Η άσκηση και

καρδιαγγειακές
παθήσεις



Πώς και πότε πρέπει να

ασκούνται οι καρδιοπαθείς; 



ΚΑΡΑΝΤΟΥΜΑΝΗΣ ΙΩΣΗΦ

ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ

ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ Α΄

Γ. Ν. ΈΔΕΣΣΑΣ
 Νοῦς ὑγιής ἐν σώµατι ὑγιεῖ
Από την αρχαιότητα η φυσική
δραστηριότητα ήταν σηµαντικό
µέληµα των ανθρώπων
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
Ο καθιστικός τρόπος ζωής
είναι ένας από τους µείζονες
παράγοντες κινδύνου για CVD
και εξαρτάται από την ύπαρξη
φυσικής δραστηριότητας

<30% του παγκόσµιου πληθυσµού

γυµνάζεται συστηµατικά

European Heart Journal doi:

10.1093/eurheartj/ehw106
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
▪ Η τακτική φυσική δραστηριότητα µειώνει πολλούς
κινδύνους µε δυσµενείς επιπτώσεις στην υγεία σε ένα
ευρύ φάσµα

Exercise, Exercise, Exercise

Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
1. Έχει θετική επίδραση σε πολλούς παράγοντες κινδύνου:
- Αρτηριακή Υπέρταση
- LDL-C, nonLDL-C, TG
- HDL
- Σωµατικό βάρος
- Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου ΙΙ
τα επίπεδα της Ινσουλίνης
την λειτουργικότητά της

European Heart Journal doi:

10.1093/eurheartj/ehw106
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
2. Έχει θετική επίδραση σε πολλούς άλλους παράγοντες :
▪ Βελτιώνει την καρδιακή απόδοση και συµβάλλει
στη διατήρηση της ελαστικότητας των αγγείων.
▪ Έχει αντιθροµβωτική δράση και
προλαµβάνει το Έµφραγµα του Μυοκαρδίου
▪ Βελτιώνει την αναπνευστική ικανότητα.
▪ Ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστηµα.
▪ Προλαµβάνει κάποιες µορφές καρκίνου.
▪ Έχει ευεργετικές ορµονικές δράσεις , αυξάνει την
τεστοστερόνη και την αυξητική ορµόνη.
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
2. Έχει θετική επίδραση σε πολλούς άλλους παράγοντες:
▪ Προλαµβάνει την οστεοπόρωση.
▪ Ενδυναµώνει το µυικό σύστηµα, προλαµβάνει
και αποκαθιστά πολλές παθήσεις των οστών
και των αρθρώσεων (κυρίως γονάτου και
σπονδυλικής στήλης).
▪ Μειώνει το στρες και το άγχος, διότι αυξάνει
την παραγωγή ενδορφινών από τον
οργανισµό, ορµονών που λειτουργούν ως
φυσικά ηρεµιστικά.
▪ Ο αθλητισµός αποτρέπει από τη χρήση
ναρκωτικών ουσιών.
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
πρωτογενή πρόληψη της CVD
3. Μειώνει την θνητότητα
▪ την ολική αλλά και
▪ την θνητότητα από CV παθήσεις
κατά 20-30%
σε άτοµα µε παράγοντες κινδύνου για ΣΝ αλλά
και σε CV ασθενείς.

European Heart Journal doi:

10.1093/eurheartj/ehw106
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Αρχή της άσκησης
▪ Σηµαντική αύξηση της καρδιακής παροχής (CO) και του
όγκου παλµού(SV)
▪ Πολλαπλές αιµοδυναµικές µεταβολές στο καρδιακό
φορτίο
▪ Κατά την έναρξη ↑ η καρδιακή συχνότητα λόγω
↓ του Παρασυµπαθητικού και
↑ του Συµπαθητικού Ν.Σ
▪ ↑ της συστολικής ΑΠ
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Κατά τη διάρκεια της άσκησης
▪ ↑ των επινεφριδιακών κατεχολαµινών
▪ ↑ του τόνου του Συµπαθητικού Ν.Σ
▪ ↑ του τόνου των τασεοϋποδοχέων
▪ ↑ η καρδιακή συχνότητα έως και >200bpm
▪ ↑ της συστολικής ΑΠ µε περαιτέρω
▪ ↑ του SV και της CO
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Με τη διακοπή της άσκησης
▪ ↓ ο τόνος του ΣΝΣ
▪ ↑ ο τόνος του ΠΝΣ µε αποτέλεσµα
▪ ↓ της ΑΠ σε χαµηλότερα από τα αρχικά επίπεδα
▪ Λόγω ↓ των περιφερικών αντιστάσεων
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Καρδιαγγειακή απάντηση σε διαφορετικούς τύπους
άσκησης
I. Ισοτονική (δυναµική)
Συστολή µεγάλων µυικών οµάδων που παράγουν κίνηση
↑ φορτίο όγκου λόγω ↑ ↑ CO και ↑ κατανάλωση οξυγόνου
↓ συστηµατικές αγγειακές αντιστάσεις
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Καρδιαγγειακή απάντηση σε διαφορετικούς τύπους
άσκησης
II. Ισοµετρική (στατική)
Συστολή µικρότερων µυικών οµάδων χωρίς την παραγωγή κίνησης
↑ συστηµατικές αγγειακές αντιστάσεις
↑ αρτηριακή πίεση
CO και κατανάλωση οξυγόνου
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Καρδιαγγειακή απάντηση σε διαφορετικούς τύπους
άσκησης
III.Ασκήσεις αντίστασης (επαναλήψεις άρσης βαρών)
παράγουν κίνηση
ανάλογα µε την ένταση µπορούν να παράγουν τόσο φορτία όγκου
και πίεσης
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Η επίδραση της χρόνιας άσκησης
▪ ↑ την ικανότητα του καρδιαγγειακού να αποδίδει Ο2
στους ιστούς αλλά και
▪ ↑ την ικανότητα των µυών να το χρησιµοποιούν
▪ ↑ τη λειτουργική ικανότητα έργου
▪ ↑ την αερόβια ικανότητα και
▪ ↓ την ΑΠ (συστολική και µέση) ηρεµίας και άσκησης
▪ ↑ τη διάµετρο των στεφανιαίων αγγείων και
▪ ↑ τη δηµιουργία παράπλευρης κυκλοφορίας
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Η άσκηση αντοχής
▪ ↓ το µεταβολικό φορτίο στην ηρεµία και
στην υποµέγιστη προσπάθεια
↑ τον SV και
↓ την HR
Η ευεργετική επίδραση της άσκησης στην
καρδιά
Η χρόνια άσκηση
η συστηµατική προπόνηση αντοχής αλλά και η
ισοµετρική άσκηση
Μπορούν να προκαλέσουν
▪ Δοµικές µεταβολές και προσαρµογές (αθλητική καρδιά)
Υπερτροφία τοιχωµάτων και
διάταση των κοιλοτήτων της LV
Πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου
Recommendations for physical activity

European Heart Journal doi:

10.1093/eurheartj/ehw106
Πυραµίδα φυσικής δραστηριότητας
 Ορολογία της άσκησης

▪ Φυσική Δραστηριότητα
Οποιαδήποτε µετακίνηση του σώµατος που παράγεται
από τη λειτουργία των σκελετικών µυών, µε αποτέλεσµα
την κατανάλωση ενέργειας, πέρα από την κατανάλωση σε
συνθήκες ηρεµίας
▪ Άσκηση
Φυσική δραστηριότητα που είναι προγραµµατισµένη,
οργανωµένη, επαναλαµβανόµενη και σκόπιµη
µε στόχο τη βελτίωση ή τη διατήρηση της καλής φυσικής
κατάστασης

Braunwald καρδιολογία 7η έκδοση, 2005

 Ορολογία της άσκησης
Αναερόβιο κατώφλι (αερόβια – αναερόβια άσκηση)
▪ Το θεωρητικό σηµείο στη διάρκεια δυναµικής άσκησης
που ο µυικός ιστός χρησιµοποιεί τον αναερόβιο
µεταβολισµό µε αποτέλεσµα τη συσσώρευση γαλακτικού
οξέως
▪ CO2 ~ O2 Αναερόβιο κατώφλι CO2 > O2
▪ Σε φυσιολογικά αγύµναστα άτοµα συνήθως στο 40-60%
του VO2max (της µέγιστης κατανάλωσης O2 )
▪ κυµαίνεται απο35-80%
▪ Στους καρδιοπαθείς είναι µειωµένο
▪ 30% µετά από έµφραγµα
▪ 50-60% σε καρδιακή ανεπάρκεια

Braunwald καρδιολογία 7η έκδοση, 2005

 Ορολογία της άσκησης
▪ Δόση
Η συνολική ποσότητα ενέργειας που δαπανάται
▪ Ένταση
Το ποσοστό της ενέργειας που δαπανάται κατά την άσκηση
και εκφράζεται µε:
1. Απόλυτη METs (Μεταβολικό ισοδύναµο): µεταβολικός
ρυθµός ηρεµίας 3,5 ml O2 /Kg/λεπτό
2. Σχετική HR (καρδιακή συχνότητα): ποσοστό της µέγιστης
προβλεπόµενης για την ηλικία (220 – ηλικία) ή
%VO2max (ποσοστό της µέγιστης κατανάλωσης O2)
▪ Συχνότητα
Συνεδρίες ανά εβδοµάδα
▪ Διάρκεια
Χρονική διάρκεια κάθε συνεδρίας

Braunwald καρδιολογία 7η έκδοση, 2005

 Ενεργειακές ανάγκες για καθηµερινές δραστηριότητες

Δραστηριότητες µέτριας
έντασης
4-6 METs ή
40-60 %VO2max
Δραστηριότητες υψηλής
έντασης
>6 METs ή
>60 %VO2max

Braunwald καρδιολογία 7η έκδοση, 2005

Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Καρδιακή αποκατάσταση (Cardiac Rehabilitation)

▪ Αντιµετώπιση παραγόντων κινδύνου
▪ Μείωση των συµπτωµάτων
▪ Μείωση του κινδύνου πρόωρου θανάτου
▪ Βελτίωση του τρόπου χορήγησης της φαρµακευτικής
αγωγής
▪ Αλλαγές του τρόπου διαβίωσης
▪ Θεραπεία µε άσκηση – Συνταγογράφηση της άσκησης
Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Καρδιακή αποκατάσταση (Μη συµµετοχή)

▪ Έλλειψη ενηµέρωσης της αξίας τέτοιων προγραµµάτων
▪ Ελάχιστα οργανωµένα κέντρα
▪ Δυσκολία µεταφοράς
▪ Συννοσηρότητες
▪ Έλλειψη κινήτρων
▪ Ζητήµατα αποζηµιώσεων
▪ Χαµηλά ποσοστά παραποµπής από τον θεράποντα
γιατρό – (Θεραπεία µε άσκηση – Συνταγογράφηση της
άσκησης)
Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Καρδιακή αποκατάσταση
Στις ΗΠΑ 1εκκ άτοµα ετησίως καθίστανται υποψήφιοι 1
Στο 90% των ασθενών που θα µπορούσαν να ωφεληθούν
δεν τους παρέχεται
Από αυτούς 25-50% εγκαταλείπουν µέσα σε εβδοµάδες ή
µήνες2
Οι γυναίκες και οι ηλικιωµένοι είναι λιγότερο πιθανό να
συµµετάσχουν σε ένα πρόγραµµα από ότι
Οι άνδρες και οι νεότεροι ασθενείς

1. Amercan Heart Assciation: Heart disease and stroke statistics 2003

2. Agency for Health Care policy and Research:Cardiac Rehabilitation
1995
 Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Καρδιακή αποκατάσταση (Φάσεις)

I. Αποκατάσταση εσωτερικού ασθενούς (διάρκεια όσο και
η νοσηλεία)
II. Πολύπλευρη αποκατάσταση εξωτερικού ασθενούς –
Έναρξη ενός προγράµµατος άσκησης (διάρκεια
2-3µήνες)
III. Εποπτευόµενη αποκατάσταση (διάρκεια 6-12 µήνες)
πρόγραµµα για ασφαλή άσκηση στο σπίτι ή σε άλλο
κέντρο (πχ για ηλικιωµένους)
IV. Συντήρηση (διάρκεια αόριστη)
Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Καρδιακή αποκατάσταση (Ενδείξεις)

Ασθενείς µε:
1. Καρδιακή ανεπάρκεια σταδίου I, II κατά NYHA
2. Μετά από ΟΕΜ, χωρίς εκδηλώσεις στηθάγχης
3. Αγγειοπλαστική - τοποθέτηση stent
4. Εγχείρηση επαναιµάτωσης στεφανιαίων (CABG)
5. Αντικατάσταση βαλβίδων
6. Τοποθέτηση µόνιµου βηµατοδότη ή/και ICD
7. Μετά από µεταµόσχευση καρδιάς
Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Καρδιακή αποκατάσταση (Αντενδείξεις)

Ασθενείς µε:
1. Καρδιακή ανεπάρκεια σταδίου IV κατά NYHA
2. Ασταθή στηθάγχη
3. Μη ελεγχόµενες τάχυ - βραδυαρρυθµίες
4. Σοβαρή στένωση της αορτικής βαλβίδας
5. Υπερτροφική µυοκαρδιοπάθεια
6. Αρτηριακή πίεση ηρεµίας Syst ≥200mmHg ή D ≥110mmHg
7. Ενεργό µυο-περικαρδίτιδα
8. Φλεβοθρόµβωση
9. Πρόσφατη Πνευµονική εµβολή
Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Ασφάλεια προγραµµάτων Καρδιακής αποκατάστασης

▪ Κατά τη διάρκεια Δοκιµασίας κόπωσης ασθενών µε ΣΝ ο
κίνδυνος για δυσµενή συµβάµατα είναι έως 100 φορές > από
ότι κατά τη διάρκεια της συνηθισµένης δραστηριότητας
▪ Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος σε ασκούµενα άτοµα µε CVD
είναι υψηλότερος από 1 : 60.000 ασθενείς-ώρες1
▪ Σε εποπτευόµενα προγράµµατα επίπτωση καρδιακών
επεισοδίων:
καρδιακή ανακοπή 8,9 : 1.000.000 ασθενείς-ώρες2
έµφραγµα µυοκαρδίου 3,4 :1εκκ. ασθενείς-ώρες2
θανατηφόρα επεισόδια 1,3 :1εκκ. ασθενείς-ώρες2

1. Fletcher GF, Balady GJ, Amsterdam EA, et al: Exercise standards for testing and training: A
statement for healthcarecare professionals from the American eart Association. Circulation
104:1694, 2001
2. Ades PA: Cardiac rehabilitation and secondary prevention of coronary heart disease. N Eng J
Med 345:892, 2001
Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Αρχές ενός προγράµµατος άσκησης

1. Εξατοµικευµένη µε βάση:
a) Τα χαρακτηριστικά
b) Τις ικανότητες
c) Τα συνυπάρχοντα νοσήµατα του κάθε ασθενή
2. Κατάλληλος σχεδιασµός (όπως και η φαρµακευτική αγωγή)
a) Τον τύπο της άσκησης
b) Εκτίµηση της δόσης
c) Ένταση
d) Συχνότητα
e) Διάρκεια και
f) Τις πιθανές παρενέργειες
3. 10λεπτά προθέρµανση και 10λεπτά αποθεραπεία
4. Πρόοδος του προγράµµατος
Η άσκηση στη δευτερογενή πρόληψη της CVD

Ένταξη σε πρόγραµµα άσκησης

1. Γενική εκτίµηση της κλινικής κατάστασης
2. Καταγραφή φαρµάκων - δοσολογίας
3. Καρδιολογική εξέταση
a) Κλινικός έλεγχος
b) ΗΚΓ
c) Echo καρδιάς
d) Δοκιµασία κόπωσης
4. Διαστρωµάτωση του κινδύνου
 Η άσκηση σε ασθενή µε Στεφανιαία νόσο


Οφέλη από συµµετοχή σε ένα πρόγραµµα φυσικής

αποκατάστασης
1. Μείωση των παραγόντων κινδύνου
2. Βελτίωση ποιότητας ζωής
3. Ταχύτερη επάνοδος στη εργασία
4. Βελτίωση της απόδοσης Ο2 στο µυοκάρδιο
5. Βελτίωση της στεφανιαίας εφεδρείας στεφανιαία ροή και την
παράπλευρη
6. τον ουδό στηθάγχης & βελτιώνει την ικανότητα για κόπωση
7. Μειώνει τους θανάτους κατά 20-25% και την πιθανότητα νέου
εµφράγµατος κατά 22%
8. Μόνο το 13,9% των ασθενών µε ΟΕΜ παραπέµφθηκαν1

1. Suaya et al., Circulation 2007

 Η άσκηση σε ασθενή µε Στεφανιαία νόσο


Δραστηριότητες διάτασης και ευλυγισίας

Μετά από 24h CABG ή
48h µετά από ΟΕΜ

Χαµηλού επιπέδου άσκηση

Μετά από 2-3 εβδοµάδες µετά από έµφραγµα
Αποφυγή ασκήσεων που ασκούν τάση στο στέρνο
για 3µήνες σε CABG
 Η άσκηση σε ασθενή µε Στεφανιαία νόσο
Συνταγογράφηση της άσκησης
1. Τύπος της άσκησης
Αεροβική άσκηση: Περπάτηµα, ήπιο τρέξιµο (jogging),
ποδήλατο, κολύµπι, ανέβασµα σκάλας, χορός.
Άσκηση µε αντιστάσεις: Βαράκια χεριών, ειδικά λάστιχα και
µηχανήµατα µε βάρη για χέρια και πόδια
2. Διάρκεια
Αεροβική άσκηση:20-30λεπτά (προτιµώµενος χρόνος 45-60min)
Άσκηση µε αντιστάσεις:10-15 επαναλήψεις, 1-3 κύκλοι από
8-10 διαφορετικές ασκήσεις για το επάνω και το κάτω
µέρος του κορµού
 Η άσκηση σε ασθενή µε Στεφανιαία νόσο

Συνταγογράφηση της άσκησης 


3. Ένταση
Αεροβική άσκηση: 50-75% της προβλεπόµενης κατανάλωσης Ο2
ή 65-85% της µέγιστης HR ή
10-15 παλµούς κάτω από το όριο εκδήλωσης ισχαιµίας στη ΔΚ
Άσκηση µε αντιστάσεις: Μέτριας έντασης χωρίς αύξηση του
βάρους στις τελευταίες επαναλήψεις
4. Συχνότητα
Αεροβική άσκηση: Τις περισσότερες ηµέρες της εβδοµάδας
(Ελάχιστος αριθµός 5 ηµέρες).
Άσκηση µε αντιστάσεις: 2-3 ηµέρες και όχι συνεχόµενες.
 Η άσκηση σε ασθενή µε Καρδιακή ανεπάρκεια


Η συµµετοχή σε ένα πρόγραµµα φυσικής αποκατάστασης

1. Ανάκτηση φυσικών δυνατοτήτων-καθηµερινές

δραστηριότητες
2. Βελτίωση της ψυχολογίας
3. Ευνοϊκή επίδραση της άσκησης στην περιφερική αιµάτωση
και στο µεταβολισµό των µυών.
4. Ηπιότερο πρόγραµµα ανάλογα µε τη σοβαρότητα της ΚΑ
 Η άσκηση σε ασθενή µε Καρδιακή ανεπάρκεια


Συνταγογράφηση της άσκησης

1. Τύπος της άσκησης
Χρησιµοποίηση µεγάλων µυικών οµάδων για µεγαλύτερο
χρονικό διάστηµα (αερόβια δραστηριότητα)
(περπάτηµα, πεζοπορία, jogging, κολύµβηση, ποδηλασία,
χορός)
2. Διάρκεια
Κακή φυσική κατάσταση (<3,5METs): 5-10λεπτά 2-3 φορές/
ηµέρα
Καλύτερη φυσ. κατάσταση (>5METs): 20-60λεπτά
3. Ένταση
50-60% της maxHR ==> 80%
4. Συχνότητα
3-5 φορές/εβδοµάδα
 Η άσκηση σε ασθενή µε αρρυθµίες - Βηµατοδότη / ICD


Η συµµετοχή σε ένα πρόγραµµα φυσικής αποκατάστασης

1. Κολπική µαρµαρυγή
a) Αντένδειξη η µη ελεγχόµενη κοιλιακή ανταπόκριση λόγω
αιµοδυναµικής αστάθειας
b) Η άσκηση βελτιώνει στον ίδιο βαθµό την ικανότητα για κόπωση
σε ασθενείς µε Af και χωρίς1
2. Πρώιµα κοιλιακά συµπλέγµατα
a) Μείωση στεφανιαίας αιµάτωσης και CO =>κοιλιακές αρρυθµίες
b) Στενή παρακολούθηση

1. Vanhees L. J. Cardiopulm. Rehabilitation 2000

 Η άσκηση σε ασθενή µε αρρυθµίες - Βηµατοδότη / ICD


Η συµµετοχή σε ένα πρόγραµµα φυσικής αποκατάστασης

3. Βηµατοδότης
a) Προσδιορισµός διαταραχής ρυθµού – αγωγής
b) Προσαρµογή της άσκησης στα χαρακτηριστικά της συσκευής
4. Απινιδωτής
a) Ασθενείς ψυχολογικά επιβαρηµένοι λόγω εκφορτίσεων
b) 10-15 σφύξεις κάτω από το όριο εκφόρτισης της συσκευής
c) Αργή πρόοδος από χαµηλή σε µέτριας έντασης άσκηση
Σε µελέτη 12 εβδοµάδων σε ασθενείς µε ICD1
Δεν παρουσιάστηκε κοιλιακή αρρυθµία ή
εκκένωση της συσκευής
Αυξήθηκαν κατά 16% οι χρόνοι άσκησης
Μειώθηκαν σηµαντικά η κατάθλιψη και ο φόβος

1. Fitchet A, et al. Comprehensive cardiac rehabilitation program for ICD patients:

a randomized trial. Circulation 2003
 Η συµµετοχή σε ένα πρόγραµµα φυσικής αποκατάστασης


1. Αρτηριακή Υπέρταση
2. Σακχαρώδη διαβήτη
3. Περιφερική αγγειοπάθεια
4. Δυσλιπιδαιµία
5. Παχυσαρκία
6. Κάπνισµα – αλκοόλ
7. Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες
➢ Κατάθλιψη
➢ Ανικανότητα προς εργασία
➢ Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης
 «Όταν θεραπεύεις κάποιον ρώτησέ τον
εάν είναι πρόθυµος
να αφήσει όλα αυτά που τον αρρωσταίνουν»

Ιπποκράτης
Κως 460πχ – Λάρισα 377πχ
 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ !