Mga Pag-aalsa ng mga Pilipino laban sa mga
Español
a. Diego Silang (Spanish: [ˈdjeɣo si.ˈlaŋg]):
December 16, 1730 – May 28, 1763) was a
Filipino revolutionary leader who conspired
with British forces to overthrow Spanish
rule in the northern Philippines and establish
an independent Ilocano state. His revolt was
fueled by grievances stemming from
Spanish taxation and abuses, and by his
belief in self-government, that the
administration and leadership of the Roman
Catholic Church and government in the
Ilocos be invested in trained Ilocano
officials. He met an Itneg woman with the
name of Gabriela Cariño. He married her
and raised a family in the Ilocos Province.
Spain allied with France during the Seven Years'
War, in opposition to Great Britain. The British in
response sought to diminish the Spanish Empire.
The seizure of Manila by British naval forces in
October 1762, and the subsequent surrender of the
Spanish Philippines to Britain during the British
occupation of the Philippines, inspired uprisings in
the farthest north of Ilocos Norte and Cagayan,
where anti-Spanish sentiments festered. Though
Silang initially wanted to replace Spanish
functionaries in the Ilocos with native-born officials
and volunteered to head Ilocano forces against the
British, desperate Spanish administrators instead
transferred their powers to the Catholic Bishop of
Nueva Segovia (Vigan), who rejected Silang's offer.
Silang's group attacked the city and imprisoned its
priests. He then began an association with the
British who appointed him governor of the Ilocos
on their behalf and promised him military
reinforcement. The British force never materialized.
After Silang's death, his Spanish-Itneg mestiza wife,
Gabriela Silang, took command of the revolt and
fought courageously. The Spanish sent a strong
force against her. She was forced to retreat to Abra.
Gabriela led her troops towards Vigan but was
driven back. She fled again to Abra, where she was
captured. Gabriela and her men were summarily
hanged on September 20, 1763, she being hanged
the last.
b. Si Maria Josefa Gabriela Cariño Silang
(Ma·rí·ya Ho·sé·fa Gab·ri·yé·la Ka·rí·nyo
Sí·lang) ang unang Filipinang namunò ng
isang paghihimagsik noong panahon ng
pananakop ng mga Español. Siyá ang asawa
ni Diego Silang at nagpatuloy ng pag-aalsa
ng mga Ilokano nang mamatay ang asawa.
Ipinanganak siyá noong 19 Marso 1731 sa Santa,
Ilocos Sur. Sinasabing inampon siyá ni Padre
Tomas Millan, vicar general ng lalawigan, na
pinakasalan siyá noong siyá ay 20 taóng gulang.
Maaga siyáng nabiyuda sa unang asawa at
napangasawa niyá si Diego noong 1757. Walang
ulat kung nagkaroon sila ng anak.
Si Diego ang naging pinunò ng pag-aalsa sa Ilocos
laban sa mga Español mula 1762 hanggang 1764.
Nang sakupin ng mga Ingles ang Maynila noong
1762, nakita niyá ang pagkakataón upang makapag-
alsa ang mga Ilokano laban sa mga Español. Nahati
ang puwersa ng mga Español sa pakikipaglaban sa
mga Ingles sa Maynila at sa pangkat ni Silang sa
Ilocos. Naagaw nina Diego ang mga bayan sa
hilagang bahagi ng Ilocos Sur at nagpahayag siyá
ng paglaya ng mga mamamayan sa pagsasamantala
ng pamahalaang Español. Gayunman, isang
kaibigan ni Diego, si Miguel Vicos, ang nahimok ng
mga Español na magtaksil. Sa pamamagitan ni
Vicos ay napatay si Diego noong 1763.
Ipinangako ni Gabriela sa asawa bago ito mamatay
na pamumunuan ang nasimulang pag-aalsa.
Nagpakita siyá ng gilas bilang pinunò at marami
siyáng nakamit na tagumpay sa mga labanan sa
Santa at Vigan sa Ilocos Sur. Ngunit sa dami ng
kaaway, natalo ang kaniyang pangkat sa kalaunan.
Nadakip siyá sa Abra at binitay sa Vigan noong 29
Setyembre 1763.
Nagsilbing inspirasyon si Gabriela sa isang
samahang nagtataguyod ng karapatan ng
kababaihan, ang GABRIELA (General Assembly
Binding Women for Reforms, Integrity, Equality,
Leadership, and Action). Matatagpuan din sa
sentrong distritong pangkalakaran ng Lungsod
Makati ang isang monumento ni Gabriela Silang.
After being widowed by her first husband, Gabriela
met future insurgent leader Diego Silang and
married him in 1757. In 1762, as part of what would
later be known as the Seven Years' War, Britain
declared war on Spain, which caused the British
occupation of the Philippines. After British naval
forces captured Manila in October 1762, an
emboldened Diego sought to initiate an armed
struggle to overthrow the Spanish functionaries in
Ilocos and replace them with native-born officials.
He collaborated with the British occupiers, who
appointed him governor of the Ilocos region on their
behalf and promised military reinforcement to help
in the fight against the Spanish. This reinforcement
was, however, never delivered. During this revolt,
Gabriela became one of Diego's closest advisors
and his unofficial aide-de-camp during skirmishes
with Spanish troops. She was also a major figure in
her husband's collaboration with the British
occupiers. Spanish authorities retaliated by offering
a reward for Diego’s assassination. Consequently,
his two former allies Miguel Vicos and Pedro
Becbec killed him in Vigan on May 28, 1763.
After Diego’s assassination, Gabriela fled to
Tayum, Abra to seek refuge in the house of her
paternal uncle, Nicolas Cariño. There, she appointed
her first two generals, Miguel Flores and Tagabuen
Infiel. She later assumed her husband's role as
commander of the rebel troops and achieved a
"priestess" status amongst her community and
followers. Her popular image as the bolo-wielding
la Generala on horseback stems from this period.
On September 10, 1763, Silang tried to besiege
Vigan but the Spanish retaliated, forcing her into
hiding. She retreated once more to Abra, where the
Spanish later captured her. On September 20, 1763,
Silang and her troops were executed by hanging in
Vigan's central plaza.
c. Si Francisco Dagohoy (Fran·sís·ko
Da·gó·hoy) ang bayani ng Bohol na namunò
ng pag-aalsa laban sa mga Español mula
1744 hanggang 1829, ang pinakamatagal na
himagsik sa kasaysayan ng Filipinas.
Isinilang si Dagohoy sa Inabangan, Bohol.
Walang malinaw na ulat tungkol sa
kaniyang búhay noong batà pa. Naging
cabeza de barangay siyá ng kaniyang bayan
paglaki. Isinilang siyáng Francisco Sendrijas
ngunit nakuha ang pangalang “Dagohoy”
mula sa pinaikling “Dagon sa huyuhoy” sa
wikang Boholano. Ang isa sa dalawang
kapatid ni Dagohoy, si Sagarino, ay naging
sundalo sa hukbong Español, at namatay ito
sa pakikipaglaban sa mga rebeldeng
ipinahuhúli ng kura ng Inabangan.
Nang dalhin ni Dagohoy ang bangkay ng kapatid sa
simbahan upang mabasbasan, tumanggi ang kura.
Ayon daw sa batas ng simbahan, hindi
binibendisyunan ang namatay sa duwelo. Dahil dito,
tinalikuran niya ang simbahan at nagtatag ng
kilusan laban sa mga Español. Nagkuta siyá sa
bundok ng Inabangan Dahil sa nagtagumpay sa
maraming pagsalakay sa kampo ng mga Español ay
lalong dumami ang mga mamamayang sumáma sa
kaniyang kilusan. Napaslang din ni Dagohoy ang
kurang tumangging magbasbas sa kaniyang kapatid.
Nagtayò siyá ng mga pamahalaan sa mga bayang
napalaya sa mga Español. Sa mga kabundukan sa
labas ng bayan, nagtayò siyá ng maliliit na
pamayanan.
Walang makatiyak kung paano at kailan siyá
namatay. Pero kahit wala na siyá’y nagpatuloy pa
rin ang kaniyang kilusan na tumagal nang 85 taon at
20 gobernador-heneral ang nakapanungkulan.
Itinatag at ipinangalan sa kaniya ang isang bayan sa
Bohol noong 1956.
Pinamunuan ni Francisco Dagohoy o si Francisco
Sendrijas sa totoong buhay, ang may pinakamatagal
na rebelyon sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagsimula
ang pag-aalsa ni Dagohoy nang tanggihan ng kura
paroko na si Gaspar Morales na bigyan ng
Kristyanong libing ang kanyang kapatid na
namatay. Pinatay niya ang pari at hinikayat ang
mamamayan ng Bohol na bumangon at lumaban sa
mga Espanyol. Namundok sila at nagtatag ng isang
malayang pamahalaan sa kabundukan.

Ang panglang dagohoy ay mula sa dalawang

salitang bisaya na "dagon" na sa tagalog ay agimat,
at "hoyohoy" na sa tagalog naman ay hangin. Dahil
sa Agimat na ito, kaya niyang tumawid ng isang
bundok, at tumawid sa tubig ng di nababasa, kaya
din niyang makakita sa madidilim na yungib at kaya
din niyang mawala ayon sa kanyang kagustuhan.

Inabot ang kanyang pag-aalsa ng mahigit 85

taon.Nagsimula ito noong 1744 at nagtapos ng
1859. Ang nakatalo sa kaniya ay ang ekspedisyon ni
Kapitan Manuel Sanz. Namatay man si Dagohoy
ipinagpatuloy ito ng kanyang tauhan.