WSTĘP

XI wiek minął pod sztandarem wielkich przemian, zaczynając od odnowy moralnej Kościoła
zapoczątkowanej w clunijskim klasztorze, a kończąc na odrodzeniu się idei cesarstwa w Rzeszy
Niemieckiej. Wydaje się jednak, że najistotniejsze przemiany – społeczne, polityczne, kulturowe, jak i
gospodarcze – związane są z pojęciem krucjat. Idea krucjat odwołuje się do innej średniowiecznej
idei, tj. idei świętej wojny, która zakładała, że…. Choć wyprawy krzyżowe są jednym z najbardziej
kontrowersyjnych momentów czasów średniowiecznych, to postaram się wykazać, że – w świetle
wszystkich okoliczności społecznych, ekonomicznych jak i politycznych – rozpoczęcie wypraw
krzyżowych było najlepszą możliwą decyzją. Początek wypraw krzyżowych datuje się na rok 1095, czyli
czas zwołanego przez papieża Urbana II synodu w Clermont. Zasadniczym celem wyznaczonym przez
wyżej wskazany synod było odbicie Jerozolimy z rąk Turków Seldżuckich. Punktem zwrotnym zmagań
krucjatowiczów była IV krucjata prowadzona w latach 1202- 1204, podczas której łacinnicy
zaatakowali Bizancjum. Po tym zdarzeniu proces odbijania Ziemii Świętej zmierzał powoli ku końcowi
aż do utracenia przez łacinników ostatniej twierdzy – Akki – w 1291 roku. Wyprawy krzyżowe toczyły
się w obrębie szlaków pielgrzymkowych prowadzących w stronę Jerozolimy. Należy przy tym
podkreślić, że same walki krucjatowe toczyły się na terenie Bliskiego Wschodu. Skutki wypraw
krzyżowych odczuwalne były z kolei zarówno dla wszystkich państw europejskich, które w krucjatach
zdecydowały się wziąć udział, jak i Bizancjum oraz muzułmańskich państw bliskowschodnich. Pragnę
zaznaczyć, iż w mojej pracy ze względu na szerokie ramy tematyczne problemu, skupię się przede
wszystkim na przyczynach i skutkach krucjat, nie zaś na samym ich przebiegu.

ROZWINIĘCIE ( problemowe)

Przyczyny
Przyczyn krucjat, którym przeświecała idea niesienia „Treuga Dei” – czyli pokoju Bożego, było
wiele. Jednym z głównych powodów rozpoczęcia owych działań wojennych było przejęcie Jerozolimy
przez Turków Seldżuckich. Wcześniej rezydujący w Ziemi Świętej Fatymidzi byli ludem tolerancyjnym
religijnie, dzięki czemu ruch pątniczy z Europy mógł spokojnie spływać w rzeczone terytoria. Był to
najważniejszy, religijny powód odbijania Ziemi Świętej. Kolejną, tym razem polityczną przyczyną
rozpoczęcia krucjat była postać ówczesnego papieża – Urbana II, który walczył jeszcze ze skutkami
rozpoczętego sporu o Dominum Mundi w 1076 roku. Fakt odbicia Ziemi Świętej z rąk innowierców
zdecydowanie dodałby mu prestiżu na arenie międzynarodowej i być może pozwolił na zakończenie
sporu o inwestyturę. Być może następca Piotra liczył również na uspokojenie wnętrza struktur
Kościelnych, które pod wpływem reformy klunijskijej wciąż były niepewne i nowe. Wizja ta natchnęła
Papieża do zwołania synodu w Clermont w 1095 roku, podczas którego zachęcał cały lud Boży do
odbicia Ziemi Świętej z niegodnych rąk muzułmanów, mamiąc przy tym obietnicą odpustu zupełnego
silnie wierzących chrześcijan. Ów synod był jedną z bezpośrednich przyczyn krucjat, gdyż pierwsza z
nich, chłopska, wyruszyła jeszcze tego samego roku. Kolejnym czynnikiem, tym razem ekonomicznym
była kwestia rycerzy, a szczególnie młodszych ich synów, którzy nie mogli liczyć na dziedzictwo w
związku z zasadą senioratu. Obietnica zdobycia skarbów podczas tej specyficznej pielgrzymki była
jednym z głównych przyczyn zaangażowania rycerstwa. Warto też dodać, że była to spora zmiana
religijno- kulturowa dla tego stanu społecznego. Wojna, którą się zajmowali, była przez Kościół
potępiana. Teraz jednak mogli z czystym sumieniem mordować w imię religii jako cruce signati –
naznaczeni krzyżem.

PRZEBIEG

Pierwsza, chłopska krucjata wyrusza z 1095 roku okazała się klęską – nieuzbrojeni chłopi w starciach z
wojskami muzłumańskimi szybko zostali pokonani. Rok później, ruszyła pierwsza krucjata o sporym
znaczeniu militarno- politycznym. Uczestniczyli w niej min. Hugona, Godfryda z Lotaryngii, Rajmunda
IV z Tuluzy, Boemunda księcia Tarentu oraz Stefana hrabiego Blois. Skutkami tej wyprawy były
pogromy Żydów, jak np. w Moguncji, oraz najważniejsze – zdobycie pod koniec XI w Edessy, Antiochii
oraz Jerozolimy oraz utworzenie z nich organizmu państwowego. Druga krucjata została
zmotywowana odbiciem Edessy, która upadła. Niestety nie osiągnęła ona zamierzonego celu, a
krzyżowcy przekonali się wrogości Bizancjum. III krucjata została miała ambicję odbić Jerozolimę z rąk
Saladyna, którego kraj zaczął wstawać z kolan. Łacinnicy odbili brzeg między Bejrutem a Jaffą, lecz
samej Jerozolimy nie odzyskali. Próbowali to uczynić śmiałkowie z IV krucjaty, jednak bezskutecznie.
Rycerze wplątani w prywatne interesy kupca weneckiego – Enrico Dandolo – z zamian za transport
morski mieli odbić Konstantynopol. Za namową Aleksego IV, krzyżowcy zdobyli Bizancjum, licząc na
obiecane wynagrodzenie, które jednak nie miało się nigdy urzeczywistnić. W odwecie Konstantynopol
został zdewastowany przez rzeczonych rycerzy, którzy ostatecznie nie dotarli do Ziemi Świętej.
Kolejnym epizodem była krucjata dziecięta z 1212 roku, która zakończyła się w sposób iście tragiczny i
przewidywalny – dzieci bardzo szybko zostały sprzedane w niewolę. V krucjata to mozaika mniejszych
ekspedycji, które poza kilkoma sukcesami Fryderyka II, obłożonego klątwą papieską. VI, przedostatnia
opisywana przeze mnie wyprawa krzyżowa toczyła się w latach 1248–1254, w jej wyniku duża ilość
rycerstwa dostała się do niewoli (wykupił ich Ludwik IX za bajońskie sumy), a fortyfikacje w Jaffie i
Akce zostały umocnione. Ostatnia zaś XIII- wieczna wyprawa krzyżowa – VII, okazała się klęską.
Podczas oblężenia Tunisu wybuchła zaraza, w wyniku której zmarł Ludwik IX. Wycofujące się wtedy
rycerstwo zakończyło starania w XIII wieku o odzyskanie i utrzymanie Ziemi Świętej w europejskich
rękach.