17.

OPERACIJE IZRADE I DORADE

OTVORA
AlAti zA obrAdu nA bušilici

tehnologoija obrade i
montaže

ii-mtpcnc/kp
 Obrada bušenjem
Bušenje je postupak obrade
odvajanjem čestica (rezanjem) koji
se upotrebljava za bušenje rupa
manjih prečnika ili za proširivanje
na rupe većih prečnika. Izvodi se
na različitim vrstama alatnih
strojeva, ali pretežno na
bušilicama.
 Vrste kretAnjA nA bušilicAmA

Pri obradi bušenjem glavno

kretanje je kružno kontinuirano, a
pomoćno kretanje je pravolinijsko
kontinuirano i izvodi se istodobno
kad i glavno kretanje. Ako se
obrada izvodi na bušilicama sva
kretanja izvodi alat.
 GLAVNE OPERACIJE IZRADE I DORADE
OTVORA
Najćešća operacija koja se izvodi na i bušilicama je
bušenje otvora (rupa). Ako se na izradi rupa (
otvora) zahjeva dobar kvalitet obrađene površine i
tačne jere poslije bušenja se vrši operacija
proširivnja. U slučaju da se traži još veća tačnost
dimenzije rupe i bolji kvalitet obrađene
površine,moramo izvoditi operaciju razvrtanja. Za
izradu mjesta(gnijezda) za smještaj glave vijka ili
zakovice i ako treba izvršiti obaranje ivica na
bušilicama se izvodi operacija upuštanja. Za
urezivanje navoja na bušilicama se izvodi operacija
mašinskog urezivanja navoja.
 AlAti zA obrAdu nA bušilicAmA
Pri obradi na bušilicama koriste se slijedeći
rezni alati:
➢burgije (spiralna svrdla)
➢proširevači
➢razvrtači
➢upuštači,
➢ureznici
Rupe (otvori) se izrađuju pomoću burgija, a
obrađuju pomoću proširivača,upuštača i
razvrtača. Za izradu navoja u rupi koriste se
ureznici.
 AlAti u obrAdi bušenjem
Alati u obradi bušenjem

Za bušenje otvora i rupa koriste se burgije, zabušivači i burgije za duboko bušenje.

Burgije (slika 5.8) prema obliku dele se na ravne i spiralne (sa cilindričnom i koničnom drškom),
specijalne i sl.
Prema vrsti alatnog materijala burgije se dele na burgije od brzoreznog čelika i sa pločicama
od
tvrdog metala.
Prema postupku izrade na burgije izrađene glodanjem, valjanjem I brušenjem.
 alati Za proširiVAnje i upuštAnje
otvora

Za proširivanje i upuštanje otvora koriste se

proširivači i upuštači.
Prema obliku razvrstavaju se na: spiralne
proširivače sa cilindričnom i koničnom drškom,
vratne, sa vođicama, nasadne, sa pločicom od
tvrdog metala, specijalne i sl. odnosno
cilindrične, konične, specijalne upuštače itd.
alati Za proširiVAnje i upuštAnje
otvora
 Alati za razvrtanje

Razvrtači se dijele na ručne i mašinske, prema konstrukciji na podešljive i nepodešljive, vrsti

alatnog materijala na razvrtače od brzoreznog čelika i sa pločicama od tvrdog metala, prema
obliku na cilindrične i konične (slika 5.10).
Konstruktivni elementi burgije
 Konstruktivni elementi burgije

Svi alati za obradu otvora se od drške, vrata, tela i vrha

(slika 5.11).
Drška obezbeđuje pozicioniranje, centriranje i stezanje
burgije. Može biti cilindrična (za burgije prečnika do 20 mm)
ili konična (za burgije prečnika preko 5 mm).
Vrat se koristi za upisivanje osnovnih karakteristika burgije
(materijal i prečnik).
Tijelo čini cilindrični deo, koji odgovara nominalnom prečniku
burgije. Na telu se nalaze dva naspramna zavojna žljeba za
odvođenje strugotine.
Vrh burgije se formira pomoću dva konusa brušenjem na
specijalnom uređaju za oštrenje burgija. Na reznom vrhu se
uočavaju dve grudne i dve leđne površine.
Presjekom leđnih i grudnih površina nastaju dva glavna
sječiva. Glavna sječiva su povezana pomoćnim sječivom
nastalim presjekom leđnih površina.
 UGLOVI SPIRALNE BURGIJE

Uglovi vrha spiralne burgije su sljedeći:

➢ slobodni ili stražnji ugao α (između stražnje
površine i površine okomite na os rotacije svrdla);
➢ ugao oštrenja ili ugao klina β (između stražnje i
prednje površine burgije;
➢ ugao prednje površine ili prednji ugao γ (između
prednje površine i osi rotacije burgije);
➢ Ugao vrha φ (ugao koji zatvaraju obje glavne
oštrice) i ovisi o vrsti bušenog materijala.
➢ nagib ili ugao zavojnice ω (ugao koji zatvaraju os
rotacije burgije i razvijeni rub utora).
UGLOVI SPIRALNE BURGIJE

Presjek A-A
 Proizvodne operacije u obradi bušenjem
Pored osnovnih operacija (bušenja, proširivanja,
upuštanja i razvrtanja) bušenjem se mogu
realizovati i druge operacije izrade i obrade otvora i
rupa kao što su:zabušivanje, bušenje dubokih
otvora (duboko bušenje) i izrada navoja.
Bušenje otvora i rupa (slika 5.3) se izvodi u
punom materijalu jednim alatom ili, kod većih
prečnika, stepenasto u nekoliko faza, burgijama
različitog prečnika.
 OBRADA bušenjem
Bušenje je postupak izrade i obrade otvora i
rupa. Glavno obrtno i pomoćno pravolinijsko
kretanje izvodi alat.
Glavno kretanje je definisano brzinom rezanja
ili brojem obrta, a pomoćno korakom ili
brzinom pomoćnog kretanja.
 duboko bušenje
• Bušenje otvora spiralnim burgijama je
efikasno kod otvora manje dubine (odnosa
dubine i prečnika otvora l/D ≤ 5). Za otvore
veće dubine primenjuje se postupak
dubokog bušenja, korišćenjem burgija za
duboko bušenje (topovske burgije).
operAcije proširiVAnjA i
RAZVRTANJA
 proizVodnA operAcijA upuštAnjA

Obrada krajeva otvora se izvodi upuštanjem (slika 5.5). Sve

operacije upuštanja imaju za cilj obezbeđenje pravilnog naleganja
vijaka različitog tipa (poravnavanje čeone površine i upuštanje glave
vijaka).
 zAbušiVAnje pre bušenjA otvora ili gnezda za
centriranje

Zabušivanje pre bušenja otvora ili gnezda za centriranje (slika

5.6) se koristi prije bušenja ili prije obrade osovina i vratila.
Zabušivanje pre bušenja obezbjeđuje centriranje i pravilno vođenje
spiralne burgije. Izvodi se zabušivačima sa jednostrukim konusom
(slika 5.6.a). Zabušivanje gnijezda za centriranje, na vratilima i
osovinama, obezbjeđuje pravilno centriranje i stezanje osovina i
vratila u obradi struganjem i brušenjem (slika 5.6.b).
Izrada unutrAšnjeg navoja

Izrada unutrašnjeg navoja se

ostvaruje korištenjem jednostrukih
ureznika.
Prije izrade navoja buši se otvor
čiji prečnik odgovara unutrašnjem
prečniku navoja.
 ELEMENTI REŽimA obrAde bušenjem
Elemente režima obrade pri bušenju
čine:brzina rezanja i brzina pomoćnog
kretanja (korak).Brzina rezanja kod bušenja
je različita, a ona zavisi od udaljenosti
posmatrane tačke na sječivu. Što je udaljenost
posmatrane tačke veća od ose alata, time je i
brzina veća i obratno. Kod bušenja brzina
rezanja se računa za najudaljeniju tačku reznog
alata, horizontalno udaljenu od ose datog alata.
 Brzina rezanja

Brzina rezanja kod bušenja se može izračunati

po slijedećem obrascu, uz uslov da je poznat
broj obrtaja:

gdje su:
D- prečnik burgije u mm
n- broj obrtaja burgije u minˉ¹
 Brzina pomoćnog kretanja (korak)

Brzina pomoćnog kretanja (korak) je ustvari

napredovanje alata u smjeru pomoćnog kretanja.
Obrazac za korak (posmak):
Vs= s·n (m/min) gdje je:
s- korak (mm/o) i n- broj obrtaja (minˉ¹).
Obzirom da burgije imaju dva sječiva, korak za
jedno sječivo će biti: s1=s/2
Elementi režima obrade većinom se uzimaju iz
tabela u kojima su date orijentacione vrijednosti.
Materijali za izradu burgija
Materijali koje danas koristimo u izradi burgije
su alatni čelici, brzorezni čelici i sinterovani
materijali. Spiralni utor služi za lako odvođenje
čestica (strugotina), ali ne smije oslabiti tijelo
burgije, već ga mora svojim oblikom učvrstiti.
Obično se izrađuje glodanjem, a dimenzije
profila zubi glodala za izradu
potrebnog prečnika jezgre,uzlaznog ugla uspona
spirale, ugla vrha spirale, položaja glodala u odn
osu na os burgije, prečnika glodala.
Hvala za paŽnju