WĘGLOWODANY, BIAŁKA I LIPIDY - ODPOWIEDŹ

1. Podział węglowodanów:
Monosacharydy Oligosacharydy Polisacharydy
cukry proste wielocukry
Disacharydy
dwucukry
Opis • 4-7 atomów węgla • dwie cząsteczki • polimery – składają
• w postaci łańcucha lub monosacharydów się z powtarzających się
pierścienia cząsteczek –
monomerów
• głównie monomerem
jest glukoza
• proste lub rozgałęzione
łańcuchy
Smak + + -
Rozpuszczalnośćw H2O + + -
Pzykłady • glukoza (6C) • maltoza • skrobia
• fruktoza (5C) • laktoza • celuloza
• galaktoza (6C) • sacharoza • glikogen
• ryboza • chityna
• deoksyryboza
2. Budowa węglowodanów:
a. zbudowane z węgla, wodoru i tlenu (C, H, O)
b. zawierają wiązanie O-glikozydowe (oligosacharydy):
i. najczęściej jest to wiązanie 1,4-glikozydowe (między 𝐶11 a 𝐶42 )
ii. wiązanie 1,4-α-glikozydowe – łatwo iv. wiązanie 1,6-α-glikozydowe:
rozkładane przez wszystkie organizmy:

iii. wiązanie 1,4-β-glikozydowe –

rozkładane tylko przez niektóre z
organizmów:
v. wiązanie 1,2-α-glikozydowe:

3. Wykrywanie węglowodanów:
a. Wykrywanie glukozy b. Wykrywanie skrobi:
→ odczynniki Fehlinga I i II → płyn Lugola
→ reakcja redox → przybranie niebiesko-fioletowej barwa
→ wytrącenie się ceglastoczerwonego osadu
4. Znaczenie węglowodanów:
Monosacharydy Disacharydy Polisacharydy
Glukoza: Maltoza (cukier słodowy): Skrobia:
• podstawowe źródło energii dla • produkt rozkładu skrobi • materiał zapasowy u roślin
komórek • wykorzystywana jako substancja • źródło cukrów prostych dla
• składnik większości di- i słodząca oraz do produkcji piwa człowieka
polisacharydów
Maltoza → glukoza + glukoza
Fruktoza: Laktoza (cukier mlekowy): Glikogen:
• dodatkowe źródło energii dla • składnik mleka ssaków • materiał zapasowy u zwierząt i
komórek → łatwo przekształca się • źródło energii dla komórek grzybów
w glukozę • wykorzystywany podczas np.
• składnik niektórych di- i Laktoza → glukoza + galaktoza wysiłku fizycznego
polisacharydów • synteza i rozkład w wątrobie –
regulowanie hormonalne –
Galaktoza: Sacharoza (cukier buraczany,
umożliwiają utrzymanie
• składnik laktozy oraz niektórych trzcinowy):
odpowiedniego poziomu glukozy
polisacharydów • forma transportowa cukrów u
we krwi
• źródło energii dla komórek roślin
• substancja słodząca
Deoksyryboza: Celuloza:
• składnik DNA (kwasu • buduje ścianę komórkową roślin
Sacharoza → glukoza + fruktoza
deoksyrybonukleinowego) – • składnik błonnika pokarmowego
nośnika informacji genetycznej
Ryboza: Chityna:
• składnik RNA (kwasu • buduje ściany komórkowe
rybonukleinowego) grzybów
uczestniczącego w powstawaniu • buduje szkielet zewnętrzny
białek stawonogów
5. Budowa białek:
a. zbudowane są z 20 różnych rodzajów aminokwasów:
i. w ich skład wchodzą: C, H, O, N, S
ii. zawierają grupę karboksylową (-COOH)
iii. zawierają grupę aminową (-NH2)
iv. zawierają podstawnik (-R)
b. typowymi wiązaniami dla białek są wiązania peptydowe – wiązania między aminokwasami:

c. wykrywanie wiązania peptydowego możemy wykonać stosując reakcję biuretową

→ CuSO4
→ jony Ca2+ o barwie jasnoniebieskiej tworzą kompleksowe związki z białkami
→ barwa niebiesko-fioletowa
6. Podział białek:
Białka
Proste Złożone
• są zbudowane wyłącznie z aminokwasów • są zbudowane z aminokwasów i części niebiałkowej
• przykłady: histony, keratyna, albuminy, globuliny • przykłady: kolagen, mioglobina, hemoglobina,
fibrynogen
7. Właściwości białek zależą od:
a. ilości aminokwasów tworzących białko i ich kolejności
b. rodzaju podstawnika (R)
8. Funkcje białek:
Białko Opis
Funkcja budulcowa/strukturalna – materiał budulcowy
histony podpora dla nawiniętej na nie nici DNA
kolagen buduje skórę, ścięgna i wiązadła
elastyna odpowiada za sprężystość i elastyczność tkanki
łącznej
keratyna buduje włosy i paznokcie
Funkcja lokomotoryczna – umożliwiają ruch
aktyna odpowiadają za ruch komórek i organizmu – skurcze
miozyna mięśni

Regulujące pracę organizmu

hormony wzrostu/somatotropina powoduje wzrost organizmu
melatonina koordynuje działanie zegara biologicznego
insulina obniża poziom glukozy we krwi
Funkcja enzymatyczna – przyspieszają przebieg reakcji chemicznych
pepsyna enzym trawienny odpowiadający za trawienie białek
podpuszczka powoduje denaturację białka z mleka matki
katalaza enzym rozkładający H2O2 (nadtlenek wodoru) do tlenu
i wodoru
Funkcja transportowa – umożliwiają transport substancji
hemoglobina przenosi tlen i CO2 we krwi
albuminy transportują m.in. hormony, leki, witaminy oraz jony
metali
globuliny (β-globuliny) transportują hormony
Funkcja magazynująca – magazynują substancje
mioglobina gromadzi tlen w mięśniach
ziarna aleuronowe u roślin stanowią zapas substancji odżywczych
Funkcja odpornościowa – biorą udział w reakcjach odpornościowych
globuliny (immunoglobuliny/γ-globuliny) przeciwciała
Ułatwiające wnikanie substancji do wnętrza komórki
białka tunelowe w błonach komórkowych
Funkcja transportowa – transportują elektrony
cytochrom
Funkcja ochronna – biorące udział w krzepnięciu krwi
fibrynogen chroni przed utratą krwi (proces krzepnięcia)
9. Właściwości białek:
a. rozpuszczają się w wodzie tworząc roztwór koloidalny (koloid) – niejednorodna mieszanina dwóch
substancji
b. ulegają odwracalnej koagulacji i nieodwracalnej denaturacji
10. Koagulacja białek:
a. proces polegający na łączeniu się białek w większe stuktury
b. występuje pod wpływem soli metali lekkich, np. NaCl – wysalanie białka
→ odwodnienie białka
→ utworzenie osadu
→ nie niszczy struktury białka
→ po dodaniu wody osad rozpuszcza się, a białko odzyskuje swą pierwotną postać
11. Denaturacja białek:
a. proces naruszający strukturę przestrzenną białka pod wpływem czynników fizycznych lub chemicznych
b. rozerwanie wiązań chemicznych, z wyjątkiem wiązań peptydowych
→ zmiana właściwości, np. rozpuszczalność w wodzie
→ nie może pełnić biologicznej funkcji
Czynniki fizyczne Czynniki chemiczne
wysoka temperatura (>40°C), promieniowanie UV, stężone kwasy i zasady, sole metali ciężkich (np. rtęci),
promieniowanie X, wysokie ciśnienie alkohole (np. etanol)
12. Skład lipidów:
a. węgiel, wodór, tlen
b. w niektórych także azot, fosfor
13. Charakterystyczne wiązanie w lipidach: wiązanie estrowe między alkoholem a kwasami tłuszczowymi
14. Wykrywanie lipidów:
→ odczynnik Sudan III (barwnik azowy – zawierający grupę azową –N=N-)
→ kolor czerwony
15. Podział lipidów
Lipidy
Budowa Konsystencja Pochodzenie
proste złożone izoprenowe stałe ciekłe
zawierają zawierają
alkohol + kwasy tłuszczowe + kwasy kwasy roślinne zwierzęce
alkohol + kwasy tłuszczowe
dodatkowe związki tłuszczowe tłuszczowe
nasycone nienasycone
tłuszcze właściwe fosfolipidy: masło olej oliwa smalec

smalec tran olej tran

steroidy
(sterydy) olej
np. hormony kokosowy
sterydowe,
cholesterol,
kwasy
głowa: żółciowe
Podział acylogliceroli (glicerydów): • glicerol
Monoacyloglicerole– jedna zestryfikowana grupa OH
• reszta kwasu
Diacyloglicerole – dwie zestryfikowane grupy OH
fosforowego(V)
Triacyloglicerole – trzy zestryfikowane grupy OH
ogon:
• 2 kwasy
woski tłuszczowe karotenoidy
zawierają alkohol inny niż glicerol np. β-karoten
glikolipidy
16. Zastosowanie lipidów:
Lipid Zastosowanie Lipid Zastosowanie
Lipidy proste Lipidy złożone
tłuszcze • materiał zapasowy organizmów, np. w nasionach słonecznika fosfo- i funkcja budulcowa – wchodzą w skład błon biologicznych
właściwe • tworzą warstwę podskórną pełniącą funkcję termoizolacyjną glikolipidy komórek
• ochrona mechaniczna narządów wewnętrznych
woski • chronią rośliny przed nadmiernym parowaniem wody
• tworzą nieprzemakalną powłokę na piórach ptaków wodnych