ჭრილების კორელაციის მეთოდი პალეოეკოლოგიური და ბიოსტრატიგრაფიული

ნიშნებით. ეს მეთოდი გამოიყენება ჭრილების დეტალური კორელაციისათვის

საკმაოდ შეზღუდული რაიონების ფარგლებში. დანაწილების საფუძველს წა-
რმოადგენს არა ორგანული კომპლექსის სახეობრივი შემადგენლობა (რომელიც, რა
თქმა უნდა, ფიქსირდება, მაგრამ ვიწრო ვერტიკალურ ინტერვალებში არ გვაძლევს
მნიშვნელოვან ცვლილებებს), არამედ პალეოეკოლოგიური და ბიოსტრატონომიური
ნიშნები.
პალეოეკოლოგიურ ნიშნებს ეკუთვნის: ა) სახეობების სიცოცხლისდროინდელი
რაოდენობრივი შეფარდება; ბ) გარკვეული სახეობების დაკავშირება გარკვეულ
დონეებთან, რომელიც შეესაბამება მათი ცხოვრების ადგილს და დროს; გ) ცხოველთა
სხვადასხვა კვალი, ასევე მათი კავშირი გარკვეულ დონეებთან; დ) ნიჟარების და
მცენარეთა ფესვური წარმონაქმნების სიცოცხლისდროინდელი ორიენტაცია.
ბიოსტრატონომიური ნიშნები, რომელიც ასახავს განამარხების სიკვდილისდროინდელ
თავისებურებებს, მოიცავს: ა) სხვადასხვა სახეობების მეორადი, სი-
კვდილისდროინდელი რაოდენობრივი შეფარდებები; ბ) ნიჟარების დაცულობა; გ)
ორგანული ნაშთების ორიენტირება და დაგროვება, რომელიც განპირობებულია
მექანიკური ფაქტორებით ორგანიზმების სიკვდილის ან სიკვდილის შემდგომ და ა.
შ.
აქედან, მასალის დაგროვებისას აუცილებელია ყურადღება მივაქციოთ სხვადასხვა
ფორმების რაოდენობრივ შეფარდებას თანმიმდევრულად განლაგებულ შრეებში; ამ
ფორმების სპორადულ პოვნაზე ან დაგროვებების სახით შრის გარკვეულ დონეზე;
ნიჟარების დაცულობაზე, მათ მთლიანობაზე, ჭრილში ორგანული ნაშთების
სიცოცხლისდროინდელ ან სიკვდილისშემდგომ ორიენტაციაზე და ა. შ. მათი პოვნის
სიხშირეს და შრის გარკვეულ დონესთან კავშირს.
მივიღებთ რა მხედველობაში ყველა ამ ფაქტორს, შეიძლება გამოვავლინოთ
თავისებური პალეოეკოლოგიური ხასიათი ყოველი თითქმის მსგავსი შრეებისა,
რომელიც გაიდევნება შესასწავლი რაიონის ფარგლებში ცალკეული შრის მთელ
გავრცელებაზე. მიღებული მონაცემების საფუძველზე ტარდება დეტალური ჭრილების
შრედაშრე დანაწილება და მათი შრედაშრე კორელაცია. ეს მეთოდი განსაკუთრებით
კარგად გამოიყენება შრეებში, სადაც ორგანული კომპლექსის ხშირი ცვლაა და ხშირი
გამეორებაა სივრცეში.

ამ მეთოდის წარმატებული გამოყენების მაგალითია ქვედა კარბონული ოკის წყების

“გადაშრევებული დასტების” ჭრილების დანაწილება და შეპირაპირება მდ. მსტეზე
(ნახ. 21). ცალკეული შრეების განსხვავებები, რომლებიც ერთი შეხედვით ერთნაირია,
შეიძლება ძალიან მკვეთრი იყოს. მაგალითად, ერთი და იგივე სიმძლავრის ორი
კირქვის შრე გადარეცხვის საზღვრით სახურავში, განსხვავდებიან საგების ხასიათით.
ერთთან ის სწორია, ხოლო მეორეში ჭარბადაა ჭიების ცხოველმყოფელობის კვალი.
ერთის შრეებში გვხვდება დანაწევრებული ბრაქიოპოდების მსხვილი ნიჟარები,
მეორეში არის ორსაგდულიანებიც. ზოგიერთ შრეებში ნიჟარები არაა
ორიენტირებული, სხვებში გვხვდება სიცოცხლისდროინდელი ორიენტაციით.
ამ მეთოდის ნაკლი ისაა, რომ გამოყენებულ ნიშნებს აქვს ვიწრო, წმინდა
ადგილობრივი მნიშვნელობა, მათი მოქმედების რადიუსი ჩვეულებრივ შემოფარგ-
ლულია რამოდენიმე კმ-ით.
 ნახ. 21. კირქვების ცალკეული შრეების (a1 – a8) სხვადასხვა პალეოეკოლოგიური და
ბიოსტრატონომიური დახასიათება (რ. ჰეკერი, 1956).
1 – ნიჟარები Gigantoproductus ორივე საგდულით; 2 – იგივე, ცალკეული საგდულები; 3 –
Productus semiplanus Schwez.; 4 – წვრილი ბრაქიოპოდები; 5 – Taonurus (Spirophyton); 6 – ჭიების
ნაკვალევი; 7 – ჰორიზონტული სტიგმარიები; 8 – ვერტიკალური და ირიბი სტიგმარიები.

ჭრილების კორელაციის მეთოდი, დაფუძნებული ფორმების ეკოლოგიური

კომპლექსების სივრცეში კანონზომიერ ცვლაზე. ეს მეთოდი განსაკუთრებით მნი-
შვნელოვანია სხვადასხვა ფაციესური ჭრილების შეპირაპირებისას, რომლებიც
ერთმანეთს ცვლიან გარკვეული მიმართულებით. ფაციესური შემადგენლობის
მრავალფეროვნებისას, სივრცეში ფაციესების შედარებით სწრაფი ცვალებადობისას

აუცილებელია დავიწყოთ ფაციესური მდგომარეობის ცვალებადობის კანონ-

ზომიერების გარკვევით სხვადასხვა მიმართულებით და მათთან დაკავშირებული
ორგანული ფორმების კომპლექსებით.
ამრიგად, ამ მეთოდის საფუძველში ჩადებულია პრინციპი, რომელიც დიამე-
ტრალურად საწინააღმდეგოა იმ პრინციპისაგან, რაც ჩადებულია სახელმძღვანელო
ფორმების და კომპლექსების მეთოდში: ორგანული ფორმების ცვალებადობა,
განსხვავება და არამუდმივობა შესადარებელ ჭრილებში.
ამ მეთოდისას ცალკეული ჰორიზონტებისათვის დგინდება რიგები ან “გამა”
ფორმების და ნალექების ეკოლოგიური კომპლექსებისა, რომლებიც კანონზომიერად
ცვლიან ერთმანეთს მკვლევარისათვის საინტერესო მიმართულებით. გამოიყოფა
ნალექების ტიპები და ყოველ ტიპში დგინდება ორგანული ფორმების გარკვეული
კომპლექსის არსებობა, რომელიც მასთან მჭიდროდაა დაკავშირებული. შემდეგ
გაიდევნება ნალექის ტიპის ცვლილება და ფორმების კომპლექსის ცვლილება,

რომლის დროსაც ახალი კომპლექსი ასევე მჭიდროდაა დაკავშირებული თავის

ნალექის ტიპთან (ნახ. 22).

ნახ. 22. ქანების და მასთან დაკავშირებული ფორმების კომპლექსის კანონზომიერი

ცვლა (“გამა”) ზედა დევონურის ზღვიურ ნალექებში (ზღვის ნაპირიდან
სიღრმისაკენ) (რ. ჰეკერი, 1956)
ქანები: 1 – ტერიგენული ქანები; 2 – თეთრი კვარციანი ქვიშები; 3 – თიხები; 4 –
თიხიანი ქვიშები და მერგელები; 5 – კირქვები; 6 – დოლომიტიანი კირქვები; 7 –
დოლომიტები.
ფაუნა და ფლორა. მტკნარი წყლის: a – ტროქილისკები; б – თევზები. ზღვის: в –
ლინგულები; г – Platyschisma; д – ჭიები; е – ტაბულატები; ж – Spirorbis; з – პელეციპოდები; и –
გასტროპოდები; к – ცეფალოპოდები; л –კლიტიანი ბრაქიოპოდები; м –ეკალკანიანები; н –
წყალმცენარეები; о - სტრომატოპოროიდეები; п – რუგოზები.

სტრატიგრაფიული ერთეულების გამოყოფის და ჭრილების კორელაციის მეთოდი

დროში ფორმების ეკოლოგიური კომპლექსების ცვალებადობით. ამ მეთოდის
საფუძველში ჩადებულია ერთი ეკოლოგიური იერის ორგანული კომპლექსების სხვა
ეკოლოგიური იერის კომპლექსებით დროში ცვალებადობის გამოვლენა (ე. ი.
ვერტიკალური მიმართულებით და არა ჰორიზონტალური, როგორც წინა მეთოდში).

სახელმძღვანელო კომპლექსების მეთოდისას კი გაიდევნება დროში ცვალებადობა

ერთი სახეობრივი შემადგენლობის კომპლექსისა სხვა სახეობრივი შემადგენლობით,
ამასთან ორივე კომპლექსის ეკოლოგიური იერი მსგავსია. თუ სახელმძღვანელო
კომპლექსებით კორელაციისას მუნჯი შრეები და ჰორიზონტები შესადარებელ
ჭრილებში წარმოადგენენ თეთრ წერტილებს, ამ მეთოდის გამოყენებისას მათ აქვთ
დიდი მნიშვნელობა, როგორც შრეებს, რომლებიც ხასიათდებიან ფორმების
ეკოლოგიური კომპლექსებით. მუნჯი შრეები ასახავენ გარკვეულ მნიშვნელოვან
მოვლენებს, საკვლევი რაიონის განვითარების ისტორიაში გარკვეულ მდგომარეობას
შესაბამის ეტაპზე, რამაც განაპირობა მათში ორგანული ნაშთების არარსებობა.
ბევრი სტრატიგრაფიული საზღვრები დაკავშირებულია ფაციესურად განსხვავებული
ფენების საზღვრებთან, სხვადასხვა ნალექდაგროვების ციკლებს შორის საზღვრებთან,
რადგან ეს ციკლები ჩვეულებრივ ასახავენ საკვლევი ტერიტორიის განვითარების
ისტორიაში გარკვეული ეტაპის დასრულებას.
პალეოეკოლოგიური მეთოდები, რომლებიც ყველაზე დაწვრილებით გაედევნებიან
როგორც წარსულის ფიზიკურ-გეოგრაფიული პირობების ცვლილებებს, ისევე თვით
ორგანიზმებს გარემოს ცვლილებებთან დაკავშირებით, შეიძლება მნიშვნელოვნად
დაგვეხმაროს სტრატიგრაფიული საზღვრების დაზუსტებასა და დასაბუთებაში. ამ
მეთოდისას თხელი წყლის ნალექები შეიძლება უფრო ზუსტად დაიყოს, ვიდრე ღრმა
წყლის, რადგან მათზე აისახება თვით ზღვის დონის შედარებით პატარა რხევები და
სანაპირო ზოლის გადაადგილებები. მაგრამ ეს იქნება წმინდა ადგილობრივი
დანაწილება. საერთოდ, დანაწევრება იმდენად დანაწევრებული უნდა იყოს,
რამდენადაც მასალა გვაძლევს საშუალებას.
ამ მეთოდის მაგალითია ზედა დევონური ნალექების სტრატიგრაფიული
დანაწილების კორექტირება მთავარი დევონური ველის აღმოსავლეთ ნახევარში.
თავის დროზე ამ ნალექების ჭრილში გამოყვეს შელონის ჰორიზონტი, რომელიც
მოიცავდა როგორც ნალექდაგროვების წინა ციკლის რეგრესიული ფაზის ნალექებს
ქვემოდან, ასევე მომდევნო ციკლის ტრანსგრესიულ ფაზას. ქვედა და ზედა შრეების

საერთო იერი გამოწვეული იყო მათი მიკუთვნებით არანორმული მარილიანობის

აუზის ნალექებთან: ქვედაშელონური შრეები ასევე შეიცავენ ლაგუნური ხასიათის
თაბაშირის შემცველ ნალექებს; ზედაშელონურში გვხვდებოდა გაღარიბებული
ზღვიური ფაუნის და პრობლემური ზღვიურის წარმომადგენლებს. რადგან შელონური
ჰორიზონტის შიგნით გატარდა საზღვარი ნალექდაგროვების ციკლებს შორის,
შემდგომში ცდილობდნენ ამ ჰორიზონტის საერთოდ ლიკვიდაციას, ამასთან ქვედა
შრეებს აკუთვნებდნენ ჩუდოვის ჰორიზონტს, ხოლო ზედას კი – სვინორდისას.
პალეოეკოლოგიური მეთოდი, რომელიც იყენებს დროში ფორმების ეკოლოგიური
კომპლექსების ცვალებადობას, გვიჩვენებს, რომ ამის გაკეთება არ შეიძლება.

ქვედაშელონური შრეები ჩუდოვის კომპლექსის მკვეთრად გაღარიბებულ ფორმებთან

ერთად სშეიცავს მცირერიცხოვან, მაგრამ საკუთარ ორგანულ ფორმებს, ხოლო მათი
მთავარი თავისებურება იმაშია, რომ მათ ფაუნისტურ კომპლექსს აქვს თავისი
სპეციფიური ეკოლოგიური იერი. ამით ის მკვეთრად განსხვავდება ჩუდოვის
ჰორიზონტის ფაუნისტური კომპლექსისაგან. ქვედაშელონური შრეების ზედა
ნაწილები აბსოლუტურად მუნჯია, მაგრამ შეიცავენ ლაგუნური შრეების მთლიან
კომპლექსს, რომლებიც წარმოადგენენ დამახასიათებელ სამარკირო ჰორიზონტს.
ამიტომ ქვედაშელონური და ზედაშელონური შრეები, თუმცა კი ეკუთვნიან ნალექ-
დაგროვების განსხვავებულ ციკლებს, არ შეიძლება შეერწყას მეზობელ ჰორიზონტებს.

მათ უნდა შეუნარჩუნდეთ მათთვის მინიჭებული სტრატიგრაფიული

დამოუკიდებლობა.

პალეოეკოლოგიური მეთოდები: მონოფუნქციური მეთოდი, აქტუალიზმის

მეთოდი, რაოდენობრივი მეთოდი, ტერიტორიული მეთოდი, მოცულობითი
მეთოდი, ნახევრადრაოდენობრივი მეთოდი, ექსპერიმენტური მეთოდი,
პალეობიოქიმიური მეთოდი, ტაფონომიური მეთოდი.

პალეოეკოლოგიურ კვლევებში მორფოფუნქციურ მეთოდს მნიშვნელოვანი ადგილი

უკავიაერთ. ძველი ორგანიზმების სკელეტის ფორმის, მისი აღნაბეჭდის და კვალის
მიხედვით შესაძლებელია დავასკვნათ მის ცხოვრებაზე, გარემო პირობებზე და
ფოსილიზაციაზე. დასკვნები ეყრდნობა მოსაზრებას, რომ არსებული სტრუქტურა და
სკელეტი ადაპტაციას ექვემდებარება. მაგრამ, ევოლუციური შესაძლებლობანი ძლიერ
შეზღუდულია. ცხოვრების რიგი ფორმა მეორდება ცნობილი მორფოლოგიური
შეზღუდვების გამო, რომელიც კონვერგენციაში გამოიხატება. დეტალური
მორფოფუნქციური ანალიზი - პალეოეკოლოგიური დასკნების საფუძველია (ტაბ. 3). ეს
მეთოდი ყველაზე მეტად ამართლებს იმ ორგანიზმებების ჯგუფებში, რომლებსაც აქვთ
თანამედროვე შთამომავლები. ამდაგვარი კვლევები ყველაზე მეტად უხერხემლოებზეა
აპრობირებული. მცირე რაოდენობის ადაპტირებული მორფოლოგიური სტრუქტურების
გამოყენება იწვევს მსგავსი თვისებების გამოვლინებას. მაგალითისათვის შეიძლება
მოვიყვანოთ თასისმაგვარი ფორმა შემდეგ ორგანიზმებში: ღრუბლები, არქეოცეატები,
რუგოზები, ულვაშა კიბორჩხალები, ორსაგდულიანი მოლუსკები, ბრაქიოპოდები ან
თავისუფლად მცხოვრები უხერხემლოები, რომლებსაც ორი საგდული გააჩნია:
ორსაგდულიანები (გრიფეები, პექტინიდები) და ბრაქიოპოდები (პროდუქტუსები).
შეინიშნება ზოგიერთი სტრუქტურების მრავალფუნქციური დანიშნულება. ამგვარი
მოვლენების კონტროლი შესაძლებელია მხოლოდ თვისებების კორელაციის პირობებში.
მაგალითად, ორსაგდულიანის ღრმა სინუსოიდი კორელირებულადაა დაკავშირებული
ნიჟარის უკანა ნაწილთან, ნაუტილოიდეებში ყურისმაგვარი გამონაზარდი და ბაგის
ნაწილში ნიჟარის შევიწროება, ამონიტებში ბაგის ჰიპოსტომური მდგომარეობა.
პერიოდულობა, უხერხემლო ცხოველის ნიჟარის არათანაბარი ზრდა (მოლუსკებში,
ბრაქიოპოდებში, ოსტრაკოდებში) ზრდის ხაზები. ამ მოვლენის მიზეზს სხვადასხვა
რიგისა და ბუნების დროის ციკლს წარმოადგენს: დღე-ღამური, თვიური, მთვარის,
სეზონური. დამატებითი ინფორმაცია შესაძლებელია მივიღოთ მიკრო და
ულტრასტრუქტურული კვლევებისას.

ცხოველის ფუნქცია შესაძლებელია აღდგენილი იქნას მისი ფორმის მიხედვით.

ცნობილია, რომ სხვადასხვა ცხოველებს შეუძლიათ დატოვონ ერთნაირი კვალი, და
პირიქით, ერთნაირ ცხოველები ტოვებენ სხვადასხვა კვალს, იმის და მიხედვით, როგორი
ქცევა და როგორი ზემოქმედების ქვეშ ექცევა. შეპირაპირება შესაძლებელია მხოლოდ
ანალოგიურ შრეებში.

აქტუალიზმის მეთოდი

პირველად ეს მეთოდი შემოღებული იქნა 1928 წელს რ. რიხტერის მიერ. ეს მეთოდი

დამყარებულია ცოცხალი ორგანიზმის ინდივიდუალიზმზე და სივრცობრივ
გავრცელებაზე. პალეოეკოლოგიის ეს მეთოდი გულისხმობს ცოცხალი სამყაროს
ცხოვრების პირობებსა და ცხოვრების სტილის შესწავლას ბიოცენოზის
დახასიათებისათვის. ეს მონაცემები გამოყენებული უნდა იყოს გეოლოგიურ წარსულში
მსგავსი ბიოცენოზის შესწავლისათვის. ამ მეთოდის სისწორე მხოლოდ მაშინ ჩაითვლება,
თუ დღეისათვის და გეოლოგიურ წარსულში თითქმის ერთნაირი გაემო პირობები
არსებობდა. ეკოლოგიური წესების მოქმედება განისაზღვრება ბიოლოგიური ევოლუციის
ფუნდამენტური კანონით: ცვალებადობა, შთამომავლობა და გადარჩევის პრინციპი.
აქტუალიზმის მეთოდის გამოყენებას თავისი სირთულეებიც გააჩნია.
 მაგალითად, მრავალი აბიოტური ფაქტორები სხვადასხვანაირია წყლის აუზში.
თითოეული ეს ფაქტორები სხვადასხვანაირად მოქმედებს. გარემოს დამოუკიდებელი
ელემენტების ურთიერთდამოკიდებულება ქმნის ცხოვრების პირობების
მრავალფეროვნებას, რომელსაც უნდა შეეგუოს ორგანიზმები და რომლებიც
სტანდარტულ სქემაში არ ჯდება. მოცემული ნაკლი შესაძლებელია აღმოფხვრილი იყოს
მოდელირების და მათემატიკური მეთოდით, რომელსაც ვიყენებთ თანამედროვე
ეკოლოგიაში. უძველესი კომპლექსების სტრუქტურების გამოვლენისას შესაძლებელია
გამოვლენილი იყოს ბიოფაციესური ზონალობა, რეალობიდან ცოტაოდენი გადახრით,
მაგრამ ამ გადახრების გამოსავლენად საჭიროა შესწავლილ იქნას ლითოლოგიური,
გეოქიმიური და ზოგადგეოლოგიური მონაცემები.
აღსანიშნავია, რომ ეს მეთოდი არ არის მიზანშეწონილი გამოყენებული იქნას
პალეოზოური პერიოდისათვის, რადგან მისი ცოცხალი სამყარო და ტექტონო-
სედიმენტაციური პროცესები რადიკალურად განსხვავებულია თანამედროვე
პერიოდთან შედარებით. ამ პერიოდში არსებობდნენ ისეთი ორგანიზმები, როგორიცაა:
არქეოცეატები, რუგოზები, ტაბულატები, გრაფტოლიტები, ენდოცერატოიდები,
აქტინოცერატოიდები, ბრაქიოპოდების ზოგიერთი რიგები, ხავსელები.
ცნობილია, რომ მრავალ ტაქსონებში მიმდინარეობდა თვისებების ადაპტაციური
გარდაქმნა, რომელმაც გამოიწვია გარემოს შეცვლა (ბრაქიოპოდები და
ორსაგდულიანები). დღეისათვის მეჩხერი აუზები ლოკალურია, არ აროს
ეპიკონტინენტური ზღვა კარბონატული სედიმენტაციით, არ არის ნახშირდაგროვების
ფართე აუზები, როგორიც იყო გვიან პალეოზოურში. აქტუალიზმის მეთოდს აქვს
შეზღუდვა: რამდენადაც ძველია ორგანიზმი, იმდენად რთულია აღვადგინოთ
პალეოეკოლოგიური მდგომარეობა მონათესავე თანამედროვე ეკოსისტემის
განხილვისას. გეოლოგიური განვითარების მანძილზე მკვეთრად შეიცვალა ეკოსისტემის
როგორც აბიოტური, ასევე ბიოტური შემადგენლობა.

რაოდენობრივი მეთოდი

რაოდენობრივი მეთოდი გამოიყენება კომპლექსების ბიოტური დახასიათებების

დროს: სხვადასხვაობა, სიმჭიდროვე, ცვალებადობა, პალეოპოპულარიზაცია.
აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ეკოსისტემების კონცეფციის გამოყენება თანამედროვე
ეკოლოგიაში და ამ მეთოდის გადატანა პალეოეკოლოგიაში მნიშვნელოვნად
გართულებულია, რადგან არ აროს შემუშავებული ფოსილიების რაოდენობრივი აღწერის
ერთიანი მეთოდიკა.
რაოდენობრივი მეთოდის კონკრეტული ვარიანტი გამოსაყენებელია მხოლოდ
ეკოსტრატიგრაფიული კონცეფციის გამოყენებით. მათ შორის გამოყოფენ: შესაბამისობის,
მორფოლოგიურ, მოვლენათა, მორფოლოგიურ და ეკოლოგიურ კონცეფციას. ყველაზე
მარტივი სტატისტიკური მეთოდია, რომელიც საშუალებას იძლევა დავახასიათთ
ინდივიდის ცვლილება პალეოპოპულაციის საშუალებით ჰისტოგრამების და
დიაგრამების აგებით. ძველი ორგანიზმების ჯგუფების განსხვავების ასაღწერად
გამოიყენება ამორჩევითი, გრაფიკული და რიცხობრივი მეთოდი.

სივრცობრივი მეთოდი

მაკროორგანიზმების დაკვირვება სივრცობრივი მეთოდით ხორციელდება

პალეონტოლოგიური კვადრატის საშუალებით. ფოსილიების რაოდენობრივი დათვლა
ხორციელდება ქანის სტანდარტული მოცულობის გათვალისწინებით.
მაკროორგანიზმების რაოდენობრივი დათვლა კვადრატში. ასეთი კვადრატების
გამოყენებით შესაძლებელია მივიღოთ მრავალფეროვანი რაოდენობრივი მონაცემები,
აგრეთვე ორგანიზმების საერთო რაოდენობა, ტაქსონების რაოდენობა, დაცულობის
ხარისხი, გენეზისი და სხვ.
ამ შემთხვევაში აუცილებელია ეს კვადრატები მოთავსებული იყვნენ პარალელურად
ან პერპენდიკულარულად. ასეთი სახის კვლევებისას ითვლება, რომ ნაპოვნი
ორგანიზმები ცხოვრობდნენ ერთდროულად ან ერთად და არ არის გათვალისწინებული
უხერხემლო და ხერხემლიანი ორგანიზმების, დამტვრეული ან დაშლილი ორგანიზმების
არსებობა ტაფონომიური პროცესის შედეგად. აგრეთვე, არაა გათვალისწინებული ღრმა
ზღვის აუზში ჩაფლული ბენტოსური ფორმები, რომლებიც შეცდომით მოხვდნენ იმ
ფორმებთან ერთად, რომლებიც კვდომის შედეგად მოხვდნენ ამავე ზოლში. ეს მეთოდი
ნაკლებადაა გამოსაყენებელი ნიჟარების შესწავლის დროს. იგი რეკომენდირებულია
მხოლოდ იმ დროს, როდესაც ვიკვლევთ ერთგვარ გეოლოგიურ სხეულს. ამ მეთოდის
უარყოფითი მხარე ის არის, რომ მსხვილი ფორმების გათვალისწინებით, ამ დათვლის
დროს ვარდება წვრილი ეგზემპლარები.

მოცულობითი მეთოდი

მოცულობით მეთოდს ხშირად მიკროფოსილიების კვლევისას იყენებენ. ამ დროს

განისაზღვრება ორიქტოცენოზში კომპლექსის რაოდენობრივი სტრუქტურა და მისი
შეპირაპირება სხვა ადგილსაპოვებელთან.
ტაქსონების რაოდენობრივი შეფარდება განისაზღვრება როგორც ტაქსონების
ეგზემპლარების მარტივი დათვლით, ასევე ბიომოცულობების აღდგენის
შეპირაპირებით.

ნახევრადრაოდენობრივი მეთოდი

ნახევრადდათვლის მეთოდის დროს მიიღება დაახლოებითი რაოდენობრივი

დახასიათება ტაქსონების ორიქტოცენოზში ან ნიმუშში. რაოდენობრივი დახასიათება
გამოიხატება ციკლოგრამებში. ნახევრადრაოდენობრივი მეთოდი ავსებს ფაციესურ
ანალიზს. სხვადასხვა ვარიანტების გამოყენებით შესაძლებელია აღდგენილი იყოს
პალეოეკოლოგია.

ექსპერიმენტული მეთოდი

ეს მეთოდი გამოიყენება ზღვის ეკოლოგიაში. ასეთი ექსპერიმენტების შედეგს აქვს

პირდაპირი პრაქტიკული გამოვლინება ზღვის ეკოსისტემების კულტივაციის დროს.
მაგრამ ყველა ეს მეთოდი არ არის სრულყოფილი. ზოგიერთი ექსპერიმენტული
სამუშაოები კომბინირებულად არის ჩატარებული ჭრილებში მსგავს ფოსილიებზე. ასეთი
კვლევები შედარებით სრულყოფილია.

პალეობიოქიმიური მეთოდი

პალეობიოქიმიური მეთოდით ხდება ქიმიური შემადგენლობის და ნარჩენი

ორგანიზმების შესწავლა, აგრეთვე განიხილება მათი ცხოველმოქმედების პროდუქტების
და ნალექდაგროვების შესწავლა.
კვლევის მიზანია ამის საფუძველზე ელემენტების განაწილების რეკონსტრუქცია,
მათი როლი სიცოცხლის განვითარებაში. ცნობილია, რომ ორგანიზმების სკელეტური
ნარჩენები და მათში ჩართული ნალექები, იძლევიან მნიშვნელოვან ინფორმაციას
გეოლოგიურ წარსულზე, ხოლო შემცველი ნივთიერება, მიუხედავად შეცვლილი
ხასიათისა, განსაზღვრავს გარემო პირობების ფიზიკო-ქიმიურ კომპონენტებს.
დადგენილია, რომ სკელეტის ნივთიერებათა შემცველობა იცვლება ცხოვრების
პირობების ცვლილებებთან ერთად. ამ მონაცემებზე დაყრდნობით აგებულია
პალეონტოლოგიის ერთ-ერთი მიმართულება, განსხვავებული ფოსილიების
ინდიკატორული მნიშვნელობის გამოვლინება, რომელიც ეყრდნობა როგორც
მორფოლოგიური ადაპტაციის შესწავლას, აგრეთვე იზოტოპურ ცვლილებებს,
ელემენტებსა და მინერალურ ცვალებადობას. განამარხებულ მდგომარეობაში ნაპოვნია
ყველა ცნობილი თანამედროვე ორგანიზმების ბიოგენური ნაერთები, მათ შორის: ქიტინი,
ამინომჟავები, კონხიოლინები, ფსევდოქიტინი (ტექტინი), ქსოვილი, ცელულოზა და სხვ.
ეს ორგანული ნივთიერებები ნალექებში ბიოქიმიური, ქიმიური და ფიზიკური
ზემოქმედებისას განიცდიან გარდაქმნას, რის შედეგადაც ისინი კარგავენ რიგ
ელემენტებს: ჟანგბადს, აზოტს და სხვა არამდგრად კომპონენტებს და მდიდრდებიან
ნახშირბადით. ამ დროს მიმდინარეობს: გახრწნა, ბითუმიზაცია და მუმიფიკაცია.

სკელეტური ნარჩენების ქიმიური გახსნა. ეს ახასიათებს მრავალ ფოსილიებს.

კირქვიანი სკელეტის დაშლის პროცესი დამოკიდებულია წყალში და ნალექებში
ნახშირორჟანგის რაოდენობაზე. ნახშირბადის დიოქსიდი, რომელიც გახრწნისას
გამოიყოფა (თიხები, ალევროლითები), აქტიურად ხსნის კარბონატებს. პირიქით, თბილი
აუზების აქტიურ ზონაში (სანაპირო, მეჩხერი, რიფების ზონა) ნახშირბადის დიოქსიდი
არასაკმარისია დიდი მასის ნიჟარიანი მასალის დასაშლელად.
კალციტიზაცია. კალციტის სკელეტის მქონე ფოსილიების უდიდესი ნაწილისათვის
დამახასიათებელია გადაკრისტალება და გრანულარიზაცია. არაგონიტული სკელეტი
გარდაიქმნება კალციტით, მაგრამ პირველადი სტუქტურა უცვლელია.
დოლომიტიზაცია. კალციტისა და არაგონიტის შეცვლა დოლომიტით, ქრება
მიკროსტრუქტურა.
პირიტიზაცია. პირიტის, მარკაზიტის და სიდერიტის გაჩენა დაკავშირებულია
ორგანული ნივთიერების სრულ გახრწნასთან უჟანგბადო გარემოში. მაგრამ, არის
მაგალითები, როდესაც პირიტი ნიჟარის ზედაპირზე წარმოიშვება. ძველი ორგანიზმების
რბილი სხეულის პირიტიზაციაც არის დაფიქსირებული (გრაფტოლიტები, ზღვის
ვარსკლავები, ორსაგდულიანები, ცეფალოპოდები). პირიტი გვხვდება ამონიტების
კამერების ზედაპირზე. ზოგჯერ ბრაქიოპოდებში, ცეფალოპოდებში, გასტროპოდებსა და
ორსაგდულიანებში.
ფოსილიზაცია. კოლოიდური ნაერთების კოაგულაციის დროს, რომელიც
ფოსფორითაა გაჯერებული, შესაძლებელია დაიწყოს ძველი ორგანიზმების
ფოსფორიზაცია (კალციტის ჩანაცვლება აპატიტით და ფტორაპატიტით). ტიტონურ
ნალექებში გვხვდება ფოსფორიზირებული თევზის ნარჩენები, ზვიგენი, თავფეხიანები,
მწერები.
გაქვავება. პირველადი მასალის ჩანაცვლება კვარცით, ქალცედონით და ოპალით
დაკავშირებულია დიაგენეტურ და ეპიგენეტურ ფოსილიზაციის პროცესებთან. ამ
პროცესის თავისებურებას წარმოადგენს პირველადი სკელეტის სტრუქტურის
შენარჩუნება (სიფონის ძარღვების არხები სიფონის არეში სილურულ
აქტინოცერატოიდებში).
გლაუკონიტიზაცია. გლაუკონიტით ჩანაცვლება (რკინის ალუმინისილიკატიზაცია
და მაგნიუმი) მომდინარეობს სანაპირო პირობებში ლიტორალსა და სუბლიტორალში
კოლოიდური ნაერთების სუსტი ჟანგბადის გარემოში. ხშირად მას თან ერთვის ფოსფატის
გაჩენა სანაპირო ზოლის ქვიშებში და ტრანსგრესიული დასტის ქვიშაქვების ფუძეში.