Professional Documents
Culture Documents
Chuyên đề Bất đẳng thức - Võ Quốc Bá Cẩn PDF
Chuyên đề Bất đẳng thức - Võ Quốc Bá Cẩn PDF
TOÁN − TIN H C
CHUYÊN Đ
B T NG TH C
Th c hi n: Võ Qu c Bá C n
i nói u
----oOo----
1
c dù ã c g ng biên so n m t cách th t c n th n, nh ng do trình có h n nên
không th tránh kh i nh ng sai sót, mong các b n thông c m và góp ý cho tôi
cu n sách ngày càng c hoàn thi n h n. Chân thành c m n.
i óng góp xin g i v m t trong các a ch sau:
+ Võ Qu c Bá C n, C65 khu dân c Phú An, ph ng Phú Th , qu n
Cái R ng, thành ph C n Th .
(071.916044
+ Email. babylearnmath@yahoo.com
Kính t ng các th y ng B o Hòa, Phan i Nh n, Tr n Di u Minh, Hu nh B u
Tính, cô T Thanh Th y Tiên và toàn th các th y cô giáo trong t Toán Tin, thân
ng các b n cùng l p.
2
TS B T NG TH C THÔNG D NG
1. B t ng th c AM-GM.
u a1 , a2 ,..., an là các s th c không âm thì
1 n
.∑ ai ≥ n a1a2 ...an
n i=1
ng th c x y ra khi và ch khi a1 = a2 = ... = an .
2. B t ng th c AM-HM.
u a1 , a2 ,..., an là các s th c d ng thì
1 n 1
.∑ ai ≥
n i=1 1 n 1
.∑
n i=1 ai
ng th c x y ra khi và ch khi a1 = a2 = ... = an .
3. B t ng th c Bunhiacopxki.
Cho 2n s th c a1 , a2 ,..., an và b1 , b2 ,..., bn . Khi ó, ta có
(a12 + a22 + ... + an2 )(b12 + b22 + ... + bn2 ) ≥ (a1b1 + a2b2 + ... + an bn ) 2
a a a
ng th c x y ra khi và ch khi 1 = 2 = ... = n .
b1 b2 bn
4. B t ng th c Minkowski.
Cho 2n s th c d ng a1 , a2 ,..., an và b1 , b2 ,..., bn . Khi ó v i m i r ≥ 1, ta có
1 1 1
n r n r r n r r
∑ i i ∑ ai + ∑ bi
r
( a + b ) ≤
i=1 i =1 i=1
5. B t ng th c AM-GM m r ng.
u a1 , a2 ,..., an là các s th c không âm và β1 , β 2 ,..., β n là các s th c không âm
có t ng b ng 1 thì
β1a1 + β 2 a2 + ... + β n an ≥ a1β1 a2β2 ..anβn
6. B t ng th c Chebyshev.
Cho 2n s th c a1 ≤ a2 ≤ ... ≤ an và b1 , b2 ,..., bn . Khi ó
a) N u b1 ≤ b2 ≤ ... ≤ bn thì
n
n n
n.∑ ai bi ≥ ∑ ai ∑ bi
i =1 i=1 i=1
a) N u b1 ≥ b2 ≥ ... ≥ bn thì
n
n n
n.∑ ai bi ≤ ∑ ai ∑ bi
i =1 i=1 i=1
3
a1 = a2 = ... = an
ng th c x y ra khi và ch khi
b1 = b2 = ... = bn
7. B t ng th c Holder.
Cho 2n s th c không âm a1 , a2 ,..., an và b1 , b2 ,..., bn . Khi ó v i m i p, q > 1 th a
1 1
+ = 1, ta có
p q
1 1
n
n
p n
q
∑ aibi ≤ ∑ aip ∑ biq
i =1 i=1 i=1
8. B t ng th c Schur.
i m i b ba s không âm a, b, c và r ≥ 0, ta luôn có b t ng th c
r
a ( a − b)( a − c ) + b (b − c)(b − a ) + c (c − a )(c − b) ≥ 0
r r
4
T NG TH C THU N NH T
1. M u.
u h t các b t ng th c c n (AM-GM, Bunhiacopxki, Holder, Minkowsky,
Chebyshev ...) u là các b t ng th c thu n nh t. u này hoàn toàn không ng u
nhiên. V logíc, có th nói r ng, ch có các il ng cùng b c m i có th so sánh
i nhau m t cách toàn c c c.
Chính vì th , b t ng th c thu n nh t chi m m t t l r t cao trong các bài toán b t
ng th c, c bi t là b t ng th c i s (khi các hàm s là hàm i s , có b c
u h n). i v i các hàm gi i tích (m , l ng giác, logarith), các b t ng th c
ng c coi là thu n nh t vì các hàm s có b c ∞ (theo công th c Taylor).
Trong bài này, chúng ta s c p t i các ph ng pháp c b n ch ng minh b t
ng th c thu n nh t, c ng nh cách chuy n t m t b t ng th c không thu n nh t
m tb t ng th c thu n nh t. N m v ng và v n d ng nhu n nhuy n các ph ng
pháp này, chúng ta có th ch ng minh c h u h t các b t ng th c s c p.
2. B t ng th c thu n nh t.
Hàm s f ( x1 , x2 ,..., xn ) c a các bi n s th c x1 , x2 ,..., xn c là hàm thu n nh t b c
α n u v i m i s th c t ta có
f (tx1 , tx2 ,..., txn ) = t α f ( x1 , x2 ,..., xn )
t ng th c d ng
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ 0
i f là m t hàm thu n nh t c g i là b t ng th c thu n nh t (b c α ).
Ví d các b t ng th c AM-GM, b t ng th c Bunhiacopxki, b t ng th c
Chebyshev là các b t ng th c thu n nh t. B t ng th c Bernoulli, b t ng th c
sin x < x v i x > 0 là các b t ng th c không thu n nh t.
5
3. Ch ng minh b t ng th c thu n nh t.
3.1. Ph ng pháp d n bi n.
c m c a nhi u b t ng th c, c bi t là các b t ng th c i s là d u b ng
y ra khi t t c ho c m t vài bi n s b ng nhau (xu t phát t b t ng th c c b n
x 2 ≥ 0 !). Ph ng pháp d n bi n d a vào c m này làm gi m s bi n s c a
t ng th c, ab t ng th c v d ng n gi n h n có th ch ng minh tr c ti p
ng cách kh o sát hàm m t bi n ho c ch ng minh b ng quy n p.
ch ng minh b t ng th c
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ 0 (1)
Ta có th th ch ng minh
x +x x +x
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ f 1 2 , 1 2 ,..., xn (2)
2 2
ho c
a3 + b3 + c 3 + 3abc ≥ a 2b + b 2c + c 2 a + ab 2 + bc 2 + ca 2
Ch ng minh.
Xét hàm s f (a, b, c) = a 3 + b3 + c3 + 3abc − ( a 2b + b 2c + c 2 a + ab 2 + bc 2 + ca 2 )
Ta có
b+c b+c 5a
f (a, b, c) − f a, , = b + c − (b − c )
2
2 2 4
6
Do ó, n u a = min{a, b, c} ( u này luôn có th gi s ) thì ta có
b+c b+c
f ( a , b, c ) ≥ f a , ,
2 2
Nh v y, ch ng minh b t ng th c u bài, ta ch c n ch ng minh
f ( a , b, b ) ≥ 0
Nh ng b t ng th c này t ng ng v i
a3 + 2b3 + 3ab 2 − (a 2b + a 2b + b 2 a + b3 + b 2 a + b 3 ) ≥ 0
⇔ a 3 + ab 2 − 2a 2b ≥ 0
⇔ a ( a − b) 2 ≥ 0
Ví d 2. (Vietnam TST 1996)
Cho a, b, c là các s th c b t k . Ch ng minh r ng
4
F ( a, b, c ) = ( a + b)4 + (b + c )4 + (c + a ) 4 − .( a 4 + b4 + c 4 ) ≥ 0
7
i gi i.
Ta có
b+c b+c
F ( a , b, c ) − F a, , =
2 2
4
= ( a + b)4 + (b + c )4 + (c + a ) 4 − .( a 4 + b4 + c 4 ) −
7
4 4 b+c
4 4
b+c
− 2 a + − (b + c ) + . a + 2
4
2 7 2
b + c 4 (b + c) 4
4
= ( a + b ) + (c + a ) − 2 a +
4 4
+ . − b4 − c4
2 7 8
3 4 4 (b + c) 4
= a (4b + 4c − (b + c) ) + 3a (2b + 2c − (b + c) ) + b + c −
3 3 3 2 2 2 2
7 8
3
= 3a (b + c )(b − c) 2 + 3a 2 (b − c )2 + (b − c ) 2 (7b 2 + 7c 2 + 10bc)
56
3
= 3a (a + b + c)(b − c )2 + (b − c) 2 (7b 2 + 7c 2 + 10bc)
56
7
3
h ng (b − c )2 (7b 2 + 7c 2 + 10bc) luôn không âm. N u a, b, c cùng d u thì b t
56
ng th c c n ch ng minh là hi n nhiên. N u a, b, c không cùng d u thì ph i có ít
nh t 1 trong ba s a, b, c cùng d u v i a + b + c . Không m t tính t ng quát, gi s
ó là a .
b+c b+c
ng th c trên suy ra F ( a, b, c ) ≥ F a, , . Nh v y ta ch còn c n
2 2
ch ng minh
F ( a, b, b) ≥ 0 ∀a, b ∈ R
4
⇔ 2( a + b)4 + (2b)4 − .(a 4 + 2b 4 ) ≥ 0 ∀a, b ∈ R
7
u b = 0 thì b t ng th c là hi n nhiên. N u b ≠ 0 , chia hai v c a b t ng th c
a
cho b 4 r i t x= thì ta cb t ng th c t ng ng
b
4
2( x + 1)4 + 16 − .( x 4 + 2) ≥ 0
7
t ng th c cu i cùng có th ch ng minh nh sau
4
Xét f ( x) = 2( x + 1)4 + 16 − .( x 4 + 2)
7
Ta có
16 3
f / ( x) = 8( x + 1)3 − .x
7
2
f / ( x) = 0 ⇔ x + 1 = .x ⇔ x = −2.9294
3
7
f min = f (−2.9294) = 0.4924 > 0
(Các ph n tính toán cu i c tính v i chính xác t i 4 ch s sau d u ph y. Do
f min tính c là 0.4924 nên n u tính c sai s tuy t i thì giá tr chính xác c a
f min v n là m t s d ng. Vì ây là m t b t ng th c r t ch t nên không th tránh
8
4 16
c các tính toán v i s l trên ây. Ch ng h n n u thay b ng xmin = −3
7 27
4
*
thì f min có giá tr âm! ây f * ( x) = 2( x + 1) 4 + 16 − .( x 4 + 2) .)
7
3.2. Ph ng pháp chu n hóa.
ng th ng g p c a b t ng th c thu n nh t là
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ g ( x1 , x2 ,..., xn )
trong ó f và g là hai hàm thu n nh t cùng b c.
Do tính ch t c a hàm thu n nh t, ta có th chuy n vi c ch ng minh b t ng th c
trên v vi c ch ng minh b t ng th c f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ A v i m i x1 , x2 ,..., xn th a
mãn u ki n g ( x1 , x2 ,..., xn ) = A . Chu n hóa m t cách thích h p, ta có th làm n
gi n các bi u th c c a b t ng th c c n ch ng minh, t n d ng c m t s tính
ch t c bi t c a các h ng s .
Ví d 3. (B t ng th c v trung bình l y th a)
Cho b n s th c d ng ( x) = ( x1 , x2 ,..., xn ) . V i m i s th c r ta t
1
x1r + x2r + ... + xnr r
M r ( x) =
n
Ch ng minh r ng v i m i r > s > 0 ta có M r ( x ) ≥ M s ( x ).
i gi i.
Vì M r (tx ) = tM r ( x) v i m i t > 0 nên ta ch c n ch ng minh b t ng th c úng
cho các s th c d ng x1 , x2 ,..., xn tho mãn u ki n M s ( x) = 1 , t c là c n ch ng
minh M r ( x ) ≥ 1 v i m i x1 , x2 ,..., xn tho mãn u ki n M s ( x) = 1 . u này có th
vi t n gi n l i là
Ch ng minh x1r + x2r + ... + xnr ≥ n v i x1s + x2s + ... + xns = n .
ch ng minh b t ng th c cu i cùng, ta áp d ng b t ng th c Bernoulli
r r
r
xir = ( xis ) s = (1 + ( xis − 1)) s ≥ 1 + .( xis − 1) ∀i = 1, n
s
ng các b t ng th c trên l i, ta c u ph i ch ng minh.
9
Ví d 4. (VMO 2002)
Ch ng minh r ng v i x, y , z là các s th c b t k ta có b t ng th c
3
6( x + y + z )( x 2 + y 2 + z 2 ) ≤ 27 xyz + 10( x 2 + y 2 + z 2 ) 2
i gi i.
t ng th c này r t c ng k nh. N u th c hi n phép bi n i tr c ti p s r t khó
kh n (ví d th bình ph ng kh c n). Ta th c hi n phép chu n hóa n gi n
hóa b t ng th c ã cho. N u x 2 + y 2 + z 2 = 0 , thì x = y = z = 0 , b t ng th c tr
th gi s x 2 + y 2 + z 2 = 9 . Ta c n ch ng minh 2( x + y + z ) ≤ xyz + 10 v i u ki n
Bunhiacopxky, ta có
[2 ( x + y + z ) − xyz ]2 = [2( x + y ) + z (2 − xy )]2
≤ [( x + y )2 + z 2 ][4 + (2 − xy )2 ]
= (9 + 2 xy )(8 − 4 xy + x 2 y 2 )
= 72 − 20 xy + x 2 y 2 + 2 x 3 y 3
= 100 + ( xy + 2)2 (2 xy − 7)
x ≤ y ≤ z ⇒ z 2 ≥ 3 ⇒ 2 xy ≤ x 2 + y 2 ≤ 6, t c là ( xy + 2) 2 (2 xy − 7) ≤ 0 . T ây,
Ta c n ch ng minh f ( x, y, z ) ≤ 10 v i x 2 + y 2 + z 2 = 9 .
Xét
f x,
y2 + z 2 y2 + z 2
2
,
2
− f ( x, y , z ) = 2
( )
2( y 2 + z 2 ) − y − z −
x( y − z)2
2
2 x
= ( y − z )2 −
2( y 2 + z 2 ) + y + z 2
+ N u x, y , z > 0 , ta xét hai tr ng h p
* 1 ≤ x ≤ y ≤ z . Khi ó
2( x + y + z ) − xyz ≤ 2 3( x 2 + y 2 + z 2 ) − 1 = 6 3 − 1 < 10
* 0 < x ≤ 1 . Khi ó
2( x + y + z ) − xyz ≤ 2 x + 2 2( y 2 + z 2 ) = 2 x + 2 2(9 − x 2 ) = g ( x)
Ta có g ( x) =
/
2 ( 9 − x2 − x 2 ) > 0 , suy ra g ( x) ≤ g (1) = 10 .
9 − x2
+ N u trong 3 s x, y , z có m t s âm, không m t tính t ng quát, ta có th gi s là
y2 + z 2 y 2 + z 2
x < 0 . Khi ó f x, , ≥ f ( x, y , z ) , nên ta ch c n ch ng minh
2 2
y2 + z 2 y2 + z 2
f x, , ≤ 10
2 2
x (9 − x 2 )
⇔ 2 x + 2 2(9 − x 2 ) − ≤ 10
2
⇔ h( x ) = x3 − 5 x + 4 2(9 − x 2 ) ≤ 20
4x 2
Ta có h / ( x) = 3 x 2 − 5 − .
9−x 2
11
Gi i ph ng trình h / ( x) = 0 (v i x < 0 ), ta c x = −1 . ây là mc c ic a
h , do ó h( x) ≤ h(−1) = 20 .
ng cách chu n hóa, ta có th a m t bài toán b t ng th c v bài toán tìm giá
tr l n nh t hay nh nh t c a m t hàm s trên m t mi n (ch ng h n trên hình c u
x 2 + y 2 + z 2 = 9 nh ví d 4). u này cho phép chúng ta v n d ng cm ts
thu t tìm giá tr l n nh t, giá tr nh nh t (ví d nh b t ng th c Jensen, hàm
i,...).
Ví d 5.
Cho a, b, c là các s th c d ng. Ch ng minh r ng
(b + c − a ) 2 (c + a − b) 2 (a + b − c)2 3
+ + ≥
a 2 + (b + c) 2 b 2 + (c + a ) 2 c 2 + (a + b) 2 5
i gi i.
Ta ch c n ch ng minh b t ng th c cho các s d ng a, b, c tho a + b + c = 1 .
Khi ó b t ng th c có th vi t l i thành
(1 − 2a )2 (1 − 2b)2 (1 − 2c ) 2 3
+ + ≥
2a 2 − 2a + 1 2b 2 − 2b + 1 2c 2 − 2c + 1 5
1 1 1 27
⇔ 2 + 2 + 2 ≤
2a − 2a + 1 2b − 2b + 1 2c − 2c + 1 5
27
⇔ f ( a ) + f (b) + f (c) ≤ (5.1)
5
1
Trong ó f ( x) =
2x − 2x + 1
2
27 1
ý r ng = 3 f , ta th y (5.1) có d ng b t ng th c Jensen. Tuy nhiên, tính
5 3
o hàm c p hai c a f ( x) , ta có
4(6 x 2 − 6 x + 1)
f // ( x) =
(2 x 2 − 2 x + 1)3
12
3− 3 3+ 3
hàm ch l i trên kho ng , nên không th áp d ng b t ng th c
6 6
27
Jensen m t cách tr c ti p. Ta ch ng minh f (a ) + f (b) + f (c ) ≤ b ng các nh n
5
xét b sung sau
1
f max = f = 2
2
1 1
f ( x) t ng trên 0, và gi m trên ,1
2 2
3− 3 3 + 3 12
f = f =
6 6 7
3− 3 3+ 3
u có ít nh t 2 trong 3 s a, b, c n m trong kho ng , , ch ng h n là
6 6
a, b thì áp d ng b t ng th c Jensen ta có
a+b 1− c 4
f (a ) + f (b) ≤ 2 f =2f = 2
2 2 c +1
Nh v y trong tr ng h p này, ta ch c n ch ng minh
1 4 27
+ 2 ≤
2c − 2c + 1 c + 1 5
2
Quy ng m u s và rút g n ta cb t ng th c t ng ng
27c 4 − 27c3 + 18c 2 − 7c + 1 ≥ 0
⇔ (3c − 1) 2 (3c 2 − c + 1) ≥ 0 (ñuùng)
Nh v y, ta ch còn c n xét tr ng h p có ít nh t hai s n m ngoài kho ng
3− 3 3+ 3 3+ 3 3− 3
, . N u ch ng h n a ≥ thì rõ ràng b, c ≤ và nh v y,
6 6 6 6
36 27
do nh n xét trên f (a ) + f (b) + f (c) ≤ < .
7 5
3− 3
Ta ch còn duy nh t m t tr ng h p c n xét là có hai s , ch ng h n a, b ≤ .
6
13
3 3 1
Lúc này, do a + b ≤ 1 − nên c ≥ > .
3 3 2
Theo các nh n xét trên, ta có
3− 3 3 24 15 + 6 3 27
f ( a ) + f (b ) + f ( c ) ≤ 2 f + f = + < .
6 3 7 13 5
Ghi chú.
Bài toán trên có m t cách gi i ng n g n và c áo h n nh sau
t ng th c có th vi t l i thành
a (b + c ) b(c + a ) c( a + b) 6
+ 2 + 2 ≤
a + (b + c) b + (c + a )
2 2 2
c + (a + b) 2
5
Không m t tính t ng quát, có th gi s a + b + c = 1 . Khi ó, b t ng th c vi t l i
thành
a(1 − a) b(1 − b) c (1 − c) 6
+ 2 + 2 ≤
2a − 2a + 1 2b − 2b + 1 2c − 2c + 1 5
2
( a + 1) 2 ( a + 1) 2 (1 − a )(3 + a )
Ta có 2a(1 − a) ≤ . Do ó 1 − 2a + 2a ≥ 1 −
2
= .T ó
4 4 4
a(1 − a ) a (1 − a ) 4a
≤ =
2a − 2a + 1 (1 − a )(3 + a) 3 + a
2
4
ng t
b(1 − b ) 4b
≤
2b − 2b + 1 3 + b
2
c(1 − c ) 4c
≤ .
2c − 2c + 1 3 + c
2
14
Chu n hóa là m t k thu t c b n. Tuy nhiên, k thu t ó c ng òi h i nh ng kinh
nghi m và tinh t nh t nh. Trong ví d trên, t i sao ta l i chu n hóa
x 2 + y 2 + z 2 = 9 mà không ph i là x 2 + y 2 + z 2 = 1 (t nhiên h n)? Và ta có t
c nh ng hi u qu mong mu n không n u nh chu n hóa x + y + z = 1 ? ó là
nh ng v n mà chúng ta ph i suy ngh tr c khi th c hi n b c chu n hóa.
3.3. Ph ng pháp tr ng s .
t ng th c AM-GM và b t ng th c Bunhiacopxki là nh ng b t ng th c
thu n nh t. Vì th , chúng r t h u hi u trong vi c ch ng minh các b t ng th c
thu n nh t. Tuy nhiên, do u ki n x y ra d u b ng c a các b t ng th c này r t
nghiêm ng t nên vi c áp d ng m t cách tr c ti p và máy móc ôi khi khó em l i
t qu . áp d ng t t các b t ng th c này, chúng ta ph i nghiên c u k u
ki n x y ra d u b ng và áp d ng ph ng pháp tr ng s .
Ví d 6.
Ch ng minh r ng n u x, y , z là các s th c không âm thì
3
6(− x + y + z )( x 2 + y 2 + z 2 ) + 27 xyz ≤ 10( x 2 + y 2 + z 2 ) 2
i gi i.
d ng nguyên lý c b n « u b ng x y ra khi m t c p bi n s nào ó b ng nhau»,
ta có th tìm ta c d u b ng c a b t ng th c trên x y ra khi y = z = 2 x . u
này cho phép chúng ta m nh d n ánh giá nh sau
3
10( x + y +
2 2 2 2
z ) − 6(− x + y + z )( x 2 + y 2 + z 2 ) =
1
= ( x + y + z ) 10( x + y + z ) − 6( − x + y + z )
2 2 2 2 2 2 2
10 2 1 1
= ( x + y + z ) .( x + y + z ) (1 + 2 + 2 ) − 6(− x + y + z )
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
3
10
≥ ( x 2 + y 2 + z 2 ) .( x + 2 y + 2 z ) − 6(− x + y + z )
3
( x 2 + y 2 + z 2 )(28 x + 2 y + 2 z )
= (6.1)
3
15
Áp d ng b t ng th c AM-GM, ta có
4 4
y2 z2 2 y z
2 2
x 2 y8 z8
x + y + z = x + 4 + 4 ≥ 9 x = 9
2 2 2 29 9
4 4 4 4 48
28 x + 2 y + 2 z = 7.4 x + 2 y + 2 z ≥ 9 9 (4 x )7 (2 y )(2 z ) = 9 9 48 x 7 yz
Nhân hai b t ng th c trên v theo v , ta c
x2 y8 z8 9 8 7
( x + y + z )(28 x + 2 y + 2 z ) ≥
2 2 2
99 .9 4 x yz = 81xyz (6.2)
48
(6.1) và (6.2) ta suy ra b t ng th c c n ch ng minh.
Trong ví d trên, chúng ta ã s d ng c b t ng th c Bunhiacopxki và b t ng
th c AM-GM có tr ng s . L i gi i r t hi u qu và n t ng. Tuy nhiên, s thành
«
công c a l i gi i trên n m hai dòng ng n ng i u. Không có c oán »
ó, khó có th thu c k t qu mong mu n. D i ây ta s xét m t ví d v vi c
ch n các tr ng s thích h p b ng ph ng pháp h s b t nh các u ki n x y
ra d u b ng c tho mãn.
Ví d 7.
Ch ng minh r ng n u 0 ≤ x ≤ y thì ta có b t ng th c
1 1
13x ( y −
2 2 2
x ) + 9 x( y + 2 2 2
x ) ≤ 16 y 2
i gi i.
Ta s áp d ng b t ng th c AM-GM cho các tích v trái. Tuy nhiên, n u áp d ng
t cách tr c ti p thì ta c
13( x 2 + y 2 − x 2 ) 9( x 2 + y 2 + x 2 )
VT ≤ + = 9 x 2 + 11 y 2 (7.1)
2 2
ây không ph i là u mà ta c n (T ây ch có th suy ra VT ≤ 20 y 2 ). S d ta
không thu c ánh giá c n thi t là vì d u b ng không th ng th i x y ra hai
n áp d ng b t ng th c AM-GM. u ch nh, ta a vào các h s d ng a, b
nh sau
16
1 1
13( ax)( y −
2
x )9(by )( y +
2 2 2 2 2
x )
VT = +
a b
13( a x + y − x ) 9(b x + y 2 + x 2 )
2 2 2 2 2 2
≤ + (7.2)
2a 2b
ánh giá trên úng v i m i a, b > 0 (ch ng h n v i a = b = 1 ta c (7.1)) và ta s
ph i ch n a, b sao cho
a) V ph i không ph thu c vào x
b) D u b ng có th ng th i x y ra hai b t ng th c
Yêu c u này t ng ng v i h
13(a 2 − 1) 9(b 2 + 1)
+ =0
2 a 2b
2 2
∃x, y : a x = y − x
2 2
b x = y + x
2 2 2 2
13(a 2 − 1) 9(b 2 + 1)
+ =0
c là có h 2a 2b .
a 2 + 1 = b 2 − 1
1
a = 2
Gi i h ra, ta c . Thay hai giá tr này vào (7.2) ta c
b = 3
2
x2 2 9x2
VT ≤ 13 + y − x + 3
2
+ y 2 + x 2 = 16 y 2
4 4
Ghi chú.
Trong ví d trên, th c ch t ta ã c nh y và tìm giá tr l n nh t c a v trái khi x
thay i trong n [0, y ] .
4. B t ng th c thu n nh t i x ng.
Khi g p các b t ng th c d ng a th c thu n nh t i x ng, ngoài các ph ng
pháp trên, ta còn có th s d ng ph ng pháp khai tri n tr c ti p và d ng nh lý v
nhóm các s h ng. Ph ng pháp này c ng k nh, không th t p nh ng ôi lúc t ra
17
khá hi u qu . Khi s d ng b ng ph ng pháp này, chúng ta th ng dùng các ký
hi u quy c sau n gi n hóa cách vi t
∑ x 3 = 2 x3 + 2 y 3 + 2 z 3
sym
∑ x 2 y = x2 y + y 2 z + z 2 x + x 2 z + z 2 y + y 2 x
sym
∑ xyz = 6 xyz
sym
∑ x 2 y =x 2 y + y 2 z + z 2 x
cyc
s1 + s2 + ... + sn = t1 + t2 + ... + tn
tr i c a t n u .
s1 + s2 + ... + si ≥ t1 + t2 + ... + ti ∀i = 1, n
nh lý Muirhead. («Nhóm»)
u s và t là các dãy s th c không âm sao cho s là tr i c a t thì
sym sym
Ch ng minh.
18
u tiên ta ch ng minh r ng n u s là tr i c a t thì t n t i các h ng s không âm
kσ , v i σ ch y qua t p h p t t c các hoán v c a {1, 2,..., n} , có t ng b ng 1 sao
cho
∑ x1 x2σ (2 ) ...xnσ ( n ) = ∑ kτ x1σ (τ (1)) x2σ (τ (2 )) ...xnσ (τ ( n )) ≥ ∑ x1σ (1) x2σ (2 ) ...xnσ ( n )
sσ (1) s s s s s t t t
σ σ ,τ σ
Ví d , v i s = (5,2,1) và t = (3,3,2) , ta có
3 3 1 1
(3,3,2) = .(5,2,1) + . + .(2,1,5) + .(1, 2,5)
8 8 8 8
Và ta có ánh giá
3 x 5 y 2 z + 3 x 2 y 5 z + x 2 yz 5 + xy 2 z 5
≥ x3 y 3 z 2
8
ng b t ng th c trên và các b t ng th c t ng t , ta thu cb t ng th c
∑ x5 y 2 z ≥ ∑ x3 y3 z 2
sym sym
Ví d 8.
Ch ng minh r ng v i m i s th c d ng a, b, c ta có
1 1 1 1
+ 3 3 + 3 ≤
a + b + abc b + c + abc c + a + abc abc
3 3 3
i gi i.
Quy ng m u s và nhân hai v cho 2, ta có
⇔ ∑ (2a b − 2a5b2c 2 ) ≥ 0
6 3
sym
x r ( x − y )( x − z ) + y r ( y − z )( y − x) + z r ( z − x)( z − y ) ≥ 0
u b ng x y ra khi và ch khi x = y = z hay khi hai trong ba s x, y , z b ng nhau
còn s th ba b ng 0.
Ch ng minh.
Vì b t ng th c hoàn toàn i x ng i v i ba bi n s , không m t tính t ng quát,
ta có th gi s x ≥ y ≥ z . Khi ó b t ng th c có th vi t l i d i d ng
( x − y )( x r ( x − z ) − y r ( y − z )) + z r ( x − z )( y − z ) ≥ 0
và m i m t th a s v trái u hi n nhiên không âm.
Tr ng h p hay c s d ng nh t c a b t ng th c Schur là khi r = 1 . B t ng
th c này có th vi t l i d i d ng
∑ ( x2 − 2 x 2 y + xyz) ≥ 0
sym
ây chính là b t ng th c ví d 1.
Ví d 9.
Cho a, b, c là các s d ng. Ch ng minh r ng
1 1 1 9
(ab + bc + ca ) + + 2
≥
( a + b ) 2
(b + c ) 2
( c + a ) 4
i gi i.
Quy ng m u s , khai tri n và rút g n, ta c
Dùng b t ng th c Schur
x( x − y )( x − z ) + y ( y − z )( y − x) + z ( z − x)( z − y ) ≥ 0
20
Nhân hai v v i 2xyz r i c ng l i, ta c
21
suy ra S 2 = 2(uv + vw + wu ), S3 = 4uvw và b t ng th c c n ch ng minh u bài
có th vi t l i theo ngôn ng u , v, w là
1
uv + vw + wu
1
2
≥ (uvw)
3
3
t ng th c này hi n nhiên úng theo b t ng th c AM-GM.
5. Thu n nh t hóa b t ng th c không thu n nh t.
Trong các ph n trên, chúng ta ã trình bày các ph ng pháp c b n ch ng minh
tb t ng th c thu n nh t. ó không ph i là t t c các ph ng pháp (và d nhiên
không bao gi có th tìm c t t c !), tuy v y có th giúp chúng ta nh h ng t t
khi g p các b t ng th c thu n nh t. Nh ng n u g p b t ng th c không thu n
nh t thì sao nh ? Có th b ng cách nào ó a các b t ng th c không thu n
nh t v các b t ng th c thu n nh t và áp d ng các ph ng pháp nói trên c
không? Câu tr l i là có. Trong h u h t các tr ng h p, các b t ng th c không
thu n nh t có th av b t ng th c thu n nh t b ng m t quá trình mà ta g i là
thu n nh t hóa. Chúng ta không th “ch ng minh” m t “ nh lý” c phát bi u
ki u nh th , nh ng có hai lý do tin vào nó: th nh t, th c ra ch có các i
ng cùng b c m i có th so sánh c, còn các il ng khác b c ch so sánh
c trong các ràng bu c nào ó. Th hai, nhi u b t ng th c không thu n nh t ã
c “t o ra” b ng cách chu n hóa ho c thay các bi n s b ng các h ng s . Ch c n
chúng ta i ng c l i quá trình trên là s tìm c nguyên d ng ban u.
t ví d r t n gi n cho lý lu n nêu trên là t b t ng th c thu n nh t
x 3 + y 3 + z 3 ≥ x 2 y + y 2 z + z 2 x , b ng cách cho z = 1 , ta cb t ng th c không
thu n nh t
x3 + y3 + 1 ≥ x2 y + y 2 + x
Ví d 11. (England 1999)
Cho p, q, r là các s th c d ng tho u ki n p + q + r = 1 . Ch ng minh
7( p + q + r ) ≤ 2 + 9 pqr
22
Ví d 12. (IMO 2000)
Cho a, b, c là các s th c d ng tho mãn u ki n abc = 1 . Ch ng minh
1 1 1
a − 1 + b − 1 + c − 1 + ≤ 1
b c a
ng d n.
x y z
t a = ,b = ,c = !
y z x
Ví d 13. (IMO, 1983)
Ch ng minh r ng n u a, b, c là ba c nh c a m t tam giác thì
a 2b ( a − b ) + b 2 c ( b − c ) + c 2 a ( c − a ) ≥ 0
ng d n.
t a = y + z, b = z + x, c = x + y !
23
Bài t p
Bài 1.
Cho x, y , z > 0 . Ch ng minh r ng
x 3 y 3 z 3 x3 z 3 y 3 x 2 y 2 z 2 yz zx xy
+ + + + + ≥ + + + + +
y 3 z 3 x3 z 3 y 3 x 3 yz zx xy x 2 y 2 z 2
Bài 2.
Ch ng minh b t ng th c sau v i m i s th c d ng x, y , z
9 x y z 2
≥ + + ≥
4( x + y + z ) ( x + y )( x + z ) ( y + z )( y + x) ( z + x)( z + y ) x + y + z
Bài 3.
Cho x, y , z là các s th c d ng tho mãn u ki n 2 x + 4 y + 7 z = 2 xyz . Tìm giá
tr nh nh t c a bi u th c
P= x+y+z
Bài 4.
Cho a, b, c là các s th c d ng tho a 2 + b2 + c 2 + abc = 4 . Ch ng minh r ng
a+b+c ≤3
Bài 5. (IMO 1984)
Cho x, y , z là các s th c không âm tho mãn u ki n x + y + z = 1 . Ch ng minh
ng
7
0 ≤ xy + yz + zx − 2 xyz ≤
27
Bài 6. (Iran, 1996)
Cho a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 1 1 9
(ab + bc + ca ) + + 2
≥
( a + b ) 2
(b + c ) 2
( c + a ) 4
24
Bài 7. (VMO 1996)
Cho a, b, c, d là các s th c không âm tho mãn u ki n
2(ab + ac + ad + bc + bd + cd ) + abc + abd + acd + bcd = 16
Ch ng minh r ng
3( a + b + c + d ) ≥ 2( ab + ac + ad + bc + bd + cd )
Bài 8. (Poland 1996)
Cho a, b, c là các s th c tho mãn u ki n a + b + c = 1 . Ch ng minh r ng
a b c 9
+ 2 + 2 ≤
a + 1 b + 1 c + 1 10
2
25
PH NG PHÁP D N BI N
I. M u.
c m chung c a nhi u b t ng th c, c bi t là các b t ng th c i s là d u
ng x y ra khi t t c ho c m t vài bi n s b ng nhau. Có m t ph ng pháp ánh
giá trung gian cho phép ta gi m bi n s c a b t ng th c c n ch ng minh. Ph ng
pháp d n bi n d a vào c m này làm gi m s bi n s c a b t ng th c, a
t ng th c v d ng n gi n h n có th ch ng minh tr c ti p b ng cách kh o sát
hàm m t bi n.
ch ng minh b t ng th c d ng f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ 0, ta ch ng minh
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ f (t , t ,..., xn )
Trong ó t là l ng trung bình c a x1 , x2 ,... ch ng h n nh trung bình nhân ho c
trung bình c ng. N u c nh v y thì ti p t c sang b c th hai c a phép ch ng
minh là ch ra r ng
f (t , t ,..., xn ) ≥ 0
t nhiên, b t ng th c này ã gi m s bi n s i m t và th ng là d ch ng minh
nb t ng th c ban u. Vi c l a ch n l ng trung bình nào d n bi n tùy
thu c vào c thù c a bài toán, và ôi khi l ng t khá c bi t.
Th ng thì, b c th nh t trong 2 b c chính trên là khó h n c vì th c ch t ta
n ph i làm vi c v i các cl ng có ít nh t là ba bi n s . Sau ây là m t vài
ng d n bi n th ng g p.
II. Ph ng pháp d n bi n trong is .
1. D n bi n ba bi n s .
ây là ph n n gi n nh t c a ph ng pháp d n bi n. Và ng c l i c ng có th nói
ph ng pháp d n bi n hi u qu nh t trong tr ng h p này.
26
Ví d 1.1.
Cho a, b, c ≥ 0 th a mãn a 2 + b2 + c 2 = 3 . Ch ng minh r ng
a + b + c ≥ a 2b2 + b 2c 2 + c 2 a 2
i gi i.
t f (a, b, c) = a + b + c − a 2b 2 − b 2c 2 − c 2 a 2
Gi s a = min{a, b, c} thì d th y a ≤ 1, b 2 + c 2 ≥ 2 ⇒ b + c ≥ 2
Xét hi u
b2 + c 2 b 2 + c 2 (b + c )2 1
f (a, b, c) − f a, , = (b − c) 2 −
2 2 4 2
b + c + 2(b + c )
2
2 1
≥ (b − c ) 2 − ≥0
4 2 +2
Do ó
b2 + c2 b2 + c 2
f (a, b, c) ≥ f a, ,
2 2
(b 2 + c 2 ) 2
= a + 2(b + c ) − a (b + c ) −
2 2 2 2 2
4
(3 − a )2 2
= a + 2(3 − a 2 ) − a 2 (3 − a 2 ) −
4
3(a + 1) 2 3
= (a − 1)2 −
4 − 2
+ −
2(3 a ) 3 a
3 3
≥ (a − 1)2 − = 0
4 4
⇒ f ( a, b, c) ≥ 0
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c = 1.
Ví d 1.2.
Cho a, b, c ≥ 0 th a mãn a + b + c = 3 . Ch ng minh r ng
f (a, b, c) = a 2 + b 2 + c 2 − ab − bc − ca ≥ 0
i gi i.
Xét hi u
b+c b+c 3
f ( a , b, c ) − f a , , = .(b − c ) ≥ 0
2
2 2 4
b+c b+c b+c b+c
2 2
⇒ f ( a, b, c) ≥ f a, , = a − a (b + c) +
2
= a− ≥0
2 2 2 2
⇒ f ( a, b, c) ≥ 0
Nh n xét.
Ch c ai c ng c m th y ây là m t b t ng th c quá d , quá c b n và tôi ngh ch c
ng có ng i không hi u n i t i sao tôi l i a ví d này vào. Nh ng hãy chú ý
ng nh ng cái hay trong nh ng bài toán n gi n không ph i là không có và bây
gi tôi s trình bày ý t ng mà tôi c m th y thích thú nh t trong bài này mà mình
phát hi n c (có th không ch mình tôi).
Vì f (a, b, c) là hàm i x ng v i các bi n a, b, c nên theo trên, ta có
28
b+c b+c
f ( a, b, c ) ≥ f a, ,
2 2
b+c b+c
= f , a,
2 2
b + c 2a + b + c 2a + b + c
≥ f , ,
2 4 4
= ... ≥ ...
Và ý t ng dãy s b t u xu t hi n.
Xét các dãy s (an ), (bn ),(cn ) c xác nh b i
a0 = a, b0 = b, c0 = c
b2 n + c2 n
a2 n+1 = a2 n , b2 n +1 = c2 n+1 = , ∀n ∈ N
2
a +c
a2 n+ 2 = b2 n +1 , b2 n+ 2 = c2 n +2 = 2 n +1 2 n +1 , ∀n ∈ N
2
th y
a+b+c
lim an = lim bn = lim cn = =t
n→+∞ n→+∞ n→+∞ 3
Và
f (a, b, c) ≥ f (an , bn , cn ), ∀n ∈ N
Do hàm f (a, b, c) liên t c nên
f (a, b, c) ≥ f ( lim an , lim bn , lim cn ) = f (t , t , t ) = 0
n→+∞ n→+∞ n→+∞
⇒ f ( a, b, c) ≥ 0
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c.
Cách là trên là m t ý t ng có th nói là khá c áo và là c s hình thành nên
cách th c d n bi n b n bi n s mà chúng ta s xét ngay bây gi .
2. D n bi n b n bi n s .
Khác v i ba bi n s d n bi n b n bi n s khó kh n và ph c t p h n nhi u. Trong
tr ng h p này ki u d n bi n thông th ng mà chúng ta v n làm v i ba bi n vô tác
ng. Và ví d 1.3 chính là ti n xây d ng nên ng l i t ng quát gi i
quy t các bài b t ng th c có th gi i b ng d n bi n k t h p dãy s .
29
Ví d 2.1. (D tuy n IMO 1993)
Cho a, b, c, d ≥ 0 th a mãn a + b + c + d = 1 . Ch ng minh r ng
1 176
abc + abd + acd + bcd ≤ + .abcd
27 27
i gi i.
t
176
f (a, b, c, d ) = abc + abd + acd + bcd − .abcd
27
176
= bc (a + d ) + ad b + c − .bc
27
176
= ad (b + c ) + bc a + d − .ad
27
V im ib b ns (a, b, c, d ) th a mãn a + b + c + d = 1 , n u t n t i hai s trong
176
n s này, ch ng h n b, c th a mãn b + c − .bc ≤ 0 thì
27
176
f (a, b, c, d ) = bc( a + d ) + ad b + c − .bc
27
≤ bc( a + d )
3
b+c+a+d
≤
3
1
=
27
Do ó, không m t tính t ng quát có th gi s v i m i b b n s (a, b, c, d ) th a
mãn a + b + c + d = 1 thì hai s b t k trong b b n s này, ch ng h n a, d , u th a
176
mãn a + d − .ad ≥ 0
27
Khi ó, ta có
176
f (a, b, c, d ) = ad (b + c ) + bc a + d − .ad
27
2
b+c 176
≤ ad (b + c ) + a + d − .ad
2 27
30
b+c b+c
= f a, , ,d
2 2
Xét các dãy (bn ),(cn ), (d n ) c xác nh b i
b0 = b, c0 = c, d 0 = d
b2 n + c2 n
b2 n +1 = d 2 n , c2 n +1 = d 2 n +1 = , ∀n ∈ N
2
b +c
b2 n + 2 = c2 n+1 , c2 n +2 = d 2 n+ 2 = 2 n+1 2 n+1 , ∀n ∈ N
2
a + bn + cn + d n = 1 ∀n ∈ N
Khi ó, d th y 1− a
n→+∞
lim bn = lim c n = lim d n =
n→+∞ n→+∞ 3
cách t, ta có f (a, b, c, d ) ≤ f (a, bn , cn , d n ), ∀n ∈ N
Do f liên t c nên
f (a, b, c, d ) ≤ f (a, lim bn , lim cn , lim d n )
n→+∞ n→+∞ n→+∞
1− a 1− a 1− a
= f a, , ,
3 3 3
2 3 3
1 − a 1 − a 176 1 − a
= 3a + − .a
3 3 27 3
a (4a − 1)2 (11a − 14) 1
= +
729 27
1
≤
27
⇒ pcm.
1 1 1 1 1 1 1
ng th c x y ra khi và ch khi (a, b, c, d ) = , , , , , , , 0 .
4 4 4 4 3 3 3
Ngoài cách trên ta có th làm n gi n nh sau
a+d a+d
Ta có th gi s f (a, b, c, d ) ≤ f , b, c, v i m i a, b, c, d ≥ 0 th a mãn
2 2
u ki n a + b + c + d = 1 (vì trong tr ng h p ng c l i bài toán c gi i quy t).
Vì tính i x ng c a hàm f (a, b, c, d ) ta có
31
a+d a+d a+d b+c b+c a+d
f (a, b, c, d ) ≤ f , b, c, ≤ f , , ,
2 2 2 2 2 2
a+d b+c 1 1
≤ f , , ,
2 2 4 4
1 1 1 1 1
≤ f , , , =
4 4 4 4 27
Cách làm trên khá hay nh ng ch có th áp d ng c v i m t s ít bài toán d ng
này.
Ví d 2.2.
Cho a, b, c, d ≥ 0 th a mãn a + b + c + d = 1 . Ch ng minh r ng
148 1
f (a, b, c, d ) = a 4 + b 4 + c 4 + d 4 + abcd ≥
27 27
i gi i.
Xét hi u
a +b a +b 7 37
D = f (a, b, c, d ) − f , , c, d = ( a − b)2 .(a − b) 2 + 3ab − .cd
2 2 8 27
a +b a +b
ó, n u có ab ≥ cd ⇒ D ≥ 0 ⇒ f (a, b, c, d ) ≥ f , , c, d
2 2
Gi s a ≥ b ≥ c ≥ d .
Xét các dãy s (an ), (bn ),(cn ) c xác nh b i
a0 = a, b0 = b, c0 = c
a2 n−1 + c2 n−1
a2 n = b2 n−1 , b2 n = c2 n = ∀n ∈ N*
2
a2 n + b2 n
a2 n+1 = b2 n+1 = , c2 n+1 = c2 n ∀n ∈ N
2
an + bn + cn + d = 1 ∀n ∈ N
th y anbn ≥ cn d ∀n ∈ N
a + b + c 1− d
lim an = lim bn = lim cn = =
n→+∞ n→+∞ n→+∞ 3 3
Và
32
f (a, b, c, d ) ≥ f (an , bn , cn , d ) ∀n ∈ N
Do f liên t c nên
f (a, b, c, d ) ≤ f ( lim an , lim bn , lim cn , d )
n→+∞ n→+∞ n→+∞
1− d 1− d 1− d
= f d, , ,
3 3 3
4 3
1− d 148 1 − d
= 3 +d +
4
d
3 27 3
d (4d − 1) 2 (19d + 20) 1
= +
729 27
1
≥
27
⇒ pcm.
1 1 1 1 1 1 1
ng th c x y ra khi và ch khi (a, b, c, d ) = , , , , , , , 0 .
4 4 4 4 3 3 3
Ví d 2.3.
Cho a, b, c, d ≥ 0 th a mãn a + b + c + d = 4 . Ch ng minh r ng
16 + 2abcd ≥ 3( ab + ac + ad + bc + bd + cd )
i gi i.
Ta có
16 + 2abcd ≥ 3( ab + ac + ad + bc + bd + cd )
⇔ 3( a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ) + 4abcd ≥ 16
t f (a, b, c, d ) = 3( a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ) + 4abcd
Xét hi u
c+d c+d 23
D = f (a, b, c, d ) − f a, b, , = (c − d ) − ab
2 2 2
c+d c+d
ó nh n th y n u 3 ≥ 2ab ⇒ D ≥ 0 ⇒ f (a, b, c, d ) ≥ f a, b, ,
2 2
n ây có th s d ng dãy s nh bài tr c ho c có th làm nh sau
Gi s a ≤ b ≤ c ≤ d ⇒ ab ≤ 1
33
c+d c+d
⇒ f ( a, b, c, d ) ≥ f a, b, ,
2 2
3
= 3( a 2 + b 2 ) + .(c + d ) 2 + ab(c + d ) 2
2
3
= ((4 − a − b)2 − 6) ab + 3( a + b) 2 + (4 − a − b) 2
2
9
= ( x 2 − 8 x + 10) y + .x 2 − 12 x + 24
2
= g ( x, y )
Trong ó x = a + b, y = ab .
Ta có 2 y ≤ x ≤ 2. Xét các tr ng h p
2
9 9 4
+ N u x − 8 x + 10 ≥ 0 ⇒ g ( x, y ) ≥ .x 2 − 12 x + 24 = . x − + 16 ≥ 16
2
2 2 3
+ N u x 2 − 8 x + 10 < 0
x2 9 2 ( x − 2) 2 ( x 2 − 4 x + 8)
⇒ g ( x, y ) ≥ ( x − 8 x + 10). + .x − 12 x + 24 =
2
+ 16 ≥ 16
4 2 4
⇒ pcm.
4 4 4
ng th c x y ra khi và ch khi (a, b, c, d ) = (1,1,1,1), , , , 0 .
3 3 3
Ví du 2.4. (Vasile Cirtoaje)
Cho a, b, c, d ≥ 0 th a mãn a 2 + b 2 + c2 + d 2 = 1 . Ch ng minh r ng
(1 − a )(1 − b)(1 − c)(1 − d ) ≥ abcd
i gi i.
Ta có B sau
. (China TST 2004)
Cho a, b, c, d ≥ 0 th a mãn abcd = 1 . Khi ó, ta có
1 1 1 1
f (a, b, c, d ) = + + + ≥1
(1 + a ) 2 (1 + b) 2 (1 + c) 2 (1 + d ) 2
Ch ng minh.
th y, n u x, y > 0 th a mãn xy ≥ 1 thì
34
1 1 2
+ ≥
(1 + x ) (1 + y )
( )
2 2 2
1 + xy
ó ta có n u ab ≥ 1 thì f (a, b, c, d ) ≥ f ( ab , ab , c, d )
Gi s a ≥ b ≥ c ≥ d và xét các dãy s (an ), (bn ),(cn ) c xác nh b i
a0 = a, b0 = b, c0 = c
a2 n+1 = b2 n+1 = a2 nb2 n , c2 n +1 = c2 n , ∀n ∈ N
a2 n+ 2 = b2 n +2 = a2 n+1c2 n+1 , c2 n + 2 = b2 n +1 , ∀n ∈ N
a b c d = 1 ∀n ∈ N
n n n
th y anbn ≥ 1 ∀n ∈ N
1
lim an = lim bn = lim cn = 3 abc =
n→+∞ n→+∞ n→+∞ 3
d
ó
f (a, b, c, d ) ≥ f (an , bn , cn , d ), ∀n ∈ N
⇒ f ( a, b, c, d ) ≥ f ( lim an , lim bn , lim cn , d )
n→+∞ n→+∞ n→+∞
1 1 1
= f 3 , 3 , 3 ,d
d d d
33 d 2 1
= +
( ) (1 + d )2
2
3
d +1
=
3
d2 ( 3
d −1 ) ( 2 d + 2d + d
2
3 4 3 2
+ 43 d + 3 ) +1
( d + 1) (1 + d )
2
3 2
≥1
⇒ f ( a, b, c, d ) ≥ 1
yB c ch ng minh.
Tr l i bài toán, ta có a 2 + b 2 + c 2 + d 2 = 1 ⇒ a, b, c, d ∈ [0,1]
u abcd = 0 thì (1 − a )(1 − b)(1 − c)(1 − d ) ≥ abcd .
u abcd > 0 .
35
1− a 1− b 1− c 1− d
t x= ,y = ,z = ,t = ⇒ x, y, z , t > 0
a b c d
1 1 1 1
Gi thi t a 2 + b2 + c2 + d 2 = 1 ⇔ + + + =1
(1 + x ) (1 + y ) (1 + z ) (1 + t ) 2
2 2 2
Và b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
xyzt ≥ 1
1
Gi s ng c l i xyzt < 1 . Khi ó, t t/ = thì xyzt / = 1 và t < t / .
xyz
Áp d ng B , ta c
1 1 1 1
1≤ + + +
(1 + x ) 2
(1 + y ) 2
(1 + z ) 2
(1 + t / ) 2
1 1 1 1
< + + + =1
(1 + x ) 2
(1 + y ) 2
(1 + z ) 2
(1 + t ) 2
y u gi s sai.
⇒ xyzt ≥ 1
⇒ pcm.
1
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c = d = .
2
Nh n xét.
ây là m t bài toán hay và l i gi i v a r i ã s d ng hai công c là i bi n và
n bi n (v i các bi n m i). Ngoài ra có th d n bi n tr c ti p v i các bi n ban u
(dành cho m i ng i).
3. D n bi n v i nhi u bi n s h n.
Ví d 3.1.
Cho a, b, c, d , e ≥ 0 th a mãn a + b + c + d + e = 5 . Ch ng minh r ng
f (a, b, c, d , e) = 4( a 2 + b 2 + c 2 + d 2 + e 2 ) + 5abcde ≥ 25
i gi i.
Xét hi u
d +e d +e 2 5
D = f (a, b, c, d , e) − f a, b, c, , = (d − e) 2 − .abc
2 2 4
36
8 d +e d +e
ó, ta có n u abc ≤ ⇒ D ≥ 0 ⇒ f (a, b, c, d , e) ≥ f a, b, c, , .
5 2 2
Gi s a ≤ b ≤ c ≤ d ≤ e và xét các dãy s (cn ),( dn ), (en ) c xác nh b i
c0 = c, d 0 = d , e0 = e
d 2 n −2 + e2 n− 2
c2 n −1 = c2 n −2 , d 2 n −1 = e2 n −1 = , ∀n ∈ N*
2
c +e
c2 n = d 2 n −1 , d 2 n = e2 n = 2 n −1 2 n−1 , ∀n ∈ N*
2
th y
a + b + cn + d n + en = 1 ∀n ∈
8
a ≤ b ≤ min{cn , d n , en } ∀n ∈ ⇒ abcn ≤ ∀n ∈
5
Và
c+ d +e 5−a −b
lim cn = lim d n = lim en = =
n→+∞ n→+∞ n→+∞ 3 3
ó, ta có
f (a, b, c, d , e) ≥ f ( a, b, cn , d n , en ) ∀n ∈ N
Suy ra
f (a, b, c, d , e) ≥ f ( a, b, lim cn , lim d n , lim en )
n→+∞ n→+∞ n→+∞
5−a −b 5− a −b 5−a −b
= f a, b, , ,
3 3 3
4 5ab(5 − a − b)3
= 4( a 2 + b 2 ) + .(5 − a − b) 2 +
3 27
4 5ab(5 − a − b)3
= 4( a + b) 2 − 8ab + .(5 − a − b)2 +
3 27
5 y (5 − x)
2 3
16 x − 40 x + 100
2
= − 8y +
27 3
= g ( y)
Trong ó x = a + b, y = ab .
Ta có
10 y (5 − x)3
g / ( y) = −8
27
37
10 y (5 − x)3
+N u − 8 ≥ 0 thì
27
2
16 x 2 − 40 x + 100 16 5
g ( y ) ≥ g (0) = = . x − + 25 ≥ 25
3 3 4
10 y (5 − x)3
+N u − 8 < 0 thì
27
x2
g ( y) ≥ g
4
x2
5 (5 − x) 2
3
x 16 x 2 − 40 x + 100
=
4
− 8. +
27 4 3
( x − 2) 2 (−5 x 3 + 55 x 2 − 135 x + 225)
= + 25
108
dàng ch ng minh
−5 x3 + 55 x 2 − 135x + 225 ≥ 0 ∀x ∈ [0, 2]
Do ó
g ( y ) ≥ 25
⇒ pcm.
5 5 5 5
ng th c x y ra khi và ch khi (a, b, c, d , e) = (1,1,1,1,1), , , , , 0 .
4 4 4 4
Ví d 3.2.
Cho x1 , x2 ,..., xn ≥ 0 th a mãn x1 + x2 + ... + xn = 1 . Tìm giá tr l n nh t c a bi u th c
f ( x1 , x2 ,..., xn ) = ∑ xi x j ( xi + x j )
1≤i < j ≤ n
i gi i.
n n 2
Ta có f ( x1 , x2 ,..., xn ) = ∑ x i2 x j + ∑ i j ∑ i ∑ j = ∑ xi .(1 − xi )
x x 2
= x 2
. x
1≤i < j ≤ n 1≤ i < j ≤ n i =1 j ≠i i=1
Xét hi u
38
f ( x1 ,..., xi + x j ,...,0, xn ) − f ( x1 ,..., xi ,..., x j ,..., xn ) = 2 xi x j (2 − 3( xi + x j ))
1 (1 − ax)(2 x − a + a 2 x)
f ( x, y, z ) − f 0, a, = ≥0
a (1 + x 2 )(1 + a 2 )
1 ( a − 1) 2 (2a 2 − a + 2) 5 5
⇒ f ( x, y , z ) ≥ f 0, a, = + ≥
a 2a(1 + a 2 ) 2 2
ng th c x y ra khi và ch khi ( x, y, z ) = (1,1,0).
y
5
min f ( x, y , z ) =
2
Ví d 4.2.
Cho a, b, c ≥ 0 th a mãn a + b + c = 1 . Tìm giá tr l n nh t c a bi u th c
40
ng th c x y ra khi và ch khi (a, b, c) = (1,0,0).
y max f = 441 .
III. D n bi n trong tam giác.
1. D n bi n l ng giác trong tam giác.
Trong tam giác ph ng pháp d n bi n ab t ng th c ã cho tr ng h p tam
giác th ng v tr ng h p tam giác cân.
Ví d 5.1.
Cho tam giác ABC không tù. Cg ng minh r ng
sin B.sin C sin C.sin A sin A.sin B 5
f ( A, B, C ) = + + ≥
sin A sin B sin C 2
i gi i.
π π
Gi s A ≥ B, C ⇒ ≥ A≥ .
2 3
Xét hi u
B−C 2 A
sin 2 4sin 2
A.sin
B+C B+C
f ( A, B, C ) − f A, = 2 . 2 − 1
2
,
2 sin A sin B.sin C
B −C
sin 2
≥ 2 . 4sin 2 A − 1
sin A 2
≥0
2 B+C
sin
B+C B+C 2 = 2sin A + 1 cotg A
⇒ f ( A, B, C ) ≥ f A, , = 2sin A +
2 2 sin A 2 2
A
t t = cotg ⇒ t ≥ 1 .
2
Và
1 A 4t 1 (t − 1)(t 2 − 4t + 5) 5 5
2sin A + .cotg = 2 + .t = + ≥
2 2 t +1 2 2(t 2 + 1) 2 2
5
⇒ f ( A, B, C ) ≥
2
41
⇒ pcm.
π π
ng th c x y ra khi và ch khi A = , B = C = và các hoán v t ng ng.
2 4
Nh n xét.
ây là d ng l ng giác c a ví d 4.1. D th y r ng d n bi n bài này d ch u và d
ngh h n bài kia r t nhi u.
Ví d 5.2. (VMO 1993)
Cho tam giác ABC . Tìm min c a
f ( A, B, C ) = (1 + cos 2 A)(1 + cos 2 B )(1 + cos 2 C )
i gi i.
+ Cách 1.
π 1
Gi s A ≤ B, C ⇒ A ≤ ⇒ cos A ≥
3 2
Xét hi u
B +C B +C
f ( A, B, C ) − f A, , =
2 2
B − C 6cos A − cos( B − C ) − 1
= (1 + cos 2 A).sin 2 .
2 2
B − C 3 −1 − 1
≥ (1 + cos 2 A).sin 2 .
2 2
≥0
B +C B +C
⇒ f ( A, B, C ) ≥ f A, ,
2 2
2
B+C
= (1 + cos A) 1 + cos 2
2
2
(1 + cos 2 A) ( 3 − cos A )
2
=
4
(2cos A − 1) 2 (4(1 − cos A)(4 − cos A) + 3) 125
= +
64 64
125
≥
64
42
π
ng th c x y ra khi và ch khi A = B = C = .
3
125
y min f ( A, B, C ) = .
64
+ Cách 2.
π C 3
Gi s A≥ B ≥C ⇒C ≤ ⇒ cos ≥
3 2 2
Ta có
(1 + cos 2 A)(1 + cos 2 B ) = (cos A + cos B ) 2 + (1 − cos A cos B ) 2
2
C A− B 2 A− B C
= 4sin 2
.cos 2 + cos − 1 − cos 2
2 2 2 2
A− B
= f cos 2
2
Ta có
A− B 2 C A− B C
f / cos 2 = 4sin + 2 cos 2 − 1 − cos 2
2 2 2 2
A−B C
= 2 cos 2 + 1 − 3cos 2
2 2
≤0
Do ó
A−B
2
2 C
f cos 2 ≥ f (1) = 1 + sin
2 2
A+ B A+ B
⇒ f ( A, B, C ) ≥ f , ,C
2 2
125
n ây, l p lu n hoàn toàn t ng t nh cách 1, ta có min f ( A, B, C ) = .
64
Ví d 5.3.
Cho tam giác ABC . Ch ng minh r ng
A− B B −C C−A 2
cos + cos + cos ≥ .(sin A + sin B + sin C )
2 2 2 3
i gi i.
43
π
Gi s A ≤ B, C ⇒ A ≤ .B t ng th c c n ch ng minh t ng ng
3
B −C B −C π − 3A 2 4 A B−C
cos + 2cos .cos − .sin A − .cos .cos ≥0
2 4 4 3 3 2 2
4 A B−C B −C π − 3A 2
⇔ 1 − .cos . 2cos2 − 1 + 2cos .cos − .sin A ≥ 0
3 2 4 4 4 3
4 A π − 3A 2
Xét hàm s f ( x) = 1 − .cos .(2 x 2 − 1) + 2 x.cos − sin A
3 2 4 3
B −C 2
i x = cos ⇒ x ∈ ,1
4 2
Ta có
4 A π − 3A
f / ( x) = 4 x 1 − .cos + 2cos
3 2 4
4 π π − 3A
≤ 4 x 1 − .cos + 2cos
3 6 4
π − 3A
= −4 x + 2cos
4
2 π − 3A
< −4. + 2cos
2 4
<0
4 A π − 3A 2
⇒ f ( x ) ≥ f (1) = 1 − .cos + 2cos − .sin A = g ( A)
3 2 4 3
Ta có
2 2 A 3 π − 3A
g / ( A) = − .cos A + .sin + .sin
3 3 2 2 4
A A A 2 A A 3 2
= sin + cos 2sin − 1 . sin + cos −
4 4 2 3 4 4 4
π
≤ 0(do 0 < A ≤ )
3
π
⇒ g ( A) ≥ g = 0
3
⇒ f (1) ≥ 0
44
⇒ f ( x) ≥ 0
⇒ ñpcm.
Nh n xét. Vi c s d ng công c o hàm trong ph ng pháp d n bi n r t có l i khi
vi c bi n it ng ng ph c t p.
2. D n bi n theo các c nh.
Ví d .
Cho tam giác ABC th a mãn a ≥ b, c . Ch ng minh r ng
3
la + mb + mc ≤ .( a + b + c )
2
i gi i.
Ta coù
la + mb + mc =
bc
b+c
1
. (b + c) 2 − a 2 + .
2 ( 2a 2 + 2b 2 − c 2 + 2a 2 − b 2 + 2c 2 )
= f ( a , b, c)
b+c
2
2a + 2b − c + 2a − b + 2c ≤ 2 2a +
2 2 2 2 2 2
2
(1)
2
Thaät vaäy
bc 1
. (b + c ) 2 − a 2 ≤ . (b + c ) 2 − a 2 (2)
b+c 2
Töø (1) vaø (2), ta coù
2
1 b+c
f (a, b, c) ≤ . (b + c ) 2 − a 2 + 2a 2 +
2 2
b+c b+c
= f a, , (3)
2 2
Ta seõ chöùng minh
45
b+c b+c 3
f a, , ≤ .( a + b + c ) (4)
2 2 2
Thaät vaäy
b+c
2
1 3
(4) ⇔ . (b + c ) 2 − a 2 + 2a 2 + ≤ .(a + b + c)
2 2 2
2 2
b+c b+c b+c
⇔ −1 + 8 + ≤ 3 1 +
a a a
b+c
⇔ x 2 − 1 + 8 + x 2 ≤ 3(1 + x) ( trong ñoù x = ⇒ x ∈ (1, 2])
a
⇔ ( x − 2)3 ( x + 2) ≤ 0 (hieån nhieân ñuùng)
Keát hôïp (3) vaø (4), ta suy ra ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
Tuy ã r t c g ng nh ng bài vi t này c ng không th vét h t các ki u và d ng bài
p d n bi n c ng nh nói v t duy và cách th c hình thành ph ng pháp. Nh ng
tôi ngh nó c ng ã các b n hình thành nên ph ng pháp này trong u, t ó
các b n s t c m nh n c cái hay c a ph ng pháp này c ng nh các ki u d n
bi n khác mà bài vi t này ch a c p n. Chú ý r ng các l i gi i trên là phù
p v i bài vi t này nên c ng có th có nh ng cách khác hay h n.
VI. Bài t p.
Bài 1. (Vietnam TST 1996)
Cho a, b, c ∈ R.Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
4
P = ( a + b) 4 + (b + c) 4 + (c + a ) 4 − .( a 4 + b4 + c 4 )
7
Bài 2. (China TST 2004)
Cho a, b, c, d > 0 thoûa maõn abcd = 1. Chöùng minh raèng
1 1 1 1
P= + + + ≥1
(1 + a ) 2
(1 + b) 2
(1 + c) 2
(1 + d ) 2
46
Bài 3.
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa maõn a + b + c = 1. Chöùng minh raèng
15 1
a3 + b3 + c 3 + .abc ≥
4 4
Bài 4.
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa maõn a + b + c + d = 4. Chöùng minh raèng
2 ( )
a + b + c + d ≥ abc + abd + acd + bcd + 4
b) Tìm min c a
P=7 ( )
a + b + c + d − abc + abd + acd + bcd
Bài 7.
Cho tam giác nh n ABC . Ch ng minh r ng
2 2 2
sin B.sin C sin C.sin A sin A.sin B 9
+ + ≥
sin A sin B sin C 4
Bài 8.
Cho tam giác ABC . Ch ng minh r ng
(
p ≤ 2R + 3 3 − 4 r )
Bài 9.
Cho a, b, c, d , e ≥ 0 th a mãn a + b + c + d + e = 1 . Ch ng minh r ng
1845 1
a5 + b5 + c 5 + d 5 + e5 + .abcde ≥
256 256
47
Bài 10.
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa maõn a + b + c = 3. Tìm giá tr l n nh t và giá tr nh nh t c a
bi u th c
( )(
P = a2 + a + 3 b 2 + b + 3 c2 + c + 3)( )
Bài 11. (Ph m Kim Hùng)
Cho a, b, c > 0 th a mãn abc = 1 . Ch ng minh r ng
a+3 b+3 c+3
+ + ≥3
(a + 1) (b + 1)
2 2
(c + 1) 2
Bài 12.
Cho x, y , z ≥ 0 th a mãn xy + yz + zx = 1 . Ch ng minh r ng
1 1 1 1
+ + ≥2+
y+z z+x x+ y 2
Bài 13.
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa maõn a + b + c = 1. . Ch ng minh r ng
1− a 1− b 1− c 2
+ + ≤ 1+
1+ a 1+ b 1+ c 3
Bài 14.
Cho a, b, c, d ≥ 0 . Ch ng minh r ng
3( a 4 + b 4 + c 4 + d 4 ) + 4abcd ≥ ( a + b + c + d )(a 3 + b3 + c 3 + d 3 )
Bài 15. (Ph m Kim Hùng)
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa maõn a + b + c = 3. Ch ng minh r ng
ab + bc + ca
P=
( a b + b c + c 4 a 4 )(a 4 + b 4 + c 4 )
4 4 4 4
48
N BI N KHÔNG XÁC NH
49
(i) V i Bài toán 1, thay vì ch ng minh f ( x1 , x2 ..., xn ) ≤ f ( p, x2 ,..., xn ) chúng ta s
ch ng minh
f ( x1 , x2 ..., xn ) ≤ max{ f ( p, x2 ,..., xn ), f (q, x2 ,..., xn )}
(ii) V i Bài toán 2, thay vì ánh giá ã nói trên chúng ta s ch ra c
x1 + x2 x1 + x2
f ( x1 , x2 ..., xn ) ≥ min f , ,..., xn , f (0, x1 + x2 ,..., xn )
2 2
c n ây b n ng v i c i vì nó ch ti n b h n ph ng pháp ban um t
chút khi u ki n d n bi n c n i l ng mà trông l i có v ph c t p v i max, min
ng nh ng! B n hãy xem th s c m nh c a t t ng này thông qua ví d quen
thu c sau ây nh ng tr c h t chúng ta hãy nv iB c b n
1.
Cho a, b, c là các s th c th a mãn b ≥ c . Khi ó ít nh t m t trong hai b t ng th c
sau úng
(i) a ≥ c
(ii) a ≤ b
Ch ng minh.
Gi s c hai b t ng th c trên u sai ta suy ra c > a > b ≥ c (Mâu thu n).
qu 1.
Cho a, b là các s th c. Khi ó ít nh t m t trong hai b t ng th c sau úng
(i) a ≥ b
(ii) a ≤ b
Các b n ng nên xem th ng B 1, tuy ây là m t B n gi n theo úng
ngh a c a nó nh ng l i là m t B c c k hi u qu y. Sau ây là m t ví d cho
th y u ó
Ví d 1.
Cho p, q là hai s th c d ng, n là s nguyên d ng và x1 , x2 ,..., xn là các s th c
thu c n [ p, q ] v i p, q là hai s th c d ng cho tr c. Tìm giá tr l n nh t c a
bi u th c
50
1 1 1
f ( x1 , x2 ,..., xn ) = ( x1 + x2 + ... + xn ) + + ... +
x1 x2 xn
i gi i.
1 1 1
t S = x2 + x3 + ... + xn , T = + + ... +
x2 x3 xn
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≤ f ( p, x2 ,..., xn )
1 1
⇔ ( x1 + S ) + T ≤ ( p + S ) + T
x1 p
S
⇔ ( x1 − p ) T − ≤0
px1
S
⇔T ≤ (1)
px1
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≤ f ( q, x2 ,..., xn )
1 1
⇔ ( x1 + S ) + T ≤ (q + S ) + T
x1 q
S
⇔ ( x1 − q ) T − ≤0
qx1
S
⇔T ≥ (2)
qx1
S S
Do ≥ nên theo B 1 s có ít nh t m t trong hai b t ng th c (1), (2)
px1 qx1
úng.
Suy ra f ( x1 , x2 ..., xn ) ≤ max{ f ( p, x2 ,..., xn ), f (q, x2 ,..., xn )}
Hoàn toàn t ng t ta nh n c k t qu sau
n t i y1 , y2 ,..., yn ∈ { p, q} sao cho f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≤ f ( y1 , y2 ,..., yn )
Bài toán a v tìm giá tr l n nh t c a f ( y1 , y2 ,..., yn ) v i y1 , y2 ,..., yn ∈ { p, q} .
Không quá khó kh n chúng ta tìm c
51
n 2 ( p + q) 2 n
+ max f ( y1 , y2 ,..., yn ) = v i n ch n khi trong t p { y1 , y2 ,..., yn } có s
4 pq 2
n
ng p và s còn l i b ng q .
2
( n 2 − 1)( p + q ) 2
+ max f ( y1 , y2 ,..., yn ) = 1 + v i n l khi trong t p { y1 , y2 ,..., yn } có
4 pq
n −1 n +1
s b ng p và s còn l i b ng q ho c ng c l i.
2 2
ây chúng ta i n k t lu n cho bài toán.
Ch c h n các b n ã t ng gi i quy t bài toán này b ng cách s d ng ph ng pháp
hàm l i c ng r t nhanh g n nh ng có l chúng ta ph i công nh n v i nhau r ng
cách gi i b ng t t ng d n bi n không xác nh trên r t p và phù h p v i trình
c a c các b n Trung h c c s . B ng phép ch ng minh t ng t , chúng ta có
th gi i c bài toán sau
Ví d 2.
Cho p, q là hai s th c d ng, n là s nguyên d ng và x1 , x2 ,..., xn là các s th c
thu c n [ p, q ] . Tìm giá tr l n nh t c a bi u th c
x +x x +x
chú ý là (0, x1 + x2 ) và 1 2 , 1 2 . gi i quy t tri t Bài toán 2 chúng ta
2 2
c th hóa t t ng d n bi n không xác nh b ng nh lý sau
52
II. nh lý d n bi n không xác nh U.M.V (Undefined Mixing Variables).
nh lý U.M.V. Cho x1 , x2 ,..., xn là các s th c không âm có t ng là m t h ng s
ng cho tr c. f ( x1 , x2 ,..., xn ) là m t hàm liên t c, i x ng c a ( x1 , x2 ,..., xn )
th a mãn u ki n
x1 + x2 x1 + x2
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≥ min f , ,..., xn , f (0, x1 + x2 ..., xn )
2 2
i m i ( x1 , x2 ,..., xn ) th a mãn u ki n ã cho.
Khi ó, giá tr nh nh t c a f ( x1 , x2 ,..., xn ) là giá tr nh nh t c a
Ct (t = 0,1, 2,..., n − 1) trong ó Ct (t = 0,1, 2,..., n − 1) là giá tr c a f ( x1 , x2 ,..., xn )
khi trong ( x1 , x2 ,..., xn ) có t s b ng 0 và n − t s còn l i b ng nhau.
Ch ng minh.
Tr c h t, ta ch ng minh B sau
2. Cho m t b s th c không âm ( x1 , x2 ,..., xn ) (n ≥ 2) th c hi n phép bi n
i ∆ nh sau
Ch n xi = max ( x1 , x2 ,..., xn ) và x j = min ( x1 , x2 ,..., xn ) .
xi + x j
Gán xi , x j b i nh ng v n gi nguyên v trí c a chúng trong ( x1 , x2 ,..., xn ) .
2
x1 + x2 + ... + xn
Khi ó sau vô h n l n th c hi n ta c x1 = x2 = ... = xn = .
n
Ch ng minh.
Ký hi u dãy ban u là ( x11 , x12 ,..., x1n ) .
Ta ch ng minh b ng quy n p.
i n = 2 thì B hi n nhiên úng.
Gi s b úng v i n := n − 1 ta ch ng minh nó úng v i n := n .
Th t v y, gi s l n th k nào ó th c hi n phép bi n i ∆ ta s nh n cb
( x1k , x2k ,..., xnk ) .
53
th y {mk } là dãy không gi m b ch n trên b i M 1 nên ∃ lim mk = m , còn {M k }
k →∞
+ Tr ng h p 1. t < ∞
Do lim mk = m, lim M k = M nên theo nh ngh a gi i h n thì v i m i ε > 0 nh
k →∞ k →∞
thì
∃n1 sao cho v i m i N > n1 thì mN − m < ε
54
mui −1 + M ui −1 M +m
mà x1ui = nên x1ui − <ε
2 2
M +m
⇒ lim x1ui =
i →∞ 2
M +m
⇒ lim x1k =
k →∞ 2
+ Tr ng h p 2. t = ∞ .
Hoàn toàn t ng t ta suy ra
M +m
lim x1ui =
i →∞ 2
M +m
lim x1vi =
i →∞ 2
M +m
Vì v y lim x1k =
k →∞ 2
Do ó trong m i tr ng h p ta u có
M +m
lim x1k =
k →∞ 2
M +m
Hoàn toàn t ng t ta nh n c k t qu sau lim xik = v i m i i = 1,2,..., n
k →∞ 2
nên ta có pcm.
Ch ng minh nh lý.
Th c hi n thu t toán βt v i t ∈ {0,1, 2,..., n − 1} cho tr ng h p t p ( x1 , x2 ,..., xn ) ã
có t s x1 = x2 = ... = xt = 0 nh sau
x + x j xi + x j
Ti n hành so sánh f ( xi , x j ) v i f i , và f (0, xi + x j ) .
2 2
xi + x j xi + x j
*) N u f ( xi , x j ) < f (0, xi + x j ) thì f ( xi , x j ) ≥ f , . Khi ó áp d ng
2 2
thu t toán ∆ cho {xt +1 , xt + 2 ,..., xn } . N u trong m t b c nào ó l i có
55
f ( xi , x j ) ≥ f (0, xi + x j ) thì chuy n sang thu t toán β t+1 . N u không có thì phép
56
Ví d 3. (Phát tri n t m t bài IMO)
Cho n là s nguyên d ng và x1 , x2 ,..., xn là các s th c không âm có t ng b ng n .
Tìm s th c d ng kn t t nh t b t ng th c sau luôn úng
x +x x +x
f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≤ f 1 2 , 1 2 ,..., xn (3.1)
2 2
x +x x +x
2 2
⇔ (1 + x1 )(1 + x2 ) S − kn x1 x2T − 1 + 1 2 S + kn 1 2 T ≤ 0
2 2
x −x
2
⇔ 1 2 ( k nT − S ) ≤ 0
2
⇔ k nT ≤ S (3.2)
2n − 1 n−1
= max 0, − 2 n
+ k n
n − 1
Vì v y b t ng th c bài th a mãn thì
57
n−1
2n − 1
− 2 n + kn ≤ 0
n −1
n−1
2n − 1
⇔ kn ≤ 2 − n
n −1
n−1
2n − 1
Do ó giá tr t t nh t c a kn th a mãn bài là kn = 2 −
n
n −1
Ví d 3 th c s là m t bài toán r t khó ã t ng có m t d ng này hay d ng khác
trong các thi vô ch. Ch c ch n các b n ã t ng c m nh n c bi u th c t
giá tr t t nh t ngoài tr ng h p n bi n b ng nhau thì còn m t tr ng h p m t bi n
ng 0 nh ng v n vô cùng t c t i vì không có cách nào ép nó v c 0. Gi ây
U.M.V ã cho b n m t h ng i khá sáng s a.
Ví d 4. ( inh Ng c An)
Cho p ≤ n là các s nguyên d ng và x1 , x2 ,..., xn là các s th c không âm có t ng
ng n . Tìm giá tr l n nh t c a bi u th c
f ( x1 , x2 ,..., xn ) = ∑ ( xi1 xi2 ...xi p ) k
1≤i1 ≤i2 ≤...≤i p ≤ n
Trong ó k là s th c không nh h n 2.
i gi i.
t
A= ∑ ( xi1 xi2 ...xip − 2 ) k
3≤i1 ≤ i2 ≤...≤ i p − 2 ≤ n
Ta s ch ng minh
x +x x +x
f ( x1 , x2 ..., xn ) ≤ max f 1 2 , 1 2 ,..., xn , f (0, x1 + x2 ..., xn )
2 2
Th t v y
58
x +x x +x
f ( x1 , x2 ..., xn ) ≤ f 1 2 , 1 2 ,..., xn (4.1)
2 2
2k k
x +x x +x
⇔ x1k x2k A + ( x1k + x2k ) B − 1 2 A − 2 1 2 B ≤ 0
2 2
x1 + x2
2k
2 − x1k x2k
⇔ B
k
≥
x +x A
x1k + x2k − 2 1 2
2
f ( x1 , x2 ..., xn ) ≤ f (0, x1 + x2 ..., xn ) (4.2)
⇔ x1k x2k A + ( x1k + x2k ) B − ( x1 + x2 ) k B ≤ 0
B x1k x2k
⇔ ≥
A ( x1 + x2 )k − x1k − x2k
ít nh t m t trong hai b t ng th c (4.1), (4.2) ch c ch n úng thì
2k
x1 + x2
2 − x1k x2k
x1k x2k
≥
x + x
k
( x1 + x2 ) k − x1k − x2k
x1 + x2 − 2
k k 1 2
2
2k k
x1 + x2 x1 + x2
2 − x1
k k
x2 x1
k
+ x2
k
− 2 2
⇔ ≥
k k
x1 x2 ( x1 + x2 ) − x1 − x2
k k k
2k k
x1 + x2 x +x
2 ( x1 + x2 ) − 2 1 2
k
⇔ ≥ 2
k k
x1 x2 ( x1 + x2 ) k − x1k − x2k
( x1 + x2 ) 2 k (2 k −1 − 1)( x1 + x2 ) k
⇔ 2 k k k ≥ k −1
2 x1 x2 2 (( x1 + x2 ) k − x1k − x2k )
⇔ ( x1 + x2 ) k (( x1 + x2 ) k − x1k − x2k ) ≥ (22 k − 2k +1 ) x1k x2k
u này hi n nhiên do
k
( x1 + x2 ) ≥ 2 ( x1 x2
k k
)2 (theo b t AM-GM)
k
( x1 + x2 ) − k
x1k − x2k ≥ (2 − 2)( x1 x2
k
)2 v i k ≥2
59
y ta có
x +x x +x
f ( x1 , x2 ..., xn ) ≤ max f 1 2 , 1 2 ,..., xn , f (0, x1 + x2 ..., xn )
2 2
Vì th theo nh lý U.M.V ta có
max f ( x1 , x2 ,..., xn ) = max Ct (t = 0,1,..., n − 1)
kp
n
= max Cnp−t . (t = 0,1,..., n − 1)
n −t
p p n kp
= max Cn , Cn−1.
n − 1
3 2 k
(ab) + (bc) + (ca ) ≤ max 3,
k k k
2
n th y có u gì kì l không? Hình nh U.M.V này ch ng thèm quan tâm ns
bi n n = 3 hay n b t kì thì c ng th .
Ví d 5. (t ng quát t b t Turkervici)
Cho n là s nguyên d ng và x1 , x2 ,..., x2 n là các s th c không âm. Ch ng minh
ng
(n − 1)( x12 n + x22 n + ... + x22nn ) + nx1 x2 ... x2 n ≥ ∑ xin x nj
1≤i< j ≤ 2 n
i gi i.
t ng th c ã cho t ng ng v i
2
2n
(2n − 1)( x12 n + x22 n + ... + x22nn ) + 2nx1 x2 ... x2 n ≥ ∑ xin
i=1
t
2
2n
f ( x1 , x2 ,..., x2 n ) = (2n − 1)( x12 n + x22 n + ... + x22nn ) + 2nx1 x2 ...x2 n − ∑ xin
i=1
60
s = x1 x2
x1n + x2n
t= n ≥ x1 x2 = s
2
Ta có
x n + xn xn + x n
f ( x1 , x2 ,..., x2 n ) ≥ f n 1 2 n 1
, 2
, x3 ,..., x2 n (5.1)
2 2
⇔ (2n − 1)( x12 n + x22 n + ... + x22nn ) + 2nx1 x2 ...x2 n −
2
x n + x n 2 xn + x n
− (2n − 1) 2 1 2 2n 2n
+ x3 + ... + x2 n − 2n n
1 2
x3 ...x2 n ≥ 0
2 2
( x1n − x2n ) 2 nx ...x
⇔ (2n − 1) − n−1 n−23 2 n n−1
≥0
2 t + t s + ... + s
2n − 1 n−1 n−2
⇔ .(t + t s + ... + s n−1 ) ≥ x3 ...x2 n
n
(
f ( x1 , x2 ,..., x2 n ) ≥ f 0, n x1n + x2n , x3 ,..., x2 n ) (5.2)
⇔ (2n − 1)( x12 n + x22 n + ... + x22nn ) + 2nx1 x2 ...x2 n − (2n − 1)(( x1n + x2n )2 + ... + x22nn ) ≥ 0
2n − 1 n−1 n−1
⇔ x1 x2 x3 ...x2 n − .x1 x2 ≥ 0
n
2n − 1 n−1 n−1
⇔ x3 ...x2 n ≥ .x1 x2
n
2n − 1 n−1 n−2 2n − 1 n−1 2n − 1 n−1 n−1
Vì .(t + t s + ... + s n−1 ) ≥ .s = x1 x2 nên theo B 1 thì
n n n
có ít nh t m t trong hai b t ng th c (5.1), (5.2) úng.
y
x n + x n x n + x n
f ( x1 , x2 ,..., x2 n ) ≥ min f n 1
2
2 n 1
,
2
2
(
, x3 ,..., x2 n , f 0, n x1n + x2n , x3 ,..., x2 n )
Theo B t ng th c Bunhiacopxki thì
(2n − 1)( x22 n + x32 n + ... + x22nn ) ≥ ( x2n + x3n + ... + x2nn ) 2
nên f (0, x2 , x3 ,..., x2 n ) ≥ 0 .
61
, t ,..., t ) = 0 nên theo H qu c a
t khác f (t123 nh lý U.M.V, ta có u ph i ch ng
2 n soá t
minh.
ng th c x y ra khi và ch khi x1 = x2 = ... = x2 n ho c x1 = 0, x2 = x3 = ... = x2 n và
các hoán v .
Ví d 5 là bài toán t ng quát c a B t ng th c Turkervici (n = 4) . Trên th c t v i
tr ng h p riêng này, bài toán ã r t khó và v i tr ng h p t ng quát nó ã th hi n
c g n nh toàn b v p c a ph ng pháp này... B n th y không? Nó c ng “d
th ng” y ch ?
62
Bài t p ng d ng
Trong ó k là s th c b t kì.
Bài 5. (Ph m Kim Hùng)
Cho a, b, c, d là các s th c không âm th a mãn a + b + c + d = 4 . Tìm giá tr l n
nh t c a bi u th c
f ( a, b, c, d ) = (2 + a 2 )(2 + b 2 )(2 + c 2 )(2 + d 2 )
Bài 6. ( inh Ng c An)
Cho n là s nguyên d ng và x1 , x2 ,..., xn là các s th c không âm có t ng b ng n .
Tìm s th c m t t nh t sao cho b t ng th c sau úng v i m i b ( x1 , x2 ,..., xn )
th a mãn bài
x1m + x2m + ... + xnm + x1 x2 ...xn ≥ n + 1
63
Bài 7. (IMO Shortlist 1993)
Cho a, b, c, d ≥ 0 th a mãn a + b + c + d = 1 . Ch ng minh r ng
1 176
abc + abd + acd + bcd ≤ + .abcd
27 27
Bài 8. (Crux mathematicorum)
Cho a, b, c ≥ 0 . Ch ng minh r ng
64
PHÖÔNG PHAÙP THAM SOÁ HOÙA
1. tv n .
i v i ph n l n các b t ng th c i s không i x ng v i các bi n thì d u b ng
trong các b t ng th c này x y ra khi các giá tr các bi n không b ng nhau. Trong
ch g trình ph thông thì các b t ng th c c n nh Cauchy, Bunhiacopski l i
c phát bi u d i d ng i x ng, d u ng th c x y ra khi các bi n b ng nhau
ho c t l . Vi c áp d ng các b t ng th c c n trên gi i các bài toán c c tr
không i x ng c n c quan tâm m t cách thích áng. Qua bài vi t này, tôi mu n
nêu m t ph ng pháp gi i bài toán c c tr không i x ng b ng cách s d ng các
t ng th c c n thông d ng g i là ph ng pháp tham s hóa.
i dung ch y u c a ph ng pháp này nh sau: t vi c phân tích tính không i
ng c a các bi n có trong bài toán c c tr , th ng c cho d i các d ng:
ng 1. H s các bi n trong bi u th c c n tìm c c tr là không b ng nhau.
ng 2. Các bi n thu c các mi n khác nhau c a t p s th c.
ng 3. u ki n ràng bu c c a các bi n trong gi thi t bài toán là không
i x ng v i các bi n.
Ta a thêm bào các tham s ph c n thi t th ng là các h s ho c l y th a c a
các bi n có trong các ánh giá trung gian, sau ó ch n các tham s ph t t c các
u ng th c x y ra, t ó nh n c 1 h ph ng trình mà n là các bi n và các
tham s ph , tham s ph c ch n h p lí ch khi h ph ng trình t ng ng có
nghi m. Trong bài vi t này tôi nêu m t l p bài toán c c tr không i x ng th ng
p, tác gi ngh r ng nh ng mô hình c th này th t có ý ngh a vì v i k t qu c a
các bài toán này s cho ta m t l p bài toán c c tr không i x ng c th mi n là
xây d ng c b bi n th a mãn u ki n ràng bu c t ng ng.
2. M t s bài toán n hình.
Bài toán 1.
Cho x, y , z là các s th c d ng thay i th a mãn u ki n xy + yz + zx = 1 và
cho a là s th c d ng không i. Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
65
P = a( x2 + y 2 ) + z 2 .
i gi i.
Phân tích. u ki n ràng bu c i x ng v i x, y , z .
Bi u th c P i x ng v i x, y , vai trò c a z trong bi u th c P là không i x ng
i x, y .
z2
Do v y, ta có th ngh r ng m c c tr s t c khi x = y , và = α x2 = α y 2 .
2
phân tích trên, ta có th trình bày l i gi i c a bài toán nh sau
i α > 0 (ch n sau), áp d ng b t ng th c AM-GM cho 2 s d ng, ta có
z2 α
αx + ≥ 2
2
xz
2 2
z2 α
α y2 + ≥2 yz
2 2
α 2 α
2
(
x + y2 ≥ 2
2
)xy
ng v các b t ng th c trên ta nh n c
α 2 α α
α + (x + y ) + z ≥ 2 ( xy + yz + zx ) = 2
2 2
2 2 2
α
Ch n α sao cho α + = a.
2
hay
α −1 + 1 + 8a
=
2 4
1
z2 x = y =
= α x2 = α y2
4
1 + 8a
u ng th c x y ra khi và ch khi 2 hay
xy + yz + zx = 1 z = −1 + 1 + 8a
2 4 1 + 8a
t lu n
−1 + 1 + 8a
minP = .
2
66
Bài toán 2.
Cho a, b, c là các s th c d ng th a mãn u ki n ab + bc + ca = 1 và u , v là các
d ng c nh. Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
P = ua 2 + vb 2 + c 2 .
i gi i.
t cách t nhiên t l i gi i c a Bài toán 1, ta phân tích
u = x + y, v = z + t ,1 = m + n
trong ó x, y , z , t , m, n là các s d ng s ch n sau.
Áp d ng b t ng AM-GM cho 2 s d ng, ta có
xa 2 + tb 2 ≥ 2 xtab,
ya 2 + nc 2 ≥ 2 ynca,
zb 2 + mc 2 ≥ 2 zmbc.
ng v các b t ng th c trên, ta nh n c
P ≥ 2 xtab + 2 ynca + 2 zmbc.
xa 2 = tb 2
u ng th c x y ra khi và ch khi ya 2 = nc 2
2
zb = mc
2
hay
x b2
= 2
t a
n a2
= 2 ⇒ xzn = ytm. (1)
y c
z c2
= 2
m b
67
⇔ ( xz + xt + yz + yt )( m + n) = uv
⇔ xzm + xtm + yzm + ytm + xzn + xtn + yzn + ytn = uv
⇔ ( x + y + m + n + z + t )k 2 + 2 xzn = uv
⇔ ( u + v + 1) k 2 + 2 xzn = uv
P= ∏ xi − x j .
1≤ i < j ≤ n
68
i gi i.
+ Tr ng h p 1. n = 2 là tr ng h p t m th ng vì lúc này P = 1 không i,
+ Tr ng h p 2. n = 3 , không m t tính t ng quát ta gi s x1 ≤ x2 ≤ x3 .
Áp d ng b t ngth c AM-GM cho 3 s không âm, ta có
P x −x
= ( x2 − x1 ) 3 1 ( x3 − x2 )
2 2
3
x3 − x1
( x2 − x1 ) + 2 + ( x3 − x2 )
≤
3
3
x −x
= 3 1
2
1
≤
8
1
Do ó P ≤
4
1
x1 + x2 + x3 = 0 x1 = − 2
ng th c x y ra khi và ch khi x3 − x1 = x1 + x2 + x3 = 1 ⇔ x2 = 0 .
x2 − x1 = x3 − x1 = x3 − x2 ≥ 0
1
x3 =
2 2
y
1
maxP = .
4
+ Tr ng h p 3. n = 4 , m t cách t nhiên ta d oán r ng max P t c khi
x1 = − x4
x2 = − x3
i gi thi t x1 ≤ x2 ≤ x3 ≤ x4 .
Nh v y thì x2 − x1 = x4 − x3 .
u xem hi u x2 − x1 = x4 − x3 là n v và t x3 − x2 = a , thì ta s có b bi n mà
bi u th c P t max c n th a mãn u ki n
69
x3 − x1 x3 − x2 x4 − x2 x4 − x1
x2 − x1 = x4 − x3 = = = =
a +1 a a +1 a+2
cách phân tích trên, l i gi i c a bài toán trong tr ng h p n = 4 s nh sau
i gi thi t x1 ≤ x2 ≤ x3 ≤ x4 , ta có
P = ( x2 − x1 )( x3 − x1 )( x4 − x1 )( x3 − x2 )( x4 − x2 )( x4 − x3 )
Do ó
P
=
a (a + 2)( a + 1) 2
(x − x ) (x − x ) (x − x ) (x − x )
= ( x2 − x1 ). 3 1 . 4 1 . 3 2 . 4 2 .( x4 − x3 )
a +1 a+2 a a +1
6
( x3 − x1 ) ( x4 − x1 ) ( x3 − x2 ) ( x4 − x2 )
( x − x ) + + + + + ( x4 − x3 )
a +1 a+2 a +1
2 1
≤ a
6
6
1 1 1 1
( x4 − x1 ) 1 + a + 1 + a + 2 + −1 + a + a + 1 ( x3 − x2 )
=
6
Ta ch n a > 0 sao cho
1 1 1 1
1+ + = −1 + +
a +1 a + 2 a a +1
hay a = 2 − 1. Khi ó,
1 1 1 1 3 2
1+ + = −1 + + =
a +1 a + 2 a a +1 2
và ta thu c
6
3 2
P .( − x1 − x2 + x3 + x4 ) 1
≤ 2 ≤ 9
( )( )( 2 )
2
2 −1 2 +1 6 2
1
hay P ≤
28
ng th c x y ra khi và ch khi
70
x + x + x + x = 0
1 2 3 4
− x1 − x2 + x3 + x4 = x1 + x2 + x3 + x4 = 1
x2 − x1 = x4 − x3 = x3 − x2 = x3 − x1 = x4 − x2 = x4 − x1 ≥ 0
2 −1 2 2 2 +1
2− 2
x4 = − x1 =
4
Gi i h ph ng trình này ta nh n c
x = − x = 2
3 2
4
t lu n
1
maxP = .
28
+ Tr ng h p 4. n = 5 .
Phân tích.
i gi thi t x1 ≤ x2 ≤ x3 ≤ x4 ≤ x5 , t l i gi i c a các tr ng h p 2 và 3, m t cách
nhiên, ta ngh ngay r ng b s P t max là x5 = − x1 , x4 = − x2 , x3 = 0 .
Do v y x5 − x4 = x2 − x1 , x3 − x2 = x4 − x3 , t ó ta có th oán nh n r ng n u xem
hi u x2 − x1 b ng n v và x3 − x2 b ng a thì b s P t max c n ph i th a
u ki n
x2 − x1 x4 − x3 x3 − x2 x3 − x1 x5 − x3
= = = = =
1 a a a +1 a +1
x −x x −x x −x x −x x −x
= 4 2 = 5 2 = 4 1= 5 1= 5 4
2a 2a + 1 2a + 1 2a + 2 1
cách phân tích trên, l i gi i c a bài toán trong tr ng h p n = 5 s nh sau
Không m t tính t ng quát, ta gi s x1 ≤ x2 ≤ x3 ≤ x4 ≤ x5 , t ó suy ra
P = ( x2 − x1 )( x3 − x1 )( x4 − x1 )( x5 − x1 )( x3 − x2 )x
x( x4 − x2 )( x5 − x2 )( x4 − x3 )( x5 − x3 )( x5 − x4 )
Xét bi u th c
P
Q=
4a 2 ( a + 1)3 (2a + 1) 2
71
Vi t Q d i d ng
( x2 − x1 ) ( x3 − x1 ) ( x4 − x1 ) ( x5 − x1 ) ( x3 − x2 )
Q= . . . . x
1 a +1 2a + 1 2 a + 2 a
(x − x ) (x − x ) (x − x ) (x − x ) (x − x )
x 4 2 . 5 2 . 4 3 . 5 3 . 5 4
2a 2a + 1 a a +1 1
Áp d ng b t ngth c AM−GM cho 10 s không âm, ta có
1 ( x2 − x1 ) ( x3 − x1 ) ( x4 − x1 ) ( x5 − x1 ) ( x3 − x2 )
Q≤ + + + + +
1010 1 a +1 2a + 1 2a + 2 a
( x − x ) (x − x ) (x − x ) ( x − x ) (x − x )
10
+ 4 2 + 5 2 + 4 3 + 5 3 + 5 4
2a 2a + 1 a a +1 1
10
1 1 3 1 3
= 10 ( x5 − x1 ) 1 + + + ( x4 − x2 ) −1 + +
10 2a + 1 2(a + 1) 2a + 1 2a
Ch n a > 0 sao cho
1 3 1 3
1+ + = −1 + +
2a + 1 2(a + 1) 2a + 1 2a
1
hay a = . Khi ó,
2
1 3 1 3 5
1 + 2a + 1 + 2(a + 1) = −1 + 2a + 1 + 2a = 2
Q = 4 P
27
ây, ta thu c
10
1 5 1
Q ≤ 10 . .( − x1 − x2 + x4 + x5 ) ≤ 20
10 2 2
27
Do ó P ≤
222
ng th c x y ra khi và ch khi
72
x1 + x2 + x3 + x4 + x5 = 0
− x1 − x2 + x4 + x5 = x1 + x2 + x3 + x4 + x5 = 1
x2 − x1 = 2( x3 − x1 ) = x4 − x1 = x5 − x1 = 2( x3 − x2 ) =
3 2 3
x −x 2( x5 − x3 )
= x4 − x2 = 5 2 = 2( x4 − x3 ) = = x5 − x4 ≥ 0
2 3
3
x1 = − x5 = −
8
1
Gi i h ph ng trình này ta nh n c x2 = − x4 = − .
8
x3 = 0
t lu n
27
maxP = .
222
Nh n xét.
ng ph ng pháp t ng t s tìm c l i gi i c a bài toán v i n 6.
Bài toán 4. (Võ Qu c Bá C n)
Cho m, n, p là dài ba c nh c a m t tam giác cho tr c và tam giác ABC nh n.
Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
P = tg m A.tg n B.tg pC .
i gi i.
Xét bi u th c
1
Q= = cotg m A.cotg n B.cotg p C .
P
Bài toán ã cho t ng ng v i tìm max c a Q .
Khi nhìn th y bi u th c Q , ít nhi u ta c ng ngh n ng th c quen thu c
cotgA.cotgB + cotgB.cotgC + cotgC.cotgA = 1
Và t ây, ta ngh ngay r ng bài này có th dùng b t ng AM-GM suy r ng, do ó
ta a vào các tham s d ng x, y , z (ch n sau) sao cho
73
Q = (cotgA.cotgB ) x .(cotgB.cotgC ) y .(cotgC.cotgA) z
= (cotgA) x+ z .(cotgB ) x + y .(cotgC ) y + z .
Ta ph i ch n x, y , z sao cho
1
x = 2 .(m + n − p )
x + z = m
1
x + y = n ⇔ y = .(−m + n + p ) .
y + z = p 2
1
z = 2 .(m − n + p)
ây, ta có
y
cotgB.cotgC
x z
Q cotgA.cotgB cotgC.cotgA
= . .
x y z
x y z x y z
Áp d ng b t ng th c Cauchy suy r ng, ta có
Q
≤
xx y y z z
x+ y+ z
1 cotgA.cotgB cotgB.cotgC cotgC.cotgA
≤ . x + y + z
( x + y + z ) x+ y+ z x y z
1
=
( x + y + z ) x+ y+ z
xx y y zz
Do ó Q ≤
( x + y + z ) x+ y + z
Suy ra
( x + y + z ) x+ y + z ( m + n + p ) m+n + p
P≥ =
xx y y z z (− m + n + p ) − m + n+ p (m − n + p ) m −n+ p ( m + n − p ) m + n− p
ng th c x y ra khi và ch khi
cotgA.cotgB cotgB.cotgC cotgC.cotgA
= = .
x y z
Hay
74
xz (m − n + p )(m + n − p )
cotgA = =
y( x + y + z) ( −m + n + p )( m + n + p)
xy (− m + n + p )(m + n − p )
cotgB = =
z( x + y + z) (m − n + p )( m + n + p)
yz (m − n + p )( −m + n + p )
cotgC = =
x( x + y + z ) ( m + n − p)( m + n + p )
t lu n
( m + n + p) m + n+ p
minP = .
(− m + n + p) − m + n + p ( m − n + p) m − n + p ( m + n − p) m + n− p
x m y n z p ≥ k (m, n, p > 0)
Do ó ta ngh ngay r ng bài này có th s d ng b t ng AM-GM suy r ng c.
Th t v y
x y z
P = m. + n + p.
m n p
1
x m
y
n
z
p
n+ p
m +
≥ (m + n + p) . .
m p
n
75
1
k m+n + p
≥ (m + n + p) m n p
m n p
Nh v y, nhi m v c a ta bây gi ch là ph i tìm m, n, p n a thôi.
Rõ ràng, ta ch c n xét m + n + p = 1 là . Khi ó, ta có
6 xyz ≥ 6 x + 12 y + 21z
x y z
= 6m. + 12n. + 21 p.
m n p
1
x 6 m y 12 n z 21 p 6 m+12 n + 21 p
≥ (6m + 12n + 21 p ) . .
m n p
6m
1 − 6m + 12n + 21 p = km
12n
1 − = kn
tìm m, n, p ta c n ph i gi i h sau 6m + 12n + 21 p
21 p
1 − = kp
6m + 12n + 21 p
m + n + p = 1
Hay
6m
1 − 6m + 12n + 21 p = 2 m
12n m = 1 − n − p
1 − = 2 n
6m + 12n + 21 p ⇔ 4n 2 + 10np + 6n − 5 p = 2
2
1 −
21 p
= 2p 5 p + 2np − n + 3 p = 1
6m + 12n + 21 p
m + n + p = 1
4n 2 + 10np + 6n − 5 p = 2
Xét h (*) 2
5 p + 2np − n + 3 p = 1
(2t + 5) p 2 + (3 − t ) p = 1 (1)
t n = tp (t > 0) , h (*) tr thành 2
(4t + 10t ) p + (6t − 5) p = 2
2
(2)
y (2) − 2x (1) , ta c
76
p ((4t 2 + 6t − 10) p + 8t − 11) = 0
u t = 1 thì h (*) vô nghi m, do ó t ≠ 1 .
11 − 8t
⇒ p= (3)
4t 2 + 6t − 10
11
Do p > 0, t > 0 nên 1 < t < . Thay (3) vào (1) và thu g n, ta c
8
16t 4 − 12t 3 − 146t 2 + 30t + 175 = 0
⇔ (4t − 5)(2t + 5)(2t 2 − 4t − 7) = 0
5 11
⇔t= (do 1 < t < )
4 8
2
m =
5
1
ó, ta có n = . Th l i, ta th y th a.
3
4
p = 15
ng th c trên x y ra khi và ch khi
x y z
= =
m n p
6 x + 12 y + 21z = 5 xyz
5x 15 z
= 3y =
⇔ 2 4
6 x + 12 y + 21z = 5 xyz
x = 3
5
⇔ y =
2
z = 2
1
a = 3
4
⇒ b =
5
3
c = 2
77
các phân tích và ch n tham s trên, ta i n m t l i gi i c c k n gi n nh
sau
1 4 3
t a= ,b = ,c = , bài toán chuy n v
3x 5y 2z
“ x, y , z > 0 và 3 x + 5 y + 7 z ≤ 15 xyz . Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
1
P = .(6 x + 5 y + 4 z ). ”
2
Áp d ng b t ng AM-GM cho 15 s d ng, ta có
15 xyz ≥ 3 x + 5 y + 7 z ≥ 1515 x 3 y 5 z 7
⇒ 15 x12 y10 z 8 ≥ 1
⇔ 15 x 6 y 5 z 4 ≥ 1
i áp d ng b t ng th c AM-GM cho 15 s d ng, ta có
1 15 15
P = .(6 x + 5 y + 4 z ) ≥ .15 x 6 y 5 z 4 ≥
2 2 2
1
a = 3
x = y = z 4
ng th c x y ra khi và ch khi ⇔ x = y = z = 1 ⇔ b = .
15 xyz = 3 x + 5 y + 7 z 5
3
c =
2
t lu n
15
minP = .
2
Bài toán 6.
Cho x, y , z ≥ 0 và x + y + z = 3. Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
P = x 4 + 2 y 4 + 3z 4
i gi i.
im is d ng a, b, c , theo b t ng th c Holder, ta có
P (a 4 + 2b 4 + 3c 4 )3 ≥ (a 3 x + 2b3 y + 3c 3 z ) 4
78
Ch n a, b, c sao cho a 3 = 2b 3 = 3c3 = k 3 , khi ó, ta có
k 12 ( x + y + z ) 4 (3k 3 ) 4
P≥ =
( a 4 + 2b 4 + 3c 4 )3 (a 4 + 2b 4 + 3c 4 )3
ng th c x y ra thì ta ph i có
x y z x+ y+ z
= = = =1
a b c a+b+c
Do v y, ta có
a + b + c = 3
3
a = 2b = 3c = k
3 3 3
a = k
b = 2 k
3
⇔ c = 3 3k
k = 3
1+ 3 2 + 3 3
ây, ta d dàng suy ra k t qu c a bài toán.
Bài toán 7.
Ch ng minh r ng v i m i s d ng a1 , a2 ,..., an ta luôn có
1 2 n 1 1 1
+ + ... + < 4 + + ... +
a1 a1 + a2 a1 + a2 + ... + an a1 a2 an
Ch ng minh.
Áp d ng b t ng th c Bunhiacopxki, ta có
x12 x22 xk2
(a1 + a2 + ... + ak ) + + ... + ≥ ( x1 + x2 + ... + xk )2
a1 a2 ak
k k x12 x22 xk2
⇒ ≤ . + + ... +
a1 + a2 + ... + ak ( x1 + x2 + ... + xk )2 a1 a2 ak
1 2 n c c c
+ + ... + ≤ 1 + 2 + ... + n
a1 a1 + a2 a1 + a2 + ... + an a1 a2 an
Trong ó
79
kxk2 (k + 1) xk2 nxk2
ck = + + ... +
( x1 + x2 + ... + xk ) 2 ( x1 + x2 + ... + xk +1 ) 2 ( x1 + x2 + ... + xn )2
Ta có th ch n xk = k ∀k = 1, n, khi ó
k k +1 n
ck = k 2 + + ... + 2
(1 + 2 + ... + k ) (1 + 2 + ... + ( k + 1)) (1 + 2 + ... + n)
2 2
k k +1 n
= 4k 2 2 + + ... +
k (k + 1) ( k + 1) 2 (k + 2)2 n 2 ( n + 1) 2
2
1 1 1
= 4k 2 + + ... + 2
k (k + 1) ( k + 1)( k + 2) n( n + 1)
2 2
1 1 1 1 1 1 1 1 1
= 4k 2 . − + . − + ... + . −
k +1 k k +1 k + 2 k +1 k + 2 n + 1 n n + 1
1 1 1 1 1
= 4k 2 − − − − ... −
k n + 1 ( k + 1) (k + 2) ( n + 1) 2
2 2
1 1 1 1 1
< 4k 2 − − − − ... −
k n + 1 ( k + 1)(k + 2) (k + 2)( k + 3) (n + 1)( n + 2)
1 1 1
= 4k 2 − −
k k +1 n +1
1 1
< 4k 2 −
k k +1
4k
<
k +1
<4
t ng th c c ch ng minh hoàn toàn.
Bài toán 8.
Ch ng minh b t ng th c sau v i m i s th c x1 , x2 ,..., xn
2 2
x +x x + x + ... + xn
x12 + 1 2 + ... + 1 2 ≤ 4( x1 + x2 + ... + xn )
2 2 2
2 n
Ch ng minh.
im is d ng c1 , c2 ,..., cn tùy ý, ta có
80
x12 x22 xk2
+ + ... + (c1 + c2 + ... + ck ) ≥ ( x1 + x2 + ... + xk )
2
c1 c2 ck
Do ó
2
x1 + x2 + ... + xk c1 + c2 + ... + ck 2 c1 + c2 + ... + ck 2
≤ .x1 + .x2 +
k k 2c1 k 2ck
c + c + ... + ck 2
+ ... + 1 2 2 .xk
k ck
Cho k ch y t 1 n n , r i l y t ng, ta c
2 2
x +x x + x + ... + xn
x12 + 1 2 + ... + 1 2 ≤ α1 x1 + α 2 x2 + ... + α n xn
2 2 2
2 n
Trong ó
c1 + c2 + ... + ck c1 + c2 + ... + ck +1 c1 + c2 + ... + cn
αk = + + ... + ∀k = 1, n
k 2 ck ( k + 1) 2 ck n 2ck
Ta ch n ck = k − k − 1 ⇒ c1 + c2 + ... + ck = k
1 1 1 1
⇒ αk = . 3 2 + + 32
ck k (k + 1)32
n
Chú ý r ng
1 1
− k− k+
1 1 2 2
− =
k−
1
k+
1 1 1
k − k +
2 2 2 2
1
=
1 1 1 1
k + + k − k − k +
2 2 2 2
1
≥ 32
2k
1 1 1 1 1 1
⇒ ≥ − ≥ 32 + + ... + 3 2
1 1 1 2k 2(k + 1)32
2n
k− k− n+
2 2 2
81
⇒ αk ≤
2
=
2 ( k + k −1 )≤4
1 1
ck k − k−
2 2
t ng th c c ch ng minh hoàn toàn.
3. Bài t p ngh .
Bài 1. (Vietnam TST 1994)
1
Cho a, b, c, d là các s th c th a mãn u ki n ≤ a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ≤ 1 . Tìm giá tr
2
nh nh t và giá tr l n nh t c a bi u th c
P = (a − 2b + c) 2 + (b − 2c + d ) 2 + (b − 2a )2 + (c − 2d )2
Bài 2.
Cho x, y > 0 và x + y ≥ 4 . Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
6 10
P = 2x + 3 y + +
x y
Bài 3.
Cho a, b, c > 0 và a + 2b + 3c ≥ 20 . Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
3 9 4
P = a+b+c+ + +
a 2b c
Bài 4.
Cho a, b, c > 0 và a + b + c = 3 . Tìm giá tr l n nh t c a bi u th c
P = 2ab + 4bc + 3ca
Bài 5. (Toán H c Tu i Tr 2005)
a) Cho tam giác ABC . Tìm giá tr l n nh t c a bi u th c
P = sin A.sin 2 B.sin 3 C
b) Cho tam giác ABC , m, n, p là các s th c d ng cho tr c. Tìm giá tr
n nh t c a bi u th c
P = sin m A.sin n B.sin p C
82
Bài 6. (VMEO 2004)
Cho tam giác nh n ABC. Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
P = tgA + 2tgB + 5tgC
Bài 7. (VMEO 2005)
Cho a, b, c là các s th c d ng cho tr c và x, y , z là các s th c d ng th a mãn
ax + by + cz = xyz . Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
P= x+y+z
Bài 8.
Cho a1 , a2 ,..., an là n s th c d ng cho tr c và x1 , x2 ,..., xn là n s th c d ng
n n
th a mãn ∑ ai xi = ∏ xi . Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
i =1 i =1
n
P = ∑ xi
i =1
1 1 1 1 1 1
+ + ... + < 2 + + ... +
a1 a1 + a2 a1 + a2 + ... + an a1 a2 an
83
PHÖÔNG PHAÙP HEÄ SOÁ BAÁT ÑÒNH
Trong thôøi caáp 2, khi ñoïc lôøi giaûi cuûa khaù nhieàu baøi toaùn ñaëc bieät laø baát ñaúng
thöùc, toâi khoâng theå hieåu noåi taïi sao ngöôøi ta laïi nghó ra ñöôïc lôøi giaûi ñoù vaø toâi
caûm thaáy ñoù laø moät lôøi giaûi thieáu töï nhieân nhöng toâi cuõng caûm thaáy voâ cuøng thaùn
phuïc ngöôøi ñaõ nghó ra lôøi giaûi ñoù. Nhöng baây giôø khi ñaõ ñöôïc laøm quen vôùi taát caû
caùc kieán thöùc toaùn sô caáp, toâi môùi hieåu ñöôïc ñaáy khoâng phaûi laø moät caùi gì môùi laï
caû maø noù ñaõ coù moät phöông phaùp haún hoi. Trong baøi naøy, toâi xin giôùi thieäu vôùi
caùc baïn moät trong nhöõng phöông phaùp ñoù: “Phöông phaùp heä soá baát ñònh”. Phöông
phaùp naøy tuy coù moät soá haïn cheá nhöng noù vaãn laø moät phöông phaùp hay vaø khaù
maïnh. Caùc baïn neân chuù yù ñeán noù vì ngoaøi vieäc giuùp ta chöùng minh moät baát ñaúng
thöùc khoù thì noù coøn laø 1 “lieàu thuoác boå “ cho moät phöông phaùp chöùng minh baát
ñaúng thöùc cöïc maïnh: “Phöông phaùp phaân tích bình phöông S.O.S” vì noù giuùp ta
ñöa moät baát ñaúng thöùc veà daïng S.O.S nhanh choùng hôn caùc kieåu bieán ñoåi thoâng
thöôøng.
Sau ñaây laø moät soá ví duï
Nhaùp.
Nhaän xeùt raèng daáu baèng xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
Do caû hai veá cuûa baát ñaúng thöùc ñaõ cho ñoàng baäc neân ta coù theå chuaån hoùa cho
a + b + c = 3 . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
84
( a + 3) 2 (b + 3) 2 (c + 3) 2
+ + ≤8
2a 2 + (3 − a) 2 2b 2 + (3 − b) 2 2c 2 + (3 − c )2
Ta seõ tìm soá thöïc α sao cho baát ñaúng thöùc cho moïi a ∈ (0,3)
( a + 3) 2 8
≤ α ( a − 1) +
2a + (3 − a )
2 2
3
⇔ f ( a ) = 3α a 3 + (7 − 9α )a 2 + (15α − 22) a + 15 − 9α ≥ 0
Ta caàn tìm α sao cho f (a ) ≥ 0 ∀a ∈ (0,3) vaø f ( a) = 0 ⇔ a = 1. Ñeå coù ñöôïc ñieàu
( a + 3) 2 4 4
≤ .a +
2a + (3 − a)
2 2
3 3
Vôùi nhöõng laäp luaän nhö treân, ta ñi ñeán moät lôøi giaûi khoâng maáy töï nhieân nhö sau
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû a + b + c = 3 . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn
chöùng minh trôû thaønh
( a + 3) 2 (b + 3) 2 (c + 3) 2
+ + ≤8
2a 2 + (3 − a) 2 2b 2 + (3 − b) 2 2c 2 + (3 − c )2
( a + 3) 2 4 4
≤ .a + (*)
2a + (3 − a)
2 2
3 3
Thaät vaäy
(*) ⇔ ( a − 1) 2 (4a + 3) ≥ 0 (ñuùng)
85
(b + 3) 2 4 4
≤ .b +
2b 2 + (3 − b)2 3 3
(c + 3) 2 4 4
≤ .c +
2c + (3 − c)
2 2
3 3
Do ñoù
( a + 3) 2 (b + 3) 2 (c + 3) 2 4
+ + ≤ .(a + b + c) + 4 = 8
2a + (3 − a)
2 2
2b + (3 − b)
2 2
2c + (3 − c )
2 2
3
⇒ ñpcm.
Rieâng ñoái vôùi baøi toaùn treân coøn coù moät caùch tìm α cöïc nhanh laø
( a + 3) 2 1 8a + 6 1 8a + 6 4 4
= + ≤ + = .a +
2a + (3 − a)
2 2
3 3(a − 1) + 6 3
2
6 3 3
Nhöng vôùi ñöôøng loái naøy thì ta khoù maø laøm maïnh baát ñaúng thöùc hôn ñöôïc. Thaät
vaäy, toâi ñaõ coá gaéng raát nhieàu ñeå duøng ñöôøng loái naøy ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc
sau nhöng vaãn baát löïc
( a + 3) 2 (b + 3) 2 (c + 3) 2
+ + ≤6
4a 2 + (3 − a) 2 4b 2 + (3 − b) 2 4c 2 + (3 − c) 2
Coù theå thaáy caùch tìm α ban ñaàu laø caùch tìm hay nhaát, nhöng noù ñoøi hoûi khaù nhieàu
tính toaùn raát baát lôïi cho nhöõng baïn tính toaùn khoâng ñöôïc toát cho laém, vaø ñoâi khi
bieåu thöùc ñeà baøi cho quaù phöùc taïp (chaúng haïn nhö quaù nhieàu caên thöùc). Vì nhöõng
lí do ñoù, toâi xin ñöôïc giôùi thieäu vôùi caùc baïn moät caùch tìm α khaù hieäu quaû döïa
treân baát ñaúng thöùc AM-GM, cuï theå laø ñoái vôùi baøi toaùn treân
Ta seõ tìm α , β sao cho baát ñaúng thöùc sau ñuùng cho moïi soá döông a, b, c
(2a + b + c) 2 α a + β b + β c
≤
2a 2 + (b + c ) 2 a+b+c
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM (xin ñöôïc löu yù vôùi caùc baïn laø trong caùch tìm
naøy, ta khoâng caàn ñeå yù ñeán chieàu baát ñaúng thöùc, toâi xin ñöôïc kyù hieäu → ñeå thay
86
cho daáu baát ñaúng thöùc vaø ta cuõng khoâng caàn ñeå yù ñeán α , β aâm hay döông vì ñaây
(2a + b + c) 2
1 1
8 3 −
→ .a .(bc ) 6
2a 2 + (b + c ) 2 3
α 1 β 1
αa + βb + βc α + 2β α + 2 β − 3 −
→ .a .(bc ) α + 2 β 3
a+b+c 3
α + 2 β = 8
16
α =
α 1 1 3
Ta choïn α , β sao cho − = . Giaûi heä naøy, ta ñöôïc .
α + 2 β 3 3 β = 4
b 1 1 3
− =−
α + 2 β 3 6
Vaäy nhieäm vuï cuûa chuùng ta baây giôø laø xeùt tính ñuùng ñaén cuûa baát ñaúng thöùc
(2a + b + c) 2 16a + 4b + 4c
≤
2a 2 + (b + c ) 2 3( a + b + c)
Ta coù theå chuaån hoùa cho a + b + c = 3 roài chöùng minh töông töï nhö treân, hoaëc bieán
ñoåi töông ñöông.
Ví duï 2.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
a3 b3 c3
+ + ≥1
a 3 + (b + c)3 b3 + (c + a )3 c 3 + ( a + b)3
Nhaùp.
Ñaây laø moät baøi toaùn hay, töông ñoái khoù. Ta coù theå giaûi baèng caùch laøm töông töï
nhö treân, xin daønh cho caùc baïn. ÔÛ ñaây, toâi xin giôùi thieäu moät caùch giaûi khaùc nhö
sau
Nhaän xeùt raèng daáu baèng xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c .
Ta seõ tìm p sao cho baát ñaúng thöùc sau ñuùng
87
a3 ap
≥
a 3 + (b + c)3 a p + b p + c p
Chuùng ta coù 2 caùch choïn p söû duïng ñaïo haøm hoaëc döïa vaøo baát ñaúng thöùc AM-
GM, veà phía toâi, toâi raát ngaïi tính toaùn neân chæ xin ñöôïc trình baøy caùch döïa vaøo baát
ñaúng thöùc AM-GM, mong caùc baïn thoâng caûm.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
4 2
a3 1 −
→ .a 3 .(bc ) 3
a + (b + c)
3 3
3
2p p
ap 1 3 −
→ .a .(bc ) 3
ap + bp + cp 3
Töø ñaây, baèng caùch ñoàng nhaát heä soá, ta suy ra ñöôïc p = 2.
Vaäy nhieäm vuï cuûa chuùng ta baây giôø laø kieåm tra tính ñuùng ñaén cuûa baát ñaúng thöùc
a3 a2
≥
a 3 + (b + c)3 a 2 + b2 + c 2
Vôùi nhöõng laäp luaän nhö treân, ta ñi ñeán lôøi giaûi nhö sau
Lôøi giaûi.
Ta seõ chöùng minh
a3 a2
≥ (*)
a 3 + (b + c)3 a 2 + b 2 + c 2
Thaät vaäy:
1 a
(*) ⇔ ≥
a 3 + (b + c )3 a + b2 + c 2
2
⇔ ( a 2 + b 2 + c 2 ) 2 ≥ a ( a 3 + (b + c ) 3 )
⇔ 2a 2 (b 2 + c 2 ) + (b 2 + c 2 ) 2 ≥ a (b + c)3
⇔ (b 2 + c 2 )((a 2 + b 2 ) + (a 2 + c 2 )) ≥ a (b + c)3
⇔ (b 2 + c 2 )((a − b) 2 + (a − c) 2 ) + 2(b 2 + c 2 ) a(b + c) ≥ a (b + c )3
⇔ (b 2 + c 2 )((a − b) 2 + (a − c) 2 ) + a (b + c )(b − c ) 2 ≥ 0 (ñuùng)
88
Vaäy (*) ñuùng.
Töông töï, ta coù
b3 b2
≥
b3 + (c + a )3 a 2 + b 2 + c 2
c3 c2
≥
c3 + ( a + b)3 a 2 + b 2 + c 2
Do ñoù
a3 b3 c3 a2 + b2 + c2
+ + ≥ =1
a 3 + (b + c)3 b3 + (c + a)3 c3 + ( a + b)3 a 2 + b 2 + c 2
⇒ ñpcm.
* Nhaän xeùt 1.
Caû hai ví duï treân ñeàu söû duïng ñaúng thöùc
ap + bp + cp 1 α (a + b + c ) + β ( a + b + c)
1= = .
a +b +c
p p p
α +β a +b +c
Moät caâu hoûi ñaët ra cho ta laø khi naøo thì ta phaûi tìm p vaø khi naøo thì ta phaûi tìm
α , β ? Coù leõ caùc baïn seõ hôi luùng tuùng ôû choã naøy nhöng thaät ra thì ta chæ caàn nhìn
bieåu thöùc ôû ñeà baøi laø bieát ngay thoâi, chaúng haïn nhö ôû ví duï 1, xeùt baát ñaúng thöùc
(2a + b + c) 2 8a p
≤
2a 2 + (b + c ) 2 a p + b p + c p
Khi cho a → 0, b = c = 1 thì ta coù VT → 1,VP → 0 neân baát ñaúng thöùc naøy khoâng
Ví duï 3.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
a3 b3 c3 a+b+c
+ + ≥
a 2 + b2 b2 + c 2 c 2 + a 2 2
Nhaùp.
89
Nhaän xeùt raèng daáu baèng xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
Ta seõ tìm α sao cho baát ñaúng thöùc sau ñuùng
2a 3
≥ α a + (1 − α )b
a 2 + b2
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
2a 3
→ a 2b −1
a +b
2 2
α a + (1 − α )b → aα b1−α
2a 3
≥ 2a − b (*)
a 2 + b2
Thaät vaäy
(*) ⇔ b( a − b)2 ≥ 0 (ñuùng)
2b3 2c 3
Töông töï, ta coù ≥ 2b − c, ≥ 2c − a
b2 + c2 c2 + a2
Do ñoù
2a 3 2b3 2c 3
+ + ≥ a + b + c (ñpcm)
a 2 + b2 b2 + c 2 c 2 + a 2
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
* Nhaän xeùt 2.
90
Baèng kinh nghieäm baûn thaân, toâi cho raèng ñieàu kieän caàn ñeå söû duïng phöông phaùp
naøy vôùi caùc baát ñaúng thöùc thuaàn nhaát laø
1) Daáu ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi caùc bieán soá baèng caùc giaù trò trong moät
taäp höõu haïn naøo ñoù (thöôøng taäp naøy chæ goàm coù 1 giaù trò, toái ña laø 2 giaù
trò).
2) Baát ñaúng thöùc ñeà baøi cho laø toång cuûa moät daõy caùc bieåu thöùc ñoãi xöùng
nhau vaø toàn taïi moät caùch chuaån hoùa ñeå moãi bieåu thöùc chæ coøn phuï thuoäc
vaøo moät bieán soá hoaëc caùc bieåu thöùc laø hoaùn vò lieân tieáp cuûa nhau.
Baây giôø ta seõ xeùt moät soá ví duï veà baát ñaúng thöùc coù ñieàu kieän
Ví duï 4.
Cho a, b, c > 0 thoûa a 2 + b 2 + c 2 = 3. Chöùng minh raèng
1 1 1 4
+ + + .(a + b + c) ≥ 7
a b c 3
Nhaùp.
Nhaän xeùt raèng ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 1.
(
Ta coù a 2 + b 2 + c 2 = 3 ⇒ a, b, c ∈ 0, 3 . )
Ta seõ tìm α sao cho baát ñaúng thöùc sau ñuùng vôùi moïi a ∈ 0, 3 ( )
1 4 7
+ .a ≥ α (a 2 − 1) + (*)
a 3 3
Ta coù
(*) ⇔ f ( a ) = 3α a 3 − 4a 2 + (7 − 3α ) a − 3 ≤ 0
( )
Ta caàn tìm α sao cho f (a ) ≤ 0 ∀a ∈ 0, 3 vaø f ( a) = 0 ⇔ a = 1. Ñeå coù ñöôïc
(
Ta coù a 2 + b 2 + c 2 = 3 ⇒ a, b, c ∈ 0, 3 . )
Ta seõ chöùng minh
1 4 1 7
+ .a ≥ .(a 2 − 1) + (**)
a 3 6 3
Thaät vaäy
a2 b2 c2 4
+ + ≥
(1 + a )(1 + b )
3 3
(1 + b )(1 + c )
3 3
(1 + c )(1 + a )
3 3 3
92
Lôøi giaûi.
Ta coù
1 2
≥ ∀x > 0 (*)
1 + x3 2 + x2
a2 4a 2 2S (a, b, c) 2
∑ ≥∑ = =
(2 + a )(2 + b ) 36 + S (a, b, c) 1 +
2 2 36
cyc (1 + a 3 )(1 + b3 ) cyc
S (a, b, c)
a 2 + b 2 + c 2 ≥ 3 3 ( abc) 2 = 12
a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ≥ 3 3 (abc) 4 = 48
⇒ S ( a, b, c ) ≥ 72
Do ñoù
a2 2 2 4
∑ ≥
36
≥ = ⇒ ñpcm.
36 3
cyc (1 + a 3 )(1 + b3 ) 1+ 1+
S ( a , b, c ) 72
93
BAØI TAÄP.
a2 b2 c2
+ + ≥1
a 2 + 8bc b2 + 8ca c 2 + 8ab
Baøi 2.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
a3 b3 c3 a+b+c
+ 2 + 2 ≥
a + ab + b b + bc + c
2 2 2
c + ca + a 2
3
Baøi 3.
Cho a, b, c, d > 0. Chöùng minh raèng
a4 b4 c4 d4 a+b+c+d
+ + + ≥
(a + b )(a + b) (b + c )(b + c) (c + d )(c + d ) ( d + a )(d + a )
2 2 2 2 2 2 2 2
4
Baøi 4.
Cho a, b, c, d > 0 thoûa a + b + c + d = 1. Chöùng minh raèng
1
6(a 3 + b 3 + c 3 + d 3 ) ≥ a 2 + b 2 + c 2 + d 2 +
8
Baøi 5. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
(b + c − a ) 2 (c + a − b) 2 (a + b − c) 2 3( a 2 + b2 + c 2 )
+ + ≥
2a 2 + (b + c) 2 2b 2 + (c + a ) 2 2c 2 + ( a + b)2 2(a + b + c) 2
Baøi 6.
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 2. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc
94
Baøi 7.
Cho a, b, c, d > 0. Chöùng minh raèng
a b c c
+ + + ≥1
3
a 3 + 63bcd 3
b 3 + 63cda 3
c3 + 63dab 3
c 3 + 63abc
Baøi 8.
Cho a, b, c > 0 thoûa a 3 + b 3 + c 3 = 3. Chöùng minh raèng
1 1 1 5 2 27
+ + + .(a + b 2 + c 2 ) ≥
a b c 4 4
Baøi 9.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
(a + b − 3c ) 2 (b + c − 3a ) 2 (c + a − 3b) 2 1
+ + ≥
(a + b) + 2c
2 2
(b + c ) + 2 a
2 2
(c + a) + 2b
2 2
2
Baøi 10.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
Baøi 11.
Cho a, b, c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc. Chöùng minh raèng
1 1 1 9 1 1 1
+ + + ≥ 4 + +
a b c a+b+c a+b b+c c+a
Baøi 12.
Cho x, y , z > 0 thoûa x + y + z = 1. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc
x y z
P= + 2 + 2
x +1 y +1 z +1
2
95
Baøi 13.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
3 3 3
a b c 3
+ + ≥
b+c c+a a+b 8
Baøi 14. (Moldova 2005)
Cho a, b, c > 0 thoûa a 4 + b 4 + c 4 = 3. Chöùng minh raèng
1 1 1
+ + ≤1
4 − ab 4 − bc 4 − ca
Baøi 15.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
(a + b − c)2 (b + c − a )2 (c + a − b) 2 9(a 2 + b 2 + c 2 )
+ + ≥
(a + b) 2 + 3c 2 (b + c )2 + 3a 2 (c + a ) 2 + 3b 2 7(a + b + c) 2
Baøi 16.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
(a + b − c) 2 (b + c − a ) 2 (c + a − b )2 a 2 + b2 + c 2
+ + ≥
7( a + b) 2 + 17c 2 7(b + c) 2 + 17a 2 7(c + a ) 2 + 17b 2 5( a + b + c ) 2
Baøi 17.
Cho a, b, c > 0 thoûa abc = 1. Chöùng minh raèng
a2 + 1 b2 + 1 c2 + 1
+ + ≤ a+b+c
2 2 2
Baøi 18.
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 3. Chöùng minh raèng
1 1 1 3
+ + ≥
3
a7 + 7 3
b7 + 7 3
c7 + 7 2
96
Baøi 19. (Vasile Cirtoaje)
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa a + b + c + d = 4. Chöùng minh raèng
1 1 1 1
+ 2 + 2 + 2 ≥2
a +1 b +1 c +1 d +1
2
Baøi 20.
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa a + b + c + d = 4. Chöùng minh raèng
a b c d 1
+ + + ≤
5 + 3a 2
5 + 3b 5 + 3c 5 + 3d
2 2 2
2
Baøi 21. (Olympic 30 - 4 - 2006)
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
a4 b4 c4
+ + ≤1
a 4 + 3 ( a 6 + b6 )( a 3 + c3 ) 2 b 4 + 3 (b 6 + c 6 )(b3 + a 3 ) 2 c 4 + 3 (c 6 + a 6 )(c3 + b 3 ) 2
Baøi 22. (Japan 1997)
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
a2 b2 c2 3
+ 2 + 2 ≥
a + (b + c ) b + (c + a ) c + (a + b)
2 2 2 2
5
a3 b3 c3 1
+ 3 + 3 ≥
a + (b + c ) b + (c + a) c + ( a + b)
3 3 3 3
3
Baøi 22.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
a b c
+ + ≥1
a + 2(b + c)
2 2
b + 2(c + a)
2 2
c + 2( a + b) 2
2
a +1 b +1 c +1 36
+ + ≥
c(2 − b) a(2 − c) b(2 − a) 5
1 1 1
2
+ 2
+ 2 ≥ a2 + b2 + c2
a b c
Baøi 26. (Phaïm Vaên Thuaän)
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa a + b + c ≥ 3. Chöùng minh raèng
1 1 1
+ 2 + 2 ≤1
a +b +c b +c+ a c + a+b
2
98
PH NG PHÁP PHÂN TÍCH BÌNH PH NG S.O.S
A. N I DUNG PH NG PHÁP.
I. Bài toán m u và nh lý.
Thông th ng, khi ng tr c m t bài toán quen bi t, cách chúng ta th ng b t u
gi i quy t không ph i là th mò m m các b t ng th c ã bi t, không ph i là
tìm ngay m t cách d n bi n nào ó mà thông th ng nh t là a v các d ng bình
ph ng. u này d a trên tính ch t c b n nh t c a s th c “ x 2 ≥ 0, ∀x ∈ R ”. Có
t nhi u bài toán, cho dù b n ch ng hay vô tình, u ã s d ng ph ng pháp
này trong ch ng minh. Tuy nhiên, r t có th nh ng ub ns p c c trong
c này s làm b n th c s ng c nhiên…
Chúng ta s m uv ib t ng th c AM-GM, ây có th coi là b t ng th c c
n nh t trong nh ng b t ng th c c b n. Nh ng chúng ta ch tìm hi u b t ng
th c này trong tr ng h p n r t nh . V i n = 2 ch ng h n, ta có b t ng th c
Ví d 1. i m i a, b ≥ 0 , ta có b t ng th c a 2 + b 2 ≥ 2ab.
không có nhi u u c n ph i bàn t i b t ng th c trên, ngay khi các b n h c
s th c thì vi c ch ng minh b t ng th c ó quá d . B t ng th c t ng ng
i (a − b) 2 ≥ 0 m t u quá hi n nhiên. Bây gi , chúng ta xét ti p khi n = 3 và b t
ng th c sau ây
Ví d 2. i m i a, b, c ≥ 0 , ta có b t ng th c a3 + b3 + c 3 ≥ 3abc.
Khi h i v m t cách ch ng minh th t c th cho b t ng th c này, chúng ta s c m
th y có m t chút b i r i! T t nhiên, b t ng th c trên không khó, l i gi i ch trong
duy nh t m t dòng…
1
VT − VP = .(a + b + c)((a − b) 2 + (b − c) 2 + (c − a ) 2 )
2
Và ch c ch n ây là cách làm thông minh nh t, vì chúng ta không ph i qua m t
c trung gian nào c . C hai ví d trên u c ch ng minh b ng ph ng pháp
99
phân tích bình ph ng nh ng theo m t ngh a t ng i h p. Thu n l i r t l n trong
i gi i bài toán b ng cách này là vi c s d ng r t ít ki n th c “cao c p”, th m chí
n không c n bi t b t k m t nh lý nào v b t ng th c c . Ngoài ra, nó còn là
t ph ng pháp r t t nhiên theo suy ngh c a chúng ta.
u c k các bài toán ch ng tr c, các b n ã g p không ít nh ng bài toán s
ng ph ng pháp này trong ch ng minh. Còn bây gi , chúng ta s khái quát hóa
cách s d ng và i tìm b n ch t c a m t ph ng pháp c c k hi u qu .
Bài toán quan tr ng mà chúng ta ph i xét n trong m c này là m t b t ng th c
i ti ng ã c gi i thi u ch ng tr c, b t ng th c Iran 96.
Bài toán 1. (Iran 96)
i m i s th c a, b, c không âm, ta có
1 1 1 9
(ab + bc + ca ) + + ≥
( a + b) (b + c) (c + a ) 2 4
2 2
x5 − x 2 y5 − y 2 z5 − z 2
+ + ≥0
x5 + y 2 + z 2 y 5 + z 2 + x2 z 5 + x 2 + y 2
Ch ng minh.
Không m t tính t ng quát ta ch c n xét tr ng h p xyz = 1 là (các b n hãy t
tìm hi u lý do t i sao nhé!). Khi ó, ta có
x5 − x 2 x 5 − x 2 .xyz x 4 − x 2 yz 2 x4 − x2 ( y 2 + z 2 )
= = ≥
( )
x 5 + y 2 + z 2 x 5 + y 2 + z 2 xyz x 4 + ( y 2 + z 2 ) yz 2 x 4 + ( y 2 + z 2 )2
t a = x 2 , b = y 2 , c = z 2 . Khi ó, ta ch c n ch ng minh
100
2a 2 − a (b + c)
∑ 2 a 2 + (b + c ) 2 ≥ 0
cyc
a b
⇔ ∑ ( a − b) 2 − 2 2
≥0
cyc 2 a + (b + c ) 2
2b + ( c + a )
c 2 + ac + bc + a 2 + b 2 − ab
⇔ ∑ ( a − b) . 2
≥ 0 (ñuùng)
cyc (2a 2 + (b + c) 2 )(2b 2 + (c + a ) 2 )
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c ⇔ x = y = z = 1 .
Ch ng minh trên không ph i là cách duy nh t, có th còn nhi u ch ng minh c
áo h n. Nh ng n u xem xét khách quan thì ch ng minh trên hoàn toàn r t t nhiên
và c b n. Nói khái quát, khi ng tr cm tb t ng th c b t k ba bi n a, b, c ta
tìm cách a chúng v d ng t ng các bình ph ng ký hi u
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Ph n a v d ng chính t c trên là b c u tiên trong cách s d ng ph ng pháp
S.O.S. N u b n ã khá quen v i b t ng th c thì vi c l p công th c trên là t ng
i n gi n, ch c n bi t qua m t s phép bi n i và h ng ng th c, còn n u b n
ch a quen, thì các th c m c s c gi i quy t trong m c “Bi u di n c s c a
ph ng pháp S.O.S và m t s k thu t phân tích”.
t nhiên, n u trong bi u di n c s ó, các h s S a , Sb , S c u không âm thì bài
toán c ch ng minh. T tr c t i nay, ây v n là cách b n th ng làm nh ng
ây ch là tr ng h p n gi n nh t trong k thu t ch ng minh c a ph ng pháp
S.O.S. u quan tr ng h n, S.O.S giúp chúng ta gi i quy t các tr ng h p mà theo
quan ni m c là không th áp d ng c “có m t h s trong S a , Sb , S c không
ng”.
Thông th ng, trong các bài toán i x ng ta có th gi s a ≥ b ≥ c . V i các bài
toán hoán v thì ph i xét thêm tr ng h p a ≤ b ≤ c . Trong tr ng h p a ≥ b ≥ c , ta
có các nh n xét sau
1. N u Sb ≥ 0 , do (a − c) 2 ≥ (a − b) 2 + (b − c) 2 nên
101
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ ( Sa + Sb )(b − c) 2 + ( Sc + Sb )( a − b)2
và ph n còn l i c a bài toán là ch ng minh S a + Sb ≥ 0, Sb + Sc ≥ 0. Nh ng hai b t
ng th c này luôn có th ch ng minh khá n gi n, vì chúng không còn ph i nhân
thêm v i các bình ph ng (a − b) 2 ,(b − c )2 , (c − a ) 2 .
a2 (b − c) 2 2
S a (b − c ) + Sb (c − a ) ≥ S a (b − c ) + Sb . 2 .(b − c) =
2 2 2 2
2
.(a Sb + b 2 S a )
b b
và nh v y bài toán s c ch ng minh n u a 2 Sb + b 2 Sa ≥ 0 .
Ta có th tóm t t các k t qu trên thành nh lý nh sau
nh lý S.O.S.
Xét bi u th c
S = f (a, b, c) = Sa (b − c) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2
trong ó S a , Sb , S c là các hàm s theo a, b, c .
1. N u S a , Sb , Sc ≥ 0 thì S ≥ 0 .
2. N u a ≥ b ≥ c và Sb , Sa + Sb ≥ 0, Sb + Sc ≥ 0 thì S ≥ 0 .
3. N u a ≥ b ≥ c và S a , Sc , Sa + 2Sb ≥ 0, Sc + 2 Sb ≥ 0 thì S ≥ 0 .
4. N u a ≥ b ≥ c và Sb , Sc , a 2 Sb + b 2 Sa ≥ 0 thì S ≥ 0 .
5. N u S a + Sb + Sc ≥ 0 và S a Sb + Sb S c + Sc Sa ≥ 0 thì S ≥ 0 .
Ngoài ra, S ≥ 0 v i m i a, b, c thì ta ph i có
102
S a + Sb a =b ≥ 0, Sb + Sc b=c ≥ 0, Sc + Sa c =a ≥ 0.
a2 + b2 + c 2 8abc
+ ≥2
ab + bc + ca ( a + b)(b + c)(c + a )
Ch ng minh.
Ta chú ý n hai ng th c sau ây
1
a 2 + b 2 + c 2 − ab − bc − ca = .((a − b) 2 + (b − c) 2 + (c − a )2 )
2
( a + b )( b + c )( c + a ) − 8abc = c(a − b)2 + a(b − c)2 + b(c − a )2
Nh th sau khi thêm b t 1 m i s h ng v trái, ta có b t ng th c t ng ng
(a − b) 2 + (b − c) 2 + (c − a ) 2 2c (a − b) 2 + 2a (b − c) 2 + 2b(c − a) 2
≥
ab + bc + ca ( a + b)(b + c)(c + a )
Ta tìm c
( a + b)(b + c )(c + a ) abc
Sa = − 2a = b + c − a −
ab + bc + ca ab + bc + ca
103
( a + b)(b + c)(c + a) abc
Sb = − 2b = c + a − b −
ab + bc + ca ab + bc + ca
( a + b)(b + c)(c + a) abc
Sc = − 2c = a + b − c −
ab + bc + ca ab + bc + ca
Do tính i x ng nên có th gi s a ≥ b ≥ c , khi ó d th y Sb , Sc ≥ 0 . D a vào
tiêu chu n th nh t, ta ch c n ch ng minh r ng S a + Sb ≥ 0 là xong. Nh ng u
này r t hi n nhiên vì
2abc 2c 2 (a + b)
S a + Sb = 2c − = ≥0
ab + bc + ca ab + bc + ca
yb t ng th c ã c ch ng minh.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c ho c a = b, c = 0 ho c các hoán v t ng
ng.
Chúng ta hãy tr l i v i b t ng th c Iran 96.
Ví d 5. (Iran TST 1996)
i m i s th c x, y , z không âm, ta có
1 1 1 9
( xy + yz + zx) + + 2
≥
( x + y ) 2
( y + z ) 2
( z + x ) 4
Ch ng minh.
t a = x + y, b = y + z, c = z + x . Ta ph i ch ng minh
1 1 1 9
(2ab + 2bc + 2ca − a 2 − b2 − c 2 ) 2 + 2 + 2 ≥
a b c 4
ng bi n i n gi n, ta có th chuy n b t ng th c v d ng
2 1
∑ (a − b)2 ab − c2 ≥ 0
cyc
2 1
Sa = −
bc a 2
2 1
Sb = −
ca b 2
2 1
Sc = − 2
ab c
104
Gi s r ng a ≥ b ≥ c thì S a , Sb ≥ 0 . S d ng tiêu chu n 4, ta ch c n ch ng minh
b 2 Sb + c 2 S c ≥ 0
⇔ b3 + c 3 ≥ abc
nh ng b t ng th c này hi n nhiên úng vì a ≤ b + c ⇒ b3 + c 3 ≥ bc(b + c) ≥ abc.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c ho c a = b, c = 0 ho c các hoán v t ng
ng.
Có m t vài ch ng minh khác cho b t ng th c Iran 96, cách thông th ng chúng ta
bi t là khai tri n và s d ng b t ng th c Schur (ho c dùng nh lý Muirhead),
ho c dùng a th c i x ng. Tuy nhiên, b n cs ng ý v i tôi r ng các ph ng
pháp ó ch có ý ngh a là ch ng minh b t ng th c úng v m t toán h c, ch
không l i nhi u n t ng. Vi c bi t s d ng ph ng pháp S.O.S ã làm cho bài
toán tr nên n gi n h n r t nhi u, ây th c s là m t l i gi i p và ng n g n,
th a mãn c m quan toán h c c a nhi u ng i.
Ph ng pháp phân tích bình ph ng ã t ng xu t hi n theo cách này hay cách khác
trong m t s b t ng th c, vì nó là m t h ng suy ngh r t t nhiên iv ib t
ng th c. Nh ng ch c ch n ây s là l n u tiên mà ph ng pháp này ch
th ng và c coi là ph ng pháp chính th ng cho chúng ta. Nó em l i cho chúng
ta m t cách nhìn ch ng và vô cùng hi u qu i v i các bài toán mà ch m t th i
gian ng n tr c còn là nh ng bài toán vô cùng khó kh n. B t ng th c Iran 96
c coi là bài toán c b n ng d ng ph ng pháp này (m c dù tác gi ngh n
S.O.S t m t b t ng th c c h n). S.O.S là tên l y t ch cái u tiên c a c m t
Sum of Square.
II. Bi u di n c s ph ng pháp S.O.S.
1. M u.
Trong các bài toán c d n ra các m c tr c h n các b n ã nh n th y s l p i
p l i c a bi u th c d ng F ( a, b, c) = S a (b − c) 2 + Sb (c − a )2 + S c ( a − b)2 . Các nh
lý sau ây s cho th y s t n t i c a bi u di n ó. Chúng tôi t gi i h n mình trong
các l p b t ng th c 3 bi n i x ng, tuy nhiên u ó s không làm h n ch t m
105
ng d ng c a ph ng pháp này. Các b n có th s d ng các ví d ki m ch ng
ng v i cùng t
ng d i ây, h u h t các b t ng th c hoán v ba bi n c ng có nh ng bi u di n
ng t . Chúc các b n may m n!
2. Các khái ni m c b n.
2.1. T p xác nh (TX ).
ây tr i n u không có gì thay i, cho bài toán rõ ràng và tránh nh ng
phi n ph c không áng có, TX c a t t c các hàm s và b t ng th c s gi i h n
trong t p s th c R3+ , h n n a, ôi khi h p lý chúng ta s b i m (0,0,0) .
2.2. nh ngh a 1: Hàm i x ng ba bi n.
t hàm phân th c ba bi n F ( a, b, c) c g i là i x ng n u và ch n u ng
nh t th c sau F ( a, b, c ) = F ( x, y , z) úng v i m i hoán v ( x, y, z ) c a (a, b, c) .H n
a n u v i m i s th c d ng x mà F ( x, x, x ) = 0 thì F ( a, b, c) c g i là hàm
i x ng ba bi n chu n.
2.3. nh ngh a 2: Hàm n a i x ng ba bi n.
t hàm phân th c ba bi n G ( a, b, c ) c g i là n a i x ng n u và ch n u ng
nh t th c sau G ( a, b, c) = G ( a, c, b) úng v i m i b ba s th c d ng (a, b, c) . H n
a n u v i m i c p hai s th c d ng x, y mà G ( x, y, y ) = 0 thì G ( a, b, c ) c
i là hàm n a i x ng ba bi n chu n.
3. Các nh lý c s .
3.1. nh lý 1: C s c a ph ng pháp S.O.S.
Gi s F ( a, b, c) là m t a th c i x ng ba bi n chu n, thì t n t i m t a th c n a
i x ng G ( a, b, c ) sao cho ng nh t th c sau úng
106
th c ba bi n a, b, c s ch a (và ch ch a!) các h ng t tm,n, p a mb n c p trong ó m, n, p
(i) Fα ,β ,γ ( a , b, c) = ∑ aα b β cγ
sym
(ii) Gα , β ,γ ( a, b, c ) = aα b β cγ + aα bγ c β
107
các k t qu (1), (2) v i chú ý là f n và qn có cùng s ph n t ta suy ra s chi u
a S (Q ) không nh h n s chi u c a S ( F ) . (**)
y t các k t qu (*), (**) suy ra s chi u c a hai không gian S (Q ) , S ( F ) là b ng
nhau, t ó suy ra m i ph n t c a không gian S ( F ) u có th bi u di n qua các
ph n t c a không gian S (Q ) . ây là k t qu c n ph i ch ng minh.
nh lý này có th nh n th y m t thu t toán tìm bi u di n c s , ó là tìm ma
tr n chuy n gi a hai không gian vect S (Q ) và S ( F ) . D i ây là m t thu t toán
c p h n.
3.2 nh lý 2: Thu t toán tìm bi u di n c s .
Gi s M (a, b, c), N ( a, b, c) là hai a th c n a i x ng ba bi n, h n n a v i m i s
M ( x , x, x )
th c d ng x thì phân s là m t h ng s t . Khi ó t n t i hàm s n a
N ( x , x, x )
i x ng ba bi n G ( a, b, c ) sao cho ng nh t th c sau úng
M ( a, b, c) M (b, c, a) M (c, a, b)
F ( a , b, c ) = + + − 3t
N ( a, b, c) N (b, c, a ) N (c, a, b)
= G ( a, b, c )(b − c )2 + G (b, c, a )(c − a ) 2 + G (c, a, b)( a − b)2
Ch ng minh nh lý 2.
i v i hàm n a i x ng G ( a, b, c ) chúng ta ti n hành ghép c p các h ng t n a
M ( x , x, x )
Rõ ràng u ki n là m t h ng s v i m i s th c d ng x t ng ng
N ( x , x, x )
i s ki n b ch th c a các a th c M (a, b, c), N ( a, b, c) là gi ng nhau. Và do ó
ta xét hi u
108
k
M (a, b, c)
∑ ∑ α m,n, p .a m (b n c p + b p c n )
i =1 m + n + p = ni ,n≥ p
−t =
N (a, b, c) N (a, b, c)
{
ký hi u là ( m j , n j , p j ) j = 1, 2,..., l , } ây l là m t hàm s ph thu c ni .
n gi n ta ký hi u
a j = a j (b j c + b j c j ), b j = am j ,n j , p j
m n pj p n
Khi ó m u s có th vi t l i m t cách n gi n là
a1b1 + a2b2 + ... + anbn =
= ( a1 − a2 )b1 + (a2 − a3 )(b1 + b2 ) + ... + ( al −1 − al )(b1 + b2 + ... + bl ).
d ng u ki n b1 + b2 + ... + bl = 0 và chia các hi u a1 − a2 , a2 − a3 ,..., al −1 − al
vào ba lo i sau
b n− p − c n− p
(i) a m (b n +1c p + b p c n +1 ) − a m (b n c p +1 + b p +1c n ) = a mb n c p . .(b − c )2
b−c
(ii) a m+1 (b n c n + b n c n ) − a m (b n+1c n + b n c n+1 ) = a m b n c n [( a − b) − (c − a)]
Xét bi u th c
a mb n c n [(a − b) − (c − a )] b m c n a n [(b − c ) − ( a − b)] c m a n b n [(c − b) − (b − c )]
+ +
N ( a , b, c ) N (b, c, a) N ( c, a, b)
109
Ti n hành ghép t ng ph n trong ba h ng t trong bi u th c này thành ba c p theo
các nhân t a − b, b − c, c − a. M t trong ba h ng t m i s là
a m−n b m−n
(a − b) a n b n c n − = ( a − b) .G (c, a, b)
2
N ( a, b, c) N (b, c, a)
trong ó
c n a nb n a m−n .N (b, c, a) − b m−n .N (a, b, c)
G (c, a , b) = .
N (a, b, c).N (b, c, a ) a −b
ây, ta ã s d ng N (b, c, a ) = N (b, a, c ). Do c t s và m u s c a phân s trên
u là nh ng a th c n a i x ng ba bi n a, b, c và i x ng hai bi n a, b nên
G (c, a, b) là hàm n a i x ng ba bi n.
n n n +1 a m−n b m−n
(a − b) a b c − = ( a − b) .G (c, a, b)
2
N (a, b, c) N (b, c, a )
trong ó
c n+1a nb n a m−n .N (b, c, a) − b m−n .N (a, b, c)
G (c, a , b) = .
N (a, b, c).N (b, c, a ) a −b
ây ta ã s d ng N (b, c, a ) = N (b, a, c ). Do c t s và m u s c a phân s trên
u là nh ng a th c n a i x ng ba bi n a, b, c và i x ng hai bi n a, b nên
G (c, a, b) là hàm n a i x ng ba bi n.
110
y trong c ba tr ng h p ta u ch ra cách bi n i thích h p a bi u th c
d ng bi u di n c n thi t. u này hoàn thành vi c ch ng minh nh lý 2. Ni m
tin v s t n t i bi u di n c s ã c kh ng nh.
B. CÁC BÀI T P ÁP D NG.
I. Bài t p có l i gi i.
Bài 1.
1
Cho a, b, c > 0 th a min{a, b, c} ≥ .max{a, b, c} . Ch ng minh r ng
4
1 1 1 9 1 ( a − b) 2
(ab + bc + ca ) + + ≥ + . ∑
( a + b ) (b + c )
2 2
(c + a )2 4 16 cyc (a + b) 2
Ch ng minh.
1
Không m t tính t ng quát gi s c ≥ b ≥ a ≥ .c > 0.
4
b + c = 2 x a = − x + y + z
t c + a = 2 y ⇔ b = x − y + z ⇒ x, y , z là dài ba c nh c a m t tam giác
a + b = 2 z c = x + y − z
1
Do c ≥ b ≥ a ≥ .c nên x ≥ y ≥ z > 0 và 4(− x + y + z ) ≥ x + y − z ⇒ 3 y + 5 z ≥ 5 x
4
t ng th c c n ch ng minh tr thành
1 1 1 9 1 ( x − y)2
(2 xy + 2 yz + 2 zx − x 2 − y 2 − z 2 ) 2 + 2 + 2 ≥ + . ∑
4x 4y 4 z 4 16 cyc z 2
1 1 1 1 ( x − y )2
⇔ (2 xy + 2 yz + 2 zx − x − y − z ) 2 + 2 + 2 ≥ 9 + . ∑
2 2 2
x y z 4 cyc z 2
2 5
⇔ ∑ ( x − y )2 − 2 ≥ 0
cyc xy 4 z
2 5 2 5 2 5
t Sx = − 2 , Sy = − 2 , Sz = − 2
yz 4 x zx 4 y xy 4 z
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x ) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0
Ta ch ng minh
111
y2S y + z 2Sz ≥ 0
2 y2 2z2 5
⇔ + ≥
xz xy 2
⇔ 4( y 3 + z 3 ) ≥ 5 xyz
Mà 3 y + 5 z ≥ 5 x nên ta ch c n ch ng minh
4( y 3 + z 3 ) ≥ (3 y + 5 z ) yz
⇔ ( y − z )(4 y 2 + yz − 4 z 2 ) ≥ 0 (ñuùng)
y
Ta có x − z ≥ .( x − y ) ≥ 0 .
z
Do ó
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x) 2 + S z ( x − y ) 2 ≥ S y ( z − x )2 + S z ( x − y )2
y2
≥ Sy. 2
.( x − y ) 2 + S z ( x − y ) 2
z
( x − y)2 ( y 2 S y + z 2 S z )
=
z2
≥0
⇒ pcm.
5
ng th c x y ra khi và ch khi x = y = z ho c y = z = .x .
8
Bài 2. (Vasile Cirtoaje)
a, b, c > 0 th a a 2 + b2 + c 2 = 1 . Ch ng minh r ng
1 1 1 9
+ + ≤
1 − ab 1 − bc 1 − ca 2
Ch ng minh.
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
2
∑ 3 − 1 − ab ≥ 0
cyc
1 − 3ab
⇔∑ ≥0
cyc 1 − ab
2 − 6ab
⇔∑ ≥0
cyc 1 − ab
112
2(a 2 + b 2 + c 2 ) − 6ab
⇔∑ ≥0
cyc 1 − ab
3( a − b) 2 2c 2 − a 2 − b 2
⇔∑ +∑ ≥0
cyc 1 − ab cyc 1 − ab
3( a − b) 2 c2 − a2 b2 − c 2
⇔∑ +∑ −∑ ≥0
cyc 1 − ab cyc 1 − ab cyc 1 − ab
3( a − b) 2 a 2 − b2 a 2 − b2
⇔∑ +∑ −∑ ≥0
cyc 1 − ab cyc 1 − bc cyc 1 − ca
3( a − b) 2 (a − b) 2 ( a + b)c
⇔∑ −∑ ≥0
cyc 1 − ab cyc (1 − bc)(1 − ca )
⇒ S a (b − c) 2 + Sb (c − a) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ 0
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
113
Bài 3. (Vietnam Team Selection Test 2006)
Cho x, y , z ∈ [1,2] . Ch ng minh
1 1 1 x
( x + y + z) + + ≥ 6 ∑
x y z cyc y + z
Ch ng minh.
Ta có, b t ng th c c n ch ng minh t ng ng
( x + y + z )( xy + yz + zx) 2x
− 9 ≥ 3∑ − 1
xyz cyc y + z
z ( x − y)2 ( x − y )2
⇔∑ ≥ 3∑
cyc xyz cyc ( x + z )( y + z )
z 2 + xz + yz − 2 xy
⇔∑ .( x − y ) 2 ≥ 0
cyc xy ( x + z )( y + z )
( z 2 + xz + yz − 2 xy ) z ( x + y )
⇔∑ .( x − y )2 ≥ 0
cyc xyz ( x + y )( y + z )( z + x)
⇔ ∑ ( z 3 x + z 3 y + 2 xyz 2 + x 2 z 2 + y 2 z 2 − 2 x 2 yz − 2 xy 2 z )( x − y )2 ≥ 0
cyc
t
S x = x3 y + x3 z + 2 x 2 yz + x 2 y 2 + x 2 z 2 − 2 xy 2 z − 2 xyz 2
S y = y 3 x + y 3 z + 2 xy 2 z + x 2 y 2 + y 2 z 2 − 2 x 2 yz − 2 xyz 2
S z = z 3 x + z 3 y + 2 xyz 2 + x 2 z 2 + y 2 z 2 − 2 x 2 yz − 2 xy 2 z
Khi ó b t ng th c c n ch ng tr thành
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x ) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0
114
S y = y 3 x + y 3 z + 2 xy 2 z + x 2 y 2 + y 2 z 2 − 2 x 2 yz − 2 xyz 2
= y ( z + x)( y 2 + xy + yz − 2 zx )
≥ y ( z + x )( z 2 + xz + z 2 − 2 zx )
= yz ( z + x )(2 z − x )
≥0
S y + S z = x( y 3 + z 3 ) + yz ( y + z ) 2 + x 2 ( y − z ) 2 − 2 x 2 yz
≥ xyz ( y + z ) + yz ( y + z ) 2 − 2 x 2 yz
≥ x 2 yz + x 2 yz − 2 x 2 yz
=0
Do ó theo tiêu chu n 2, ta có pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi ( x, y, z ) = (t , t , t ),(2,1,1) (t ∈ [1, 2]) .
Bài 4.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
ab + bc + ca
∑ 8a 2 + bc
≥1
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
ab + bc + ca bc
∑ 8a + bc
2
− ≥0
ab + bc + ca
cyc
a 2 (b − c) 2
Rõ ràng ta có ∑ 8a 2 + bc ≥ 0 .
cyc
Do ó ta ch c n ch ng minh
115
b + c − 2a
∑ 8a 2 + bc ≥0
cyc
c−a a −b
⇔∑ − ∑ ≥0
cyc 8a + bc cyc 8a + bc
2 2
a −b a −b
⇔∑ −∑ 2 ≥0
cyc 8b 2
+ ca cyc 8 a + bc
(a − b) 2 (8a + 8b − c)
⇔∑ ≥0
cyc (8a + bc)(8b + ca )
2 2
Ta có a 2 (8b 2 + ca ) ≥ b 2 (8a 2 + bc )
Do ó
a 2 Sb + b 2 S a = a 2 (8c + 8a − b)(8b 2 + ca ) + b 2 (8b + 8c − a )(8a 2 + bc )
≥ b 2 (8c + 8a − b)(8a 2 + bc) + b 2 (8b + 8c − a )(8a 2 + bc)
= b 2 (8a 2 + bc)(7 a + 7b + 16c)
>0
Do ó áp d ng tiêu chu n 4, ta có pcm.
116
Bài 5.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
(b + c ) 2
∑ a 2 + bc ≥ 0
cyc
Ch ng minh.
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c > 0 .
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
b 2 + c 2 − 2a 2
∑ a 2 + bc ≥ 0
cyc
c2 − a2 a 2 − b2
⇔∑ − ∑ ≥0
cyc a 2 + bc cyc a 2 + bc
a2 − b2 a 2 − b2
⇔∑ 2 −∑ 2 ≥0
cyc b + ca cyc a + bc
117
ây, áp d ng tiêu chu n 4, ta suy ra c pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi (a, b, c) = (t , t , t ), (t , t , 0) (t > 0). .
Bài 6. (Crux Mathematicorum)
a, b, c là dài ba c nh c a m t tam giác. Ch ng minh
( ) +( b − c) +( )
2 2 2
a− b c− a 4 R
≤ . − 2
( a + b + c) 9 r
2
Ch ng minh.
Ta có
R pabc
−2 = −2
r 4S 2
2abc
= −2
(a + b − c)(c + a − b)(b + c − a )
(a − b) 2
=∑
(c + a − b)(b + c − a )
Do ó b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
( )
2
a− b 4 ( a − b)2
∑ ≤ .∑
( ) 9 cyc (b + c − a )(c + a − b)
2
cyc a+ b+ c
( ) ( )( )
2
⇔∑ a − b 4 − 9(b + c − a )(c + a − b) ≥ 0
2 2
a+ b a+ b+ c
cyc
Do a, b, c là dài ba c nh c a m t tam giác nên a , b , c c ng là dài ba
nh c a m t tam giác. Do ó
( )( )
2 2
4 a+ b a+ b+ c − 9(b + c − a )(c + a − b) > 16c 2 − 9c 2 = 7c 2 > 0
ng t
( )( )
2 2
4 b+ c a+ b+ c − 9(a + b − c)(c + a − b) > 16a 2 − 9a 2 = 7 a 2 > 0
4( a) ( c)
2 2
c+ a+ b+ − 9(b + c − a )(a + b − c) > 16b 2 − 9b 2 = 7b 2 > 0
119
3b
Sc + 2Sb = b + 13c − 5a > b + 13( a − b) − 5a = 8 a − ≥ 0
2
Do ñoù
S a (b − c)2 + S a (c − a) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ ( S a + 2 Sb )(b − c) 2 + ( Sc + 2 Sb )( a − b) 2 ≥ 0
⇒ ñpcm.
3b
+ Tröôøng hôïp 2.2.2. a ≤
2
a
+ Tröôøng hôïp 2.2.2.1. a + c ≥ 2b ⇒ c ≥
3
Ta coù
S a + 2 Sb = 11b + 5c − 7 a ≥ 8(b + c ) − 7 a > 0
2a a
Sc + 2Sb = b + 13c − 5a ≥ + 13. − 5a = 0
3 3
Do ñoù
S a (b − c)2 + S a (c − a) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ ( S a + 2 Sb )(b − c) 2 + ( Sc + 2 Sb )( a − b) 2 ≥ 0
⇒ ñpcm.
+ Tröôøng hôïp 2.2.2.2. a + c ≤ 2b ⇔ a − c ≤ 2(b − c )
Ta coù
( ) ( 3 − 1)
2 2
S a + 4 Sb + 3 − 1 Sc = (5a − 5b + 3c) + 17b + 15c − 17a
( 3 − 1) c
Do a + ( )
3 − 1 c ≥ 3b neân b ≤
a
3
+
3
Suy ra
5a − 5b + 3c ≥ 5a −
5a 5
−
( 3 −1 c) + 3c
3 3
=
5 ( 3 −1 a ) + (5 − 2 3 ) c
3 3
>
5 ( 3 −1 a )
3
Do ñoù
( )
3
3 −1 a
( )
2 5
S a + 4 Sb + 3 − 1 Sc > + 17b + 15c − 17 a
3
( )
3
5 3 −1 a
≥ + 16 ( b + c ) − 17 a
3
120
( )
3
5 3 −1 a
> −a>0
3
Do ñoù
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ Sa + 4Sb + ( )
3 − 1 Sc (b − c ) 2 ≥ 0
2
⇒ ñpcm.
Bài 8.
x, y , z > 0 . Ch ng minh r ng
(
x 2 + y 2 + z 2 + xy + yz + zx ≥ 2 x y 2 + z 2 + y z 2 + x 2 + z x 2 + y 2 )
Ch ng minh.
Ta có, b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
2( x 2 + y 2 + z 2 ) − 2( xy + yz + zx) ≥
(
≥ 2 2 x y 2 + z 2 + y z 2 + x 2 + z x 2 + y 2 − 4( xy + yz + zx) )
(
⇔ ∑ ( x − y ) 2 ≥ 2∑ x 2( y 2 + z 2 ) − x( y + z )
cyc cyc
)
x( y − z ) 2
⇔ ∑ ( x − y ) ≥ 2∑ 2
cyc cyc 2( y 2 + z 2 ) + y + z
z( x − y )2
⇔ ∑ ( x − y ) ≥ 2∑ 2
cyc cyc 2( x 2 + y 2 ) + x + y
Ta l i có
z ( x − y)2 z ( x − y)2
2∑ ≤∑ (theo bñt Bunhiacopxki)
cyc 2( x 2 + y 2 ) + x + y cyc x + y
Do ó ta ch c n ch ng minh
z ( x − y )2
∑ ( x − y)2 ≥ ∑ x+ y
cyc cyc
z
⇔ ∑ 1 − ( x − y) ≥ 0
2
cyc x + y
x y z
t Sx = 1− , Sy = 1− , Sz = 1 −
y+z z+x x+ y
121
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x ) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0
Ta có
x2 y xy 2
x 2 S y + y 2 S x = x2 + y 2 − − ≥ x 2 + y 2 − 2 xy ≥ 0
x+z y+z
Do ó, áp d ng tiêu chu n 4, ta có pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi x = y = z .
Bài 9. (Hojoo Lee)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
2( a3 + b3 + c3 ) 9( a + b + c) 2
+ 2 ≥ 33
abc a + b2 + c 2
Ch ng minh.
Ta có
2 2
2(a 3 + b3 + c 3 ) 9(a + b + c ) 2
∑
cyc ( a − b ) ∑
cyc c ( a − b )
+ 2 − 33 = ≥0
abc a +b +c2 2
abc( a + b + c )
2 2 2
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 10. (IMO 2005)
x, y , z là các s th c d ng th a xyz ≥ 1 . Ch ng minh
x5 − x 2 y5 − y 2 z5 − z 2
+ + ≥0
x5 + y 2 + z 2 y 5 + z 2 + x2 z 5 + x 2 + y 2
Ch ng minh.
Không m t tính t ng quát ta ch c n xét tr ng h p xyz = 1 là . Khi ó, ta có
x5 − x 2 x 5 − x 2 .xyz x 4 − x 2 yz 2 x4 − x2 ( y 2 + z 2 )
= = ≥
( )
x 5 + y 2 + z 2 x 5 + y 2 + z 2 xyz x 4 + ( y 2 + z 2 ) yz 2 x 4 + ( y 2 + z 2 )2
t a = x 2 , b = y 2 , c = z 2 . Khi ó, ta ch c n ch ng minh
122
2a 2 − a (b + c)
∑ 2 a 2 + (b + c ) 2 ≥ 0
cyc
a b
⇔ ∑ ( a − b) 2 − 2 2
≥0
cyc 2 a + (b + c ) 2
2b + ( c + a )
c 2 + ac + bc + a 2 + b 2 − ab
⇔ ∑ ( a − b) . 2
≥ 0 (ñuùng)
cyc (2a 2 + (b + c) 2 )(2b 2 + (c + a ) 2 )
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c ⇔ x = y = z = 1 .
Bài 11. (Moldova 2006)
a, b, c là dài ba c nh c a m t tam giác. Ch ng minh r ng
b c a
a 2 − 1 + b 2 − 1 + c 2 − 1 ≥ 0
c a b
Ch ng minh.
+ Cách 1.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
∑ a3b(b − c) ≥ 0
cyc
1
⇔ ∑
2 cyc
c 2 (b + c − a )( a − b) 2 ≥ 0 (ñuùng)
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
+ Cách 2.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
123
a 2b
∑ c ≥ ∑ a2
cyc cyc
a 2b 1
⇔ ∑ + bc − 2ab ≥ ∑ (a − b) 2
cyc c 2 cyc
b(c − a) 2 1
⇔∑ ≥ ∑ ( a − b) 2
cyc c 2 cyc
c 1
⇔ ∑ ( a − b) 2 − ≥ 0
cyc a 2
a 1 b 1 c 1
t Sa = − , Sb = − , Sc = −
b 2 c 2 a 2
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
+ Tr ng h p 1. b + c > a ≥ b ≥ c. Th thì ta có S a , Sb > 0 .
Ta có
b c
Sb + S c = + − 1 > 0(do b ≥ c > 0)
c a
Do ó, áp d ng tiêu chu n 2, ta có pcm.
+ Tr ng h p 2. a ≤ b ≤ c < a + b. Th thì ta có S c , Sb > 0 .
Ta có
b a b c −b b c (b − c ) 2
Sb + Sa = + − 1 > + −1 = + − 2 = ≥0
c b c b c b bc
Do ó, áp d ng tiêu chu n 2, ta có pcm.
Tóm l i, trong m i tr ng h p, ta luôn có
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0 ( pcm)
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
124
Bài 12.
x, y , z là các s th c d ng. Ch ng minh r ng
x 2 + yz y 2 + zx z 2 + xy 3
+ + ≥
( y + z ) 2 ( z + x) 2 ( x + y ) 2 2
Ch ng minh.
t a = y + z, b = z + x, c = x + y . Khi ó, ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng
ng v i
2bc − ca − ab + a 2
∑ 2
− 1 ≥ 0
cyc a
b(c − a ) c (a − b)
⇔ ∑ − ≥0
cyc a2 a2
b(c − a ) c( a − b)
⇔∑ − ∑ ≥0
cyc a2 cyc a 2
c( a − b) c( a − b)
⇔∑ 2
−∑ 2
≥0
cyc b cyc a
c( a − b)2 ( a + b)
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc a 2b 2
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 13. (Gabriel Dospinescu)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
125
Bài 14. (Old And New Inequalities)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a 3 − b3 1
∑ a + b ≤ 4 .∑ (a − b)2
cyc cyc
Ch ng minh.
b + c = 2 x a = − x + y + z
t c + a = 2 y ⇔ b = x − y + z ⇒ x, y , z là dài ba c nh c a m t tam giác.
a + b = 2 z c = x + y − z
Khi ó, b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
( x − y )3
∑ z ≤ ∑ ( x − y)2
cyc cyc
Ta có
( x − y )3 ( x − y ) 2 ( y + z − x)
∑ ( x − y) − ∑ z = ∑
2
z
≥0
cyc cyc cyc
( x − y )3
⇒ ∑ ( x − y)2 ≥ ∑ (1)
cyc cyc z
Ta l i có
( x − y )3 ( x − y)2 ( z + x − y )
∑ ( x − y) + ∑ z = ∑
2
z
≥0
cyc cyc cyc
( x − y )3
⇒ ∑ ( x − y ) 2 ≥ −∑ (2)
cyc cyc z
126
Bài 15. (USA Team Selection Test 2004)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a + b + c − 3 3 abc ≤ 3max {( a− b , ) (
2
b− c , ) (
2
c− a )}
2
Ch ng minh.
t a = x 6 , b = y 6 , c = z 6 ( x, y, z > 0) . Khi ó b t ng th c c n ch ng minh t ng
ng v i
x 6 + y 6 + z 6 − 3 x 2 y 2 z 2 ≤ 3max{( x3 − y 3 ) 2 , ( y 3 − z 3 ) 2 ( z 3 − x 3 ) 2 }
Do ó, ta ch c n ch ng minh
x 6 + y 6 + z 6 − 3 x 2 y 2 z 2 ≤ ( x 3 − y 3 ) 2 + ( y 3 − z 3 )2 + ( z 3 − x 3 )2
⇔ ∑ ( x − y ) 2 (2( x 2 + y 2 + xy ) 2 − ( x 2 + y 2 + z 2 )( x + y )2 ) ≥ 0
cyc
t
S x = 2( y 2 + z 2 + yz ) 2 − ( x 2 + y 2 + z 2 )( y + z )2
= y 4 + z 4 + 4 y 2 z 2 + 2 y 3 z + 2 yz 3 − x 2 y 2 − x 2 z 2 − 2 x 2 yz
S y = 2( z 2 + x 2 + zx ) 2 − ( x 2 + y 2 + z 2 )( z + x )2
= z 4 + x 4 + 4 z 2 x 2 + 2 x 3 z + 2 xz 3 − x 2 y 2 − y 2 z 2 − 2 xy 2 z
= ( x + z ) 2 ( x 2 − y 2 ) + 3 z 2 x 2 + 2 xz 3
S z = 2( x 2 + y 2 + xy ) 2 − ( x 2 + y 2 + z 2 )( x + y ) 2
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x ) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0
Ta có
S x + S y = ( x 2 − y 2 )2 + 2 z 3 ( x + y ) + 2 z ( x + y )( x − y ) 2 > 0
127
Bài 16. (Ph m Kim Hùng)
a ≥ b ≥ c > 0 . Ch ng minh r ng
a4 a+b+c
∑ 3a3 + 2b3 ≥ 5
cyc
Ch ng minh.
Ta có
a4 a+b+c
∑ 3a3 + 2b3 ≥ 5
cyc
25a 4
⇔∑ ≥ 5(a + b + c)
cyc 3a + 2b
3 3
25a 4
⇔ ∑ 3 − 11a + 6b ≥0
cyc 3a + 2b
3
2(a − b) 2 (−4a 2 + ab + 6b 2 )
⇔∑ ≥0
cyc 3a 3 + 2b3
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
2S a (b − c ) 2 + 2 Sb (c − a ) 2 + 2 Sc ( a − b) 2 ≥ 0
Rõ ràng ta có Sb ≥ 0 . Ta s ch ng minh r ng
Sb + 2S c ≥ 0 (1)
a 2 Sb + 2b 2 S a ≥ 0 (2)
* Ch ng minh (1).
Ta có b t ng th c (1) t ng ng v i
2a3 ( a 2 + 2ab + 3b 2 − 6c 2 ) + 12a 2 ( ab 2 + b3 − 2c 3 ) +
+ 2( a3b 2 + a 4 c − 4b3c 2 ) + a 4c + 2ab3c + 6abc 3 + 36b 2c 3 ≥ 0
u này hi n nhiên úng do a ≥ b ≥ c > 0 . V y (1) úng.
* Ch ng minh (2).
Ta có
128
(2) ⇔ f (a ) = a 2 (3b3 + 2c 3 )(6a 2 + ac − 4c 2 ) +
+ 2b 2 (3c3 + 2a3 )(6c 2 + bc − 4b 2 ) ≥ 0
129
(4c − 2b)b 2 (2a − c) a 2
+ ≥0
2b 2 + c 2 2c 2 + a 2
4c − 2b 2a − c
⇒ 2 2 .(b − c) 2 + 2 .(c − a )2 ≥ 0 (2)
2b + c 2c + a 2
Coäng caùc baát ñaúng thöùc (1) vaø (2) veá theo veá roâi chia caû hai veá cho 2, ta ñöôïc
2b − a 2c − b 2a − c
.(a − b) 2 + 2 2 .(b − c) 2 + 2 .(c − a ) 2 ≥ 0
2a + b
2 2
2b + c 2c + a 2
+ Tröôøng hôïp 2. c ≥ b ≥ a ≥ 0.
+ Tröôøng hôïp 2.1. 2b ≥ c + a. Khi ñoù, ta seõ chöùng minh
2b − a 4(2a − c)
+ 2 ≥0
2a + b
2 2
2c + a 2
Thaät vaäy, deã thaáy veá traùi laø haøm taêng cuûa c neân ta chæ caàn chöùng minh khi c = b,
töùc laø chöùng minh
2b − a 4(2a − b)
+ 2 ≥0
2a + b
2 2
2b + a 2
⇔ 4b3 + 2a 2b − 2ab 2 + 16a 3 − 8a 2b + 8ab 2 − 4b3 ≥ 0
⇔ 3a (5a 2 − 2ab + 2b 2 ) ≥ 0 (ñuùng)
2b − a 4(2a − c)
Do ñoù + 2 ≥0
2a + b
2 2
2c + a 2
Vaäy
2b − a 2c − b 2a − c
.( a − b ) 2
+ .(b − c ) 2
+ .(c − a) 2 ≥
2a + b
2 2
2b + c
2 2
2c + a
2 2
2b − a 2a − c
≥ .(c − a ) 2 + 2 .(c − a ) 2
4(2a + b )
2 2
2c + a 2
≥0
+ Tröôøng hôïp 2.2. 2b ≤ c + a. Khi ñoù, ta seõ chöùng minh
2b − a 6a − 3c
+ 2 ≥0 (3)
2a + b
2 2
2c + a 2
Thaät vaäy, deã thaáy veá traùi laø haøm taêng cuûa c neân chæ caàn chöùng khi c = 2b − a .
Baát ñaúng thöùc (3) trôû thaønh
2b − a 9a − 6b
+ 2 ≥0
2a + b 8b + 3a 2 − 8ab
2 2
130
Thaät vaäy, vì veá traùi laø haøm giaûm theo a neân ta chæ caàn chöùng minh khi a = b , baát
ñaúng thöùc trôû thaønh
4c − 2b 6b − 3c
+ ≥0
2b 2 + c 2 2c 2 + b 2
⇔ 5c3 + 2c 2b − 2b 2c + 10b3 ≥ 0 (ñuùng)
Neáu c ≤ 2a thì ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh ñuùng. Neáu c ≥ 2a thì töø 2 baát
3
ñaúng thöùc treân, vôùi chuù yù raèng (c − a ) 2 ≤ 3(b − a ) 2 + .(c − b)2 , ta coù
2
2b − a 2c − b 2a − c
.(a − b) 2 + 2 2 .(b − c) 2 + 2 .(c − a ) 2 ≥
2a + b
2 2
2b + c 2c + a 2
2b − a 3(2a − c) 2c − b 3 2a − c
≥ 2 + 2 2
.(b − a ) 2 + 2 2 + . 2 2
.(c − b) 2
2a + b 2c + a 2b + c 2 2c + a
2
≥0
Toùm laïi, ta luoân coù
2b − a 2c − b 2a − c
.(a − b) 2 + 2 2 .(b − c ) 2 + 2 .(c − a) 2 ≥ 0 (ñpcm)
2a + b
2 2
2b + c 2c + a 2
a 2 + b2 + c 2 8abc
+ ≥2
ab + bc + ca ( a + b)(b + c)(c + a )
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
1 c
∑ (a − b)2 2(ab + bc + ca) − (a + b)(b + c)(c + a) ≥ 0
cyc
⇔ ∑ ( a − b) 2 (( a + b − c)( ab + bc + ca) − abc) ≥ 0
cyc
t
S a = (− a + b + c )( ab + bc + ca ) − abc
Sb = ( a − b + c )( ab + bc + ca ) − abc
S c = ( a + b − c )( ab + bc + ca ) − abc
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
131
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c . Th thì ta có Sb , Sc ≥ 0 .
Ta có
S a + Sb = 2c 2 ( a + b) ≥ 0
Do ó, áp d ng tiêu chu n 2, ta có ngay pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c ho c a = b, c = 0 và các hoán v .
Bài 19. (Ph m V n Thu n)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
( a + b + c) 2 1 a 3 + b 3 + c 3 a 2 + b2 + c 2
− . − ≤2
a 2 + b2 + c2 2 abc ab + bc + ca
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
2 4 a+b+c 1
∑ ( a − b) 2 + − ≥0
cyc a + b 2
+ c 2
abc ab + bc + ca
a+b+c 9
t ng th c này úng do ≥ .
abc ab + bc + ca
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 20. (Ph m Kim Hùng)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
132
a 2 − b2 c2 − a2 (b − c) 2
⇔ 4∑ − 4 ∑ (b + c)2 ∑ (b + c)2 ≥ 0
− 3
cyc (b + c )2 cyc cyc
4( a + b)( a + b + 2c) 3
⇔ ∑ ( a − b)2 − ≥0
(a + c) (b + c ) ( a + b) 2
2 2
cyc
cyc
t
S a = 4(b + c )3 (b + c + 2a ) − 3( a + b) 2 (a + c) 2
Sb = 4( a + c)3 (a + 2b + c) − 3( a + b) 2 (b + c )2
Sc = 4( a + b)3 (a + b + 2c ) − 3(a + c) 2 (b + c )2
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c > 0 .
Khi ó, ta d dàng nh n th y Sb , Sc ≥ 0 .
Ta có
Sb + Sa = 4(c + a)3 (a + 2b + c) − 3( a + b) 2 (b + c )2 +
+ 4(b + c)3 (b + c + 2a ) − 3(a + b) 2 (a + c ) 2
= 8c( a + b)((a + c) 2 + (b + c) 2 ) + ( a − b) 2 (a 2 + b 2 + 4ab + 2ac + 2bc − 2c 2 )
≥0
133
Bài 21.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a 2 b2 c 2 3( a 2 + b2 + c 2 )
+ + +a+b+c≥
b c a a+b+c
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
a2 3( a 2 + b2 + c 2 )
∑ b + b − 2 a ≥ 2 − a −b −c
cyc a+b+c
1 2
⇔ ∑ (a − b) 2 − ≥0
cyc b a+b+c
1 2 1 2 1 2
t Sa = − , Sb = − , Sc = −
c a+b+c a a+b+c b a+b+c
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Ta có
1 1 1 6 9 6 3
S a + Sb + S c = + + − ≥ − = >0
a b c a+b+c a+b+c a+b+c a+b+c
Ta l i có
∑ a(a + b − c)(a − b + c)
S a S b + Sb S c + Sc S a =
cyc
abc( a + b + c) 2
∑ a3 + 3abc − ∑ ab(a + b)
= cyc cyc
abc( a + b + c ) 2
∑ a3 + 3abc − ∑ ab(a + b)
≥ cyc cyc
abc (a + b + c ) 2
≥ 0 ( theo bñt Schur)
ây, áp d ng tiêu chu n 5, ta có pcm.
134
Bài 22. (Ph m Kim Hùng)
Cho caùc soá döông a, b, c. Chöùng minh raèng
2 2 2
b2 c2 c 2 12( a 3 + b3 + c3 )
a + + b + + a + ≥ .
c a b a+b+c
Ch ng minh.
Ta coù
2 2 2
b2 c2 c 2 12(a 3 + b3 + c 3 )
a + + b + + a + ≥
c a b a+b+c
ab 2 a 4 12(a 3 + b3 + c 3 )
⇔ ∑ a 2 + 2∑ +∑ 2 ≥
cyc cyc c cyc b a+b+c
ab 2 a4
⇔ 2∑ + ac − 2ab + ∑ 2 + b 2 − 2a 2 +
cyc c cyc b
12(a 3 + b3 + c 3 )
+ 2 ∑ ab − ∑ a ≥ 2
− 4(a 2 + b 2 + c 2 )
cyc a+b+c
cyc
2b 2( a + b)
2
4a
⇔ ∑ (b − c) 2 + + − 4 ≥ 0
cyc c a+b+c c
Ñaët
b2 4a 2(a + b)
Sa = 2 + + −4
c a+b+c c
c2 4b 2(b + c )
Sb = 2 + + −4
a a+b+c a
a2 4c 2(c + a )
Sc = + + −4
b 2
a+b+c b
Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
+ Tröôøng hôïp 1. c ≥ b ≥ a > 0. Khi ñoù, ta coù Sb ≥ 0.
Ta coù
b 2 c 2 4(a + b) 2( a + b) 2(b + c)
S a + Sb =
+ + + + −8 ≥ 0
c2 a 2 a + b + c c a
b2 c 2 2a 2c 2b
Vì 2 + 2 ≥ 2, + ≥ 4, ≥ 2
c a c a a
135
a 2 c 2 4(b + c ) 2( a + c) 2(b + c)
Sc + Sb = + + + + −8 ≥ 0
b2 a 2 a + b + c b a
a 2 c2 2a 2b 2c
Vì 2 + 2 ≥ 2, + ≥ 4, ≥ 2
b a b a a
Do ñoù
S a (b − c )2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b)2 ≥ ( S a + Sb )(b − c )2 + ( Sc + Sb )(a − b) 2 ≥ 0
+ Tröôøng hôïp 2. a ≥ b ≥ c > 0. Khi ñoù, ta coù S a ≥ 1, Sc ≥ −1.
Ta coù
b 2 2c 2 8b + 4a 2( a + b) 4(b + c)
S a + 2 Sb = + + + + − 12 ≥ 0
c2 a2 a + b + c c a
4a + 8b 2a 2b 2c 2a
Vì ≥ 4, + ≥ 4, + ≥4
a+b+c c a a c
b 2 4c 2 16b + 4a 2( a + b) 8(b + c)
S a + 4 Sb = 2 + 2 + + + − 20
c a a +b +c c a
b 2 4c 2 8b + 4a 2( a + b) 8(b + c )
≥ 2+ 2 + + + − 16 = f (b)
c a a+b+c c a
Deã daøng kieåm tra f (b) laø haøm ñoàng bieán. Do ñoù
4c 2 16c 2 a
f (b) ≥ f (c) = 2 + + − 9 ≥ 2 32 − 9 > 1
a a c
+ Khaû naêng 2.1. a + c ≤ 2b ⇔ 2(b − c) ≥ a − c ≥ 0 ∧ b − c ≥ a − b ≥ 0.
Neáu Sb ≥ 0 thì ta coù ngay ñpcm. Neáu Sb ≤ 0 , thì
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ ( Sa + 4Sb − 1)(b − c) 2 ≥ 0
+ Khaû naêng 2.2. a + c ≥ 2b. . Khi ñoù, ta seõ chöùng minh S c + 2 Sb ≥ 0. Thaät vaäy,
ta coù
a 2 2c 2 8b + 4c 2(a + c) 4(b + c )
Sc + 2Sb = + + + + − 12 = g (c)
b2 a 2 a + b + c b a
+ Khaû naêng 2.2.1. a ≥ 2b . Khi ñoù, do g (c ) laø haøm taêng neân
a2 8b 4b 2a
g (c) ≥ g (0) =
+ + + − 12 ≥ 0
b 2
a+b a b
a 9b a 4b a2 a −b −1
Vì + ≥ 5, + ≥ 4, 2 + ≥ 6, ≥
b a+b b a b b a+b 3
+ Khaû naêng 2.2.2. a ≤ 2b . Khi ñoù, do g (c ) laø haøm taêng neân
a 2 8b 2 4b 4a 14
g (c) ≥ g (2b − a ) = 2 + 2 + − − ≥ 0 (do 2b ≥ a ≥ b)
b a a 3b 3
Vaäy
136
S a (b − c )2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b)2 ≥ ( S a + 2 Sb )(b − c )2 + ( Sc + 2 Sb )(a − b) 2 ≥ 0
Toùm laïi, trong moïi tröôøng hôïp, ta luoân coù
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ 0 (ñpcm)
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
Bài 23.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
29a 3 − b3
∑ 6a 2 + ab ≤ 4(a + b + c)
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
29a3 − b3
∑ 6a 2 + ab − 4a ≤ 0
cyc
b3 + 4a 2b − 5a 3
⇔∑ ≥0
cyc 6a 2 + ab
(b − a )(5a 2 + ab + b 2 )
⇔∑ ≥0
cyc 6a 2 + ab
(b − a )(b 2 − a 2 )
⇔∑ + ∑ (b − a ) ≥ 0
cyc 6a 2 + ab cyc
(b − a ) 2 ( a + b)
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc 6a 2 + ab
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 24.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
4a 3 + 5b3 − 3a 2b + 10ab 2
∑ 3a + b
≥ 5( a 2 + b 2 + c 2 ) − ab − bc − ca
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
4a3 + 5b3 − 3a 2b + 10ab 2
∑ 3a + b
− (a 2 + 4b 2 − ab) ≥ 0
cyc
137
4a 3 + 5b3 − 3a 2b + 10ab 2 − (3a + b)(a 2 + 4b 2 − ab)
⇔∑ ≥0
cyc 3a + b
a 3 + b3 − a 2b − ab 2
⇔∑ ≥0
cyc 3a + b
(b − a ) 2 ( a + b)
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc 3a + b
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 25.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
3a3 + 7b3
∑ 2a + 3b ≥ 3(a 2 + b2 + c 2 ) − ab − bc − ca
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
3a 3 + 7b3
∑ 2a + 3b − (a 2 + 2b2 − ab) ≥ 0
cyc
3a 3 + 7b3 − (2a + 3b)(a 2 + 2b 2 − ab)
⇔∑ ≥0
cyc 2a + 3b
a 3 + b3 − a 2b − ab 2
⇔∑ ≥0
cyc 2a + 3b
(b − a ) 2 (a + b)
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc 2a + 3b
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
138
Bài 26.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
2a 4
∑ a3 + b3 ≥ a + b + c
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
4a 4
∑ a3 + b3 ≥ 2(a + b + c)
cyc
4a 4
⇔ ∑ 3 3 − 5a + 3b ≥ 0
cyc a + b
(a − b) 2 (3b 2 + ab − a 2 )
⇔∑ ≥0
cyc a 3 + b3
t
3c 2 + bc − b 2
Sa =
b3 + c3
3a 2 + ac − c 2
Sb =
c3 + a3
3b 2 + ab − a 2
Sc =
a 3 + b3
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
+ Tr ng h p 1. a ≤ b ≤ c . Khi ó, d th y S c , Sa ≥ 0 . Ngoài ra, ta c ng d dàng
ch ng minh c Sc + 2Sb ≥ 0, Sa + 2Sb ≥ 0 .
Do ó áp d ng tiêu chu n 3, ta suy ra pcm.
+ Tr ng h p 2. a ≥ b ≥ c . Khi ó, d th y Sb ≥ 0 .
Ngoài ra, ta c ng d dàng ch ng minh c
Sb + 2 Sc ≥ 0
a 2 Sb + 2b 2 Sa ≥ 0
Do ó
139
2S a (b − c ) 2 + 2 Sb (c − a ) 2 + 2 Sc ( a − b) 2 ≥
(b − c) 2 2
≥ ( Sb + 2 Sc ) ( a − b) +
2
2
.( a Sb + 2b 2 S a )
b
a
≥ 0 ( do a − c ≥ .(b − c ) ≥ 0)
b
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 27.
x, y , z > 0 . Ch ng minh r ng
x2 − z 2
∑ y+z ≥0
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
4x2 4z2
∑ y+z ∑ y+z
≥
cyc cyc
4 x2 4z2
⇔∑ − 2( x + y + z ) ≥ ∑ − 2( x + y + z )
cyc y + z cyc y + z
4x2 4z 2
⇔ ∑ − ( y + z) ≥ ∑ + ( y − 3z )
cyc y + z cyc y + z
4 x − y − z − 2 yz
2 2 2
( y − z) 2
⇔∑ ≥∑
cyc y+z cyc y+z
4x2 − 2 y 2 − 2z 2 ( y − z )2 ( y − z )2
⇔∑ +∑ ≥∑
cyc y+z cyc y+z cyc y+z
4x2 − 2 y 2 − 2z 2
⇔∑ ≥0
cyc y+z
2x2 − y 2 − z 2
⇔∑ ≥0
cyc y+z
x2 − y 2 z 2 − x2
⇔∑ −∑ ≥0
cyc y+z cyc y + z
x2 − y 2 x2 − y2
⇔∑ −∑ ≥0
cyc y + z cyc x + z
140
( x − y)2 ( x + y )
⇔∑ ≥0
cyc ( y + z )( x + z )
4a (b 2 + c 2 )
∑ (b + c)(2a 2 + b2 + c 2 ) ≤ 3
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
4a (b 2 + c 2 ) 2a (b + c ) 2 2a (b + c )2
∑ (b + c)(2a 2 + b2 + c 2 ) − ∑ (b + c)(2a 2 + b 2 + c 2 ) ≤ 3 − ∑ (b + c)(2a 2 + b 2 + c 2 )
cyc cyc cyc
2a (b − c ) 2 ( a − b) 2 + (a − c) 2
⇔∑ ≤ ∑
cyc (b + c )(2a 2 + b 2 + c 2 ) cyc 2a 2 + b 2 + c 2
1 1 2c
⇔ ∑ ( a − b)2 2 + − ≥0
2a + b + c a 2 + 2b 2 + c 2 (a + b)(a 2 + b 2 + 2c 2 )
2 2
cyc
t
1 1 2a
Sa = + −
a 2 + 2b 2 + c 2 a 2 + b 2 + 2c 2 (b + c )(2a 2 + b 2 + c 2 )
1 1 2b
Sb = 2 + 2 −
2a + b + c
2 2
a + b + 2c (c + a )( a + 2b 2 + c 2 )
2 2 2
1 1 2c
Sc = 2 + −
2a + b 2 + c 2 a 2 + 2b 2 + c 2 ( a + b)( a 2 + b 2 + 2c 2 )
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c .
Ta có
1 1 2b
Sb = + 2 −
2a + b + c
2 2 2
a + b + 2c (c + a )( a + 2b 2 + c 2 )
2 2 2
141
1 1 2b 1
≥ + 2 − . 2
2a + b + c
2 2 2
a + b + 2c
2 2
a a + 2b 2 + c 2
1 b 1 1 b 1
= 2 − . 2 +
2 2
− . 2 2
2a + b + c a a + 2b + c a + b + 2c a a + 2b + c
2 2 2 2 2 2
(a − b)(a 2 + b 2 + c 2 − ab) 1 b 1
= + 2 − . 2 2
a (2a + b + c )(a + 2b + c ) a + b + 2c
2 2 2 2 2 2 2 2
a a + 2b + c
2
1 b 1
≥ 2 − . 2
a + b + 2c
2 2
a a + 2b 2 + c 2
1 1
≥ 2 − 2
a + b + 2c
2 2
a + 2b 2 + c 2
≥0
1 1 2c
Sc = + 2 −
2a + b + c
2 2 2
a + 2b + c ( a + b)( a + b 2 + 2c 2 )
2 2 2
1 1 1
≥ 2 + 2 − 2
2a + b + c
2 2
a + 2b + c
2 2
a + b 2 + 2c 2
4 1
≥ 2 − 2
3a + 3b + 2c
2 2
a + b 2 + 2c 2
a 2 + b 2 + 6c 2
= 2
( a + b 2 + 2c 2 )(3a 2 + 3b 2 + 2c 2 )
>0
Do ó Sb , Sc ≥ 0 .
Ta l i có
Sa Sb 1 1 2
+ = + − +
a 2 b 2 a 2 ( a 2 + 2b 2 + c 2 ) a 2 ( a 2 + b 2 + 2c 2 ) a (b + c)(2a 2 + b 2 + c 2 )
1 1 2
+ 2 + 2 2 −
b (2a + b + c ) b ( a + b + 2c ) b(c + a )( a + 2b 2 + c 2 )
2 2 2 2 2 2
1 1 2
≥ 2 2 + − +
a ( a + 2b 2 + c 2 ) a 2 (a 2 + b 2 + 2c 2 ) ab(2a 2 + b 2 + c 2 )
1 1 2
+ 2 + 2 2 −
b (2a + b + c ) b (a + b + 2c ) ab( a + 2b 2 + c 2 )
2 2 2 2 2 2
1 1 2
= 2 2 + 2 2 − 2
+
a ( a + 2b + c ) b (a + b + 2c ) ab(a + 2b + c )
2 2 2 2 2 2
142
1 1 2
+ 2 2 + − ≥0
a ( a + b 2
+ 2c 2
) b 2
(2 a 2
+ b 2
+ c 2
) ab (2 a 2
+ b 2
+ c 2
)
⇒ a 2 Sb + b 2 S a ≥ 0.
Do ó, áp d ng tiêu chu n 4, ta có ngay pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 29.
a, b, c > 0 và ab + bc + ca = 1 . Ch ng minh r ng
3 3 5
a 2 + b2 + c 2 + .abc ≥
4 4
Ch ng minh.
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
4(a 2 + b 2 + c 2 )( ab + bc + ca ) + 3abc 3(ab + bc + ca ) ≥ 5(ab + bc + ca )2
⇔ 4∑ a 3b − 5∑ a 2b 2 − 6( a + b + c) abc + 3abc 3(ab + bc + ca ) ≥ 0
sym cyc
Áp d ng b t ng th c AM-GM, ta có
5
.∑ a 3b ≥ 5∑ a 2b 2
2 sym cyc
Do ó, ta ch c n ch ng minh
3
.∑ a 3b + 3abc 3(ab + bc + ca ) ≥ 6abc( a + b + c )
2 sym
⇔ ∑ a 3b + 2abc 3( ab + bc + ca ) ≥ 4abc( a + b + c )
sym
( )
⇔ 2abc a + b + c − 3( ab + bc + ca ) ≤ ∑ a 3b − 2abc( a + b + c)
sym
abc.∑ (a − b) 2
⇔ cyc
≤ ∑ ( ab + ac )(b − c )2
a + b + c + 3( ab + bc + ca ) cyc
abc
⇔ ∑ (b − c )2 ab + ac − ≥0
+ + + + +
cyc a b c 3( ab bc ca )
u này rõ ràng úng vì
143
abc
< min{ab, bc, ca}
a + b + c + 3(ab + bc + ca )
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 30. (Vasile Cirtoaje)
a, b, c > 0 và a + b + c = 3 . Ch ng minh r ng
a 3
∑ a + bc ≥ 2
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
2∑ a(b + ca)(c + ab) ≥ 3( a + bc )(b + ca)(c + ab)
cyc
⇔ 3abc + ∑ a 2b 2 ≥ 3a 2b 2c 2 + abc ∑ a 2
cyc
cyc
1
⇔ 3abc + .∑ c 2 ( a − b)2 ≥ 3a 2b 2 c 2 + abc ∑ a 2 − ∑ a
2 cyc cyc
cyc
3
⇔ 9abc + .∑ c 2 ( a − b)2 ≥ 9a 2b 2c 2 + abc ∑ ( a − b)2
2 cyc cyc
2 3c 2 abc
⇔ ∑ ( a − b) abc +
2
− ≥0
cyc 2 2
a 2 + b 2 + c 2 + ab + bc + ca
∑ 2 a 2
+ bc
≥6
cyc
Ch ng minh.
Ta có b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
2(a 2 + b 2 + c 2 + ab + bc + ca )
∑ 2a 2 + bc
− 4 ≥0
cyc
−6a 2 + 2b 2 + 2c 2 + 2ab − 2bc + 2ca
⇔∑ ≥0
cyc 2a 2 + bc
(3a − b + 2c )(c − a ) − (3a + 2b − c )( a − b)
⇔∑ ≥0
cyc 2a 2 + bc
(3a − b + 2c )(c − a ) (3a + 2b − c)(a − b)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc 2a + bc
2
cyc 2a 2 + bc
(2a + 3b − c )(a − b) (3a + 2b − c)(a − b)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc 2b + ca
2
cyc 2a 2 + bc
⇔ ∑ ( a − b) 2 (4a 2 + 4b 2 + c 2 + 6ab − 5bc − 5ca )(2c 2 + ab) ≥ 0
cyc
t
S a = (a 2 + 4b 2 + 4c 2 + 6bc − 5ab − 5ca)(2a 2 + bc )
Sb = (4a 2 + b 2 + 4c 2 + 6ca − 5ab − 5bc )(2b 2 + ca)
S c = (4a 2 + 4b 2 + c 2 + 6ab − 5ac − 5bc )(2c 2 + ab)
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c . Khi ó, d th y Sb , Sc ≥ 0 .
Ta có
a 2 Sb + b 2 Sa = a 2 (4a 2 + b 2 + 4c 2 + 6ca − 5ab − 5bc)(2b 2 + ca ) +
+ b 2 (a 2 + 4b 2 + 4c 2 + 6bc − 5ab − 5ca )(2a 2 + bc) ≥ 0
145
Vì
a 2 (2b 2 + ca ) ≥ b 2 (2a 2 + bc ) > 0
và
(4a 2 + b 2 + 4c 2 + 6ca − 5ab − 5bc) + ( a 2 + 4b 2 + 4c 2 + 6bc − 5ab − 5ca ) ≥ 0
Do ó, áp d ng tiêu chu n 4, ta có ngay pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c ho c a = b, c = 0 và các hoán v .
Bài 32.
a, b, c > 0 th a ab + bc + ca = 1 . Ch ng minh r ng
a 3 3
∑ 2 + b2 + c2 ≥ 8
cyc
Ch ng minh.
Áp d ng b t ng Bunhiacopxki, ta có
a a2 (a + b + c) 2 (a + b + c) 2
∑ 2 + b2 + c 2 ∑ 2a + ab2 + ac 2 2(a + b + c) + a 2b 3(a + b + c) − 3abc
= ≥ =
cyc cyc ∑
sym
Do ó, ta ch c n ch ng minh
(a + b + c) 2 3 3
≥
3(a + b + c ) − 3abc 8
⇔ 8( a + b + c) 2 + 9 3abc ≥ 9 3(a + b + c)
⇔ 8( a + b + c) 2 ab + bc + ca + 9 3abc ≥ 9 3( a + b + c )( ab + bc + ca )
(
⇔ 8( a + b + c) ab + bc + ca a + b + c − ab + bc + ca ≥ )
≥ 3((a + b + c)(ab + bc + ca ) − 9abc)
8(a + b + c) ab + bc + ca
⇔ . ∑ ( a − b)2 ≥ 3 ∑ c( a − b)2
a + b + c + 3( ab + bc + ca ) cyc cyc
8( a + b + c) ab + bc + ca
⇔ ∑ ( a − b) 2 − 3c ≥ 0
a + b + c + 3(ab + bc + ca )
cyc
t
8(a + b + c) ab + bc + ca
Sa = − 3a
a + b + c + 3(ab + bc + ca )
146
8( a + b + c ) ab + bc + ca
Sb = − 3b
a + b + c + 3( ab + bc + ca )
8( a + b + c ) ab + bc + ca
Sc = − 3c
a + b + c + 3( ab + bc + ca )
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c . Khi ó, d th y Sb , Sc ≥ 0 .
Ta ch ng minh
a 2 Sb + b 2 Sa ≥ 0
⇔ 4( a 2b + b 2c + ab 2 + ca 2 + a 3 + b3 ) ab + bc + ca ≥
≥ 3 ( a + b + c ) (a 2b + ab 2 ) + 3( a 2b + ab 2 ) ab + bc + ca
⇔ 4(b 2 c + ca 2 + a 3 + b3 ) ab + bc + ca +
+ ( a 2b + ab 2 ) ab + bc + ca ≥ 3(a + b + c)(a 2b + ab 2 )
Ta d dàng ch ng minh c
4(a 3 + b3 ) ab + (a 2b + ab 2 ) ab > 3(a + b)( a 2b + ab 2 ) (1)
Và
4a 2c ab + bc + ca > 3c( a 2b + ab 2 ) (2)
Ch ng minh.
t x = a 2 , y = b 2 , z = c 2 ( a, b, c > 0) thì abc = 1 và b t ng th c c n ch ng minh
ng ng v i
147
b2 + c2
∑ a ≥ a+b+c+3
cyc
b2 + c2
⇔∑ − 2a − 2b − 2c ≥ 3 − a − b − c
cyc a
d ng b t ng th c AM-GM, ta có 0 ≥ 3 − a − b − c . Do ó, ta ch c n ch ng
minh
b2 + c2
∑ a − 2a − 2b − 2c ≥ 0
cyc
b 2 + c 2 − 2a 2
⇔∑ ≥0
cyc a
c2 − a 2 a2 − b2
⇔∑ −∑ ≥0
cyc a cyc a
a2 − b2 a 2 − b2
⇔∑ −∑ ≥0
cyc b cyc a
(a − b) 2 (a + b)
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc ab
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c = 1 ⇔ x = y = z = 1.
Bài 34.(Vasile Cirtoaje)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a 2 + bc
∑ b2 + bc + c 2 ≥ 2
cyc
Ch ng minh.
*B . u a, b, c, x, y, z là sáu s th c không âm th a mãn u ki n a ≥ b ≥ c và
x ≥ y ≥ z (ho c x ≤ y ≤ z ) thì
x( a − b)(a − c) + y (b − c )(b − a ) + z (c − a )(c − b) ≥ 0
Ch ng minh.
+ Tr ng h p 1. x ≥ y ≥ z ≥ 0 .
Ta có
148
a − c ≥ b − c ≥ 0 (do a ≥ b ≥ c)
⇒ x( a − c ) ≥ y (b − c ) ≥ 0
Mà a − b ≥ 0 nên
x( a − c )(a − b) ≥ y (b − c )( a − b) ≥ 0
⇔ x( a − c )( a − b) + y (b − c)(b − a ) ≥ 0
t khác, do a ≥ b ≥ c và z ≥ 0 nên
z (c − a )(c − b) ≥ 0
Do ó
x( a − b)(a − c) + y (b − c )(b − a ) + z (c − a )(c − b) ≥ 0
+ Tr ng h p 2. 0 ≤ x ≤ y ≤ z .
Ta có
a − c ≥ a − b ≥ 0 (do a ≥ b ≥ c )
⇒ z ( a − c) ≥ y (a − b) ≥ 0
Mà b − c ≥ 0 nên
z (a − c)(b − c ) ≥ y (a − b)(b − c ) ≥ 0
⇔ z (c − a )(c − b) + y (b − c)(b − a ) ≥ 0
t khác, do a ≥ b ≥ c và x ≥ 0 nên
x( a − c )(a − b) ≥ 0
Do ó
x( a − b)(a − c) + y (b − c )(b − a ) + z (c − a )(c − b) ≥ 0
c ch ng minh hoàn toàn.
Tr l i bài toán c a ta.
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c . Khi ó, ta có
0 < b 2 + bc + c 2 ≤ a 2 + ac + c 2 ≤ a 2 + ab + b 2
1 1 1
⇒ ≥ 2 ≥ 2 >0
b + bc + c
2 2
a + ac + c 2
a + ab + b 2
1 1 1
Áp d ng B trên v i x = ,y = 2 ,z = 2 ta suy ra
b + bc + c
2 2
a + ac + c 2
a + ab + b 2
149
( a − b)(a − c)
∑ b 2 + bc + c 2
≥0
cyc
a2 ab + ac − bc
⇒∑ ≥∑ 2
cyc b + bc + c
2 2
cyc b + bc + c
2
a 2 + bc ab + ac
⇒∑ 2 ≥∑ 2
cyc b + bc + c cyc b + bc + c
2 2
Do ó, ta ch c n ch ng minh
ab + ac
∑ b2 + bc + c 2 ≥ 2
cyc
ab + ac 2a
⇔ ∑ 2 − ≥0
cyc b + bc + c
2
a + b + c
ab(a − b) − ca (c − a )
⇔∑ ≥0
cyc b 2
+ bc + c 2
ab( a − b) ca (c − a )
⇔∑ −∑ 2 ≥0
cyc b + bc + c
2 2
cyc b + bc + c 2
ab( a − b) ab( a − b)
⇔∑ −∑ 2 ≥0
cyc b + bc + c
2 2
cyc a + ac + c
2
ab(a − b) 2 ( a + b + c)
⇔∑ 2 ≥ 0 (ñuùng)
cyc (b + bc + c )( a + ac + c )
2 2 2
⇒ pcm.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 35.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a 2 + b 2 3(a 2 + b 2 + c 2 )
3( a + b + c ) ≤ ∑
2 2 2
≤
cyc a + b a+b+c
Ch ng minh.
Tr c tiên ta ch ng minh b t ng th c
a 2 + b2
3( a + b + c ) ≤ ∑
2 2 2
(*)
cyc a + b
Ta có
150
a2 + b2
∑ a + b − 3(a 2 + b2 + c 2 ) =
cyc
= ∑
a 2 + b 2 (a + b)
cyc a + b
−
2
− ( 3( a 2 + b2 + c 2 ) − a − b − c )
(a − b)2 ∑ ( a − b)2
=∑ − cyc
cyc 2(a + b) 3( a + b2 + c 2 ) + a + b + c
2
1 1 2
= ∑ ( a − b ) 2
a +b
−
2 cyc
3( a 2
+ b 2
+ c 2
) + a + b + c
1 2 1 1
≥ ∑ ( a − b) − ( theo bñt Bunhiacopxki)
2 cyc a+b a+b+c
≥0
⇒ (*) úng.
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Ti p theo, ta ch ng minh b t ng th c
a 2 + b 2 3(a 2 + b 2 + c 2 )
∑ a+b ≤ a+b+c
cyc
+ Cách 1.
Ta có
a 2 + b 2 3(a 2 + b 2 + c 2 )
∑ a+b ≤ a+b+c
cyc
a 2 + b2
⇔ ( a + b + c ) ∑ ≤ 3(a + b + c )
2 2 2
cyc a + b
c( a 2 + b 2 )
⇔∑ ≤ a 2 + b2 + c2
cyc a +b
2 c (a 2 + b 2 )
⇔ ∑c − ≥0
cyc a+b
ca (c − a ) bc(b − c)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc a+b cyc a+b
151
ab(a − b) ab(a − b)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc b+c cyc c+a
ab( a − b) 2
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc (b + c )(c + a )
⇒ pcm.
+ Cách 2.
Ta có
a 2 + b 2 3(a 2 + b 2 + c 2 )
∑ a+b ≤ a+b+c
cyc
a 2 + b 2 (a + b) 3(a 2 + b 2 + c 2 ) − (a + b + c) 2
⇔ ∑ − ≤
cyc a + b 2 a+b+c
( a − b)2 ∑ ( a − b)2
⇔∑ ≤
cyc
152
Bài 36. (Hojoo Lee)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a2 bc
∑ a 2 + 2bc ≥ 1 ≥ ∑ a 2 + 2bc
cyc cyc
Ch ng minh.
* Ch ng minh
bc
1≥ ∑ (*)
cyc a + 2bc
2
1 1 1
Áp d ng b trên v i x = ,y = 3 ,z = 3 ta suy ra c
a + 2abc
3
b + 2abc c + 2abc
( a − b)( a − c )
∑ a 3 + 2abc
≥0
cyc
y (*) úng.
* Ch ng minh
a2
∑ a 2 + 2bc ≥ 1 (**)
cyc
Ta có
a2 a
(**) ⇔ ∑ 2 − ≥0
cyc a + 2bc a+b+c
154
a ( ab + ac − 2bc)
⇔∑ ≥0
cyc a 2 + 2bc
ca (a − b) ab(c − a )
⇔∑ −∑ 2 ≥0
cyc a + 2bc cyc a + 2bc
2
ca (a − b) bc (a − b)
⇔∑ − ∑ ≥0
cyc a 2 + 2bc cyc b 2 + 2ca
⇔ ∑ ( a − b) 2 c(2bc + 2ca − ab)(c 2 + 2ab) ≥ 0
cyc
t
S a = a(2ab + 2ca − bc )(a 2 + 2bc)
Sb = b(2ab + 2bc − ca )(b 2 + 2ca)
Sc = c (2bc + 2ca − ab)(c 2 + 2ab)
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c . Khi ó, d th y S a , Sb ≥ 0 .
a 2 + bc
∑ b+c ≥ a+b+c
cyc
Ch ng minh.
Ta có
a 2 + bc
∑ b+c ≥ a+b+c
cyc
155
a 2 + bc (b + c )
⇔ ∑ − ≥0
cyc b + c 2
2a 2 − b 2 − c 2
⇔∑ ≥0
cyc b+c
a2 − b2 c2 − a 2
⇔∑ −∑ ≥0
cyc b+c cyc b + c
a2 − b2 a 2 − b2
⇔∑ −∑ ≥0
cyc b + c cyc a + c
(a − b) 2 (a + b)
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc (b + c )( a + c)
ng th c x y ra khi và ch khi a = b = c .
Bài 38. (Gabriel Dospinescu)
x, y , z > 0 . Ch ng minh r ng
1 3 1
∑ 3x + 1 + x + y + z + 1 ≥ ∑ 2 x + y + 1
cyc sym
Ch ng minh.
1 1 1
t a = x + ,b = y + , c = z + .
3 3 3
Khi ó, b t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
1 3 1
∑ 3a + a + b + c ≥ ∑ 2a + b
cyc sym
1 1 1 1
⇔ ∑ + − − ≥0
cyc 3a a + b + c 2a + b 2a + c
(4a + b + c)((2a + b)(2a + c ) − 3a( a + b + c))
⇔∑ ≥0
cyc a (a + b + c)(2a + b)(2a + c)
(a − b)(a − c) ( a − b)( a − c )
⇔∑ −∑ ≥0
cyc a (2a + b) cyc a(2a + c )
(a − b)(a − c) (b − a )(b − c)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc a (2a + b) cyc b ( a + 2b )
2bc + 2ca − ab
⇔ ∑ ( a − b) 2 . ≥0
cyc ab(2a + b)( a + 2b)
156
2ab + 2ca − bc 2ab + 2bc − ca 2bc + 2ca − ab
t Sa = , Sb = , Sc =
bc (2b + c )(b + 2c) ca(2a + c )( a + 2c) ab(2a + b)( a + 2b)
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c . Khi ó, d th y S a , Sb ≥ 0 .
Do b ≥ c nên
b(2a + b)(a + 2b) ≥ c(2a + c )( a + 2c ) > 0
1 1
⇒ ≥ >0
c(2a + c )( a + 2c ) b(2a + b)( a + 2b)
2ab + 2bc − ca 2bc + 2ca − ab
⇒ Sb + Sc = +
ca (2a + c)( a + 2c) ab(2a + b)( a + 2b)
2ab + 2bc − ca 2bc + 2ca − ab
≥ +
ba (2a + b)(a + 2b) ab(2a + b)( a + 2b)
ab + 4bc + ca
=
ba (2a + b)(a + 2b)
≥0
Do ó áp d ng tiêu chu n 2, ta có ngay pcm.
Bài 39. (Iran 1996)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 1 1 9
(ab + bc + ca ) + + ≥
( a + b) (b + c) (c + a ) 2 4
2 2
Ch ng minh.
* Cách 1.
Không m t tính t ng quát gi s c ≥ b ≥ a > 0 .
b + c = 2 x a = − x + y + z
t c + a = 2 y ⇔ b = x − y + z ⇒ x, y , z là dài ba c nh c a m t tam giác.
a + b = 2 z c = x + y − z
Do c ≥ b ≥ a > 0 nên x ≥ y ≥ z > 0
t ng th c c n ch ng minh tr thành
157
1 1 1 9
(2 xy + 2 yz + 2 zx − x 2 − y 2 − z 2 ) 2 + 2 + 2 ≥
4x 4y 4z 4
1 1 1
⇔ (2 xy + 2 yz + 2 zx − x 2 − y 2 − z 2 ) 2 + 2 + 2 ≥ 9
x y z
2 1
∑ ( x − y)2 xy − z 2 ≥ 0
cyc
2 1 2 1 2 1
t Sx = − 2 , S y = − 2 , Sz = −
yz x zx y xy z 2
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x ) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0
Ta ch ng minh
y2S y + z 2S z ≥ 0
⇔ y 3 + z 3 ≥ xyz
Mà y + z > x nên ta ch c n ch ng minh
y 3 + z 3 ≥ ( y + z ) yz
⇔ ( y − z ) 2 ( y + z ) ≥ 0 (ñuùng)
ây, áp d ng tiêu chu n 4, ta suy ra pcm.
* Cách 2.
. N u a, b, c, x, y, z là 6 s th c không âm th a a ≥ b ≥ c và x ≤ y ≤ z thì
158
+ N u 3bc + ca + ab − a 2 ≤ 0 thì
(b − c )2 (3bc + ca + ab − a 2 ) ≤ 0
⇒ x(b − c) 2 (3bc + ca + ab − a 2 ) ≥ y (b − c) 2 (3bc + ca + ab − a 2 )
i có z ≥ y nên
z (a − b) 2 (3ab + bc + ca − c 2 ) ≥ y ( a − b) 2 (3ab + bc + ca − c 2 )
Do ó
∑ x(b − c)2 (3bc + ca + ab − a 2 ) ≥ y ∑ (b − c)2 (3bc + ca + ab − a 2 )
cyc cyc
= 4 y ∑ ab(a − b) 2
cyc
≥0
c ch ng minh.
Tr l i bài toán c a ta.
Ta có
4( ab + bc + ca)
(*) ⇔ ∑ − 3 ≥ 0
cyc ( a + b) 2
(3a + b)(c − a ) (3a + c)(b − c )
⇔ ∑ − ≥0
cyc ( a + b) 2 (a + b) 2
(3a + b)(c − a) (3a + c )(b − c)
⇔∑ − ∑ ≥0
cyc ( a + b)2 cyc ( a + b)2
(3a + b)(c − a) (3a + c )( a − b)
⇔∑ − ∑ ≥0
cyc ( a + b)2 cyc ( a + c ) 2
3ab + bc + ca − c 2
⇔ ∑ ( a − b) . 2
≥0
cyc (b + c ) 2 ( a + c )2
⇔ ∑ ( a − b) 2 (a + b) 2 (3ab + bc + ca − c 2 ) ≥ 0
cyc
Áp d ng B trên v i z = (a + b) 2 , y = (c + a ) 2 , x = (b + c) 2
159
ta suy ra c
⇒ pcm.
Bài 40. (Komal)
a, b, c > 0 th a abc = 1 . Ch ng minh r ng
1 1 1 3 1 1 1 2
+ + − ≥ 2 + 2 + 2 . 2
a b c a+b+c a b c a + b2 + c 2
Ch ng minh.
Ta có
1 1 1 3 1 1 1 2
+ + − ≥ 2 + 2 + 2 . 2
a b c a+b+c a b c a + b2 + c 2
3abc 2( a 2b 2 + b 2 c 2 + c 2 a 2 )
⇔ ab + bc + ca − ≥
a+b+c a2 + b2 + c2
9abc 2( a 2b 2 + b 2 c 2 + c 2 a 2 ) 6abc
⇔ ab + bc + ca − ≥ −
a+b+c a +b +c
2 2 2
a+b+c
c( a − b) 2 c(a − b) 2 (c 2 + bc + ca − 2ab)
⇔∑ ≥∑
cyc a + b + c cyc (a 2 + b 2 + c 2 )( a + b + c)
⇔ ∑ c (a − b) 2 ( a 2 + b 2 + 2ab − bc − ca ) ≥ 0
cyc
t
S a = a(b 2 + c 2 + 2bc − ca − ab )
Sb = b(c 2 + a 2 + 2ca − ab − bc)
Sc = c (a 2 + b 2 + 2ab − bc − ca )
t ng th c c n ch ng minh t ng ng v i
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Không m t tính t ng quát gi s a ≥ b ≥ c . Khi ó, d th y Sb , Sc ≥ 0 .
Ta có
a 2 Sb + b 2 Sa = ab((a − b) 2 ( a + b) + 2c (a 2 + b 2 − ab) + c( a 2 + b 2 )) > 0
ây, áp d ng tiêu chu n 4, ta suy ra pcm.
160
II. Bài t p ngh .
i các b n gi i các bài toán sau làm quen v i ph ng pháp trên và n u có th
các b n hãy th gi i các bài toán này b ng ph ng pháp khác nhé!
Bài 1.
a) (Old and New Inequalities) a, b, c > 0 và a + b + c = 1 . Ch ng minh r ng
a2 + b
∑ b+c ≥ 2
cyc
a 2 + 5b
∑ b+c ≥8
cyc
Bài 2. (Võ Qu c Bá C n)
a) a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
2a 2 + 5bc 21 59(a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2
∑ (b + c)2 ≥ 4 + 4(a + b)2 (b + c)2 (c + a)2
cyc
Bài 3. (Võ Qu c Bá C n)
a) a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a 2 + 2bc 3( a + b + c )
∑ b+c ≥ 2
cyc
161
a 2 + kbc (k + 1)( a + b + c )
∑ b+c ≥ 2
cyc
Bài 4. (Võ Qu c Bá C n)
a, b, c > 0 và ab + bc + ca = 1 . Ch ng minh r ng
a 2 b2 c 2
+ + − 2( a 2 + b 2 + c 2 ) ≥ 3 − 2
b c a
Bài 5. (Võ Qu c Bá C n)
a, b, c > 0 . Tìm h ng s k l n nh t sao cho b t ng th c sau úng
1 1 1 k (ab + bc + ca )
(a + b + c) + + + ≥9+k
a b c a2 + b2 + c2
Bài 6. ( Võ Qu c Bá C n)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a2 3(a 3 + b3 + c 3 )
∑ b + c 2(a 2 + b2 + c2 )
≥
cyc
Bài 8. (Mathnfriends)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 21
∑ a 2 + ab + b2 ≥ 2(a 2 + b2 + c 2 ) + 5(ab + bc + ca)
cyc
162
Bài 10. (Mathlinks)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a2 a2
∑ a + 2b ∑ 2a + b
≥
cyc cyc
1 1 1 x y z 9( x − y ) 2 ( y − z ) 2 ( z − x )2
( x + y + z) + + ≥ 6 + + +
x y z y + z z + x x + y xyz ( x + y )( y + z )( z + x)
b) V i các u ki n nh trên, hãy tìm h ng s k t t nh t cho b t ng th c
1 1 1 x y z k ( x − y)2 ( y − z )2 ( z − x)2
( x + y + z) + + ≥ 6 + + + xyz ( x + y )( y + z )( z + x )
x y z y + z z + x x + y
Bài 12. (Mathlinks)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
b2 + c 2 a 3
∑ a(b + c) − ∑ b + c ≥ 2
cyc cyc
a 2 b 2 c2 1 1 1
27 + 2 + 2 + 2 + ≥ 6(a + b + c) + +
bc ca ab a b c
Bài 15. (Belarus 1997)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a a+c
∑b ≥ ∑b+c
cyc cyc
163
Bài 16. (Belarus 1998)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a a+b b+c
∑ b ≥ b + c + a + b +1
cyc
b+c a
∑ a ≥ 4
∑
b + c
cyc cyc
Bài 19. (Mildorf)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
2∑ a 6 + 16∑ a3b3 ≥ 9∑ a 2b 2 ( a 2 + b 2 )
cyc cyc cyc
7(a 2 + b 2 + c 2 )
∑ 4b2 − bc + 4c 2 ≥ 9
cyc
1 + a 2b 2 5
∑ ( a + b)2 ≥ 2
cyc
164
Bài 23. (Japan 2004)
a, b, c > 0 và a + b + c = 1 . Ch ng minh r ng
a 1+ a
2 ∑ ≥ ∑
cyc b cyc 1 − a
Bài 24. (Vasile Cirtoaje)
a , b, c > 0 , t E (a, b, c) = ∑ a (a − b)( a − c ) . Ch ng minh r ng
cyc
1 1 1
b) + + E ( a, b, c) ≥ ∑ a 2 − ∑ ab
a b c cyc cyc
3 ∑ x 4 − ∑ x3 y ≥ ∑ z 2 ( x − y)2
cyc cyc
cyc
b) Ch ng minh r ng b t ng th c trên c ng úng cho x, y , z ∈ R .
Bài 27. (Mathlinks)
1
a, b, c > 0 và ab + bc + ca = . Ch ng minh r ng
3
a 1
∑ a 2 − bc + 1 ≥ a + b + c
cyc
2a 2 + bc 9
∑ b2 + c 2 ≥ 2
cyc
Bài 30.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a2 a
∑ b2 + c2 ≥ ∑ b + c
cyc cyc
(b + c ) 2
∑ a 2 + 2bc ≥ 4
cyc
Bài 33.
a) (Mathlinks) a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a2 1
∑ (2a + b)(2a + c) ≤ 3
cyc
166
b) (Võ Qu c Bá C n) V i các u ki n nh trên, tìm h ng s k t t nh t cho
t ng th c
a2 1 k ( a − b) 2 (b − c ) 2 (c − a ) 2
∑ (2a + b)(2a + c) ≤ 3 − (2a + b)(2b + c)(2c + a)(2a + c)(2c + b)(2b + a)
cyc
a3 a2
∑ b2 ≥ ∑ b
cyc cyc
∑ ∑ a 4
+ a 3
b ≥ 2
∑
ab 3
cyc cyc cyc
b) Ch ng minh r ng b t ng th c trên c ng úng cho a, b, c ∈ Rr.
167
Bài 40. (Diendantoanhoc)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
∑ a4 + 2 ∑ a3b ≥
cyc ( )
2 + 1 ∑ ab3
cyc
cyc
Bài 41. (Võ Qu c Bá C n)
a) a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
2a 2 + 3bc
∑ b2 + bc + c 2 ≥ 5
cyc
b+c ( a 2 + b 2 + c 2 )(ab + bc + ca )
∑ a ≥ 3+ abc( a + b + c)
cyc
b + c ab + bc + ca
∑ a
+ 2
a + b2 + c 2
≥ 6 +1
cyc
168
Bài 45. (Mathlinks)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
ab + bc + ca 3
∑ ab + bc + ca + 3a 2 ≥ 2
cyc
a 2 + bc 18 a 2 + b 2 + c 2
∑ a 2 + (b + c)2 5 . (a + b + c)2
≤
cyc
1 1 1 9 15 ( a − b)2 (b − c) 2 (c − a ) 2
(ab + bc + ca ) + + ≥ + .
( a + b) (b + c) (c + a) 2 4 4 (a + b) 2 (b + c)2 (c + a) 2
2 2
1 1 1 9 47 (a − b) 2 (b − c )2 (c − a ) 2
(ab + bc + ca ) + + ≥ + .
( a + b) (b + c) (c + a ) 2 4 4 ( a + b)2 (b + c) 2 (c + a ) 2
2 2
b 2 + c 2 − 4a 2
∑ a(b + c) + 3 ≥ 0
cyc
169
Bài 51. (Toán H c Tu i Tr 1998)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 a 2 + b2 + c 2 a b c 1 ab + bc + ca
+ ≥ + + ≥ 2− . 2
2 ab + bc + ca b + c c + a a + b 2 a + b2 + c 2
Bài 52. (Mathlinks)
a, b, c > 0 và a + b + c = 1 . Ch ng minh r ng
2
1 8(a 2 + b 2 + c 2 )2
∑ a (1 − a)(1 − b)(1 − c)
− 2 ≥
cyc
a3 a+b+c
∑ 2a 2 + b2 + c 2 ≥ 4
cyc
∑a a 2 + 2bc ≥ 3( ab + bc + ca)
cyc
170
b) a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
∑a a 2 + 3bc ≥ 2( ab + bc + ca)
cyc
∑a a 2 + kbc ≥ k + 1( ab + bc + ca )
cyc
Bài 58.
a, b, c > 0 và a + b + c = 1 . Ch ng minh r ng
5
(
ab + bc + ca + . (a + b) ab + (b + c) bc + (c + a ) ca ≤ 2
2
)
Bài 59.
a) (Mathlinks) a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
b+c 6
∑ 2a 2 + bc ≥ a + b + c
cyc
171
Bài 62. (Japan 1997)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
(b + c − a ) 2 3
∑ a 2 + (b + c)2 ≥ 5
cyc
(2a + b + c) 2
∑ 2a 2 + (b + c)2 ≤ 8
cyc
(a + b − c) 2 (b + c − a ) 2 (c + a − b) 2 ≥ ( a 2 + b 2 − c 2 )(b 2 + c 2 − a 2 )(c 2 + a 2 − b 2 )
Bài 65. (Mathlinks)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 1 1 3
+ + ≥
11a + bc
2
11b + ca
2
11c + ab
2 2 ab + bc + ca
Bài 66.
a) (Mathinks) a, b, c > 0 và ab + bc + ca = 1 . Ch ng minh r ng
1 + a 2b 2 1 + b 2c 2 1 + c 2 a 2 5
+ + ≥
( a + b) 2 (b + c) 2 (c + a )2 2
b) (Võ Qu c Bá C n) V i các u ki n nh trên, hãy tìm h ng s k t t nh t
cho b t ng th c
1 + a 2b 2 1 + b 2c 2 1 + c 2 a 2 5 k (a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2
+ + ≥ +
( a + b) 2 (b + c) 2 (c + a) 2 2 ( a + b) 2 (b + c ) 2 (c + a )2
Bài 67. (Ph m Kim Hùng)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a abc 5
∑ b + c + 2(a3 + b3 + c3 ) ≥ 3
cyc
172
Bài 68. (Ph m Kim Hùng)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a 3 + b3 + c 3 54abc
+ ≥5
abc ( a + b + c )3
Bài 69. (Ph m Kim Hùng)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
a 4 + b4 + c 4 3abc 2
+ ≥ .( a 2 + b2 + c 2 )
ab + bc + ca a + b + c 3
Bài 70. (Ph m Kim Hùng)
a, b, c > 0 và ab + bc + ca = 1 , k ≥ 2 + 3 . Ch ng minh r ng
1 + bc 1 + ca 1 + ab 12
+ + ≥
ka 2 + bc kb 2 + ca kc 2 + ab k + 1
Bài 71. (Võ Qu c Bá C n)
a) a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 9
∑ 4b2 − bc + 4c 2 ≥ 7(a 2 + b 2 + c2 )
cyc
x2 y y2 z z 2 x
+ + ≥ x2 + y 2 + z 2
z x y
Bài 73. (Mathinks)
a, b, c > 0 . Tìm h ng s k t t nh t cho b t ng th c
a k ( ab + bc + ca ) 3
∑b+c + a2 + b2 + c2
≥ +k
2
cyc
173
Bài 74.
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
abc ( )
a + b + c + ( a + b + c) 2 ≥ 4 3abc (a + b + c)
a 3 + b3 + c 3 k (ab + bc + ca ) 3 k
+ ≥ +
( a + b)(b + c )(c + a ) (a + b + c) 2 8 3
Bài 76. (Vasile Cirtoaje)
a, b, c, k > 0 . Ch ng minh r ng
ab + (k − 3)bc + ca 3( k − 1)
∑ (b − c ) 2 + kbc
≥
k
cyc
174
Bài 81. (Võ Qu c Bá C n)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
b2 + c 2 − a2 c 2 + a 2 − b2 a 2 + b2 − c2
+ 2 + 2 ≥1
a 2 + 2bc b + 2ca c + 2ab
Bài 82. (Toán H c Tu i Tr 2005)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 1 1 b+c c+a a+b
+ + ≥ 2 + 2 + 2
a b c a + bc b + ca c + ab
Bài 83. (Võ Qu c Bá C n)
a, b, c > 0 . Tìm h ng s k t t nh t cho b t ng th c
( a + b)(b + c)(c + a) kabc 8 k
+ 3 3 3≥ +
( a + b + c)( ab + bc + ca) a + b + c 9 3
Bài 84. (Võ Qu c Bá C n)
a, b, c > 0 . Tìm h ng s k t t nh t cho b t ng th c
a b c kabc 3 k
+ + + 3 3 3≥ +
b+c c+a a+b a +b +c 2 3
Bài 85. (Mathlinks)
a, b, c > 0 . Ch ng minh r ng
1 1
∑ 5a 2 − ab + 5b2 ≥ a2 + b2 + c 2
cyc
175
T TÌM TÒI NH V B T NG TH C
Voõ Quoác Baù Caån
Baát ñaúng thöùc laø moät trong nhöõng lónh vöïc hay, khoù vaø loâi cuoán nhaát cuûa toaùn
hoïc. Baïn coù theå deã daøng kieåm chöùng ñöôïc ñieàu naøy qua caùc trang web toaùn hoïc,
trong forum baát ñaúng thöùc cuûa caùc trang web naøy, luoân chieám soá löôïng baøi vieát
nhieàu nhaát. Baøi vieát sau ñaây, toâi xin giôùi thieäu moät phöông phaùp hay, khaù hieäu
quaû ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñoái xöùng ba bieán maø toâi tình côø tìm ñöôïc qua
vieäc giaûi toaùn. Do trình ñoä coøn haïn heïp vaø ñaây chæ laø moät tìm toøi nhoû cuûa toâi neân
khoù loøng traùnh khoûi nhöõng sai soùt, mong baïn ñoïc thoâng caûm.
Phöông phaùp naøy raát ñôn giaûn nhöng khaù hieäu quaû vaø noù ñaõ giuùp toâi giaûi ñöôïc
khaù nhieàu baøi toaùn khoù maø nhöõng phöông phaùp maïnh khaùc nhö S.O.S, doàn
bieán… ñaønh baát löïc.
Xin ñöôïc noùi sô qua veà cô sôû cuûa phöông phaùp naøy, noù ñöôïc xaây döïng hoaøn toaøn
döïa treân 2 Boå ñeà raát cô baûn sau
* Boå ñeà 1. (baát ñaúng thöùc Schur) ∀a, b, c ≥ 0 thì
4 pq − p 3
r≥
9
trong ñoù p = a + b + c, q = ab + bc + ca, r = abc.
* Boå ñeà 2. ∀a, b, c ∈ R thì toàn taïi caùc soá thöïc x0 , y0 , x1, y1 sao cho
p = a + b + c = 2 x0 + y0 = 2 x1 + y1
q = ab + bc + ca = x02 + 2 x0 y0 = x12 + 2 x1 y1
x02 y0 ≤ r = abc ≤ x12 y1
+ Neáu p 2 ≥ 4q thì y0 ≤ 0
+ Neáu p 2 ≤ 4q thì y0 ≥ 0
176
Caùc keát quaû treân chöùng minh töông ñoái ñôn giaûn, caùc baïn neân töï chöùng minh laáy,
xem nhö laø baøi taäp.
Ñeå hieåu roõ hôn tính hieäu quaû cuûa phöông phaùp naøy, caùc baïn haõy cuøng theo doõi
caùc ví duï sau
Ví duï 1. (Vasile Cirtoaje)
ab + bc + ca ≥ a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2
a 2 + b2 + c2
(ab + bc + ca ). ≥ a b +b c +c a
2 2 2 2 2 2
a+b+c
Do caû 2 veá cuûa baát ñaúng thöùc naøy ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, ta coù
1
theå giaû söû a + b + c = 1. Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ 0 ≤ q ≤ . Khi ñoù, baát ñaúng
3
thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
q(1 − 2 q) 2 ≥ q 2 − 2r
f (r ) = 18r + 9q (4q − 1)( q − 1) ≥ 0 (*)
4q − 1
r≥ ≥0
9
Do ñoù
f (r ) = 18r + 9q (4q − 1)( q − 1) ≥ 2(4q − 1) + 9q(4q − 1)(q − 1)
= (4q − 1)(2 − 3q )(1 − 3q) ≥ 0
⇒ (*) ñuùng.
⇒ ñpcm.
177
Ví duï 2. (Vasile Cirtoaje)
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 3. Chöùng minh raèng
a b c 3
P (a, b, c ) = + + ≥
a + bc b + ca c + ab 2
Lôøi giaûi.
Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ 0 ≤ q ≤ 3. Ta coù baát ñaúng thöùc töông ñöông vôùi:
3r 2 + 2r (6 − q) − q 2 ≤ 0
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c hoaëc a = 3, b = c → 0 vaø caùc hoaùn vò.
178
Ví duï 3. (Phaïm Kim Huøng)
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa a + b + c = 1. Chöùng minh raèng
ab + bc + ca ≥ 8( a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 )( a 2 + b 2 + c 2 + 16abc )
Lôøi giaûi.
q, r ≥ 0
Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ 1 theá thì theo baát ñaúng thöùc Schur, ta coù
q ≤
3
4q − 1
r≥ . Töø caùch ñaët, ta coùù
9
a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 = q 2 − 2r
a 2 + b 2 + c 2 = 1 − 2q
q ≥ 8( q 2 − 2r )(16r + 1 − 2q)
⇔ f ( r ) = 8(2r − q 2 )(16 r + 1 − 2q ) + q ≥ 0
4q − 1
* Tröôøng hôïp 2. 4q ≥ 1 ⇒ r ≥ ≥ 0 . Do ñoù
9
32(4q − 1)
f / ( r ) = 6(32r − (4q − 1)(2q + 1)) ≥ 6 − (4q − 1)(2q + 1)
9
2(4q − 1)(23 − 18q )
=
3
≥0
Toùm laïi, trong moïi tröôøng hôïp, ta luoân coù f (r ) laø haøm ñoàng bieán ∀r ≥ 0. Do ñoù
180
BAØI TAÄP
1 1 1 9
(ab + bc + ca ) + + ≥
( a + b) (b + c) (c + a ) 2 4
2 2
Baøi 3.
Cho a, b, c ∈ R thoûa a 2 + b 2 + c 2 = 9. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc
P = 2(a + b + c) − abc
Baøi 4.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
abc 2 ab + bc + ca
a) + ≥ 2
a + b + c 3 a + b2 + c2
3 3 3
2
a 3 + b3 + c3 1 a 2 + b 2 + c 2
b) + ≥
4abc 4 ab + bc + ca
Baøi 5.
Cho x, y , z > 0. Chöùng minh raèng
x4 + y 4 + z 4 2( xy + yz + zx)
+ ≥ 1+ 2
x y +y z +z x
2 2 2 2 2 2
x2 + y2 + z 2
181
Baøi 7.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
1 1 1 9 1 1 1
+ + + ≥ 4 + +
a b c a+b+c a+b b+c c+a
Baøi 8.
Cho a, b, c > 0 thoûa ab + bc + ca = 3. Chöùng minh raèng
1 1 1
+ + ≤1
2+a 2
2+b 2
2 + c2
Baøi 9. (Vasile Cirtoaje)
Cho a, b, c > 0 thoûa ab + bc + ca = 3. Chöùng minh raèng
1 1 1 3
+ + ≥
1+ a 1+ b 1+ c
2 2 2
2
Baøi 10. (Kvant 1993)
Cho a, b, c, d > 0 thoûa a + b + c = 1.Chöùng minh raèng
1 1 d
a3 + b3 + c 3 + abcd ≥ min , +
4 9 27
Baøi 11. (Mihai Piticari, Dan Popescu)
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 1.Chöùng minh raèng
5( a 2 + b 2 + c 2 ) ≤ 6(a 3 + b3 + c3 ) + 1
Baøi 12.
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
a 2 + b2 + c 2 8abc
+ ≥2
ab + bc + ca ( a + b)(b + c)(c + a )
Baøi 13.
Cho x, y , z > 0 thoûa x + y + z = 1. Chöùng minh raèng
xy yz zx 1
+ + ≤
xy + yz yz + zx zx + xy 2
182
Baøi 14. (Phaïm Vaên Thuaän)
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
( a + b + c) 2 1 a 3 + b3 + c 3 a 2 + b 2 + c 2
+ . − ≥4
a 2 + b2 + c2 2 abc ab + bc + ca
Cho a, b, c ∈ R thoûa a 2 + b 2 + c 2 = 1. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc:
P = 3(a + b + c ) − 22abc
a 3 + b3 + c3 + 7 abc ≥ 10
Baøi 19.
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa a + b + c = 3. Chöùng minh raèng
1 1 1 3
+ + ≤
6 − ab 6 − bc 6 − ca 5
Baøi 20. (Vasile Cirtoaje)
3
5( a + b + c ) + ≥ 18
abc
183
HAØM LOÀI (LOÕM),
HAØM NÖÛA LOÀI NÖÛA LOÕM VAØ BAÁT ÑAÚNG THÖÙC
Voõ Quoác Baù Caån
moïi caëp soá khoâng aâm α , β coù toång baèng 1, ta ñeàu coù
f (α x + β y) ≥ α f ( x) + β f ( y)
Haøm soá f ( x) ñöôïc goïi laø loõm treân taäp [ a, b] ⊂ R neáu vôùi moïi x, y ∈ [ a, b] vaø vôùi
moïi caëp soá khoâng aâm α , β coù toång baèng 1, ta ñeàu coù
f (α x + β y) ≤ α f ( x) + β f ( y)
Keát quaû sau ñaây chuùng ta thöôøng duøng ñeå nhaän bieát moät haøm laø loài hay loõm
Neáu f ( x) khaû vi baäc hai treân [ a, b] thì f ( x) loài (loõm) treân [ a, b] khi vaø chæ khi
f // ( x ) ≤ 0 ( f // ( x ) ≥ 0) ∀x ∈ [a, b] .
haèng soá c ( a < c < b) sao cho f ( x) loài treân [ a, c] vaø loõm treân [c, b] (hoaëc ngöôïc
laïi).
II. Moät soá tính chaát.
1. Tính chaát 1.
b ≥ x ≥ z ≥ y ≥ a
Neáu f ( x) laø moät haøm loõm treân [ a, b] thì vôùi moïi ta coù
x + y − z ≥ a
f ( x) + f ( y ) ≥ f ( z ) + f ( x + y − z )
Chöùng minh.
184
Ta coù ∀h thoûa 0 ≤ h ≤ x − y thì toàn taïi α ∈ [0,1] sao cho h = α ( x − y)
Töông töï, ta coù y + h = α x + (1 − α ) y ∈ [a, b] neân theo ñònh nghóa haøm loõm, ta
cuõng coù
f ( y + h) = f (α x + (1 − α ) y ) ≤ α f ( x) + (1 − α ) f ( y )
Do ñoù
f ( x − h) + f ( y + h) ≤ f ( x) + f ( y ) (*)
2. Tính chaát 2.
Neáu f ( x) laø moät haøm loõm treân [ a, b] thì vôùi moïi x1 , x2 ,..., xn ∈ [ a, b] thoûa maõn
f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn ) ≤ ( n − 1) f ( a) + f ( x1 + x2 + ... + xn − ( n − 1) a )
Chöùng minh.
Ta chöùng minh baèng quy naïp theo n .
Deã thaáy khaúng ñònh ñuùng cho 1 bieán soá.
Giaû söû khaúng ñònh ñuùng cho n bieán soá, töùc laø ta coù
f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn ) ≤ ( n − 1) f ( a) + f ( x1 + x2 + ... + xn − ( n − 1) a )
Ta seõ chöùng minh khaúng ñònh ñuùng cho n + 1 bieán soá, töùc laø chöùng minh
f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn +1 ) ≤ nf (a ) + f ( x1 + x2 + ... + xn+1 − na )
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû xn+1 = max{x1 , x2 ,..., xn +1} . AÙp duïng giaû
185
f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn ) ≤ ( n − 1) f ( a) + f ( x1 + x2 + ... + xn − ( n − 1) a )
Do ñoù, ñeå chöùng minh khaúng ñònh ñuùng cho n + 1 bieán soá, ta chæ caàn chöùng minh
f ( x1 + x2 + ... + xn − (n − 1)a ) + f ( xn+1 ) ≤ f (a ) + f ( x1 + x2 + ... + xn +1 − na)
Vaäy khaúng ñònh ñuùng cho n + 1 bieán soá. Theo nguyeân lyù quy naïp, khaúng ñònh
ñuùng vôùi moïi n ≥ 1.
Tính chaát 2 ñöôïc chöùng minh.
ta coù
f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn ) ≥ ( n − 1) f ( a) + f ( x1 + x2 + ... + xn − ( n − 1) a )
coù
f ( x) ≥ f / ( x0 )( x − x0 ) + f ( x0 )
+ Neáu f ( x) khaû vi baäc 2 treân [ a, b] vaø loài treân [ a, b] thì vôùi moïi x, x0 ∈ [ a, b] ta
coù
f ( x) ≤ f / ( x0 )( x − x0 ) + f ( x0 )
Töø tính chaát treân, ta suy ra ñöôïc baát ñaúng thöùc Jensen noåi tieáng. Caùc baïn haõy thöû
chöùng minh laïi baèng caùch söû duïng tính chaát 3 xem nhö laø baøi taäp.
186
III. ÖÙng duïng vaøo baát ñaúng thöùc.
Caùc ñònh lyù sau ñaây coù theå xem nhö laø moät phöông phaùp chöùng minh baát ñaúng
thöùc khaù hieäu quaû. (baïn cuõng neân töï chöùng minh laáy xem nhö laø baøi taäp, löu yù laø
ñeå chöùng minh chuùng, ta chæ caàn duøng caùc tính chaát treân laø ñuû).
1. Ñònh lyù 1.
x1 , x2 ,..., xn laø n soá thöïc thoûa maõn
i) x1 ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
ii) xi ∈ [a, b] ∀i = 1, n
iii) x1 + x2 + ... + xn = C (C laø haèng soá)
vaø f laø moät haøm treân [ a, b] thoûa maõn f loài treân [ a, c] vaø loõm treân [c, b] .
Ñaët F = f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn )
Khi ñoù
F ñaït min khi x1 = x2 = x3 = ... = xk −1 = a, xk +1 = ... = xn ∈ [a, b] (k = 1, 2,..., n)
i) x1 ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
ii) xi ∈ [a, b] ∀i = 1, n
iii) x1 + x2 + ... + xn = C (C laø haèng soá)
vaø f laø moät haøm treân [ a, b] thoûa maõn f loõm treân [ a, c] vaø loài treân [c, b] .
Ñaët F = f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn )
Khi ñoù
F ñaït max khi x1 = x2 = x3 = ... = xk −1 = a, xk +1 = ... = xn ∈ [a, b] ( k = 1, 2,..., n)
187
3. Ñònh lyù 2.
x1 , x2 ,..., xn laø n soá thöïc thoûa maõn
i) x1 ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
ii) xi ∈ ( −∞, +∞) ∀i = 1, n
iii) x1 + x2 + ... + xn = C (C laø haèng soá)
vaø f laø moät haøm treân [ a, b] thoûa maõn f loài treân (−∞, c] vaø loõm treân [c, +∞) .
Ñaët F = f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn )
Khi ñoù,
F ñaït min khi x1 ≤ x2 = x3 = ... = xn
i) x1 ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
ii) xi ∈ ( −∞, +∞) ∀i = 1, n
iii) x1 + x2 + ... + xn = C (C laø haèng soá)
vaø f laø moät haøm treân [ a, b] thoûa maõn f loõm treân (−∞, c] vaø loài treân [c, +∞) .
Ñaët F = f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn )
Khi ñoù,
F ñaït max khi x1 ≤ x2 = x3 = ... = xn
Lôøi giaûi.
188
π
Xeùt haøm soá f ( x) = tgx vôùi x ∈ 0, .
2
Ta coù
f / ( x) = tg 2 x + 1
f // ( x) = 2tgx( tg 2 x + 1) > 0
π
⇒ f ( x) laø haøm loõm treân 0, .
2
Do ñoù, theo tính chaát haøm loõm, ta coù
Do ñoù
P = f ( A) + 2 f ( B ) + 5 f (C )
≥ 12 + 10( A + B + C − arctg3 − arctg 2 − arctg1)
= 12 ( vì A + B + C = arctg3 + arctg 2 + arctg1 = π )
A = arctg3
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi B = arctg 2 .
π
C =
4
Vaäy
min P = 12.
189
Ví duï 2.
Cho caùc soá döông a, b, c thoûa 21ab + 2bc + 8ca ≤ 12. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu
thöùc
1 2 3
P= + +
a b c
Lôøi giaûi.
1 2 3
Ñaët x = , y = , z = , baøi toaùn chuyeån veà
a b c
x, y , z > 0 thoûa 2 x + 4 y + 7 z ≤ 2 xyz. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
P= x+ y+z
Khoâng maát tính toång quaùt, ta chæ caàn xeùt tröôøng hôïp 2 x + 4 y + 7 z = 2 xyz laø ñuû (taïi
7 2 7
sao?). Ñaët x = 7m, y = .n, z = . p thì ta coù m + n + p = mnp . Do ñoù, toàn
2 7
taïi tam giaùc nhoïn ABC sao cho m = tgA, n = tgB, p = tgC. Khi ñoù, ta coù
7
P= .(14tgA + 7 tgB + 4tgC )
14
π
Xeùt haøm soá f ( x) = tgx vôùi x ∈ 0, .
2
Ta coù
f / ( x) = tg 2 x + 1
f // ( x) = 2tgx( tg 2 x + 1) > 0
π
⇒ f ( x) laø haøm loõm treân 0, .
2
Do ñoù, theo tính chaát haøm loõm, ta coù
3 7 3 7 3 7
f ( A) ≥ f arctg + f arctg
/
A − arctg
7 7 7
190
3 7 16 3 7
= + . A − arctg
7 7 7
3 7
⇒ 14 f ( A) ≥ 6 7 + 32 A − arctg
7
( ) ( )(
f (C ) ≥ f arctg 7 + f / arctg 7 C − arctg 7 )
(
= 7 + 8 C − arctg 7 )
(
⇒ 4 f (C ) ≥ 4 7 + 32 C − arctg 7 )
Do ñoù
7
P= .(14 f ( A) + 7 f ( B) + 4 f (C ))
14
7 3 7 5 7
≥ .15 7 + 32 A + B + C − arctg − arctg − arctg 7
14 7 7
15 3 7 5 7
= (vì A + B + C = arctg + arctg + arctg 7 = π )
2 7 7
3 7 1
A = arctg a =
7 m = 3 3
5 7 5 4
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi B = arctg ⇔ n = ⇔ b = .
7 2 5
C = arctg 7 p = 2 3
c = 2
Vaäy
191
15
min P = .
2
1 1 1 n
+ + ... + ≥ min 1, k
(1 + a1 ) k
(1 + a2 ) k
(1 + an ) k
2
Chöùng minh.
Neáu n = 1 thì baát ñaúng thöùc ñaõ cho hieån nhieân ñuùng.
Neáu n = 2
+ Neáu 0 < k < 1 thì ta coù
1 1 1 1 1 1
+ ≥ + = + =1
(1 + a1 ) k
(1 + a2 ) 1 + a1 1 + a2 1 + a1 1 + 1
k
a1
1 1 a1k + 1 1
+ = ≥ k −1 (theo baát ñaúng thöùc Holder)
(1 + a1 ) k
(1 + a2 ) k
( a1 + 1) k
2
Xeùt n ≥ 3
n
Ta chöùng minh baát ñaúng thöùc ñuùng cho giaù trò tôùi haïn 1 = ⇔ k = log2 n .
2k
Do n ≥ 3 neân n − 1 > k > 1 .
Khi ñoù
+ ∀m ≥ k , ta coù
m m
n
1 1 n 1 k 1 n k n
∑ (1 + a )m m −1 ∑ (1 + a )k ≥ m −1 . 2k = 2m
≥ .
nk
i =1 i i =1 i
nk
+ ∀m ≤ k , ta coù
k
n 1 m n
1 n
1
∑ m
≥ ∑ ≥ 1 ⇒ ∑ ≥1
i =1 (1 + ai ) i =1 (1 + ai ) k
i =1 (1 + ai ) m
192
Khoâng maát tính toång quaùt giaû söû 0 < a1 ≤ a2 ≤ ... ≤ an .
x1 ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
Ñaët x1 = ln a1 , x2 = ln a2 ,..., xn = ln an thì
x1 + x2 + ... + xn = 0 (do a1a2 ...an = 1)
1
Xeùt haøm soá f ( x) =
(e + 1) k
x
Ta coù
ke x .(ke x − 1)
f ( x) =
//
(e x + 1) k + 2
f // ( x ) = 0 ⇔ x = − ln k
Töø ñoù, ta coù f loài treân (−∞, − ln k ] vaø loõm treân [ − ln k , +∞)
n −1 1
⇒ min P ≥ min t + − ( n−1) t k
(t ≥ 0)
(e + 1) + 1)
k
(e
n −1 x ( n−1) k
= min + n −1 k
( x = et ≥ 1) (1)
( x + 1) ( x + 1)
k
n −1 x ( n−1) k
Tieáp theo, ta seõ tìm min cuûa haøm soá g ( x) = + vôùi x ≥ 1
( x + 1) k ( x n−1 + 1) k
x ( n−1) k −1 1
Ta coù g / ( x) = ( n − 1) k n−1 k +1
− k +1
( x + 1) ( x + 1)
g / ( x) = 0 ⇔ x ( n −1) k −1.( x + 1) k +1 = ( x n −1 + 1) k +1
( n −1) k −1
⇔x k +1
.( x + 1) = x n −1 + 1 (2)
1
Ñaët t = x k +1 ⇒ t ≥ 1 . Khi ñoù, phöông trình (2) trô ûthaønh
t ( n−1) k −1.(t k +1 + 1) = t ( n−1)( k +1) + 1
⇔ t ( n−1)( k +1) − t nk − t ( n−1) k −1 + 1 = 0
193
Xeùt haøm soá h(t ) = t ( n −1)( k +1) − t nk − t ( n −1) k −1 + 1 vôùi t ≥ 1
t 1 t0 +∞
h / (t ) _ 0 +
0 +∞
h(t )
g ( x)
1 1
194
{ }
g ( x ) ≥ min g (1), lim g ( x) = 1 ∀x ≥ 1
x →∞
(3)
raèng
1 1 1 n
+ + ... + ≤
1 + ka1 1 + ka2 1 + kan k +1
Lôøi giaûi.
2n − 1
Ñaët yi = kai (i = 1, n) ⇒ y1 y2 ... yn = k n vôùi k = n y1 y2 ... yn ≤ . Khi ñoù, baát
(n − 1) 2
x ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
Ñaët x1 = ln y1, x2 = ln y2 ,..., xn = ln yn thì 1
x1 + x2 + ... + xn = n ln k (do a1a2 ...an = 1)
1
Xeùt haøm soá f ( x) =
(e + 1)1 2
x
e x .(e x − 2) //
Ta coù f ( x) =
//
; f ( x ) = 0 ⇔ x = ln 2
4(e x + 1)5 2
Töø ñoù, ta coù f loài treân (−∞,ln 2] vaø loõm treân [ln 2, +∞)
n −1 1
⇒ max P ≤ max + (t ≤ ln k )
e +1
t
e n ln k −( n−1) t + 1
195
n −1
n −1 x2
= max + (x = e ≤ k)
t
(1)
x +1 x n−1 + k n
n −1
n −1 x 2
Tieáp theo, ta seõ tìm max cuûa haøm soá g ( x) = + vôùi x ≤ k
x +1 n −1
x + kn
n −3
−
.
n 2
n 1 k x 1
Ta coù g / ( x) = 3
− 3
2 n−1
(x + k ) ( x + 1) 2
n 2
n −3 3 3
n −1
g ( x) = 0 ⇔ k x
/ n 2
.( x + 1) = ( x 2
+k ) n 2
2n n −3
⇔k 3x 3
.( x + 1) = x n−1 + k n (2)
2 2
Ñaët t = x ⇒ t ≤ k . Khi ñoù, phöông trình (2) trô ûthaønh
3 3
2 n n −3
23 3( n2−1)
k t3 2 . t + 1 = t + kn
3( n −1) 2n n 2 n n −3
⇔t 2 −k t −k t
3 2 3 2 + kn = 0
3( n −1) 2n n 2 n n −3 2
Xeùt haøm soá h(t ) = t 2 −k t −k t 3 2 3 2 + k vôùi t ≤ k
n 3
1
n −5
2n 3 2n
Ta coù h / (t ) = .t 3
. 3( n − 1)t n − nk 3 t 2 − (n − 3)k 3
2
2n 3 2n
h (t ) = 0 ⇔ 3( n − 1)t − nk t − (n − 3)k
/ n 3 2 3
=0
2n 3 2n 2
Xeùt tieáp haøm soá m(t ) = 3( n − 1)t − nk t − ( n − 3) k n 3 2 3
vôùi t ≤ k 3
3n 2
1 2 n −3 2n
Ta coù m (t ) = t . 2( n − 1)t
/ 2
− k 3
2
2
2n 2 n −3
m (t ) = 0 ⇔ t0 =
/ k 3
2(n − 1)
196
2n − 1
2
Do 0 < k ≤ neân t0 < k 3 . Qua t0 thì m / (t ) ñoåi daáu töø aâm sang döông neân
(n − 1) 2
2
m(t ) nghòch bieán treân (0, t0 ] vaø ñoàng bieán treân t0 , k 3 .
2 2n
2n -1
Ta laïi coù m(0) = 3 − n ≤ 0, m k 3 = nk 3 (2 − k ) > 0 do 2 > ≥ k
(n -1) 2
2
Neân phöông trình m(t ) = 0 coù nghieäm duy nhaát 0 < t1 < k . 3
2
⇒ Phöông trình h (t ) = 0 coù nghieäm duy nhaát 0 < t1 < k
/ 3
t 0 t1 k2 3
h / (t ) _ 0 +
kn 0
h(t )
Do ñoù g / ( x) = 0 coù 2 nghieäm döông phaân bieät laø k vaø t23 2 < t13 2 < k .
g ( x)
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû x ≤ y ≤ z
x( x 2 − 3)
f ( x) = 2
//
( x + 1)3
f // ( x ) = 0 ⇔ x = 0 ∨ x = ± 3
(
Qua 0 thì f // ( x ) ñoåi daáu töø döông sang aâm neân f ( x) loõm treân − 3,0 vaø loài
treân 0, 3 . )
Do ñoù, theo Ñònh lyù 1’, ta coù P( x, y, z ) = f ( x) + f ( y) + f ( z ) ñaït max khi
x = y = z x = − 3, y = z x = y = − 3
∨ ∨
x + y + z = 1
x + y + z = 1 x + y + z = 1
Hay
x = − 3
1 x = y = − 3
x= y = z = ∨ ∨ (loaïi)
3 y = z = 3 + 1 z = 1 + 2 3
2
Ta laïi coù
1 1 1 9
P , , =
3 3 3 10
198
3 +1 3 +1 5+4 3 9
P − 3, , = <
2 2 4 4 + 3 10 ( )
Do ñoù
9
max P ( x, y , z ) = .
10
Cuõng theo Ñònh lyù 1’, ta coù P( x, y, z ) = f ( x) + f ( y) + f ( z ) ñaït min khi
x = y = z x = y, z = 3 y = z = 3
∨ ∨
x + y + z = 1 x + y + z = 1 x + y + z = 1
Hay
1− 3
1 x = y = x = 1− 2 3
x= y = z = ∨ 2 ∨ (loaïi)
3 y = z = 3
z = 3
Ta laïi coù
1 1 1 9
P , , =
3 3 3 10
1− 3 1− 3 5−4 3
P , 3 =
( )
,
2 2 4 4− 3
Vaäy
5−4 3
min P( x, y, z ) = .
(
4 4− 3 )
Keát luaän
9
max P ( x, y, z ) =
10
5−4 3
min P( x, y, z ) =
(
4 4− 3 )
199
Ví duï 6. (Crux mathematicorum)
Cho caùc soá khoâng aâm x1 , x2 ,..., xn (n ≥ 2) thoûa x1 + x2 + ... + xn = 1. Chöùng minh
raèng
1 − x1 1 − x2 1 − xn 2
P= + + ... + ≤ n−2+
1 + x1 1 + x2 1 + xn 3
Chöùng minh.
1− x
Xeùt haøm soá f ( x ) = vôùi x ∈ [0,1] .
1+ x
Ta coù
(1 + x) 2 (1 − 2 x )
f // ( x) =
(1 + x)3 (1 − x) (1 + x)3 (1 − x)
1
f // ( x) = 0 ⇔ x =
2
1 1
Qua thì f // ( x ) ñoåi daáu töø döông sang aâm neân f ( x) loõm treân 0, 2 vaø loài treân
2
1
2 ,1 . Do ñoù, theo Ñònh lyù 1’, ta coù P = f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn ) ñaït max khi
Hay
x1 = x2 = ... = xm = 0
1 ( m = 0, n − 1)
m+1
x = x m+2 = ... = x =
n−m
n
Ta coù
t 2 − (t + 1)3 (t − 1)
g (t ) =
/
(t + 1)3 (t − 1)
t 4 − (t + 1)3 (t − 1)
=
(
(t + 1)3 (t − 1) t 2 + (t + 1)3 (t − 1) )
−2t 3 + 2t 2 + 1
=
(
(t + 1)3 (t − 1) t 2 + (t + 1)3 (t − 1) )
< 0 (do t ≥ 2)
Töø (1) vaø (2) suy ra trong moïi tröôøng hôïp, ta luoân coù
2
P ≤ n−2+
3
⇒ ñpcm.
201
Ví duï 7.
Cho caùc soá thöïc döông a, b, c thoûa abc = 1. Chöùng minh raèng
1 1 1
+ 2 + 2 ≤3
a − a +1 b − b +1 c − c +1
2
Nhaän xeùt.
1
neáu laøm theo caùch laøm treân, ta seõ xeùt haøm soá f (t ) = ñeå xem f (t ) coù
e − et + 1
2t
laø haøm nöûa loài nöûa loõm hay khoâng. Nhöng ruûi thay, f (t ) laïi khoâng phaûi laø haøm
et (4e3t − 3e 2t − 3et + 1)
nöûa loài nöûa loõm. Thaät vaäy, ta coù f // (t ) = . Deã thaáy f // (t )
(e − e + 1)
2t t 3
coù 2 nghieäm phaân bieät neân f (t ) khoâng phaûi laø haøm nöûa loài nöûa loõm. Vaäy phaûi
laøm sao baây giôø? Laøm theá naøo ñeå vöôït qua noù ñaây? Sau ñaây giaûi phaùp cuûa toâi cho
vaán ñeà treân
Chöùng minh.
Ta coù Boå ñeà sau
Boå ñeà. Vôùi moïi soá thöïc döông a, b, c thoûa abc = 1 , ta coù
1 1 1
P (a, b, c ) = + 2 + 2 ≥1
a + a +1 b + b +1 c + c +1
2
Chöùng minh.
1
ñoù, ta coù x + y + z = 0 vaø P (a, b, c) = f ( x) + f ( y ) + f ( z ) vôùi f (t ) = .
e + et + 1
2t
Ta coù
et (4e3t + 3e 2t − 3et − 1)
f // (t ) =
(e 2t + et + 1)3
202
Deã thaáy f // (t ) = 0 coù duy nhaát moät nghieäm t0 vaø qua t0 thì f // (t ) ñoåi daáu töø aâm
sang döông neân f (t ) loài treân (−∞, t0 ] vaø loõm treân [t0 , +∞) neân theo Ñònh lyù 2, ta
coù P (a, b, c) ñaït min khi x ≤ y = z . Do ñoù, ta chæ caàn chöùng minh
f ( x) + 2 f ( y ) ≥ 1
1 2
⇔ 2x + 2y ≥1 (*)
e + e +1 e + ey +1
x
Vôùi x, y ∈ R thoûa x + 2 y = 0 .
Ta coù
2 1
(*) ⇔ + ≥ 1 (m = e y )
m + m +1
2 1
+
1
+1
m4 m2
2 m4
⇔ 2 + ≥1
m + m + 1 m4 + m2 + 1
2 m4
⇔ 2 + ≥1
m + m + 1 ( m 2 + m + 1)( m 2 − m + 1)
⇔ 2( m 2 − m + 1) + m 4 ≥ m 4 + m 2 + 1
⇔ ( m − 1) 2 ≥ 0 (ñuùng)
203
a2 + 1 b2 + 1 c2 + 1
⇔ + + ≤2
a 4 + a 2 + 1 b 4 + b2 + 1 c4 + c2 + 1
2( a 2 + 1) 2(b 2 + 1) 2(c 2 + 1)
⇔ 4 + + ≤4
a + a 2 + 1 b 4 + b2 + 1 c4 + c2 + 1
(a 2 + a + 1) + (a 2 − a + 1) (b 2 + b + 1) + (b 2 − b + 1)
⇔ + +
(a 2 + a + 1)( a 2 − a + 1) (b 2 + b + 1)(b 2 − b + 1)
(c 2 + c + 1) + (c 2 − c + 1)
+ ≤4
(c 2 + c + 1)(c 2 − c + 1)
1 1
⇔ ∑ 2 +∑ 2 ≤4
cyc a − a + 1 cyc a + a + 1
(**)
Laïi aùp duïng Boå ñeà treân, ta coù
1
∑ a2 + a + 1 ≥ 1
cyc
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 1.
204
Baøi taäp.
Cho a, b, c laø caùc soá thöïc döông cho tröôùc vaø x, y , z laø caùc soá thöïc döông thoûa
maõn ax + by + cz = xyz. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
P= x+ y+z
Cho a, b, c laø caùc soá thöïc khoâng aâm. Chöùng minh raèng
k k k
a b c 3
+ + ≥ min 2, k ∀k ≥ 0
b+c c+a a+b 2
U Baøi 3 . (Crux mathematicorum)
U
U Baøi 4 .
U
x1 + x2 + ... + xn n −1
=r≥
n n
x1 + x2 + ... + xn n −1
=r≤
n n − n +1
2
U Baøi 7 .
U
1
n x1 x2 ...xn = p ≤
n −1
Chöùng minh raèng
1 1 1 n
+ + ... + ≤
1 + x1 1 + x2 1 + xn 1 + p
U Baøi 8 .
U
n
n x1 x2 ...xn = p ≤ −1
n −1
U Baøi 9 .
U
Cho tam giaùc ABC. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa caùc bieåu thöùc
Q = sin m A.sin n B.sin p C (m, n, p laø caùc soá thöïc döông cho tröôùc)
206
CAÙC BAØI TOAÙN CHOÏN LOÏC
----oOo----
ab bc ca a+b+c
+ + ≤
a + 4b + 4c b + 4c + 4a c + 4a + 4b 9
Lôøi giaûi.
* Caùch 1.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
9∑ ab(4a + 4b + c)(4a + b + 4c) ≤
cyc
Ñaëêt b = a + x, c = a + y
∑ a 4 = 3a 4 + 4( x + y)a3 + 6( x 2 + y 2 )a 2 + 4( x3 + y3 )a + x4 + y 4
cyc
207
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
27( x 2 + y 2 − xy ) a 2 + (21x 3 + 21y 3 − 45 x 2 y + 36 xy 2 )a +
+ 4 x 4 + 4 y 4 − 11x 3 y − 3x 2 y 2 + 16 xy 3 ≥ 0
⇔ 27( x 2 + y 2 − xy )a 2 + (21x 3 + 21 y 3 − 45 x 2 y + 36 xy 2 )a +
+ ( x − 2 y ) 2 (4 x 2 + 5 xy + y 2 ) ≥ 0 (ñuùng)
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c hoaëc a = 0, b = 2c vaø caùc hoaùn vò töông
öùng.
* Caùch 2.
Ta coù
3ab b
∑
cyc a + 4b + 4c
+ b = 4( a + b + c).∑
cyc a + 4b + 4c
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
a b c 1
+ + ≤ (*)
4a + 4b + c 4b + 4c + a 4c + 4a + b 3
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû a + b + c = 3 . Khi ñoù, ta coù
a b c
(*) ⇔ + + ≤1
4−c 4−a 4−b
⇔ ∑ a (4 − a )(4 − b) ≤ (4 − a )(4 − b)(4 − c )
cyc
⇔ a 2b + b 2c + c 2 a + abc ≤ 4
Nhö vaäy, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta caàn phaûi chöùng minh
a 2b + b 2c + c 2 a + abc ≤ 4 (**)
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû b naèm giöõa a vaø c.
Do ñoù
c( a − b)(c − b) ≤ 0
⇔ b 2c + c 2 a ≤ bc 2 + abc
⇔ a 2b + b 2c + c 2 a + abc ≤ a 2b + bc 2 + 2abc = b( a + c) 2
208
Maët khaùc, aùp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
2b + ( a + c ) + (a + c)
2
Vaäy
a 2b + b 2c + c 2a + abc ≤ 4
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c hoaëc a = 0, b = 2c vaø caùc hoaùn vò töông
öùng.
Lôøi giaûi.
Do ñoù
f (a, b, c) ≥ f (a, b + c, 0)
= f ( a,3 − a,0)
= 36a (3 − a ) − a 3 (3 − a)3 (a 3 + (3 − a )3 )
= 9a(3 − a )(a 2 − 3a + 2) 2 ( a (3 − a) + 1) ≥ 0
209
⇒ f ( a, b, c) ≥ 0 (ñpcm)
Lôøi giaûi.
+ Caùch 1.
Khoâng maát tính toång quaùt giaû söû a ≥ b ≥ c ≥ d ≥ 0
1 1
* Tröôøng hôïp 1. a ≥ 3 ⇒ b + c + d ≤ 1 ⇒ 0 ≤ b ≤ 1,0 ≤ c ≤ ,0 ≤ d ≤ .
2 3
⇒ (1 + a 4 )(1 + b 4 )(1 + c 4 )(1 + d 4 ) − (1 + a 3 )(1 + b3 )(1 + c3 )(1 + d 3 ) ≥
1 3 1 3
≥ (1 + a ) − (1 + a )(1 + 1 ) 1 + 1 +
4 3 3
2 3
7 4
= a 4 − .a 3 −
3 3
7 4
≥ 3a 3 − .a 3 −
3 3
2
= .( a 3 − 2) > 0
3
⇒ (1 + a 4 )(1 + b 4 )(1 + c 4 )(1 + d 4 ) ≥ (1 + a 3 )(1 + b3 )(1 + c3 )(1 + d 3 )
* Tröôøng hôïp 2. 3 ≥ a ≥ b ≥ c ≥ d ≥ 0
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
∑ ( 2ln(1 + a 4 ) − 2ln(1 + a3 ) ) ≥ 0
cyc
Ta coù
8 x3 6x2 ( x − 1)( − x 6 + x5 + x4 + 7 x 2 + x + 1)
f ( x) = 4
/
− −1 =
x + 1 x3 + 1 ( x 4 + 1)( x 3 + 1)
210
Deã thaáy f / ( x) = 0 chæ coù 2 nghieäm döông phaân bieät laø 1 vaø x0 ∈ (2,3).
Qua 1 thì f / ( x ) ñoåi daáu töø aâm sang döông, qua x0 thì f / ( x ) ñoåi daáu töø döông
sang aâm neân
f ( x) ≥ min { f (1), f (3)} = min {0, 2(ln41 − ln14 − 1)} = 0 ∀x ∈ [ 0,3]
( )
⇒ ∑ 2ln (1 + a 4 ) − 2ln (1 + a 3 ) ≥ ∑ (a − 1) = 0
cyc cyc
⇒ ñpcm.
* Nhaän xeùt.
Baèng caùch laøm hoaøn toaøn töông töï, ta coù keát quaû sau
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa maõn a + b + c + d = 4 . Khi ñoù, ta coù
+ Caùch 2.
Ta seõ chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ baèng phöông phaùp phaûn chöùng.
Giaû söû ngöôïc laïi toàn taïi boán soá khoâng aâm (a, b, c, d ) thoûa a + b + c + d = 4 sao
cho
Ñaët Fk = (1 + a k )(1 + b k )(1 + c k )(1 + d k ) . Theá thì theo baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki,
ta coù
Thaät vaäy
coù
2
x + t 2
(1 + x )(1 + t ) ≥ 1 +
2
2 2
2
y + z 2
(1 + y )(1 + z ) ≥ 1 +
2
2 2
212
2
x + t 2 y + z 2
⇒ (1 + x )(1 + y )(1 + z )(1 + t ) ≥ 1 +
2 2 2 2
1 +
2 2
x + t < 2 x+t y+ z
Töø ta coù + < 2 . Do ñoù, theo (6), ta laïi coù
y + z < 2 2 2
2
x + t 2 y + z 2 x + y + z + t 2
1 + 1 + ≥ 1 +
2 2 4
Do ñoù
4
x + y + z + t 2
(1 + x )(1 + y )(1 + z )(1 + t ) ≥ 1 +
2 2 2 2
4
⇒ (5) ñuùng
⇒ (4) ñuùng.
Töø ñaây daãn ñeán maâu thuaãn.
Vaäy ta phaûi coù
* Ghi chuù.
Ngoaøi 2 caùch chöùng minh treân, ta coøn coù moät caùch chöùng minh nöõa laø chöùng minh
baát ñaúng thöùc maïnh hôn nhö sau
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa maõn a + b + c + d = 4 . Khi ñoù, ta coù
Chöùng minh.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
Thaät vaäy
f (a, b, c, d ) − f ( x, a + b − x, c, d ) =
= ( a − x)( x − b)((c + 1)( d + 1) − (c 2 + 1)(d 2 + 1)( ab − x 2 + ax + bx − 2))
Töø ñaây, söû duïng giaû thieát, ta deã daøng chöùng minh ñöôïc
f (a, b, c, d ) ≥ f ( x, a + b − x, c, d )
(a + c − x ) + b + x x = min{x, b, a + c − x}
Chuù yù raèng x = neân neáu x = max{x, b, a + c − x} thì ta coù x = b =
3
= a + c − x neân f (a + c − x, b, x, d ) = f ( x, x, x, d )
Giaû söû ngöôïc laïi, khi ñoù coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
b< x < a+c− x (2)
b > x > a+c−x (3)
Lôøi giaûi.
Neáu n = 1, n = 2 thì baát ñaúng thöùc ñaõ cho trôû thaønh ñaúng thöùc.
Xeùt n ≥ 3
n n
1 1
Ñaët yi =
xi
(i = 1, n) thì ∑
i =1
yi = ∑ . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông
i =1 y i
ñöông vôùi
n
yi2
∑ (n − 1) y 2 + 1 ≤ 1
i =1 i
n
1
⇔∑ ≥1
i =1 (n − 1) yi2 + 1
n
1
Giaû söû ngöôïc laïi ∑
i =1 ( n − 1) y + 1
2
< 1.
i
1 n
1 − ai
Ñaët ai = (i = 1, n) thì ai > 0 ∀i = 1, n, ∑ ai < 1 vaø yi = ∀i = 1, n
(n − 1) yi + 1
2
i =1 ( n − 1) ai
215
∑aj n
Ñaët bi = j ≠i
∀i = 1, n, a = ∑ ai
n −1 i =1
Ta coù
n
1 − ai bi
∑
i =1
ai < 1 ⇒ 1 − a i > ∑ a j = ( n − 1)bi
j ≠i
∀i = 1, n ⇒ yi =
( n − 1) ai
>
ai
∀i = 1, n
n n
bi
⇒ ∑ yi > ∑
i =1 i =1 ai
Ta chöùng minh
n n
bi a
∑
i =1
≥∑ i
ai i =1 bi
(*)
n ∑ a j − (n − 1)ai
=∑ j ≠i
i =1 ai ( a − ai )
1 1
= ∑ i j a (a − a ) a (a − a )
( a − a ) −
1≤i < j ≤ n
j j i i
(ai − a j ) 2 . ∑ ak
= ∑ k ≠i ,k ≠ j
1≤i < j ≤ n ai a j ( a − ai )( a − a j ). ( ai ( a − ai ) + a j ( a − a j ) )
≥0
( ai − a j ) 2 ( a − ai − a j )
= ∑
1≤i < j ≤ n ai a j ( a − ai )( a − a j ). ( ai ( a − ai ) + a j ( a − a j ) )
b
n
a
⇒ ∑ i − i ≥ 0
i =1 ai bi
n n
bi a
⇒∑ ≥∑ i
i =1 ai i =1 bi
⇒ (*) ñuùng.
216
n n n n
bi ai 1
Vaäy ∑ yi > ∑ ≥∑ > ∑ . Ñieàu naøy traùi vôùi giaû thieát.
ai i =1 bi i =1 yi
i =1 i =1
n
1
Vaäy ta phaûi coù ∑ (n − 1) y 2 + 1 ≥ 1 (ñpcm).
i =1 i
Lôøi giaûi.
1
f x, x, 2 ≥ 0
x
4
1 1
⇔ 8 2 x + 2 − 81(1 + x 2 ) 2 1 + 4 ≥ 0
x x
⇔ 8(2 x + 1) − 81x (1 + x ) (1 + x 4 ) ≥ 0
3 4 4 2 2
1
f x, x, 2 ≥ 0 (*)
x
Tieáp theo, khoâng maát tính toång quaùt giaû söû a ≥ b ≥ c . Ta chöùng minh
f (a, b, c) ≥ f ( ab , ab , c )
⇔ 8( a + b + c) 4 − 81(1 + a 2 )(1 + b 2 )(1 + c 2 ) ≥
( )
4
≥ 8 2 ab + c − 81(1 + ab) 2 (1 + c 2 )
( )
a − b (a + b + c) 2 + c + 2 ab ( ) ( )
+ 2c ≥
2 2 2
⇔8 a+ b
≥ 81(a − b) (1 + c 2 )
2
217
⇔ 8 (a + b + c ) 2 + c + 2 ab ( ) ( ) + 2c −
2 2
a+ b
( )
2
− 81 a + b (1 + c 2 ) ≥ 0
2
( ) ( ) ( )
2
⇔ 8 + c − 2 ab + c + 2 ab
+ 2c −
2 2
a+ b a+ b
( )
2
− 81 a + b (1 + c 2 ) ≥ 0 (**)
( )
2
Ñaët t = a+ b ⇒ t ≥ 4 ab ≥ 4 ≥ 4c
(
g / (t ) = 8 t + c − 2 ab + c + 2 ab ) ( ) (
+ 16(t + 2c) t + c − 2 ab − 81(1 + c 2 )
)
2 2
(
≥ 8 4 ab + c − 2 ab + c + 2 ) ( )
ab +
2 2
( )(
+ 16 4 ab + 2c 4 ab + c − 2 ab − 81(1 + c 2 ) )
= 3 16 c + 2 ab ( ) − 27(1 + c 2 )
2
(
= 3 64ab − 27 + 64c ab − 11c 2 ≥ 0 )
⇒ g (t ) ñoàng bieán.
( )
⇒ g (t ) ≥ f 4 ab = 4 8 c + 2 ab − 81(1 + c 2 ) ab ( )
3
1
3
1
= 4 8 2 + 2t − 81t 1 + 4 (t = ab ≥ 1)
t t
4(64t − 81t + 96t − 33t + 1)
9 7 6 3
= ≥ 0 ∀t ≥ 1
t6
⇒ g (t ) ≥ 0
⇒ (**) ñuùng.
⇒ f ( a, b, c) ≥ f (
) 1
ab , ab , c = f ab , ab , ≥ 0 (do (*))
ab
218
⇒ ñpcm.
ii. Tröôùc heát xin ñöôïc nhaéc laïi khoâng chöùng minh keát quaû sau
Cho caùc soá thöïc döông a, b, c . Khi ñoù, toàn taïi caùc soá thöïc x0 , y0 , x1 , y1 ( x0 , x1 , y1 ≥ 0)
sao cho
2 x0 + y0 = 2 x1 + y1 = a + b + c
x02 + 2 x0 y0 = x12 + 2 x1 y1 = ab + bc + ca
x02 y0 ≤ abc ≤ x12 y1
Ngoaøi ra
+ Neáu (a + b + c) 2 ≥ 4( ab + bc + ca) thì y0 ≤ 0
+ Neáu (a + b + c) 2 ≤ 4( ab + bc + ca) thì y0 ≥ 0
⇔ 64 2 + ∑ a 3 + ∑ a 3b3 ≤ ( a + b + c) 6
cyc cyc
⇔ 64 2a 2b 2c 2 + abc ∑ a 3 + ∑ a 3b3 ≤ (a + b + c)6
cyc cyc
Khoâng maát tính toång quaùt giaû söû a + b + c = 1 . Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc . Khi
ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
1
2r 2 + r (1 − 3q + 3r ) + q3 − 3qr + 3r 2 ≤
64
1
⇔ f ( r ) = 8r 2 + (1 − 6q ) r + q 3 − ≤0
64
Ta coù
f / ( r ) = 16r + 1 − 6q
f // (r ) = 16 > 0
219
⇒ f ( r ) laø haøm loõm.
1
* Tröôøng hôïp 1. 4q ≥ 1 ⇒ y0 ≥ 0 ⇒ 0 ≤ x0 ≤
2
{
⇒ f ( r ) ≤ max f ( x02 y0 ), f ( x12 y1 ) }
Ta coù
f ( x02 y0 ) =
1
= 8 x04 y02 + (1 − 6( x02 + 2 x0 y0 )) x02 y0 + ( x02 + 2 x0 y0 )3 −
64
(2 x0 − 1)(1024 x05 − 368 x04 + 264 x03 − 60 x02 + 2 x0 + 1) 1
= ≤ 0 (do 0 ≤ x0 ≤ )
64 2
Töông töï, ta coù f ( x12 y1 ) ≤ 0
⇒ f (r ) ≤ 0 (1)
* Tröôøng hôïp 2. 4q ≤ 1
{
⇒ f ( r ) ≤ max f (0), f ( x12 y1 ) }
Theo treân, ta coù f ( x12 y1 ) ≤ 0
3
1 1 1
Ta laïi coù f (0) = q − ≤ −
3
=0
64 4 64
⇒ f (r ) ≤ 0 (2)
a b c 3
( )
2
+ 2 + 2 ≥ . a a +b b +c c
b +1 c +1 a +1 4
2
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng Bunhiacopxki, ta coù
220
(a )
2
a a 3 a +b b +c c
∑ b2 + 1 = ∑ a 2b 2 + a 2 ≥
cyc cyc ∑ (a 2 + a 2b2 )
cyc
(a )
2
a +b b +c c
=
1 + ∑ a 2b 2
cyc
(a )
2
a +b b +c c
≥
1
1 + .( a 2 + b 2 + c 2 ) 2
3
(a )
2
a +b b +c c
=
1
1+
3
3
( )
2
= . a a +b b +c c
4
⇒ ñpcm.
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = .
3
1 1 1 9
(ab + bc + ca ) + + ≥
a (a + b) b(b + c ) c (c + a ) 2
b) Cho a, b, c, d > 0 . Chöùng minh raèng
1 1 1 1
(ab + bc + cd + da ) + + + ≥8
a (a + b) b(b + c ) c (c + d ) d ( d + a )
Lôøi giaûi.
a) AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM−GM, ta coù
1 1 1 3
+ + ≥
a (a + b) b(b + c ) c (c + a ) 3 abc( a + b)(b + c)(c + a)
Do ñoù
1 1 1 1
+ + + ≥
a (a + b) b(b + c) c(c + d ) d (d + a )
8 8
≥ +
(a + c)(a + b + c + d ) (b + d )( a + b + c + d )
8
=
(a + c )(b + d )
8
=
ab + bc + cd + da
Suy ra
1 1 1 1
(ab + bc + cd + da ) + + + ≥ 8 (ñpcm)
a (a + b) b(b + c ) c (c + d ) d ( d + a )
Baøi toaùn 8. (Vasile Cirtoaje)
Cho a, b, c > 0 thoûa abc ≥ 1 . Chöùng minh raèng
a b c
a b .b c .c a ≥ 1
Lôøi giaûi.
a / b/ c / = 1 . Khi ñoù, baát ñaúngthöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
222
a / b/ c/ a/ b/ c/
+ +
k b/ c/ a/
.a / b/ / c/
.b .c / a/
≥1
Do k ≥ 1 neân ta chæ caàn chöùng minh
a/ b/ c/
a / b .b / c .c / a ≥ 1
/ / /
Do ñoù, khoâng maát tính toång quaùt coù theå giaû söû abc = 1 . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn
chöùng minh töông ñöông vôùi
a ln a b ln b c ln c
+ + ≥0
b c a
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
* Tröôøng hôïp 1. a ≥ b ≥ c ⇒ ln a ≥ ln b ≥ ln c
a b c
+ Tröôøng hôïp 1.1. 0 < b ≤ 1 ⇒ ≥ ≥
b c a
⇒ Theo baát ñaúng thöùc Chebyshev, ta coù
a ln a b ln b c ln c 1 a b c
+ + ≥ . + + (ln a + ln b + ln c ) = 0
b c a 3 b c a
223
(a − b)(a ln a − b ln c) (b − c )( a ln b − c ln c )
⇒ + ≥0
ab ac
* Tröôøng hôïp 2. a ≤ b ≤ c ⇒ c ≥ 1 ≥ a > 0
Theo treân, ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
(a − b)(a ln a − b ln c ) (b − c)( a ln b − c ln c )
+ ≥0
ab ac
(b − a )(b ln c − a ln a) (c − b)(c ln c − a ln b)
⇔ + ≥0
ab ac
Do a ≤ b ≤ c neân ln a ≤ ln b ≤ ln c vaø ln c ≥ 0.
b ln c − a ln a ≥ a ln c − a ln a = a (ln c − ln a ) ≥ 0
⇒
c ln c − a ln b ≥ a ln c − a ln b = a (ln c − ln b) ≥ 0
(b − a )(b ln c − a ln a ) (c − b)(c ln c − a ln b)
⇒ + ≥0
ab ac
Toùm laïi, ta luoân coù
a ln a b ln b c ln c
+ + ≥ 0 (ñpcm)
b c a
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 1 .
Baøi toaùn 9. (Phaïm Kim Huøng)
Cho a1 , a2 ,..., an > 0 thoûa a1a2 ...an = 1 . chöùng minh raèng vôùi moïi k > 0 thì
1 1 1 n
+ + ... + ≥ min 1, k
(1 + a1 ) k (1 + a2 ) k (1 + an ) k 2
Lôøi giaûi.
+ Caùch 1.
Ta coù Boå ñeàø sau
Boå ñeà. x1 , x2 ,..., xn laø n soá thöïc döông thoûa maõn
i) x1 ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
ii) xi ∈ (−∞, +∞) ∀i = 1, n
iii) x1 + x2 + ... + xn = C
224
vaø f laø moät haøm treân (−∞, +∞) thoûa maõn f loài treân (−∞, c ] vaø loõm treân [c, +∞)
Ñaët F = f ( x1 ) + f ( x2 ) + ... + f ( xn )
Chöùng minh.
Giaû söû x1 , x2 ,..., xi ∈ ( −∞, c] , do f loài treân (−∞, c ] neân
(i − 1)c + xi +1 + xi + 2 + ... + xn
(i − 1) f (c) + f ( xi +1 ) + f ( xi + 2 ) + ... + f ( xn ) ≥ (n − 1) f
n −1
Do ñoù
n
(i − 1)c + xi +1 + xi + 2 + ... + xn
F = ∑ f ( xk ) ≥ (n − 1) f + f ( x1 + x2 + ... + xi − (i − 1)c)
k =1 n −1
Boå ñeà ñöôïc chöùng minh.
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
Neáu n = 1 thì baát ñaúng thöùc ñaõ cho hieån nhieân ñuùng.
Neáu n = 2
+ Neáu 0 < k < 1 thì ta coù
1 1 1 1 1 1
+ ≥ + = + =1
(1 + a1 ) k
(1 + a2 ) 1 + a1 1 + a2 1 + a1 1 + 1
k
a1
1 1 a1k + 1 1
+ = ≥ k −1 (theo baát ñaúng thöùc Holder)
(1 + a1 ) k
(1 + a2 ) k
( a1 + 1) k
2
Xeùt n ≥ 3
n
Ta chöùng minh baát ñaúng thöùc ñuùng cho giaù trò tôùi haïn 1 = ⇔ k = log2 n .
2k
Do n ≥ 3 neân n − 1 > k > 1 .
Khi ñoù
225
+ ∀m ≥ k , ta coù
m m
n
1 1 n
1 1 n k
k n
∑
i =1 (1 + ai )
m
≥ m . ∑ k
i =1 (1 + ai )
≥ m . k = m
−1 2
nk
−1 2
nk
+ ∀m ≤ k , ta coù
k
n
1 m n
1 n
1
∑ m
≥ ∑ ≥ 1 ⇒ ∑ ≥1
i =1 (1 + a i ) i =1 (1 + ai ) k
i =1 (1 + a i ) m
x ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
Ñaët x1 = ln a1 , x2 = ln a2 ,..., xn = ln an thì 1
x1 + x2 + ... + xn = 0 (do a1a2 ...an = 1)
1
Xeùt haøm soá f ( x) =
(e + 1) k
x
Ta coù
ke x .( ke x − 1)
f ( x) =
//
(e x + 1) k + 2
f // ( x) = 0 ⇔ x = − ln k
Töø ñoù, ta coù f loài treân (−∞, − ln k ] vaø loõm treân [ − ln k , +∞)
n −1 1
⇒ min P ≥ min t + (t ≥ 0)
(e + 1)
k
(e − ( n−1) t + 1) k
n −1 x ( n−1) k
= min + n −1 k
( x = et ≥ 1) (1)
+
( x 1)
k
(x + 1)
n −1 x ( n−1) k
Tieáp theo, ta seõ tìm min cuûa haøm soá g ( x) = + vôùi x ≥ 1
( x + 1) k ( x n−1 + 1) k
226
x ( n−1) k −1 1
Ta coù g ( x) = ( n − 1) k n−1
/
k +1
−
( x + 1) ( x + 1) k +1
t 1 t0 +∞
h / (t ) _ 0 +
0 +∞
h(t )
227
h(t ) = 0 coù 2 nghieäm phaân bieät laø 1 vaø t1 > t0 > 1
x 1 t1k +1 +∞
g / ( x) + 0 _
g ( x)
1 1
{ }
g ( x ) ≥ min g (1), lim g ( x ) = 1 ∀x ≥ 1
x →∞
(3)
+ Caùch 2.
1
Ñaët f (t ) =
(t + 1) k
Chöùng minh.
−k
m m
Ñaët m = ad = bc vaø g (t ) = f ( mt ) + f = (mt + 1) − k + + 1 vôùi moïi soá
t t
c d
döông t . Ñaët t1 = , t2 = . Ta coù 1 ≤ t1 ≤ t2 .
m m
Ñeå chöùng minh Boå ñeà, ta caàn chöùng minh g (t2 ) ≥ min { g (t1 ),1}
Xeùt tính ñôn ñieäu cuûa haøm g treân khoaûng [1, +∞ ) , ta coù
228
/
− k −1 1 m
− k −1
g (t ) = mk −(mt + 1) + 2 . + 1
t t
k +1
k +1 m
g (t ) > 0 ⇔ ( mt + 1)
/
> t . + 1
2
t
2 1− k
⇔ t k +1 − mt + mt 1+k − 1 < 0
2 1− k
Xeùt haøm soá h(t ) = t +1
k − mt + mt +k
1 − 1 vôùi t ≥ 1.
Ta coù
h(1) = 0
k −1 −2 k
2 k +1 1− k
h (t ) =
/
.t − m + .mt k +1
k +1 1+ k
2k 1
h / (1) = . − m
k +1 k
1+3 k
2(1 − k ) − 1+ k
h // (t ) = .t .(t − mk )
(1 + k ) 2
Tuøy thuoäc vaøo caùc giaù trò cuûa m vaø k , ta coù caùc tröôøng hôïp sau
* Tröôøng hôïp 2. k = 1, m > 1 . Khi ñoù, ta coù h(t ) = (1 − m)(t − 1) < 0 ∀t > 1 , do ñoù
1
* Tröôøng hôïp 3. k < 1, m ≤ . Khi ñoù, ta coù h // > 0 ∀t > 1, vì h / (1) ≥ 0 vaø t > 1 ,
k
neân h / > 0 treân khoaûng (1, +∞) . Vì h(1) = 0 neân h > 0 treân khoaûng (1, +∞) .
1
* Tröôøng hôïp 4. k < 1, m > . Khi ñoù, ta coù h / (1) < 0 vaø h // < 0 treân (1, mk ) . Do
k
ñoù suy ra h / < 0 treân (1, mk ). Vì h(1) = 0 neân h < 0 treân (1, mk ] . Treân khoaûng
(mk , +∞) , ta coù h // > 0, coù nghóa h laø haøm loõm treân ( mk , +∞). Vì h(mk ) < 0 vaø
229
lim h(t ) = +∞ neân toàn taïi duy nhaát moät soá thöïc p > 1 sao cho h < 0 treân (1, p) vaø
t →+∞
+ Neáu h(t2 ) ≥ 0 thì h ≥ 0 treân (t2 , +∞) , töùc laø g / ≤ 0. Suy ra haøm g ñôn
+ Neáu h(t2 ) ≤ 0 thì h ≥ 0 treân khoaûng (1, t2 ), hay g / ≥ 0. Vaäy g laø haøm
1
Neáu n = 2 thì ta coù min {2 f (m),1} = min k −1 ,1
2
+ Neáu 0 < k < 1 thì ta coù
1 1 1 1 1 1
+ ≥ + = + =1
(1 + a1 ) k
(1 + a2 ) k
1 + a1 1 + a2 1 + a1 1 + 1
a1
1 1 a1k + 1 1
+ = ≥ k −1 ( theo baát ñaúng thöùc Holder)
(1 + a1 ) k
(1 + a2 ) k
(a1 + 1) k
2
230
Giaû söû khaúng ñònh ñuùng cho soá caùc bieán beù hôn n ( n ≥ 2). Ta seõ chöùng minh
khaúng ñònh ñuùng cho soá bieán baèng n . Deã thaáy raèng trong daõy a1 , a2 ,..., an luoân
chöùa ít nhaát moät soá khoâng lôùn hôn m vaø ít nhaát moät soá khoâng nhoû hôn m . Khoâng
maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû a1 ≤ m ≤ a2 .
aa aa
Kyù hieäu x1 = min m, 1 2 , x2 = max m, 1 2 .
m m
Khi ñoù, ta coù a1 ≤ x1 ≤ x2 ≤ a2 vaø x1 x2 = a1a2 . Töø ñaây, theo keát quaû cuûa boå ñeà treân,
ta coù
aa
f (a1 ) + f (a2 ) ≥ min { f ( x1 ) + f ( x2 ),1} = min f (m) + f 1 2 ,1
m
a1a2
Trung bình nhaân cuûa , a3 ,..., an cuõng baèng m vaø soá bieán laø n − 1 < n neân theo
m
giaû thieát quy naïp, ta coù
aa
f 1 2 + f ( a3 ) + ... + f (an ) ≥ min {( n − 1) f ( m),1}
m
Suy ra
f (a1 ) + f (a2 ) + ... + f (an ) ≥
aa
≥ min f ( m) + f 1 2 ,1 + f ( a3 ) + ... + f ( an )
m
aa
= min f (m) + f 1 2 + f ( a3 ) + ... + f (an ),1 + f ( a3 ) + ... + f ( an )
m
aa
≥ min f (m) + f 1 2 + f (a3 ) + ... + f (an ),1
m
≥ min { f ( m) + min {(n − 1) f ( m),1} ,1}
≥ min {nf ( m),1}
⇒ f (a1 ) + f (a2 ) + ... + f (an ) ≥ min {nf (m),1}
⇒ khaúng ñònh ñuùng vôùi soá bieán soá baèng n.
231
Theo nguyeân lyù quy naïp, ta suy ra khaúng ñònh ñuùng vôùi moïi n. Ñaây chính laø ñieàu
ta caàn phaûi chöùng minh.
Baøi toaùn 10. (Moldova 1999)
Cho a, b, c > 0 . Chöùng minh raèng
ab bc ca a b c
+ + ≥ + +
c(c + a ) a (a + b) b(b + c ) c + a a + b b + c
Lôøi giaûi.
a b c
Ñaët x = , y = , z = thì ta coù x, y , z > 0 vaø xyz = 1 .
b c a
Khi ñoù, ta coù
b
ab y
∑
cyc c( c + a )
=∑ c
c
=∑
cyc 1 + z
cyc 1+
a
a 1 1
∑
cyc c + a
=∑
c
=∑
cyc 1 + z
cyc 1+
a
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
x y z 1 1 1
+ + ≥ + +
y +1 z +1 x +1 x +1 y +1 z +1
x
∑ (1 + x)(1 + y)
⇔∑ ≥ cyc
cyc y + 1 (1 + x)(1 + y )(1 + z )
3 + 2∑ x + ∑ xy
x
⇔∑ ≥ cyc cyc
cyc y + 1 2 + ∑ x + ∑ xy
cyc cyc
232
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
2
∑ x 3 + 2∑ x + ∑ xy
cyc ≥ cyc cyc
∑ x + ∑ xy 2 + ∑ x + ∑ xy
cyc cyc cyc cyc
2
⇔ ∑ x 2 + ∑ x + ∑ xy ≥ ∑ x + ∑ xy 3 + 2∑ x + ∑ xy
cyc cyc cyc cyc cyc cyc cyc
3 2 2
⇔ ∑ x + ∑ x ∑ xy ≥ 3∑ x + 3∑ xy + 3 ∑ x ∑ xy + ∑ xy
cyc cyc cyc cyc cyc cyc cyc cyc
Söû duïng baát ñaúng thöùc AM-GM vaø giaû thieát, ta deã daøng chöùng minh ñöôïc caùc baát
ñaúng thöùc sau
∑
cyc
x≥3
∑ xy ≥ 3
cyc
2
∑ x ≥ 3 ∑ xy
cyc cyc
Do ñoù, ta coù
3 2
∑ x = ∑ x ∑ x ≥ 3 ∑ x ∑ xy
cyc cyc cyc cyc cyc
3
⇒ 3 ∑ x ≥ 9 ∑ x ∑ xy (1)
cyc cyc cyc
2
∑ x ∑ xy = ∑ x ∑ x ∑ xy ≥ 9∑ x (2)
cyc cyc cyc cyc cyc cyc
2
∑ x ∑ xy ≥ 9∑ xy (3)
cyc cyc cyc
2 2
∑ x ∑ xy ≥ 3 ∑ xy (4)
cyc cyc cyc
233
Coäng caùc baát ñaúng thöùc (1), (2), (3) vaø (4) veá theo veá, roài chia caû hai veá cho 3, ta
thu ñöôïc
3 2 2
∑ x + ∑ x ∑ xy ≥ 3∑ x + 3∑ xy + 3 ∑ x ∑ xy + ∑ xy (ñpcm)
cyc cyc cyc cyc cyc cyc cyc cyc
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi x = y = z = 1 ⇔ a = b = c.
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông döông vôùi
(1 − a 2 )(1 − b 2 )
∑
cyc ( a − b) 2
+ 1 ≥ 2
1 − ab
2
⇔ ∑ ≥2 (*)
cyc a − b
1 − ab 1 − bc 1 − ca
Ñaët x = ,y = ,z = thì ta coù
a −b b−c c−a
( x + 1)( y + 1)( z + 1) = ( x − 1)( y − 1)( z − 1)
⇒ xy + yz + zx = −1
Khi ñoù
(*) ⇔ x 2 + y 2 + z 2 ≥ −2( xy + yz + zx)
⇔ ( x + y + z )2 ≥ 0 (ñuùng)
⇒ ñpcm.
234
Baøi toaùn 12.
Cho a, b, c > 0 . Chöùng minh raèng
3
c−3a 3a−3b 3b−3c
+ + ≥0
2a + b 2b + c 2c + a
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt coù theå giaû söû a = max {a, b, c}
2a + b ≥ 2b + c > 0
Khi ñoù, ta coù . Do ñoù
2 a + b ≥ 2c + a > 0
3
c−3a 3a−3b 3b−3c 3c−3a 3a−3b 3b−3c
+ + ≥ + + =0
2a + b 2b + c 2c + a 2a + b 2a + b 2a + b
* Tröôøng hôïp 2. a ≥ c ≥ b
2c + a ≥ 2b + c > 0
Khi ñoù, ta coù . Do ñoù
2a + b ≥ 2b + c > 0
3
c−3a 3a−3b 3b−3c 3c−3a 3a−3b 3b−3c
+ + ≥ + + =0
2a + b 2b + c 2c + a 2b + c 2b + c 2b + c
Toùm laïi, ta luoân coù
3
c−3a 3a−3b 3b−3c
+ + ≥ 0 (ñpcm)
2a + b 2b + c 2c + a
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
* Nhaän xeùt.
Baèng caùch laøm hoaøn toaøn töông töï, ta coù
cn − an an − bn bn − cn
+ + ≥ 0 ∀a, b, c, n > 0
2a + b 2b + c 2c + a
235
Baøi toaùn 13.
Cho a, b, c > 0 . Chöùng minh raèng
2a n − b n − c n
∑
cyc b − bc + c
2 2
≥0
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt giaû söû a ≥ b ≥ c > 0 .
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2 1 1
(a n − b n ) 2 − 2 − 2 2
+
b − bc + c a − ac + c a − ab + b
2 2
1 1 2
+ (b n − c n ) 2 + 2 − 2 2
≥0
b − bc + c a − ac + c a − ab + b
2 2
a − ab + b ≥ b − bc + c > 0
2 2 2 2
Do a ≥ b ≥ c > 0 neân 2
a − ac + c ≥ b − bc + c > 0
2 2 2
2 1 1
⇒ − 2 − 2 ≥0
b − bc + c
2 2
a − ac + c a − ab + b 2
2
1 1 1 1
⇔ 2 − ≥ −
b − bc + c 2 a 2 − ab + b 2 a 2 − ab + b 2 a 2 − ac + c 2
⇔ ( a − c )(a + c − b)(a 2 − ac + c 2 ) ≥ (b − c)(a − b − c)(b 2 − bc + c 2 )
236
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
minh raèng
1 1 1 n
+ + ... + ≥
a1 a2 an n + 1
Lôøi giaûi.
Tröôùc heát, ta chöùng minh boå ñeà sau
Boå ñeà. Cho n ≥ 3, n ∈ N . Khi ñoù, vôùi hai daõy soá thöïc ( xn ) vaø ( yn ), ta coù
n n −1 i n
∑ xi yi = ∑ ( xi − xi+1 ).∑ y j + xn .∑ yi
i =1 i =1 j =1 i =1
Chöùng minh.
Ta coù
n −1 i n
∑ ( xi − xi +1 ).∑ y j + xn .∑ yi =
i =1 j =1 i =1
n −1 i n −1 i n
= ∑ xi .∑ y j − ∑ xi +1.∑ y j + xn .∑ yi
i =1 j =1 i =1 j =1 i =1
n −1 i n−2 i n −1 n
= x1 y1 + ∑ xi .∑ y j − ∑ xi +1.∑ y j − xn .∑ yi + xn .∑ yi
i =2 j =1 i =1 j =1 i =1 i =1
n −1 i
n −1
i −1 n n −1
= x1 y1 + ∑ xi .∑ y j − ∑ xi .∑ y j + xn . ∑ yi − ∑ yi
i =2 j =1 i =2 j =1 i =1 i =1
i
n −1 i −1
= x1 y1 + ∑ xi . ∑ y j − ∑ y j + xn yn
i=2 j =1 j =1
n −1
= x1 y1 + ∑ xi yi + xn yn
i =2
n
= ∑ xi yi
i =1
237
n n −1 i n
Vaäy ∑ xi yi = ∑ ( xi − xi +1 ).∑ y j + xn .∑ yi . Boå ñeà ñöôïc chöùng minh.
i =1 i =1 j =1 i =1
a ≤ 2 a ≤ 2
+ Neáu n = 2 thì theo giaûthieát, ta coù 1 ⇒ 1
a1 + a2 ≤ 8 a2 ≤ 8 − a1
Do ñoù
1 1 1 1
+ ≥ +
a1 a2 a1 8 − a1
8
=
a1 (8 − a1 )
8
=
− a12 + 8a1
8
=
−(a1 − 2) + 4a1 + 4
2
8
≥
4.2 + 4
2
= (2)
3
+ Neáu n ≥ 3
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
2 2
1 n 1
i (i + 1) ∑
i =1 i (i + 1) n2
n n
1 1
∑ = ∑
i =1
≥ n
ai
=
( n + 1) 2
. n
ai
i 2 (i + 1) 2 ∑ i 2 (i + 1) 2 ∑
i =1 ai ai
i =1 i (i + 1)
2 2
i =1
1
AÙp duïng boå ñeà vôùi xi = ; yi = ai ∀i = 1, 2,..., n, ta coù
i (i + 1)
n
a
∑ i 2 (i +i 1)2 =
i =1
238
n −1
1 1 i 1 n
= ∑ 2 − 2 ∑ j
. a + 2 ∑ i
. a
i =1 i (i + 1) 2
(i + 1) 2
(i + 2) j =1 n 2
( n + 1) i =1
n −1
1 1 i 1 n
≤ ∑ 2 − .∑ j ( j + 1) + 2 .∑ i(i + 1) ( gt)
i =1 i (i + 1)
2
(i + 1) 2 (i + 2) 2 j =1 n ( n + 1) 2 i =1
1
Laïi aùp duïng boå ñeà vôùi xi = , yi = i (i + 1) ∀i = 1, 2,..., n, ta coù
i (i + 1) 2
2
n n
1 1
∑ i(i + 1) = ∑ i 2 (i + 1)2 .i(i + 1)
i =1 i =1
n −1
1 1 i 1 n
= ∑ 2 − .∑ j ( j + 1) + 2 .∑ i (i + 1)
i =1 i (i + 1) (i + 1) 2 (i + 2) 2 j =1 n (n + 1) 2 i =1
2
n n
ai 1 n
Do ñoù ∑ i 2 (i + 1)2 ∑ i(i + 1) = n + 1
≤
i =1 i =1
Suy ra
n
1 n2 1 n2 1 n
∑ a (n + 1)2 .
≥ n
a
≥ 2
.
(n + 1) n n + 1
=
i =1 i
∑ i 2 (i +i 1)2 n +1
i =1
n
1 n
Vaäy ∑
i =1 a
≥
n +1
(3)
i
* Nhaän xeùt.
Baèng caùch laøm hoaøn toaøn töông töï, ta coù keát quaû sau
b1 ≤ b2 ≤ ... ≤ bn
(an ),(bn ) laø hai daõy soá thöïc döông thoûa maõn k k .
∑ ai ≤ ∑ bi ∀k = 1, n
i =1 i =1
239
Baøi toaùn 15. (Phaïm Kim Huøng)
Cho n ≥ 4, n ∈ N vaø a1 , a2 ,..., an > 0 thoûa a1a2 ...an = 1. Chöùng minh raèng
1 1 1 3n
+ + ... + + ≥ n +3
a1 a2 an a1 + a2 + ... + an
Lôøi giaûi.
+ Caùch 1.
1 1 1 3n
Ñaët f (a1, a2 ,..., an ) = + + ... + + . Ta caàn tìm min f .
a1 a2 an a1 + a2 + ... + an
Giaû söû vôùi boä soá ( x1 , x2 ,..., xn ) thoaû x1 x2 ...xn = 1 thì f ( x1, x2 ,..., xn ) = min f .
Ta chöùng minh raèng ñeå f ( x1, x2 ,..., xn ) = min f thì x1 = x2 = ... = xn−1.
(
f ( x1,..., xi , xi +1,..., xn ) > f x1 ,..., xi −1 , xi xi +1 , xi xi +1 , xi + 2 ,..., xn )
1 1 1 1 3n 1 1
⇔ + ... + + + ... + + > + ... + +
x1 xi xi +1 xn x1 + ... + xi + xi +1 + ... + xn x1 xi −1
2 1 1 1 3n
+ + + + ... + +
xi xi +1 xi + 2 xi +3 xn x1 + ... + xi −1 + 2 xi xi +1 + xi + 2 + ... + xn
( ) ( x− x )
2 2
xi − xi +1 3n i i +1
⇔ >
xi xi +1 ( x1 + ... + xi + xi +1 + ... + x ) ( x + ... + x + 2
n 1 i −1 xi xi +1 + xi + 2 + ... + xn )
(
⇔ ( x1 + ... + xi + xi +1 + ... + xn ) x1 + ... + xi −1 + 2 xi xi +1 + xi + 2 + ... + xn > 3nxi xi +1 )
(
⇔ (ixi + xi +1 + xi + 2 + ... + xn ) (i − 1) xi + 2 xi xi +1 + xi + 2 + ... + xn > 3nxi xi +1 )
Ta coù
xn ≥ xn−1 ≥ ... ≥ xi +1 > xi = xi −1 = ... = x1 > 0
1 ≤ i ≤ n − 3
240
ixi + xi +1 + xi + 2 + ... + xn ≥ ixi + (n − i ) xi +1 > ( n − i ) xi +1 ≥ 3 xi +1 > 0
⇒
(i − 1) xi + 2 xi xi +1 + xi + 2 + ... + xn > nxi > 0
( )
⇒ (ixi + xi +1 + xi + 2 + ... + xn ) (i − 1) xi + 2 xi xi +1 + xi + 2 + ... + xn > 3nxi xi +1
( )
Vaäy f ( x1,..., xi , xi +1,..., xn ) > f x1 ,..., xi −1 , xi xi +1 , xi xi +1 , xi + 2 ,..., xn . Ñieàu naøy voâ lyù
Baèng laäp luaän töông töï, ta ñi ñeán keát quaû sau ñeå f ( x1, x2 ,..., xn ) = min f thì ta
(
f ( x1, x2 ,..., xn− 2 , xn−1 , xn ) > f x1 , x2 ,..., xn−3 , xn−2 xn−1 , xn− 2 xn−1 , xn )
( )
⇔ (( n − 2) xn− 2 + xn−1 + xn ) ( n − 3) xn− 2 + 2 xn− 2 xn−1 + xn > 3nxn− 2 xn−1
(
Vaäy ta coù f ( x1, x2 ,..., xn− 2 , xn−1 , xn ) > f x1 , x2 ,..., xn−3 , xn− 2 xn−1 , xn−2 xn−1 , xn . )
Ñieàu naøy voâ lyù vì f ( x1, x2 ,..., xn ) = min f . Vaäy ta phaûi coù xn−1 = xn −2 = ... = x1.
241
⇒ min f (a1, a2 ,..., an ) ≥
1 1 1
≥ min f , ,..., , x n−1 ( x ≥ 1)
x x x
1 3nx
= min (n − 1) x + n−1 + n ( x ≥ 1) (1)
x x + n − 1
1 3nx
Tieáp theo, ta seõ tìm min cuûa haøm soá g ( x ) = (n − 1) x + n −1
+ vôùi x ≥ 1
x x + n −1
n
( n − 1)( x n − 1)( x 2 n − (n + 2) x n + ( n − 1) 2 )
Ta coù g ( x) =
/
x n ( x n + n − 1) 2
⇒ g / ( x ) ≥ 0 ∀x ≥ 1
⇒ g ( x ) ñoàng bieán treân [1,+∞ ) .
⇒ g ( x ) ≥ g (1) = n + 3 ∀x ≥ 1 (2)
+ Caùch 2.
Ta seõ chöùng minh keát quaû maïnh hôn nhö sau
Cho n soá thöïc döông a1 , a2 ,..., an thoûa a1a2 ...an = 1. Khi ñoù, ta coù
1 1 1 k k
+ + ... + + ≥ n+
a1 a2 an a1 + a2 + ... + an n
Ta seõ chöùng minh baèng doàn bieán. n = 1, n = 2 laø caùc tröôøng hôïp taàm thöôøng neân ôû
242
1 1 1 k k
Ñaët f (a1 , a2 ,..., an ) = + + ... + + −n−
a1 a2 an a1 + a2 + ... + an n
aa
f (a1 , a2 ,..., an ) ≥ f x, 1 2 ,..., an
x
n n
(ii) Neáu (1 − a1 )(1 − a2 ) ka1a2 − ∑ ai ∑ ai + a1a2 + 1 ≥ 0 thì
i=1 i =3
f (a1 , a2 ,..., an ) ≥ f (1, a1a2 ,..., an )
(i) Ta coù
aa
f (a1 , a2 ,..., an ) − f x, 1 2 ,..., an =
x
1 1 1 x k k
= + − − + −
a1 a2 x a1a2 a1 + a2 + A x + a1a2 + A
x
aa
( x − a1 )(a2 − x ) ( a1 + a2 + A) x + 1 2 + A − ka1a2
x
=
a1a2 (a1 + a2 + A)( x + Ax + a1a2 )
2
aa
(a1 + a2 + A) x + 1 2 + A ≥ n 2 ≥ 4( n − 1) = k ≥ ka1a2
x
Do ñoù
aa
f (a1 , a2 ,..., an ) ≥ f x, 1 2 ,..., an
x
(i) ñöôïc chöùng minh.
243
(ii) Khai trieån töông töï nhö treân, ta coù
f (a1 , a2 ,..., an ) − f (1, a1a2 , a3 ,..., an ) =
(1 − a1 )(1 − a2 )[( a1 + a2 + A)(1 + a1a2 + A) − ka1a2 ]
=
a1a2 ( a1 + a2 + A)(1 + A + a1a2 )
≥0
⇒ f ( a1 , a2 ,..., an ) ≥ f (1, a1a2 , a3 ,..., an )
neân a1 , a2 trong Nhaän xeùt coù theå thay baèng ai , a j (i ≠ j ) tuøy yù.
n n
* Tröôøng hôïp 1. ka1a2 ≥ ∑ ai ∑ ai + a1a2 + 1 . Khi ñoù, theo Nhaän xeùt (ii), ta
i=1 i=3
coù
f (a1 , a2 ,..., an ) ≥ f (1, a1a2 , a3 ,..., an )
Nhö vaäy, ta coù theå thay boä soá (a1 , a2 ,..., an ) bôûi boä soá (1, a1a2 , a3 ,..., an ) ñeå f
khoâng taêng. Khi ñoù, soá bieán baèng 1 taêng leân ít nhaát laø 1.
n n
* Tröôøng hôïp 2. ka1a2 ≤ ∑ ai ∑ ai + a1a2 + 1 .
i =1 i =3
Khi ñoù, vôùi moïi a j < 1 ≤ a2 ( a j luoân toàn taïi vì a1a2 ...an = 1 ) ta ñeàu coù
n
ka1a j ≤ ∑ ai ∑ ai + a1a j + 1
i=1 i ≠1,i≠ j
Thaät vaäy, ta coù
244
n
∑ ai + a1a j + 1 ∑ ai + a1a j + 1 − a1 − a j
i ≠1,i ≠ j
= i =1
ka1a j ka1a j
n
∑ ai + 1 − a1 − a j
= i =1
+1
ka1a j
n
∑ ai + 1 − a1 − a2
≥ i =1
+1
ka1a2
n
∑ ai + a1a2 + 1
= i =3
ka1a2
n
⇒ ka1a j ≤ ∑ ai ∑ ai + a1a j + 1
i=1 i ≠1,i≠ j
n
Do ñoù (1 − a1 )(1 − a j ) ka1a j − ∑ ai ∑ ai + a1a j + 1 ≥ 0 . Söû duïng Nhaän xeùt
i =1 i≠1,i ≠ j
(ii), ta coù theå thay boä soá (a1 , a2 ,..., an ) bôûi boä soá (1, a2 ,..., a1a j ,..., an ) ñeå f khoâng
taêng. Khi ñoù soá bieán baèng 1 cuõng taêng leân ít nhaát laø 1.
Toùm laïi, neáu vaãn coøn 2 bieán lôùn hôn 1 thì ta luoân coù theå thay boä soá ñang xeùt bôûi
moät boä soá khaùc maø soá bieán baèng 1 taêng leân ít nhaát laø 1 ñeå f khoâng taêng. Vieäc
thay theá naøy chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän khoâng quaù n laàn (vì coù khoâng quaù n baèng
1). Do ñoù, sau moät soá böôùc höõu haïn (khoâng quaù n ), ta seõ ñöa baøi toaùn veà tröôøng
hôïp trong n bieán coù n − 1 bieán khoâng lôùn hôn 1.
Tieáp theo, ta seõ chöùng minh coù theå thay n − 1 bieán khoâng lôùn hôn 1 bôûi trung bình
nhaân cuûa chuùng. Thaät vaäy, khoâng maát tính toång quaùt, giaû söû a1 ≤ a2 ≤ ... ≤ an −1 ≤ 1 .
Ñaët x = n−1 a1a2 ...an−1 ≤ 1. Neáu a1 = x ∨ an−1 = x thì a1 = a2 = ... = an−1 = x. Neáu toàn
taïi a j (1 < j < n − 1) sao cho a j ≠ x thì ta coù a1 < x < an−1. Söû duïng Nhaän xeùt (i), ta
245
aa
coù theå thay boä soá (a1 , a2 ,..., an ) bôûi boä soá x, a2 ,..., 1 n −1 , an ñeå f khoâng taêng.
x
a1an−1 a1
Khi ñoù, soá bieán baèng x taêng leân ít nhaát laø 1. Ta cuõng chuù yù raèng ≤ ≤1
x x
neân vieäc thay nhö treân vaãn ñaûm baûo trong n bieán coù n − 1 bieán khoâng lôùn hôn 1,
ñieàu ñoù cho pheùp vieäc thay theá nhö treân coù theå thöïc hieän lieân tieáp. Tuy nhieân,
vieäc thay theá naøy chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän khoâng quaù n laàn (vì coù khoâng quaù n
baèng x ). Do ñoù, sau moät soá laàn thay (khoâng quaù n ), ta ñöa ñöôïc veà tröôøng hôïp
trong n bieán coù n − 1 bieán khoâng lôùn hôn 1 baèng nhau.
Cuoái cuøng, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
1
f x, x,..., n −1 ≥ 0 (0 < x ≤ 1)
x
n − 1 n−1 k k
⇔ g ( x) = +x + − n − ≥ 0 (0 < x ≤ 1)
x 1 n
nx + n −1
x
Ta coù
2
( n − 1)( x n − 1) ( n − 1) x n − 1
g ( x) =
/
. ≤ 0 ∀x ∈ (0,1]
x2 (n − 1) x + 1
n
246
Baøi toaùn 16.
Cho a, b, c ∈ R thoûa (a − b)(b − c)(c − a ) ≠ 0 . Chöùng minh raèng
(a − 2b) 2 + ( a − 2c )2 (b − 2c ) 2 + (b − 2a ) 2 (c − 2a ) 2 + (c − 2b) 2
+ + ≥ 22
(b − c) 2 (c − a ) 2 ( a − b) 2
Lôøi giaûi.
Ta coù
(a − 2b) 2 + (a − 2c) 2
∑ (b − c) 2
≥ 22
cyc
2a 2 − 4(b + c) a + 4b 2 + 4c 2
⇔∑ ≥ 22
cyc (b − c) 2
a 2 − 2(b + c) a + 2b 2 + 2c 2
⇔∑ ≥ 11
cyc (b − c) 2
a 2 − 2(b + c) a + (b + c) 2 + (b − c)2
⇔∑ ≥ 11
cyc (b − c) 2
b+c−a
2
⇔ ∑ ≥8
cyc b − c
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
x2 + y 2 + z 2 ≥ 8
⇔ x 2 + y 2 + z 2 ≥ −2( xy + yz + zx )
⇔ ( x + y + z )2 ≥ 0 (ñuùng)
⇒ ñpcm.
247
Baøi toaùn 17. (APMO 2005)
Cho a, b, c > 0 thoûa abc = 8. Chöùng minh raèng
a2 b2 c2 4
+ + ≥
(1 + a )(1 + b )
3 3
(1 + b )(1 + c )
3 3
(1 + c )(1 + a )
3 3 3
Lôøi giaûi.
Ta coù
1 2
≥ ∀x > 0 (*)
1 + x3 2 + x2
a2 4a 2 2S (a, b, c) 2
∑ ≥∑ = =
(1 + a )(1 + b ) cyc (2 + a )(2 + b ) 36 + S (a, b, c) 1 +
3 3 2 2 36
cyc
S (a, b, c)
a 2 + b 2 + c 2 ≥ 3 3 ( abc) 2 = 12
a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ≥ 3 3 (abc) 4 = 48
⇒ S ( a, b, c ) ≥ 72
Do ñoù
a2 2 2 4
∑ ≥
36
≥ =
36 3
cyc (1 + a 3 )(1 + b3 ) 1+ 1+
S ( a , b, c ) 72
⇒ ñpcm.
248
Baøi toaùn 18. (Vasile Cirtoaje)
Cho a, b, c ≥ 0. Chöùng minh raèng
a2 b2 c2 2
+ 2 + 2 ≥
3b + 3c − 2bc 3c + 3a − 2ca 3a + 3b − 2ab 3
2 2 2 2
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
a2 a4
∑
cyc 3b + 3c − 2bc
2 2
= ∑
cyc a (3b + 3c − 2bc )
2 2 2
(a 2 + b2 + c 2 )2
≥
∑ a 2 (3b 2 + 3c 2 − 2bc)
cyc
(a 2 + b2 + c 2 )2
=
6(a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ) − 2abc( a + b + c)
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
(a 2 + b2 + c 2 )2 2
≥
6(a b + b c + c a ) − 2abc( a + b + c ) 3
2 2 2 2 2 2
⇔ 3( a 2 + b2 + c 2 ) 2 ≥ 12( a 2b 2 + b2 c 2 + c 2a 2 ) − 4abc( a + b + c )
⇔ 3 a 4 + b4 + c 4 + abc( a + b + c ) − 2( a 2b 2 + b2 c 2 + c 2a 2 ) + abc( a + b + c ) ≥ 0
Theo baát ñaúng thöùc Schur thì
a 4 + b 4 + c 4 + abc(a + b + c) ≥ ∑ ab( a 2 + b 2 )
cyc
Vaäy ta coù
3 a 4 + b 4 + c 4 + abc (a + b + c) − 2( a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ) + abc( a + b + c ) ≥ 0
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b, c) = (t , t , 0) (t > 0).
249
Baøi toaùn 18. (Vasile Cirtoaje)
Cho a, b, c ≥ 0. Chöùng minh raèng
a2 b2 c2
+ + ≥2
b 2 − bc + c 2 c 2 − ca + a 2 a 2 − ab + b 2
Lôøi giaûi.
+ Caùch 1.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
a2 a4
∑ b2 − bc + c 2 ∑ a 2 (b2 − bc + c2 )
=
cyc cyc
(a 2 + b 2 + c 2 ) 2
≥
∑ a 2 (b2 − bc + c2 )
cyc
(a 2 + b 2 + c 2 ) 2
=
2(a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ) − abc( a + b + c )
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
(a 2 + b 2 + c 2 )2
≥2
2(a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ) − abc( a + b + c)
⇔ ( a 2 + b 2 + c 2 ) 2 ≥ 4(a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ) − 2abc (a + b + c)
⇔ a 4 + b 4 + c 4 + abc (a + b + c) − 2(a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ) + abc( a + b + c ) ≥ 0
a 4 + b 4 + c 4 + abc (a + b + c) ≥ ∑ ab( a 2 + b 2 )
cyc
Vaäy ta coù
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b, c) = (t , t , 0) (t > 0).
250
+ Caùch 2.
Khoâng maát tính toång quaùt coù theå giaû söû 0 ≤ a ≤ b ≤ c.
a 2 − ac ≤ 0 0 ≤ c 2 − ca + a 2 ≤ c 2
Khi ñoù, ta coù 2 ⇒
a − ab ≤ 0 0 ≤ a − ab + b ≤ b
2 2 2
Do ñoù
a2 b2 c2 a2 b2 c2
+ + ≥ + +
b 2 − bc + c 2 c2 − ca + a 2 a 2 − ab + b 2 b 2 − bc + c 2 c 2 b 2
b2 c2
≥ + ≥ 2 (theo AM-GM)
c 2 b2
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b, c) = (t , t , 0) (t > 0).
( y − z )2 ( z − x) 2 ( x − y)2
x+ + y+ + z+ ≤ 3
12 12 12
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt coù theå giaû söû x ≥ y ≥ z > 0
⇒ 0 ≤ x − y ≤ x + y − 2 z = 1 − 3z
x + u 2 + y + v 2 ≤ 2( x + y ) + (u + v )2 (*)
y−z x−z
trong ñoù u = ,v =
12 12
Thaät vaäy
(*) ⇔ x + y + 2uv ≥ 2 ( x + u 2 )( y + v 2 )
⇔ ( x − y ) 2 + 4(u − v )( xv − yu ) ≥ 0
251
1
⇔ ( x − y ) 2 − .( x − y )2 ( x + y − z ) ≥ 0
3
⇔ ( x − y ) 2 (3 + z − x − y) ≥ 0 (ñuùng)
( y − z )2 ( x + y − 2 z )2 ( x − y)2
∑
cyc
x+
12
≤ 2( x + y ) +
12
+ z+
12
( x + y − 2 z )2 (1 − 3 z ) 2
≤ 2( x + y ) + + z+ = 3 (ñpcm)
12 12
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi x = y = z = .
3
Baøi toaùn 20.
Cho x, y , z ≥ 0 thoûa x + y + z = 1. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc
f ( x, y, z ) = x n y + y n z + z n x
Lôøi giaûi.
Giaû söû vôùi boä soá ( x0 , y0 , z0 ) thì f ( x0 , y0 , z0 ) = max f .
Khoâng maát tính toång quaùt coù theå giaû söû x0 = max { x0 , y0 , z0 } .
Ta coù
g / ( x0 ) = n( z0 − y0 ) x0n−1 + y0n − z0n ≥ n( z0 − y0 ) z0n−1 + y0n − z0n = ( n − 1)( z0n − y0n ) ≥ 0
⇒ g ( x0 ) ñoàng bieán.
⇒ g ( x0 ) ≥ g ( z0 ) = 0
⇒ f ( x0 , z0 , y0 ) ≥ f ( x0 , y0 , z0 )
Do ñoù, khoâng maát tính toång quaùt, ta chæ xeùt x ≥ y ≥ z ≥ 0 laø ñuû.
252
n
z n nz n −1
( x + z ) = x .1 +
n n
≥ x . 1 + = x + nx z ≥ 0
n
x x
Do ñoù, ta coù
f ( x + z , y, 0) = ( x + z ) n y
≥ ( x n + nx n−1z ) y
≥ ( x n + 2 x n−1 z ) y (do n ≥ 2)
= x n y + x n−1 yz + x n−1 yz
≥ x n y + y n z + z n x ( do x ≥ y ≥ z ≥ 0)
= f ( x, y , z )
Ta laïi coù
f ( x + z , y , 0) = ( x + z ) n y
= (1 − y ) n y
1
= .(ny ).(1 − y ) n
n
n +1
1 ny + n(1 − y )
≤ .
n n +1
nn
=
(n + 1) n+1
Do ñoù
nn
f ( x, y, z ) ≤
( n + 1) n+1
n 1
Ñaúng thöùc xaûy ra chaúng haïn khi x = ,y = ,z = 0.
n +1 n +1
Keát luaän
nn
max f = .
(n + 1) n+1
253
Baøi toaùn 21. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 3. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
a b c
P= + +
b ab + 2 c bc + 2 a ca + 2
Lôøi giaûi.
Ta coù
2a 2a
2P = ∑ = ∑ − a + ∑a
cyc b ab + 2 cyc b ab + 2 cyc
a 3 2b 3 2
= 3− ∑
cyc a1 2b3 2 + 2
a 3 2b 3 2
≥ 3− ∑ (theo bñt AM-GM)
cyc 3 3 a1 2b 3 2
1
= 3 − .∑ a 4 3b
3 cyc
1 a 2 + 2ab + 3a 4 3b 4 3
≥ 3 − .∑ (theo bñt AM-GM)
3 cyc 6
1 1
= 3− .∑ ( a 2 + 2ab) − .∑ a 4 3b 4 3
18 cyc 6 cyc
1 1
= 3− .(a + b + c) 2 − .∑ a 4 3b 4 3
18 6 cyc
5 1
= − .∑ a 4 3b 4 3
2 6 cyc
5 1
= − .∑ ab.a1 3b1 3
2 6 cyc
5 1 ab(a + b + 1)
≥ − .∑
2 6 cyc 3
5 1
= − .∑ ab(4 − c )
2 18 cyc
5 1
= − .(4(ab + bc + ca ) − 3abc )
2 18
Maët khaùc, aùp duïng baát ñaúng thöùc Schur, ta coù
254
a 3 + b3 + c3 + 3abc ≥ ∑ ab(a + b)
cyc
⇔ ( a + b + c )3 ≥ 4∑ ab( a + b) + 3abc
cyc
⇔ 27 ≥ 4∑ ab(3 − c ) + 3abc
cyc
⇔ 27 ≥ 12(ab + bc + ca ) − 9abc
⇒ 4( ab + bc + ca ) − 3abc ≤ 9
5 1 5 1
⇒ 2P ≥ − .(4(ab + bc + ca ) − 3abc) ≥ − .9 = 2
2 18 2 18
⇒ P ≥1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 1.
Vaäy min P = 1.
b 2c 2 c 2 a 2 a 2b 2 a b c
27 + 4 + 2 4 + 2 4 + 2 ≥ 36 + +
a b c b+c c+a a+b
Lôøi giaûi.
Ta coù Boå ñeà sau
( x 2 + 2)( y 2 + 2)( z 2 + 2) ≥ 9( xy + yz + zx )
Chöùng minh.
Theo nguyeân lyù Dirichlet, ta coù trong 3 soá x 2 − 1, y 2 − 1 vaø z 2 − 1 luoân toàn taïi ít
nhaát 2 soá cuøng daáu. Khoâng maát tính toång quaùt coù theå giaû söû x 2 − 1 vaø y 2 − 1 cuøng
daáu.
⇒ ( x 2 − 1)(y 2 − 1) ≥ 0
⇒ x 2 y 2 ≥ x2 + y 2 − 1
255
⇒ x 2 y 2 + 2 x 2 + 2 y 2 + 4 ≥ 3( x 2 + y 2 + 1)
⇔ ( x 2 + 2)(y 2 + 2) ≥ 3( x 2 + y 2 + 1)
Do ñoù
( x 2 + 2)( y 2 + 2)( z 2 + 2) ≥ 3( x 2 + y 2 + 1)( z 2 + 2)
= 3( x 2 + y 2 + 1)(1 + 1 + z 2 )
≥ 3( x + y + z ) 2 (theo bñt Bunhiacopxki)
≥ 9( xy + yz + zx )
4 + 2 4 + 2 4 + 2 ≥ 9 2 . 2 + 2 . 2 + 2 . 2 =
a b c a b b c c a abc
9(a 3 + b 3 + c 3 ) a b c
27 + ≥ 36 + +
abc b+c c+a a+b
a 3 + b3 + c3 a b c
⇔ 3+ ≥ 4 + +
abc b+c c+a a+b
Chuù yù raèng
(a + b + c).∑ (a − b) 2
a +b +c
3 3 3
= cyc
+3
abc 2abc
a b c (a − b) 2
2 + + =∑ +3
b + c c + a a + b cyc ( a + c )(b + c )
Do ñoù
a 3 + b3 + c 3 a
3+ − 4.∑ =
abc cyc b + c
256
( a + b + c).∑ ( a − b) 2
( a − b) 2
= 3+ 3+ cyc
− 2 ∑ + 3
2abc cyc ( a + c)(b + c )
1 (a − b) ((a + b + c)(a + c)(b + c ) − 4abc )
2
= .∑
2 cyc abc (a + c)(b + c )
1 (a − b) 2 ((a + c) 2 (b + c) − 4abc)
≥ .∑
2 cyc abc( a + c)(b + c)
1 (a − b) 2 (4ac(b + c) − 4abc )
≥ .∑ (theo bñt AM-GM)
2 cyc abc( a + c)(b + c)
c (a − b) 2
= 2.∑
cyc b(a + c)(b + c)
≥0
a 3 + b3 + c3 a b c
⇒ 3+ ≥ 4 + +
abc b+c c +a a +b
⇒ ñpcm.
257
⇒ (*) ñuùng.
12 3 36 23
3 x( y + z ) + (3 − 7 x ) yz ≥ 3 x(1 − x) + (3 − 7 x) − x = >
49 7 49 32
3 1
* Tröôøng hôïp 2. ≤ x ≤ . Khi ñoù ta coù
7 2
1
( y + z ) (3 − 7 x) (theo bñt AM-GM)
2
3 x( y + z ) + (3 − 7 x ) yz ≥ 3 x(1 − x) +
4
1
(1 − x ) (3 − 7 x)
2
= 3 x(1 − x) +
4
1 23 23 1
= (1 − 2 x)(28 x 2 − 6 x + 1) + ≥ (do x ≤ )
32 32 32 2
Toùm laïi, ta luoân coù
1 9
≤ x3 + y 3 + z 3 + 4 xyz ≤ (ñpcm)
4 32
258
Baøi toaùn 24. (Jack Grafunkel)
Tìm haèng soá k nhoû nhaát sao cho baát ñaúng thöùc sau ñuùng vôùi moïi x, y , z ≥ 0
x y z
+ + ≤k x+ y+z
x+ y y+z z+x
Lôøi giaûi.
5
Ta seõ chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho ñuùng khi k = . Ñaây chính laø haèng soá toát
4
nhaát cuûa baát ñaúng thöùc ñaõ cho vì ta coù ñaúng thöùc xaûy ra khi x = 0, y = 3, z = 1 .
−a 2 + b 2 + c 2 a 2 − b 2 + c 2 a 2 + b 2 − c 2 5
+ + ≤ . a 2 + b 2 + c 2 (1)
c a b 2 2
a + b2 + c2
≤ a 2 + b2 + c 2
2
−a 2 + b 2 + c 2 a 2 − b 2 + c 2 a 2 + b 2 − c 2 5
c
+
a
+
b (
≤ . a + b2 + c 2
4
)
⇔ a+b+c+
( a + b + c)( a − b)( a − c )(c − b) 5
abc (
≤ . a + b2 + c 2
4
)
(
⇔ 4abc (a + b + c) + 4( a + b + c )(a − b)(a − c)(c − b) ≤ 5abc a + b 2 + c 2 )
Töø ñaây suy ra khoâng maát tính toång quaùt, ta chæ caàn xeùt tröôøng hôïp a ≥ c ≥ b laø ñuû.
Ta coù
(
4abc( a + b + c) + 4(a + b + c)(a − b)(a − c)(c − b) ≤ 5abc a + b 2 + c 2 )
259
⇔ f ( a ) = 4a 3 (c − b) − a 2bc + 4bc(c 2 − b 2 ) +
( )
+ a 4b3 + 4b 2c + 4bc 2 − 4c 3 − 5bc b 2 + c 2 ≤ 0
Do a 2 , b2 , c 2 laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc (coù theå suy bieán) neân ta coù
+ Neáu b = c thì
(
f (a ) = − ab 2 (a − b) + 5 2 − 7 b ≤ 0
)
+ Neáu b < c thì f (a ) laø moät haøm ña thöùc baäc ba coù heä soá cao nhaát vaø thaáp nhaát
döông. Ta coù
lim f (a ) = −∞
a→−∞
f (0) > 0
lim f (a ) = +∞
a→+∞
Ta laïi coù
(
f (c ) = −bc 2 5 b 2 + c 2 − 4b − 3c < 0 )
Vì 25(b 2 + c 2 ) − (3c + 4b)2 = (3b − 4c ) 2 > 0
Ngoaøi ra,
f ( ) (
b 2 + c 2 = 2bc 4b b 2 + c 2 − 5b 2 − c 2 )
( )
2
= −2bc b + c − 2b
2 2
≤0
Do ñoù f coù ba nghieäm phaân bieät (1 nghieäm aâm, 1 nghieäm thuoäc (0, c ) vaø 1
⇒ ñpcm.
260
a = 2 x = 0
a = b 2 + c 2
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi ⇔ b = 1 ⇔ y = 3
b + c = 2b
2 2
z = 1
c = 3
Vaäy
5
kmin = .
4
Baøi toaùn 25.
Cho a, b, c > 0 thoûa abc = 1. Chöùng minh raèng
Chöùng minh.
Ta coù
( xy ( x + y ) + yz ( y + z ) + zx( z + x )) 2 − 4( xy + yz + zx)( x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 ) =
= ∑ x 2 y 2 ( x − y ) 2 + 2 xyz ( x3 + y 3 + z 3 + 3 xyz − xy ( x + y ) − yz ( y + z ) − zx( z + x))
cyc
∑ x 2 y 2 ( x − y ) 2 ≥ 0
Do cyc
x 3 + y 3 + z 3 + 3 xyz − xy ( x + y ) − yz ( y + z ) − zx( z + x) ≥ 0 (theo bñt Schur)
Neân
( xy ( x + y ) + yz ( y + z ) + zx( z + x)) 2 − 4( xy + yz + zx )( x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 ) ≥ 0
⇒ ( xy ( x + y ) + yz ( y + z ) + zx( z + x)) 2 ≥ 4( xy + yz + zx)( x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 )
261
Boå ñeà 2. x, y , z > 0. Khi ñoù, ta coù
x 2 ( y + z ) y 2 ( z + x) z 2 ( x + y ) 2( x 2 + y 2 + z 2 )
+ + ≤
x 2 + 2 yz y 2 + 2 zx z 2 + 2 xy x+ y+ z
Chöùng minh.
Ta coù
x2 ( y + z) 2 yz ( y + z )
= y+z− 2
x + 2 yz
2
x + 2 yz
y 2 ( z + x) 2 zx( z + x )
= z+x− 2
y + 2 zx
2
y + 2 zx
z 2 ( x + y) 2 xy ( x + y )
= x+y− 2
z + 2 xy
2
z + 2 xy
Do ñoù
x2 ( y + z) yz ( y + z )
∑ x 2 + 2 yz = 2 ( x + y + z ) − ∑ x2 + 2 yz
cyc cyc
x 2 ( y + z ) 2( x 2 + y 2 + z 2 )
⇒∑ 2 ≤
cyc x + 2 yz x+ y+z
yz ( y + z ) x 2 + y 2 + z 2
⇔ ( x + y + z) − ∑ 2 ≤
cyc x + 2 yz x+ y+z
yz ( y + z ) x2 + y2 + z 2
⇔∑ ≥ x + y + z −
cyc x 2 + 2 yz x+ y+z
yz ( y + z ) 2( xy + yz + zx)
⇔∑ ≥
cyc x 2 + 2 yz x+ y+ z
yz ( y + z ) ( xy ( x + y )) 2
∑ x 2 + 2 yz ∑ ( z 2 + 2 xy ) xy ( x + y)
=
cyc cyc
( xy ( x + y ) + yz ( y + z ) + zx ( z + x))2
≥
∑ ( z 2 + 2 xy) xy( x + y )
cyc
262
( xy ( x + y ) + yz ( y + z ) + zx ( z + x )) 2
=
2( x + y + z )( x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 )
2( xy + yz + zx)
≥ (theo Boå ñeà 1)
x+ y+z
c+a x + y + z y 2 ( z + x)
≤ . 2
b3 + ca.
3 2 y + 2 zx
1 a +1 b +1 c
a+b x + y + z z 2 ( x + y)
≤ . 2
c3 + ab.
3 2 z + 2 xy
1 a +1 b +1 c
Do ñoù
b+c x+ y+ z x2 ( y + z)
∑ ≤ .∑ 2
cyc x + 2 yz
3 2
cyc a 3 + bc.
1 a +1 b +1 c
263
x + y + z 2( x 2 + y 2 + z 2 )
≤ . (theo Boå ñeà 2)
2 x+ y+ z
= x2 + y 2 + z 2
1 1 1
= 2+ 2+ 2
a b c
Boå ñeà 3 ñöôïc chöùng minh hoaøn toaøn.
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-HM, ta coù
3 3
3
abc ≥ ⇒1≥ (do abc = 1)
1 a +1 b +1 c 1 a +1 b +1 c
Do ñoù
b+c b+c 1 1 1
∑ a3 + bc ≤ ∑ 3
≤
a 2
+ 2 + 2 (theo Boå ñeà 3)
b c
cyc cyc a 3 + bc.
1 a +1 b +1 c
⇒ ñpcm.
Lôøi giaûi.
a (b + c ) b(c + a) c (a + b)
Ñaët x = ,y= ,z = . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng
a + bc
2
b + ca
2
c 2 + ab
minh töông ñöông vôùi
x + y + z ≥ 2 + 2 1 + 4 xyz
( x + y + z ) 2 = x 2 + y 2 + z 2 + 2( xy + yz + zx )
≥ 2 + 2( xy + yz + zx)
= 2 + 2 x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 + 2 xyz ( x + y + z )
≥ 2+2
=4
⇒ x+ y+ z ≥ 2
Vaø do ñoù
( x + y + z ) 2 ≥ 2 + 2 x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 + 2 xyz ( x + y + z )
≥ 2 + 2 x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 + 4 xyz
≥ 2 + 2 1 + 4 xyz
⇒ x + y + z ≥ 2 + 2 1 + 4 xyz
a (b + c )
⇒∑ ≥2
cyc a 2 + bc
265
Ta coù
ab( a + c )(b + c) 2abc (a + b)(b + c)(c + a )
∑ (a 2 + bc)(b2 + ca) − 1 = (a 2 + bc)(b2 + ca)(c 2 + ab) ≥ 0
cyc
ab( a + c )(b + c)
⇒∑ ≥1
cyc (a 2 + bc)(b 2 + ca )
a 2 + 5b b 2 + 5c c 2 + 5a
+ + ≥8
b+c c+a a+b
Lôøi giaûi.
Ta coù Boå ñeà sau
x + y + z ≥ 0
Boå ñeà. x, y , z laø caùc soá thöïc thoûa . Khi ñoù, ta coù
xy + yz + zx ≥ 0
Boå ñeà treân chöùng minh raát ñôn giaûn (chæ caàn duøng tam thöùc baäc hai laø ñöôïc) neân
ôû ñaây ta khoâng nhaéc laïi chöùng minh cuûa noù.
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2a 2 2a
∑ − 1 + 5 ∑
− 3 ≥ 0
cyc b + c cyc a + b
Chuù yù raèng
2a 2 ( a − b) 2 (a + b + c ) ( a − b) 2
∑b+c = a + b + c + ∑ (a + c)(b + c) = 1 + ∑ (a + c)(b + c) (theo gt)
cyc cyc cyc
266
2a 2 ( a − b)2
⇒∑ −1 = ∑
cyc b + c cyc ( a + c)(b + c)
2a
∑ ( a − b)3
∑ a + b = 3 − 3(a + cycb)(b + c)(c + a )
cyc
2a
∑ (a − b)3
⇒∑ −3 = − cyc
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
5∑ ( a − b)3
( a − b) 2
⇔ ∑ ( a − b) 2 (4b − a ) ≥ 0
cyc
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
S a + Sb = 4a − b + 3c ≥ 0
Sb + S c = 3a + 4b − c ≥ 0
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ ( Sa + Sb )(b − c ) 2 + ( Sb + S c )(a − b) 2 ≥ 0
267
Maët khaùc, theo baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
(c − a ) 2 ≤ 2(a − b) 2 + 2(b − c ) 2
Do ñoù
Do ñoù
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ ( Sa + 3Sb )(b − c )2 ≥ 0
3 −1
- Tröôøng hôïp 2.2.2. a + ( )
3 − 1 c ≤ 3b ⇒ b ≥
3
.c ≥
2c
5
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0 (ñpcm)
268
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = .
3
Baøi toaùn 28. (Phaïm Kim Huøng)
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa ( a + b)(b + c )(c + a ) > 0. Chöùng minh raèng
a (b + c) b(c + a ) c (a + b)
+ + ≥2
a 2 + bc b 2 + ca c 2 + ab
Lôøi giaûi.
Ta coù 2 caùch giaûi
* Caùch 1. (tham khaûo lôøi giaûi baøi toaùn 26)
* Caùch 2.
Khoâng maát tính toång quaùt coù theå giaû söû a ≥ b ≥ c.
Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
(a − b)(a − c) (b − c)(a − c) b(c + a )
+ ≤ 2
a 2 + bc c 2 + ab b + ca
Ta coù
(a − b)(a − c ) (b − c)(a − c ) a−b b−c
+ = (a − c) 2 + 2
a + bc
2
c + ab
2
a + bc c + ab
a −b b−c
≤ (a − c) 2 +
a ab
(a − c )(2ab − b 2 − ac)
=
a 2b
2ab − b 2 − ac
≤
ab
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
2ab − b 2 − ac b(c + a )
≤ 2
ab b + ca
⇔ (2ab − b 2 − ac)(b 2 + ca ) ≤ ab 2 (c + a )
⇔ ( a − b) 2 b 2 + a 2c 2 ≥ 2(a − b)bac (ñuùng theo bñt AM-GM)
⇒ ñpcm.
269
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b, c) = (t , t , 0) (t > 0).
P = ( a 2 − ab + b 2 )(b 2 − bc + c 2 )(c 2 − ca + a 2 )
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt giaû söû a ≥ b ≥ c ≥ 0. Khi ñoù, ta coù
0 ≤ a 2 − ac + c 2 ≤ a 2
0 ≤ b 2 − bc + c 2 ≤ b 2
Do ñoù
28
max P =
243
Baøi toaùn 30. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho x, y , z > 0 thoûa xy + yz + zx + xyz = 4. Chöùng minh raèng
1 1 1 1
+ + ≥
5x + 1 5 y + 1 5z + 1 2
Lôøi giaûi.
Ta coù
1 1 1
+ + =
2+ x 2+ y 2+ z
270
(2 + x )(2 + y ) + (2 + y )(2 + z ) + (2 + z )(2 + x)
=
(2 + x )(2 + y )(2 + z )
12 + 4( x + y + z ) + ( xy + yz + zx )
=
8 + 4( x + y + z ) + 2( xy + yz + zx ) + xyz
8 + 4( x + y + z ) + ( xy + yz + zx) + 4
=
8 + 4( x + y + z ) + 2( xy + yz + zx ) + xyz
8 + 4( x + y + z ) + ( xy + yz + zx ) + ( xy + yz + zx + xyz )
= (theo gt)
8 + 4( x + y + z ) + 2( xy + yz + zx) + xyz
8 + 4( x + y + z ) + 2( xy + yz + zx ) + xyz
=
8 + 4( x + y + z ) + 2( xy + yz + zx ) + xyz
=1
1 1 1
Vaäy + + =1
2+ x 2+ y 2+ z
1
0 < a, b, c < 2
1 1 1
Ñaët a = ,b = ,c = thì ta coù a + b + c = 1
2+ x 2+ y 2+ z 1- 2a 1 − 2b 1 − 2c
x = ,y= ,z =
a b c
Do ñoù
1 1 a
= =
5 x + 1 5(1 − 2a) + 1 5 − 9a
a
Töông töï, ta coù
1 a
=
5 y + 1 5 − 9b
1 c
=
5 z + 1 5 − 9c
1 1 1 a b c
⇒ + + = + +
5 x + 1 5 y + 1 5 z + 1 5 − 9a 5 − 9b 5 − 9c
1 9a 9b 9c
= . + +
9 5 − 9a 5 − 9b 5 − 9c
1 (9a − 5) + 5 (9b − 5) + 5 (9c − 5) + 5
= . + +
9 5 − 9a 5 − 9b 5 − 9c
271
1 5 1 1 1
= − + . + +
3 9 5 − 9a 5 − 9b 5 − 9c
1 5 9
≥− + .
3 9 (5 − 9a ) + (5 − 9b) + (5 − 9c )
1 5
=− +
3 15 − 9( a + b + c)
1 5
=− +
3 15 − 9
1
=
2
Vaäy
1 1 1 1
+ + ≥ (ñpcm)
5x + 1 5 y + 1 5z + 1 2
* Nhaän xeùt.
Coù theå ñaây laø moät baøi toaùn khoâng khoù nhöng ñieàu ñaëc saéc cuûa noù chính laø ôû choã
töø giaû thieát xy + yz + zx + xyz = 4 ta coù theå suy ra ñöôïc ñaúng thöùc
1 1 1
+ + =1
2+ x 2+ y 2+ z
Vaø chính nhôø ñaúng thöùc naøy maø baøi toaùn cuûa ta ñaõ trôû neân cöïc kyø ñôn giaûn. Baèng
caùch söû duïng ñaúng thöùc naøy, ta coù theå deã daøng chöùng minh ñöôïc caùc keát quaû sau
(1) x + y + z ≥ xy + yz + zx
1 1 1 1 1 1
(2) + + ≤ + + ∀m > 1 > n > 0
2 + xm 2 + ym 2 + zm 2 + xn 2 + yn 2 + zn
272
Baøi toaùn 31. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
(b + c − a ) 2 (c + a − b) 2 (a + b − c) 2 3( a 2 + b2 + c 2 )
+ + ≥
2a 2 + (b + c) 2 2b 2 + (c + a ) 2 2c 2 + ( a + b)2 2(a + b + c) 2
Lôøi giaûi.
Do caû hai veá cuûa baát ñaúng thöùc ñaõ cho ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, ta
coù theå giaû söû a + b + c = 3.
Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
(3 − 2a ) 2 (3 − 2b) 2 (3 − 2c) 2 1
+ 2 + 2 ≥ .( a 2 + b 2 + c 2 )
2a + (3 − a )
2 2
2b + (3 − b) 2
2c + (3 − c) 2
6
2(3 − 2a ) 2 2(3 − 2b) 2 2(3 − 2c) 2
⇔ 2 + 2 + 2 ≥ a2 + b2 + c2
a − 2a + 3 b − 2b + 3 c − 2c + 3
Ta seõ chöùng minh
2(3 − 2 x ) 2
≥ x 2 − 6 x + 6 ∀x ∈ (0,3) (*)
x − 2x + 3
2
Thaät vaäy
(*) ⇔ 2(3 − 2 x) 2 ≥ ( x 2 − 6 x + 6)( x 2 − 2 x + 3)
⇔ x( x − 1) 2 (6 − x) ≥ 0 (ñuùng do 0 < x < 3)
2(3 − 2a ) 2
≥ a 2 − 6a + 6
a − 2a + 3
2
2(3 − 2b) 2
≥ b 2 − 6b + 6
b − 2b + 3
2
2(3 − 2c )2
≥ c 2 − 6c + 6
c − 2c + 3
2
= a2 + b2 + c2
273
2(3 − 2a ) 2 2(3 − 2b)2 2(3 − 2c) 2
⇒ + 2 + 2 ≥ a 2 + b 2 + c 2 (ñpcm)
a − 2a + 3 b − 2b + 3 c − 2c + 3
2
a 2 + b 2 + c 2 1 a 3 + b3 + c3 2(a + b + c) 2
+ . + 2 ≥4
ab + bc + ca 3 abc a + b2 + c2
Lôøi giaûi.
Do hai veá cuûa baát ñaúng thöùc ñaõ cho ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, ta coù
a 2 + b 2 + c 2 1 a 3 + b3 + c 3 2( a + b + c ) 2
+ . + 2 =
ab + bc + ca 3 abc a + b2 + c2
3 1 a+b+c 2(3 + 2 p)
= + . .(3 − p) + 3 +
p 3 abc 3
3 1 1 1 1 4p
= + . + + .(3 − p ) + + 5
p 3 ab bc ca 3
3 1 9 4p
≥ + . .(3 − p ) + + 5
p 3p 3
12 4 p 4
= + −
p 9 3
8 1 p 4
= + 4 + −
p p 9 3
8 1 p 4
≥ + 4.2 . − (theo bñt AM-GM)
3 p 9 3
=4
a 2 + b 2 + c 2 1 a 3 + b3 + c 3 2( a + b + c )2
⇒ + . + 2 ≥ 4 (ñpcm)
ab + bc + ca 3 abc a + b2 + c2
274
Baøi toaùn 33. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
1 1 1 3
+ + ≥
a 3a + 2b b 3b + 2c c 3c + 2a 5abc
Lôøi giaûi.
1 1 1
Ñaët x = , y = , z = thì ta coù x, y , z > 0. Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh
a b c
töông ñöông vôùi
x y z 3
+ + ≥
3 zx + 2 yz 3 xy + 2 zx 3 yz + 2 xy 5
x y z 3
⇔ + + ≥
5 z . 3x + 2 y 5x . 3 y + 2 z 5 y . 3z + 2 x 5
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM vaø baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
x y z
+ + ≥
5z . 3x + 2 y 5x. 3 y + 2 z 5 y . 3z + 2 x
x y z
≥ 2 + +
3x + 2 y + 5 z 5 x + 3 y + 2 z 2 x + 5 y + 3 z
2( x + y + z ) 2
≥
x(3 x + 2 y + 5 z ) + y (5 x + 3 y + 2 z ) + z (2 x + 5 y + 3 z )
2( x + y + z )2
=
3( x 2 + y 2 + z 2 ) + 7( xy + yz + zx)
2( x + y + z ) 2
=
1 20
3( x 2 + y 2 + z 2 ) + .( xy + yz + zx ) + .( xy + yz + zx )
3 3
2( x + y + z ) 2
≥
1 20
3( x 2 + y 2 + z 2 ) + .( x 2 + y 2 + z 2 ) + .( xy + yz + zx)
3 3
3( x + y + z ) 2
3
= =
5( x + y + z + 2 xy + 2 yz + 2 zx) 5
2 2 2
x y z 3
⇒ + + ≥
5 z . 3x + 2 y 5x . 3 y + 2 z 5 y . 3z + 2 x 5
275
⇒ ñpcm.
1 1 1
+ + ≥ 2
1 1 1 1 1 1
a+ + c+ + c+ +
c 2 b 2 b 2
Lôøi giaûi.
x z y
Do abc = 1 neân toàn taïi caùc soá x, y , z > 0 sao cho a = , b = , c = , chaúng haïn
y x z
1 1 2y
= =
1 1 x z 1 2x + y + 2 z
a+ + + +
c 2 y y 2
1 2z
=
1 1 2x + 2 y + z
c+ +
b 2
1 2x
=
1 1 x + 2 y + 2z
b+ +
a 2
Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
x y z
+ + ≥1
x + 2 y + 2z y + 2z + 2 x z + 2x + 2 y
276
y y
≥
y + 2z + 2x x + y + z
z z
≥
z + 2x + 2 y x + y + z
x y z
⇒ + + ≥
x + 2 y + 2z y + 2z + 2 x z + 2x + 2 y
x y z
≥ + + =1
x+ y+ z x+ y+ z x+ y+ z
⇒ ñpcm.
4
x12 x2 + x22 x3 + ... + xn2 x1 ≤
27
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû x1 = max xi (i = 1, n) .
Goïi xk = max xi (i = 2, n) .
= ( x1 + x2 + ... + xk −1 + xk +1 + ... + xn ) xk
2
= f ( x1 , x2 ,..., xn )
Ta laïi coù
3
1 1 2 xk + 2(1 − xk ) 4
f (1 − xk , xk , 0,
1 0,...,0)
424 3 = (1 − xk ) xk
2
= .(2 xk ).(1 − xk ) 2
≤ . =
n− 2 soá 0
2 2 3 27
277
4
Vaäy f ( x1 , x2 ,..., xn ) ≤ (ñpcm) .
27
Baøi toaùn 36.
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa a + b + c + abc = 1. Chöùng minh raèng
3( abc − m3 )
+ 3m 2 ≥ ab + bc + ca
2+m
3(m3 − abc)
⇔ 3m − ab − bc − ca ≥
2
2+m
(a + b + c)3 − 27 abc
⇔ 3(a + b + c) − 9(ab + bc + ca ) ≥
2
2+m
⇔ 3(2 + m)(( a + b + c )2 − 3( ab + bc + ca )) ≥ ( a + b + c)3 − 27 abc
1 7(a + b + c) 4( a + b + c)
Do 3m + abc = 1 neân m ≤ ⇒ 2 + m ≥ 7m = ≥ .
3 3 3
Do ñoù, ta chæ caàn chöùng minh
4(a + b + c)(( a + b + c )2 − 3( ab + bc + ca )) ≥ ( a + b + c)3 − 27 abc
⇔ 4 ∑ a 3 − 3abc ≥ ∑ a 3 + 3∑ ab(a + b) − 21abc
cyc cyc cyc
⇔ 3∑ a 3 + 9abc ≥ 3∑ ab(a + b)
cyc cyc
278
⇔ ∑ a 3 + 3abc ≥ ∑ ab(a + b) (ñuùng theo Schur)
cyc cyc
⇒ ñpcm.
a7 b7 c7 128
+ + ≥
1 + ab 1 + bc 1 + ca
2 2 2
3
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
a7 b7 c7 a 7c b7 a c 7b
+ + = + +
1 + ab 2 1 + bc 2 1 + ca 2 c + ab 2c a + abc 2 b + ca 2b
( a 7 2 .c1 2 + b7 2 .a1 2 + c 7 2 .b1 2 )2
≥
a + b + c + a 2bc + ab 2 c + abc 2
(a 7 2 .c1 2 + b7 2 .a1 2 + c 7 2 .b1 2 ) 2
=
(a + b + c)(1 + abc)
Do ñoù
a7 b7 c7 (a 7 2 .c1 2 + b 7 2 .a1 2 + c 7 2 .b1 2 ) 2
+ + ≥
1 + ab 2 1 + bc 2 1 + ca 2 ( a + b + c )(1 + abc)
( abc( a + b + c )) 2
≥
( a + b + c)(1 + abc )
a 2b 2c 2 ( a + b + c)
=
1 + abc
Ta coù
279
abc = 2 ab + bc + ca + 4 ≥ 4 4 ab.bc.ca.4 = 4 4 2abc
⇒ abc ≥ 8
Do ñoù
a 2b2 c 2 (a + b + c) a 2b 2c 2 .3 3 abc
≥
1 + abc 1 + abc
6 a 2b 2 c 2
≥
1 + abc
6.82 t2
≥ (do f (t ) = ñoàng bieán treân (0, +∞))
1+ 8 1+ t
128
=
3
a7 b7 c7 a 2b 2c 2 (a + b + c ) 128
⇒ + + = ≥ (ñpcm)
1 + ab 2 1 + bc 2 1 + ca 2 1 + abc 3
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 2.
1 1 1 2
a) + + + ≥1
(1 + a ) 2
(1 + b) (1 + c)
2 2
(1 + a)(1 + b)(1 + c )
a+3 b+3 c+3
b) + + ≥3
(1 + a ) 2 (1 + b) 2 (1 + c) 2
Lôøi giaûi.
2 2 2
a) Ñaët x = − 1, y = − 1, z = − 1 ⇒ x, y, z ∈ [ −1,1]
1+ a 1+ b 1+ c
2 2 2
⇒ (1 − x)(1 − y )(1 − z ) = 2 − 2 − 2 −
1 + a 1 + b 1 + c
8abc
=
(1 + a )(1 + b)(1 + c)
8
=
(1 + a)(1 + b)(1 + c )
= (1 + x)(1 + y )(1 + z )
280
⇒ x + y + z + xyz = 0
x 2 + y 2 + z 2 + x 2 y 2 z 2 ≥ 4 4 x 2 . y 2 .z 2 .x 2 y 2 z 2 = 4 xyz ≥ 4 xyz
⇒ x 2 + y 2 + z 2 + x 2 y 2 z 2 − 4 xyz ≥ 0 (ñpcm)
2 2 2
b) Ñaët x = − 1, y = − 1, z = − 1 ⇒ x, y, z ∈ [ −1,1]
1+ a 1+ b 1+ c
2 2 2
⇒ (1 − x)(1 − y )(1 − z ) = 2 − 2 − 2 −
1 + a 1 + b 1+ c
8abc
=
(1 + a )(1 + b)(1 + c)
8
=
(1 + a)(1 + b)(1 + c )
= (1 + x)(1 + y )(1 + z )
⇒ x + y + z + xyz = 0
281
Baøi toaùn 39. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho a, b, c ≥ 0. Chöùng minh raèng
a (b + c ) b(c + a) c( a + b)
+ + ≥2
b +c
2 2
c +a
2 2
a 2 + b2
Lôøi giaûi.
Ta seõ chöùng minh
a (b + c)
∑ b2 + c 2 ≥2 (1)
cyc
ab(a + c)(b + c)
∑ (a 2 + c2 )(b 2 + c2 ) ≥ 1 (2)
cyc
ab( a + c )(b + c)
≥ 2 + 2∑
cyc ( a 2 + c 2 )(b 2 + c 2 )
ab( a + c )(b + c)
≥ 2 + 2∑ ≥4
cyc (a 2 + c 2 )(b 2 + c 2 )
a (b + c ) b(c + a ) c (a + b)
⇒ + + ≥2
b +c
2 2
c +a
2 2
a 2 + b2
Ñaây chính laø ñieàu ta caàn phaûi chöùng minh, vaäy nhieäm vuï cuûa ta baây giôø chæ laø
chöùng minh tính ñuùng ñaén cuûa caùc baát ñaúng thöùc (1) vaø (2) nöõa thoâi.
* Chöùng minh (1).
Ta coù
a (b + c )
∑ ab(a − b)2 (a 2 + b2 + 2c2 ) + 8a 2b2c2
∑ b2 + c2 −2= cyc
( a 2 + b2 )(b 2 + c 2 )(c 2 + a 2 )
≥0
cyc
a(b + c)
⇒∑ ≥2
cyc b2 + c2
⇒ (1) ñuùng.
282
* Chöùng minh (2).
Ta coù
ab(a + c)(b + c ) 2abc(( a + b + c)( a 2 + b2 + c 2 ) − abc )
∑ (a 2 + c2 )(b2 + c2 ) − 1 =
( a 2 + b2 )(b 2 + c 2 )(c 2 + a 2 )
≥0
cyc
⇒ (2) ñuùng
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b, c) = (t , t , 0) (t > 0).
* Nhaän xeùt.
Ngoaøi ra, ta coøn coù moät baát ñaúng thöùc maïnh hôn nhö sau
Cho a, b, c ≥ 0. Khi ñoù
b c c a a b
+ + ≥1
(
a 2 c + 3ab ) ( b 2 a + 3bc ) ( c 2 b + 3ca )
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
bc ca ab
a + b + c ≥1
ca ab bc
a 3+2 b 3+2 c 3+2
b c a
bc ca ab x, y , z > 0
Ñaët x = ,y = ,z = thì ta coù
a b c xy + yz + zx = 1 (do a + b + c = 1)
Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
x y z
+ + ≥1
2 y + yz 3 2 z + zx 3 2 x + xy 3
283
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
x y z x2 y2 z2
+ + = + +
2 y + yz 3 2 z + zx 3 2 x + xy 3 2 xy + xyz 3 2 yz + xyz 3 2 zx + xyz 3
( x + y + z )2
≥
2( xy + yz + zx ) + 3 xyz 3
3( xy + yz + zx )
≥
2( xy + yz + zx ) + 3 xyz 3
3
=
2 + 3 xyz 3
3
≥
3
xy + yz + zx
2 + 3 3.
3
=1
x y z
⇒ + + ≥1
2 y + yz 3 2 z + zx 3 2 x + xy 3
⇒ ñpcm.
1 1 1 x y z k ( x − y ) 2 ( y − z ) 2 ( z − x) 2
( x + y + z) + + ≥ 6 + + +
x y z y + z z + x x + y xyz ( x + y )( y + z)( z + x)
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc ñaõ cho töông ñöông vôùi
∑ ( x − y)2 ( z 2 + xz + yz − 2 xy ) z( x + y ) ≥
cyc
≥ k ( x − y ) 2 ( y − z ) 2 ( z − x )2 (1)
Do x, y , z laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc (coù theå suy bieán) neân toàn taïi caùc soá
Thay vaøo (1), ta coù baát ñaúng thöùc (1) trôû thaønh
284
∑ (a − b)2 (a 2 + b 2 − c 2 + ab)(a + b)(a + b + 2c) ≥
cyc
k
≥ .( a − b) 2 (b − c ) 2 (c − a )2 (2)
2
Cho c → 0 + , ta ñöôïc (2) trôû thaønh
⇔ 2(( a + b) 4 + ( a 2 + b 2 + ab)(a + b) 2 ) ≥ k .a 2b 2
≥ 28(a − b) 2 (b − c)2 (c − a )2
Do a ≥ b ≥ c ≥ 0 neân
(ac + c 2 )( a − c) 2 ( a + c )( a + 2b + c) − c 2 ( a − b) 2 ( a + b)( a + b + 2c ) ≥
≥ 2c 2 (a − b) 2 (a + c)(a + 2b + c) − c 2 (a − b) 2 ( a + b)( a + b + 2c )
= c 2 (a − b) 2 (2( a + c)( a + 2b + c ) − ( a + b)(a + b + 2c))
= c 2 (a − b) 2 ( a 2 + 2ab − b 2 + 2c( a + 2b + c ) − 2bc ) ≥ 0
285
⇒ ( ac + c 2 )(a − c) 2 (a + c)(a + 2b + c) ≥
≥ c 2 (a − b) 2 ( a + b)( a + b + 2c ) (4)
a
Laïi do a ≥ b ≥ c ≥ 0 neân a − c ≥ .(b − c) ≥ 0
b
⇒ (b − c) 2 (b 2 − a 2 )(b + c )(2a + b + c ) + (a − c) 2 (a 2 − b 2 )(a + c)(a + 2b + c) ≥
a2
≥ (b − c) (b − a )(b + c)(2 a + b + c) + 2 .(b − c ) 2 ( a 2 − b 2 )(a + c)( a + 2b + c)
2 2 2
b
(b − c) 2 (a 2 − b 2 )( a 2 (a + c)(a + 2b + c) − b 2 (b + c)(2a + b + c ))
=
b2
(b − c ) 2 (a 2 − b 2 )(( a 4 − b 4 ) + 2ab( a 2 − b 2 ) + 2c( a 3 − b3 ) + 2abc( a − b) + c 2 ( a 2 − b 2 ))
=
b2
(b − c) 2 (a 2 − b 2 )(( a 4 − b 4 ) + 2ab( a 2 − b 2 ))
≥
b2
(b − c) 2 (a − b) 2 ( a + b)4
=
b2
(b − c) 2 (a − b) 2 .16a 2b 2
≥ (theo bñt AM-GM)
b2
= 16( a − b) 2 (b − c ) 2 a 2
≥ 16(a − b) 2 (b − c )2 ( a − c )2 (5)
Ta laïi coù
(a − b) 2 ( a 2 + b 2 + ab)(a + b)( a + b + 2c ) ≥
≥ ( a − b) 2 ( a 2 + b 2 + ab)( a + b)2
≥ ( a − b) 2 (2ab + ab)4ab (theo bñt AM-GM)
= 12( a − b)2 a 2b 2
≥ 12(a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2
286
Baøi toaùn 42. (Poland 2005)
Cho a, b, c ∈ [0,1] . Chöùng minh raèng
a b c
+ + ≤2
bc + 1 ca + 1 ab + 1
Lôøi giaûi.
a a
Do a, b, c ∈ [0,1] neân bc + 1 ≥ abc + 1 > 0 ⇒ ≤
bc + 1 abc + 1
Töông töï, ta coù
b b
≤
ca + 1 abc + 1
c c
≤
ab + 1 abc + 1
a b c a+b+c
⇒ + + ≤
bc + 1 ca + 1 ab + 1 abc + 1
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
a+b+c
≤2
abc + 1
⇔ a + b + c ≤ 2(1 + abc )
⇒ a + b + c ≤ 1 + ab + c
Laïi do a, b, c ∈ [0,1] neân (1 − ab)(1 − c) ≥ 0 ⇒ ab + c ≤ 1 + abc
⇒ a + b + c ≤ 1 + ab + c ≤ 2 + abc ≤ 2(1 + abc )
⇒ ñpcm.
xy yz zx 2
+ + ≤
xy + yz yz + zx zx + xy 2
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
287
x y y z z x 2
+ + ≤
z+x x+ y y+z 2
z+x ≥
1
2
. ( z+ x >0 )
x y x y
⇒ ≤ 2.
z+x z+ x
Töôïng töï, ta coù
y z y z
≤ 2.
x+ y x+ y
z x z x
≤ 2.
y+z y+ z
x y y z z x x y y z z x
⇒ + + ≤ 2. + +
z+x x+ y y+z z+ x x+ y y + z
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
x y y z z x 1
+ + ≤
z+ x x+ y y+ z 2
x y 1
⇔ ∑ − xy + ∑ xy ≤
cyc z + x
cyc 2
1
⇔ 2∑ xy ≤ 1 + 2 xyz .∑
cyc cyc z+ x
1
⇔ 2∑ xy ≤ ∑ x + 2 xyz .∑ (*)
cyc cyc cyc z+ x
Ñaët a = x , b = y , c = z thì ta coù a, b, c > 0 . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc (*) trôû thaønh
1 1 1
a 2 + b2 + c 2 + 2abc + + ≥ 2(ab + bc + ca ) (**)
a+b b+c c+a
288
Do caû hai veá cuûa baát ñaúng thöùc treân ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, coù
1
theå giaû söû a + b + c = 1. Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ 0 ≤ q ≤ . Khi ñoù, ta coù
3
a 2 + b 2 + c 2 = 1 − 2q
1 1 1 1+ q
+ + =
a+b b+c c+a q−r
Do ñoù
2r (1 + q )
(**) ⇔ 1 − 4q + ≥0
q−r
⇔ (1 − 4q)( q − r ) + 2r (1 + q) ≥ 0
⇔ q (1 − 4q ) + r (1 + 6q ) ≥ 0
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi x = y = z = .
3
289
Baøi toaùn 44. (Phaïm Kim Huøng)
Cho a, b, c, d ≥ 0. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
2 2 2 2
a b c d
P= + + +
a+b+c b+c+d c+d +a d +a+b
Lôøi giaûi.
4
Ta seõ chöùng minh raèng min P = .
9
Trong caùc soá a, b, c, d , goïi p laø soá lôùn nhaát, soá lôùn nhaát trong 3 soá coøn laïi laø q,
soá lôùn nhaát trong 2 soá coøn laïi laø r vaø s laø soá nhoû nhaát.
p ≥ q ≥ r ≥ s
Khi ñoù, ta coù 1 1 1 1
≤ ≤ ≤
p+q+r p+q+s p+r +s q+r+s
Khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû p + q + r + s = 1. Khi ñoù, ñeå chöùng minh
4
P≥ , ta chæ caàn chöùng minh
9
p2 q2 r2 s2 4
+ + + ≥
(1 − s )2 (1 − r ) 2 (1 − q) 2 (1 − p) 2 9
p2 s2
Ñaët m = p + s, n = ps, t = + thì ta coù 0 ≤ m ≤ 1 vaø
(1 − s ) 2 (1 − p) 2
m 2 − 2n − 2m3 + 6mn + m 4 − 4m 2 n + 2n 2
t=
(1 − m + n) 2
290
+ Neáu t ≥ 2 thì hieån nhieân ta coù
p2 q2 r2 s2 4
+ + + ≥
(1 − s ) (1 − r ) (1 − q)
2 2 2
(1 − p) 2
9
m = 1, n = 0 p2
+ Neáu thì ta coù t ≥ 1 vì = 1 . Do ñoù
t = 2 (1 − s ) 2
p2 q2 r2 s2 4
+ + + ≥
(1 − s ) (1 − r ) (1 − q)
2 2 2
(1 − p) 2
9
+ Neáu t < 2, m < 1 . Xem (*) laø phöông trình baäc hai ñoái vôùi n . Do n luoân toàn taïi
Töông töï, ñaët l = q + r ⇒ l = 1 − m . Baèng laäp luaän töông töï nhö treân, roõ raøng ta chæ
q2 r2
caàn xeùt tröôøng hôïp l < 1 vaø + < 2 laø ñuû. Khi ñoù, ta coù
(1 − r )2 (1 − q ) 2
q2 r2 −2l 2 + 4l − 1 1 − 2m 2
+ ≥ =
(1 − r )2 (1 − q ) 2 (2 − l ) 2 (1 + m) 2
Do ñoù
p2 q2 r2 s2 −2 m 2 + 4 m − 1 1 − 2 m 2
+ + + ≥ +
(1 − s ) 2 (1 − r ) 2 (1 − q) 2 (1 − p )2 (2 − m) 2 (1 + m) 2
(2m − 1) 2 (11 + 10m − 10m 2 ) 4
= +
9(2 − m) 2 ( m + 1) 2 9
4
≥
9
4
⇒P≥
9
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = d .
291
4
Vaäy min P = .
9
Baøi toaùn 45. (Phaïm Kim Huøng)
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 3 vaø k ∈ R laø moät haèng soá cho tröôùc. Tìm haèng soá
Ck (a k + b k + c k ) ≥ ab + bc + ca
Lôøi giaûi.
Ta coù Boå ñeà sau
32 k
(ab) + (bc ) + (ca ) ≤ max 3, 2 k ∀k ∈ R
k k k
2
Chöùng minh.
Ta chöùng minh baát ñaúng thöùc ñuùng cho giaù trò tôùi haïn
32 k ln 3
3= ⇔k=
2 2k
2ln 3 − 2 ln 2
Khi ñoù
+ ∀m ≥ k , ta coù
m
m
32 k k 32 m
(ab) m + (bc ) m + (ca) m ≤ ((ab) k + (bc ) k + k k
(ca) ) ≤ 2 k = 2m
2 2
32 m
⇒ ( ab) + (bc) + (ca ) ≤ max 3, 2 m
m m m
2
+ ∀m < k , ta coù
k k k k
−1 −1
(( ab) + (bc )
m m
+ (ca ) )
m m
≤ 3 ((ab) k
m + (bc ) + (ca ) ) ≤
k k
3 .3 =
m 3 m
( )
VT = a k ( z + t ) k + ( z − t ) k + ( z 2 − t 2 )k = f (t )
Ta coù f / (t ) = ka k (( z + t )k −1 − ( z − t ) k −1 ) − 2tk ( z 2 − t 2 ) k −1
Ta coù
g / ( x) = (k − 1) x k −2
g // ( x) = (k − 1)( k − 2) x k −3 ≤ 0
Do ñoù
f / (t ) ≤ 2tk ( z − t ) k −2 ( a k (k − 1) − ( z + t ) k −1 ( z − t ))
≤ 2tk ( z − t ) k −1 ( a k −1 ( k − 1) − ( z + t ) k −1 ) (do a ≤ z − t )
≤ 2tk ( z − t ) k −1 ( a k −1 − ( z + t ) k −1 ) ≤ 0 (do a ≤ z − t ≤ z + t )
2 k −1
3 − 2b k 3 − 2b
k −1
g (b) = 2kb
/
− 2 + 1
b b
293
3 − 2b
Ñaët x = (*) thì 0 < x ≤ 1 vaø roõ raøng öùng vôùi moãi x ∈ (0,1] thì ta coù duy nhaát
b
3
b ∈ 1, thoûa maõn (*).
2
Ta coù
h / ( x) = x k −2 ( kx − 2( k − 1))
⇒ h / ( x) coù toái ña 1 nghieäm
⇒ h( x ) coù toái ña 2 nghieäm (theo ñònh lyù Rolle)
1 8 − 15 1 2 −3
k k
Ta laïi coù h(1) = 0, h = > 0, h = <0
8 8k 2 2k
1 1
⇒ h( x ) coù ñuùng 2 nghieäm laø x0 ∈ , , x = 1
8 2
3
⇒ g / (b) coù ñuùng 2 nghieäm laø b0 = ,b = 1
x0 + 2
3 3
b 1
x0 + 2 2
g / (b ) 0 _ 0 +
g (b)
3 3
g (b) ≤ max g (1), g = 3 ∀b ∈ 1,
2 2
294
* Neáu k ≥ 1 ∨ k ≤ 0 thì ta coù a k + bk + c k ≥ 3 ≥ ab + bc + ca vaø daáu baèng ñaït taïi
a = b = c = 1 neân hieån nhieân Ck = 1.
* Xeùt k ∈ (0,1)
Cho a = b = c = 1 ta suy ra Ck ≥ 1 .
3 32−k
Cho a = b → , c → 0, ta ñöôïc Ck ≥ 3−k .
2 2
32−k
Ngöôïc laïi, ta seõ chöùng minh Ck = max 1, 3−k thoûa maõn ñieàu kieän cuûa ñeà baøi,
2
nghóa laø ta phaûi chöùng minh
3−k
2 2 2
Ñaët A = 3−
a k ,B = 3−
b k ,C = 3−
c k vaø λ = thì (2) töông ñöông vôùi
2
2λ
A+ B +C ( AB) λ + ( BC )λ + (CA)λ
Ck ≥ (3)
3 3
Do caû hai veá cuûa (3) ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû
A + B + C = 3 . Khi ñoù, (3) trôû thaønh
( AB )λ + ( BC ) λ + (CA)λ ≤ 3Ck
λ λ
3 2 λ λ
⇔ ( AB) + ( BC ) + (CA) ≤ max 3, (4)
2
295
AÙp duïng keát quaû cuûa Boå ñeà treân, ta suy ra (4) ñuùng.
⇒ ñpcm.
Keát luaän
+ k ≥ 1 ∨ k ≤ 0 ⇒ Ck = 1
32−k
+ 0 < k < 1 ⇒ Ck = max 1, 3−k .
2
a ( a + b ) n + b(b + c ) n + c ( c + a ) n ≥ 0
Lôøi giaûi.
Nhaän xeùt raèng n phaûi leû.
1 9
Neáu n ≥ 6 thì cho a = , b = − , c = 1. Khi ñoù, ta coù
4 4
n− 2
5
a( a + b) + b(b + c) + c(c + a ) = 13.
n n n
− 2n− 2 < 0 ∀n ≥ 6
4
Do ñoù n ≤ 5 maø n leû neân n = 1 ∨ n = 3 ∨ n = 5. Ta seõ chöùng minh ñoù laø taát caû
nhöõng giaù trò caàn tìm, töùc laø chöùng minh
a( a + b) + b(b + c) + c (c + a ) ≥ 0 (1)
a( a + b) + b(b + c ) + c(c + a) ≥ 0
3 3 3
(2)
a( a + b)5 + b(b + c)5 + c(c + a )5 ≥ 0 (3)
296
2 z = a + b a = − x + y + z
Ñaët 2 y = c + a ⇔ b = x − y + z
2 x = b + c c = x + y − z
Ta coù
(2) ⇔ 8( x 4 + y 4 + z 4 + xy 3 + yz 3 + zx3 − x 3 y − y 3 z − z 3 x ) ≥ 0
⇔ 4 ∑ ( x 2 − y 2 − xy ) 2 + ∑ x 2 y 2 ≥ 0 (ñuùng)
cyc
cyc
2 z = a + b a = − x + y + z
Ñaët 2 y = c + a ⇔ b = x − y + z
2 x = b + c c = x + y − z
Ta coù
a2 b2 c2 d2
+ + + ≥1
b2 + 3 c2 + 3 d 2 + 3 a 2 + 3
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
a2 b2 c2 d2
+ + + ≥
b2 + 3 c2 + 3 d 2 + 3 a 2 + 3
a4 b4 c4 d4
= + + +
a 2b 2 + 3a 2 b 2 c 2 + 3b 2 c 2 d 2 + 3c 2 d 2 a 2 + 3d 2
(a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ) 2
≥
3( a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ) + a 2b 2 + b 2 c 2 + c 2 d 2 + d 2 a 2
297
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta laïi coù
1
a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 d 2 + d 2 a 2 = (a 2 + c 2 )(b 2 + d 2 ) ≤ .( a 2 + b 2 + c2 + d 2 ) 2
4
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
1
(a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ) 2 ≥ 3( a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ) + .( a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ) 2
4
⇔ a +b +c +d ≥ 4
2 2 2 2
1
⇔ a 2 + b 2 + c 2 + d 2 ≥ .(a + b + c + d ) 2 (ñuùng theo bñt Bunhiacopxki)
4
⇒ ñpcm.
n n
1
∑ ai ≥ (n − 1)∑
ai
i =1 i =1
Lôøi giaûi.
1 n
1 − xi
Ñaët xi = (i = 1, n) thì ta coù xi > 0 (i = 1, n), ∑ xi = 1 vaø ai = (i = 1, n).
1 + ai i =1 xi
Khi ñoù, ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
n
1 − xi n
xi
∑ ≥ ( n − 1) ∑
i =1 xi i =1 1 − xi
n
1 − nxi
⇔∑ ≥0
i =1 xi (1 − xi )
n
x1 + x2 + ... + xn − nxi
⇔∑ ≥0
i =1 xi (1 − xi )
1 1
⇔ ∑ ( xi − x j ) − ≥0
x j (1 − x j ) x (1 − x )
i≠ j i i
⇔∑
( xi − x j ) ( xi (1 − xi ) − x j (1 − x j ) )≥0
i≠ j xi x j (1 − xi )(1 − x j )
298
( xi − x j ) 2 (1 − xi − x j )
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
i≠ j ( xi (1 − xi ) + x j (1 − x j ) ) xi x j (1 − xi )(1 − x j )
⇒ ñpcm.
Lôøi giaûi.
Ta chöùng minh baèng quy naïp.
+ n = 3 Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
x2
∑ x 2 + yz ≤ 2
cyc
yz
⇔∑ ≥1
cyc x + yz
2
( xy + yz + zx ) 2
≥ 2 2
x y + y 2 z 2 + z 2 x 2 + x 2 yz + xy 2 z + xyz 2
( xy + yz + zx) 2
=
( xy + yz + zx )2 − x 2 yz − xy 2 z − xyz 2
( xy + yz + zx) 2 yz
Nhöng ta laïi coù
( xy + yz + zx) 2 − x 2 yz − xy 2 z − xyz 2
≥ 1 , do ñoù ∑ x2 + yz ≥ 1
cyc
299
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû xn+1 = max { x1 , x2 ,..., xn +1} .
xi2
n
Theo giaû thieát quy naïp, ta coù ∑ 2 ≤ n − 1 . Do ñoù, ñeåchöùng minh (*), ta
i =1 xi + xi +1 xi + 2
x2 1 1
⇔ 1 − 2 n+1 + xn2 . 2 − 2 +
xn+1 + x1 2
x x +
n 1 2 x x x n + x n+1 1
x
1 1
+ xn2−1. 2 − 2 ≥0
xn −1 + xn x1 xn −1 + xn xn+1
x1 x2 xn2 x1 ( xn+1 − x2 ) xn2−1 xn ( xn+1 − x1 )
⇔ + + ≥ 0 (ñuùng)
xn2+1 + x1 x2 ( xn2 + x1 x2 )( xn2 + xn +1 x1 ) ( xn2−1 + xn x1 )( xn2−1 + xn xn+1 )
Vaäy khaúng ñònh ñuùng cho n + 1 bieán soá. Theo nguyeân lyù quy naïp, khaúng ñònh
ñuùng cho moïi n ≥ 3.
⇒ ñpcm.
Cho a, b, c, d laø caùc soá thöïc thoûa maõn a 2 + b 2 + c2 + d 2 ≤ 1 . Tìm giaù trò lôùn nhaát
P = ( a + b ) 4 + ( a + c ) 4 + ( a + d ) 4 + (b + c ) 4 + (b + c ) 4 + ( c + d ) 4
Lôøi giaûi.
Ta coù
(a + b) 4 ≤ (a − b) 4 + ( a + b) 4 = 2(a 4 + b 4 + 6a 2b 2 )
300
(a + c) 4 ≤ 2(a 4 + c 4 + 6a 2 c 2 )
(a + d )4 ≤ 2( a 4 + d 4 + 6a 2 d 2 )
(b + c )4 ≤ 2(b 4 + c 4 + 6b 2c 2 )
(b + d ) 4 ≤ 2(b 4 + d 4 + 6b 2 d 2 )
(c + d ) 4 ≤ 2(c 4 + d 4 + 6c 2 d 2 )
Do ñoù
P ≤ 6( a 4 + b 4 + c 4 + d 4 + 2a 2b2 + 2a 2c 2 + 2a 2d 2 + 2b 2 c 2 + 2b 2 d 2 + 2c 2d 2 )
= 6( a 2 + b 2 + c 2 + d 2 )2
≤6
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = d = ± .
2
Vaäy max P = 6.
1 1 1 4
f (a, b, c) = + + ≥
4a 2 + bc 4b 2 + ca 4c 2 + ab a+b+c
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû a ≥ b ≥ c > 0.
a+b
Ta seõ chöùng minh f (a, b, c) ≥ f (t , t , c), trong ñoù t = ≥ c.
2
Thaät vaäy, aùp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
1 1 2
+ ≥
4a 2 + bc 4b 2 + ca 4 (4a 2 + bc )(4b 2 + ca)
2 2
c2
= ( a − b)2 a 2 + b 2 + 6ab + − 3ac − 3bc ≥ 0 (do a ≥ b ≥ c > 0)
4
301
1 1 2 2
⇒ + ≥ ≥
4a 2 + bc 4b 2 + ca 4 (4a 2 + bc)(4b 2 + ca ) 4t 2 + tc
Do ñoù
1 1 1
f (a, b, c) = + +
4a 2 + bc 4b 2 + ca 4c 2 + ab
2 1
≥ +
4t + tc
2
4c 2 + t 2
= f (t , t , c )
4
Vaäy ñeå chöùng minh f (a, b, c) ≥ , ta chæ caàn chöùng minh
a+b+c
4
f (t , t , c) ≥
2t + c
2 1 4
⇔ + ≥
4t 2 + tc 4c 2 + t 2 2t + c
2 1 1 1 4 2
⇔ − + − ≥ −
4t + tc t 4c + t
2 2 2 t 2t + c t
2 1 4c
⇔ c. − − ≥0
t (2t + c ) 4t + tc . 2t + 4t + tc
2 2
(
t 4c + t . t + 4c + t
2 2 2 2
) ( )
2 1 4c
⇔ − − ≥0
t (2t + c)
(
4t 2 + tc . 2t + 4t 2 + tc t 4c 2 + t 2 . t + 4c 2 + t 2) ( )
1 1
⇔ − +
3t (2t + c)
4t 2 + tc . 2t + 4t 2 + tc ( )
302
5 4c
+ − ≥0
3t (2t + c ) t 4c + t . t + 4c + t
2 2 2 2
( )
4
Nhö vaäy, ñeå chöùng minh f (t , t , c) ≥ , ta chæ caàn chöùng minh
2t + c
1 1
− ≥0
( )
(1)
3t (2t + c) 4t + tc . 2t + 4t + tc
2 2
5 4c
− ≥0
( )
(2)
3t (2t + c) t 4c 2 + t 2 . t + 4c 2 + t 2
⇒ (1) ñuùng.
303
⇔ 5t 4c 2 + t 2 + 5(4c 2 + t 2 ) ≥ 12c(2t + c )
⇔ 5t 4c 2 + t 2 + 8c 2 + 5t 2 ≥ 24tc
⇔ 25t 2 (4c 2 + t 2 ) ≥ (8c 2 + 5t 2 − 24tc) 2
⇔ 4c (60t 3 − 139t 2c + 96tc 2 − 16c 3 ) ≥ 0 (ñuùng do t ≥ c)
⇒ (2) ñuùng.
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b, c = 0 vaø caùc hoaùn vò töông öùng.
1 1 1 1 1 1
( x + y + z) + + ≥ 1 + 1 + ( x 2 + y 2 + z 2 ) 2 + 2 + 2
x y z x y z
Lôøi giaûi.
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
ab ( a 4 − 2b 2 )(b 4 − 2a 2 c 2 )
≥1+ 1+
c c4
⇔ ab − c ≥ c 2 + ( a 4 − 2b 2 )(b 4 − 2a 2c 2 )
⇔ ( ab − c) 2 ≥ c 2 + ( a 4 − 2b 2 )(b 4 − 2a 2 c 2 )
⇔ a 2b 2 − 2abc ≥ (a 4 − 2b 2 )(b 4 − 2a 2c 2 )
⇔ ( a 2b 2 − 2abc) 2 ≥ (a 4 − 2b 2 )(b 4 − 2a 2c 2 )
304
⇔ 2(b3 − a 3c) 2 ≥ 0 (ñuùng)
⇒ ñpcm.
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû a ≥ b ≥ c > 0.
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
⇔ a (a − b) + a ( a − c ) + b k (b − c) 2 ≥ 2∑ a k ( a − b)( a − c )
k 2 k 2
cyc
a k (b − c) 2 + b k (b − c )2 + 2a k ( a − b)( a − c ) ≥ 2∑ a k ( a − b)(a − c )
cyc
⇔ a k (b − c) 2 + b k (b − c) 2 ≥ 2b k (b − a)(b − c) + 2c k (c − a)(c − b)
⇔ a k (b − c) + b k (b − c ) + 2b k ( a − b) − 2c k ( a − c ) ≥ 0
⇔ ( a k + b k − 2c k )(b − c) + 2(b k − c k )( a − b) ≥ 0 (ñuùng)
⇔ 2∑ a k ( a − b)( a − c) ≥ b k ( a − b)2 + ck (a − c) 2 + c k (b − c) 2
cyc
305
Chuù yù raèng (a − c) 2 + (b − c) 2 = ( a − b) 2 + 2(c − a )(c − b) , neân baát ñaúng thöùc treân
töông vôùi
2∑ a k ( a − b)( a − c ) ≥ b k (a − b) 2 + c k (a − b) 2 + 2c k (c − a )(c − b)
cyc
⇔ 2a k (a − b)( a − c ) + 2b k (b − a )(b − c) ≥ b k (a − b) 2 + c k (a − b) 2
⇔ 2a k (a − c) − 2b k ( a − b)(b − c) ≥ b k (a − b) + c k (a − b)
⇔ 2( a k − b k )( a − b) + (2a k − b k − c k )(b − c ) ≥ 0 (ñuùng)
⇒ ñpcm
1 1 1
+ + ≥2
2 − cos A 2 − cos B 2 − cos C
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
C C C
⇔ 4cos C + 8sin .t − 6sin .cos C.t − 3t 2 + 3cos 2 +
2 2 2
306
C
+ 2cos C.t 2 − 2cos 2 .cos C − 4 ≥ 0 (*)
2
A− B C A- B A+ B π
trong ñoù t = cos ⇒ 1 ≥ t ≥ sin do 0 ≤ ≤ <
2 2 2 2 2
Ñaët VT (*) = f (t )
Ta coù
f // (t ) = 2(2 cos C − 3) < 0
C
⇒ f (t ) laø haøm loài treân sin ,1 .
2
C
⇒ f (t ) ≥ min f sin , f (1)
2
Ta coù
C C C C
f sin = 4cos C + 8sin 2 − 6sin 2 .cos C − 3sin 2 +
2 2 2 2
C C C
+ 3cos 2
+ 2 cos C.sin 2 − 2cos2 .cos C − 4
2 2 2
C C C C
= 4cos C + 5sin 2 + 3cos 2 − 4sin 2 .cos C − 2cos 2 .cos C − 4
2 2 2 2
C C
= 4cos C + 2sin 2 + 3 − 2sin 2 .cos C − 2cos C − 4
2 2
C
= 2cos C + 2sin 2 .(1 − cos C ) − 1
2
= 2cos C + (1 − cos C ) 2 − 1
= cos 2 C
≥0
Ta laïi coù
C C C
f (1) = 4cos C + 8sin − 6sin .cos C − 3 + 3cos 2 +
2 2 2
C
+ 2cos C − 2cos 2 .cos C − 4
2
C C C C
= 6cos C + 8sin − 3sin 2 − 6sin .cos C − 2cos 2 .cos C − 4
2 2 2 2
307
2
C C C
= sin . 2sin − 1 2 − sin ≥ 0
2 2 2
C C
Vaäy ta coù f sin ≥ 0 vaø f (1) ≥ 0 ⇒ min f sin , f (1) ≥ 0
2 2
C
⇒ f (t ) ≥ min f sin , f (1) ≥ 0
2
⇒ ñpcm.
π π
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi A = B = C = hoaëc A = B → , C → 0 vaø caùc
3 2
hoaùn vò töông öùng.
a b c
(a + b + c) + + ≥ 3 3( a 2 + b 2 + c 2 )
b c a
Lôøi giaûi.
Ta coù
a b c
(a + b + c) + + ≥ 3 3( a 2 + b 2 + c 2 )
b c a
a2 ab
⇔ ∑ + ∑ + a + b + c ≥ 3 3( a 2 + b2 + c 2 )
cyc b cyc c
a2
cyc b
ab
cyc c
⇔ ∑ + b − 2a + ∑ − a − b − c ≥ 3
( 3(a 2 + b 2 + c 2 ) − a − b − c )
3∑ (a − b) 2
(a − b) 2
1 c( a − b) 2
⇔∑ + .∑ ≥ cyc
cyc b 2 cyc ab 3( a 2 + b2 + c 2 ) + a + b + c
3( a 2 + b 2 + c 2 ) + a + b + c 2 a + b + c
308
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
( a − b) 2
1 c(a − b) 2
3 cyc
∑ (a − b) 2
∑ b
+ .∑
2 cyc ab
≥ .
2 a+b+c
cyc
(a − b)2
c( a − b) 2 ∑ (a − b) 2
⇔ 2∑ +∑ ≥ 3 cyc
cyc b cyc ab a+b+c
1 1 2 c 1
⇔ 2∑ ( a − b) 2 − + ∑ ( a − b) − ≥0
cyc b a + b + c cyc ab a + b + c
(a − b) 2 (a + c) 1
⇔ 2∑ + .∑ ( a − b) 2 (c 2 + ac + bc − ab ) ≥ 0
cyc b( a + b + c ) abc( a + b + c ) cyc
( a − b) 2 (a + c)
Deã thaáy 2∑ ≥ 0 . Do ñoù, ta chæ caàn chöùng minh
cyc b( a + b + c )
∑ (a − b)2 (c 2 + ac + bc − ab) ≥ 0
cyc
∑ (a − b)2 (c 2 + ac + bc − ab) =
cyc
= (b − c) 2 (a 2 + ab + ac − bc) + (a − c) 2 (b 2 + ab + bc − ac ) +
+ ( a − b) 2 (c 2 + ac + bc − ab)
≥ ( a − c) 2 (b 2 + ab + bc − ac) + (a − b) 2 (c 2 + ac + bc − ab)
≥ ( a − b) 2 (b 2 + ab + bc − ac) + ( a − b) 2 (c 2 + ac + bc − ab)
= ( a − b)2 (b + c) 2
≥0
Vaäy ∑ (a − b)2 (c 2 + ac + bc − ab) ≥ 0
cyc
⇒ ñpcm.
309
Baøi toaùn 56. (Leâ Trung Kieân)
Cho a, b, c > 0. Chöùng minh raèng
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
3a(b + c) 6( a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2
∑ a 2 + 2bc ≤ 6 +
( a 2 + 2bc)(b2 + 2ca )(c 2 + 2ab)
cyc
1 + 6(a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2 ≥ 0
⇔ 3∑ ab(a − b) 2 (c 2 + 2ab) + 4( a − b)(b − c)(c − a ).∑ ( a − b)(c 2 + 2ab) +
cyc cyc
1 + 6( a − b)2 (b − c) 2 (c − a ) 2 ≥ 0
+ 6( a − b) 2 (b − c ) 2 (c − a ) 2 ≥ 0
310
⇔ ∑ ab(a − b) 2 (c 2 + 2ab) − 2( a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2 ≥ 0
cyc
Khoâng maát tính toång quaùt, giaû söû a ≥ b ≥ c > 0. Khi ñoù, ta coù
≥ 2a 2b 2 (a − b) 2
≥ 2( a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2
Vaäy
Lôøi giaûi.
* Caùch 1.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2(−1 + ab + bc + ca ) 2 + 2( a + b + c − abc) 2 ≥ ( −1 + a + b + c + ab + bc + ca − abc ) 2
⇔ ( −1 + ab + bc + ca − a − b − c + abc) 2 ≥ 0 (ñuùng)
⇒ ñpcm.
* Caùch 2.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
311
2(1 + a 2 )(1 + b2 )(1 + c 2 ) ≥ −1 + a + b + c + ab + bc + ca − abc
π
Ñaët a = tgA, b = tgB, c = tgC 0 < A, B, C < . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng
2
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2 ≥ (sin( A + B + C ) − cos( A + B + C )) 2 (hieån nhieân ñuùng)
⇒ ñpcm.
1
ab + bc + cd + de + ef + fa ≤ .(a 2 + b 2 + c 2 + d 2 + e 2 + f 2 )
2
Lôøi giaûi.
* Caùch 1.
Ta coù (a + c + e)(b + d + f ) = −( a + c + e) 2 ≤ 0
312
(a + c + e)(b + d + f ) = ( ab + bc + cd + de + ef + fa ) + ( ad + be + fc)
Do ñoù
ab + bc + cd + de + ef + fa ≤ −ad − be − fc
a 2 + d 2 b2 + e2 c 2 + f 2
≤ + +
2 2 2
1
= .(a 2 + b 2 + c 2 + d 2 + e2 + f 2 )
2
⇒ ñpcm.
* Caùch 2.
Ñaët
A = a 2 + b 2 + c2 + d 2 + e2 + f 2
B = ab + bc + cd + de + ef + fa
C = ac + bd + ce + df + ea + fb
D = ad + be + cf
Khi ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta caàn chöùng minh A ≥ 2 B
Theo giaû thieát, ta coù
(a + b + c + d + e + f )2 = A + 2 B + 2C + 2 D = 0
Ta laïi coù
(a + d )2 + (b + e) 2 + (c + f ) 2 = A + 2 D
(a + c + e) 2 + (b + d + f ) 2 = A + 2C
( a + d ) 2 + ( b + e ) 2 + ( c + f ) 2 + ( a + c + e ) 2 + (b + d + f ) 2 = 2 A + 2 C + 2 D ≥ 0
Theo treân, ta coù A + 2 B + 2C + 2 D = 0
Do ñoù
2 A + 2C + 2 D ≥ A + 2 B + 2C + 2 D
⇒ A ≥ 2B
⇒ ñpcm.
313
Baøi toaùn 59. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho x, y > 0. Chöùng minh raèng
4 y 2 ( x 2 + 3 y 2 )( y 2 + 3 x 2 ) + 8 x 2 y x 2 + 3 y 2 +
+ 4 x( x 2 + y 2 ) y 2 + 3 x 2 ≤ 3( x 2 + 3 y 2 )( y 2 + 3 x 2 )
Lôøi giaûi.
Ta coù Boå ñeà sau
π
Boå ñeà. ∀x ∈ 0, thì
2
1 3 3
sin x + .sin 2 x ≤
2 4
Chöùng minh.
1 π
Xeùt haøm soá f ( x) = sin x + .sin 2 x vôùi x ∈ 0, .
2 2
π
f / ( x) = 0 ⇔ x = .
3
π
Qua thì f / ( x ) ñoåi daáu töø döông sang aâm, neân
3
π 3 3 π
f ( x) ≤ f = ∀x ∈ 0,
3 4 2
Boå ñeà ñöôïc chöùng minh hoaøn toaøn.
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
y2 3 2x2 y 3 x( x 2 + y 2 ) 3 3 3
+ + ≤
( x + 3 y )( y + 3 x )
2 2 2 2
( y + 3x ) x + 3 y
2 2 2 2
( x + 3 y ) y + 3x
2 2 2 2 4
Chuù yù raèng
314
y2 3 x2 y
= 1− 2 .
( x 2 + 3 y 2 )( y 2 + 3x 2 ) x + 3y 2
y 2 + 3x 2
2x2 y 3 y2 2 xy
= 1− 2 .
( y 2 + 3x 2 ) x 2 + 3 y 2 y + 3x 2
( x 2 + 3 y 2 )( y 2 + 3 x 2 )
x( x 2 + y 2 ) 3 4x2 y2 x
= 1− .
( x 2 + 3 y 2 ) y 2 + 3x2 ( x + 3 y )( y + 3 x ) x 2 + 3 y 2
2 2 2 2
x y 2 xy
Maët khaùc 0 < , , < 1.
x2 + 3 y2 y 2 + 3x 2 ( x 2 + 3 y 2 )( y 2 + 3 x 2 )
π
trong ñoù 0 < A, B, C < .
2
Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
3 3
sin A.cos B + sin B.cos C + sin C.cos A ≤
4
Maët khaùc, töø caùch ñaët, ta coù
Lôøi giaûi.
ln3
Cho b = c = 1, a → 0+ , ta suy ra k ≥ − 1 = n.
ln 2
Ta seõ chöùng minh kmin = n, töùc laø chöùng minh
n n n
a b c 3
+ + ≥ n
b+c c+a a+b 2
0 < a ≤ b ≤ c 1
Khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû ⇒0<a≤ .
a + b + c = 1 3
b = t − m
c + b = 2t
Ñaët ⇒ c = t + m
c − b = 2 m t > m ≥ 0
(t + m)n (t − m) n
Xeùt haøm soá f (m) = + vôùi m ≥ 0.
(t − m + a) n (t + m + a ) n
(t + m) n −1 (t − m) n −1
Ta coù f ( m) = n(2t + a )
/
n+1
−
(t − m + a ) (t + m + a ) n+1
Thaät vaäy
f / ( m) ≥ 0
⇔ (1 − n)(ln(t + m) − ln(t − m)) ≤ (n + 1)(ln(t + m + a ) − ln(t − m + a ))
1+ n
Do > 2 neân ta chæ caàn chöùng minh
1− n
316
ln(t + m) − ln(t − m) ≤ 2(ln(t + m + a ) − ln(t − m + a ))
1 1 2 2
Ta coù g / (m) = − − − ≤ 0 (do a ≤ b ≤ c)
m+t t −m a +t + m a +t −m
⇒ g ( m) laø haøm nghòch bieán treân [0,+∞).
⇒ g ( m) ≤ g (0) = 0 ∀m ≥ 0
⇒ ln(t + m) − ln(t − m) ≤ 2(ln(t + m + a ) − ln(t − m + a ))
⇒ f / (m) ≥ 0
n n
1− a a
≥ 2 +
1+ a 1− a
= h( a)
h / ( a) = 0
⇔ ln 4 = (n + 1)ln(1 + a ) − 2n ln(1 − a ) + (n − 1)ln a
n + 1 2n 1 − n (3n + 1)a + n − 1
Ta coù ϕ / ( a) = + − =
1+ a 1− a a a (1 − a 2 )
1− n 1 ln 3 1
⇒ ϕ / (a ) coù 1 nghieäm döông duy nhaát laø a0 = < do n = −1 >
3n + 1 3 ln 2 3
317
1
Qua a0 thì ϕ / (a ) ñoåi daáu töø aâm sang döông vaø lim ϕ ( a ) = +∞,ϕ = ln 4 neân
a →0 3
1 1
phöông trình ϕ (a ) = ln 4 coù 2 nghieäm döông phaân bieät laø vaø 0 < a1 < .
3 3
1
⇒ phöông trình h / ( a) = 0 coù 2 nghieäm döông phaân bieät laø vaø a1.
3
1
Qua a1 thì h / (a ) ñoåi daáu töø döông sang aâm, qua thì h / (a ) ñoåi daáu töø aâm sang
3
döông neân ta coù
1 3
h(a ) ≥ min h(0), h = n
3 2
n n n
a b c 3
⇒ + + ≥ n
b+c c+a a+b 2
Vaäy kmin = n.
1 1
2 x s + s + 1 ≥ 3 x +
x x
Lôøi giaûi.
Roõ raøng vôùi x = 1 thì baát ñaúng thöùc ñaõ cho trôû thaønh ñaúng thöùc. Do ñoù, khoâng maát
tính toång quaùt, ta chæ caàn xeùt x > 1 laø ñuû. Khi ñoù, ta coù
1 1
2 x s + s + 1 ≥ 3 x +
x x
2( x s − 1) 2 3( x − 1) 2
⇔ ≥
xs x
s −1
xs − 1 3
⇔ ≥ .x 2
x −1 2
Theo ñònh lyù Lagrange, toàn taïi y ∈ (1, x) sao cho
318
xs −1
= ( y s ) / = sy s −1
x −1
Do ñoù
s −1
xs −1 3
≥ .x 2
x −1 2
s −1
s −1 3
⇔ sy ≥ .x 2
2
3
Cho x → 1+ thì y → 1+ , ta suy ra ñöôïc s ≥ . Ta seõ chöùng minh ñaây laø giaù trò
2
s −1
xs −1
caàn tìm. Ñeå coù ñieàu naøy, ta chæ caàn chöùng minh ≥ s.x 2 ∀x, s > 1 laø ñuû.
x −1
Ta coù
s −1
xs −1
≥ s.x 2
x −1
s +1 s −1
⇔ f ( x) = x − 1 − s
sx 2 + sx 2 ≥0
s −3
s +1 ( s + 1)( x − 1)
Ta coù f ( x ) = sx . x 2 − 1 −
/ 2
2
⇒ f / ( x) > 0 ∀x > 1
3
Vaäy smin = .
2
319
Baøi toaùn 62. (Bulgaria 2003)
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 3. Chöùng minh raèng
a b c 3
+ 2 + 2 ≥
b +1 c +1 a +1 2
2
Lôøi giaûi.
* Caùch 1.
Baèng caùch quy ñoàng maãu soá vaø thu goïn, ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh
töông ñöông vôùi
2(a 2b 3 + b 2c3 + c 2 a 3 + a 3 + b 3 + c 3 + a 2b + b 2c + c 2 a + a + b + c ) ≥
≥ 3( a 2b 2c 2 + a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 + a 2 + b 2 + c 2 )
⇔ 2( a 2b3 + b 2c 3 + c 2a 3 + a 3 + b3 + c 3 + a 2b + b 2 c + c 2 a + 3) ≥
≥ 3( a 2b 2c 2 + a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 + a 2 + b 2 + c 2 )
320
1 2 3
.( a b + b 2c 3 + c 2a 3 + a 2b + b 2 c + c 2 a) ≥ 3a 4 3b 4 3c 4 3
2
3a 2b 2c 2
=
3 2 2 2
abc
3a 2b 2c 2
≥
a+b+c
2
3
= 3a 2b2 c 2
1
⇒ .( a 2b3 + b 2 c3 + c 2 a 3 + a 2b + b 2 c + c 2a ) ≥ 3a 2b 2c 2 (3)
2
Coäng caùc baát ñaúng thöùc (1),(2) vaø (3) veá theo veá, ta ñöôïc
2(a 2b 3 + b 2c3 + c 2a 3 + a 3 + b 3 + c 3 + a 2b + b 2c + c 2a + 3) ≥
≥ 3( a 2b 2c 2 + a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 + a 2 + b 2 + c 2 )
⇒ ñpcm.
* Caùch 2.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
a b c 3
2 − a + 2 −b + 2 − c ≥ + a + b + c
b +1 c +1 a +1 2
ab 2 bc 2 ca 2 3
⇔ 2 + 2 + 2 ≤
b +1 c +1 a +1 2
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
ab 2 ab 2 1
≤ = .ab
b 2 + 1 2b 2
Töông töï, ta coù
bc 2 1
≤ .ab
c +1 2
2
ca 2 1
≤ .ab
a +1 2
2
Do ñoù
321
ab 2 bc 2 ca 2 1 3
+ + ≤ .(ab + bc + ca ) ≤
b +1 c +1 a +1 2
2 2 2
2
⇒ ñpcm.
Lôøi giaûi.
Ta coù Boå ñeà sau
Boå ñeà. n ≥ 4, n ∈ N vaø a1, a2 ,..., an ≥ 0. Khi ñoù, ta coù
Chöùng minh.
Ñaët f n (a1 , a2 ,..., an ) = 4( a1a2 + a2 a3 + ... + an a1 ) − ( a1 + a2 + ... + an ) 2 . Ñeå chöùng minh
Boå ñeà treân, ta seõ chöùng minh baèng quy naïp theo n raèng
f n ( a1 , a2 ,..., an ) ≤ 0
+ n = 4, ta coù
322
Khoâng maát tính toång, quaùt coù theå giaû söû a1 = max{a1 , a2 ,..., an }. Khi ñoù, ta coù
Do ñoù
f n ( a1 , a2 ,..., an ) ≤ 0
Vaäy khaúng ñònh ñuùng cho n bieán soá. Theo nguyeân lyù quy naïp, khaúng ñònh ñuùng
vôùi moïi n ≥ 4.
Boå ñeà ñöôïc chöùng minh hoaøn toaøn.
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
Ta coù
a1 a2 an
P= + + ... +
a22 + 1 a32 + 1 a12 + 1
n
a n
= ∑ 2 i − ai + ∑ ai
i =1 ai +1 + 1 i =1
n
a a2
= −∑ 2i i +1 + 2
i =1 ai +1 + 1
n
ai ai2+1
≥ −∑ + 2 (theo bñt AM-GM)
i =1 2ai +1
1 n
= − .∑ ai ai +1 + 2
2 i =1
1
≥ − .( a1 + a2 + ... + an ) 2 + 2 (theo Boå ñeà treân)
8
3
=
2
323
Ñaúng thöùc xaûy ra chaúng haïn khi a1 = a2 = 1, a3 = a4 = ... = an = 0.
Vaäy
3
min P =
2
Baøi toaùn 64.
Cho a, b laø caùc soá thöïc thoûa a + b ≠ 0 vaø x, y > 1 laø caùc haèng soá döông cho tröôùc.
( a 2 + 1) x (b 2 + 1) y
f (a, b) =
( a + b) 2
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM môû roäng, ta coù
x
1 1 x −1 x+ y−2
(a + 1) = x . a 2 +
2 x x
+ .
x x + y −1 x ( x + y − 1)( x − 1)
( x + y − 2) x −1 1
≥x . x
x −1
. a2 +
x −1
( x + y − 1) ( x − 1) x + y −1
( x + y − 2) y −1 1
(b + 1) ≥ y .
2 y y
. b2 +
y −1
y −1
( x + y − 1) ( y − 1) x + y − 1
Do ñoù
( x + y − 2) x+ y − 2
(a + 1) (b + 1) ≥ x y .
2 x 2 y x y
x
( x + y − 1) x+ y − 2 ( x − 1) x −1 ( y − 1) y −1
1 2 1
x a2 + b +
x + y − 1 x + y −1
Do ñoù
324
x x y y ( x + y − 2) x + y −2
(a 2 + 1) x (b 2 + 1) y ≥ x + y −1 x −1 y −1
.(a + b) 2
( x + y − 1) ( x − 1) ( y − 1)
x x y y ( x + y − 2) x+ y − 2
⇒ f ( a, b) ≥
( x + y − 1) x+ y −1 ( x − 1) x −1 ( y − 1) y −1
y −1
a =
( x + y − 1)( x − 1)
x −1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi b =
( x + y − 1)( y − 1)
ab > 0
x x y y ( x + y − 2) x + y − 2
Vaäy min f (a, b) =
( x + y − 1) x + y −1 ( x − 1) x−1 ( y − 1) y −1
* Ghi chuù.
Ñeå coù ñöôïc moät lôøi giaûi ngaén goïn nhö treân, ta phaûi traûi qua moät böôùc choïn ñieåm
rôi nhö sau
Giaû söû M (a0 , b0 ) laø ñieåm cöïc trò cuûa haøm soá f (a, b) thì (a0 , b0 ) laø nghieäm cuûa heä
phöông trình
f a/ = 0
/
f b = 0
( x − 1)a 2 + xab − 1 = 0
⇔
( y − 1)b + yab − 1 = 0
2
( x − 1)a 2 + xab − 1 = 0
⇔
(a + b)(( x − 1) a − ( y − 1)b) = 0
( x − 1)a 2 + xab − 1 = 0
⇔
( x − 1)a = ( y − 1)b
325
y −1
a =
( x + y − 1)( x − 1)
x −1
⇔ b =
( x + y − 1)( y − 1)
ab > 0
Töø ñaây, ta ñi ñeán moät lôøi giaûi hôi “choaùng” nhö treân.
Baøi toaùn 65. (Vasile Cirtoaje)
2n − 1
Cho n ≥ 3, n ∈ N , 0 < k ≤ vaø a1 , a2 ,..., an > 0 thoûa a1a2 ...an = 1 . Chöùng minh
( n − 1) 2
raèng
1 1 1 n
+ + ... + ≤
1 + ka1 1 + ka2 1 + kan k +1
Lôøi giaûi.
Ta coù boå ñeàø sau
i) a1 ≤ a2 ≤ ... ≤ an
ii) ai ∈ ( −∞, +∞) ∀i = 1, n
iii) a1 + a2 + ... + an = C
vaø f laø moät haøm treân (−∞, +∞) thoûa maõn f loài treân (−∞, c ] vaø loõm treân [c, +∞)
Chöùng minh.
Giaû söû ai , ai +1 ,..., an ∈ [c, +∞) , do f loõm treân [c, +∞) neân
326
(i − 1)c + a1 + a2 + ... + ai −1
(i − 1) f (c) + f (a1 ) + f (a2 ) + ... + f (ai −1 ) ≤ ( n − 1) f
n −1
Do ñoù
n
(i − 1)c + a1 + a2 + ... + ai −1
F = ∑ f ( ak ) ≤ (n − 1) f +
k =1 n −1
+ f ( ai + ai +1 + ... + an − (i − 1)c )
x ≤ x2 ≤ ... ≤ xn
Ñaët x1 = ln y1, x2 = ln y2 ,..., xn = ln yn thì 1
x1 + x2 + ... + xn = n ln k (do a1a2 ...an = 1)
1
Xeùt haøm soá f ( x) =
(e + 1)1 2
x
e x .(e x − 2) //
Ta coù f // ( x ) = , f ( x) = 0 ⇔ x = ln 2
4(e x + 1)5 2
Töø ñoù, ta coù f loài treân (−∞,ln 2] vaø loõm treân [ln 2, +∞)
n −1 1
⇒ max P ≤ max + (t ≤ ln k )
n ln k − ( n −1) t
e t
+ 1 e + 1
327
n −1
n −1 x 2
= max + ( x = et ≤ k ) (1)
x + 1 x n−1 + k n
n −1
n −1 x2
Tieáp theo, ta seõ tìm max cuûa haøm soá g ( x) = + vôùi x ≤ k
x +1 x n−1 + k n
n −3
n −1 k x 2
n
1
Ta coù g / ( x) = . 3
− 3
2 n−1
(x + k ) ( x + 1) 2
n 2
n −3 3 3
n −1
g ( x) = 0 ⇔ k x
/ n 2 .( x + 1) = ( x 2 +k ) n 2
2n n −3
⇔k 3 x 3
.( x + 1) = x n−1 + k n (2)
2 2
Ñaët t = x ⇒ t ≤ k . Khi ñoù, phöông trình (2) trô ûthaønh
3 3
2 n n −3
23 3( n2−1)
k t3 2 . t + 1 = t + kn
3( n −1) 2n n 2 n n −3
⇔t 2 −k t −k t
3 2 3 2 + kn = 0
3( n −1) 2n n 2 n n −3 2
Xeùt haøm soá h(t ) = t 2 −k t −k t 3 2 3 2 + k vôùi t ≤ k
n 3
1
n −5
2n 3 2n
Ta coù h / (t ) = .t 3 . 3(n − 1)t n − nk 3 t 2 − (n − 3)k 3
2
2n 3 2n
h (t ) = 0 ⇔ 3( n − 1)t − nk t − (n − 3)k
/ n 3 2 3
=0
2n 3 2n 2
Xeùt tieáp haøm soá m(t ) = 3( n − 1)t − nk t − (n − 3)k n 3 2 3
vôùi t ≤ k 3
3n 2
1 2 n −3 2n
Ta coù m / (t ) = t . 2( n − 1)t 2 − k 3
2
2
2n
2 n−3
m (t ) = 0 ⇔ t0 =
/ k3
2(n − 1)
328
2n − 1
2
Do 0 < k ≤ neân t0 < k 3 . Qua t0 thì m / (t ) ñoåi daáu töø aâm sang döông neân
( n − 1) 2
2
m(t ) nghòch bieán treân (0, t0 ] vaø ñoàng bieán treân t0 , k 3 .
23 2n
2n -1
Ta laïi coù m(0) = 3 − n ≤ 0, m k = nk 3 (2 − k ) > 0 do 2 > ≥ k
(n -1) 2
2
Neân phöông trình m(t ) = 0 coù nghieäm duy nhaát 0 < t1 < k . 3
2
⇒ Phöông trình h (t ) = 0 coù nghieäm duy nhaát 0 < t1 < k
/ 3
t 0 t1 k2 3
h / (t ) _ 0 +
kn 0
h(t )
Do ñoù g / ( x) = 0 coù 2 nghieäm döông phaân bieät laø k vaø t23 2 < t13 2 < k .
x 0 t23 2 k
g / ( x) _ 0 + 0
g ( x)
329
n
g ( x) ≤ max { g (0), g ( k )} = ∀x ≤ k (3)
k +1
Töø (1) vaø (3), ta suy ra ñpcm.
Baøi toaùn 66.
Cho a, b, c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc. Chöùng minh raèng
Lôøi giaûi.
Do a, b, c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc neân toàn taïi caùc soâ thöïc döông
x, y , z sao cho a = y + z, b = z + x, c = x + y . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh
Ñeán ñaây, ta coù hai caùch chöùng minh cho baát ñaúng thöùc treân
* Caùch 1.
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
330
Baát ñaúng thöùc naøy ñuùng do z ≥ y ≥ x > 0 .
* Caùch 2.
Ta coù
y−x x−z z−y
+ + ≥0
x ( z + x) z ( y + z ) y ( x + y )
x 1 y 1 z 1 x 1 y 1 z 1
⇔ . + . + . ≥ . + . + .
y+ z z z+ x x x+ y y y+z x z+x y x+ y z
x y z
Ñieàu naøy ñuùng theo baát ñaúng thöùc saép xeáp laïi do , , vaø
y+ z z+ x x+ y
1 1 1
x , y , z laø hai daõy ngöôïc chieàu nhau.
Vaäy ta coù ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø khi x = y = z ⇔ a = b = c.
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, coù theå giaû söû k ≥ a ≥ b ≥ c ≥ d > 0. Khi ñoù, baát ñaúng
thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
Ta coù
(a 2 − b 2 ) 2 ((2k − a ) 2 − (2k − b) 2 ) 2
≥
abcd (2k − a )(2k − b)(2k − c )(2k − d )
⇔ ( a − b) 2 (a + b) 2 (2 k − a )(2k − b)(2k − c)(2k − d ) ≥ ( a − b) 2 (4k − a − b) 2 abcd
⇔ ( a + b)2 (2k − a)(2k − b)(2k − c )(2k − d ) ≥ (4k − a − b) 2 abcd
Do k ≥ c ≥ d > 0 neân (2k − c)(2k − d ) ≥ cd > 0. Do ñoù, ñeå chöùng minh (1), ta chæ
a+b
2
a +b a −b
2 2
a + b a + b a − b
2 2 2
⇔ 2k − − ≥ 2k − −
2 2 2 2 2 2
a − b a+b a+b
2 2 2
⇔ 2k − − ≥ 0 (ñuùng do k ≥ a ≥ b > 0)
2 2 2
Vaäy (1) ñuùng.
Chöùng minh töông töï, ta coù (2) ñuùng.
Tieáp theo, ta seõ chöùng minh (3) ñuùng.
Ta seõ chöùng minh
ab (2k − c )(2k − d )
≥
cd (2k − a)(2k − b)
Thaät vaäy
ab (2k − c )(2k − d )
≥
cd (2k − a)(2k − b)
332
a(2k − a ) b(2k − b)
⇔ . ≥1
c(2k − c ) d (2k − d )
k 2 − (k − a) 2 k 2 − ( k − b) 2
⇔ 2 . ≥ 1 (ñuùng do k ≥ a ≥ b ≥ c > 0)
k − (k − c) 2 k 2 − (k − d ) 2
Vaäy
ab (2k − c )(2k − d )
≥ ≥1
cd (2k − a)(2k − b)
1
Do haøm soá f ( x) = x + ñoàng bieán treân [1, +∞) neân ta coù
x
ab (2k − c)(2k − d )
f ≥ f
cd (2k − a )(2k − b)
Maët khaùc, ta coù
ab a b + c d
2 2 2 2
f =
cd abcd
(2k − c)(2k − d ) (2k − a ) 2 (2k − b)2 + (2k − c ) 2 (2k − d ) 2
f =
(2 k − a )(2 k − b ) (2k − a )(2k − b)(2k − c)(2k − d )
Do ñoù
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
333
( ) ≥x +y
2
x 2 + xyz + y 2 + xyz + z 2 + xyz 2 2
+ z 2 + xy + yz + zx + 2 3 xyz
⇔ 2 xy ( x + yz )( y + zx) + 2 yz ( y + zx)( z + xy ) + 2 zx ( z + xy )( x + yz ) ≥
≥ ( xy + yz + zx − 3 xyz ) + 2 3xyz
Ta coù
2 xy ( x + yz )( y + zx) = 2 xy ( x ( x + y + z ) + yz )( y ( x + y + z ) + zx)
= 2( x + y ) xy ( z + x)( z + y )
= 2( x + y ) x 2 y 2 + xyz
(
≥ ( x + y ) xy + 3 xyz ) (theo bñt Bunhiacopxki)
= xy − xyz + ( x + y ) 3 xyz
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi x = y = z = .
3
Baøi toaùn 69. (USAMO 1999)
a1 + a2 + ... + an ≥ n
Cho caùc soá thöïc a1 , a2 ,..., an (n > 3) thoûa 2 . Chöùng minh raèng
a1 + a2 + ... + an ≥ n
2 2 2
max{a1 , a2 ,...a n } ≥ 2.
Lôøi giaûi.
* Caùch 1.
Do ai < 2 ∀i = 1, n neân
334
(2 − ai )(2 − a j ) > 0
⇒ 4 − 2( ai + a j ) + ai a j > 0
⇔ 8 − 4(ai + a j ) + 2ai a j > 0
⇔ (22 − 4( ai + a j ) + ( ai + a j ) 2 ) + 22 > ai2 + a 2j
⇔ ( ai + a j − 2) 2 + 22 > ai2 + a 2j
Do ñoù
(a1 + a2 − 2) 2 + 2 2 > a12 + a22
(a1 + a2 + a3 − 2.2)2 + 22 > a32 + ( a1 + a2 − 2) 2
........
(a1 + a2 + ... + an − 2(n − 1))2 + 22 > an2 + ( a1 + a2 + ... + an−1 − 2( n − 2))2
Coäng n − 1 baát ñaúng thöùc treân laïi veá theo veá, ta ñöôïc
(a1 + a2 + ... + an − 2( n − 1)) 2 + 4(n − 1) > a12 + a22 + ... + an2
2 > a1 + a2 + ... + an − 2( n − 1) ≥ 2 − n
Do n ≥ 4 neân n - 2 ≥ 2. Do ñoù
n − 2 > a1 + a2 + ... + an − 2( n − 1) ≥ 2 − n
⇒ ( n − 2) 2 > (a1 + a2 + ... + an − 2( n − 1)) 2
⇒ ( n − 2) 2 + 4( n − 1) > ( a1 + a2 + ... + an − 2(n − 1)) 2 + 4( n − 1)
Do ñoù
n 2 = ( n − 2) 2 + 4( n − 1) > a12 + a22 + ... + an2
Ñieàu naøy traùi vôùi giaû thieát a12 + a22 + ... + an2 ≥ n 2 .
* Caùch 2.
335
(2 − b1 ) + (2 − b2 ) + ... + (2 − bn ) ≥ n
(2 − b1 ) + (2 − b2 ) + ... + (2 − bn ) ≥ n
2 2 2 2
S ≤ n
⇔
T ≥ n − 4n + 4 S
2
≥ S ( n − 4) + 4 S (do n ≥ 4)
= nS (1)
Töø (1) vaø (2), ta suy ra maâu thuaãn. Vaäy ta phaûi coù
max{a1 , a2 ,..., an } ≥ 2 (ñpcm)
hai nghieäm phaân bieät vaø caùc nghieäm naøy naèm xen keõ nhau khi bieåu dieãn treân truïc
soá.
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, ta chæ caàn xeùt a = a1 = 1 laø ñuû.
336
“Caùc soá thöïc b, c, b1 , c1 thoûa (c − c1 ) 2 + (b − b1 )(bc1 − b1c ) < 0 . Khi ñoù, caùc phöông
bieät vaø caùc nghieäm naøy naèm xen keõ nhau khi bieåu dieãn treân truïc soá.”
Ñeå chöùng minh hai phöông trình naøy coù hai nghieäm phaân bieät, ta caàn phaûi chöùng
∆ f = b − 4c > 0
2
minh
∆ g = b1 − 4c1 > 0
2
b 2b12
Giaû söû ngöôïc laïi (b 2 − 4c)(b12 − 4c1 ) ≤ 0 ⇒ b 2c1 + b12c − 2cc1 ≥ + 2cc1 . Do ñoù
4
(c − c1 ) 2 + (b − b1 )(bc1 − b1c ) = (b 2c1 + b12c − 2cc1 ) + c 2 + c12 − bb1 (c + c1 )
b 2b12
≥ + 2cc1 + c 2 + c12 − bb1 (c + c1 )
4
1
= .(bb1 − 2(c + c1 )) 2
4
≥0
b 2 − 4c > 0
Tieáp theo, ta seõ chöùng minh 2 . Giaû söû ñieàu naøy khoâng ñuùng. Khi ñoù,
1
b − 4 c1 > 0
b 2 − 4c < 0
töø (*), ta coù 2 . Do ñoù
1
b − 4c1 < 0
( )
2
= (c − c1 ) 2 − bb1 c − c1
( c ) ( c ) − bb1
2 2
= c− c+
1 1
337
( ) (4 )
2
≥ c − c1 cc1 − bb1
b2 b2
( )
2
≥ c − c1 4 . 1 − bb1
4 4
=0
b − 4c > 0
2
Vaäy ta phaûi coù 2 .
1
b − 4 c1 > 0
Viet, ta coù x1 + x2 = −b vaø x1x2 = c. Ñeå chöùng minh f ( x) vaø g ( x ) coù caùc nghieäm
naèm xen keõ nhau khi bieåu dieãn treân truïc soá, ta chæ caàn chöùng minh
g ( x1 ).g ( x2 ) < 0
Ta coù
2 ⇒ 2 ⇒ 1
x2 + bx2 + c = 0 x2 = −bx2 − c g ( x2 ) = (b1 − b) x2 + c1 − c
Do ñoù
g ( x1 ).g ( x2 ) = ((b1 − b) x1 + c1 − c)((b1 − b) x2 + c1 − c)
= (c1 − c) 2 + (c1 − c)(b1 − b)( x1 + x2 ) + (b1 − b) 2 x1 x2
= (c1 − c) 2 − b(c1 − c)(b1 − b) + c(b1 − b) 2
= (c1 − c) 2 + (b1 − b)(c (b1 − b) − b(c1 − c ))
= (c1 − c) 2 + (b − b1 )(bc1 − b1c ) < 0 (theo gt)
⇒ g ( x1 ).g ( x2 ) < 0
Vaäy f ( x) vaø g ( x ) coù caùc nghieäm naèm xen keõ nhau khi bieåu dieãn treân truïc soá.
338
Baøi 71.
Cho caùc soá döông a, b, c thoûa 21ab + 2bc + 8ca ≤ 12. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu
thöùc
1 2 3
P= + +
a b c
Lôøi giaûi.
+ Caùch 1.
1 2 3
Ñaët x = , y = , z = , baøi toaùn chuyeån veà
a b c
x, y , z > 0 thoûa 2 x + 4 y + 7 z ≤ 2 xyz. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
P= x+ y+z
Khoâng maát tính toång quaùt, ta chæ caàn xeùt tröôøng hôïp 2 x + 4 y + 7 z = 2 xyz laø ñuû (taïi
7 2 7
sao?). Ñaët x = 7m, y = .n, z = . p thì ta coù m + n + p = mnp . Do ñoù, toàn
2 7
taïi tam giaùc nhoïn ABC sao cho m = tgA, n = tgB, p = tgC. Khi ñoù, ta coù
7
P= .(14tgA + 7 tgB + 4tgC )
14
π
Xeùt haøm soá f ( x) = tgx vôùi x ∈ 0, .
2
Ta coù
f / ( x) = tg 2 x + 1
f // ( x) = 2tgx( tg 2 x + 1) > 0
π
⇒ f ( x) laø haøm loõm treân 0, .
2
Do ñoù, theo tính chaát haøm loõm, ta coù
3 7 3 7 3 7
f ( A) ≥ f arctg + f arctg
/
A − arctg
7 7 7
339
3 7 16 3 7
= + . A − arctg
7 7 7
3 7
⇒ 14 f ( A) ≥ 6 7 + 32 A − arctg
7
( ) ( )(
f (C ) ≥ f arctg 7 + f / arctg 7 C − arctg 7 )
(
= 7 + 8 C − arctg 7 )
(
⇒ 4 f (C ) ≥ 4 7 + 32 C − arctg 7 )
Do ñoù
7
P= .(14 f ( A) + 7 f ( B) + 4 f (C ))
14
7 3 7 5 7
≥ .15 7 + 32 A + B + C − arctg − arctg − arctg 7
14 7 7
15 3 7 5 7
= (vì A + B + C = arctg + arctg + arctg 7 = π )
2 7 7
3 7 1
A = arctg a =
7 m = 3 3
5 7 5 4
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi B = arctg ⇔ n = ⇔ b = .
7 2 5
C = arctg 7 p = 2 3
c = 2
Vaäy
340
15
min P = .
2
+ Caùch 2.
1 4 3
t a= ,b = ,c = , bài toán chuy n v
3x 5y 2z
“ x, y , z > 0 và 3 x + 5 y + 7 z ≤ 15 xyz . Tìm giá tr nh nh t c a bi u th c
1
P = .(6 x + 5 y + 4 z ). ”
2
Áp d ng b t ng AM-GM cho 15 s d ng, ta có
15 xyz ≥ 3 x + 5 y + 7 z ≥ 1515 x 3 y 5 z 7
⇒ 15 x12 y10 z 8 ≥ 1
⇔ 15 x 6 y 5 z 4 ≥ 1
341
Baøi toaùn 72.
Cho a, b, c > 0 . Chöùng minh raèng
a abc
∑ b+c
≥2
(a + b)(b + c )(c + a )
+1
cyc
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
∑ a ( a + b)( a + c ) ≥ 2 ( a + b + c )( ab + bc + ca )
cyc
( )
2
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù (a + c)(b + c ) ≥ ab + c
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
a3 + b3 + c 3 + 2∑ ( a + b) c + ab
cyc
( ) ab ≥ 3∑ ab( a + b) + 9abc
cyc
2 abc .∑ (a + b) c ≥ 12abc
cyc
a3 + b3 + c 3 + 2 abc .∑ ( a + b) c ≥ a3 + b3 + c 3 + 12abc
cyc
= (a 3 + b3 + c3 + 3abc) + 9abc
≥ ∑ ab(a + b) + 9abc
cyc
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c hoaëc a = b, c → 0 vaø caùc hoaùn vò.
342
Baøi toaùn 73. (Phaïm Kim Huøng)
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa a + b + c = 1. Chöùng minh raèng
ab + bc + ca ≥ 8( a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 )( a 2 + b 2 + c 2 + 16abc )
Lôøi giaûi.
q, r ≥ 0
Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ 1 theá thì theo baát ñaúng thöùc Schur, ta coù
q ≤
3
4q − 1
r≥ . Töø caùch ñaët, ta coùù
9
a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 = q 2 − 2r
a 2 + b 2 + c 2 = 1 − 2q
q ≥ 8( q 2 − 2r )(16r + 1 − 2q)
⇔ f ( r ) = 8(2r − q 2 )(16 r + 1 − 2q ) + q ≥ 0
4q − 1
* Tröôøng hôïp 2. 4q ≥ 1 ⇒ r ≥ ≥ 0 . Do ñoù
9
32(4q − 1)
f / ( r ) = 6(32r − (4q − 1)(2q + 1)) ≥ 6 − (4q − 1)(2q + 1)
9
2(4q − 1)(23 − 18q)
=
3
≥0
Toùm laïi, trong moïi tröôøng hôïp, ta luoân coù f (r ) laø haøm ñoàng bieán ∀r ≥ 0. Do ñoù
ab + bc + ca ≥ 8( a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 )( a 2 + b 2 + c 2 + kabc)
a b c 3
+ 3 + 3 ≥
c +1 a +1 b +1 2
3
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
⇔ 2∑ a 4b3 + 2∑ a 4 + 2∑ ab 3 + 2∑ a ≥ 3∑ a 3b3 + 3∑ a 3 + 6
cyc cyc cyc cyc cyc cyc
⇔ 2∑ a 4b3 + ∑ ab3 − 3∑ a 3b3 + 2∑ a 4 + ∑ ab3 − 3∑ a 3 + 2 ∑ a − 3 ≥ 0
cyc cyc cyc cyc cyc cyc cyc
⇔ 2∑ ab 3 ( a − 1) 2 (2a + 1) + 2∑ a 4 + ∑ ab 3 − 3∑ a 3 + 2 ∑ a − 3 ≥ 0
cyc cyc
cyc cyc cyc
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
2∑ a 4 + ∑ ab3 − 3∑ a 3 ≥ 0 (1)
cyc cyc cyc
∑a ≥ 3 (2)
cyc
= a +b +c −a b−b c −c a
4 4 4 3 3 3
1
= .∑ (3a 4 + b 4 − 3a 3b)
4 cyc
344
1
= .∑ ( a − b) 2 (3a 2 + 2ab + b 2 )
4 cyc
≥0
⇒ (1) ñuùng.
⇒ (2) ñuùng.
1 1 1
+ + ≥1
2ab + 1 2bc + 1 2ca 2 + 1
2 2
Lôøi giaûi.
Ta coù
1 1 1
+ + =
2ab + 1 2bc + 1 2ca 2 + 1
2 2
1 1 1
= − 1 + − 1 + − 1 + 3
2ab + 1 2bc + 1 2ca + 1
2 2 2
ab 2
= 3 − 2.∑
cyc 2ab + 1
2
ab 2
≥ 3 − 2.∑ (theo bñt AM-GM)
3 2 4
cyc 3 ab
2
= 3 − .∑ 3 ab 2
3 cyc
2 a + 2b
≥ 3 − .∑ (theo bñt AM-GM)
3 cyc 3
345
2
= 3 − .∑ a
3 cyc
2
= 3 − .3
3
=1
1 1 1
⇒ + + ≥ 1 (ñpcm)
2ab + 1 2bc + 1 2ca 2 + 1
2 2
(a 2 − bc) b + c + (b 2 − ca ) c + a + (c 2 − ab) a + b ≥ 0
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
⇔ ∑ (( a + c )(a − b) − ( a + b)(c − a )) b + c ≥ 0
cyc
⇔ ∑ ( a + c)(a − b) b + c − ∑ (a + b)(c − a) b + c ≥ 0
cyc cyc
⇔ ∑ ( a + c)(a − b) b + c − ∑ (b + c )( a − b) a + c ≥ 0
cyc cyc
⇔ ∑ ( a − b) ( a + c )(b + c).
cyc
( a+c − b+c ≥0)
(a − b) 2 ( a + c )(b + c)
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc a+c + b+c
⇒ ñpcm.
346
Baøi toaùn 77.
Cho a, b, c > 0 vaø k laø haèng soá döông cho tröôùc. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu
thöùc
b+c c+ a a +b kabc
f (a, b, c) = + + +
a b c (a + b)(b + c)(c + a )
Lôøi giaûi.
6x ky k
f (a, b, c) = + = 6t +
y 6x + 2 y 6t + 2
x
trong ñoù t = ≥1.
y
k
Ñaët g (t ) = 6t + vôùi t ≥ 1 , ta caàn tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa g (t ) .
6t + 2
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
g / (t ) =
(
6 6t + 2 − k )( 6t + 2 + k )
(6t + 2) 2
347
k −2
g / (t ) = 0 ⇔ t = t0 =
6
Qua t0 thì g / (t ) ñoåi daáu töø aâm sang döông neân ta coù
g (t ) ≥ g (t0 ) = 2 k − 2 ∀t ≥ 1
⇒ f ( a, b, c ) ≥ 2 k − 2
k −2
t=
6
⇔ a 2b + b 2 c + c 2 a + a 2c + c 2b + b 2 a = ( )
k − 2 abc (*)
Ta chæ caàn chöùng minh raèng toàn taïi boä soá döông (a, b, c) thoûa maõn heä thöùc (*) laø
k 64
Ta coù lim+ f ( a ) = 1 > 0, f (1) = 4 − ≤ 4− = 0 . Do ñoù, toàn taïi a ∈ (0,1] sao
a →0 2 2
cho f (a ) = 0 . Vaäy toàn taïi boä soá (a, b, c) thoûa maõn heä thöùc (*).
min f (a, b, c) = 2 k − 2
Keát luaän
k
+ Neáu k ≤ 64 thì min f ( a, b, c) = 6 +
8
+ Neáu k ≥ 64 thì min f ( a, b, c) = 2 k − 2
348
Baøi toaùn 78. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho a, b, c > 0 thoûa abc = 1. Chöùng minh raèng
a b c
+ + ≥1
8c + 1
3
8a + 1
3
8b + 1
3
Lôøi giaûi.
Ta coù nhaän xeùt sau
1 1
≥ ∀x > 0 (*)
8x + 13 2 x2 + 1
Thaät vaäy
(*) ⇔ 2 x 2 + 1 ≥ 8 x 3 + 1
⇔ (2 x 2 + 1) 2 ≥ 8 x3 + 1
⇔ 4 x 2 ( x − 1) 2 ≥ 0 (ñuùng)
Nhö vaäy, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
a b c
+ ≥1 +
2c + 1 2a + 1 2b + 1
2 2 2
⇔ 4∑ a 3b 2 + 2∑ a 3 + 2∑ ab 2 + ∑ a ≥ 9 + 2∑ a 2 + 4∑ a 2b 2
cyc cyc cyc cyc cyc cyc
⇔ 2 ∑ a 3b 2 + ∑ ab 2 − 2∑ a 2b 2 + 2 ∑ a 3 − ∑ a 2 + 2∑ a 3b 2 + ∑ a ≥ 9
cyc cyc cyc cyc cyc cyc cyc
⇔ 2∑ ab 2 ( a − 1) 2 + 2 ∑ a 3 − ∑ a 2 + 2∑ a 3b 2 + ∑ a ≥ 9 (**)
cyc
cyc cyc cyc cyc
349
2∑ a3b 2 + ∑ a ≥ 6 3 a 5b5c5 + 3 3 abc = 9
cyc cyc
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc (**), ta chæ caàn chöùng minh
∑ a3 − ∑ a 2 ≥ 0 (***)
cyc cyc
1
∑ a3 − ∑ a 2 = 3 . 3∑ a3 − 3 3 abc .∑ a 2
cyc cyc cyc cyc
1
≥ . 3∑ a 3 − ∑ a .∑ a 2 ( theo bñt AM-GM)
3 cyc cyc cyc
1
= .∑ (a − b) 2 (a + b)
3 cyc
≥0
* Ghi chuù.
Ngoaøi ra, ta coøn coù moät caùch khaùc ñeå chöùng minh baât ñaúng thöùc
a b c
+ + ≥1
2c + 1 2a + 1 2b + 1
2 2 2
z
c= . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc treân trôû thaønh
x
x3 y3 z3
+ + ≥1
y (2 z 2 + x 2 ) z (2 x 2 + y 2 ) x(2 y 2 + z 2 )
350
x3 y3 z3 x4 y4 z4
+ + = + +
y (2 z 2 + x 2 ) z (2 x 2 + y 2 ) x (2 y 2 + z 2 ) xy (2 z 2 + x 2 ) yz (2 x 2 + y 2 ) zx(2 y 2 + z 2 )
( x2 + y 2 + z 2 )2
≥
x 3 y + y 3 z + z 3 x + 2 xyz ( x + y + z )
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
( x2 + y 2 + z 2 )2
≥1
x 3 y + y 3 z + z 3 x + 2 xyz ( x + y + z )
⇔ ∑ x 4 − ∑ x3 y + 2 ∑ x 2 y 2 − ∑ x 2 yz ≥ 0
cyc cyc
cyc cyc
1
⇔ .∑ ( x − y ) 2 (3 x 2 + 2 xy + y 2 ) + ∑ z 2 ( x − y ) 2 ≥ 0 (ñuùng)
4 cyc cyc
⇒ ñpcm.
351
Vaäy khoâng toàn taïi min S .
Maët khaùc, aùp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
1 ab bc ca
S =1+ . + +
a+b+c a+b b+c c+a
1 1 1 2
1 .( a + b ) 2
.(b + c ) 2
.( c + a )
≤1+ . 4 +4 +4
a+b+c a+b b+c c+a
3
=
2
Ñaúng thöùc xaûy ra chaúng haïn khi a = b = c = 1.
3
Vaäy max S = .
2
Baøi toaùn 80. (Ñinh Ngoïc An)
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa ab + bc + cd + da = 1 . Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
f (a, b, c, d ) = a 2 + b 2 + c 2 + d 2 + 2abcd
Lôøi giaûi.
Ta coù
ab + bc + cd + da = 1 ⇔ ( a + c)(b + d ) = 1
b + d b + d (b − d ) (1 − ac)
2
f (a, b, c, d ) − f a, , c, = ≥0
2 2 2
b+d b+d
⇒ f ( a, b, c, d ) ≥ f a, , c,
2 2
(b + d )2 b+d b+d
Baây giôø, neáu ≥ 1 thì deã thaáy f a, , c, ≥ 2.
4 2 2
(b + d )2
Do ñoù f (a, b, c, d ) ≥ 2 . Neáu ≤ 1 thì baèng laäp luaän töông töï nhö treân, ta coù
4
352
b+d b+d a+c b+d a+c b+d
f a, , c, ≥ f , , ,
2 2 2 2 2 2
Do ñoù
b+d b+d
f (a, b, c, d ) ≥ f a, , c,
2 2
a+c b+d a+c b+d
≥ f
2
, , ,
2 2 2
(a + c) 2 (b + d ) 2 ( a + c) 2 (b + d ) 2
= + +
2 2 8
1
≥1+
8
9
=
8
9
Toùm laïi, trong moïi tröôøng hôïp, ta luoân coù f (a, b, c, d ) ≥ .
8
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = d = .
2
9
Vaäy min f ( a, b, c, d ) = .
8
Baøi toaùn 81. (Ñinh Ngoïc An)
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa ab + bc + cd + da + ac + bd = 1 . Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa
bieåûu thöùc
f (a, b, c, d ) = a 2 + b 2 + c 2 + d 2 + 2abcd
Lôøi giaûi.
Xeùt soá thöïc khoâng aâm y thoûa maõn
y 2 + ab + 2 y ( a + b) = 1 ⇔ ( a + b)(c + d − 2 y ) = y 2 − cd (*)
c+d c+d
Khi ñoù, ta phaûi coù y ≤ . Thaät vaäy, giaû söû ngöôïc laïi y > . Khi ñoù, ta coù
2 2
353
2
c+d
y + ab + 2 y ( a + b) >
2
+ ab + ( a + b)(c + d )
2
≥ cd + ab + (a + b)(c + d )
= ab + bc + cd + da + ac + bd
=1
c+d
Vaäy, ta phaûi coù y ≤ . Do ñoù, töø (*), ta suy ra ñöôïc y 2 ≥ cd . Khi ñoù, ta coù
2
f (a, b, c, d ) − f ( a, b, y , y ) = (c − d ) 2 + 2(1 − ab)( y 2 − cd ) ≥ 0
⇒ f ( a, b, c, d ) ≥ f ( a, b, y, y )
f (a, b, c, d ) ≥ f ( x, x, y , y ) = 2( x 2 + y 2 + x 2 y 2 )
Neân
13
f (a, b, c, d ) ≥ f ( x, x, y , y ) = 2( x 2 + y 2 + x 2 y 2 ) ≥
18
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = d = .
6
13
Vaäy min f (a, b, c, d ) = .
18
Baøi toaùn 82.
Cho x, y , z > 0 thoûa xy + yz + zx + xyz = 4 . Tìm haèng soá k toát nhaát cho baát ñaúng
thöùc
x 2 + y 2 + z 2 + 3k ≥ (k + 1)( x + y + z )
Lôøi giaûi.
354
(
x2 + y2 + z 2 + 3 2 2 + 1 ≥ 2 ) ( )
2 + 1 (x + y + z) (*)
1 1 1
+ + =1
x+2 y+2 z+2
m + n + p = 1
1 1 1
Do ñoù, ta coù theå ñaët m = ,n = ,p= ⇒ 1 ⇒ m, n, p laø
x+2 y+2 z + 2 0 < m, n, p <
2
ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc. Do ñoù, toàn taïi caùc soá thöïc döông a, b, c sao cho
1 − 2m n + p − m 2a
x= = =
m m b+c
1 − 2n p + m − n 2b
y= = =
n n c+a
1− 2 p m + n − p 2c
z= = =
p p a+b
4 2 +1 a ( )
⇔ ∑
(b
4a 2
+ c ) 2
−
b + c
+ 2 2 +1 ( ) ≥0
cyc
⇔∑
4a 2 − 4 ( ) (
2 + 1 a (b + c ) + 2 2 + 1 (b + c )2 ) ≥0
cyc (b + c) 2
⇔∑
( 2a − ( 2 ) (
2 + 1 b − 2 2 + 1 c ( a − b) )) −
cyc (b + c) 2
−∑
( 2a − ( 2 ) (
2 + 1 b − 2 2 + 1 c (c − a ) )) ≥0
cyc (b + c) 2
355
⇔∑
( 2a − ( 2 ) (
2 + 1 b − 2 2 + 1 c ( a − b) )) −
cyc (b + c) 2
−∑
( 2b − ( 2 ) ( ))
2 + 1 c − 2 2 + 1 a ( a − b)
≥0
cyc (a + c) 2
( ( ) (
⇔ ∑ ( a 2 − b 2 ) 2 2a 2 + 2b 2 + 1 − 2 2 c 2 + 1 − 2 2 ab + 3 − 2 2 c (a + b) ≥ 0
cyc
) ( ) )
Ñaët
( ) ( ) (
S a 2 = 2b 2 + 2c 2 + 1 − 2 2 a 2 + 1 − 2 2 bc + 3 − 2 2 a (b + c))
Sb2 = 2c 2 + 2a 2 + (1 − 2 2 ) b + (1 − 2 2 ) ca + ( 3 − 2 2 ) b(c + a )
2
Sc 2 = 2a 2 + 2b 2 + (1 − 2 2 ) c + (1 − 2 2 ) ab + ( 3 − 2 2 ) c( a + b)
2
Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
S a 2 (b 2 − c 2 ) 2 + Sb2 (c 2 − a 2 ) 2 + Sc 2 (a 2 − b 2 )2 ≥ 0
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû a ≥ b ≥ c > 0. Khi ñoù, ta coù
( ) ( ) ( )
Sb2 = 2c 2 + 2a 2 + 1 − 2 2 b 2 + 1 − 2 2 ca + 3 − 2 2 b(c + a)
≥ 2c + 2b + (1 − 2 2 ) b + (1 − 2 2 ) cb + ( 3 − 2 2 ) b(c + b)
2 2 2
= 2 ( 2 − 1) b − 4 ( 2 − 1) bc + 2c
2
2 2
(( ) )
2
=2 2 −1 b − c ≥0
(
) ( ) ( )
Sc 2 = 2a 2 + 2b 2 + 1 − 2 2 c 2 + 1 − 2 2 ab + 3 − 2 2 c( a + b)
≥ 4ab + (1 − 2 2 ) c + (1 − 2 2 ) ab + ( 3 − 2 2 ) c (a + b)
2
= ( 5 − 2 2 ) ab + (1 − 2 2 ) c + ( 3 − 2 2 ) c( a + b)
2
≥ ( 5 − 2 2 ) c + (1 − 2 2 ) c + 2 ( 3 − 2 2 ) c
2 2 2
= ( 6 − 4 2 ) c + 2 (3 − 2 2 ) c
2 2
= 4 ( 2 − 1) c
2
2
≥0
356
( ) ( ) ( )
2
S a 2 + Sb2 = 2 − 1 (a 2 + b 2 ) + 2 2 − 1 ab − 4 2 − 1 c( a + b) + 4c 2
( ) ( )
2
= 2 − 1 (a + b) 2 − 4 2 − 1 c (a + b) + 4c 2
(( ) )
2
= 2 − 1 (a + b) − 2c
≥0
Do ñoù
S a 2 (b 2 − c 2 ) 2 + Sb2 (c 2 − a 2 ) 2 + Sc 2 (a 2 − b 2 ) 2 ≥ ( Sa 2 + Sb2 )(b 2 − c 2 ) 2 ≥ 0
⇒ (*) ñuùng.
Vaäy kmax = 2 2 + 1 .
A A B B C C
1 − sin 1 + cos 1 − sin 1 + cos 1 − sin 1 + cos
2 2
+
2 2
+
2 2
≥ 2+ 3
A A B B C C
sin .1 + sin sin . 1 + sin sin . 1 + sin
2 2 2 2 2 2
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
2
A A A A
1 − sin 1 + cos ∑ 1 − sin 1 + cos
2 2 cyc 2 2
∑ A A
≥
A A A A
cyc
sin 1 + sin
2 2
∑ sin 1 − sin 1 + cos 1 + sin
2 2 2 2
cyc
357
B B 1
sin 1 − sin ≤
2 2 4
C C 1
sin 1 − sin ≤
2 2 4
A A A A
⇒ ∑ sin 1 − sin 1 + cos 1 + sin ≤
cyc 2 2 2 2
1 A A
≤ .∑ 1 + cos 1 + sin
4 cyc 2 2
1 A A 1
= . 3 + ∑ sin + ∑ cos + .∑ sin A
4 cyc 2 cyc 2 2 cyc
A 3 A 3 3 3 3
Chuù yù raèng ∑
cyc
sin ≤ , ∑ cos ≤
2 2 cyc 2
, ∑ sin A ≤
2 cyc 2
A A A A 1 3 3 3 3 3
⇒ ∑ sin 1 − sin 1 + cos 1 + sin ≤ . 3 + + +
cyc 2 2 2 2 4 2 2 4
=
(
9 2+ 3 )
16
1 16
⇒ ≥
A A
∑ sin 2 1 − sin 2
A A (
1 + cos 1 + sin 9 2 + 3 )
cyc 2 2
2
A A 16 1 − sin A 1 + cos A
1 − sin 1 + cos ∑
2 2
⇒ ∑ ≥
2 2 cyc
cyc A
sin 1 + sin
A (
9 2+ 3 )
2 2
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
2
A A
16 ∑ 1 − sin 1 + cos
cyc 2 2
≥2+ 3
9 2+ 3( )
358
A A 3 3 3
⇔ ∑ 1 − sin 1 + cos ≥ +
cyc 2 2 2 4
A A 1 3 3 3
⇔ −∑ sin + ∑ cos − .sin A ≥ − +
cyc 2 cyc 2 2 2 4
A 3
Do ∑
cyc
sin ≤
2 2
neân
A A 1 3 A 1
−∑ sin + ∑ cos − .sin A ≥ − + ∑ cos − .sin A
cyc 2 cyc 2 2 2 cyc 2 2
A 1 3 3
∑ cos − .sin A ≥
cyc 2 2 4
1 π 3 π
Xeùt haøm soá f ( x) = cos x − .sin 2 x + x − − vôùi x ∈ 0;
2 6 4 2
π
Ta coù f / ( x) = − sin x + 1 − cos2 x = sin x.(2sin x − 1), f / ( x ) = 0 ⇔ x = = x0
6
Qua x0 thì f / ( x) ñoåi daáu töø aâm sang döông neân
π π
f ( x) ≥ f = 0 ∀x ∈ 0,
6 2
A B C π
Do , , ∈ 0, neân
2 2 2 2
A
f ≥0
2
A 1 A π 3
⇒ cos − .sin A + − − ≥0
2 2 2 6 4
A 1 π A 3
⇒ cos − .sin A ≥ − +
2 2 6 2 4
Töông töï, ta coù
359
B 1 π B 3
cos − .sin B ≥ − +
2 2 6 2 4
C 1 π C 3
cos − .sin C ≥ − +
2 2 6 2 4
Do ñoù
A 1 π A 3 3 3
∑ cos − .sin A ≥ ∑ − +
cyc 2 2 cyc 6 2
=
4 4
⇒ ñpcm.
π
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi A = B = C = .
3
Baøi toaùn 84.
Cho a, b, c > 0 thoûa a + b + c = 1. Chöùng minh raèng
2 2 2
1 1 1 8(a 2 + b 2 + c 2 )2
− 2 + − 2 + − 2 ≥
a b c (1 − a )(1 − b)(1 − c )
Lôøi giaûi.
1
Ñaët x = a 2 + b2 + c 2 . Khi ñoù, deã thaáy ≤ x < 1. Do ñoù
3
( x − 1)(3 x − 1) ≤ 0
⇒ 4 x − 1 ≥ 3x2
Ta laïi coù
a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ≥ abc (a + b + c) = abc
Do ñoù
(4 x − 1)( a 2b 2 + b 2 c 2 + c 2 a 2 ) ≥ 3abcx 2
4 x − 1 = (b + c − a) 2 + (c + a − b)2 + ( a + b − c) 2
3((b + c − a) 2 b 2 c 2 + (c + a − b) 2 c 2 a 2 + ( a + b − c ) 2 a 2b 2 ) ≥
360
≥ ((b + c − a )2 + (c + a − b) 2 + ( a + b − c) 2 )(b 2 c 2 + c 2 a 2 + a 2b 2 )
Do ñoù, ta coù
((b + c − a ) 2 b 2c 2 + (c + a − b) 2 c 2 a 2 + (a + b − c) 2 a 2b 2 ) ≥ abc(a 2 + b 2 + c 2 )
⇔ ((1 − 2a ) 2 b 2c 2 + (1 − 2b) 2 c 2 a 2 + (1 − 2c )2 a 2b 2 ) ≥ abc( a 2 + b 2 + c 2 )
Do ñoù
((1 − 2a) 2 b 2 c 2 + (1 − 2b) 2 c 2 a 2 + (1 − 2c) 2 a 2b 2 )(1 − a)(1 − b)(1 − c) ≥
≥ 8a 2b 2 c 2 (a 2 + b 2 + c 2 )
2 2 2
1 1 1 8(a 2 + b 2 + c 2 )2
⇔ − 2 + − 2 + − 2 ≥
a b c (1 − a )(1 − b)(1 − c )
⇒ ñpcm.
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = .
3
Baøi toaùn 85. (Voõ Quoác Baù Caån)
Chöùng minh raèng vôùi moïi soá döông a, b, c ta ñeàu coù
24(a 2 + b 2 + c 2 )
3( a 3 + b3 + c3 ) − + 36 ≥ ab + bc + ca + ∑ ab( a + b)
a+b+c cyc
Lôøi giaûi.
Tröôùc heát xin ñöôïc nhaéc laïi khoâng chöùng minh keát quaû quen thuoäc sau
Xeùt ba daõy (an ), (bn ),(cn ) ñöôïc xaùc ñònh bôûi
a0 = a, b0 = b, c0 = c
a2 n + b2 n
c2 n +1 = c2 n , a2 n+1 = b2 n +1 = , ∀n ∈ N
2
a +c
a2 n+ 2 = b2 n +1 , b2 n+ 2 = c2 n +2 = 2 n +1 2 n +1 , ∀n ∈ N
2
Khi ñoù, ta coù
361
a+b+c
lim an = lim bn = lim cn = =t
n→∞ n→∞ n→∞ 3
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
Ñaët
24( a 2 + b2 + c 2 )
f (a, b, c) = 3(a + b + c ) −
3 3 3
− ab − bc − ca − ∑ ab( a + b) + 36
a+b+c cyc
a+b a+b
f (a, b, c) ≥ min f , , c , f (0, a + b, c)
2 2
a+b a+b
Thaät vaäy, giaû söû ngöôïc laïi f (a, b, c) < min f , , c , f (0, a + b, c) . Khi
2 2
ñoù, ta coù
a+b a+b
f (a, b, c ) < f , ,c
2 2
f (a, b, c ) < f (0, a + b, c)
Ta coù
a+b a+b
f (a, b, c) < f , ,c
2 2
9( a + b) 12 a + b +1 c
⇔ ( a − b) 2 − + − <0
4 a+b+c 4 2
48
⇒ 10a + 10b − 2c + 1 − <0 (1)
a+b+c
f (a, b, c) < f (0, a + b, c)
48
⇔ ab −10 a − 10b + 2c − 1 + <0
a+b+c
48
⇔ 10a + 10b − 2c + 1 − >0 (2)
a+b+c
Töø (1) vaø (2), ta suy ra maâu thuaãn. Vaäy ta phaûi coù
a+b a+b
f (a, b, c) ≥ min f , , c , f (0, a + b, c)
2 2
362
Tieáp theo, ta seõ chöùng minh
a+b a+b
min f , , c , f (0, a + b, c ) ≥ 0
2 2
Tröôùc heát, ta chöùng minh
f (0, a + b, c) ≥ 0 (3)
a+b+c a+b+c
f (0, a + b, c) ≥ min f 0, , , f (0,0, a + b + c)
2 2
Ta laïi coù
3 2
a+b+c a+b+c a+b+c a+b+c a+b+c
f 0, , = 4 − − 24 + 36 ≥ 0
2 2 2 2 2
f (0,0, a + b + c) = 6(( a + b + c)3 − 4(a + b + c) + 6) ≥ 0
Do ñoù
f (0, a + b, c) ≥ 0
a+b a+b
f , ,c ≥ 0 (4)
2 2
Töø (3) vaø keát quaû treân, ta suy ra ñöôïc
a+b a+b
f , , c = f ( a1 , b1 , c1 )
2 2
≥ min{0, f (a2 , b2 , c2 )}
≥ ...
≥ min{0, f (an , bn , cn )} ∀n ∈ N
a+b a+b
f
2
,
2 n→∞
{ }
, c ≥ min 0, lim f ( an , bn , cn ) = min{0, f (t , t , t )}
363
a+b+c
Trong ñoù t = .
3
Ta laïi coù
f (t , t , t ) = 3t 3 − 3t 2 − 24t + 36 = 3(t − 2) 2 (t + 3) ≥ 0
Do ñoù
a+b a +b
f , ,c ≥ 0
2 2
Vaäy (4) ñuùng.
Töø ñaây, ta suy ra ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 2.
Lôøi giaûi.
* Caùch 1.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
2
a c b a c b
+ + ≤ 3 + +
c b a c b a
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
a 2 b2 c 2 a c b
2 + + + 3 ≥ 3 + +
bc ca ab c b a
⇔ 2( a 3 + b3 + c3 ) + 3abc ≥ 3(a 2b + b 2c + c 2 a )
a3 + b3 + c 3 + 3abc ≥ a 2b + b 2c + c 2 a + ab 2 + bc 2 + ca 2 (2)
2(a 3 + b3 + c 3 ) + ab 2 + bc 2 + ca 2 + 3abc ≥ 3( a 2b + b 2 c + c 2 a ) + ab 2 + bc 2 + ca 2
⇔ 2( a 3 + b3 + c3 ) + 3abc ≥ 3(a 2b + b 2c + c 2 a )
⇒ ñpcm.
* Caùch 2.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
a2 c2 a
2. + +3≥ 6
bc ab b
b2 a 2 b
2. + +3≥6
ca bc c
c2 b2 c
2. + + 3 ≥ 6
ab ca a
a 2 b2 c 2 a b c
⇒ 3 + + + 9 ≥ 6 + +
bc ca ab b c a
a 2 b2 c 2 a b c
⇔ + + + 3 ≥ 2 + + (3)
bc ca ab b c a
Laïi aùp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
a 2 b2 a
2. + ≥ 3.
bc ca c
2 2
b c b
2. + ≥ 3.
ca ab a
c2 a 2 c
2. + ≥ 3.
ab bc b
365
a 2 b2 c2 a c b
⇒ 3 + + ≥ 3 + +
bc ca ab c b a
a 2 b 2 c2 a c b
⇔ + + ≥ + + (4)
bc ca ab c b a
Töø (3) vaø (4), ta suy ra ñöôïc
a 2 b 2 c2 a c b a b c
2 + + + 3 ≥ + + + 2 + +
bc ca ab c b a b c a
2
a 2 b2 c 2 a c b
⇔ 2 + + + 3 ≥ + + (ñpcm )
bc ca ab c b a
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
a2 b2 c2 a 2 c2 b2
2 + + ≥ a + b + c + + +
b c a c b a
Lôøi giaûi.
Ta coù 2 Boå ñeà sau
a 2 b2 c 2 ab bc ca
+ + ≥ + +
b c a c a b
Chöùng minh.
Ta coù a, b, c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc neân toàn taïi caùc soá döông x, y , z
a 2 b2 c 2 ab bc ca
+ + ≥ + +
b c a c a b
⇔ a c + c b + b a ≥ a b + b 2c 2 + c 2 a 2
3 3 3 2 2
⇔ x3 y + y 3 z + z 3 x ≥ x 2 yz + xy 2 z + xyz 2
366
x2 z 2 y2
⇔ + + ≥ x+y+z
z y x
( x − y ) 2 ( y − z ) 2 ( z − x) 2
⇔ + + ≥ 0 (ñuùng)
x y z
Boå ñeà 2.
a, b, c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc. Khi ñoù, ta coù
a b c a c b
3 + + ≥ 2 + + + 3
b c a c b a
Chöùng minh.
Ta coù
a b c a c b
3 + + ≥ 2 + + + 3
b c a c b a
a b c a c b
⇔ 3 + + − 3 ≥ 2 + + − 3
b c a c b a
⇔ ∑ (5a − 5b + 3c )( a − b)2 ≥ 0
cyc
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
S a + Sb = 8b − 2a > 0 (do b ≥ a )
S c + Sb = 8c − 2b > 0
Do ñoù
S a (b − c )2 + Sa (c − a) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ ( S a + Sb )(b − c) 2 + ( Sc + Sb )( a − b)2 ≥ 0
⇒ ñpcm.
367
+ Tröôøng hôïp 2. a ≥ b ≥ c . Khi ñoù ta coù S a , S c ≥ 0 . Do ñoù neáu Sb ≥ 0 thì ta coù
ngay ñpcm, vì vaäy ta chæ caàn xeùt tröôøng hôïp Sb ≤ 0 laø ñuû.
Ta coù
S a + 3Sb = 14b + 10c − 12a ≥ 12(b + c − a ) > 0
Do ñoù
S a (b − c ) 2 + Sa (c − a) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ ( S a + 3Sb )(b − c) 2 ≥ 0
⇒ ñpcm.
3b
+ Tröôøng hôïp 2.2.1. a ≥
2
Ta coù
S a + 2 Sb = 11b + 5c − 7 a ≥ 8(b + c ) − 7 a > 0
3b
Sc + 2Sb = b + 13c − 5a > b + 13( a − b) − 5a = 8 a − ≥ 0
2
Do ñoù
S a (b − c)2 + S a (c − a) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ ( S a + 2 Sb )(b − c) 2 + ( Sc + 2 Sb )( a − b) 2 ≥ 0
⇒ ñpcm.
3b
+ Tröôøng hôïp 2.2.2. a ≤
2
a
+ Tröôøng hôïp 2.2.2.1. a + c ≥ 2b ⇒ c ≥
3
Ta coù
S a + 2 Sb = 11b + 5c − 7 a ≥ 8(b + c ) − 7 a > 0
2a a
Sc + 2Sb = b + 13c − 5a ≥ + 13. − 5a = 0
3 3
Do ñoù
368
S a (b − c)2 + S a (c − a) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ ( S a + 2 Sb )(b − c) 2 + ( Sc + 2 Sb )( a − b) 2 ≥ 0
⇒ ñpcm.
+ Tröôøng hôïp 2.2.2.2. a + c ≤ 2b ⇔ a − c ≤ 2(b − c )
Ta coù
( ) ( )
2 2
S a + 4 Sb + 3 − 1 Sc = (5a − 5b + 3c) 3 − 1 + 17b + 15c − 17a
( 3 −1 c )
Do a + ( )
3 − 1 c ≥ 3b neân b ≤
a
3
+
3
Suy ra
5a − 5b + 3c ≥ 5a −
5a 5
−
( 3 −1 c ) + 3c
3 3
=
5 ( 3 −1 a ) + (5 − 2 3 ) c
3 3
>
5 ( 3 −1 a )
3
Do ñoù
( )
3
3 −1 a
( )
2 5
S a + 4 Sb + 3 − 1 Sc > + 17b + 15c − 17 a
3
( )
3
5 3 −1 a
≥ + 16 ( b + c ) − 17 a
3
( )
3
5 3 −1 a
> −a >0
3
Do ñoù
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ Sa + 4Sb + ( )
3 − 1 Sc (b − c ) 2 ≥ 0
2
⇒ ñpcm.
Boå ñeà 2 ñöôïc chöùng minh hoaøn toaøn.
369
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c .
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
Theo keát quaû Boå ñeà 2, ta coù
a b c a c b
3 + + ≥ 2 + + + 3
b c a c b a
a b c a c b
⇒ 3( a + b + c) + + ≥ 2( a + b + c ) + + + 3( a + b + c )
b c a c b a
a 2 b2 c 2 ab bc ca a 2 c 2 b2
⇔ 3 + + + + + ≥ 2 + + + 2( a + b + c )
b c a c a b c b a
a 2 b2 c 2 ab bc ca
+ + ≥ + +
b c a c a b
Do ñoù
a2 b2 c2 a 2 b 2 c 2 ab bc ca
4 + + ≥ 3 + + + + +
b c a b c a c a b
a 2 c2 b2
≥ 2 + + + 2(a + b + c)
c b a
a 2 b2 c 2 a2 c 2 b2
⇒ 2 + + ≥ a + b + c + + + (ñpcm )
b c a c b a
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
(a − b) 2 ( a + b − 1) + ( a − 1)(b − 1) ≥ 0
370
Coù 3 tröôøng hôïp xaûy ra
+ Tröôøng hôïp 1. a ≥ b ≥ 1. Khi ñoù, hieån nhieân ta coù
(a − b) 2 ( a + b − 1) + ( a − 1)(b − 1) ≥ 0
+ Tröôøng hôïp 2. 1 ≥ a ≥ b ≥ 0.
(a − b) 2 ( a + b − 1) + ( a − 1)(b − 1) ≥ 0
(a − b) 2 ( a + b − 1) + (a − 1)(b − 1) = ( a − b)2 ( a + b − 1) + 1 − a − b + ab
= (1 − a − b)(1 − ( a − b) 2 ) + ab
≥ 0 ( do 1 ≥ a ≥ b ≥ 0, a + b ≤ 1)
+ Tröôøng hôïp 3. a ≥ 1 ≥ b ≥ 0.
Ta coù
f / ( a) = 3a 2 − 2a − 1 − b 2 + 3b − 2ab
f // (a ) = 6a − 2 − 2b > 0
⇒ f / ( a) ≥ f / (1) = b(1 − b) ≥ 0 ∀a ≥ 1
Do ñoù
(a − b) 2 ( a + b − 1) + ( a − 1)(b − 1) ≥ 0
(a − b) 2 ( a + b − 1) + ( a − 1)(b − 1) ≥ 0 (ñpcm)
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b) = (1, 0),(1,1).
371
Baøi toaùn 89. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho caùc soá döông a, b, c. Chöùng minh raèng
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
23 (1 + a 3 )3 (1 + b3 )3 (1 + c 3 )3 ≥ (1 + abc)3 (1 + a 2 )3 (1 + b 2 )3 (1 + c 2 )3
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
23 (1 + a 3 )2 (1 + b3 )2 (1 + c 3 ) 2 ≥ (1 + a 2 )3 (1 + b2 )3 (1 + c 2 )3
Do ñoù
23 (1 + a 3 )2 (1 + b3 )2 (1 + c 3 ) 2 ≥ (1 + a 2 )3 (1 + b2 )3 (1 + c 2 )3
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 1.
372
Baøi toaùn 90. (Voõ Quoác Baù Caån)
Cho caùc soá khoâng aâm a, b, c thoûa a + b + c = 1 . Tìm haèng soá k > 0 lôùn nhaát sao
a 2 + kb b 2 + kc c 2 + ka 3k + 1
+ + ≥
b+c c+a a+b 2
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc ñaõ cho töông ñöông vôùi
2a 2 2a
∑ − 1 + k ∑ − 3 ≥ 0
cyc b + c cyc a + b
(a − b) 2 ( a + b + c ) k ( a − b)(b − c)(c − a )
⇔∑ − ≥0
cyc (a + c)(b + c ) ( a + b)(b + c)(c + a )
3( a − b) 2 3k ( a − b)(b − c)(c − a )
⇔∑ − ≥0
cyc (a + c)(b + c ) ( a + b)(b + c)(c + a)
k ∑ (a − b)3
3( a − b)2
⇔∑ − cyc
≥0
cyc (a + c)(b + c ) (a + b)(b + c)(c + a)
⇔ ∑ ( a − b) 2 ((3 − k )a + (3 + k )b) ≥ 0 (*)
cyc
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù coù theå giaû söû a = min{a, b, c} .
1+ 2 − 2 2 −1
t1 = (nhaän)
f (t ) = 0 ⇔
/ 2
t = 1 + 2 + 2 2 − 1 ( loaïi)
2 2
1+ 2 − 2 2 −1 4 2 − 2 2 2 −1
f (t ) ≥ f = − 2 −1+ ∀t ∈ (0,1)
2 − −
2 2 1 1
Do ñoù
4 2 − 2 2 2 −1
k ≤ − 2 −1+
2 2 −1 −1
4 2 − 2 2 2 −1
kmax = − 2 − 1 + .
2 2 −1 −1
P ( a , b , c ) = a (b − c ) 3 + b ( c − a ) 3 + c ( a − b ) 3
Lôøi giaûi.
+ Caùch 1.
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû b laø soá haïng naèm giöõa a vaø c .
Ñeå tìm giaù trò lôùn nhaát vaø giaù trò nhoû nhaát cuûa P , tröôùc heát ta seõ tìm giaù trò nhoû
Ta coù
374
f / (b) = −(6b 2 − 6b + 1)
3− 3
b1 =
6
f / (b) = 0 ⇔
3+ 3
b2 =
6
3− 3 3+ 3
b 0 1
6 6
f / (b ) − 0 + 0 −
f (b)
3− 3 3
Ta laïi coù f (1) = 0, f =− . Do ñoù
6 18
3− 3 3
min f (b) = f =−
0≤b≤1
6 18
Ta coù
g / (a ) = (b − c )3 − 3b(a − c) 2 + 3c( a − b)2 + 3b(a + c ) 2 − b3
= 12abc − b3 + (b − c )3 + 3c (a − b) 2
375
≥ 12b 2c − b3 + (b − c)3
= 9b 2 c + 3bc 2 − c 3
≥0
Ta coù
* Tröôøng hôïp 2. 1 ≥ c ≥ b ≥ a ≥ 0.
Xeùt haøm soá k (c) = a (b − c )3 + b(c − a)3 + c(a − b)3 + b(a + c)3 − b3 ( a + c)
Ta coù
= 12abc + 3a(c − b) 2 − b3 + (b − a )3
≥ 12ab 2 − b3 + (b − a)3
= 3a 2b + 9ab 2 − a 3
≥0
⇒ m(c) laø haøm ñoàng bieán.
⇒ m(c) ≥ m(b) = b( a + b)3 − b3 (a + b) = ab( a + b)( a + 2b) ≥ 0
⇒ b(a + c)3 − b3 ( a + c) − a (b − c )3 − b(c − a)3 − c (a − b)3 ≥ 0
⇒ b(a + c)3 − b3 ( a + c) ≥ a (b − c )3 + b(c − a )3 + c( a − b) 3
⇒ P (a + c, 0, b) ≥ P (a, b, c)
3
P (a + c, b,0) ≥ −
18
3
P (a + c,0, b) ≤
18
Nhö vaäy, ta coù
3
P (a, b, c) ≥ − (1)
18
3
P (a, b, c) ≤ (2)
18
377
3+ 3 3− 3
Ñaúng thöùc ôû (1) xaûy ra chaúng haïn khi a = ,b = , c = 0.
6 6
3+ 3 3− 3
Ñaúng thöùc ôû (2) xaûy ra chaúng haïn khi a = , b = 0, c = .
6 6
Vaäy
3
max P (a, b, c ) =
18
3
min P( a, b, c) = −
18
+ Caùch 2.
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû b laø soá haïng naèm giöõa a vaø c .
Ta coù
2 + 3 −1 + 3 + 1
≤ 4
3
3
(c + b) 3
−a 3
= 4 2
3
3
= .(1 − 3a )3
18
3
≤
18
379
3+ 3
c =
a + b + c = 1 6
c − b b − a c−a 3− 3
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi = = ≥ 0 ⇔ b =
2 3 −1 3 +1 6
a = 0 a = 0
3
max P (a, b, c ) =
18
3
min P( a, b, c) = −
18
Baøi toaùn 92. (Phaïm Vaên Thuaän)
Cho caùc soá khoâng aâm a, b, c thoûa a + b + c = 1. Tuøy theo giaù trò cuûa n ∈ N , tìm giaù
trò lôùn nhaát vaø giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
P ( a , b, c ) = a ( b − c ) n + b ( c − a ) n + c ( a − b ) n
Lôøi giaûi.
+ n = 0 ⇒ P ( a , b, c ) = 1
+ n = 1 ⇒ P (a, b, c) = 0
+ Xeùt n ≥ 2
a) n leû ⇒ n ≥ 3 .
Ta seõ chöùng minh
P (a + c, b,0) ≤ P( a, b, c ) ≤ P (a + c,0, b)
Ta coù
g / (a ) = nb(a + c) n −1 − b n − (b − c )n + nb( a − c ) n−1 − nc (a − b) n −1
= nb(a + c) n−1 − b n − (b − c) n + n(b(a − c) n −1 − c( a − b) n−1 )
380
≥ nb(a + c) n−1 − b n − (b − c) n
≥0
⇒ g ( a) laø haøm ñoàng bieán.
⇒ g ( a) ≥ g (b) = (b + c) n b − (b + c)b n ≥ 0
⇒ ( a + c ) n b − (a + c)b n ≥ a (b − c) n + b(c − a )n + c (a − b) n
⇒ P (a + c, 0, b) ≥ P (a , b, c ) (1)
Ta coù
h / ( a) = nb( a + c) n −1 − b n + (b − c) n − nb( a − c ) n−1 + nc (a − b) n−1
= nb((a + c) n −1 − ( a − c )n −1 ) − b n + (b − c) n + nc( a − b)n −1
≥ nb((b + c) n−1 − (b − c )n −1 ) − b n + (b − c) n
n −3 n−1 n−1
2 2 2
= 2nb ∑ Cn2−l +11b n −2l −2c 2l +1 − ∑ Cn2l +1b n− 2l −1c 2l +1 + ∑ Cn2l b n−2l c 2l
l =0 l =0 l =1
n −3 n −1
2 2
= ∑ b n−2l −1c 2l +1 (2nCn2−l +11 − Cn2l +1 ) + ∑ Cn2l b n −2l c 2l − c n
l =0 l =1
Töø (1) vaø (2), ta suy ra trong tröôøng hôïp naøy, ta coù
P (a + c, b,0) ≤ P( a, b, c ) ≤ P (a + c,0, b)
* Tröôøng hôïp 2. 1 ≥ c ≥ b ≥ a ≥ 0.
Ta coù
k / (c ) = nb(c + a ) n−1 − b n + na (c − b) n−1 − nb(c − a ) n−1 + (b − a) n
= nb((c + a) n −1 − (c − a )n −1 ) − b n + (b − a )n + na (c − b) n−1
381
≥ nb((b + a) n −1 − (b − a) n −1 ) − b n + (b − a) n
n −3 n −1 n −1
2 2 2
= 2nb ∑ Cn2−l +11b n−2l −2 a 2 l +1 − ∑ Cn2 l +1b n −2l −1a 2l +1 + ∑ Cn2l b n −2l a 2l
l =0 l =0 l =1
n −3 n−1
2 2
= ∑ b n−2 l −1a 2l +1 (2nCn2−l 1+1 − Cn2l +1 ) + ∑ Cn2l b n− 2l a 2l − a n
l =0 l =1
Ta coù
m / (c) = nb(c + a ) n−1 − b n − na (c − b)n −1 + nb(c − a )n −1 − (b − a) n
= (nb(c + a )n −1 − b n − (b − a ) n ) + n(b(c − a ) n −1 − a (c − b)n −1 )
≥0
⇒ m(c) laø haøm ñoàng bieán.
⇒ m(c) ≥ m(b) = (b + a ) n b − (b + a)b n ≥ 0
⇒ a (b − c) n + b(c − a) n + c( a − b)n ≥ −( a + c) n b + ( a + c )b n
⇒ P (a, b, c) ≥ P ( a + c, b,0) (4)
Töø (3) vaø (4), ta suy ra trong tröôøng hôïp naøy, ta cuõng coù
P (a + c, b,0) ≤ P( a, b, c ) ≤ P (a + c,0, b)
tn − t
Xeùt haøm soá f (t ) = vôùi t > 0.
(t + 1) n+1
Ta coù
−t n + nt n−1 + nt − 1
f / (t ) =
(t + 1) n +2
382
f / (t ) = 0 ⇔ −t n + nt n −1 + nt − 1 = 0
1
Deã thaáy neáu t0 > 0 laø moät nghieäm cuûa phöông trình f / (t ) = 0 thì cuõng laø
t0
nghieäm cuûa phöông trình f / (t ) = 0 . Do ñoù, ta chæ caàn tìm nghieäm cuûa phöông
Ta coù
ϕ / (t ) = n(1 − t n −1 ) + n(n − 1)t n −2 > 0 ∀t ∈ (0,1]
⇒ ϕ (t ) laø haøm ñoàng bieán treân (0,1].
Ta laïi coù lim+ ϕ (t ) = −1 < 0,ϕ (1) = 2( n − 1) > 0 neân toàn taïi duy nhaát t1 ∈ (0,1] sao
t →0
cho ϕ (t1 ) = 0.
1
Do ñoù, phöông trình f / (t ) = 0 chæ coù 2 nghieäm phaân bieät laø t1 vaø .
t1
1
Qua t1 thì f / (t ) ñoåi daáu töø aâm sang döông, qua thì f / (t ) ñoåi daáu töø döông
t1
1
f (t ) ≤ max lim+ f (t ), f ∀t > 0
t →0 t1
+ 1
b
a+c
= f
b
P (a + c, b,0) = −( a + c ) n b + (a + c)b n
383
(a + c) n b − ( a + c)b n
=−
(a + b + c ) n+1
n
a+c a+c
−
=− b b
n +1
a+c
+ 1
b
a+c
=−f
b
Neân theo treân, ta coù
1 1
P (a + c,0, b) ≤ max lim+ f (t ), f = max 0, f
t →0 t1 t1
1 1
P (a + c,0, b) ≥ − max lim+ f (t ), f = − max 0, f
t →0 t1 t1
Ngoaøi ra, neáu b = 0 thì ta coù P ( a + c, b,0) = P ( a + c,0, b) = 0 neân ta luoân coù
1 1
P (a + c,0, b) ≤ max lim+ f (t ), f = max 0, f
t →0 t1 t1
1 1
P (a + c,0, b) ≥ − max lim+ f (t ), f = − max 0, f
t →0 t1 t1
Do ñoù, ta coù
1 1
− max 0, f ≤ P (a, b, c) ≤ max 0, f
t1 t1
1
min P ( a, b, c ) = − max 0, f
t1
1
max P (a, b, c) = max 0, f
t1
384
b) n chaün ⇒ n ≥ 2.
Khi ñoù, deã thaáy min P ( a, b, c) = 0 vaø P (a, b, c) laø moät bieåu thöùc ñoái xöùng vôùi a, b
vaø c neân khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû 1 ≥ a ≥ b ≥ c ≥ 0.
Ta seõ chöùng minh
P (a, b, c) ≤ P( a + c, 0, b)
Ta coù
u / ( a) = nb( a + c )n −1 − b n − (b − c )n + nb( a − c ) n−1 − nc(a − b) n −1
= nb(a + c) n−1 − b n − (b − c) n + n(b(a − c) n−1 − c( a − b)n −1 )
≥ nb(a + c) n−1 − b n − (b − c) n
≥0
⇒ u ( a ) laø haøm ñoàng bieán.
⇒ u ( a ) ≥ u (b) = (b + c ) n b − (b + c )b n ≥ 0
⇒ ( a + c ) n b − (a + c)b n ≥ a(b − c) n + b(c − a ) n + c (a − b) n
⇒ P (a + c, 0, b) ≥ P ( a, b, c )
1 1
P (a + c,0, b) ≤ max lim+ f (t ), f = max 0, f
t →0 t1 t1
Do ñoù
1
P (a, b, c) ≤ max 0, f
t1
Ngoaøi ra, ta cuõng deã thaáy ñaúng thöùc luoân xaûy ra neân
1
max P (a, b, c) = max 0, f
t1
Keát luaän
+ n = 0 ⇒ P ( a , b, c ) = 1
+ n = 1 ⇒ P( a, b, c) = 0
385
1
+ n ≥ 2 ⇒ max P( a, b, c) = max 0, f 0
t1
1
* n leû ⇒ min P ( a, b, c ) = − max 0, f
t1
* n chaün ⇒ min P (a , b, c ) =
tn − t
trong ñoù f (t ) = vaø t1 laø nghieäm döông duy nhaát thuoäc (0,1] cuûa phöông
(t + 1) n+1
trình −t n + nt n−1 + nt − 1 = 0.
4
F ( a, b, c ) = ( a + b)4 + (b + c )4 + (c + a ) 4 − .(a 4 + b 4 + c 4 ) ≥ 0
7
Lôøi giaûi.
Ta coù
b+c b+c
F ( a , b, c ) − F a , , =
2 2
4
= ( a + b)4 + (b + c) 4 + (c + a) 4 − .(a 4 + b 4 + c 4 ) −
7
4 4 b+c
4 4
b+c
− 2 a + − (b + c) + . a + 2
4
2 7 2
b + c 4 (b + c )
4 4
= ( a + b ) + (c + a ) − 2 a +
4 4
+ − b 4
− c 4
2 7 8
3 4 4 (b + c) 4
= a(4b + 4c − (b + c) ) + 3a (2b + 2c − (b + c) ) + . b + c −
3 3 3 2 2 2 2
7 8
3
= 3a (b + c)(b − c )2 + 3a 2 (b − c) 2 + .(b − c) 2 (7b 2 + 7c 2 + 10bc)
56
3
= 3a (a + b + c)(b − c) 2 + .(b − c) 2 (7b 2 + 7c 2 + 10bc)
56
386
Soá haïng cuoái cuøng luoân luoân khoâng aâm. Neáu a, b, c cuøng daáy thì baát ñaúng thöùc
caàn chöùng minh laø hieån nhieân. Neáu a, b, c khoâng cuøng daáu thì phaûi coù ít nhaát moät
trong ba soá a, b, c cuøng daáu vôùi a + b + c . Khoâng maát tính toång quaùt, giaû söû ñoù laø
b+c b+c
a . Töø ñaúng thöùc treân ta suy ra F ( a, b, c ) ≥ F a, , . Nhö vaäy, ta chæ caàn
2 2
chöùng minh
F ( a , b , b ) ≥ 0 ∀a , b ∈ R
4
⇔ 2( a + b)4 + (2b) 4 − .(a 4 + 2b 4 ) ≥ 0
7
Neáu b = 0 thì baát ñaúng thöùc laø hieån nhieân. Neáu b ≠ 0 , chia hai veá cua baát ñaúng
a
thöùc cho b 4 roài ñaët x = thì ta ñöôïc baát ñaúng thöùc töông ñöông
b
4
2( x + 1)4 + 16 − .( x 4 + 2) ≥ 0
7
Baát ñaúng thöùc cuoái cuøng coù theå chöùng minh nhö sau
4
Xeùt haøm soá f ( x) = 2( x + 1)4 + 16 − .( x 4 + 2)
7
Ta coù
16 3
f / ( x ) = 8( x + 1)3 − .x
7
2
f / ( x) = 0 ⇔ x + 1 = 3 .x ⇔ x = −2.9294.
7
f min = f ( −2.9294) = 0.4924 > 0
(Caùc phaàn tính toaùn cuoái ñöôïc tính vôùi ñoä chính xaùc tôùi 4 chöõ soá sau daáu phaåy. Do
f min tính ñöôïc laø 0.4924 neân neáu tính caû sai soá tuyeät ñoái thì giaûtò chính xaùc cuûa
f min vaãn laø moät soá döông. Vì ñaây laø moät baát ñaúng thöùc raát chaët neân khoâng theå
387
4 16
traùnh ñöôïc caùc tính tính toaùn vôùi soá leû treân ñaây. Chaúng haïn neáu thay baèng
7 27
4
ñeå xmin = −3 thì f min
*
coù giaù trò aâm! ÔÛ ñaây f * ( x ) = 2( x + 1)4 + 16 − .( x 4 + 2) .)
7
* Chuù yù.
Ta coù theå ñöa baøi toaùn veà chöùng minh F ( a, b, b) ≥ 0 ∀a, b ∈ R baèng caùch söû duïng
p = a + b + c = 2 x0 + y0 = 2 x1 + y1
q = ab + bc + ca = x02 + 2 x0 y0 = x12 + 2 x1 y1
x02 y0 ≤ r = abc ≤ x12 y1
+ Neáu p 2 ≥ 4q thì y0 ≤ 0
+ Neáu p 2 ≤ 4q thì y0 ≥ 0
f (a, b, c) = a k (b + c ) + b k (c + a ) + c k ( a + b)
f (a, b, c) = a k (b + c) + b k (c + a ) + c k ( a + b)
= a k (3 − a) + b k (3 − b) + c k (3 − c )
= 3(a k + b k + c k ) − (a k +1 + b k +1 + c k +1 )
( a + b + c) k ( a + b + c) k +1
≤ 3. − =6
3k −1 3k
388
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = 1.
Do k > 2 neân
(b + c )k − b k − c k = (b + c) k −1 (b + c) − b k − c k
≥ (b k −1 + c k −1 )(b + c) − b k − c k
= b k −1c + bc k −1
⇒ ((b + c) k − b k − c k ) a ≥ (b k −1c + bc k −1 )a ≥ b k c + bc k (do a ≥ b ≥ c ≥ 0)
⇒ f ( a, b, c) ≤ f (a, b + c, 0)
Tieáp theo, ta seõ tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc
f (a, b, 0) = a k b + b k a
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû a ≥ b ≥ 0 ⇒ a > 0. Khi ñoù, ta coù
a k b + bk a
k +1
f (a, b, 0) = a b + b a = 3 .
k k
k +1
= 3k +1 g (t )
( a + b)
tk + t b
trong ñoù g (t ) = k +1
vaø t = ≤ 1.
(t + 1) a
Ta coù
−t k + kt k −1 − kt + 1
g (t ) =
/
(t + 1) k +2
g / (t ) = 0 ⇔ −t k + kt k −1 − kt + 1 = 0 (*)
Deã thaáy 1 laø moät nghieäm cuûa phöông trình (*). Goïi α 0 , α1 ,...,α m laø taát caû caùc
nghieäm thuoäc [0,1) neáu coù phöông trình (*). Khi ñoù, deã thaáy
g (t ) ≤ max{g (1), g (α i )} ∀t ∈ [0,1]
389
⇒ f ( a, b,0) ≤ 3k +1 max{g (1), g (α i )}
f (a, b, c) = (t + u ) k (t − u + c ) + (t − u ) k (t + u + c ) + 2c k t = h(u )
Ta coù
h / (u ) = k (t + u ) k −1 (t − u + c ) − (t + u ) k − k (t − u ) k −1 (t + u + c) + (t − u ) k
= (t + u ) k −1 (( k − 1)t − (k + 1)u + kc ) − (t − u ) k −1 (( k − 1)t + (k + 1)u + kc )
t = u
Neáu thì ta coù h / (u ) ≤ 0 .
(k − 1)t − (k + 1)u + kc ≤ 0
t > u
Neáu thì do 2 ≥ k ≥ 1 neân (t + u )k −1 ≤ (t + u )(t − u )k −2 . Do
(k − 1)t − (k + 1)u + kc > 0
ñoù, ta coù
h / (u ) ≤ (t + u )(t − u ) k −2 ((k − 1)t − ( k + 1)u + kc) −
− (t − u ) k −1 (( k − 1)t + ( k + 1)u + kc)
= (t − u ) k −2 ((t + u )(( k − 1)t − (k + 1)u + kc ) − (t − u )((k − 1)t + (k + 1)u + kc))
= −2u (t − u ) k −2 (2t − kc)
≤0
Toùm laïi, ta luoân coù h / (u ) ≤ 0 ⇒ h(u ) laø haøm nghòch bieán treân [0,+∞). Do ñoù
f (a, b, c) = h(u ) ≤ h(0) = f (t , t , c)
Baây giôø, ta seõ tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc
f (t , t , c) = 2t k (t + c ) + 2tc k
t k (t + c) + tc k
k +1
f (t , t , c) = 2t (t + c) + 2tc = 2.3 .
k k
k +1
= 2.3k +1ϕ ( x)
(2t + c)
390
xk + x + 1 c
trong ñoù ϕ ( x) = vaø x = ≤ 1.
( x + 2) k +1 t
Ta coù
− x k + 2kx k −1 − kx + 1 − k
ϕ / ( x) =
( x + 2) k + 2
ϕ / ( x) = 0 ⇔ − x k + 2kx k −1 − kx + 1 − k = 0 (**)
Deã thaáy 1 laø moät nghieäm cuûa phöông trình (**). Goïi β 0 , β1 ,..., β n laø taát caû caùc
nghieäm thuoäc [0,1) neáu coù phöông trình (**). Khi ñoù, deã thaáy
trong ñoù
xk + x + 1
+ ϕ ( x) = vaø β 0 , β1 ,..., β n laø taát caû caùc nghieäm thuoäc [0,1) neáu coù
( x + 2) k +1
tk + t
+ g (t ) = vaø α 0 , α1 ,...,α m laø taát caû caùc nghieäm thuoäc [0,1) neáu coù
(t + 1) k +1
391
Baøi toaùn 95. (Voõ Quoác Baù Caån)
Chöùng minh raèng vôùi moïi soá döông x, y , z thoûa xy + yz + zx = 1 ta luoân coù baát
ñaúng thöùc
x2 y2 z 2
+ + − 2( x 2 + y 2 + z 2 ) ≥ 3 − 2
y z x
Lôøi giaûi.
Ta coù Boå ñeà sau
x + y + z ≥ 0
Boå ñeà. x, y , z laø caùc soá thöïc thoûa . Khi ñoù, ta coù
xy + yz + zx ≥ 0
Boå ñeà treân chöùng minh raát ñôn giaûn (chæ caàn duøng tam thöùc baäc hai laø ñöôïc) neân
ôû ñaây ta khoâng nhaéc laïi chöùng minh cuûa noù.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
x2 y 2 z 2
+ + − x − y − z + x + y + z − 3 ≥ 2( x 2 + y 2 + z 2 − 1)
y z x
( x − y)2 1 ( x − y )2
⇔∑ + .∑ ≥ ∑ ( x − y)2
cyc y 2 cyc x + y + z + 3 cyc
1 1
⇔ ∑ ( x − y) 2
+ − 1 ≥ 0
cyc
(
y 2 x+ y+ z+ 3
)
Ñaët
1 1
Sx = + −1
(
z 2 x+ y+ z+ 3 )
1 1
Sy = + −1
(
x 2 x+ y+ z+ 3 )
1 1
Sz = + −1
(
y 2 x+ y+ z+ 3 )
Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
392
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x ) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0
Ta coù
1 1 1 3
S x + Sy + Sz = + + −3+
x y z 2 x+ y+ z+ 3 ( )
xy + yz + zx 3
= −3+
xyz 2 x+ y+z+ 3 ( )
1 3
= −3+
xyz (
2 x+ y+z+ 3 )
3 3 3
≥ −3+
( xy + yz +
3
zx) 2 (
2 x+ y+ z+ 3 )
3
= 3 3 −3+
(
2 x+ y+z+ 3 )
>0
1
Ñaët t = . Khi ñoù, ta coù
(
2 x+ y+ z+ 3 )
1 1 1 1
S x S y + S y S z + S z S x = t + − 1 t + − 1 + t + − 1 t + − 1 +
x y y z
1 1
+ t + − 1 t + − 1
z x
1 1 1 1 1 1 1 1 1
= 3t 2 + 2 + + − 3 t + + + − 2 + + + 3
x y z xy yz zx x y z
1 1 1 1 1 1
> + + − 2 + + + 3
xy yz zx x y z
x + y + z + 3xyz − 2
=
xyz
Ta chöùng minh
x + y + z + 3 xyz − 2
≥0
xyz
⇔ x + y + z + 3xyz − 2 ≥ 0 (*)
393
Neáu x + y + z ≥ 2 thì (*) hieån nhieân ñuùng.
Schur, ta coù
4 p − p3
xyz ≥
9
Do ñoù
4 p − p 3 − p 3 + 7 p − 6 (2 − p )( p − 1)( p + 3)
p + 3 xyz − 2 ≥ p − 2 + = = ≥0
3 3 3
⇒ (*) ñuùng.
S x + S y + S z > 0
Vaäy ta coù neân theo Boå ñeà treân, ta coù
x y
S S + S S
y z + S S
z x > 0
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x ) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0 (ñpcm)
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi x = y = z = .
3
Cho a, b, c, d ≥ 0 thoûa a 2 + b 2 + c 2 + d 2 = 1. Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
a b c d
P= + + +
1 + bcd 1 + cda 1 + dab 1 + abc
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
a2 b2 c2 d2
P= + + +
a + abcd b + abcd c + abcd d + abcd
( a + b + c + d )2
≥
a + b + c + d + 4abcd
1 + 2( ab + ac + ad + bc + bd + cd )
=
a + b + c + d + 4abcd
Ta laïi coù
1 + 2( ab + ac + ad + bc + bd + cd ) − (a + b + c + d + 4abcd ) =
394
= (1 − a)(1 − b )(1 − c )(1 − d ) + ( ab + ac + ad + bc + bd + cd ) +
+ ( abc + bcd + cda + dab) − 5abcd
≥ ( ab + ac + ad + bc + bd + cd ) + ( abc + bcd + cda + dab) − 5abcd
≥0
⇒ 1 + 2(ab + ac + ad + bc + bd + cd ) ≥ a + b + c + d + 4abcd
1 + 2( ab + ac + ad + bc + bd + cd )
⇒ ≥1
a + b + c + d + 4abcd
⇒ P ≥1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b, c, d ) = (1,0,0,0).
Vaäy
min P = 1.
Baøi toaùn 97. (Vasile Cirtoaje)
Chöùng minh raèng vôùi moïi soá thöïc a, b, c ta luoân coù baát ñaúng thöùc
(a 2 + b 2 + c 2 ) 2 ≥ 3(a 3b + b 3c + c3a )
Lôøi giaûi.
* Caùch 1.
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû a = min{a, b, c}.
(a 2 + b 2 + c 2 )2 ≥ 3(a 3b + b3c + c 3a )
⇔ f ( a ) = ( p 2 − pq + q 2 )a 2 − ( p 3 − 5 p 2 q + 4 pq 2 + q 3 ) +
+ ( p 4 − 3 p 3q + 2 p 2 q 2 + q 4 ) ≥ 0
Ta coù
∆ f = −3( p 3 − p 2 q − 2 pq 2 + q 3 )2 ≤ 0
⇒ f (a) ≥ 0
⇒ ñpcm.
* Caùch 2.
Ta coù
395
1
(a 2 + b 2 + c 2 ) 2 − 3( a 3b + b3c + c3 a) = .∑ ( a 2 − 2ab + bc − c 2 + ca ) 2 ≥ 0
2 cyc
⇒ ( a 2 + b 2 + c 2 ) 2 ≥ 3( a 3b + b3c + c3 a) (ñpcm )
* Caùch 3.
Ta coù
1
(a 2 + b 2 + c 2 )2 − 3( a 3b + b3c + c3 a) = .∑ (2a 2 − b 2 − c 2 + 3bc − 3ab) 2 ≥ 0
6 cyc
⇒ ( a 2 + b 2 + c 2 ) 2 ≥ 3( a 3b + b 3c + c3 a) (ñpcm )
a = b = c
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi
a : b : c = sin 2 4π : sin 2 2π : sin 2 π
7 7 7
* Nhaän xeùt.
Ñaây laø moät baát ñaúng thöùc maïnh vaø coù nhieàu öùng duïng. Sau ñaây laø moät soá öùng
duïng cuûa noù
a b c 3
+ + ≥
ab + 1 bc + 1 ca + 1 2
Lôøi giaûi.
Ta coù
a a
∑ ab + 1 = ∑ ab + 1 − a + a + b + c
cyc cyc
a
= 3 + ∑ − a
cyc ab + 1
a 2b
= 3−∑
cyc ab + 1
a 2b
≥ 3− ∑ ( theo bñt AM-GM )
cyc 2 ab
396
1
= 3 − .∑ a 3 2b1 2
2 cyc
Do ñoù
a 1 1 3
∑ ab + 1 ≥ 3 − 2 .∑ a3 2b1 2 ≥ 3 − 2 .3 = 2
cyc cyc
⇒ ñpcm.
+ ÖÙng duïng 2.
a2 b2 c2 3
+ + ≥
1 + xab 1 + xbc 1 + xca 3 + x
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
2
a2 3 6a 2
+ a (1 + xab)
2
≥
1 + xab 3+ x 3+ x
2
b2 3 6b 2
+ b (1 + xbc)
2
≥
1 + xbc 3+ x 3+ x
2
c2 3 6c 2
+ c 2 (1 + xca ) ≥
1 + xca 3+ x 3+ x
2 2
a2 b2 c2 6 3 3 3
⇒ + + ≥ − − x (a b + b c + c a)
3 3
1 + xab 1 + xbc 1 + xca 3 + x 3 + x 3+ x
Theo treân, ta coù
1 1
a3b + b3c + c 3a ≤ .( a 2 + b 2 + c 2 ) 2 =
3 3
Do ñoù
397
2 2
a2 b2 c2 6 3 3 3
+ + ≥ − − x (a b + b c + c a )
3 3
1 + xab 1 + xbc 1 + xca 3 + x 3 + x 3+ x
2 2
6 3 3 1
≥ − − x .
3+ x 3+ x 3+ x 3
3
=
3+ x
2 2 2
a b c 3
⇒ + + ≥ (ñpcm )
1 + xab 1 + xbc 1 + xca 3 + x
1
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c = .
3
1 1 1 3 1 1 1 2
+ + − ≥ 2 + 2 + 2 . 2
a b c a+b+c a b c a + b2 + c 2
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
3abc 2(a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 )
ab + bc + ca − ≥
a+b+c a 2 + b2 + c 2
Do caû hai veá cuûa baát ñaúng thöùc naøy ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, ta coù
1
theå giaû söû a + b + c = 1 . Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ ≥ q ≥ 0, r ≥ 0. Khi ñoù, ta
3
coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2(q 2 − 2r )
q − 3r ≥
1 − 2q
⇔ r (6q + 1) + q (1 − 4q ) ≥ 0
4q − 1
Neáu 4q ≥ 1 thì theo baát ñaúng thöùc Schur, ta coù r ≥ ≥ 0. Do ñoù
9
398
(4q − 1)(6q + 1) (4q − 1)(1 − 3q )
r (6q + 1) + q (1 − 4q ) ≥ + q (1 − 4q ) = ≥0
9 9
⇒ ñpcm.
x y z
+ + ≥2
( x + y )( x + z ) + yz ( y + z )( y + x) + zx ( z + x )( z + y ) + xy
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng töông ñöông vôùi
x
∑ ( x + y )( x + z ) + yz
≥2
cyc
x
⇔∑ ≥2
cyc x( x + y + z ) + yz + yz
1
⇔∑ ≥2
cyc yz yz
1+ +
x x
yz zx xy
Ñaët m = ,n = ,p= thì ta coù m, n, p > 0 vaø mn + np + pm = 1. Khi ñoù,
x y z
ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
1
∑ ≥2
cyc m +1 + m
2
⇔∑ m2 + 1 − m ≥ 2
cyc
1 − a2
m=
2a
1 − b2
n=
2b
399
1 − c2
p=
2c
(1 − a 2 )(1 − b 2 )
⇒∑ = mn + np + pm = 1
cyc 4ab
⇔ ∑ c (1 − a 2 )(1 − b 2 ) = 4abc
cyc
⇔ ( a + b + c − abc)(1 − ab − bc − ca ) = 0 (*)
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
a+ b+ c ≥2 (**)
Ta coù
( )
4
(**) ⇔ a+ b+ c ≥ 16( ab + bc + ca ) (***)
Do caû 2 veá cuûa baát ñaúng thöùc treân ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, ta coù
4q − 1
Neáu 4q ≥ 1 thì theo baát ñaúng thöùc Schur, ta coù r ≥ ≥ 0. Do ñoù
9
32(4q − 1) (4q − 1)(23 − 36q)
32r + (1 − 4q )(1 + 4q ) ≥ + (1 − 4q)(1 + 4q ) = ≥0
9 9
⇒ (***) ñuùng.
⇒ ñpcm.
400
Baøi toaùn 100. (Phaïm Kim Huøng, Voõ Quoác Baù Caån)
Cho a, b, c ≥ 0 thoûa a + b + c = 1. Tìm ñieàu kieän caàn vaø ñuû vôùi a, b, c ñeå baát ñaúng
(a 2 + b 2 + c 2 )(8a 2b 2 + 8b 2 c 2 + 8c 2 a 2 + 19 abc) ≥ ab + bc + ca
Lôøi giaûi.
Ta seõ chöùng minh raèng ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå baát ñaúng thöùc treân ñuùng laø a, b
vaø c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc (coù theå suy bieán).
Giaû söû a , b , c khoâng laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc (coù theå suy bieán).
Khi ñoù, cho c = 0, a, b > 0 thì baát ñaúng thöùc treân trôû thaønh
8( a 2 + b 2 ) a 2b 2 ≥ ab
⇔ 8(a 2 + b 2 )ab ≥ 1 (*)
Cho a = 1, b → 0+ thì ta coù lim+ 8ab( a 2 + b 2 ) = 0 < 1 neân (*) khoâng ñuùng.
b →0
Vaäy ta phaûi coù a , b , c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc (coù theå suy bieán).
Giaû söû a , b , c laø ñoä daøi ba caïnh cuûa moät tam giaùc (coù theå suy bieán). Khi ñoù,
(a 2 + b 2 + c 2 )(8a 2b 2 + 8b 2 c 2 + 8c 2 a 2 + 19 abc) ≥ ab + bc + ca
1
Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ ≥ q ≥ 0, r ≥ 0. Do a , b , c laø ñoä daøi ba caïnh
3
cuûa moät tam giaùc (coù theå suy bieán) neân
4q − 1 = ( a+ b+ c )( a+ b− c )( b+ c− a )( )
c+ a− b >0
1 1
⇒ ≥q≥
3 4
401
4q − 1
Do ñoù, theo baát ñaúng thöùc Schur, ta coù r ≥ ≥ 0.
9
Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
(1 − 2q )(19r + 8(q 2 − 2r )) ≥ q
⇔ (1 − 2q )(3r + 8q 2 ) ≥ q (**)
Ta coù
4q − 1
(1 − 2q )(3r + 8q 2 ) − q ≥ (1 − 2q ) + 8q 2 − q
3
(4q − 1)(1 − 3q )(4q + 1)
=
3
≥0
Vaäy ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå baát ñaúng thöùc ñaõ cho ñuùng laø a , b , c laø ñoä daøi ba
9(a 3 + b3 ) ≥ a3b3 + 1
Lôøi giaûi.
Ñaët S = a + b, P = ab thì töø giaû thieát, ta coù 3S ≥ 2 P + 1 (*). Baát ñaúng thöùc caàn
9 S ( S 2 − 3P ) ≥ P + 1 ( P 2 − P + 1)
7 −3 5 7+3 5
* Tröôøng hôïp 1. P ≤ ∨P≥ . Khi ñoù, töø (*), ta coù
2 2
4( P + 1) 2 2 P + 1 (4 P 2 − 19 P + 4)
9 S ( S − 3P ) ≥ 6 P + 1
2
− 3P =
9 3
402
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
2(4 P 2 − 19 P + 4) ≥ 3( P 2 − P + 1)
7 − 3 5 7+3 5
⇔ 5 P − P − ≥ 0 (ñuùng)
2 2
7−3 5 7+3 5
* Tröôøng hôïp 2. ≤P≤ . Töø ñaây, ta coù a, b cuøng daáu, töø ñoù töø giaû
2 2
3S − 2
thieát, ta suy ra ñöôïc a, b > 0. Khi ñoù, (*) trôû thaønh 3S ≥ 2( P + 1) ⇒ 0 < P ≤ .
2
Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
9 S ( S 2 − 3P ) ≥ P 3 + 1
⇔ 9S 3 − 27 PS − P 3 − 1 ≥ 0
S 2 3S − 2
+ Tröôøng hôïp 2.1. ≥ ⇔ S 2 − 6S + 4 ≥ 0. Khi ñoù, ta coù
4 2
S 2 3S − 2
( ) ( )
3 3
+ Tröôøng hôïp 2.2. ≤ ⇔ 3− 5 ≤ S 3 ≤ 3 + 5 . Khi ñoù, ta coù
4 2
27 S 3 S 6
9 S 3 − 27 PS − P 3 − 1 ≥ 9S 3 − − −1
4 64
(
3+ 5
) ( )
− S 3 S 3 − 3 − 5
3 3
=
64
≥0
3− 5 3− 5 3+ 5 3+ 5
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b) = , , , .
2 2 2 2
403
Baøi toaùn 102. (Phaïm Kim Huøng)
Cho caùc soá khoâng aâm a, b, c. Chöùng minh raèng
a3 b3 c3 a+b+c
+ 2 2+ 2 ≥
2a + b
2 2
2b + c 2c + a 2
3
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2b − a 2c − b 2a − c
.(a − b) 2 + 2 2 .(b − c) 2 + 2 .(c − a ) 2 ≥ 0
2a + b
2 2
2b + c 2c + a 2
Coäng caùc baát ñaúng thöùc (1) vaø (2) veá theo veá roâi chia caû hai veá cho 2, ta ñöôïc
2b − a 2c − b 2a − c
.(a − b) 2 + 2 2 .(b − c) 2 + 2 .(c − a ) 2 ≥ 0
2a + b
2 2
2b + c 2c + a 2
+ Tröôøng hôïp 2. c ≥ b ≥ a ≥ 0.
404
Thaät vaäy, deã thaáy veá traùi laø haøm taêng cuûa c neân ta chæ caàn chöùng minh khi c = b,
2b − a 4(2a − c)
Do ñoù + ≥0
2a 2 + b 2 2c 2 + a 2
Vaäy
2b − a 2c − b 2a − c
.(a − b) 2 + 2 2 .(b − c )2 + 2 .(c − a) 2 ≥
2a + b
2 2
2b + c 2c + a 2
2b − a 2a − c
≥ .(c − a ) 2 + 2 .(c − a ) 2
4(2a + b )
2 2
2c + a 2
≥0
+ Tröôøng hôïp 2.2. 2b ≤ c + a. Khi ñoù, ta seõ chöùng minh
2b − a 6a − 3c
+ 2 ≥0 (3)
2a + b
2 2
2c + a 2
Thaät vaäy, deã thaáy veá traùi laø haøm taêng cuûa c neân chæ caàn chöùng khi c = 2b − a . Baát
ñaúng thöùc (3) trôû thaønh
2b − a 9a − 6b
+ 2 ≥0
2a + b 8b + 3a 2 − 8ab
2 2
2b − a 3(2a − c) 2c − b 3 2a − c
≥ 2 + 2 2
.(b − a ) 2 + 2 2 + . 2 2
.(c − b) 2
2a + b 2c + a 2b + c 2 2c + a
2
≥0
Toùm laïi, ta luoân coù
2b − a 2c − b 2a − c
.( a − b ) 2
+ .(b − c ) 2
+ .(c − a) 2 ≥ 0 (ñpcm)
2a + b
2 2
2b + c
2 2
2c + a
2 2
n n
3∑ ai ≥ ∑ ai2 + 8
i =1 i =1
Lôøi giaûi.
Ta coù
n n
1
∑ ai = ∑
i =1 i =1 ai
n
ai2 − 1
⇔∑ =0
i =1 ai
406
ai2 − 1
n
ai
⇔∑ ≥0
i =1 8
3 + 1+ 2
ai
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû a1 ≥ a2 ≥ ... ≥ an > 0.
ai2 − 1
n
1 n ai2 − 1 n
ai 1
∑ 8
≥ . ∑ ∑
n i =1 ai i =1 8
=0
i =1
3 + 1+ 2 3 + 1 + 2
ai ai
⇒ ñpcm.
Thaät vaäy
3
b+c
(*) ⇔ a + b + c − 3abc + 2 a −
3 3 3
≥
2
(b + c )3
2 3
b+c b+c
≥a +
3
− 3a. + 2 a −
4 2 2
4b3 + 4c 3 − (b + c)3 3a ((b + c) 2 − 4bc )
⇔ + ≥0
4 4
3(b − c) 2 (b + c ) 3a (b − c) 2
⇔ + ≥ 0 (ñuùng)
4 4
Vaäy (*) ñuùng.
Tieáp theo, ta seõ chöùng minh
f (a, t , t ) ≥ 0 (**)
b+c
trong ñoù t = .
2
Ta coù
(**) ⇔ a 3 + 2t 3 − 3at 2 + 2( a − t )3 ≥ 0
⇔ ( a − t ) 2 ( a + 2t ) + 2( a − t )3 ≥ 0
⇔ 3a( a − t ) 2 ≥ 0 (ñuùng)
408
Baøi toaùn 105.
Chöùng minh raèng vôùi moïi soá döông a, b, c thì
a b c a+ b+ c
a) + + ≥
a+b b+c c+a 2
a3 b3 c3 a+ b+ c
b) + + ≥
a 2 + ab + b 2 b 2 + bc + c 2 c 2 + ca + a 2 3
Lôøi giaûi.
a) Ñaët a = x 2 , b = y 2 , c = z 2 ( x, y , z > 0) . Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
x2 y2 z2 x+ y+ z
+ + ≥
x +y
2 2
y +z2 2
z +x
2 2 2
2
x2 y2 z2 x + y + z 2
⇔ + + ≥
x2 + y 2 y +z
2 2 2 2
z +x 2
2x4 4x2 y 2
⇔∑ 2 +∑ ≥ ( x + y + z)2
cyc x + y
2
cyc ( x + y )( y + z )
2 2 2 2
x4 y4
Löu yù raèng ∑ x2 + y 2 ∑ x2 + y2 = 0
−
cyc cyc
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
x4 + y 4 4 x2 y2
∑ x 2 + y 2 + ∑ 2 2 2 2 ≥ ( x + y + z )2
cyc cyc ( x + y )( y + z )
x2 y 2 y2z2 z 2 x2 1 1 1
Deã thaáy , , vaø , , laø
x2 + y 2 y2 + z 2 z 2 + x2 x2 + y 2 y2 + z 2 z 2 + x2
2 daõy ñôn ñieäu ngöôïc chieàu nhau neân theo baát ñaúng thöùc saép xeáp laïi, ta coù
x2 y2 x2 y2
∑ ≥∑ 2
( x 2 + y 2 )( y 2 + z 2 ) cyc x + y
2
cyc
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
409
x4 + y 4 4x2 y 2
∑ x 2 + y 2 ∑ x 2 + y 2 ≥ ( x + y + z)2
+
cyc cyc
2 x2 y 2
⇔ ∑x +∑ 2 2
≥ 2( xy + yz + zx)
cyc x + y
2
cyc
1 xy ( x − y ) 2
⇔ .∑ ( x − y ) 2 ≥ ∑ 2
2 cyc cyc x + y2
( x − y)4
⇔∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc x2 + y2
⇒ ñpcm.
b) Ñaët a = x 2 , b = y 2 , c = z 2 ( x, y , z > 0) . Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
x3 y3 z3 x+ y+z
+ + ≥
x4 + x2 y 2 + y4 y 4 + y2 z 2 + z 4 z 4 + z2 x2 + x4 3
2
x3 y3 z3 x + y + z 2
⇔ + + ≥
x 4 + x2 y 2 + y 4 y4 + y2z2 + z4 z 4 + z 2 x 2 + x4 3
x6 x3 y 3
⇔∑ + 2 ∑ 4 2 2 4 4 22 4 ≥
cyc x4 + x2 y 2 + y4 cyc ( x + x y + y )( y + y z + z )
x 2 + y 2 + z 2 + 2 xy + 2 yz + 2 zx
≥
3
x6 y6
Löu yù raèng ∑ x 4 + x2 y 2 + y 4 ∑ x 4 + x 2 y 2 + y 4 = 0
−
cyc cyc
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
1 x6 + y 6 x3 y 3
.∑ 4 + 2∑ 4 2 2 4 4 22 4 ≥
2 cyc x + x 2 y 2 + y 4 cyc ( x + x y + y )( y + y z + z )
x 2 + y 2 + z 2 + 2 xy + 2 yz + 2 zx
≥
3
410
x3 y3 1 2 3( x 6 + y 6 )
⇔ 6∑ ≥ .∑ x + y + 4 xy − 4
2
cyc ( x 4 + x 2 y 2 + y 4 )( y 4 + y 2 z 2 + z 4 ) 2 cyc x + x2 y 2 + y4
6 x3 y 3 6 x3 y 3 − ( x − y ) 4 ( x + y ) 2
⇔∑ ≥∑
cyc ( x 4 + x 2 y 2 + y 4 )( y 4 + y 2 z 2 + z 4 ) cyc x4 + x2 y 2 + y4
x3 y3 y3 z 3 z 3 x3
Maët khaùc, deã thaáy , , vaø
( x 4 + x2 y 2 + y 4 ) ( y 4 + y 2 z 2 + z 4 ) ( z 4 + z 2 x2 + z 4 )
1 1 1
, , laø hai daõy ñôn ñieäu
( x 4 + x2 y 2 + y 4 ) ( y 4 + y 2 z 2 + z 4 ) ( z 4 + z 2 x2 + z 4 )
ngöôïc chieàu nhau neân theo baát ñaúng thöùc saép xeáp laïi, ta coù
x3 y3 x3 y 3
∑ ≥∑ 4
( x 4 + x 2 y 2 + y 4 )( y 4 + y 2 z 2 + z 4 ) cyc x + x y + y
2 2 4
cyc
a4 b4 c4 a 3 + b 3 + c3
+ + ≥
a 2 + ab + b 2 b 2 + bc + c 2 c 2 + ca + a 2 a+b+c
Lôøi giaûi.
Ta coù
a 3 + b3 + c 3
( a + b + c ) ∑
cyc a 2
− ∑ ab + 3abc
= cyc =
3abc
+ ∑ a 2 − ∑ ab
a+b+c a+b+c a + b + c cyc cyc
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
a4 3abc
∑ a 2 + ab + b2 − ∑ a 2 + ∑ ab ≥ a + b + c
cyc cyc cyc
411
a4 3abc
⇔ ∑ 2 − a 2
+ ab ≥
cyc a + ab + b a+b+c
2
ab3 3abc
⇔∑ ≥
cyc a + ab + b
2 2
a+b+c
ab3 a 2 + ab + b 2
∑ 2 2 ∑ ≥ ( a + b + c)
2
cyc a + ab + b cyc ab
ab3 (a + b + c) 2
⇒∑ ≥
a 2 + ab + b 2 a 2 + b2
cyc
3+ ∑
cyc ab
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
( a + b + c )2 3abc
≥
a +b
2 2
a+b+c
3+∑
cyc ab
⇔ ( a + b + c )3 ≥ 9abc + 3∑ c (a 2 + b 2 )
cyc
⇒ ñpcm.
a2 b2 c2 1
+ + ≥
(2a + b)(1 + ab) (2b + c )(1 + bc) (2c + a )(1 + ca ) 2
Lôøi giaûi.
a, b, c > 0 x y z
Do neân toàn taïi caùc soá döông x, y , z sao cho a = , b = vaø c = .
abc = 1 y z x
Khi ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
412
x2 y2 1
∑ z ( z 2 + 2 xy)( x + y) ≥ 2
cyc
1 ( x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 )2
≥ .
xyz ∑ xy ( z 2 + 2 xy )( x + y )
cyc
1 ( x2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x2 )2
= .
xyz 2 xyz ( xy + yz + zx) + 2∑ x 2 y 2 ( x + y )
cyc
( x2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x2 )2
=
2 xyz ( x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 )( x + y + z )
x2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x2
=
2 xyz ( x + y + z )
1
≥
2
⇒ ñpcm.
Lôøi giaûi.
Söû duïng ñaúng thöùc
2(1 − a + a 2 )(1 − b + b 2 ) = 1 + a 2b 2 + ( a − b) 2 + (1 − a) 2 (1 − b) 2
Ta coù
2(1 − a + a 2 )(1 − b + b 2 ) ≥ 1 + a 2b 2
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
3(1 + a 2b 2 )(1 − c + c 2 ) ≥ 2(1 + abc + a 2b 2c 2 )
⇔ f (c) = (3 + a 2b 2 )c 2 − (3 + 2ab + 3a 2b 2 )c + 1 + 3a 2b 2 ≥ 0
413
Ta coù
∆ f = −3(1 − ab) 4 ≤ 0
Do ñoù
f (c ) ≥ 0
Lôøi giaûi.
Ñaët f (a, b, c, d ) = (a + b)(c + d ) − 2(ab + cd )
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû c + d ≥ a + b ≥ 0 . Khi ñoù, ta coù
(
f (a, b, c, d ) − f a, b, c 2 − cd + d 2 , c 2 − cd + d 2 = )
( )
= ( a + b) c + d − 2 c 2 − cd + d 2 + 2(c − d ) 2
3( a + b)
= (c − d ) 2 2 −
c + d + 2 c 2 − cd + d 2
≥ 0 (do c + d ≥ a + b ≥ 0)
Do ñoù
(
f (a, b, c, d ) ≥ f a, b, c 2 − cd + d 2 , c 2 − cd + d 2 )
= f ( a, b, a 2 − ab + b 2 , a 2 − ab + b 2 ) (1)
(
f a, b, a 2 − ab + b 2 , a 2 − ab + b 2 ≥ 0 ) (2)
Thaät vaäy
Lôøi giaûi.
Ta coù
2 2 2
b2 c2 c 2 12(a 3 + b3 + c 3 )
a + +
b + +
a + ≥
c a b a+b+c
ab 2 a 4 12(a 3 + b3 + c 3 )
⇔ ∑ a + 2∑2
+∑ 2 ≥
cyc cyc c cyc b a+b+c
ab 2 a4
⇔ 2∑ + ac − 2ab + ∑ 2 + b 2 − 2a 2 +
cyc c cyc b
12(a 3 + b3 + c 3 )
+ 2 ∑ ab − ∑ a 2 ≥ − 4(a 2 + b 2 + c 2 )
cyc a+b+c
cyc
b2 4a 2( a + b)
⇔ ∑ (b − c) 2 2 + + − 4 ≥ 0
cyc c a+b+c c
Ñaët
b2 4a 2(a + b)
Sa = + + −4
c2 a + b + c c
c2 4b 2(b + c )
Sb = 2 + + −4
a a+b+c a
a2 4c 2(c + a )
Sc = 2 + + −4
b a+b+c b
Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
415
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
+ Tröôøng hôïp 1. c ≥ b ≥ a > 0. Khi ñoù, ta coù Sb ≥ 0.
Ta coù
b 2 c 2 4(a + b) 2( a + b) 2(b + c)
S a + Sb = + + + + −8 ≥ 0
c2 a 2 a + b + c c a
b2 c 2 2a 2c 2b
Vì + ≥ 2, + ≥ 4, ≥2
c2 a 2 c a a
a 2 c 2 4(b + c ) 2( a + c) 2(b + c)
Sc + Sb = + + + + −8 ≥ 0
b2 a 2 a + b + c b a
a 2 c2 2a 2b 2c
Vì 2 + 2 ≥ 2, + ≥ 4, ≥ 2
b a b a a
Do ñoù
Ta coù
b 2 2c 2 8b + 4a 2( a + b) 4(b + c)
S a + 2 Sb = 2 + 2 + + + − 12 ≥ 0
c a a+b+c c a
4a + 8b 2a 2b 2c 2a
Vì ≥ 4, + ≥ 4, + ≥4
a+b+c c a a c
b 2 4c 2 16b + 4a 2( a + b) 8(b + c)
S a + 4 Sb = 2 + 2 + + + − 20
c a a +b +c c a
b 2 4c 2 8b + 4a 2( a + b) 8(b + c )
≥ 2+ 2 + + + − 16 = f (b)
c a a+b+c c a
Deã daøng kieåm tra f (b) laø haøm ñoàng bieán. Do ñoù
4c 2 16c 2 a
f (b) ≥ f (c) = 2 + + − 9 ≥ 2 32 − 9 > 1
a a c
+ Khaû naêng 2.1. a + c ≤ 2b ⇔ 2(b − c) ≥ a − c ≥ 0 ∧ b − c ≥ a − b ≥ 0.
+ Khaû naêng 2.2. a + c ≥ 2b. . Khi ñoù, ta seõ chöùng minh S c + 2 Sb ≥ 0. Thaät vaäy,
ta coù
a 2 2c 2 8b + 4c 2(a + c) 4(b + c )
Sc + 2Sb = + + + + − 12 = g (c)
b2 a 2 a + b + c b a
+ Khaû naêng 2.2.1. a ≥ 2b . Khi ñoù, do g (c ) laø haøm taêng neân
a2 8b 4b 2a
g (c) ≥ g (0) = 2 + + + − 12 ≥ 0
b a+b a b
a 9b a 4b a2 a −b 1
Vì + ≥ 5, + ≥ 4, 2 + ≥ 6, ≥−
b a+b b a b b a+b 3
+ Khaû naêng 2.2.2. a ≤ 2b . Khi ñoù, do g (c ) laø haøm taêng neân
a 2 8b 2 4b 4a 14
g (c) ≥ g (2b − a ) = 2 + 2 + − − ≥ 0 (do 2b ≥ a ≥ b)
b a a 3b 3
Vaäy
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ 0 (ñpcm)
b( a + c ) c(b + d ) d (c + a ) a (d + b)
+ + + ≥4
c( a + b) d (b + c ) a (c + d ) b( d + a )
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
417
b d c a
(a + c) + + (b + d ) + ≥4
c ( a + b ) a (c + d ) d (b + c ) b ( d + a )
a+c b+d
⇔ ( abc + abd + acd + bcd ) + ≥4
ac (a + b)(c + d ) bd (b + c)(d + a )
1 1 1 1
+ +
1 1 1 1
⇔ + + + a c + b d ≥4
a b c d 1 + 1 1 + 1 1 + 1 1 + 1
a b c d b c d a
1 1 1 1
+ +
1 1 1 1
+ + + 1 1 1 1 + 1 1 1 1 ≥
a c b d
a b c d + + + +
a b c d b c d a
1 1 1 1
+ +
1 1 1 1 a c b d
≥ 4 + + + +
a b c d 1 1 1 1
2
1 1 1 1
2
+ + + + + +
a b c d a b c d
=4
⇒ ñpcm.
Baøi toaùn 112. (Voõ Quoác Baù Caån)
Chöùng minh raèng vôùi moïi soá thöïc döông a, b, c ta coù baát ñaúng thöùc
1 1 1 2 2 2 3 3 3
+ + + + + ≥ + +
3a 3b 3c a + 2b b + 2c c + 2a 2a + b 2b + c 2c + a
Lôøi giaûi.
Tröôùc heát, ta chöùng minh Boå ñeà sau
Boå ñeà. Vôùi moïi soá thöïc döông x, y , z ta coù baát ñaúng thöùc
x 3 + y 3 + z 3 + 2( xy 2 + yz 2 + zx 2 ) ≥ 3( x 2 y + y 2 z + z 2 x )
Chöùng minh.
Ta coù
418
x 3 + y 3 + z 3 + 2( xy 2 + yz 2 + zx 2 ) ≥ 3( x 2 y + y 2 z + z 2 x)
⇔ 3( x 3 + y 3 + z 3 ) + 6( xy 2 + yz 2 + zx 2 ) ≥ 9( x 2 y + y 2 z + z 2 x)
⇔ ∑ (2 x3 + y 3 − 3 x 2 y ) + 6 ∑ xy 2 − ∑ x 2 y ≥ 0
cyc cyc cyc
⇔ ∑ ( x − y ) 2 (2 x + y ) + 6( x − y )( y − z)( z − x) ≥ 0
cyc
⇔ ∑ ( x − y ) 2 (2 x + y ) + 2∑ ( x − y )3 ≥ 0
cyc cyc
⇔ ∑ ( x − y ) 2 (4 x − y ) ≥ 0
cyc
Ñaët S x = 4 y − z , S y = 4 z − x, S z = 4 x − y
S y + S z = 4 z − y + 3x ≥ 0
S y + S x = 3z + 4 y − x ≥ 0
S x ( y − z) 2 + S y ( z − x)2 + S z ( x − y )2 ≥ ( S x + S y )( y − z )2 + ( S y + S z )( x − y ) 2 ≥ 0
* Tröôøng hôïp 2. x ≥ y ≥ z ⇒ S x , S z ≥ 0. Neáu S y ≥ 0 thì ta coù ngay ñpcm, do ñoù ta
Do ñoù
S x ( y − z) 2 + S y ( z − x)2 + S z ( x − y )2 ≥ ( S x + 2 S y )( y − z )2 + (2 S y + S z )( x − y ) 2 ≥ 0
+ Tröôøng hôïp 2.2. x + z ≥ 2 y ⇔ 2( x − y ) ≥ x − z ≥ 0.
419
+ Tröôøng hôïp 2.2.1. ( )
3 − 1 x + z ≥ 3 y ⇔ 3( x − y ) ≥ x − z ≥ 0. Khi ñoù,
ta coù
S z + 3S y = x − y + 12 z ≥ 0
Do ñoù
S x ( y − z) 2 + S y ( z − x) 2 + S z ( x − y ) 2 ≥ (3S y + S z )( x − y )2 ≥ 0
( ) ( ) ( )
2
Sx 3 − 1 + 4S y + S z = 15 − 8 3 y + 2 6 + 3 z ≥ 0
Do ñoù
S x ( y − z ) 2 + S y ( z − x )2 + S z ( x − y ) 2 ≥ S x ( )
3 − 1 + 4 S y + S z ( x − y ) 2 ≥ 0
2
Toùm laïi, trong moïi tröôøng hôïp, ta luoân coù
S x ( y − z)2 + S y ( z − x) 2 + S z ( x − y )2 ≥ 0
420
1 1 1 2 2 2 3 3 3
⇔ + + + + + ≥ + +
3a 3b 3c a + 2b b + 2c c + 2a 2a + b 2b + c 2c + a
⇒ ñpcm.
a −b b−c c−d d −a
+ + + ≥0
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2a − 2b 2b − 2c 2c − 2d 2d − 2a
+ + + ≥0
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
2a − 2b 2b − 2c
⇔ + 1 + + 1 +
a + 2b + c b + 2c + d
2c − 2d 2d − 2a
+ + 1 + + 1 ≥ 4
c + 2d + a d + 2a + b
3a + c 3b + d 3c + a 3d + b
⇔ + + + ≥4
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
a b c d
⇔ 2 + + + +
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
a+c b+d c+a d +b
+ + + + ≥4
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
a b c d
+ + + =
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
a2 b2 c2 d2
= + + +
a( a + 2b + c ) b(b + 2c + d ) c (c + 2d + a ) d (d + 2a + b)
(a + b + c + d ) 2
≥
a( a + 2b + c ) + b(b + 2c + d ) + c (c + 2d + a ) + d (d + 2a + b)
(a + b + c + d )2
=
(a + b + c + d )2
=1
421
Do ñoù
a b c d
2 + + + ≥2 (1)
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
Maët khaùc, aùp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta laïi coù
a+c b+d c+a d +b
+ + + =
a + 2b + c b + 2c + d c + 2d + a d + 2a + b
1 1 1 1
= (a + c) + + (b + d ) +
a + 2b + c c + 2d + a b + 2c + d d + 2a + b
4 4
≥ ( a + c). + (b + d ).
( a + 2b + c) + (c + 2d + a ) (b + 2c + d ) + ( d + 2a + b)
=2 (2)
a2 b2 c2
+ + ≥1
a 2 + ab + b 2 b 2 + bc + c 2 c 2 + ca + a 2
Lôøi giaûi.
Do caû 2 veá cuûa baát ñaúng thöùc ñaõ cho ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, ta
y z x
coù theå giaû söû abc = 1 . Ñaët a = ,b = ,c = ( x, y, z > 0) . Khi ñoù, baát ñaúng thöùc
x y z
x4
∑ x 4 + x2 yz + y 2 z 2 ≥ 1
cyc
x4 ( x 2 + y 2 + z 2 )2
∑ x 4 + x2 yz + y 2 z 2 x 4 + y 4 + z 4 + x2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x2 + xyz ( x + y + z )
≥
cyc
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
422
( x 2 + y 2 + z 2 ) 2 ≥ x 4 + y 4 + z 4 + x 2 y 2 + y 2 z 2 + z 2 x 2 + xyz ( x + y + z )
1
⇔ .∑ z 2 ( x − y ) 2 ≥ 0 (ñuùng)
2 cyc
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
a 2 − bc b2 − ca c 2 − ab
+ + ≥0
7 a + 2b + 2c
2 2 2
7b + 2c + 2a
2 2 2
7c + 2a + 2b
2 2 2
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
2a 2 − 2bc
∑ ≥0
cyc 7 a 2 + 2b2 + 2c 2
(a − b)(a + c) − (c − a )(a + b)
⇔∑ ≥0
cyc 7 a 2 + 2b 2 + 2c 2
(a − b)(a + c) (c − a )(a + b)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc 7 a + 2b + 2c
2 2 2
cyc 7 a 2 + 2b 2 + 2c 2
a+c b+c
⇔ ∑ ( a − b) − ≥0
7 a + 2b + 2c 7b 2 + 2c 2 + 2a 2
2 2 2
cyc
⇔ ∑ Sc (a − b) 2 ≥ 0
cyc
Trong ñoù
423
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM vaø baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
2(a + b)(a 2 + b 2 ) + 4c3 + 4c (a 2 + b 2 ) − 3c 2 (a + b) − 10abc ≥
3 2 2
a+b a+b 2a+b a+b
≥ 8 + 4c + 8c
3
− 6c − 10c
2 2 2 2
a + b 2 a+b
= ( a + b + 2c ) 4 − + 2
2
5c 2c
2
≥0
Do ñoù S c ≥ 0 . Töông töï, ta coù S a , Sb ≥ 0.
Vaäy
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ 0 (ñpcm)
a b c
(a + b + c) 2 + + ≥ 9(a 2 + b 2 + c 2 )
b c a
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
a3 a 2b ab 2
∑ b + ∑ c + 3∑ ab + 2∑ a + 2∑ c ≥ 9∑ a 2
2
a3 a 2b ab 2
⇔∑ +∑ + 2∑ ≥ 7∑ a 2 − 3∑ ab
cyc b cyc c cyc c cyc cyc
a3 2 a 2b
⇔ ∑ + ab − 2a + ∑ + bc − 2ab +
cyc b cyc c
ab 2
+ 2∑ + ac − 2ab ≥ 5∑ a 2 − 5∑ ab
cyc c cyc cyc
a( a − b) 2 b(c − a) 2 a (b − c) 2 5
⇔∑ +∑ + 2∑ ≥ .∑ ( a − b)2
cyc b cyc c cyc c 2 cyc
⇔ ∑ S a (b − c )2 ≥ 0
cyc
424
Trong ñoù
b a 2a 5
Sa = + + −
c b c 2
c b 2b 5
Sb = + + −
a c a 2
a c 2c 5
Sc = + + −
b a b 2
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
+ Tröôøng hôïp 1. a ≥ b ≥ c > 0. Khi ñoù, ta coù S a ≥ 0.
Sb + Sc ≥ 0 (1)
Thaät vaäy
a 2b b 2c 2c
(*) ⇔ + + + + ≥5
b a c b a
a 2b b 2c b 2c
⇔ + + + + + ≥ 5
b a 2c b 2c a
AÙp duïng baát ñaúng thöùc AM-GM, ta coù
b 2c
+ ≥2
2c b
a 2b b 2c a 2b b
b + a + 2c + a ≥ b + a + 2 a
a 2b a b b
= + + + +
2b a 2b a a
3
≥ 2+ 3
2
Do ñoù
a 2b b 2c b 2c 3
+ + + + + ≥ 4+ 3 > 5
b a 2c b 2c a 2
S a + 2 Sb ≥ 0 (2)
Sc + 2Sb ≥ 0 (3)
a 4b a c 3b 15
S a + 2 Sb = + + 2 + + −
b a c a c 2
15
≥ 4+ 4+ 3−
2
>0
⇒ (2) ñuùng.
a 4b b c 3c 15
Sc + 2Sb = + + 2 + + −
b a c b a 2
15
≥ 4+ 4+0−
2
>0
⇒ (3) ñuùng.
Do ñoù
Thaät vaäy
2b a c 2a 2b
S a + Sb = + + + + −5
a b a c c
≥ 3+ 2 2 + 0 −5
>0
426
⇒ (4) ñuùng.
Do ñoù
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ ( Sb + Sc )( a − b)2 + ( S a + Sb )(b − c) 2 ≥ 0
S a (b − c ) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
1 1 1 16
4 + + 2
≤1+
a(1 + bc) b(1 + ca )
2 2
c(1 + ab) (1 + ab)(1 + bc)(1 + ca)
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
1 16
4∑ ≤1+
cyc a (1 + bc ) 2
(1 + ab)(1 + bc)(1 + ca )
a2 16abc
⇔ 4∑ ≤ 1 +
cyc a( a + abc) 2 (a + abc)(b + abc)(c + abc)
a 16
⇔ 4∑ ≤1+
cyc (a + 1) 2
( a + 1)(b + 1)(c + 1)
2 2 2
Ñaët x = − 1, y = − 1, z = − 1 thì ta coù
a +1 b +1 c +1
(1 − x )(1 − y )(1 − z ) = (1 + x)(1 + y )(1 + z ) ⇒ x + y + z + xyz = 0
⇒ ñpcm.
427
Baøi toaùn 118. (Phaïm Vaên Thuaän)
a3 b3 c3
+ + ≥ 2
b 2 − bc + c 2 c 2 − ca + a 2 a 2 − ab + b 2
Lôøi giaûi.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
a3
∑ b2 − bc + c 2 ≥ 2
cyc
a3
⇔ ∑ 3 3 .(b + c) ≥ 2
cyc b + c
⎛ a3 ⎞
⇔ ∑ ⎜ 3 3 .(b + c) + b + c ⎟ ≥ 2( a + b + c) + 2
cyc ⎝ b + c ⎠
a 3 + b3 + c 3
⇔∑ .(b + c) ≥ 2(a + b + c) + 2
cyc b3 + c3
1
⇔ (a 3 + b3 + c3 ).∑ ≥ 2(a + b + c) + 2
cyc a − ab + b 2
2
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
9(a 3 + b3 + c3 )
≥ 2 + 2(a + b + c) (*)
2(a 2 + b 2 + c 2 ) − ab − bc − ca
Khi ñoù
(
(*) ⇔ 9( p (1 − q) + 3r ) ≥ 2 p + 2 (2 − q) )
⇔ 9 p − 9 pq + 27 r ≥ 4 p − 2 pq − 2q + 2 2
⇔ 5 p − 7 pq + 2q + 27r ≥ 2 2 (**)
427
Coù 2 tröôøng hôïp xaûy ra
+ Tröôøng hôïp 1. 2 q ≤ 1.
Khi ñoù
(**) ⇔ f (q ) = 5 2q + 1 − 7 q 2q + 1 + 2q + 27 r ≥ 2 2
Ta coù
5 7q
f / (q) = − 7 2q + 1 − + 2
2q + 1 2q + 1
2(2q + 1) − (21q + 2)
=
2q + 1
2(1 + 1) − 21q − 2
≤
2q + 1
21q
=−
2q + 1
≤0
+ Tröôøng hôïp 2. 2 q ≥ 1. Khi ñoù, theo baát ñaúng thöùc Schur, ta coù
4 pq − p 3 p (4q − p 2 ) p (2q − 1)
r≥ = = ≥0
9 9 9
Do ñoù, ñeå chöùng minh (**), ta chæ caàn chöùng minh
5 p − 7 pq + 2q + 3 p (2q − 1) ≥ 2 2
⇔ 2 p − pq + 2q ≥ 2 2
⇔ g ( q ) = 2 2q + 1 − q 2q + 1 + 2q ≥ 2 2
Ta coù
2 q
g / (q) = − 2q + 1 − + 2
2q + 1 2q + 1
428
2(2q + 1) − 3q + 1
=
2q + 1
2(1 + 1) − 3q + 1
≥
2q + 1
3(1 − q)
=
2q + 1
≥ 0 (do q ≤ 1)
a b c a+b b+c
+ + ≥ + +1
b c a b+c a+b
Lôøi giaûi.
+ Caùch 1.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
ab 2 + bc 2 + ca 2 − 3abc a + b b + c
≥ + −2
abc b+c a+b
⎛1 1 1 ⎞
∑ (a − b)2 ⎜⎝ 6 .a − 6 .b + 2 .c ⎟⎠ (c − a ) 2
⇔ ≥
cyc
abc (a + b)(b + c)
429
⎛ a − b + 3c ⎞ 2 ⎛ b − c + 3a ⎞
⇔ ( a − b) 2 ⎜ ⎟ + (b − c) ⎜ ⎟+
⎝ abc ⎠ ⎝ abc ⎠
⎛ c − a + 3b 6 ⎞
+ (c − a ) 2 ⎜ − ⎟≥0
⎝ abc (a + b)(b + c ) ⎠
Ñaët
b − c + 3a
Sa =
abc
c − a + 3b 6
Sb = −
abc (a + b)(b + c)
a − b + 3c
Sc =
abc
Baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh S a (b − c) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc (a − b) 2 ≥ 0
Do ñoù
S a (b − c ) 2 + S b ( c − a ) 2 + S c ( a − b ) 2 ≥ 0
Thaät vaäy
(*) ⇔ (b 2 + c 2 )(b + c)(2b + c) − 2b 2c(2b + c) − bc(b + c) 2 > 0
⇔ (b − c) 2 (2b + c) + b 2c(b − c) + 2bc3 > 0 (ñuùng do b ≥ c > 0)
⇒ (*) ñuùng.
⇒ f (a) > 0
a b c a+b b+c
⇒ + + > + +1
b c a b+c a+b
+ Tröôøng hôïp 1.2. a ≥ c ≥ b > 0. Khi ñoù, ta coù Sa , Sc ≥ 0.
Ta coù
2b + 4c 6
Sb + S c = −
abc (a + b)(b + c)
4c 6
≥ −
abc (a + b)(b + c)
2(2( a + b)(b + c) − 3ab)
=
ab(a + b)(b + c)
2(2b 2 + 2bc + 2ac − ab)
=
ab( a + b)(b + c)
≥0
431
Do a ≥ c ≥ b > 0 neân (a − b)2 ≥ (a − c)2 . Do ñoù
S a (b − c) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ (c − a ) 2 ( Sb + Sc ) ≥ 0
S a (b − c) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ (a − b) 2 ( S a + Sc ) ≥ 0
432
2a + 4b 6
S a + Sb = −
abc ( a + b)(b + c)
3 6
≥ −
ac (a + b)(b + c)
3(b 2 + ab + bc − ac)
= ≥0
ac(a + b)(b + c)
S a (b − c) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ (b − c) 2 ( S a + Sb ) ≥ 0
Thaät vaäy
(**) ⇔ ( a 2 + b 2 )(a + 2b) − ab(2a + 3b) > 0
⇔ 2b3 − 2b 2 a + a 3 > 0 (ñuùng)
⇒ (**) ñuùng.
433
a b c a+b b+c
⇒ + + > + +1
b c a b+c a+b
Ta coù
2a + 4b 6
S a + Sb = −
abc (a + b)(b + c)
2c 6
≥ −
abc (a + b)(b + c)
2(( a + b)(b + c) − 3ab)
=
ab(a + b)(b + c)
2(ac + bc + b 2 − 2ab)
= ≥0
ab(a + b)(b + c)
S a (b − c) 2 + Sb (c − a ) 2 + Sc ( a − b) 2 ≥ (c − a ) 2 ( S a + Sb ) ≥ 0
S a (b − c ) 2 + S b ( c − a ) 2 + S c ( a − b ) 2 ≥ 0
1 ⎛ a 2c b3 ⎞ 1 ⎛ a 2c bc 2 ⎞ 1 ⎛ b3 bc 2 ⎞ 2 ⎛ a c ⎞
.⎜ + ⎟ + .⎜ + ⎟ + .⎜ + ⎟+b ⎜ + ⎟≥
2 ⎝ b c ⎠ 2 ⎝ b a ⎠ 2 ⎝ c a ⎠ ⎝c a⎠
435
⎛ b 4c ⎞
≥ ab + ⎜ ac +
3
⎟ + 2b 2
⎜ a ⎟⎠
⎝
≥ ab + 2bc + 2b 2
a 2c b 2 ( a + b) bc(b + c)
⇒ + + ≥ ab + 2bc + 2b 2
b c a
⇒ ñpcm.
1 1 1 3
+ 2 + 2 ≥
a − ab + b
2 2
b − bc + c 2
c − ca + a 2
ab + bc + ca
Lôøi giaûi.
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû c = min{a, b, c}. Khi ñoù, ta coù
⎧ 1 1
⎧⎪0 ≤ b − bc + c ≤ b
2 2 ⎪⎪ b − bc + c
2 2 2
≥
b2
⎨ ⇒⎨
⎩⎪0 ≤ c − ca + a ≤ a
2 2 2 1 1
⎪ ≥ 2
⎪⎩ c − ca + a
2 2
a
Do ñoù
1 1 1 3
+ 2 + 2 − ≥
a − ab + b
2 2
b − bc + c 2
c − ca + a 2
ab + bc + ca
1 1 1 3
≥ 2 + 2+ 2−
a − ab + b 2
b c ab + bc + ca
1 1 1 3
≥ + + −
a 2 − ab + b 2 b 2 a 2 ab
( a − b) 4
= 2 2 2
a b (a − ab + b 2 )
≥0
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi (a, b, c) = (t , t ,0) (t > 0).
436
Baøi toaùn 121.
Tìm k lôùn nhaát sao cho vôùi moïi soá khoâng aâm a, b, c (( a + b)(b + c)(c + a ) > 0) ta
Lôøi giaûi.
4
Cho a = b = 1, c = 0 ta suy ra ñöôïc k ≤ . Ta chöùng minh ñaây laø giaù trò caàn tìm, töùc
5
laø chöùng minh
a b c 4 ⎛ 1 1 1 ⎞
+ 2 + 2 ≥ .⎜ + + ⎟
b +c
2 2
c +a 2
a +b 2
5 ⎝a+b b+c c+a⎠
+ Caùch 1.
Do 2 veá cuûa baát ñaúng thöùc treân ñoàng baäc neân khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå
1 1
giaû söû a + b + c = 1. Ñaët q = ab + bc + ca, r = abc ⇒ ≥ q > 0, ≥ r ≥ 0. Khi ñoù,
3 27
ta coù
a
∑ a(a 2 + b2 )(a 2 + c 2 )
∑ b2 + c 2 = (a 2cyc+ b2 )(b2 + c 2 )(c 2 + a 2 )
cyc
∑ a (a 2 (a 2 + b 2 + c 2 ) + b 2c 2 )
=
cyc
(a + b + c 2 )(a 2b 2 + b 2c 2 + c 2 a 2 ) − a 2b 2c 2
2 2
(a 3 + b3 + c3 )(a 2 + b 2 + c 2 ) + abc(ab + bc + ca )
=
(1 − 2q )(q 2 − 2r ) − r 2
(3r + 1 − 3q)(1 − 2q) + qr
= 2
−r − 2r (1 − 2q ) + q 2 (1 − 2q )
(3 − 5q )r + (1 − 2q )(1 − 3q )
= 2
−r − 2r (1 − 2q ) + q 2 (1 − 2q)
1
∑ (a + b)(a + c) ∑ (a(a + b + c) + bc) q +1
∑ a + b = (a + b)(b + c)(c + a) = (a + bcyc+ c)(ab + bc + ca) − abc = q − r
cyc
cyc
437
Do ñoù, baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh trôû thaønh
(3 − 5q )r + (1 − 2q )(1 − 3q ) 4 1+ q
≥ .
− r − 2r (1 − 2q ) + q (1 − 2q ) 5 − r + q
2 2
Ta coù
f / (r ) = 2(29q − 11)r + 3 + 32q − 71q 2
1
≥ 2(29q − 11). + 3 + 32q − 71q 2
27
59 922 1
= + .q − 71q 2 ≥ 0 (do 0 ≤ q ≤ )
27 27 3
⇒ f (r ) laø haøm ñoàng bieán.
4q − 1
+ Neáu 4q ≥ 1 thì theo baát ñaúng thöùc Schur, ta coù r ≥ ≥ 0. Do ñoù
9
4
Vaäy kmax = .
5
+ Caùch 2.
Ta coù baát ñaúng thöùc caàn chöùng minh töông ñöông vôùi
5a 4
∑ b2 + c2 ≥ ∑ b + c
cyc cyc
5a(a + b + c) 4( a + b + c)
⇔∑ ≥ ∑
cyc b2 + c2 cyc b+c
10a 2 + 10a (b + c) 8a
⇔∑ ≥ 24 + ∑
cyc b2 + c2 cyc b + c
438
⎛ a2 a ⎞ ⎛ 2a 2 + bc 9 ⎞
⇔ 8⎜ ∑ 2
⎜ cyc b + c 2 ∑ ⎟⎟ + ⎜⎜ ∑ 2
− − ⎟+
⎝ cyc b + c ⎠ ⎝ cyc b + c 2
2 ⎟⎠
⎛ a (b + c) − bc 3 ⎞ ⎛ a (b + c) ⎞
+⎜∑ − ⎟ + 9⎜ ∑ 2 − 2⎟ ≥ 0
⎜ cyc b + c
2 2
2 ⎟⎠ ⎜⎝ cyc b + c 2 ⎟
⎝ ⎠
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
a2 a
∑ b2 + c2 ≥ ∑ b + c (1)
cyc cyc
2a 2 + bc 9
∑ b2 + c2 ≥ 2 (2)
cyc
a (b + c) − bc 3
∑ b2 + c2
≥
2
(3)
cyc
a (b + c)
∑ b2 + c2 ≥2 (4)
cyc
⎛ a2 a ⎞
⇔ ∑⎜ 2 2 − ⎟≥0
cyc ⎝ b + c b + c ⎠
ab(a − b) − ca (c − a )
⇔∑ ≥0
cyc (b 2 + c 2 )(b + c)
ab(a − b) ca (c − a )
⇔∑ −∑ 2 2 ≥0
cyc (b + c )(b + c) cyc (b + c )(b + c)
2 2
ab(a − b) ab(a − b)
⇔∑ −∑ 2 2 ≥0
cyc (b + c )(b + c) cyc (a + c )(a + c)
2 2
ab(a − b) 2
⇔ (a 2 + b 2 + c 2 + ab + bc + ca ).∑ ≥ 0 (ñuùng)
cyc (a 2 + c 2 )(b 2 + c 2 )(a + c)(b + c)
439
2a 2 + bc 9
∑ b2 + c2 ≥ 2
cyc
⎛ 4q 2 + 2bc ⎞
⇔ ∑ ⎜ 2 2 − 3⎟ ≥ 0
cyc ⎝ b + c ⎠
4a 2 − 3(b 2 + c 2 ) + 2bc
⇔∑ ≥0
cyc b2 + c2
(2a + 3b − c)( a − b) − (2a − b + 3c)(c − a)
⇔∑ ≥0
cyc b2 + c2
(2a + 3b − c)( a − b) (2a − b + 3c)(c − a )
⇔∑ −∑ ≥0
cyc b +c
2 2
cyc b 2
+ c 2
⇔ 2∑ ( a − b) 2 (a 2 + b 2 − c 2 )(a 2 + b 2 ) + 2∑ ab(a − b) 2 (a 2 + b 2 ) −
cyc cyc
⇔ 2∑ ( a − b) 2 (a 2 + b 2 − c 2 )(a 2 + b 2 ) + 2∑ ab(a − b) 2 (a 2 + b 2 ) −
cyc cyc
− ( a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2 ≥ 0
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû a ≥ b ≥ c ≥ 0. Khi ñoù, ta coù
∑ (a − b)2 (a 2 + b2 − c 2 )(a 2 + b2 ) ≥
cyc
≥ (b − c) 2 (b 2 + c 2 − a 2 )(b 2 + c 2 ) + (c − a) 2 (c 2 + a 2 − b 2 )(c 2 + a 2 )
≥ (b − c) 2 (b 2 + c 2 − a 2 )(b 2 + c 2 ) + (b − c) 2 (c 2 + a 2 − b 2 )(b 2 + c 2 )
= 2c 2 (b − c) 2 (b 2 + c 2 )
≥0
440
2∑ ab(a − b) 2 (a 2 + b 2 ) ≥ 2ab(a − b) 2 (a 2 + b 2 ) ≥ 4(a − b) 2 a 2b 2
cyc
≥ 4(a − b) 2 (b − c) 2 (c − a ) 2
⇒ 2∑ (a − b) 2 (a 2 + b 2 − c 2 )(a 2 + b 2 ) + 2∑ ab(a − b) 2 (a 2 + b 2 ) −
cyc cyc
− (a − b) 2 (b − c) 2 (c − a) 2 ≥ 0
⎛ 2a(b + c) − 2bc ⎞
⇔ ∑⎜ − 1⎟ ≥ 0
cyc ⎝ b2 + c2 ⎠
−(b 2 + c 2 ) + 2a (b + c) − 2bc
⇔∑ ≥0
cyc b2 + c 2
(b + c)(a − b) − (b + c)(c − a )
⇔∑ ≥0
cyc b2 + c2
(b + c)( a − b) (b + c)(c − a)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc b +c
2 2
cyc b 2
+ c 2
(b + c)(a − b) (a + c)(a − b)
⇔∑ −∑ ≥0
cyc b +c
2 2
cyc a2 + c2
(a − b) 2 (−c 2 + c(a + b) + ab)
⇔∑ ≥0
cyc (b 2 + c 2 )(a 2 + c 2 )
⇔ ∑ (a − b) 2 (−c 2 + c(a + b) + ab)(a 2 + b 2 ) ≥ 0
cyc
441
a (b + c)
∑ ab(a − b)2 (a 2 + b2 + 2c 2 ) + 8a 2b2c 2
∑ b2 + c2 −2=
cyc
(a 2 + b 2 )(b 2 + c 2 )(c 2 + a 2 )
≥0
cyc
a (b + c)
⇒∑ ≥2
cyc b2 + c2
Vaäy (1), (2), (3) vaø (4) ñuùng. Töø ñaây, ta suy ra ñpcm.
Vaäy
4
kmax = .
5
* Caùch 3.
AÙp duïng baát ñaúng Bunhiacopxki, ta coù
a (a + b + c) 2
∑ b2 + c2 ≥
cyc ∑ ab(a + b)
cyc
Do ñoù, ñeå chöùng minh baát ñaúng thöùc ñaõ cho, ta chæ caàn chöùng minh
(a + b + c) 2 4 ⎛ 1 1 1 ⎞
≥ .⎜ + +
∑ ab(a + b) 5 ⎝ a + b b + c c + a ⎟⎠
cyc
( a + b + c) 2 4 a 2 + b 2 + c 2 + 3(ab + bc + ca )
⇔ ≥ .
∑ ab ( a + b ) 5 ∑ ab(a + b) + 2abc
cyc cyc
5( S + 2 P ) 4( S + 3P )
⇔ ≥
Q Q + 2abc
⇔ SQ + 10abcS + 20abcP ≥ 2 PQ
Deã thaáy
PQ = ∑ a 2b 2 (a + b) + 2abc( S + P)
cyc
SQ ≥ ∑ ab(a 2 + b 2 )(a + b) ≥ 2∑ a 2b 2 (a + b)
cyc cyc
a3 b3 c3 1
+ + ≤
(2a + b )(2a + c ) (2b + c )(2b + a ) (2c + a )(2c + b ) a + b + c
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Lôøi giaûi.
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù
(2a 2 + b 2 )(2a 2 + c 2 ) = (a 2 + a 2 + b 2 )(a 2 + c 2 + a 2 )
≥ ( a 2 + ac + ab) 2
= a 2 ( a + b + c) 2
a3 a
⇒ ≤
(2a + b )(2a + c ) (a + b + c) 2
2 2 2 2
c3 c
≤
(2c + a )(2c + b ) (a + b + c) 2
2 2 2 2
Do ñoù
a3 b3 c3 1
+ + ≤
(2a + b )(2a + c ) (2b + c )(2b + a ) (2c + a )(2c + b ) a + b + c
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
⇒ ñpcm.
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi a = b = c.
443
Baøi toaùn 123. (Phaïm Kim Huøng)
Chöùng minh raèng vôùi moïi daõy soá döông a1 , a2 ,..., an ta coù baát ñaúng thöùc
1 1 1 ⎛1 1 1⎞
+ + ... + ≤ 2 ⎜ + + ... + ⎟
a1 a1 + a2 a1 + a2 + ... + an ⎝ a1 a2 an ⎠
Lôøi giaûi.
Neáu n = 1 thì baát ñaúng thöùc treân hieån nhieân ñuùng.
Xeùt n ≥ 2 .
AÙp duïng baát ñaúng thöùc Bunhiacopxki, ta coù vôùi moïi soá döông x1 , x2 ,..., xn thì
Cho k chaïy töø 1 ñeán n roài coäng caùc baát ñaúng thöùc treân laïi, ta ñöôïc
1 1 1 c c c
+ + ... + ≤ 1 + 2 + ... + n
a1 a1 + a2 a1 + a2 + ... + an a1 a2 an
Trong ñoù
xk2 xk2 xk2
ck = + + ... + ∀k = 1, n
( x1 + x2 + ... + xk ) 2 ( x1 + x2 + ... + xk +1 ) 2 ( x1 + x2 + ... + xn ) 2
Ta coù theå choïn xk = k ∀k = 1, n. Khi ñoù ∀k ≥ 2 , ta coù
⎛ 1 1 1 ⎞
ck = k 2 ⎜ + + ... + 2 ⎟
⎝ (1 + 2 + ... + k ) (1 + 2 + ... + (k + 1)) (1 + 2 + ... + n) ⎠
2 2
⎛ 4 4 4 ⎞
= k2 ⎜ 2 + + ... + 2 2 ⎟
⎝ k (k + 1) (k + 1) (k + 2) n ( n + 1) ⎠
2 2 2
⎛ 4 4 4 ⎞
≤ k2 ⎜ 2 + + ... + ⎟
⎝ k (k + 1) k 2 (k + 2) 2 k 2 (n + 1) 2 ⎠
2
⎛ 1 1 1 ⎞
≤ 4⎜ + + ... + ⎟
⎝ (k + 1) (k + 2) (n + 1) 2 ⎠
2 2
444
⎛ 1 1 1 ⎞
≤ 4⎜ + + ... + ⎟
⎝ k (k + 1) (k + 1)( k + 2) n( n + 1) ⎠
⎛⎛ 1 1 ⎞ ⎛ 1 1 ⎞ ⎛1 1 ⎞⎞
= 4⎜ ⎜ − ⎟+⎜ − ⎟ + ... + ⎜ − ⎟⎟
⎝⎝ k k +1⎠ ⎝ k +1 k + 2 ⎠ ⎝ n n +1⎠⎠
⎛1 1 ⎞ 4
= 4⎜ − ⎟≤ ≤2
⎝ k n +1⎠ k
Ngoaøi ra
1 1
c1 = 1 + + ... +
(1 + 2) 2 (1 + 2 + ... + n) 2
4 4
= 1 + 2 2 + ... + 2
2 .3 n .( n + 1) 2
4 4
≤ 1 + 2 2 + ... + 2
2 .3 2 .(n + 1) 2
1 1
= 1 + 2 + ... +
3 (n + 1) 2
1 1
≤ 1+ + ... +
2.3 n(n + 1)
⎛1 1⎞ ⎛1 1 ⎞
= 1 + ⎜ − ⎟ + ... + ⎜ − ⎟
⎝ 2 3⎠ ⎝ n n +1⎠
1 1
= 1+ −
2 n +1
<2
Do ñoù
ck ≤ 2 ∀k = 1, n
Cho caùc soá khoâng aâm a, b, c thoûa a 2 + b 2 + c 2 = 1. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu
thöùc
P = (a − b)(b − c)(c − a)(a + b + c)
Lôøi giaûi.
445
Tröôùc heát, ta xeùt tröôøng hôïp a = 0 . Khi ñoù, baøi toaùn chuyeån veà
“Caùc soá khoâng aâm b, c thoûa b 2 + c 2 = 1. Tìm giaù trò lôùn nhaát cuûa bieåu thöùc
2+ 2
Qua thì f / (m) ñoåi daáu töø döông sang aâm neân
4
⎛2+ 2 ⎞ 1 1
f ( m) ≤ f ⎜ ⎟= ∀m ≥
⎝ 4 ⎠ 16 2
1
⇒Q≤ .
4
2− 2 2+ 2
Ñaúng thöùc xaûy ra khi vaø chæ khi b = ,c = .
2 2
Vaäy
1
max Q = .
4
Trôû laïi baøi toaùn cuûa ta
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû 0 ≤ a ≤ b ≤ c.
1
Ta seõ chöùng minh max P = , töùc laø chöùng minh
4
446
(a 2 + b 2 + c 2 )2
F (a, b, c) = ≥4
(a − b)(b − c)(c − a)(a + b + c)
(( x + t ) 2 + ( y + t ) 2 + ( z + t ) 2 ) 2
F ( a , b, c ) =
( x − y )( y − z )( z − t )( x + y + z + 3t )
(3t 2 + 2( x + y + z )t + x 2 + y 2 + z 2 ) 2
=
( x − y )( y − z )( z − t )( x + y + z + 3t )
(2( x + y + z )t + x 2 + y 2 + z 2 ) 2
≥
( x − y )( y − z )( z − t )( x + y + z + 3t )
4( x + y + z ) 2 t 2 + 4( x 2 + y 2 + z 2 )( x + y + z )t + ( x 2 + y 2 + z 2 ) 2
=
( x − y )( y − z )( z − t )( x + y + z + 3t )
4( x 2 + y 2 + z 2 )( x + y + z )t + ( x 2 + y 2 + z 2 ) 2
≥
( x − y )( y − z )( z − t )( x + y + z + 3t )
4( x 2 + y 2 + z 2 ) 2
≥
( x − y )( y − z )( z − t )( x + y + z )
= F ( x, y , z )
4( x 2 + y 2 + z 2 )( x + y + z )t + ( x 2 + y 2 + z 2 ) 2
(vì haøm soá g (t ) = laø haøm ñoàng bieán)
( x − y )( y − z )( z − t )( x + y + z + 3t )
AÙp duïng keát quaû naøy vôùi t = a, ta ñöôïc
(m 2 + n 2 )2
F (a, b, c) ≥ F (0, b − a, c − a ) = F (0, m, n) =
mn( n 2 − m 2 )
Vôùi n = c − a ≥ m = b − a ≥ 0
Do ñoù, ñeå chöùng minh F (a, b, c) ≥ 4 , ta chæ caàn chöùng minh
F (0, m, n) ≥ 4
⇔ (m 2 + n 2 ) 2 ≥ 4mn(n 2 − m 2 ) (*)
Khoâng maát tính toång quaùt, ta coù theå giaû söû m 2 + n 2 = 1 . Khi ñoù
1
(*) ⇔ nm(n 2 − m 2 ) ≤
4
Theo chöùng minh treân thì baát ñaúng thöùc naøy ñuùng, töø ñaây, ta suy ra ñpcm, töùc laø
447
1
P≤ .
4
2− 2 2+ 2
Ñaúng thöùc xaûy ra chaúng haïn khi a = 0, b = ,c = .
2 2
1
Vaäy max P = .
4
448
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] T.An dreescu, V.Cirtoaje, G.Dospinescu, M.Lascu, Old and New Inequalities
[2] Hojoo Lee, Topics In Inequalities
[3] Pierre Bornsztein, Inégalités
[4] K.S.Kedlaya, A < B
[5] Thomas J.Mildorf, Olympiad Inequalities
[6] Kin – Yin Li, Using Tangent to Prove Inequalities, Mathematical Excalibur,
Vol.10, No. 05, Dec.05 − Jan.06
[7] Lau Chi Hin, Muirhead’ s Inequality, Mathematical Excalibur, Vol.11, No.01,
Feb.05 − Mar.06
[8] Crux Mathematicorum
[9] Phan Huy Khải, 10000 Bài Toán Sơ Cấp − Bất Đẳng Thức Kinh Điển,
NXB Hà Nội 2001
[10] Tạp chí Toán Học Và Tuổi Trẻ
[11] Phạm Kim Hùng, Sáng tạo bất đẳng thức, NXB Tri Thức 2006
[12] Các trang web toán học:
449