebuli ganviTarebis faqtori friad
mniSvnelovania melanocitebis normaluri funqcionirebisaTvis, misi
gamomuSaveba ki iwyeba ultraiisferi sxivebis moqmedebis Semdeg.
kanis CaTreva paTologiur procesSi pirveladi da meoreuli
imunodeficitis dros gamokveTs mis rols organizmis imunologiuri
barieris SeqmnaSi.
pirveladi imunodeficituri sindromebis safuZvelia Tandayolili
memkvidreobiT ganpirobebuli imunuri pasuxis uunaroba. T-sistemis
ukmarisobisas yvelaze xSirad viTardeba qronikuli kandidomikozi;
humoruli imunitetis defeqtebis jgufSi xSiria mZime recidivirebadi
furunkulozi.
meoreuli anu SeZenili imunologiuri ukmarisoba araa
dakavSirebuli imunuri sistemis memkvidreobiT darRvevebTan, igi
viTardeba dasawyisSi ucvlel imunur sistemaze moqmedi faqtorebis
gavleniT. meoreuli imunodeficitebi viTardeba Sids-is, baqteriuli,
virusuli infeqciebis, kvebis darRvevis, neoplaziebisa da zogierTi
qronikuli daavadebebis dros. CamoTvlili paTologiuri mdgomaroebidan
bevrs daerTvis kanis dazianeba.

kanis SeRwevadoba

36
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

garemo pirobebis gamanadgurebeli damrRvevi gavlenisagan

organizmis dacvis erT-erTi meqanizmia kanis fardobiTi SeRwevadoba, 37
romelic ufro xSirad aRiniSneba terminiT – „SeRwevadoba“. es termini
gulisxmobs kanis unars gaataros an Seakavos sxvadasxva nivTiereba da
cocxali sxeulebi. meore termini – „SeRweva – axasiaTebs nivTierebis
an sxeulis aqtiurobas kanis barierSi gavlis dros. TviT SeRwevadobis
movlena gulisxmobs nivTierebis adsorbirebas rqovan Sreze, mis gavlas
rqovan barierSi, sicocxlisunarian epidermisSi, dermis dvrilovan Sresa
da sisxlZarRvTa kedlebSi da sisxlSi SeRwevas.
kanis SeRwevadobas pirdapiri kavSiri aqvs mis sxva barierul-damcav,
gansakuTrebiT baqtericidul, funqciebTan. SeRwevadobis gazrda
korelirebs baqtericidulobis dawevasTan, Semcireba ki – awevasTan.
epidermisis barieruli Tvisebebi ZiriTadad ganisazRvreba keratiniT,
magram ara mxolod amiT. did rols asrulebs agreTve lipidebi da kanis
cximi, romlebic hermetulad xuraven keratinis firfitebs Soris forebs
da ewinaaRmdegeba kanis dasvelebas wyliTa da sxva siTxeebiT. kanis
eleqtrostatikuri Tvisebac monawileobs masTan kontaqtSi myofi
nivTierebebis SekavebaSi.
funqciis TvalsazrisiT, kanis barieris yvelaze mniSvnelovani
nawili histologiurad emTxveva priala Sres, romelic warmoadgens
Txel membranas (xelisgulsa da fexisgulze 600 mkm-ia, sxva areSi ki 10-15
mkm). am Txel Sres aqvs didi meqanikuri simtkice da medegoba qimiuri
nivTierebebisadmi.
epidermisSi nivTierebis gavla SesaZlebelia sxvadasxva gziT (sur. 1-
24). nivTierebebis umetesoba kanSi gadis transpidermulad.
kanis bunebrivi forebi farTobis simciris gamo (10-3/m2) Zalian
mcire gavlenas axdens mis gamtarobaze.
rezorbciuli funqcia Zalze
SezRudulia imis gamo, rom kanis zedapirze
arsebobs rqovani Sre da wyalcximovani apki.
cximebsa da lipidebSi xsnadi qimiuri
nivTierebebi rqovani fenis gavleniT SeaRwevs
da Seiwoveba kanSi. kanSi ufro advilad
aRwevs airadi (gogirdwyalbadi) da zogierTi
aqroladi nivTiereba (eTeri, qloroformi da
sxv.).
kanis gamtarobis Tavisebureba
wylisaTvis imiT gamoixateba, rom wyali
gacilebiT advilad gamodis organizmidan,
vidre aRwevs masSi kanis meSveobiT. wylis
სურათი 1-24 კანში შეღწევის გზები. uxilavi kargva (perspiracia) ZiriTadad
1-რქოვანი შრე; 2-კერატინოციტები; xorcieldeba epidermisis da ara saofle
3-უჯრედშორისი გზა; 4- jirkvlebis meSveobiT. kanis meSveobiT
ტრანსუჯრედული გზა; 5-საოფლე cximebisa da maTSi xsnadi nivTierebebis
ჯირკვალი; 6-ქონის ჯირკვალი; 7- ufro iolad gavla imiT aixsneba, rom
თმის ფოლიკული

37
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

rqovani Sre keratinTan erTad 30%-mde lipidebs Seicavs. kanis gavliT

Seiwoveba sxvadasxvagvari mcenareuli cximebi an zeTebi. 38
dReisaTvis sinTezirebulia arcTu mcire raodenobis iseTi
nivTierebebi, magaliTad, dimeTilsulfoqsidi, romelTac kanSi SeRwevis
momatebuli unari aqvT. am nivTierebebs konduqtorebi (gamyoli) ewodeba
da kosmetologiasa da medicinaSi gamoiyeneba kanze wasmuli
nivTierebebis Sewovis gasaZliereblad.
amrigad, friad mniSvnelovania kanis gamtarobis unari. kani rom
absoluturad gaumtari yofiliyo, igi ver Seasrulebda mTel rig
sicocxlisaTvis aucilebel funqciebs, magaliTad, ver moxerxdeboda
Termoregulacia perspiraciisa da oflis gamoyofis meSveobiT. amitom
evoluciis procesSi kanma SeiZina gamtarobisa da gaumtarobis is
Tvisebebi, romlebic yvelaze metad uwyobs xels sxva biologiuri
funqciebis Sesrulebas. kani sakmaod kargi gamtaria epidermisis
zedapirisaken da praqtikulad ar atarebs sapirispiro mimarTulebiT.
sunTqvaSi, e. i. Jangbadis STanTqmisa da naxSirorJangis gamoyofaSi,
kanis monawileoba umniSvneloa.
mikrobebi, romelTac SeuZliaT aqtiuri migracia, aRweven bunebriv
forebSi, gansakuTrebiT maSin, rodesac mkveTrad farTovdeba jirkvlis
gamomyvani sadinarebis xvrelebi da folikulebis napirebi, magaliTad,
ase xdeba sqesobrivi momwifebisas seboreiT daavadebis SemTxvevaSi.
epidermisis ujredebis kontaqtis Taviseburebidan gamomdinare, SeiZleba
davaskvnaT, rom epidermisis cocxali ujredebi Zlier an sustad akavebs
nivTierebaTa im nawils, romlis Sekavebac ver SeZlo rqovana Srem. aq
aucilebelia imis aRniSvnac, rom epiTeliumis cocxali ujredebi
nivTierebebsa da zogierT mikroorganizmebs akavebs ara imgvarad,
rogorc rqovana Sre, aramed fagocitozis, gadamuSavebisa da epidermisis
zedapirisaken transportirebis meSveobiT.
mniSvnelovania is, rom kans aqvs sxvadasxvanairi mikrobebisagan
dacvis funqcia. dauzianebeli (normaluri) rqovana Sre
mikroorganizmebisaTvis SeuRwevadi meqanikuri barieria.
mxolod zogierTi mikroorganizmi, gansakuTrebiT soko-parazitebi,
gamoimuSavebs im fermentebs, romlebic Slian keratins.
amas garda, rqovana Sris keratini, agreTve cximisa da saofle
jirkvlebisagan gamoyofili kanis cximi da ofli mis zedapirze
warmoqmnian mJava garemos, romelic mravali mikrobisaTvis xelsayreli
ar aris.
kanis eleqtrostatikuri Taviseburebis gamo, mas SeuZlia gaaZlieros
mikrobebis gatarebis SeCerebis unari. rqovana Sre damuxtulia
uaryofiTad, marcvlovani ki – dadebiTad. baqteriebi Cveulebriv
uaryofiTadaa damuxtuli, amitom xdeba ganzidva. kans aqvs TviTgawmendis
unari. mikrobebisagan kanis gawmendaSi garkveul rols asrulebs rqovani
Sris gamudmebuli fiziologiuri aqercvla. qerclTan da qonisa da
saofle jirkvlebis sekretTan erTad kans Sordeba mikrobebi da
sxvadasxva mavne nivTierebebi, ufro metic, kans aqvs masterilizebeli

38
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

Tvisebebic, rac ganpirobebulia kanis cximis Taviseburi qimiuri

SemadgenlobiT. kanis baqteriuli qmedeba mis sisufTavis xarisxTan aris 39
dakavSirebuli.
kanze moxvedris Semdeg mikrobebi swrafad iRupeba. kanis
gamokveTili baqtericiduloba vlindeba im mikrobebis mimarT, romlebic
ar arian misi mudmivi binadarni. im baqteriebs, romelTaTvisac kani
normaluri ekologiuri garemo gaxda, gamomuSavebuli aqvT kanis
baqtericiduli moqmedebis sawinaaRmdego meqanizmi.
kanis zedapirze, aseve folikulebis napirebze, qonisa da saofle
jirkvlebis sadinarebSi yovelTvis aris mikrobebi: stafilokokebi,
protei, nawlavis Cxiri, romlebic kanis saerTo floris 90-99%-s
Seadgens. organizmis dasustebisas normalurma mikrofloram SesaZloa
gamoiwvios piodermiti, kandidozi da sxva daavadebebi. magram,
Cveulebriv, kanis mikrofloras araviTari ziani ar moaqvs, ufro metic,
igi exmareba organizms paTogenur mikrobebTan brZolaSi. am fenomenis
safuZvelia sxvadasxva saxis baqteriebs Soris antagonisturi
urTierToba.
im SemTxvevaSi, Tu mikrobebma mainc SeaRwies epidermisis zeda
Sreebidan, moqmedebas iwyebs sxva damcavi reaqciebi. limfocitebi da sxva
ujredebi, romlebic yovelTvis aris dermasa da epidermisSi,
monawileoben adgilobrivi imunitetis SeqmnaSi, riTac aZliereben kanis
baqtericidulobis funqcias. garda amisa, SeiniSneba leikocitebis
migracia sisxlZarRvidan da isini gadian ara marto dermaSi, aramed
epidermisSic. am dros ujredis reaqcias Tan axlavs humoruli
baqtericiduli faqtorebis mobilizacia, rogoric aris:
baqteriolizinebi, aglutininebi, opsoninebi, lizocimi, komplementi,
antimikrobuli fermentebi da a. S. langerhansis ujredebi asrulebs
makrofagebis funqcias – STanTqaven da gadaamuSaveben ucxo masalas.
keratinocitebs SeuZlia sxvadasxva nawilakebis STanTqva da maTi
gadamuSaveba lizosomebis fermentebis meSveobiT.
kanis baqtericiduli Tvisebebi mkveTrad mcirdeba sxvadasxva
arasasruveli faqtorebis zegavleniT; aseTi faqtorebia: organizmis
gamomfitavi daavadebani, maionizimoebeli gamosxiveba, qimiuri
nivTierebebiT dazianeba da a. S.
kanis gaciveba, gaucximoeba (spirtiT, eTeriT) aqveiTebs mis
baqtericidul Tvisebas. kanis antimikrobuli Tviseba mcirdeba sakvebSi
vitaminebis naklebobiT an qsovilebis mier maTi SeTvisebis unaris
moSliT.
A vitamini, B vitaminebis kompleqsi da masSi Semavali calkeuli
vitaminebi gamokveTil gavlenas axdens kanis rezistentobaze Cirqmbadi
mikrobebisadmi. B vitaminebiT mdidari preparatebi, romlebic
damzadebulia safuarze maRalefeqturia kanis stafilokokuri
dazianebisas (furunkulozi). C vitaminis ukmarisoba iwvevs kanis
gamtarobis gazrdas.

39
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

amrigad, kanis baqtericidulobis meqanizmSi monawile ZiriTadi

faqtorebia: rqovani Sris medegoba (gaumtaroba) baqteriebisadmi, 40
organizmis imunuri sistemis mdgomareoba, araspecifikuri rezistentobis
faqtorTa normaluri done da epidermisisa da dermis ujredTa aqtiuri
reaqcia, mimarTuli virusebis, baqteriebisa da soko-parazitebis
gasanadgureblad. am faqtorebis mniSvneloba erTnairi ar aris. ZiriTad
rols asrulebs rqovana Sris mJava reaqcia da epidermisis ujredebis,
aseve dermis limfocitebisa da histiocitebis (makrofagebis)
baqtericiduli (viruciduli, fungicidur) moqmedeba.

receptoruli funqcia.

kani grZnobis organoa. masSi uamravi da mravalgvari receptorebia,

romlebic atyobineben nervul sistemas dermasa da epidermisSi mimdinare
cvlilebebisa da garemos gamRizianeblebis xasiaTis Sesaxeb. mWidro
kavSiria nervul daboloebaTa sixSiresa da kanis mgrZnobiarobas Soris.
TiTebis daboloebaTa kanis mgrZnobiaroba bevrad aRemateba sxeulis
sxva nawilebis kanis mgrZnobiarobas. nervuli receptorebi da boWkoebi
uzrunvelyofen kanis pirdapir kavSirs ara marto nervul sistemasTan,
aramed am ukanasknelis meSveobiT Sinagan organoebTanac. amiT aixsneba,
rom kanze aisaxeba Sinagan organoebSi mimdinare cvlilebebi.
cnobilia kanis mgrZnobiarobis Semdegi saxeobebi: 1) taqtiluri
(Sexebisa da dawolis SegrZneba); 2) tkivilis da 3) temperaturuli
(sicivisa da siTbos) SegrZneba. taqtiluri mgrZnobiaroba yvelaze metad
gamoxatulia xelisa da fexis TiTebis daboloebebis kanze, gare sasqeso
organoebisa da sarZeve jirkvlebis dvrilebis areSi, sadac didi
raodenobiTaa inkafsulirebuli meqanoreceptorebi.
Sexebis SegrZneba Cndeba kanze msubuqi dawoliTa da kanis zedapiris
SexebiT garemomcvel sagnebTan. igi garemoSi orientirebisa da ama Tu im
sagnis Tvisebebze msjelobis saSualebas gvaZlevs. Sexebis damatebiTi
repectoria nervis boWkoebi, romlebic Sewonilia Tmis folikulebze
(egreTwodebuli bewvis mgrZnobiaroba). Zlierad dawolis grZnoba
aRiqmeba firfitovani sxeulakebiT.
taqtiluri mgrZnobiarobis rTuli saxea adgilis (lokalizaciis),
sivrcisa da dayofadobis (diskriminaciis) grZnoba.
meqanoreceptorebis raodenobisa da sirTulis mixedviT pirvel
adgilzea adamianis xeli. rogorc Sexebis aqtiuri organo aRWurvilia
meqanomgrZnobiare daboloebaTa yvela saxeobiT, gansakuTrebiT ki paCinis
sxeulakebiT.

tkivilis SegrZneba

adamianisa da cxovelis kanze ganlagebulia e. w. tkivilis SemgrZnebi

wertilebi, romlebic araTanabradaa ganawilebuli. 1 sm²-ze modis 100-dan

40
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

200-mde aseTi wertili. isini yvelaze didi raodenobiTaa TiTebis

daboloebaTa kanze, yvelaze mcire raodenobiT ki _ zurgisa da 41
fexisgulebis kanze. kanisa da sxva organoebis nocireceptorebia
(tkivilis SemgrZnebi receptorebi) Tavisufalinervuli daboloebebi,
romlebic ganlagebulia epidermisSic da dermaSic.
dadgenilia ori ZiriTadi tipis nocireceptorebi: romlebic
reagireben Zlier meqanikur da Zlier siTbur gaRizianebebze.
mtkivneuli gaRizianeba iwvevs jaWvur reaqcias, romelic Sedgeba
vegetaciuri, samoZrao da qceviTi (fsiqikuri) komponentebisagan.
mtkivneuli meqanikuri gamRizianeblebiT gamowveuli tkivili aris
Segueba, garemosadmi sruli adaptaciis meqanizmi.
tkivilis biologiuri mniSvneloba aris is, rom igi iZleva signals
organizmze saSiSi zemoqmedebis Sesaxeb. tkivilis SegrZneba iwvevs ama
Tu im reaqcias.
kanis hiperalgezia Cveulebriv viTardeba kanis anTebisa da
dazianebisas, agreTve nervuli Reros an somatosensoruli meqanizmebis
sxva nawilebis dazianebisas. kanis hiperalgeziisas kanis mier tkivilis
SegrZneba Zlierdeba, rogorc meqanikuri (Cxvleta, gaWimva), ise
temperaturuli zemoqmedebisas. temperaturis SegrZnebas, siTbosa da
sicivis aRqmas, didi mniSvneloba aqvs refleqtoruli procesebisaTvis,
romlebic aregulireben sxeulis temperaturas. dReisaTvis miRebulia,
rom Termoreceptorebi, garda merkelis ujredebisa, SeiZleba iyos kanis
Tmiani nawilis Tavisufali nervuli daboloebebi, romlebic
dajgufebulia Tmis bolqvis areSi, gluv kanze ki – Tavisufali
daboloebani da, SesaZloa, meisneris sxeulakebic. am receptorebidan
erTni reagireben temperaturis dawevaze, meoreni ki – awevaze da
Sesabamisad maT ewodeba sicivisa da siTbos Termoreceptorebi.

Termomaregulirebeli funqcia

janmrTeli adamianis organizmis temperatura Cveulebriv mudmivia

imis miuxedavad, garemomcveli haeris temperatura maRalia Tu ara.
kanis roli sxeulis temperaturis SenarCunebaSi ganisazRvreba masSi
Termoreceptorebis, saofle jirkvlebisa da sisxlZarRvebis xSiri
qselis arsebobiT.
organizmis Tbogamtarobis 82% modis da xorcieldeba sami gziT: 1)
Tbogamosxiveba, e. i. siTbos gamosxiveba sxivuri energiis saxiT; 2)
Tbogamtaroba, e. i. siTbos gadacema irgvliv arsebul garemosTan
SexebiT, rac ganpirobebulia sxeulisa da garemos temperaturis
sxvaobiT da am ukanasknelis Tbogamtarobis unariT; 3) kanis zedapiridan
wylis aorTqlebiT.
TbogamosxivebiTa da TbogamtarobiT ganxorcielebuli Tbogacemis
regulireba efuZneba kanis sisxlZarRvebSi sisxlis mimoqcevis
cvlilebas. roca gare temperatura maRalia, kanis sisxlZarRvebi
farTovdeba, maTSi gadinebuli sisxlis moculoba matulobs da

41
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

Tbogacema Zlierdeba. Tu gare temperatura dabalia, sisxlZarRvebi

viwrovdeba. sisxlis didi masa Sinagan organoebSi trialebs da 42
Tbogacema mkveTrad mcirdeba.
aorTqlebiT Tbogacema ZiriTadad xdeba ofldenis procesSi. oflis
aorTqleba sxeuls arTmevs mniSvnelovani raodenobis siTbos. Tu
normalur pirobebSi oflis dReRamuri raodenoba aris 600-800 ml,
maRali temperaturis dros SeiZleba ramdenime litrs miaRwios.
Termoregulacia xorcieldeba an kanis temperaturuli
receptorebis, an im Tbomaregulirebeli centrebis gaRizianebis Sedegad,
romlebic hipoTalamur areSia ganlagebuli. Tbogacemis procesis
(sisxlZarRvTa reaqcia, ofldena) regulaciaSi monawileobs simpaTikuri
inervacia.
mniSvnelovania sxeulis Ria nawilebis (xelis mtevnebisa da saxis)
kanis reaqcia sicivis moqmedebaze. Tavidan xdeba sisxlZarRvebis
intensiuri Seviwroeba, xolo 5-7 wT-is Semdeg, isini farTovdebian da es
vazomotoruli reaqciebi periodulad meordeba, rac erTi mxriv
gvaridebs siTbos zedmet danakargs, meore mxriv ki abrkolebs
gadacivebas.

sekreciuli funqcia.

sekrecias axorcielebs kanSi moTavsebuli qonisa da oflis

jirkvlebi. qonis jirkvlebis sekreti – kanis qoni _ sebumi _ rTuli
qimiuri Sedgenilobis cximovani nivTierebaa (naxevrad Txieri
konsistenciisa). igi gamoiyofa kanis zedapirze da oflTan SereviT
warmoqmnis wyalcximovani emulsiis Txel fenas, romelic did rols
asrulebs kanis normaluri fiziologiuri mdgomareobis SenarCunebaSi.
kanis zedapirze qonis warmoqmnaSi monawileobs kanis kunTebi.
kanis qonis ZiriTadi komponentebia: Tavisufali udablesi da
umaRlesi cximovani mJaveebi, bmuli cximovani mJaveebi qolesterinis
eTerebis da sxva stearinebis, maRalmolekuluri alifaturi
alkoholebisa da glicerinis saxiT, naxirwyalbadebisa da Tavisufali
qolesterinis mcire raodenoba, azotovani da fosforuli nivTierebis
kvali. rogorc varaudoben, kanis qonis masterilizebeli qmedeba
ganpirobebulia imiT, rom igi mniSvnelovani raodenobiT Seicavs
Tavisufal cximovan mJavebs. qonis jirkvlebis funqcias aregulirebs
nervuli sistema, agreTve endokrinuli jirkvlebis (sasqeso, hipofizis,
Tirkmelzeda) hormonebi. sekreciuls garda qonis jirkvlebi nawilobriv
eqskreciul funqciasac asruleben. magaliTad, kanis qonTan erTad
SeiZleba gamoiyos orgaizmSi Seyvanili zogierTi samkurnalo
nivTierebebi: iodi, bromi, salicilis mJava da sxv., agreTve zogierTi
toqsikuri nivTiereba, romelic organizmSi (kerZod, nawlavebSi) gaCnda.
ekrinuli saofle jirkvlebis mier gamoyofili ofli aris susti
mJava reaqciis siTxe, romlis xvedriTi wona 1.004-1,008. igi Sedgeba

42
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

ZiriTadad wylisagan (98-99%) da masSi gaxsnili mcire raodenobis (1-2%)

araorganuli (natriumis qloridi, kaliumis qloridi, sulfatebi, 43
fosfatebi) da organuli (Sardovana, SardmJava, amiaki, aminomJavebi,
kreatini da sxv.) nivTierebebisagan. oflis qimiuri Sedgeniloba
cvalebadia. igi icvleba imis mixedviT, Tu rogoria organizmis saerTo
mdgomareoba, ramdeni gamoiyofa ofli da a. S. zogjer organizmSi
nivTierebaTa cvla ise irRveva, rom oflTan erTad gamoyofili
nivTierebebis raodenoba SeiZleba mniSvnelovani iyos (magaliTad:
diabetiT daavadebulTa organizmSi glukozis gamoyofa). oflTan erTad
organizmidan SeiZleba gamovides sxvadasxvagvari samkurnalo
nivTierebebi (iodi, bromi, vercxliswyali, qinini da sxv.).
ekrinuli jirkvlebis mier oflis gamoyofa organizmis Cveulebrivi
mdgomareobisas xdeba pulsirebuli ritmiT, rac epidermisis zedapiridan
wylis aorTqlebasTan erTad ganapirobebs Tanabarzomier SeumCnevel
aorTqlebas, oflis gamoyofa xilulia, profuzulia, igi iwyeba
gaZlierebuli Tbogacemis periodSi da mimdinareobs ganuwyvetliv.
oflis gamoyofas aregulirebs simpaTikuri, qolinerguli nervebi,
romlebic agznebisas gamoimuSaveben acetilqolins. amiT aixsneba, rom
parasimpaTikuri Sxamebi (pilokarpini, muskarini) aZlierebs ofldenas.
ofldenis centrebi moTavsebulia zurgis, xolo umaRlesi centrebi _
mogrZo da Suamdebare tvinSi. Tavis tvinis qerqi maregulirebel
gavlenas axdens ofldenaze. amiT aixsneba is, rom emociuri faqtorebis
(ganrisxeba, SiSi da a. S.) zegavleniT Zlierdeba ofldena. unda
gaviTvaliswinoT, rom xelisgulsa da fexisgulis kanis saofle
jirkvlebi ar monawileoben TermoregulaciaSi. ofldena sxeulis am
ubnebze ar Zlierdeba Cveulebrivi Termuli gamRizianeblebis
zemoqmedebiT, magram advilad matulobs emociuri an gonebrivi
daZabulobisas. oflis gamoyofa, gansakuTrebiT xiluli oflisa,
mniSvnelovanwilad aris damokidebuli kanis sisxlZarRvTa reaqciaze.
apokrinuli saofle jirkvlebis funqcia dakavSirebulia
endokrinuli, kerZod, sasqeso jirkvlebis funqciasTan, rasac
adasturebs is, rom apokrinuli jirkvlebi funqcionirebas iwyebs
adamianis sqesobrivi momwifebis asakSi, klimaqteruli periodis
dadgomisas ki maTi funqcia TandaTanobiT qreba. rogorc Cans, maT
Termoregulaciis procesSi ara aqvT iseTi mniSvneloba, rogoric aqvT
ekrinul saofle jirkvlebs, magram xelisgulisa da fexisgulis saofle
jirkvlebis msgavsad mkveTrad reagireben emociur gaRizianebaze. maTs
sekrets neitraluri an susti tute reaqcia aqvs da, oflis Cveulebrivi
Semadgeneli nawilebis garda, Seicavs qolesterins da mis eTerebs,
glikogens, rkinas.

kanis bioqimia

43
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

kani aqtiurad monawileobs organizmSi nivTierebaTa saerTo cvlis

regulaciaSi. gansakuTrebiT gamoxatulia misi roli wylisa da 44
mineralebis (kaliumi, natriumi da sxv.) mimoqcevaSi. organizmSi
nivTierebaTa cvlis regulaciaSi kanis gansakuTrebuli mniSvneloba,
rogorc Cans, is aris,rom kanSi SeiZleba dagrovdes saerTo da
qsoviluri cvlis sxvadasxva produqti da es ise moxdes, rom ar
dairRves organizmis saerTo fiziologiuri mdgomareoba normalur
pirobebSi.
mniSvnelovani roli organizmis nivTierebaTa cvlaSi
ganpirobebulia misi mdebareobiT garemos sazRvarze. kanis metabolizmi
gaerTianebulia mTeli organizmis cvlasTan nervuli da endokrinuli
sistemebis meSveobiT. arsebobs kavSiri kanis qsovilebSi nivTierebaTa
cvlis darRvevasa da sasqeso jirkvlebis disfunqcias Soris iseTi
daavadebebis dros, rogoricaa seborea, alopecia, ferimWamelebi da
orsulTa dermatozebi. kanis damaxasiaTebeli distrofiuli cvlilebebi
ewyebaT diabetiT, Tirkmelzeda jirkvlebis, hipofizisa da farisebri
jirkvlebis ukmarisobis dros.
kanSi mimdinare bioqimiuri reaqciebi uzrunvelyofs nivTierebaTa
mudmiv cvlas da kanis qsovilebisa da ujredebis struqturisa da
funqciis SesanarCuneblad aucilebeli specifikuri produqtebis
sinTezs.
kani Seicavs organizmSi arsebuli yvela saxis organul da
araorganul nivTierebebs: cilebs, lipidebs, naxSirwylebs, aminomJavebs,
pigmentebs, nukleinis mJavebs, vitaminebs, wyals, makro- da
mikroelementebs. TiToeuli maTganis mniSvneloba ganisazRvreba misi
specifikuri TvisebebiTa da kanis gansazRvruli struqturebSi
lokalizaciiT da daiyvaneba an cxovelmoqmedebis procesebis
energetikul uzrunvelyofamde, an specifikuri funqciis mzidi
produqtebis warmoqmnaSi monawileobamde, an struqturul-samSeneblo da
struqturul-sayrden masalad gamoyenebamde.
kanSi mimdinareobs im nivTierebaTa qimiuri gardaqmnebi, romlebic
ukavSirdeba sxva organoebis cvlis procesebs. magaliTad, cilebis,
naxSirwylebisa da lipidebis katabolizmis procesebs. igi Seicavs
amisaTvis saWiro yvela ferments: oqsidoredeqtezas, transferazas,
hidrolazas, sinTetazas, izomerazasa da liazas, kanSi xorcieldeba
misTvis specifikuri gardaqmnebi da warmoiqmneba keratinis, kolagenis,
melaninis, kanis qonisa da oflis warmoqmna.

naxSirwylebis cvla

naxSirwylebi aris organizmSi im energiis ZiriTadi wyaro, romelic

aucilebelia plastikuri procesebis uzrunvelsayofad, ujredis

44
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

struqturis mTlianobis SesanarCuneblad da mis mier specifikuri

funqciebis Sesasruleblad. 45
kanSi xorcieldeba glikolizisa da krebsis ciklis procesebi,
agreTve glukozisa da misi fosforiani eTerebis (pentozuri cikli)
mJavuri gardaqmnebi. kani, ZiriTadad derma, Seicavs didi raodenobiT
polisaqaridebs: martivs (glikogeni) da rTuls (cilebTan da lipidebTan
kompleqsSi).
am polimerebis struqturuli erTeulia an martivi Saqari, an
nawarmoebi Saqris ganmeorebadi wyvilebi. polisaqaridebs aqvT ormagi
funqcia: maT organizmi iyenebs qsovilis struqturis formirebisas da
inaxeba, samarago (energetikul) nivTierebad. maTi dayofis Sedegad
organizmi iRebs misTvis aucilebel energias. aqve unda aRiniSnos, rom
rTul polisaqaridebs ufro metad akisria sayrden-struqturuli
funqcia, vidre mimocvliTi. kerZod hialuronis mJava asrulebs
SemakavSirebeli nivTierebis rols; igi akavSirebs kolagenis konebsa da
fibrilebs erTmaneTTan da ujredebTan.

lipiduri cvla

kanSi da mis zedapirze mravali lipidia, rogorc martivi, ise

rTuli. neitraluri cximebi Seadgens kanqveSa cximovani ujredisis
ZiriTad masas. maTSi Warbobs (70%-mdea) yvelaze advilad dnobadi
lipidi _ trioleini, romlis dnobis temperaturaa 15ºC. sxva lipidebi
(fosfolipidebi, qolesterini, steroidebi da sxv.) Sedis epidermisisa da
SemaerTebeli qsovilis ujredebSi, sisxlZarRvebis kedlebsa da gluv
kunTebSi, aseve qonisa da saofle jirkvlebis sekretSi. kanis lipidebi
gamoiyeneba rogorc energetikuli masala Tmis zrdisas, Tanac
glukozaze ufro metadac ki. cximebi mxolod energiis wyaro rodia.
keratinocitebis arsebiTi komponentia da maT organizmi iyenebs
ujredebis sxvadasxvagvari struqturebis warmosaqmnelad. magaliTad,
isini Sedian ujredebisa da organelebis ujredebis membranebis
endoplazmuri retikulumis, mitoqondriebisa da lizosomebis
SedgenilobaSi.
kanqveSa cximovani fenis mniSvnelovani funqcia aris Sinagani
organoebis dacva biZgebisa da dartymisagan, sxeulis mudmivi
temperaturis SenarCuneba. qonis jirkvlebi gamoimuSaveben qons,
romliTac ipoxeba kanis zedapiri. epidermisis lipidebTan Serevis
Sedegad igi warmoqmnis kanis cxims, romelic icavs rqovana fenas
gamoSrobisa da daxeTqvisagan, aZlierebs wyalgaumtarobis Tvisebas,
rqovana nivTierebis firfitebs Soris arsebuli xvrelebis cementirebis
gziT, oflTan erTad qmnis mJava garemos, romelic damRupvelad
moqmedebs mraval baqteriasa da soko-parazitz.
epidermisis ujredebis gamonayofi aris cximismagvari nivTiereba –
skvaleni, romelic Sedis wyal-lipiduri mantiis SedgenilobaSi

45
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

(qolesterolTan erTad igi Seadgens zedapiruli cximovani apkis

lipidebis 10-20%-s). 46
bavSvebSi zedapiruli lipidebi ZiriTadad qolesterolisagan
Sedgeba, zrdasrulebSi ki _ skvalenisagan, vinaidan am SemTxvevaSi
intensiurad funqcionirebs qonis jirkvlebi, romelTa sekreticaa
skvaleni.
kanis qonis raodenoba damokidebulia kanis sxvadasxva ubnis
anatomiur da fiziologiur Taviseburebebze. am mxriv gansakuTrebiT
mdidaria Sublis kani. trioleinis sekrecia Zlierdeba cximovani
seboreis dros, qolesterinis Semcvelobis zrda da imavdroulad
neitraluri cximebis kleba SeiniSneba fsoriazis, qronikuli egzemisa da
sxva dermatozebis dros. Tu cximi organizmma ar miiRo sakvebTan erTad
3-4 Tve, warmoiqmneba kanis anTebiTi procesis, Tmis cvenisa da TviT
Tirkmlebis dazianebis procesis ganviTarebis pirobebi.
kanis lipidebidan udidesi mniSvneloba aqvs 7 _
dihidroqsiqolesterols – D vitaminis winamorbeds. es nivTiereba
warmoiqmneba epidermisis ujredebSi (da ara qonis jirkvlebSi) sadac
xdeba misi fotodinamikuri gardaqmna D vitaminad.

cilovani cvla

cila SeiZleba iyos mTlianad struqturuli (keratini), naxevrad

struqturuli, naxevrad funqcionaluri (ujredis kontraqtiluri cila)
da mTlianad funqcionaluri (fermentebi). dnm da rnm aris rogorc
epidermisSi, ise dermaSi, magram epidermisSi, gansakuTrebiT ki bazalur
da wvetian SreebSi, maTi Semcveloba gacilebiT metia. dnm-s raodenoba
damokidebulia epidermisis ujredebis zrdisa da proliferaciis
procesze. fsoriaziT daavadebulTa epidermisSi dnm-sa da rnm-s didi
raodenoba ganpirobebulia bazaluri ujredebis mitozis siCqaris
gazrdiT.

kolageni, retikulini da elastini

dermis ZiriTadi struqturuli cilebia kolageni, elastini da

retikulini. kolageni dermis ZiriTad masas Seadgens (mSrali masis 70%-
mde). igi dermis SemaerTebeli qsovilis ZiriTadi struqturuli
komponentia. maTi ZiriTadi funqcia dakavSirebulia organoebisa da
qsovilebis specifikuri struqturis formirebasa da SenarCunebasTan.
kolagenis sinTezisa da daSlis procesebis gaaqtiureba SeiniSneba
mravali daavadebis dros, gansakuTrebiT ki e. w. kolagenozebisas.
kolagenis cvlas ukavSireben kanis daberebasac. asakis momatebasTan
erTad izrdeba cilebis molekulaTSorisi kavSirebis ricxvi, ris
Sedegadac izrdeba enzimebis moqmedebisadmi rezistentuli kolagenis

46
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

Semcveloba. metabolurad inertuli kolagenis siWarbe iwvevs cvlis

moSlas kanSi – mis daberebas. retikulini da elastini qimiurad da 47
rentgenologiurad gansxvavdebian kolagenisagan. elastini aris zogadad
SemaerTebeli qsovilisa da gansakuTrebiT kanis SemaerTebeli qsovilis
ZiriTadi gamWimavi cila. retikulini Sedis retikulinis boWkoebis
SemadgenlobaSi. epidermisis regeneraciis didi unari xorcieldeba
epidermisis ZiriTadi cilis – keratinis keratinocitebiT produqciis
meSveobiT.

keratinis funqcia.

keratinis simtkicisa da elastiurobis gamo rqovana Sre asrulebs

damcav funqcias, kerZod xels uSlis kanSi sxvadasxva mikrobisa da
nivTierebis SeRwevas. kanis rqovana SreSi keratini 50%-ia. keratini Tmis
ZiriTadi komponenticaa. mniSvnelovani raodenobiTaa igi nervebis
rbilobian garsSi. meqanikuri da fizikuri maxasiaTeblebis mixedviT
arsebobs rbili (epidermisis rqovana SreSi) da magari (Tmasa da
frCxilebSi) keratini.

keratinis sinTezi.

keratini warmoiqmneba ori procesis Sedegad. epidermisis ujredebSi

keratinis molekulebis sinTezisa da ujredebis citoplazmuri da
birTvuli komponentebis hidrolizis Sedegad maTi moZraobisas kanis
zedapirisaken. ujredi ZiriTadad iyofa epidermisis bazalur SreSi.
dayofis Sedegad miRebuli ori ujredidan erTi rCeba adgilze, xolo
meore gamoidevneba wvetian SreSi, sadac gardaiqmneba keratonicitad,
romelSic xorcieldeba keratinis sinTezi imis mixedviT, Tu rogor
moZraobs igi bazaluri Sridan epidermisis zedapirisaken.
garqovanebisas epidermisis ujredebSi TanamimdevrobiT mimdinareobs
Semdegi cvlilebebi: qreba ujredebis birTvebi, sqeldeba da Sreba
ujredebi, ujredis organelebis rRveva lizosomuri fermentebis
zemoqmedebiT (mJave fosfataza da sxv.) mTeli rigi qimiuri gardaqmnebi,
romlebic iwvevs keratinisa da rqovana Sris warmoqmnas. es procesi
iwyeba bazalur SreSi, grZeldeba wvetianSi da mTavrdeba ZiriTadad
epidermisis marcvlovan SreSi. epidermisis zeda SreebSi
gadaadgilebasTan erTad birTvebi da ujredis sxva organelebi Sordeba
ujreds. normaluri keratinizacia sruldeba rqovana Sris warmoqmniT,
romelic Sedgeba gamomSrali, mkvdari ujredebis ramodenime rigisagan.
sxva organoebisa da qsovilebisagan gansxvavebiT, romlebSic
struqturuli cilebi irRveva fermentebis meSveobiT, epidermisSi
keratinizebuli produqtebi Sordeba meqanikurad, rqovana Sris
gamudmebuli fiziologiuri aqercvlis gziT.

pigmenturi cvla

47
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

melaninis sinTezi. kanis feri ganisazRvreba dermis sisxlZarRvebSi 48

sisxlis, epidermisSi ki melaninis muqi pigmentebis arsebobiT, agreTve
masSi melanoidnisa da karotinis SemcvelobiT.
yvelaze ufro muqi feri aqvs kans dvrilis, saTesle parkisa da
analuri xvrelis midamoebSi. zeda kidurebis gare zedapiri ufro
pigmentirebulia, vidre SigniTa. xelisgulisa da fexisgulis zedapiri
praqtikulad pigmentirebuli ar aris, masze ar aris Tma da cximis
jirkvlebi, romlebic arc terfis zurgzea.
melaninis sinTezisaTvis substratis rols asrulebs Tirozini,
romelic fenilalanisagan warmoiqmneba. procesis mimdinareoba naCvenebia
sqemaze.
sinTezis pirveli reaqciaa dioqsifenilalaninSi (dofa) Tirozinis
Jangva. reaqcia mimdinareobs Tirozinazis fermentiT, romelic sinTezis
meore reaqciis katalizatoricaa:Jangavs dofa-s da dofa-qinons.
Tirozinazis aqtiurobisaTvis saWiroa spilenZisa (Cu++) da Jangbadis
ionebi. Tirozinaza SeiZleba blokirebul iqnes sxvadasxva nivTierebiT,
romlebic aferxeben spilenZis moqmedebas.
Semdeg xdeba Tirozinis Jangvis produqtebis polimerizacia
Jangbadisa da TuTiis TanxlebiT. warmoiqmneba pigmentis rTuli
molekula. melanini advilad uerTdeba aminomJavebsa da cilebs, amitom
is ujredSi Tavisufali saxiT ki ar arsebobs, aramed SeerTebulia
cilebTan (melanoproteini).

melaninogenezis regulacia

melaninogenezis regulacia xorcieldeba nervuli sistemisa da

endokrinuli jirkvlebis meSveobiT. nervuli sistemis mediatorTa Soris
mTavari mniSvneloba eniWeba kaTeholaminebs. kaTeholaminebis gavlena
melanogenezze xorcieldeba hipotalamusis meSveobiT, romelic stimuls
aZlevs hipofizis Sualedur wils melaninmastimulirebeli hormonis (mmh)
gamosamuSaveblad. mmh-s gavleniT Zlierdeba melaninis sinTezi.
mmh-s gamomuSavebas hipofizSi aregulirebs hipoTalamusi mmh-
mastimulirebeli da mmh-mainhibitirebeli faqtorebis meSveobiT.
melaninogenezze gavlenas axdens Tirkmelzeda, farisebri da sasqeso
jirkvlebis qerqis hormonebic.
organizmSi hormonebis donisa da Tanafardobis Secvlisas (adisonis
daavadeba, hipertireodizmi, hipopituitrizmi, orsuloba da sxv.) SeimCneva
kanisa da Tmis pigmentaciis darRveva. mamakacTa da qalTa melanini
Tavisi arsiT erTmaneTisagan arsebiTad ar gansxvavdeba.
melaninis warmoqmna Zlierdeba fizikuri da qimiuri faqtorebis
gavleniTac (ultraiisferi da rentgenis sxivebi, dariSxanis, vercxlis,
bismutisa da sxva naerTebi). radiaciisa da qimiur nivTierebaTa
moqmedebis meqanizmi is aris, rom xdeba Tirozin-Tirozinazuli reaqciis
gaaqtiureba sulfhidriluri jgufebis (CH) Jangvisa an blokirebis gamo.

48
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

Cveulebriv pirobebSi Tirozinaza naklebaqtiuria. igi aqtiurdeba

lizosomuri fermentebis meSveobiT. es fermentebi Slian peptidazebs da 49
glutations, romlebic Tirozinazas blokirebas axdenen.
melatonini α-adrenerguli agentebi, acetilqolini auferuleben,
xolo mmh, kofeini, Bβ-adrenerguli agentebi, cikluri
adenozinmonofosfati, amf, kolxicini, sulhidriluri jgufebis
inhibitorebi da sxva nivTierebani aRadgenen melaninis granulebs.

melaninis funqcia

melaninis pigmentis warmoqmna ultraiisferi gamosxivebisagan

adamianTa da cxovelTa kanis dasacavi specifikuri meqanizmia. melanini
STanTqavs ultraiisfer sxivebs, romelic azianebs kans. amis wyalobiTaa,
rom pigmentirebuli kani ukeTesad icavs organizms mzis sxivebisagan.
dadgenilia garkveuli korelacia kanis feris, mzis radiaciis
intensiurobasa da kanis kiboTi daavadebas Soris. Ria feris kanis mqone
adamianebs, romelnic xangrZlivad imyofebian mzeze, kanis kibo
gacilebiT ufro xSirad emarTebaT, vidre sxvebs. es imas mowmobs, rom
melanins antimutagenuri zemoqmedebis unari aqvs da piriqiT: raqiti
ufro xSirad emarTebaT im Savkanianebs, romelnic CrdiloeTiT
gadasaxldnen. kanis hiperpigmentacia amcirebs ultraiisferi sxivebis
keTilmyofel moqmedebas epidermisis steroidebisagan D vitaminis
warmoqmnisas.
im bioqimiur procesebSi, romlebic kanSi mimdinareobs, did rols
asrulebs vitaminebi, koenzimebi da makro da mikroelementebi.
fermentebis msgavsad, am nivTierebebs axasiaTebs katalizuri aqtiuroba,
Tumca isini cilebs ar miekuTvnebian. maT kofaqtorebsac uwodeben. maTi
nawili fermentTa aqtivatoria, sxvebi ki dakavSirebulia sxvadasxva
nivTierebis aqtivaciasTan, dagrovebasTan, metabolizaciasTan, gadayrasa
an transportirebasTan. vitaminebisa da elementebis Semcveloba kanSi
damokidebulia organizmSi maTs moxvedraze sakvebTan erTad.
ultraiisferi gamosxivebis gavleniT SeiZleba mxolod D vitaminis
sinTezireba kanis qsovilebSi.
vitaminebis deficits an siWarbes paTogenezuri mniSvneloba aqvs
kanis mravali daavadebis SemTxvevaSi. magaliTad, A vitamini monawileobs
rqovani nivTierebis warmoqmnaSi, C vitamini _ kanis pigmentis (melaninis)
warmoqmnaSi.
kanisaTvis yvelaze ufro mniSvnelovani vitaminebia C, A, B1, B2, B6, PP,
D da sxvani, romlebic Sedis dermatoziT daavadebulTa mkurnalobis
sxvadasxvagvar sqemebSi.
kanSi aris makro- da mikroelementebic. bevri maTganis biologiuri
mniSvneloba jer kidev ar aris garkveuli.
kani normalur mdgomareobaSi rom iyos, masSi uTuod unda
arsebobdes natriumi, kaliumi, kalciumi, rkina, magniumi, fosfori,
spilenZi, TuTia da sxva elementebi, romlebic Sedis fermentebisa da

49
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

vitaminebis SedgenilobaSi an biologiuri procesebis aqtivatorTa rols

asruleben. 50

wyal-marilovani cvla

kani uSualod monawileobs organizmSi wylisa da mineraluri

marilebis balansis SenarCunebis procesSi. adamianis kanSi (kanqveSa
ujredisis garda) wylis Semcveloba meryeobs 62-71%-s Soris, mTlianad
ki mis wilad modis organizmis wylis 6-8%.
kani deponirebs wyalsa da marilebs an gadascems maT sisxls imis
kvalobaze, mcirdeba Tu izrdeba maTi Semosvla garedan. kanSi natriumis
dagroveba Cveulebriv iwvevs masSi wylis raodenobis matebas, kalciumisa
da kaliumis ionebis dagroveba ki kanSi wylis raodenobas amcirebs.
wylisa da mineraluri marilebis gansazRvruli koncentraciiT
Semcveloba mniSvnelovani pirobaa imisa, rom kanis ujredebma
ganaxorcielos nivTierebaTa cvlis, sinTezisa da katabolizmis
sxvadasxvagvari reaqciebi.
kanSi yvelaze metia natriumi da kalciumi. natriumi umTavresad
qloridis saxiT aris ujredSoris. natriumis ionebi aZlierebs cilebis
unars Seasqelos wyali. amitom natriumi mniSvnelovani komponentia
osmosuri wnevis SesanarCuneblad da wylis cvlis regulaciisaTvis.
kalciumi umTavresad Tavmoyrilia dermaSi. zogierTi daavadebisas
(D hipervitaminozi, sklerodermia, wvivis qronikuli wyluli) dermaSi
arcTu iSviaTad ileqeba kalciumis naxSirmJava da fosformJava marilebi
(kalcinozi). keloidur nawiburebSi kalciumi 4-jer metia, vidre
normalur kanSi.
fosfori kanSi aris umTavresad organuli naerTebis saxiT.
araorganuli fosforis Semcvelobis mateba xels uwyobs kanisa da sxva
organoebis kalcifikacias.
magniumi mravali fermentis (qolinesteraza, fosfataza da sxv.)
aqtivatoria. egzemisa da atopiuri dermatitis SemTxvevaSi magniumis
Semcvelobis Semcireba qolinesterazis aqtiurobis daTrgunvis erT-erTi
meqanizmi SeiZleba iyos.
gogirdi kanSi arsebobs aminomJavebis (cisteini, cistini da
metionini) SedgenilobaSi. gansakuTrebiT bevria igi TmaSi, frCxilebsa
da epidermisis rqovana SreSi. asakis matebasTan erTad gogirdis
raodenobis Semcireba fsoriaziT, kanis kiboTi daavadebisas uaryofiT
gavlenas axdens Jangva-aRdgeniT procesebsa da zogierTi fermentis
aqtivobaze.
rkinas Seicavs mJangavi fermentebi: peroqsidaza, citoqromosidaza
da sxva, romlebic uzrunvelyofen ujredul sunTqvas. rkina xSirad
kanSi ileqeba sisxldenisas.

50
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

spilenZi, rogorc koenzimi, Sedis Tirozinazis, citoqromoqsidazis

da sxva fermentebis SedgenilobaSi. igi aucilebelia melaninisa da 51
kolagenis warmoqmnisaTvis.
TuTia da dariSxani dadebiTad moqmedebs epidermisis mdgomareobaze
da Tmis zrdaze. TuTiis nakleboba anelebs Tmis zrdas, iwvevs Tmis
cvenas, azianebs kans, rqovanas.
kobaltis simcire sakvebSi iZleva B12- avitaminozis simptoms.

bavSvis kanis funqciis Taviseburebani.

bavSvis organizmis Taviseburebani

hipofiz-Tirkmelzeda jirkvlis sistemis sisuste. Tavis tvinis

qerqis ujredTa da vegetatiuri nervuli sistemis arasakmao
momwifebuloba.
mimocvlis procesebis, timusis funqciis, regeneraciuli procesebis
Zlieri intensiuroba.

bavSvis kanis saerTo Tvisebebi

• SemaerTebeli qsovilis ujredTa aradiferencirebuloba;

• uxvi vaskularizacia;
• hidrofiluroba;
• susti Tbogamtaroba;
• saofle da cximis jirkvalTa funqciis ukmarisoba;
• Zlieri aRgznebadoba;
• wylisa da mineralur nivTierebaTa gamoyofa umTavresad kanidan;
• rezorbciis Zlieri unari, gansakuTrebiT kanis anTebis SemTxvevaSi.

kanis dacviTi funqcia.

• retikulur-histiocituri sistemis arasrulyofiloba;

• infeqciisadmi Tandayolili pasuiri imunitetis sisuste (es exeba
axalSobilebs);
• melaninogenezis sistema mTlianad Camoyalibebuli ar aris,
daqveiTebulia wyal-lipiduri mantiis (neitraluri an susttutovani pH)
baqtericiduloba;
• dabeJilobis, naskdomis, piodermiis, sefsisis gaCenisadmi
midrekileba, infeqcia ufro advilad SeeyrebaT xolme 1-dan 8 wlamde
asakis bavSvebs;
• axalSobilebs da umcrosi asakis bavSvebs D vitaminis sinTezi
Sesustebuli aqvT da keratinizaciis procesebi daqveiTebuli.

51
 დერმატოლოგია და ვენეროლოგია

52

piris Rrus lorwovanas funqciebi.

• dacviT funqcias uzrunvelyofs lorwovani garsis ganuwyveteli

gadametjereba wyliT, lizocimisa da antisxeulebis arseboba, rac xels
uSlis baqteriuli floris SeRwevas;
• saWmlis moneleba. sakvebi nivTierebebis gadamuSavebis sawyisi faza;
• receptoruli. siTxis, sicivis, tkivilis, gemos SegrZneba, reaqcia
Sexebaze ufro metad gamoixateba kanis recepciasTan SedarebiT;
• gamoxatavs kuW-nawlavis traqtis (sistemis) funqcionirebis xarisxs.
didi da patara sanerwyve jirkvlebis sekrets ikvleven diagnostikuri
mizniT.

52