ESP REVIEWER
nararapat na manaig kundi ang panlipunan at sibil
Modyul 1 – KABUTIHANG PANLAHAT
• Walang sinuman na tao ang maaaring
mabuhay para sa kaniyang sarili lamang
• ANG BUHAY NG TAO AY PANLIPUNAN
- Dr. Manuel Dy Jr.
Ang ating pagiging KASAMA- NG- KAPWA ay isang
pagpapahalaga na nagbibigay ng tunay na
kaganapan sa ating pagkatao.
LIPUNAN
- Nagsimula sa salitang ugat na lipon na ang
ibig sabihin ay pangkat.
- Isang pangkat ng mga tao na binibigyan ng
katangian, paglalarawan o pagkakakilanlan.
- Binubuo ng iba’t ibang pangkat,
organisadong grupo o asosasyon.
KOMUNIDAD – binubuo ng mga indibidwal na may
iisang batas, interes, tradisyon at pagpapahalagang
bahagi ng isang partikular na lugar.
– galing sa salitang Latin na communis na
nangangahulugang common o nagkakapareho.
2 Mahahalagang Dahilan ng Paghahanap ng tao na
Mamuhay sa Lipunan
“The Person and the Common Good” 1996
(Jacques Maritain)
1. Likas sa kanya ang magbabahagi ng kanyang
kaalaman at pagmamahal
2. Upang matugunan ang pangangailangan o
kakulangan mula sa materyal na kakulangan
“Sa pamamagitan lamang ng lipunan makakamit
ng tao ang layunin ng kaniyang pagkakalikha”
Santo Tomas Aquinas
Binubuo ang TAO ng LIPUNAN. Binubuo ng LIPUNAN
ang TAO. Kabutihan ng LAHAT, hindi ng
NAKARARAMI.
7 Dimensiyon ng Tao
P – pisikal
I – intelektwal
M – moral
P – politikal
E – emosyonal
S – sosyal
S – spiritwal
Man is by nature a social animal.
- Aristotle
Hindi kalayaan o pagkakapantay-pantay ang
na pagkakaibigan na palaging nangangailangan ng
KATARUNGAN.
“Man is born free but, everywhere he is in chains.”
Jean Jacques Rousseau (The Social Contract)
MGA ELEMENTO NG KABUTIHANG PANLAHAT
1. Ang paggalang sa indibidwal na tao.
2. Ang tawag ng katarungan o kapakanang
panlipunan o pangkat.
3. Ang kapayapaan (peace)
“Huwag mong itanong kung ano ang magagawa ng
iyong bansa para sa iyo, kundi itanong mo kung ano
ang magagawa mo para sa iyong bansa.”
Pang. John F. Kennedy
Mga Kondisyon sa Pagkamit ng Kabutihang
Panlahat by Joseph de Torre (Social Morals)
1. Lahat ay dapat mabigyan ng pagkakataong
makakilos nang malaya, gabay ang diyalogo,
pagmamahal at katarungan.
2. Ang pangunahing karapatang pantao ay
nararapat na mapangalagaan.
3. Ang bawat indibidwal ay nararapat na
mapaunlad patungo sa kaniyang kaganapan.
Mga Hadlang sa Pagkamit ng Kabutihang Panlahat
1. Nakikinabang sa benepisyo hatid ng
kabutihan panlahat, subalit tinatangihan ang
bahaging dapat gampanan upang mag-
ambag sa pagkamit nito.
2. Ang indibidwalismo, paggawa ng tao ng
kaniyang personal na naisin.
3. Ang pakiramdam na siya ay nalalamangan o
mas malaki ang naiaambag niya kaysa sa
nagagawa ng iba.
Hindi namimili ng edad o antas sa buhay ang
pagtiyak na mananaig ang kabutihang panlahat. Ito
ay nakabatay sa iyong puso at pagmamalasakit sa
iyong kapwa.
Modyul 2 – LIPUNANG POLITIKAL, PRINSIPYO NG
SUBSIDIARITY, AT PRINSIPYO NG SOLIDARITY
(Pagkakaisa)
LIPUNANG POLITIKAL
Pamahalaan – Isang organisasyon na daluyan ng
pamamahala at kapangyarihan ng estado; may
buong pananagutan sa mamamayan.
Eleksiyon – Pagpili at pagboto ng mga mamamayan
ng kandidato upang mamuno sa pamahaalaan.
Pamayanan - Isang panlipunang grupo ng anumang Ang pag-unlad ng isang lipunan ay hindi gawa ng
laki na ang mga miyembro ay naninirahan sa isang pinuno. Gawa ito ng pag-aambag ng talino at lakas
partikular na lokalidad at nagbabahagi ng ng kasapi sa kabuuang pagsisikap ng lipunan.
pamahalaan.
Mga Halimabawa:
Konstitusyon - Isinasaad dito lahat ng karapatan ng
 Benigno Aquino Sr. – nagpasimula ng
lahat ng taong nasasakupan ng estado; Itinatag na
pagsasalita ng marami pang ibang sinisikil ng
batas o kalakaran at kautusan mula sa nasa kataas
diktaturang Marcos.
taasang katungkulan.
 Martin Luther King – tinig lamang ng mga
Ordinansa - Tumutukoy sa mga piraso ng batas na African – American na sumigaw ng pagkilala
inilalabas ng pamahalaan, partikular ng mga nasa sa tao lagpas sa kulay ng balat.
lokal na pamahalaan tulad ng barangay at lungsod.  Malala Yousafzai – tinig ng musmos na
naninindigan para sa karapatan ng
Ang Pamayanan: Isang Malaking Barkada
kababaihan na makapag-aral sa Pakistan.
Nagsasama-sama ang mga magkatulad sa mga
Modyul 3 – LIPUNANG EKONOMIYA
interes, hilig, mga pangarap, pananampalataya, o
pilosopiya sa buhay. Ito ay ang ikatlong sektor sa lipunan na
pinangangasiwaan ang mga yaman ng bayan ayon
Kultura ang tawag sa mga nabuong gawi ng
sa kaangkupan nito sa pangangailangan ng tao.
pamayanan. Ito ang mga tradisyon, nakasanayan,
mga pamamaraan ng pagpapasiya, at mga hangarin Bahagi ng pagiging tao ng tao ang pagkakaroon ng
na kanilang pinagbahaginan sa paglipas ng panahon. magkakaibang lakas at kahinaan. Nasa hulma ng
ating katawan ang kakayahan nating maging isang
Lipunang Politikal – ito ang tawag sa proseso ng
sino.
paghahanap sa kabutihang panlahat at pagsasaayos
ng sarili at ng pamayanan upang higit na matupad Max Scheler
ang layuning ito.
Prinsipyo ng Proportio (Sto. Tomas de Aquino)
Pampolitika – tawag sa paraan ng pagsasaayos ng
- Ang angkop na pagkakaloob ng naaayon sa
lipunan upang ang bawat isa ay malayang
pangangailangan ng tao.
magkaroon ng maayos na pamumuhay, makamit
- Kailangang maging patas ayon sa
ang pansariling mithiin sabay ang kabutihang
kakayahan, ayon sa pangangailangan.
panlahat.
Tatlong Proseso ng Lipunang Ekonomiya
Ang pamahalaan ang magpapatupad ng batas
upang matiyak ang soberanya at mapanatili ang  Pagyari (Production)
seguridad at kapayaan sa loob ng bansa.  Pagbabahagi (Distribution)
 Paggamit (Consumption)
Isang Kaloob ang Tiwala
Bahagi ng Ekonomiya
“Ang pamamahala ay usapin ng pagkakaloob ng
tiwala.”  Microeconomics - Tumutukoy sa
pangangailangan ng mga taong gumagamit,
 Hindi mula sa “itaas” patungo sa “baba” ang
mga namimili, at nagtitinda ng mga pag-aari.
prinsipyo ng mahusay na pamamahala.
 Macroeconomics - Tumutukoy sa
 Kailangan ang pakikipagtalaban ng nasa
pangkalahatang ekonomiya ng lipunan,
“itaas” sa mga nasa “ibaba”
kasama nito ang pagtaas o pagbaba ng
Prinsipyo ng Subsidiarity - ito ang pagtulong ng halaga ng salapi.
pamahalaan sa mamamayan upang mapaunlad ang
Pangunahing Konsepto ng Lipunang
kanilang buhay.
Ekonomiya
Prinsipyo ng Solidarity – tungkulin ng mga
1. Produksiyon - Mga bagay na kailangan o di-
mamamayan ang magtulungan at ng pamahalaan
kailangan ng tao upang mabuhay.
ang magtayo ng mga akmang estruktura upang
2. Supply at Demand - Pagbabago ng presyo
makapagtulungan ang mga mamamayan.
depende sa dami ng mamimili at mabibili.
Pananagutan ng Pinuno at Mamamayan 3. Pag-unlad ng Ekonomiya – Gross Domestic
Product (GDP) - Sukat na nagpapakita kung
Pananagutan ng pinuno na pangalagaan ang
magkano ang perang nagagasta at
nabubuong kasaysayan ng pamayanan.
pumapasok.
 4. Sistema ng Ekonomiya
 Kapitalismo – isang pang-ekonomiya
na sistema na kung saan ang mga
likas na yaman at ang mga paraan ng
paggawa ng mga kalakal at serbisyo
ay pribado pag-aari.
 Sosyalismo – isang pang-
ekonomiyang sistema kung saan ang
mga paraan ng paggawa ng pera
(pabrika, opisina, atbp.) ay pag-aari
ng isang lipunan sa kabuuan, ibig
sabihin ang halaga na ginawa ay pag-
aari ng lahat ng tao sa lipunan na
iyon, sa halip ng isang maliit na grupo
ng mga pribadong may-ari.
 Komunismo – isang uri ng
pamahalaan kung saan lahat ng ari-
arian, negosyo o lupain ay
pagmamayari o kontrolado ng
Gobyerno/Estado at ang bawat tao
ay nagtratrabaho at binabayaran
ayon sa kanyang kakayahan at
pangangailangan.
 Mixed Economy – isang sistema na
kinapapalooban ng elemento ng
market economy at command
economy.
Ang mga Pag-aari: Dapat Angkop sa Layunin ng
Tao
HANAPBUHAY
- Ang hinahanap ng gumagawa ay ang
kaniyang buhay.
Hindi Pantay Pero Patas: Prinsipyo ng Lipunang
Pang-ekonomiya
Ang lipunang ito ay nagsisikap na pangasiwaan ang
mga yaman ng bayan ayon sa kaangkupan nito sa
mga pangangailangan ng tao.
Malayang Sistema ng Ekonomiya
(Steve Van Andel)
Ang mamamayan ay malayang nakapagtrabaho
upang magtagumpay sa kanilang sariling pagsisikap.
Kagandahan ng Malayang Ekonomiya
 Nahihikayat ang mga tao na malinang ang
kanilang kakayahan.
 Magkakaroon ng malawakang kaunlaran.
 May malusog na kompetisyon sa lipunan.
 May kalayaang magsalita kaugnay ng
kanilang personal na paniniwala.
Ang lipunang ekonomiya na makatao ay
naghahangad ng mga makataong pagpapahalaga
upang maharap ang anim na takbo ng mundo sa
kasalukuyan:
1. Globalismo
2. Pagbabago sa sitwasyon ng populasyon
3. Pagtaas ng sweldo
4. Paglawak ng konsepto ng pagpapakatao
5. Pagiging aktibo ng mga gawaing pang-
intelektwal
6. Pangangalaga sa pangmundong kapaligiran
Mga Makataong Pagpapahalaga
1. Pagpapahalaga sa Kalusugan
2. Mataas na antas ng etikang panlipunan
3. Aktibong gawaing pang-kultural
4. Mayamang kakayahang intelektwal sa
paglikha
5. Pakikipamuhay sa Kalikasan
Ang Mabuting Ekonomiya ay naglalayong lahat
ay umunlad sa kanilang pangkabuhayan.
Ang bawat mahusay na paghahanapbuhay ng
mga tao ay kilos na nagpapangyari sa
kolektibong pag-unlad ng bansa.
Ang Lipunang Pang-Ekonomiya ay ang mga
pagkilos na masiguro na ang bawat bahay ay
magiging tahanan.
Modyul 4 – LIPUNANG SIBIL, MEDIA, AT
SIMBAHAN
“Paki lang” – pakikiusap at pakikisuyo na gawin
ang isang bagay para sayo na kahit alam mong
kaya mo naming gawin ngunit may dahilan tayo
kung bakit hindi natin ito magawa.
Gayundin sa pamahalaan. Gumagawa at
nagpapatupad ito ng mga batas, upang matiyak
nito na matutugunan ang mga
pangangailangan natin sa lipunan.
Dahil kapos ang kakayahan ng pamahalaan
upang ang katiwalian ay mabigyang-lunas, at
lahat tayo ay nabibigatan sa kalakarang ito,
napakarami rin ng kailangan nating katuwangin
sa pagtugon dito, at sabihang, “Paki lang.”
Ang ganitong kusang-loob na pag-organisa ng ating
mga sarili tungo sa sama-samang pagtuwang sa isa’t
isa ang tinatawag nating lipunang sibil.
LIPUNANG SIBIL
- Ito ay ibinubunsod ng pagnanais ng mga
mamamayan na matugunan ang kanilang mga
pangangailangan na bigong tugunan ng
pamahalaan at kalakalan (business).
- nagsasagawa ng mga pagtugon na sila mismo
ang nagtataguyod, kung kaya nagkakaroon ng
likas kayang pag-unlad (sustainable
development).
Halimbawa:
1994- Peace Advocates Zamboanga – adbokasiyang
palakasin ang ugnayan ng mga Kristiyano at Muslim
1984- Gabriela Movement – isinulong at naisabatas
ang Anti-Sexual Harrassment Act (1995), Anti-
Violence Against Women and their Children Act
(2004), at iba pa.
MEDIA
Anumang bagay na “nasa pagitan” o
“namamagitan” sa nagpadala at pinadalhan ay
tinatawag sa Latin na medium, o media kung
marami.
Kung maramihan at sabay-sabay ang paghahatid na
ginagawa natin, tinatawag natin itong mass media:
diyaryo, radyo, telebisyon, pelikula, o internet.
Ang pangunahing layunin ng media bilang isang
halimbawa ng lipunang sibil, ay magsulong ng
ikabubuti ng bawat kasapi ng lipunan.
“Ang kapangyarihan ng media ay hindi isang
lakas na nananalasa, kundi isang pag-ibig na
lumilikha”
(Papa Juan Pablo II, 1999)
“Kapag naglihim tayo, doon magtatrabaho ang
diyablo”
(San Ignacio)
SIMBAHAN
Sakali mang nakakamit natin ang lahat ng ating
pangunahing pangangailangan, hindi pa rin ito
nagbibigay ng katiyakan na magiging ganap na
tayong masaya.
Inorganisa natin ang ating sari-sarili upang hanapin
ang makapupuno sa kabila ng kariwasaan.
Iba’t iba tayo ng antas ng pagkaunawa sa totoong
kabuluhan ng buhay: may mas malalim, may mas
mababaw.
Nagpapatuwang ka sa mga kasapi ng lipunan na
may kalaliman ang pang-unawa sa buhay.
Lumalapit ka sa mga lider ng moralidad: pari, pastor,
ministro, imam, guru, monghe, at iba pa.
Magpapatuwang ka sa kanila, at sasabihin mo, “Paki
lang po.”
Mga katangian ang iba’t ibang anyo ng lipunang
sibil
1. Pagkukusang-loob. Walang pumilit,
nanakot, o nanggipit sa mga kasapi nito
upang makisangkot. Malaya ito mula sa
impluwensya ng estado o negosyo.
2. Bukás na pagtatalastasan. Walang
pinipigilan o dinidiktahan sa pagpapahayag
ng saloobin. Ang uri ng pagtalakay ay
pangmadla, kung saan buháy ang diwa ng
demokrasya. Sa pagpapalitan ng lahat ng
kuro-kuro ay nalilinaw ang mga usapin; daan
upang ang mga kaanib ay magkaroon ng
katiyakan sa gagawin nilang mga
pagpapasya.
3. Walang pang-uuri. Hindi isinasaalang-alang
ang kalagayang panlipunan ng mga kasapi:
mayaman o mahirap, may pinag-aralan o
wala, kilalá o hindi, anumang kasarian.
Sapagkat ang hinahanap ay kabutihang
panlahat, binibigyan ng pagkakataóng
mapakinggan ang lahat ng panig; sa gayon ay
walang maiiwang hindi nagtamasa ng bunga
ng pagsisikap ng lipunan.
4. Pagiging organisado. Bagama’t hindi kasing-
organisado katulad ng estado at negosyo,
patungo ito sa pagiging institusyon, ayon sa
hinihingi ng pagkakataon. Sapagkat
nagbabago ang kalagayan ayon sa mga
natutugunang pangangailangan, nagbabago
rin ang kaayusan ng organisasyon upang
tumugma sa kasalukuyang kalagayan.
5. May isinusulong na pagpapahalaga. Ang
isinusulong nito ay hindi pansariling interes
kundi kabutihang panlahat: isinusulong ng
media ang katotohanan, isinusulong naman
ng Simbahan ang espiritwalidad. Ang
pagpapahalagang ito ang nagbubunsod sa
mga kasapi upang mapagtagumpayan ang
ano mang balakid.
Walang sino man ang nabubuhay para sa sarili
lamang,” sabi nga ni Fr. Eduardo Hontiveros sa
isang awit.
Ang pagwawalang-bahala natin sa lipunang sibil
ay nakapagpapanatili, kung hindi man
nakapagpapalalâ, ng mga suliraning panlipunan.
Sapagkat ang ikabubuti ng lipunan ay
nakasalalay sa ikabubuti ng bawat isa atin,
hindi maiaalis ang patuloy nating pagmamalay
sa paanyaya ng bawat nakakatagpo nating
nakikiusap na, “Paki lang.”