Poimnik Na Termini Za EU PDF

И Сонцето е ѕвезда * Македонија во ЕУ
The Sun, too, is a star * Macedonia in EU

СЕКРЕТАРЈИАТ ЗА ЕВРОПСКИ ПРАШАЊА British Embassy
Влада на Република Македонија Skopje
РЕЧНИК
НА ТЕРМИНИ:
ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ
GLOSSARY
OF TERMS:
EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE
РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
ВЛАДА НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
СЕКРЕТАРИЈАТ ЗА ЕВРОПСКИ ПРАШАЊА
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И

ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ
Скопје, 2007
Наслов:
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И
ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ
GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND
PRE-ACCESSION ASSISTANCE
Секретаријат за европски прашања
Влада на Република Македонија
Илинденска бб
1000 Скопје
Тел. + 389 2 3200 100

Факс: + 389 2 3117 310
www.sep.gov.mk
Издавач
Секретаријат за европски прашања
Влада на Република Македонија
Илинденска бб, 1000 Скопје
Книгата во pdf. формат може да се преземе од: http://www.sep.gov.mk
British Embassy
Skopje
Оваа публикација беше овозможена со поддршка од Британската амбасада. На-
ведените мислења во оваа публикација се мислења на авторите и не ги задолжи-
телно рефлектираат мислењата на Британската Амбасада.
The British Embassy in Skopje supported the publication of this publicatrion. However, the
content of this publication does not necessarily reflect the position or the opinions of the
British Embassy.
Уредник: Наташа Ценевска - Георгиева

Составил и превел: Катица Манова, Александра Крстеска
Лектор: Даниела Ѓоргиева
Ревизија: Проф. Д-р Ирена Кикеркова
Проф. Д-р Љубица Костовска
М-р Келманд Зајази
М-р Мирјана Алексоска - Чкатроска
Д-р Лидија Тантуровска
Печати: Аркус, Скопје

Тираж: 1628
Скопје, 2007 година

Кратка содржина
Contents
1. Предговор
Preface.......................................................................................................................5

2. Речник на термини: Жаргон на Европската унија

GLOSSARY OF TERMS: European Union
JARGON (EUROJARGON).....................................................................................7
3. Речник на термини: ПРЕТПРИСТАПНА ПОМОШ

НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА
GLOSSARY OF TERMS: European Union PRE-ACCESSION
ASSISTANCE........................................................................................................... 69
4. Речник на термини: ИНСТРУМЕНТОТ ЗА ПРЕТПРИСТАПНА

ПОМОШ ЗА РУРАЛЕН РАЗВОЈ (ИППРР/IPARD)
GLOSSARY OF TERMS: THE INSTRUMENT FOR PRE-ACCESSION
ASSISTANCE FOR RURAL DEVELOPMENT (IPARD).................................111
5. Речник на термини: Управување со

проектен циклус (УПЦ/ PCM)
PROJECT CYCLE MANAGEMENT (PCM).....................................................131

Предговор
Preface
В T
легувањето на Република Македо he opening of a new chapter of the
нија во едно ново поглавје од про- accession process of the Republic
цесот на пристапување кон Европ- of Macedonia into the European
ската унија, за што покрај кандидатскиот Union, for which attests both the can-
статус сведочи и можноста за користење didate status and the possibility to use
на сите пет компоненти од инструмен- the five components of the Instrument
тот за претпристапна помош, отвора нов for Pre-Accession Assistance, initiates a
спектар на предизвици и тестирање на whole range of challenges and is a test
сопствените капацитети. Во таа насока, for its own capacities. In addition, the civil
државната администрација како носеч- administration as a core in the process of
ко јадро во програмирањето, а подоцна programming, and later in the use of the
и во користењето на средствата пред- funds envisaged in the framework of the
видени во рамките на инструментот за
instrument for pre-accession assistance,
претпристапна помош, е главниот дви-
is the main driving force for both success-
гател за успешно спроведување на под-
ful implementation of the preparations
готовките за пристапување кон Европ-
for accession in the European Union and
ската унија, а подоцна и за користење
subsequently, for the use of the cohesion
на нејзините кохезивни и структурни
and structural funds.
фондови.
Thus, the main motive for creating the
Оттука, главниот мотив за создавање
на Речникот на термини: Европската Glossary of Terms: European Union and
унија и претпристапната помош, соста- the Pre-Accession Assistance, composed
вен од четири одделни, но и компле- of four complementary parts, was to col-
ментарни делови, беше на едно место, lect in one book, as a logical whole, all
во логична целина да се соберат терми- the most frequently used terms relating
ните кои најчесто се употребуваат при to the pre-accession assistance, starting
користењето на претпристапната по- from the ‘specific language’ used by the
мош, тргнувајќи од „посебниот јазик“ на European Union bureaucrats with whom
бирократите на Европската унија, оние the everyday communication is per-
со кои се комуницира секојдневно, пре- formed, then the terms used in the pre-
ку термините карактеристични за прет- accession and rural development area, all
пристапната помош и руралниот развој, the way to the terms used in the project
па сè до термините за управување со cycle management, which is a basic tool
проектниот циклус, основната алатка to the whole administration in order to be
потребна на целата администрација за able to successfully use the pre-accession
успешно користење на претпристап- fund.
ниот фонд. Each term is followed by a concise ex-
Секој термин е проследен со конциз- planation stating precisely what the con-
но објаснување, што точно подразбира cept covers in that particular context with
тој во определен контекст, со англиски equivalents both in Macedonian and in
и македонски еквиваленти, а додадена English language. An added value to the
вредност на Речникот на термини се и Glossary of terms is the equivalents in the
француските еквиваленти на секој тер- French language.
мин одделно. The compilation of this kind of Glossa-
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 5

Составувањето на еден ваков реч- ry was a very big challenge not only from
ник претставуваше голем предизвик не a point of view of making the right choice
само од аспект на добар избор на тер- of terms, looking for the exact explana-
мини, барање на вистинско објаснување tion understandable for everyone, but
кое ќе биде разбирливо за секого, туку also from a linguistic point of view. The
и од лингвистички аспект. Поголемиот majority of terms used in the Glossary of
дел од термините употребени во Реч- Terms represent a new occurrence in the
никот на термини претставуваат нова Macedonian language for which a certain
појава во македонскиот јазик за кој тре- compromise had to be made between the
баше да се направи своевиден компро- existing language rules and conveying
мис помеѓу постојните јазични правила the real meaning of the terms. Moreover,
и доловување на вистинската смисла на the acronyms which are more frequently
термините. Во прилог на тоа, скратени- used as a result of the even greater use
ците, кои сè повеќе се употребуваат ка- of English language documents require
ко резултат на сè поголемата употреба additional determination and expending
на документи на англиски јазик, а за кои the spelling norms aiming at following
е неопходно дополнително утврдување the language trends as a reflection of the
и проширување на правописните норми
developments in the society, was conse-
со цел следење на движењата во јазикот
quently, a source of many discussions and
како одраз на случувањата во опште-
dilemma.
ството, беше извор на голем број дис-
Yet, we do hope that the language so-
кусии и полемики.
lutions proposed in the Glossary of Terms:
Сепак, се надеваме дека јазичните
European Union and the Pre-Accession
решенија употребени во Речникот на
Assistance will contribute to the consis-
термини: Европската унија и претпри-
стапната помош ќе дадат свој придонес tency of the terminology for the areas
кон унифицирање на терминологијата covered in the Glossary of Terms, as well
во областите што ги покрива, како и as they will be a solid basis for further dis-
добра основа за натамошни дискусии и cussions and determination of the Mace-
утврдување на посоодветни македон- donian language equivalents.
ски еквиваленти.
Natasa Cenevska-Georgieva
Наташа Ценевска-Георгиева Head of the Sector for Preparation
Раководител на Секторот за of the National Version of the Acquis
подготовка на националната верзија на Communautaire
acquis communautaire
Секретаријат за европски прашања Secretariat for European Affairs
6 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

GLOSSARY OF TERMS:
European Union
JARGON (EUROJARGON)
РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ:
ЖАРГОН НА
ЕВРОПСКАТА УНИЈА
(ЕВРОЖАРГОН)
GLOSSARY OF TERMS: EU JARGON (EUROJARGON)

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЖАРГОН НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА (ЕВРОЖАРГОН)
Absorption capacity (fr. Capacité апсорпциски капацитет 1

A
d’absorption)1
The concept of absorption capacity implies Терминот апсорпциски капацитет се

obligations for the candidate countries однесува на обврските на земјите-
during the accession process. It also кандидатки за време на процесот на
implies that the European Union has the пристапување. Тој, исто така, се однесува
capacity to absorb new Member States. и на капацитетот што го има Европската
The other meaning is the ability of a унија за прием на нови земји-членки.
country or organisation to receive aid and Другото значење е способноста на една
use it effectively. Developing countries земја или организација да прими и
often lack this capacity. ефективно да искористи помош. На
земјите во развој честопати тоа им
недостасува.
Acceding – countries (fr. Pays земји-пристапнички

adhérents)
Acceding countries sign the Treaty of Земјите-пристапнички потпишуваат

Accession and are expected to become full договор за пристапување и се очекува
Member States on the date set out in the да станат полноправни членки на
Treaty. датумот утврден со договорот.
During the interim period, acceding Во меѓувреме, земјите-пристапнички ги
countries benefit from special користат посебните аранжмани. Исто
arrangements. They are also kept informed така, тие се во тек со законодавството на
of Community legislation via an Заедницата преку информативна и
information and consultation procedure консултативна постапка и им се дава
and are given the opportunity to comment можност да ги коментираат предлозите.
on proposals. They hold an active observer Тие имаат статус на активен набљудувач
status in all the relevant bodies in which во сите релевантни тела, каде што имаат
they have the right to speak but not to право да дискутираат, но немаат право
vote. на глас.
This is a candidate country that has met Тоа е всушност земја-кандидатка што ги
the Copenhagen criteria and has исполнила критериумите од Копенхаген
completed negotiations for joining the и ги завршила преговорите за
European Union. вклучување во Европската унија.
1 The term "absorption capacity" which refers to 1 Терминот „апсорпциски капацитет“ кој се
the capacity of the Union to accept new Member однесува на способноста на Унијата за прием
States, is replaced by the term "integration на нови земји-членки се заменува со терминот
capacity". „интегративен капацитет“

A Accession criteria (Copenhagen критериуми за пристапување

criteria) (fr. Critères d’adhésion (критериумите од Копенхаген)
(critères de Copenhague)
Sometimes known as the Copenhagen Критериумите за пристапување,

criteria, because they were agreed by EU понекогаш попознати како
leaders in Copenhagen in June 1993, they критериумите од Копенхаген, затоа што
recognise the right of the countries of беа договорени од лидерите на ЕУ во
Central and Eastern Europe to join the Копенхаген во јуни 1993 година, а со нив
European Union when they have fulfilled им се дава право на земјите од
three criteria: Централна и Источна Европа да ў се
• political: stable institutions приклучат на Европската унија кога ќе ги
guaranteeing democracy, the rule of исполнат трите критериуми:
law, human rights and respect for • политички: стабилни институции,
minorities; гарантирање на демократијата,
• economic: a functioning market владеење на правото, човековите
economy; права и почитување на
• incorporation of the acquis малцинствата;
communautaire: adherence to the • економски: функционална пазарна
various political, economic and економија;
monetary aims of the European • вградување на acquis
Union. communautaire: придржување кон
The accession criteria, or Copenhagen разни политички, економски и
criteria, are the essential conditions all монетарни цели на Европската
candidate countries must satisfy to унија.
become a Member State. Критериумите за пристапување или
However, the Union reserves the right to критериумите од Копенхаген, се
decide when it will be ready to accept new основните услови што мораат да ги
members. исполнат сите земји-кандидатки за да
станат земји-членки.
Сепак, Унијата го задржува правото да
одлучува кога ќе биде подготвена да
прифати нови членки.
Accession Partnership (fr. партнерство за пристапување

Partenariat pour l’adhésion)
Accession Partnerships, as part of the Партнерствата за пристапување, како

reinforced pre-accession strategy, make up дел од засилената стратегија за
the framework of the pre-accession претпристапување, ја прават рамката на
process for each candidate country. They процесот на претпристапување за секоја
set out: земја-кандидатка. Со нив се утврдуваат:
• key priority areas in which candidate • клучните приоритетни области во
countries need to make progress, i.e. кои земјите-кандидатки треба да

priorities identified in the European

Commission’s opinion on applications
постигнат напредок, т.е. приоритети
изнесени во мислењето на
A
for European Union membership; Европската комисија, по
• financial support under a single доставените барања за членство во
framework. Европската унија;
Accession Partnerships may be revised • финансиска поддршка под
according to the progress achieved by единствена рамка.
candidate countries and on the Партнерствата за пристапување се
development of new situations. преиспитуваат во согласност со
Accession partnerships are a pre-accession постигнатиот напредок на земјите-
strategy instrument which determines the кандидатки и развојот на состојбите.
candidate countries’ particular needs on Партнерствата за пристапување се
which pre-accession assistance should be стратегиски инструмент за
targeted and provides a framework for: претпристапување со кој се одредуваат
• the short and medium-term priorities, одделните потреби на земјите-
objectives and conditions determined кандидатки за кои претпристапната
for each candidate country on the помош треба да се oдреди и да обезбеди
basis of the accession criteria рамка за:
(Copenhagen criteria) in accordance • краткорочни и среднорочни
with the Commission’s opinion on its приоритети, цели и услови
membership application; одредени за секоја земја-кандидатка
• pre-accession assistance. врз основа на критериумите за
An accession partnership is established for пристапување (критериумите од
each candidate country to provide Копенхаген) во согласност со
encouragement during preparations for мислењето на Комисијата а во однос
membership. To this end, each candidate на барањето за членството;
country draws up a National Programme • претпристапна помош.
for the Adoption of the Acquis (NPAA), Партнерството за пристапување се
which sets out a timetable for putting the утврдува за секоја земја-кандидатка
partnership into effect. Each candidate одделно, за да ў се помогне во периодот
country also draws up an action plan for на подготовките за членство. За таа цел,
strengthening its administrative and секоја земја-кандидатка подготвува
judicial capacities. Национална програма за усвојување на
The accession partnership may also be правото на Европската унија (НПУПЕУ/
revised in the light of new developments, NPAA), со која се дава временска рамка
especially any new priorities identified за спроведување на партнерството за
during the pre-accession process. пристапување. Исто така, секоја земја-
кандидатка подготвува акциски план за
засилување на нејзиниот
административен и судски капацитет.
Партнерството за пристапување, исто
така, треба да се преиспита и во поглед
на новите случувања, особено ако се
утврдени нови приоритети за време на
процесот на претпристапување.

A Acquis communautaire (fr.) Acquis communautaire (правото

на Европската унија)
This is a French term meaning, essentially, Ова е француски термин што во основа
“the EU as it is” – in other words, the rights значи „ЕУ таква каква што е“ или со други
and obligations that EU countries share. зборови, правата и обврските што ги
The “acquis” includes all the EU’s treaties споделуваат земјите на ЕУ. Под „acquis“
and laws, declarations and resolutions, спаѓаат сите договори на ЕУ, правните
international agreements on EU affairs and акти, декларациите и резолуциите,
the judgments given by the Court of меѓународните спогодби за европски
Justice. It also includes action that EU прашања, како и пресудите донесени од
governments take together in the area of Судот на правдата. Исто така, тука
“justice and home affairs” and on the спаѓаат и активностите на владите на
Common Foreign and Security Policy. земјите-членки што ги преземаат
“Accepting the acquis” therefore means заеднички во областа на „правдата и
taking the EU as you find it. Candidate внатрешните работи“ како и оние во
countries have to accept the “acquis” областа на заедничката надворешна и
before they can join the EU, and make EU безбедносна политика. Според тоа,
law part of their own national legislation. „прифаќањето на acquis“ значи да се
Thus, the acquis communautaire is the прифати ЕУ таква каква што е во
body of common rights and obligations моментот кога се приклучува новата
which bind the European Union. It is членка кон неа. Земјите-кандидатки
constantly evolving and comprises: треба да го прифатат „acquis-то“ пред да
• the content, principles and political се приклучат кон ЕУ и да го прифатат
objectives of the Treaties; правото на ЕУ како дел од нивното
• the legislation adopted in application национално законодавство.
of the Treaties and the case law of the Според тоа, acquis communautaire е
Court of Justice; корпусот на заедничките права и
• Declarations and Resolutions adopted обврски што ја поврзува Европската
by the EU; унија. Тоа постојано се развива, а се
• measures relating to the common состои од:
foreign and security policy; • содржината, принципите и
• measures relating to justice and home политичките цели на договорите;
affairs; • донесеното законодавство во
• International agreements concluded примената на договорите и судската
by the Community and those практика на Судот на правдата;
concluded by the Member States • декларации и резолуции донесени
between themselves in the field of the од ЕУ;
EU’s activities. • мерки во врска со заедничката
надворешна и безбедносна
политика;
• мерки во врска со правдата и
внатрешните работи;
• меѓународни спогодби склучени од
Заедницата, како и спогодбите
склучени од земјите-членки помеѓу

нив самите на полето на

активностите на ЕУ.
A
Agenda 2000 (fr. Agenda 2000)2 Агенда 20002
Agenda 2000 is an action programme Агендата 2000 е акциска програма
adopted by the Commission in 1997 to донесена од Комисијата во 1997 година,
tackle the issues facing the European која ги опфаќа прашањата со кои се
Union at the beginning of the 21st century. соочува Европската унија во почетокот
Attached to it are the Commission’s на 21 век. Дел од програмата се и
opinions on the countries that have мислењата на Комисијата за земјите што
applied for Union membership. поднесле барање за членство во Унијата.
Agenda 2000 is in three parts: Агендата 2000 се состои од три дела:
• the first addresses the question of the • Првиот дел се однесува на
European Union’s internal operation, прашањето на работењето внатре
particularly the reform of the common во Европската унија, особено на
agricultural policy, and of the policy of реформата на заедничката
economic and social cohesion. It also земјоделска политика, како и на
contains recommendations on how to политиката за економскaта и
face the challenge of enlargement in социјалната кохезија. Исто така,
the best possible conditions and содржи и препораки за тоа како да
proposes putting in place a new се соочи со проширувањето во
financial framework for the period најдобри услови и предложува да се
2000-06; донесе финансиска рамка за
• the second proposes a reinforced pre- периодот 2000-2006 година;
accession strategy incorporating two • Со вториот дел се предложува
new elements: the partnership for засилување на претпристапната
accession and extended participation стратегија, која вклучува два нови
of the candidate countries in елемента: партнерство за
Community programmes and the пристапување и проширување на
mechanisms for applying the учеството на земјите-кандидатки во
Community acquis; програмите на Заедницата и во
• the third consists of a study of the механизмите за примена на acquis-
impact of enlargement on European то на Заедницата;
Union policies. • Третиот дел се состои од
It covers four closely linked areas for the испитување на влијанието врз
period 2000-06: политиките на Европската унија од
• reform of the Common Agricultural проширувањето.
Policy; Таа опфаќа четири тесно поврзани
• reform of regional policy; области за периодот 2000-2006 година:
• pre-accession instruments; and • реформа на заедничката
• financial framework. земјоделска политика;
• реформа на регионалната политика;
• претпристапни инструменти; и
• финансиска рамка.
2 It can also be used in context of rural 2 Се сретнува и во контекст на рурален развој

development

A Anti-trust (fr. Antitrust) антитраст

The EU aims to guarantee fair and free ЕУ има за цел да гарантира праведна и
competition in the single market, and to слободна конкуренција на Eдинствениот
ensure that companies compete rather пазар, како и да им обезбеди на
than collude. So EU rules prohibit компаниите да си конкурираат, а не да се
agreements that restrict competition (e.g. спогодуваат меѓусебно. Според тоа, со
secret agreements between companies to прописите на ЕУ се забрануваат
charge artificially high prices) and abuses спогодби со кои се ограничува
by firms who hold a dominant position on конкуренцијата (на пр.: тајни спогодби
the market. Rules of this kind are known as меѓу компании со кои се наплатуваат
“anti-trust” legislation. The Commission вештачки високи цени) и злоупотреба на
has considerable powers to prohibit anti- фирми што имаат доминантна положба
competitive activities, and to impose fines на пазарот. Прописите од овој тип се
on firms found guilty of anti-competitive познати под името „ законодавство за
conduct. антитраст“. Комисијата има големи
надлежности за забрана на
противконкурентски активности, како и
за воведување на казни за фирми за кои
е утврдена вина за неконкурентско
однесување.
Applicant countries (fr. Pays земји-апликанти/ки за членство

candidats)
This means a country that has applied to Ова означува дека некоја земја поднела
join the European Union. Once its барање за прием во Европската унија.
application has been officially accepted, it Кога барањето е официјално прифатено,
becomes a candidate country. таа станува земја-кандидатка.
Area of freedom, security and област на слобода, на

justice (fr. Espace de liberté, de безбедност и на правда
sécurité et de justice)
The Amsterdam Treaty established an area Со Договорот од Амстердам се

of freedom, security and justice to ensure востанови единствена област на
genuine freedom of movement for слобода, на безбедност и на правда со
individuals within the EU and more која се обезбедува вистинска слобода на
effective action against organised crime движење на поединци во рамките на ЕУ,
and fraud. како и поефикасна акција против
организираниот криминал и измама.

Assent procedure (fr. Procédure de постапка на согласување

B
l’avis conforme)
The assent procedure requires the Council Со постапката на согласување се бара

to obtain Parliament’s assent before Советот да добие согласност од
certain important decisions are taken. The Парламентот пред да бидат донесени
European Parliament may accept or reject одредени важни одлуки. Европскиот
a proposal but cannot amend it. If the парламент може да прифати или да
European Parliament does not give its одбие предлог, но не може да го измени.
assent, the act in question cannot be Ако Европскиот парламент не даде
adopted. It applies mainly to the accession согласност, предметното прашање не
of new Member States, association може да биде прифатено. Тоа главно се
agreements and other fundamental однесува на пристапувањето на новите
agreements with non-EU countries, and земји-членки, на спогодби за асоцијација
the appointment of the Commission и на други основни спогодби со земји
President. што не се членки на ЕУ, како и при
назначување претседател на Комисијата.
Benchmarking (fr. Point de одредување главни показатели

référence, repère)
This means measuring how well one Ова значи да се процени колку е добра и
country, business, industry, etc. is успешна една земја, односно нејзиното
performing compared to other countries, стопанство, нејзината индустрија итн.
businesses, industries, and so on. The споредено со други земји, стопанства,
“benchmark” is the standard by which индустрии итн. „Репер“ е стандардот
performance will be judged. според кој се проценува успешноста.
Best practice (fr. La meilleure најдобра практика

pratique)
One way of improving policies in the EU is Еден начин за подобрување на

for governments to look at what is going политиките во ЕУ е: владите да следат
on in other EU countries and to see what што се случува во другите земји на ЕУ и
works best. They can then adopt this “best да согледаат што е најдобро таму. Потоа,
practice”, adapting it to their own national тие можат да ја применат таа „најдобра
and local circumstances. практика“, приспособувајќи ја на своите
национални и локални услови.

C „Brussels has decided…“ (fr. „Брисел одлучи...“

Bruxelles a décidé…)
The term “Brussels” is often used in the Терминот „Брисел“ честопати се користи
media to refer to the EU institutions, most во медиумите за да се означат
of which are located in the city of Brussels. институциите на Европската унија, од
EU laws are proposed by the European кои повеќето се сместени во Брисел.
Commission but it is the Council of the Законите на ЕУ ги предлага Европската
European Union (ministers from the комисија, но Советот на Европската унија
national governments) and the European (составен од министри на националните
Parliament (elected by the European влади) и Европскиот парламент (избран
citizens) that debate amend and ultimately од граѓаните на Европа) се тие што
decide whether to pass these proposed дебатираат, што изменуваат и што
laws. дополнуваат и на крај што одлучуваат
дали да се донесат предложените
закони.
Budget deficit (fr. Déficit буџетски дефицит

budgétaire)
A technical term meaning the gap Ова претставува стручен термин со кој
between a government’s revenue and its се означува разликата меѓу приходите на
expenditure. една влада и нејзините расходи.
Candidate Country(-ies) (fr. Pays земја(-и)-кандидатка(-и)

candidat(s) à l’adhésion)
Candidate country status is conferred by Европскиот совет ў доделува на

the European Council on the basis of an одредена земја статус на земја-
opinion from the European Commission, кандидатка врз основа на мислењето од
drawn up following an application for Европската комисија, подготвено по
membership by the country concerned. барањето за членство од одредената
However, candidate country status does земја. Меѓутоа, со статусот - земја-
not give a right to join the Union кандидатка автоматски не се добива
automatically. The Commission scrutinises правото за влез во Унијата. Комисијата
the application in the light of the accession внимателно го разгледува барањето во
criteria (Copenhagen criteria). Depending однос на критериумите за пристапување
on their circumstances, candidate (критериумите од Копенхаген). Зависно
countries may be required to institute a од околностите, од земјите-кандидатки
reform process in order to bring their може да се побара да воведат процес на
legislation into line with the Community реформи со цел да ги усогласат нивните
acquis and to strengthen their законодавства со acquis-то на

infrastructure and administration if

necessary. The accession process is based
Заедницата, и ако е потребно, да ги
засилат нивните инфраструктури и
C
on the pre-accession strategy, which нивната администрација. Процесот на
provides instruments such as financial aid. пристапување е заснован врз
Accession depends on the progress made стратегијата за претпристапување, со
by the candidate countries, which is која се обезбедуваат инструменти, како
regularly assessed and monitored by the што е финансиската помош.
Commission. Пристапувањето зависи од направениот
At present there are three candidate напредок од страна на земјите-
countries: Croatia, Macedonia and Turkey. кандидатки, кој се проценува редовно и
се следи од страна на Комисијата.
Во моментов, има три земји-кандидатки:
Хрватска, Македонија и Турција.
Citizenship of the Union (fr. европско граѓанство

Citoyenneté de l’Union)
European citizenship was established by Европското граѓанство е востановено со

the Treaty on European Union (EU Treaty), Договорот за Европската унија
signed in Maastricht in 1992. (Договорот за ЕУ), потпишан во Мастрихт
Citizenship of the Union is dependent on во 1992 година.
holding the nationality of one of the Европското граѓанство е условено со
Member States. In other words, anyone поседување државјанство на една земја-
who is a national of a Member State is членка. Со други зборови, секој којшто е
considered to be a citizen of the Union. In државјанин на една од земјите-членки се
addition to the rights and duties laid down смета за граѓанин на Унијата. Покрај
in the Treaty establishing the European правата и должностите утврдени со
Community (EC Treaty), Union citizenship Договорот за основање на Европската
confers four special rights: заедница (Договорот за ЕЗ), со
• the freedom to move and take up европското граѓанство се пренесуваат
residence anywhere in the Union; четири посебни права:
• the right to vote and stand in local • Граѓаните имаат право да се движат
government and European Parliament слободно и да се населуваат
elections in the country of residence; насекаде во Унијата;
• diplomatic and consular protection • Граѓаните имаат право да избираат
from the authorities of any Member и да бидат избрани во локалните
State where the country of which a влади и во Европскиот парламент во
person is a national is not represented земјата на престој;
in a non-Union country (Article 20 of • Граѓаните имаат право на
the EC Treaty); дипломатска и конзуларна заштита
• the right of petition and appeal to the од властите на која и да е земја-
European Ombudsman. членка каде што земјата на која
Following the entry into force of the Treaty лицето е државјанин не е
of Amsterdam (1999), the status of претставена во земја која не е
“European citizen” also confers the членка на Унијата (според членот 20
following rights: од Договорот за ЕЗ);

C • the right to address the European

institutions in any one of the official
• Граѓаните имаат право на тужби и на
жалби до Европскиот
languages and to receive a reply правобранител.
written in the same language; По влегувањето во сила на Договорот од
• the right to access the documents of Амстердам (1999 год.), статусот на
the European Parliament, the Council „европски граѓанин“, исто така, ги
and the Commission, subject to подразбира и следниве права:
certain conditions (Article 255 of the • право да се обрати до европските
EC Treaty); институции на кој и да е од
• the right to non-discrimination официјалните јазици и да добие
between EU citizens on the basis of писмен одговор на истиот јазик;
nationality (Article 12 of the EC Treaty) • право на пристап до документите на
and to non-discrimination on the Европскиот парламент, на Советот и
basis of gender, race, religion, на Комисијата, што е предмет на
handicap, age or sexual orientation; одредени услови (според членот 255
• equal access to the Community’s civil од Договорот за ЕЗ);
service. • право на недискриминација меѓу
граѓаните на ЕУ врз основа на
The introduction of the notion of Union националност (според членот 12 од
citizenship does not replace national Договорот за ЕЗ) и на
citizenship: it is an addition to it. This gives недискриминација врз основа на:
citizens a deeper and more tangible sense пол, раса, религија, хендикеп,
of belonging to the Union. возраст или сексуална ориентација;
• еднаков пристап до граѓанските
служби на Заедницата.
Воведувањето на поимот на граѓанство на

Унијата не го заменува националното
државјанство: тоа е само додаток кон
него. Тоа, на граѓаните им дава само
подлабоко и многу поконкретно чувство
на припадност на Унијата.
Civil society (fr. Société civile) граѓанско општество
This is the collective name for all kinds of Ова е заедничко име за сите видови
organizations and associations that are not организации и здруженија што не се дел
part of government but that represent од владата, но претставуваат професии,
professions, interest groups or sections of интересни групи или делови од
society. It includes (for example) trade општеството. Во нив спаѓаат (на пример):
unions, employers’ associations, синдикати, здруженија на вработени,
environmental lobbies and groups лоби-групи од областа на екологијата и
representing women, farmers, people with групи што ги претставуваат жените,
disabilities and so on. Since these земјоделците, лицата со пречки во
organisations have a lot of expertise in развојот итн. Бидејќи овие организации
particular areas and are involved in се со големи стручни познавања во

implementing and monitoring European

Union policies, the EU regularly consults
одредените области и се вклучени во
спроведувањето и во следењето на
C
civil society and wants it to become more политиките на Европската унија, ЕУ
involved in policymaking. редовно се консултира со граѓанското
општество и сака тоа да се вклучи повеќе
во креирањето на политиката.
Closer cooperation (fr. поблиска соработка3

Cooperation plus étroite)3
The aim of such cooperation is to enable a Целта на ваквата соработка е да им

limited number of Member States that are овозможи на ограничен број на земји-
willing and able to advance further to членки што сакаат и се во можност, да ја
deepen European integration within the унапредат и понатаму да ја продлабочат
single institutional framework of the EU. европската интеграција во единствената
институционална рамка на ЕУ.
Codecision procedure (fr. постапка на соодлучување

Procédure de codécision)
The codecision gives the European Со постапката на соодлучување се дава

Parliament the power to adopt право на Европскиот парламент да
instruments jointly with the Council. The донесува инструменти заедно со
procedure comprises up to three readings Советот. Постапката се состои од три
and is now in effect the standard decision читања, а тоа сега всушност е
making procedure. стандардната постапка на донесување
одлуки.
Cohesion (fr. Cohésion) кохезија
This means (literally) “sticking together”. Тоа значи (буквално) „се држиме заедно“.
The jargon term “promoting social Терминот (жаргонот) „унапредување на
cohesion” means the EU tries to make sure социјалната кохезија“ значи дека ЕУ се
that everyone has a place in society – for обидува да обезбеди место во
example by tackling poverty, општеството за секого, на пример,
unemployment and discrimination. The EU справување со сиромаштијата, со
budget includes money known as the невработеноста и со дискриминацијата.
‘Cohesion Fund’ which is used to finance Буџетот на ЕУ содржи средства познати
projects that help the EU ‘stick together’. како „Кохезивен фонд“, кој се користи за
3 May be used in other contexts, except when 3 Може да се сретне и во други контексти, освен
referred to the Treaties. кога станува збор за Договорите.
See also Enhanced cooperation p.29

C For example, it finances new road and rail

links that help disadvantaged regions take
финансирање проекти што ў
овозможуваат на ЕУ „да се држи заедно“.
a full part in the EU economy. На пример, се финансира нов пат или
железничка пруга, со што им се помага
на недоволно развиените региони
рамноправно да учествуваат во
економијата на ЕУ.
Comitology (fr. Comitologie) комитологија
Although it is for the Commission to И покрај тоа што Комисијата е таа што го
implement legislation at Community level, спроведува законодавството на ниво на
in practice each legislative instrument Заедницата, во практиката, секој
specifies the scope of the implementing законодавен инструмент го утврдува
powers granted to the Commission and опсегот на овластувањата што ў е
how the Commission is to use them. доделен на Комисијата и како Комисијата
Frequently, the instrument will also allow треба да го применува тоа овластување.
for the Commission to be ‘assisted’ by a Честопати, со инструментот ў се
committee in accordance with a procedure овозможува на Комисијата да ў „помага“
known as comitology. некој комитет, во согласност со
The committees consist of representatives постапката позната како комитологија.
from Member States and are chaired by Комитетите ги сочинуваат претставници
the Commission. They enable the од земјите-членки, а со нив претседава
Commission to consult national Комисијата. Преку нив Комисијата ги
governments before adopting консултира националните влади пред
implementing measures. The Commission донесување мерки за спроведување.
ensures that they reflect the situation in Комисијата се грижи тие да ја одразат
each country in question as far as possible. состојбата на секоја одредена земја во
This is more correctly known as најголема можна мера.
“committee procedure”. It describes a Ова, многу е попознато како „постапка
process in which the Commission, when на комитети“. Со неа се опишува
implementing EU law, has to consult процесот во кој Комисијата, кога
special advisory committees made up of спроведува некој закон на ЕУ, треба да
experts from the EU countries. консултира специјализирани
советодавни комитети, кои пак се
состојат од експерти од земјите на ЕУ.
Common market (fr. Marché Заеднички пазар

commun)
When the EEC was founded in 1957, it was Кога во 1957 година беше основана ЕЕЗ
based on a “common market”. The (Европската економска заедница), таа се
Common Market was one of the most засноваше на „заеднички пазар“.
important objectives of the original EEC Заедничкиот пазар беше една од

Treaty. Within 12 years from the date of

commencement (1 January 1958) of the
најважните цели на Договорот за ЕЕЗ. Во
рок од 12 години од датумот на
C
Treaty, the Member States were required започнување на Договорот (1 јануари
to have formed a common market for 1958 г.), земјите-членки требаше да
products, services, persons and capital формираат заеднички пазар за:
within a fully customs union. No tariffs or производи, услуги, лица и капитал во
quantitative barriers were to remain. рамките на целосна царинска унија. Не
In other words, people, goods and services требаше да останат какви било царини
should be able to move around freely или квантитативни пречки.
between the member states as if they were Со други зборови, луѓето, стоката и
all one country, with no checks carried out услугите треба да се движат слободно
at the borders and no customs duties paid. меѓу земјите-членки како да ў припаѓаат
However, this took a while to achieve: на една иста земја, без проверки на
customs duties between the EEC countries границите и без плаќање царински
were not completely abolished until 1 July давачки.
1968. Other barriers to trade also took a Меѓутоа, за да се постигне тоа, беше
long while to remove, and it was not until потребно време: царинските давачки
the end of 1992 that the “Single Market” меѓу земјите на ЕЕЗ не беа целосно
(as it became known) was in place. укинати сè до 1 јули 1968 година.
Потребно беше време да се отстранат и
другите пречки во трговијата, сè до
крајот на 1992 година кога започна да
функционира (како што е сега познат)
„Единствениот пазар“.
Community law (fr. Droit право на Заедницата

communautaire)
Strictly speaking, Community law consists Поточно кажано, правото на Заедницата

of the founding Treaties (primary се состои од основачките договори
legislation) and the provisions of (примарното законодавство) и
instruments enacted by the Community одредбите на инструментите донесени
institutions by virtue of them (secondary од страна на институциите на
legislation - regulations, directives, etc.). Заедницата (секундарното
In a broader sense, Community law законодавство – регулативи, директиви
encompasses all the rules of the итн.).
Community legal order, including general Пошироко кажано, правото на
principles of law, the case law of the Court Заедницата ги опфаќа сите прописи на
of Justice, law flowing from the правниот поредок на Заедницата,
Community’s external relations and вклучително и општите принципи на
supplementary law contained in правото, судската практика на Судот на
conventions and similar agreements правдата, закони што произлегуваат од
concluded between the Member States to надворешните односи на Заедницата,
give effect to Treaty provisions. како и дополнителни закони содржани
All these rules of law form part of what is во конвенции и слични спогодби
known as the Community acquis. склучени меѓу земјите-членки со цел да

C се применат одредбите од Договорот.

Сите овие прописи од правото
сочинуваат дел од она што е познато
како acquis-то на Заедницата.
Competencies (fr. Compétences) надлежности
This is eurojargon for ‘powers and Ова е еврожаргон за „правата и

responsibilities’. It is often used in political одговорностите“. Во политичките
discussions about what powers and разговори честопати се користи за да
responsibilities should be given to EU означи, кои права и одговорности треба
institutions and what should be left to да ги имаат институциите на ЕУ, а што се
national, regional and local authorities. остава на националните, на
регионалните и на локалните власти.
Competent authority (fr. Autorité надлежен орган/надлежно тело

competente)
This usually means the government Ова обично означува владин оддел или
department or other body responsible for друго тело одговорно за работа со
dealing with a particular issue. It is одделни прашања. Надлежен е, односно
‘competent’ in the sense of having the надлежно е во смисла на тоа што има
legal power and responsibility. законско право и одговорност.
Constitution of the EU (fr. Устав на ЕУ

Constitution de l’UE)
The European Constitution, officially Европскиот устав, официјално познат

known as the “Treaty establishing a како „Договор за основање на Устав за
Constitution for Europe”, was conceived as Европа“, беше изготвен како
the continuation of the process of продолжение на процесот на реформи
institutional reforms initiated by the Treaty на институциите започнат со Договорот
of Nice. од Ница.
It was the result of the work of the Тоа беше резултат од работата на
Convention, which drew up a “Draft Treaty Конвенцијата која изготви „Нацрт-
establishing a Constitution for Europe” in договор за основање на Уставот за
July 2003. This draft served as a basis for Европа“ во јули 2003 година. Нацртот
the work of the Intergovernmental служеше како основа за работата на
Conference (IGC) which started officially in Меѓувладината конференција (МВК) која
October 2003. The IGC concluded on 29 официјално започна во октомври 2003
October 2004 in Rome with the signature година. МВК заврши на 29 октомври 2004
of the new Constitutional Treaty by the 25 година во Рим со потпишувањето на нов

Heads of State and Government of the

Member States.
Уставен договор од страна на 25 шефови
на држави и влади на земјите-членки.
C
To enter into force, the Treaty establishing За да влезе во сила, Договорот за
a Constitution for Europe had to be ratified основање на Устав за Европа требаше да
by all the Member States in accordance биде ратификуван од страна на сите
with each one’s constitutional rules, земји-членки во согласност со уставните
namely either parliamentary ratification or прописи на секоја од нив, имено, или
referendum. ратификација во парламентите или
Following the difficulties in ratifying the референдум.
Treaty in some Member States, the Heads По тешкотиите во процесот на
of State and Government decided, at the ратификација на Договорот кај некои
European Council meeting on 16 and 17 земји-членки, шефовите на држави и
June 2005, to launch a “period of влади, на состанокот на Европскиот
reflection” on the future of Europe. совет одржан на 16 и 17 јуни 2005
At the European Council meeting on 21 година, одлучија да отпочнат „период на
and 22 June 2007, European leaders размислување“ за иднината на Европа.
reached a compromise and agreed to На состанокот на Европскиот совет
convene an IGC to finalise and adopt a одржан на 21 и 22 јуни 2007 година,
“reform treaty” for the European Union. европските лидери постигнаа
The aim of the Treaty establishing a компромис и се согласија да ја свикаат
Constitution for Europe was to make the МВК за завршување и донесување на
enlarged Europe more effective, „реформски договор“ за Европската
democratic and transparent. It was унија.
intended to replace the Treaty on Целта на Договорот за основање на
European Union and the Treaty Устав за Европа беше да се направи
establishing the European Community. It проширената Европа поефикасна,
also: демократска и транспарентна. Намерата
yy simplified the treaties so as to raise the беше да се замени Договорот за
profile of the EU’s work; основање на Европската унија и
yy reformed the institutions; Договорот за основање на Европската
yy deepened European integration (for заедница. Исто така, имаше за цел:
example reinforcing the common yy да ги поедностави договорите за да
foreign and security policy by creating се подигне нивото на профилот на
a European foreign affairs minister). работа на ЕУ;
yy да ги реформира институциите;
yy продлабочена европска интеграција
(на пример, засилување на
заедничката надворешна и
безбедносна политика со
назначување на министер за
надворешни прашања).
Convention (fr. Convention) конвенција
This term has various meanings, including Овој термин има многу различни
(in the EU context) a group of people значења, вклучително (во контекст на ЕУ)

C representing the EU institutions, the

national governments and parliaments,
и група луѓе што ги претставуваат
институциите на ЕУ, националните влади
who come together to draw up an и парламенти, кои се здружиле за да
important document. Conventions of this изработат важен документ.
sort met to draw up the Charter of Конвенции од овој вид се состанаа за да
Fundamental Rights of the European ја подготват Повелбата за основните
Union and the draft EU Constitution. права на Европската унија и Нацртот на
Уставот на ЕУ.
Convention on the future of Конвенција за иднината на

Europe (fr. Convention sur l’avenir Европа
de l’Europe)
The European Convention (also known as Европската конвенција (исто така

the Convention on the future of Europe) позната и како Конвенција за иднината
was set up in December 2001. It had 105 на Европа) беше одржана во декември
members, representing the presidents or 2001 година. Имаше претставници од 105
prime ministers of the EU member states членки, претседатели или премиери на
and candidate countries, their national земјите-членки на ЕУ и земјите-
parliaments, the European Parliament and кандидатки, нивните национални
the European Commission. Its Chairman парламенти, Европскиот парламент и
was former French President Valéry Giscard Европската комисија. Нејзин претседавач
d’Estaing. The Convention’s job was to беше поранешниот француски
draw up a new Treaty that would set out претседател Валери Жискар Дестен.
clear rules for running the European Union Работата на Конвенцијата се состоеше во
after enlargement. It was, in effect, to be изработка на нов договор со кој ќе се
the Constitution of the EU (see above). The постават јасни правила за работата на
Convention completed its work on 10 July Европската унија по проширувањето.
2003. Тоа всушност требаше да биде Устав на
ЕУ (види погоре). Конвенцијата заврши
со нејзината работа на 10 јули 2003
година.
Convergence criteria (fr. Critères критериуми за приближување

de convergence)
In order to ensure the sustainable Со цел да се обезбеди одржливо

convergence required for the achievement приближување, потребно за
of economic and monetary union (EMU), постигнување Економска и монетарна
the Treaty sets five convergence criteria унија (ЕМУ/EMU), Договорот утврдува пет
which must be met by each Member State критериуми за приближување што треба
before it can take part in the third stage of секоја земја-членка да ги исполни пред
EMU and hence before it can adopt the таа да може да земе учество во третата
euro. Compliance is checked on the basis фаза на ЕМУ, т.е. пред да го усвои еврото.

of reports produced by the Commission

and the European Central Bank (ECB). The
Усогласувањето се проверува врз основа
на извештаи изготвени од страна на
C
criteria are: Комисијата и на Европската централна
• the ratio of government deficit to банка (ЕЦБ/ECB). Критериумите се
gross domestic product must not следниве:
exceed 3%; • односот на владиниот дефицит со
• the ratio of government debt to gross брутодомашниот производ не треба
domestic product must not exceed да надмине 3%;
60%; • односот на владиниот долг со
• there must be a sustainable degree of брутодомашниот производ не треба
price stability and an average inflation да надминува 60%;
rate, observed over a period of one • треба да постои еден одржлив
year before the examination, which степен на стабилност на цените и на
does not exceed by more than one просечна стапка на инфлација што
and a half percentage points that of треба да се зачува во период од
the three best performing Member една година пред испитувањето, а
States in terms of price stability; која не треба да надмине една и пол
• there must be a long-term nominal процентна точка од онаа на трите
interest rate which does not exceed најуспешни земји-членки земајќи ја
by more than two percentage points предвид стабилноста на цените;
that of the three best performing • треба да постои долгорочна
Member States in terms of price номинална каматна стапка, која не
stability; треба да надмине две процентни
• the normal fluctuation margins точки од онаа на трите најуспешни
provided for by the exchange-rate земји-членки во однос на
mechanism must be respected стабилноста на цените;
without severe tensions for at least • да се обезбеди почитување на
the last two years before the нормалните граници на флуктуација
examination. на курсниот механизам без
The convergence criteria are meant to поголеми тензии и тоа најмалку две
ensure that economic development within години пред испитувањето.
EMU is balanced and does not give rise to Критериумите на приближување се со
any tensions between the Member States. цел да обезбедат балансиран
The criteria relating to government deficit економскиот развој во рамките на ЕМУ и
and government debt must continue to be да не доведе до појава на тензии меѓу
met after the start of the third stage of земјите-членки. Критериумите во врска
EMU (1 January 1999). To this end, a со владиниот дефицит и владиниот долг
stability pact was adopted at the треба постојано да се исполнуваат по
Amsterdam European Council in June започнување на третата фаза на ЕМУ (1
1997 and enables the members of the јануари 1999 год.). За таа цел, донесен е
Euro-zone to coordinate national пакт за стабилност на Европскиот совет
government budget policies and avoid во јуни 1997 година во Амстердам, со кој
excessive government budget deficits. им се овозможува на членките од
еврозоната да ги координираат
политиките на буџетот на националните
влади и да одбегнуваат прекумерни
дефицити на владините буџети.

C Cooperation procedure (fr. постапка на соработка

Procédure de cooperation)
The cooperation procedure (Article 252 of Постапката на соработка (според членот

the EC Treaty) was introduced by the 252 од Договорот за ЕЗ) е воведена со
Single European Act (1986). It gave the Единствениот европски акт (1986 год.).
European Parliament greater influence in Со него, Европскиот парламент добива
the legislative process by allowing it two поголемо влијание врз законодавниот
“readings”. Initially, the scope of this процес дозволувајќи две „читања“.
procedure was considerably extended by Првично, опсегот на оваа постапка беше
the Treaty of Maastricht; the Treaty of значително проширен со Договорот од
Amsterdam then reversed the trend by Мастрихт; потоа со Договорот од
encouraging the codecision procedure Амстердам, тој процес се променува со
(Article 251 of the EC Treaty). The поттикнување на постапката на
cooperation procedure will therefore now соодлучување (според членот 251 од
apply exclusively to the field of economic Договорот за ЕЗ). Постапката на
and monetary union. соработка, според тоа, отсега
The cooperation procedure is always единствено ќе се применува на полето
initiated by a proposal from the на економската и монетарната унија.
Commission forwarded to the Council and Со постапката на соработка секогаш се
the European Parliament. In the context of започнува на предлог на Комисијата
a first reading, Parliament issues an доставен до Советот и до Европскиот
opinion on the Commission proposal. The парламент. Во контекст на првото
Council, acting by a qualified majority, читање, Парламентот дава мислење за
then draws up a common position, which предлогот на Комисијата. Советот,
is forwarded to Parliament together with дејствувајќи со квалификувано
all the necessary information and the мнозинство, потоа донесува заеднички
reasons which led the Council to adopt став, кој се доставува до Парламентот
this common position. заедно со сите потребни информации и
Parliament examines this common причини врз основа на што Советот го
position at second reading, and within донесол заедничкиот став.
three months may adopt, amend or reject Парламентот го разгледува овој
the common position. In the latter two заеднички став на второто читање, и во
cases, it must do so by an absolute рок од три месеци може да го усвои, да
majority of its members. If it rejects the го измени или да го отфрли овој
proposal, unanimity is required. заеднички став. Во последните два
The Commission then re-examines, within случаи, тоа мора да го спроведе со
one month, the proposal upon which the апсолутно мнозинство гласови на своите
Council based its common position and членови. Ако го одбие предлогот,
forwards its proposal to the Council; at its потребна е едногласност.
discretion it can include or exclude the Потоа Комисијата повторно го
amendments proposed by Parliament. разгледува предлогот во рок од еден
Within three months, the Council may месец врз основа на заеднички став на
adopt the re-examined proposal by Советот и го доставува предлогот до
qualified majority, amend it unanimously Советот; a негово дискреционо право е
or adopt the amendments not taken into да ги вклучи или да ги исклучи измените

consideration by the Commission, also

unanimously.
предложени од Парламентот.
Во рок од три месеци, Советот може да
C
In the cooperation procedure, the Council го усвои повторно разгледаниот предлог
may still exercise a veto by refusing to со квалификувано мнозинство гласови,
express its opinion on the amendments да го измени едногласно или да ги усвои
proposed by the European Parliament or измените без тие да се разгледани од
on the amended proposal from the Комисијата и тоа, исто така, едногласно.
Commission, thereby blocking the При постапката на соработка, Советот
legislative procedure. може да примени вето со одбивање да го
In accordance with the draft Reform Treaty, даде својот став за измените
the European Parliament, the Council and предложени од Европскиот парламент
the Commission shall consult each или за изменетиот предлог од
other and by common agreement make Комисијата, а со тоа може да ја блокира
arrangements for their cooperation. To законодавната постапка.
that end, they may, in compliance with the Во согласност со Нацрт- реформскиот
Treaties, conclude договор, Европскиот парламент, Советот
interinstitutional agreements which may и Комисијата се консултираат меѓу себе,
be of a binding nature. а со заедничка спогодба ја уредуваат
нивната соработка. За таа цел, во
согласност со договорите тие можат да
склучат меѓуинституционални спогодби
кои можат да бидат од обврзувачки
карактер.
Coreper (fr. Coreper) Корепер
The Permanent Representatives Комитетот на постојаните претставници

Committee or “Coreper” (Article 207 of the или „Корепер“ (според членот 207 од
Treaty establishing the European Договорот за основање на Европската
Community) is responsible for preparing заедница) е одговорен за
the work of the Council of the European подготвителната работа на Советот на
Union. It consists of the Member States’ Европската унија. Го сочинуваат
ambassadors to the European Union амбасадорите на земјите-членки во
(“Permanent Representatives”) and is Европската унија („постојаните
chaired by the Member State which holds претставници“), а со него претседава
the Council Presidency. земјата-членка која го има
Coreper occupies a pivotal position in the претседателството со Советот.
Community decision-making system, in Кореперот зазема централна позиција во
which it is both a forum for dialogue and a системот на донесување одлуки во
means of political control (guidance and Заедницата, кој претставува форум за
supervision of the work of the expert дијалог и средство за политичка
groups). контрола (насоки и надзор на работата
The agendas for Council meetings reflect на експертските групи).
the progress made in Coreper. They consist Дневниот ред на седниците на Советот
of A items, to be approved without го отсликуваат напредокот постигнат во
discussion following agreement within Кореперот. Тие се состојат од А-точки,

D Coreper, and B items, for discussion.

Coreper works in two configurations:
кои се одобруваат без расправа, по
постигнатиот договор во рамки на
• Coreper I, consisting of the deputy Кореперот, и Б-точки, за расправа.
permanent representatives, deals with Кореперот работи во два состава:
technical matters; • Корепер I, којшто го сочинуваат
• Coreper II, consisting of the замениците на постојаните
ambassadors, deals with political, претставници и работи на техничка
commercial, economic or institutional проблематика;
matters. • Корепер II, којшто го сочинуваат
амбасадори и работи на политичка,
трговска, економска или
институционална проблематика.
Democratic deficit (fr. Déficit демократски дефицит

démocratique)
An accusation of democratic deficit is Постојат обвинувања дека

sometimes levelled at the EU it complex демократскиот дефицит е поради
method of operating seems inaccessible to сложениот метод на работа на ниво на
ordinary people and because members of ЕУ, кој е тешко пристапен за обичниот
the Commission are not directly elected, човек, а и затоа што членовите на
though they are appointed by the Member Комисијата не се избираат на
States and are collectively accountable to непосредни избори, иако тие се
Parliament. назначени од земјите-членки и
колективно одговараат пред
Парламентот.
Derogation (fr. Dérogation) дерогација
Derogation is a temporary waiver from a Дерогација е времено ограничување на

Regulation or a Directive and is normally некоја регулатива или директива и
only granted by unanimous agreement of обично се одобрува единствено со
the Council of Ministers and for a limited едногласна спогодба на Советот на
period. министри и за ограничен временски
период.
Development aid (fr. Aide au помош за развој

développement)
The beginnings of the European Почетоците на развојната политика на

Community’s development policy Европската заедница се совпаѓаат со
coincided with the signature of the Treaty потпишување на Договорот од Рим во

of Rome in 1957, and the Member States’

overseas countries and territories were its
1957 година, а први корисници беа
прекуокеанските земји и територии на
D
first beneficiaries. However, it is only since земјите-членки. Меѓутоа, токму со
the entry into force of the Treaty on влегување во сила на Договорот за
European Union (the Maastricht Treaty, Европската унија (Договорот од
1993) that this policy has enjoyed a Мастрихт, 1993 год.) оваа политика доби
specific legal basis (Articles 177 to 181 of посебна правна основа (според
the EC Treaty). With the successive членовите од 177 до 181 од Договорот за
enlargements of the Union, cooperation ЕЗ). Со постепеното проширување на
has gradually extended to other countries, Унијата, соработката постепено се
such as the African, Caribbean and Pacific прошири и на други земји, како што се
countries (ACP) which have a particularly земјите од Африка, Карибите и
close and long-standing relationship with Пацификот (АКП/ACP), кои имаат
certain Member States. In addition to these особено блиски и долгорочни односи со
initial agreements, other countries also одредени земји-членки. Покрај овие
benefit from the Community’s почетни спогодби, други земји исто така
development policy, such as the countries имаа полза од развојната политика на
of Latin America and Asia. Заедницата, како што се земјите од
The main objective of the European Латинска Америка и од Азија.
Community’s development policy is to Главна цел на развојната политика на
eradicate poverty. This policy is Европската заедница е да се искорени
implemented not only through bilateral сиромаштијата. Оваа политика се
and regional agreements but also through спроведува не само преку билатерални и
specific programmes in certain sectors регионални спогодби, туку, исто така, и
such as health and education. The преку посебни програми во одредени
development policy also entails сектори како што се здравството и
cooperation with international institutions образованието. Развојната политика
and the participation of the Community подразбира, исто така, и соработка со
and Member States in initiatives меѓународни институции и учество на
implemented at global level such as the Заедницата и на земјите-членки во
Initiative for Highly Indebted Poor иницијативи спроведени на глобално
Countries. ниво, како што е Иницијативата за
Today, the Union is the main trading отпишување на долговите на
partner of developing countries and the најсиромашните земји.
main contributor to development aid. The Денес, Унијата е главен трговски партнер
European Community and its Member на земјите во развој и главен
States together provide 55% of придонесувач во помошта за развој.
international development aid. Европската заедница и нејзините земји-
членки заедно обезбедуваат 55% од
меѓународната помош за развој.

E Draft Reform Treaty amending Нацрт-реформски договор со

the treaty on European union кој се изменува Договорот за
and the treaty establishing the основање на Европската унија и
European Community (Treaty of Договорот за основање на
Lisbon) (fr. Le Traité de Lisbonne Европската заедница
modifiant le traité sur l'Union (Договорот од Лисабон)
européenne et le traité instituant la
Communauté européenne, signé à
Lisbonne - Traité de Lisbonne)
In October 2007, the informal European Во октомври 2007 година, неформалниот

Council in Lisbon adopted the final text of Европски совет во Лисабон ја донесе
the Treaty, as drawn up by the IGC so- последната верзија на текстот на
called Draft Reform Treaty. It is intended Договорот, составена од Меѓувладината
that the treaty would come into force on 1 конференција (МВК) т.н. Нацрт-
January 2009 in time for the 2009 реформски договор. Се планира Нацрт-
European elections later that year. If there договорот да влезе во сила на 1 јануари
is a delay in ratification pushing it beyond 2009 година, навреме за европските
that date, it will come into force on the first избори во 2009 година коишто треба да
day of the month following the last се случат подоцна истата година.
ratification Доколку има застој при ратификацијата
што ќе го пролонгира датумот,
Договорот ќе влезе во сила на првиот
ден од месецот што следи по последната
ратификација.
eEurope (fr. eEurope) е-Европа
The European Commission launched the Европската комисија започна со

eEurope initiative in December 1999, and иницијативата за „е-Европа“ во декември
it was approved by the Lisbon European 1999 година, а таа беше одобрена од
Council in March 2000. The Европскиот совет во Лисабон во март
communication adopted, “eEurope - an 2000 година. Усвоеното соопштение
information society for all”, is part of the „е-Европа – информатичко општество за
Lisbon Strategy which states that the сите“, е дел од Лисабонската стратегија
European Union should become, by 2010, со која се констатира дека Европската
the most competitive and dynamic унија до 2010 година треба да стане
knowledge-based economy in the world. најконкурентната и најдинамична
The main objectives of the initiative are економија заснована на знаење во
the following: светот. Главните цели на иницијативата
• bringing every citizen, home and се следниве:
school, every business and • да се овозможи секој граѓанин, секој

administration, into the digital age

and online;
дом и секое училиште, секое
претпријатие и администрација, да
E
• creating a digitally literate Europe, стигне до дигиталното доба и сите
supported by an entrepreneurial да бидат директно поврзани во
culture open to information мрежа;
technology; • да се создаде дигитално образована
• ensuring that the information society Европа, поддржана од една
is socially inclusive. претприемачка култура отворена за
To achieve this, the Commission adopted информатичката технологија;
the eEurope 2002 action plan in May 2000. • да се обезбеди општествено
The main actions were intended to вклучување на информатичкото
stimulate a cheaper, faster, more secure општество.
Internet, promote human and financial За да се постигне тоа, Комисијата го
investment and stimulate the use of the усвои акцискиот план „е-Европа 2002“ во
Internet. мај 2000 година. Главните активности
The eEurope 2005 action plan succeeded имаа за цел да стимулираат поевтин,
eEurope 2002. eEurope 2005 was побрз, побезбеден Интернет; да се
essentially focused on the deployment of унапреди инвестирањето како во
broadband access at competitive prices, човечки ресурси така и финансиски
network security and better use of инвестирања; а и да се стимулира
information technology by public bodies употребата на Интернет.
(“eGovernment”). По „е-Европа 2002“ следеше акцискиот
Launched in June 2005, the “i2010” план „е-Европа 2005“. „Е-Европа 2005“
initiative is a new strategy framework of главно е фокусирана на: развој на
the Commission in the field of the широкопојасен пристап по конкурентни
information society and the media. i2010 is цени, безбедност на мрежата и подобро
the first Commission initiative adopted in искористување на информатичката
the context of the revised Lisbon Strategy технологија од јавните тела (е-влада).
and the partnership for growth and Во јуни 2005 година започна
employment. иницијативата „и-2010“. Тоа е нова рамка
за стратегија на Комисијата на полето на
информатичкото општество и
медиумите. „И-2010“ е прва инцијатива
на Комисијата што е донесена во
контекст на ревидираната Лисабонска
стратегија и партнерството за развој и
вработување.
Employability (fr. Employabilité) способност за вработување
An individual’s ability to find or keep a job Претставува способност на поединец да

in a given socio-economic environment. најде работа или да ја задржи работата
Employability concerns the во дадена социоекономска средина.
appropriateness of skills in relation to the Способноста за вработување се
requirements of the labour market, so that однесува на соодветноста на вештините
the individual concerned can keep his or во однос на барањата на пазарот на

E her job or find a (new) job in reasonable

conditions in a reasonable length of time.
трудот, со што одредено лице може да
најде работа или да ја задржи или да
A project in favour of employability најде (нова) работа под прифатливи
concerns human resource development услови и во разумен временски период.
and particularly training. The employability Проект за способност за вработување се
of an individual can be examined indirectly однесува на развој на човечките
on the basis of pre-established factors (e.g. ресурси, а особено за обука.
qualifications, experience, mobility, Способноста на едно лице може да се
existence of job offers). испита и индиректно врз основа на
однапред утврдени фактори (на пр.:
квалификации, искуство, мобилност,
постоење на понуди за работа).
Enhanced cooperation (fr. засилена соработка4

Coopération renforcée)4
Enhanced cooperation allows those Со засилена соработка им се овозможува

countries of the Union that wish to на оние земји од Унијата што сакаат да
continue to work more closely together to продолжат да работат заедно да го
do so, while respecting the single направат тоа, при што треба да ја
institutional framework of the Union. The почитуваат единствената
Member States concerned can thus move институционална рамка на Унијата. На
forward at different speeds and/or towards тој начин тие земји-членки можат да одат
different goals. However, enhanced напред со различна брзина и/или кон
cooperation does not allow extension of различни цели. Меѓутоа, засилената
the powers as laid down by the Treaties. соработка не дозволува проширување
Moreover it may be undertaken only as a на овластувањата, како што е утврдено
last resort, when it has been established со договорите. Освен тоа, кон неа треба
within the Council that the objectives of да се прибегне единствено ако се утврди
such cooperation cannot be attained дека во рамки на Советот целите на
within a reasonable period by applying the таквата соработка не можат да се
relevant provisions of the Treaties. постигнат во разумен временски период
The general arrangements for enhanced со примена на односните одредби од
cooperation are laid down by the Treaty on договорите.
European Union (EU Treaty, Title VII) and Општите аранжмани за засилена
relate to both the European Union and the соработка се утврдени со Договорот за
European Community. In principle, at least Европската унија (Договорот за ЕУ,
eight States must be involved in enhanced Наслов VII) и се однесуваат како на
cooperation, but it remains open to any Европската унија, така и на Европската
State that wishes to participate. It may not
constitute discrimination between the 4 Cooperation renforcée’ секогаш треба да
се преведува со ‘enhanced cooperation’ на
англиски јазик и со „засилена соработка“
4 ‘Cooperation renforcée’ should always be на македонски јазик кога станува збор за
rendered by ‘enhanced cooperation’ in a Treaty Договорите. Во членовите 30 и 43 од ДЕУ се
context. Articles 30 and 43 of the TEU use ‘closer употребува „поблиска соработка“, но отсега
cooperation’, but ‘enhanced cooperation’ should натаму треба да се употребува „засилена
always be used from now on (unless quoting соработка“ (освен кога директно се цитира од
directly from the existing Treaty). постојниот Договор).

participating States and the others.

Enhanced cooperation must also further
заедница. Во принцип, најмалку осум
држави треба да се вклучени во
E
the Treaty objectives and respects the засилената соработка, но останува
whole of the acquis communautaire and отворено, секоја држава да одлучи дали
the powers of the various parties. It may сака да учествува. Не смее да постои
not apply to an area that falls within the дискриминација помеѓу државите што
exclusive competence of the Community. учествуваат и другите држави.
Under the EC Treaty, for example, the Засилената соработка мора, исто така, да
initiative for enhanced cooperation is ги подобри целите на Договорот и да го
taken by the Commission at the request of почитува целото acquis communautaire,
the Member States concerned, whereas како и овластувањата на различните
under the EU Treaty the initiative comes страни. Не треба да се применува во
from the Member States. In either case, област што потпаѓа во исклучива
institution of enhanced cooperation is надлежност на Заедницата.
subject to a decision of the Council, acting Согласно Договорот за ЕЗ, на пример,
by a qualified majority. The Treaty of иницијативата за засилена соработка ја
Amsterdam incorporated the “enhanced презема Комисијата на барање на
cooperation” concept into the Treaty on одредена земја-членка, додека согласно
European Union as regards judicial Договорот за ЕУ, иницијативата е на
cooperation on criminal matters and into предлог на земјите-членки. Во секој
the Treaty establishing the European случај, востановувањето на засилената
Community. The Treaty of Nice introduced соработка е предмет на одлука на
major changes aimed at simplifying the Советот, со примена на квалификувано
mechanism. In particular, a Member State мнозинство. Договорот од Амстердам го
may not oppose the establishment of вградува поимот на „засилена
enhanced cooperation as originally соработка“ во однос на судската
allowed by the Treaty of Amsterdam. соработка на кривични предмети и во
According to the Draft reform Treaty, the Договорот за основање на Европската
decision authorising enhanced заедница. Со Договорот од Ница се
cooperation shall be adopted by the воведуваат големи промени со цел да се
Council as a last resort, when it has поедностави механизмот. Конкретно,
established that the objectives of such ниедна земја-членка не може да се
cooperation cannot be attained within a спротивстави на востановувањето на
reasonable period by the Union as a whole, засилената соработка како што тоа беше
and provided that at least nine Member претходно можно со Договорот од
States participate in it. Acts adopted in the Амстердам.
framework of enhanced cooperation shall Во согласност со Нацрт-реформскиот
bind only participating Member States. договор, Советот донесува одлука за
They shall not be regarded as part of the овластување на засилена соработка како
acquis which has to be accepted by последно решение, но откако ќе се
candidate States for accession to the утврди дека Унијата како целина не може
Union. да ги постигне целите на таквата
соработка во разумен период и под
услов да учествуваат најмалку девет
земји-членки. Актите кои се донесуваат
во рамките на засилената соработка ги
обврзуваат само земјите-членки кои
учествуваат во неа. Тие не се сметаат за

E дел од правото на ЕУ, коешто земјите-

кандидатки мораат да го прифатат за
влез во Унијата.
Enlargement (fr. Elargissement) проширување
Enlargement refers to the expansion of the Проширувањето се однесува на

EU to take in new Member States. зголемување на ЕУ со нови земји-
Enlargement is one of the EU’s most членки.
powerful policy tools. The pull of the EU Проширувањето е една од најмоќните
has helped to transform Central and алатки на политиката на ЕУ. Постојаниот
Eastern Europe into modern, well- напор на ЕУ помогна да се
functioning democracies. More recently, it трансформираат Централна и Источна
has inspired far-reaching reforms in Turkey, Европа во модерни, функционални
and the Western Balkans. All European демократии. Неодамна, со неа се
citizens benefit from having neighbours поттикнаа далекосежни реформи во
that are stable democracies and Турција и на Западниот Балкан. Сите
prosperous market economies. европски граѓани имаат корист од тоа
Enlargement is a carefully managed да имаат соседи со стабилни
process which helps the transformation of демократии и перспективни пазарни
the countries involved, extending peace, економии. Проширувањето е
stability, prosperity, democracy, human внимателно управуван процес, кој
rights and the rule of law across Europe. помага во трансформацијата на земјите
The European Union has undergone a што се вклучени, со цел да се одржи
number of enlargements since its creation. мирот, стабилноста, просперитетот,
More and more countries have joined the демократијата, човековите права и
first six Member States. The EU has 27 владеењето на правото во цела Европа.
Member States today. Европската унија има неколку
проширувања од нејзиното постоење.
Сè повеќе и повеќе земји се
приклучуваат на првите шест земји-
членки. ЕУ денес брои 27 земји-членки.
Eurobarometer (fr. Eurobaromètre) Евробарометар
This is a Commission service, set up in Тоа е служба на Комисијата, основана во

1973, which measures and analyses trends 1973 година, која ги мери и ги анализира
in public opinion in all the member states движењата на јавното мислење во сите
and in the candidate countries. Knowing земји-членки и во земјите-кандидатки.
what the general public thinks is important Да се знае што мисли општата јавност е
in helping the European Commission draft важно, затоа што со тоа ў се помага на
its legislative proposals, take decisions and Европската комисија да ги подготви
evaluate its work. Eurobarometer uses нејзините законодавни предлози, да
both opinion polls and focus groups. Its донесува одлуки и да ја оцени нејзината

surveys lead to the publication of around

100 reports every year.
работа. Евробарометарот ги користи и
јавните анкети и фокус-групите.
E
Нејзините анкети опфаќаат публикации
од околу 100 извештаи секоја година.
Eurocrat (fr. Eurocrate) еврократ
The term “Eurocrats” (a pun on the word Терминот „еврократ“ (игра на зборот
“bureaucrats”) refers to the many „бирократ“) се однесува на неколку
thousands of EU citizens who work for the илјади граѓани на ЕУ, кои работат за
European institutions (Parliament, the европските институции (Парламентот,
Council, the Commission, etc.) Советот, Комисијата итн.).
Eurojust (fr. Eurojust) европравда
A body of judges, prosecutors, and police Тело составено од судии, обвинители и

officers from each Member State which полициски службеници од секоја земја-
works to ensure co-operation between членка, кое работи на обезбедување
national prosecuting authorities and to соработка помеѓу националните
support investigations into serious cross- обвинителни власти и помага во
border and organised crime. Formerly истрагите за тежок прекуграничен и
known as the European Judicial Co- организиран криминал. Порано, позната
operation Unit, the establishment of како Европска единица за судска
Eurojust was proposed by the Tampere соработка, на предлог од Европскиот
European Council in October 1999. It was совет од Тампере во октомври 1999
formally set up by a Council Decision in година беше формирана Европравда.
February 2002. Истата, формално е основана со одлука
на Советот во февруари 2002 година.
Euroland (fr. Euroland) евроленд (евроземја)
This is an unofficial nickname for what is Тоа е неофицијален прекар за она што
officially called “the euro area”, also often официјално се нарекува „еврообласт“,
referred to as “the euro zone”. This area но, исто така, се нарекува и „еврозона“.
consists of the EU member states that have Оваа област ја сочинуваат земјите-
adopted the euro as their currency. So far членки на ЕУ, кои го усвоија еврото како
the countries involved are Austria, нивна валута.
Belgium, Finland, France, Germany, Greece, Досега тоа се: Австрија, Белгија, Финска,
Ireland, Italy, Luxembourg, Netherlands, Франција, Германија, Грција, Ирска,
Portugal and Spain, and Slovenia which Италија, Луксембург, Холандија,
introduced the euro recently. Португалија и Шпанија , а од неодамна и
Словенија.

E EUROPA (fr. EUROPA) EUROPA

This is not really eurojargon. It is the Latin Ова, всушност, не е еврожаргон. Тоа е
name for Europe, and it is also the name of латинско име за Европа, но, исто така, е
the European Union’s official website. This име и за официјалната веб-страница на
contains a wealth of useful information Европската унија. Таа содржи мноштво
about the EU, regularly updated, and it is на корисни информации за ЕУ, кои
available in all the official languages of the редовно се ажурираат, а може да се
EU. најдат информации на сите официјални
јазици на ЕУ.
Europe “à la carte” европа „на мени“
This refers to the idea of a non-uniform Се однесува на идејата на невоедначен

method of integration which allows метод на интегрирање со кој им се
Member States to select policies as if from овозможува на земјите-членки да ги
a menu and involve themselves fully in изберат политиките, како од мени и
those policies; there would still be a целосно да се вклучат во тие политики, a
minimum number of common objectives. сепак да се задржи минималниот број на
заеднички цели.
Europe agreement (fr. Accord европска спогодба

européen)
A Europe agreement is a specific type of Европската спогодба е посебен вид на

association agreement between the спогодба за асоцијација помеѓу
European Union and the Central and Европската унија и земјите од Централна
Eastern European countries that и Источна Европа кои последователно
subsequently became EU candidate станаа земји-кандидатки за ЕУ.
countries. The Europe agreement is based Европската спогодба се заснова на
on respect for human rights, democracy, почитување на човековите права,
the rule of law and the market economy. демократијата, владеење на правото и
It is a bilateral agreement that fosters a пазарната економија.
special relationship between the two Тоа е билатерална спогодба со која се
parties, particularly with a view to засилуваат посебните односи меѓу две
accession to the European Union. It страни, особено во однос на
therefore forms the framework for: пристапување кон Европската унија.
• setting up a political dialogue; Според тоа таа претставува рамка за:
• establishing business relations, • воспоставување политички дијалог;
particularly within a free-trade area; • воспоставување деловни односи,
• developing economic, cultural, social особено во рамки на слободната
and financial cooperation; трговска зона;
• aligning national legislation with • развивање на економска, културна,
Community legislation. социјална и финансиска соработка;

The Europe agreement also covers the

creation of the institutions needed to
• усогласување на домашното
законодавство со тоа на Заедницата.
E
operate it. As one of the components of Со Европската спогодба се опфаќа и
the enhanced pre-accession strategy, the градење на институциите чиешто
agreement and its institutions make a full функционирање е потребно за нејзино
contribution to the pre-accession process, спроведување. Како една од
particularly by monitoring the objectives компонентите на засилената
and priorities identified in the accession претпристапна стратегија, спогодбата и
partnership. Bulgaria and Romania are the односните институции придонесуваат
last two candidate countries to benefit целосно кон процесот на
from this type of agreement. претпристапување, особено со следење
Turkey, on the other hand, concluded an на целите и приоритетите определени
“association” agreement based on trade со партнерството за пристапување.
and cooperation relations with a view to Бугарија и Романија се последните две
establishing a customs union. Cyprus and земји-кандидатки што го примениле
Malta also enjoyed such association овој тип на спогодба.
agreements prior to their accession. Турција, од друга страна, склучи
Bilateral relations between the Republic of спогодба за „асоцијација“, заснована врз
Macedonia and Croatia on the one hand, трговија и односи на соработка со цел
and the EU on the other, are governed by востановување царинска унија. Кипар и
stabilisation and association agreements, Малта, исто така, потпишаа такви
in accordance with EU policy on the спогодби за асоцијација пред нивното
countries of the Western Balkans. These пристапување. Билатералните односи
latter agreements are tailored to the меѓу Република Македонија и Хрватска,
specific conditions in the region and the од една страна, и ЕУ, од друга страна, се
countries of the Western Balkans and are регулирани со спогодби за
based on a similar model to the Europe стабилизација и асоцијација, во
agreements. согласност со политиката на ЕУ за
земјите од Западен Балкан. Овие,
последниве спогодби се приспособени
во согласност со специфичните услови
во регионот и земјите на Западниот
Балкан и се засноваат на сличен модел
како и eвропските спогодби.
Europe Day, 9th May (fr. Journée Денот на Европа, 9 Мај

de l’Europe, le 9 mai)
It was on 9 May 1950 that Robert Schuman На 9 мај 1950 година Роберт Шуман
(then French Foreign Minister) made his (тогаш француски министер за
famous speech proposing European надворешни работи) го одржа неговиот
integration as the way to secure peace and познат говор во кој ја предложи
build prosperity in post-war Europe. His европска интеграција како начин да се
proposals laid the foundations for what is обезбеди мир и да се изгради
now the European Union, so 9 May is просперитетна поствоена Европа.
celebrated annually as the EU’s birthday. Неговите предлози ги поставија

E темелите за она што е Европската унија

денес, па затоа 9 Мај се прославува
секоја година како роденден на ЕУ.
European integration (fr. eвропска интеграција

Intégration européenne)
This means building unity between Тоа значи градење единство меѓу
European countries and peoples. Within европските земји и народи. Во рамките
the European Union it means that на Европската унија тоа значи дека
countries pool their resources and take земјите ги здружуваат нивните ресурси
many decisions jointly. This joint decision- и заеднички донесуваат многу одлуки.
making takes place through interaction Ова заедничко донесување одлуки се
between the EU institutions (the одвива преку соработка и меѓусебно
Parliament, the Council, the Commission, дејствување помеѓу институциите на ЕУ
etc.). (Парламентот, Советот, Комисијата итн.).
European Partnerships (fr. eвропски партнерства

Partenariats européens)
European Partnerships are instruments of Европските партнерства се инструменти

the stabilisation and association process на процесот на стабилизација и
and lay down the principles, priorities and асоцијација, со кои се утврдуваат
conditions of the relations between the принципите, приоритетите и условите
European Union and Western Balkan на односите меѓу Европската унија и
countries. They are established for each земјите од Западниот Балкан. Тие се
Western Balkan country and serve to утврдуваат посебно за секоја земја од
prepare these potential candidate Западниот Балкан и служат да ги
countries for European integration. They подготват овие потенцијални земји-
aim to promote stability in the Western кандидатки за европска интеграција. Тие
Balkan region while bringing it closer to имаат за цел да ја подобрат стабилноста
Community standards through alignment во регионот на Западниот Балкан со
with the acquis. нивно приближување кон стандардите
на Заедницата преку усогласување со
acquis-то.
Europol (European Police Office) Европол

(fr. Europol (Office européen de
police))
Europol provides a structure for Европол дава рамка за развој на

developing police cooperation between полициската соработка меѓу земјите-

Member States in preventing and

combating serious forms of international
членки во спречување и во борба
против тешки форми на меѓународен
F
organised crime. It initially confined its организиран криминал. Во почетокот
efforts to the fight against drugs, but its беше ограничен на борба против
terms of reference were gradually дрогата, но постепено опсегот на
extended to other serious crimes, such as надлежности се прошири и на други
clandestine immigration networks, тешки форми на криминал, како што се:
trafficking in stolen vehicles, human тајните мрежи на имигрирање, трговија
trafficking, child pornography, со украдени возила, трговија со луѓе,
counterfeiting currency and falsification of детска порнографија, фалсификување
other means of payment, trafficking in пари и фалсификување други платежни
radioactive and nuclear substances, средства, трговија со радиоактивни и со
terrorism and money laundering. нуклеарни супстанции, тероризам и
„перење“ пари.
Eurosceptic (fr. Eurosceptique) евроскептик
This term is often used to mean a person Овој термин често пати се користи за да
who is opposed to European integration or означи лице кое се противи на европската
who is “sceptical” of the EU and its aims. интеграција или кое е „скептик“ во однос
на ЕУ и нејзините цели.
Fortress Europe (fr. La Forteresse тврдината Европа

Europe)
Овој израз често пати се користи за да
This expression is often used to mean an означи однос со кој се сака да се
attitude that wants to defend Europe from одбрани Европа од надворешните
outside influences, especially cultural влијанија, особено од културните
influences. The term “Fortress Europe” влијанија. Терминот „Тврдината Европа“
often appears in discussions about asylum често пати се јавува во дискусии во
and immigration regulations. врска со азилот и регулативата за
имиграција.
Four freedoms (fr. Les quatre четирите слободи

libertés)
One of the great achievements of the EU Една од големите придобивки на ЕУ е

has been to create a frontier-free area создавање област без граници во чии
within which (1) people, (2) goods, (3) рамки: (1) луѓето, (2) стоката, (3) услугите
services and (4) money can all move и (4) капиталот слободно можат да се
around freely. This four-fold freedom of движат. Оваа четиристрана слобода на
movement is sometimes called “the four движење понекогаш се нарекува
freedoms”. „четирите слободи“.

H Framework legislation (fr. рамковно законодавство

Législation-cadre)
This is generally a statement of aims and Најчесто, тоа е изложување цели и

principles within a specified policy area. принципи во рамки на одредена
They rarely have binding legislative force политичка област. Тие сами по себе
in themselves, instead they set policy ретко имаат обврзувачка законодавна
parameters to be followed up by more сила. Наместо тоа, тие ги поставуваат
specific legislation, possibly several acts on параметрите на политиката по кои треба
detailed aspects of the general policy area да се донесат поспецифични законски
covered by the framework act. акти, по можност неколку акти за
деталните аспекти на општата политика
на областа што е опфатена со
рамковниот акт.
Free trade area (fr. Zone de libre слободна трговска зона

échange)
This means a group of countries that have Тоа значи група земји што ги отстраниле
removed barriers to trade between them пречките за трговија меѓу нив, пречки
– barriers such as import tariffs and quotas. како што се увозните царини и квотите.
Several free trade areas have been Во светот постојат неколку зони на
established around the world: Mercosur in слободна трговија: Меркосур во Јужна
South America, NAFTA in North America Америка, НАФТА во Северна Америка и
and EFTA in Europe. The European Union is ЕФТА во Европа. Европската унија е, исто
also a free trade area, but it is much more така, слободна трговска зона, но таа е
than that because it is built on a process of многу повеќе од тоа, бидејќи е
economic and political integration, with изградена врз процес на економска и на
joint decision-taking in many policy areas. политичка интеграција, со заедничко
донесување одлуки во многу политички
области.
Harmonisation (fr. Harmonisation) усогласување
This may mean bringing national laws into Тоа значи да се усогласат националните
line with one another, very often in order закони едни со други, честопати за да се
to remove national barriers that obstruct отстранат националните пречки во
the free movement of workers, goods, слободното движење на работници, на
services and capital. In other words, стока, на услуги и на капитал. Со други
harmonisation means making sure that, on зборови, усогласувањето значи дека, за
any particular issue for which the EU has секое посебно прашање за кое е
responsibility, the rules laid down by the одговорна ЕУ, прописите утврдени од

different EU countries impose similar

obligations on citizens of all those
различните земји на ЕУ воведуваат
слични обврски за граѓаните во сите тие
I
countries and that they impose certain земји и дека воведуваат одредени
minimum obligations in each country. минимални обврски во секоја земја.
Harmonisation can also mean co- Усогласувањето, исто така, значи
ordinating national technical rules so that координација на националните
products and services can be traded freely технички прописи, со цел да може
throughout the EU. Contrary to popular слободно да се тргува со производите и
myth, this does not mean pointlessly услугите низ целата ЕУ.
standardising everything from the Спротивно на познатиот мит, тоа не
curvature of cucumbers to the colour of значи бесмислено стандардизирање на
carrots. Often it simply means that EU сè, од тоа колку се искривени
countries recognise one another’s safety краставиците до бојата на морковите.
rules. Многу почесто тоа значи дека земјите на
ЕУ ги прифаќаат и ги признаваат меѓу
себе прописите за безбедност.
Intergovernmental (fr. меѓувладина

Intergouvernemental)
This literally means “between Буквално значи „помеѓу влади“. Во ЕУ, за

governments”. In the EU, some matters некои работи како што се прашањата од
such as security and defence issues are областа на безбедноста и на одбраната,
decided purely by intergovernmental решенија се донесуваат само со
agreement (i.e. agreement between the меѓувладина спогодба (т.е. спогодба
governments of the EU countries), and меѓу владите на земјите на ЕУ), а не со
not by the ‘Community method’. These „методот на Заедницата“. Овие
intergovernmental decisions are taken by меѓувладини одлуки се донесуваат од
ministers meeting in the Council of the министрите, кои се состануваат во
European Union, or at the highest level by Советот на Европската унија или на
the prime ministers and/or presidents of највисоко ниво од премиерите и/или
the EU countries, meeting as the European претседателите на земјите на ЕУ, кои се
Council. состануваат како Европски совет.
Legal instruments (fr. Instruments правни инструменти

juridiques)
Strictly speaking, Community law consists Попрецизно, правото на Заедницата се

of the founding Treaties (primary состои од основачките договори
legislation) and the provisions of (примарното законодавство) и
instruments enacted by the Community одредбите на инструментите донесени
institutions (secondary legislation). The од институциите на Заедницата
latter refers to Decisions, Directives, (секундарното законодавство).
Opinions, Recommendations and Последниве опфаќаат одлуки,

L Regulations.
The term Community legal instruments
директиви, мислења, препораки и
регулативи.
refers to the instruments available to the Значи, терминот правни инструменти на
Community institutions to carry out their Заедницата се однесува на
tasks under the Treaty establishing the расположливите инструменти на
European Community with due respect for институциите на Заедницата за
the subsidiarity principle. They are: спроведување на нивните задачи во
• regulations: these are binding in their согласност со Договорот за основање на
entirety and directly applicable in all Европската заедница целосно
Member States; почитувајќи го принципот на
• directives: these bind the Member супсидијарност. Тоа се:
States as to the results to be achieved; • регулативи: Тие се целосно
they have to be transposed into the обврзувачки и директно
national legal framework and thus применливи во сите земји-членки;
leave margin for manoeuvre as to the • директиви: Тие ги обврзуваат
form and means of implementation; земјите-членки во однос на
• decisions: these are fully binding on резултатите што треба да се
those to whom they are addressed; постигнат; тие треба да се пренесат
• recommendations and opinions: these во националната законска рамка и
are non-binding, declaratory на тој начин оставаат простор за
instruments. маневар во однос на формата и на
In addition to these instruments listed in начините на спроведување;
Article 249 of the EC Treaty, practice has • одлуки:Тие се целосно обврзувачки
led to the development of a whole series за оние на кои се наменети;
of sui generis documents: interinstitutional • препораки и мислења: Тие не се
agreements, resolutions, conclusions, обврзувачки, туку се декларативни
communications, green papers and white инструменти.
papers. Покрај овие инструменти содржани во
Moreover, under the second and third членот 249 од Договорот за ЕЗ, во
pillars, specific legal instruments are used, практиката постои една цела серија на
such as strategies, joint action and суи генерис документи:
common positions in the area of the CFSP, меѓуинституционални спогодби,
and decisions, framework decisions, joint резолуции, заклучоци, соопштенија,
positions and conventions in the area of зелени книги и бели книги. Освен тоа, со
JHA. In accordance with the Draft Reform вториот и со третиот столб се користат
Treaty mandate, the idea of renaming and специфични правни инструменти, како
restructuring the legal instruments of the што се: стратегии, заеднички акции и
EU has been dropped, except for заеднички ставови во областа на ЗНБП,
redefining a ‘decision’ along the lines of потоа одлуки, рамковни одлуки,
the Constitutional Treaty. The name of a заеднички ставови и конвенции во
legal instrument will therefore (as at областа на ПВР. Во согласност со Нацрт-
present) not indicate whether it is a реформскиот договор, идејата за
legislative act. However, as in the повторно структурирање на правните
Constitutional Treaty, the specific types of инструменти на ЕУ отпадна, со исклучок
legal acts adopted in the current second на редефинирањето на „одлуката“ во
and third pillars have been abolished, and согласност со Уставниот договор.
foreign policy acts will take the form of ‘. Оттука, името на правниот инструмент
To exercise the Union's competences the (како што е сега) нема да покажува дали

institutions shall use as legal instruments,

European laws, European framework laws,
тој е законодавен акт. Меѓутоа, како и
кај Уставниот договор, специфичните
M
European regulations, European decisions, видови на правни акти што се донесени
recommendations and opinions. во сегашните втор и трет столб се
A European law shall be a legislative act of укинати, а актите за надворешна
general application. It shall be binding in политика ќе имаат форма на „одлуки“.
its entirety and directly applicable in all За да се извршуваат надлежностите на
Member States. институциите на Унијата се употребуваат
A European framework law shall be a следните правни инструменти: европски
legislative act binding, as to the result to закони, европски рамковни закони,
be achieved, upon each Member State to европски регулативи, европски одлуки,
which it is addressed, but shall leave to the препораки и мислења.
national authorities the choice of form and Европскиот закон е правен акт со општа
methods. примена. Во целост е обврзувачки и
A European regulation shall be a non- директно е применлив за сите земји-
legislative act of general application for членки.
the implementation of legislative acts and Европскиот рамковен закон е
of certain provisions of the Constitution. It законодавен акт којшто е обврзувачки
may either be binding in its entirety and во однос на резултатите што треба да се
directly applicable in all Member States, or постигнат, за секоја земја-членка на која
be binding, as to the result to be achieved, се однесува, но се остава на
upon each Member State to which it is националните власти да ги изберат
addressed, but shall leave to the national формата и методите.
authorities the choice of form and Европска регулатива е незаконодавен
methods. акт со општа примена за спроведување
A European decision shall be a non- на законодавните акти и одредени
legislative act, binding in its entirety. A одредби од Уставот. Може да биде или
decision which specifies those to whom it целосно обврзувачка и директно
is addressed shall be binding only on применлива за сите земји-членки, или да
them. биде обврзувачка во однос на
Recommendations and opinions shall have резултатот што треба да се постигне, за
no binding force. секоја земја-членка на која се однесува,
но на националните власти им се остава
избор во однос на формата и методите.
Европската одлука е незаконодавен акт
кој е целосно обврзувачки. Одлука во
која се наведуваат оние на кои таа се
однесува е обврзувачка само за нив.
Препораките и мислењата немаат
обврзувачки карактер.
Member State (fr. État Membre) земја-членка
The countries that belong to an Земјите што припаѓаат на некоја

international organisation are its “member меѓународна организација се нејзини
states”. The term is also often used to „земји-членки“. Терминот често пати се

N mean the governments of those countries.

It is a country which is a member of the
употребува и да ги означи владите на
тие земји.
European Union. There are now twenty Тоа е земја што е членка на Европската
seven Member States of the European унија. Сега има дваесет и седум земји-
Union. членки на Европската унија.
They are the following: Тие се следниве:
Austria, Belgium, Bulgaria, Cyprus, Czech Австрија, Белгија, Бугарија, Кипар,
Republic, Denmark, Estonia, Finland, Чешка, Данска, Естонија, Финска,
France, Germany, Greece, Hungary, Ireland, Франција, Германија, Грција, Унгарија,
Italy, Latvia. Lithuania, Luxembourg, Malta, Ирска, Италија, Латвија, Литванија,
Netherlands, Poland, Portugal, Romania, Луксембург, Малта, Холандија, Полска,
Slovakia, Slovenia, Spain, Sweden, United Португалија, Романија, Словачка,
Kingdom. Словенија, Шпанија, Шведска и
Обединетото Кралство.
“Multi-speed” Europe (fr. Europe Европа „со повеќе брзини“

« à plusieurs vitesses »)
“Multi-speed” Europe is the term used to Европа „со повеќе брзини“ е термин што
describe the idea of a method of се употребува за да се опише идејата на
differentiated integration whereby методот на различно интегрирање со
common objectives are pursued by a кое група на земји-членки, кои се
group of Member States both able and способни и кои сакаат да напредуваат ги
willing to advance, that the others will следат заедничките цели, додека другите
follow later. истите ќе ги следат подоцна.
This refers to the theoretical possibility Всушност, тоа се однесува на теоретска
that, in future, a particular “core” group of можност, во иднина, посебна
EU Member States may decide to move „централна“ група на земјите-членки на
faster than others along the road of ЕУ да одлучи да се развива побрзо од
European integration. It is already possible другите на патот на европската
for a group of EU countries to work интеграција. Веќе е можно една група
together more closely than others under земји на ЕУ да работат заедно поблиску
an arrangement known as “enhanced co- од другите, преку аранжмани познати
operation”. како „засилена соработка“.
National Action Plans (fr. Plans национални акциски планови

d’action nationaux)
National Action Plans are the basic tool of Националните акциски планови се
the so called open method of основна алатка на таканаречениот
coordination. The Member States regularly отворен метод на координација.
draw up National Action Plans (on Земјите-членки редовно подготвуваат
employment, social inclusion) национални акциски планови (за

implementing policy guidelines, which are

analysed by the Commission and the
вработување, социјална вклученост) со
примена на насоките на политиките, а
N
Council. The results, presented in a Joint кои ги анализира Комисијата и Советот.
Report, serve as a basis for making Резултатите што се поднесуваат како
recommendations to Member States in заеднички извештај, служат како основа
respect of their policies in the field under за препораки до земјите-членки во
consideration. однос на нивните политики на полето
кое се разгледува.
Neighbourhood Policy (fr. добрососедска политика

Politique de voisinage)
The European Neighbourhood Policy (ENP) Европската добрососедска политика
seeks to establish special relations with the (ЕДП/ENP) помага во утврдување на
neighbouring countries of Eastern Europe, посебни односи со соседните земји на:
the Southern Mediterranean and the Источна Европа, Јужниот Медитеран и
Southern Caucasus for which accession is Јужен Кавказ, за кои не е предвидено
not in prospect. It was instituted as early as пристапување кон Унијата. Воспоставена
2003 to share the benefits of enlargement е на почетокот на 2003 година за да се
with the neighbouring countries and avoid споделат придобивките од
the emergence of new divisions, and forms проширувањето со соседните земји и да
part of the European security strategy. се одбегне појава на нови поделби, како
The ENP focuses on enhancing the existing и да стане дел од европската
relations with the various neighbouring безбедносна стратегија.
countries in order to promote democracy, ЕДП се сосредоточува на засилување на
freedom, prosperity, security and stability. постојните односи со одделните
However, the establishment of such special соседни земји со цел да ја унапреди
relations depends on a mutual interest in демократијата, слободата,
upholding common values: democracy, просперитетот, безбедноста и
the rule of law, human rights, good стабилноста. Меѓутоа,
governance, the principles of a market воспоставувањето на такви посебни
economy and sustainable development. односи зависи од заедничкиот интерес
The policy is put into effect by means of во потврдувањето на заедничките
bilateral action plans reflecting the needs вредности: демократијата, владеење на
of the neighbour concerned and the правото, човековите права, доброто
reciprocal interests of that country and the владеење, принципите на пазарна
Union. These plans set out an agenda for a економија и на одржлив развој.
period of three to five years, covering Политиката се остварува со помош на
political and economic reforms, closer билатерални акциски планови со кои се
alignment of legislation with that of the прикажуваат потребите на конкретниот
Community, participation in certain сосед и реципрочните интереси на таа
Community programmes and the земја и на Унијата. Со овие планови се
development or strengthening of подготвува агенда за период од три до
cooperation and dialogue. пет години, кои опфаќаат политички и
економски реформи, поголемо
усогласување на законодавството со тоа
на Заедницата, учество во некои

O програми на Заедницата и развој или

засилување на соработката и на
дијалогот.
Non-discrimination principle (fr. принцип на недискриминација

Principe de non-discrimination)
The aim of this principle is to ensure Целта на овој принцип е да се обезбеди

equality of treatment for individuals еднаков третман за поединците без
irrespective of nationality, sex, racial or оглед на: националност, пол, раса или
ethnic origin, religion or belief, disability, етничко потекло, религија или
age or sexual orientation. верување, попреченост во развојот,
Article 12 of the EC Treaty outlaws any возраст или сексуална ориентација.
discrimination on the grounds of Членот 12 од Договорот за ЕЗ отфрла
nationality. Under the Treaty of секаква дискриминација врз основа на
Amsterdam a new Article 13 has been националност. Согласно Договорот за ЕЗ
written into the EC Treaty to reinforce the од Амстердам додаден е нов член 13 во
guarantee of non-discrimination laid down Договорот со кој се засилува
in the Treaties and extend it to the other гаранцијата за недискриминација
cases cited above. утврдена во договорите и неа ја
As regards measures to combat проширува на претходно споменатите
discrimination, the Draft Reform Treaty случаи.
provides for the EU’s powers to be Во однос на мерките за борба против
extended to enable it to lay down the дискриминацијата, Нацрт-реформскиот
“basic principles” underpinning incentive договор обезбедува овластувањата на
measures in this field. ЕУ да се прошират со цел да се утврдат
„основните принципи“ со кои се
поддржуваат мерките на поттикнување
на ова поле.
Official languages (fr. Langues официјални јазици

officielles)
From 1 January 2007 there are 23 official Од 1 јануари 2007 г. постојат 23

languages in the European Union: официјални јазици на Европската унија:
Bulgarian, Czech, Danish, Dutch, English, бугарски, чешки, дански, холандски,
Estonian, Finnish, French, German, Greek, англиски, естонски, фински, француски,
Hungarian, Irish, Italian, Latvian, германски, грчки, унгарски, ирски,
Lithuanian, Maltese, Polish, Portuguese, италијански, латвиски, литвански,
Romanian, Slovak, Slovenian, Spanish, and малтешки, полски, португалски,
Swedish. романски, словачки, словенечки,
All official languages of the EU are also шпански и шведски јазик.
working languages. Сите официјални јазици на ЕУ се и
EU legislation is published in all the official работни јазици на ЕУ.

languages, and you may use any of these

languages to correspond with the EU
Законодавството на ЕУ се објавува на
сите официјални јазици и може да се
O
institutions. In addition, of course, there употребува кој и да е од овие јазици за
are many other languages spoken in кореспонденција со институциите на ЕУ.
Europe, and this diversity of national and Покрај нив, се разбира, постојат многу
regional languages is something други јазици што се зборуваат во
Europeans cherish. It is part of their rich Европа, и оваа разновидност на
cultural heritage. националните и на регионални јазици е
тоа што Европејците го негуваат. Тоа е
дел од нивното богато културно
наследство.
Ombudsman (Médiateur Европски правобранител

européen)
The position of Ombudsman was Функцијата правобранител беше

established by the Treaty on European воспоставена со Договорот за
Union (Maastricht, 1992) to ensure sound Европската унија (Мастрихт, 1992
administration and administrative година) за да се обезбеди стабилна и
transparency at EU institutional level. транспарентна администрација на
The Ombudsman is appointed by the институционално ниво во ЕУ.
European Parliament after each election Правобранителот го назначува
for the duration of Parliament’s term of Европскиот парламент по секои избори
office (five years). во траење исто колку и мандатот на
He is empowered to receive complaints Парламентот (пет години).
from any citizen of the Union or any Тој е овластен да прима жалби од секој
natural or legal person residing in a граѓанин на Унијата или од кое било
Member State concerning instances of физичко или правно лице-жител на
maladministration in the activities of the некоја од земјите-членки, а во врска со
Community institutions or bodies (with the случаи на лошо и на неправилно
exception of the Court of Justice and the работење на институциите или на телата
Court of First Instance). For example, на Заедницата (со исклучок на Судот на
complaints may be based on lack or denial правдата и на Првостепениот суд). На
of access to information, on unjustified пример, жалбите може да се поради:
administrative delay, on unfairness or недостаток или одбивање пристап до
discrimination, or on lack of transparency. информации, за неоправдано
The Ombudsman can open an административно доцнење, за нефер
investigation on his own initiative or однос или дискриминација, или за
following a complaint. Complaints can be недостаток на транспарентност.
submitted to the Ombudsman directly or Правобранителот може да започне
through a Member of the European истрага по своја сопствена иницијатива
Parliament. или по поднесена жалба. жалбите можат
Where the Ombudsman establishes an да се достават директно до
instance of maladministration he refers the Правобранителот или преку член на
matter to the institution concerned, Европскиот парламент.
conducts an investigation, seeks a solution Кога Правобранителот утврдува случај

O to redress the problem and, if necessary,

submits draft recommendations to which
на неправилно работење тој се обраќа
до засегнатата институција и ја
the institution is required to reply in the запознава со случајот, спроведува
form of a detailed opinion within three истрага, бара решение за да го реши
months. If the institution concerned does проблемот, а ако е потребно доставува
not agree to the proposed предлог-препораки на кои
recommendations, the Ombudsman may институцијата треба да одговори во
in no case mandate a solution. However, форма на детално мислење во рок од
he will be able to submit a special report три месеци. Ако не се сложува
on the question to the European засегнатата институција со
Parliament so that it can take the предложените препораки,
appropriate measures. Правобранителот не смее да наложи
Every year, the Ombudsman gives the решение во никој случај. Меѓутоа, треба
European Parliament a report on all his да достави посебен извештај за
investigations. предметот до Европскиот парламент со
цел тој да преземе соодветни мерки.
Секоја година, Правобранителот
доставува извештај до Европскиот
парламент за сите преземени
испитувања.
Opting out (fr. Opting out (clause изземање

d’exemption)
Opting out is an exemption granted to a Повлекување, односно изземање е

country that does not wish to join the исклучок што ў се доделува на земја што
other Member States in a particular area of не сака да се приклучи кон другите
Community cooperation. The United земји-членки во некоја посебна област
Kingdom, for instance, did not wish to take на соработка на Заедницата.
part in the third stage of economic and Обединетото Кралство, на пример, не
monetary union (EMU) and similar clauses сакаше да учествува во третата фаза на
were agreed with Denmark as regards Економската и монетарната унија (ЕМУ),
EMU, defence and European citizenship. а слични клаузули беа одобрени и за
The Schengen acquis has similarly been Данска во однос на: ЕМУ, одбраната и
adopted only partially, as Ireland, the европското државјанство. Слично на тоа
United Kingdom and Denmark can decide и шенгенското acquis е усвоено делумно,
on a case-by-case basis whether or not to бидејќи Ирска, Обединетото Кралство и
participate fully or only partially in the Данска можат да одлучуваат од случај до
planned measures. случај дали ќе учествуваат целосно или
само делумно во планираните мерки.

Pillars of the European Union (fr. столбовите на Европската унија

P
Piliers de l’Union européenne)
The concept of “pillars” is generally used in Поимот „столбови“ општо се користи во

connection with the Treaty on European врска со Договорот за Европската унија.
Union. Three pillars form the basic Трите столбови ја формираат основната
structure of the European Union, namely: структура на Европската унија, имено:
• the Community pillar, corresponding • столбот Заедница, кој одговара на
to the three Communities: the трите заедници: Европската заедница,
European Community, the European Европската заедница за атомска
Atomic Energy Community (Euratom) енергија (Евроатом) и поранешната
and the former European Coal and Европска заедница за јаглен и челик
Steel Community (ECSC) (first pillar); (ЕЗЈЧ/ECSC), (прв столб);
• the pillar devoted to the common • столбот што се однесува на
foreign and security policy, which заедничката надворешна и
comes under Title V of the EU Treaty безбедносна политика, кој потпаѓа
(second pillar); под Насловот V од Договорот за ЕУ
• the pillar devoted to police and (втор столб);
judicial cooperation in criminal • столбот што се однесува на
matters, which comes under Title VI of полициската и на судската
the EU Treaty (third pillar). соработка на кривични случаи, кој
The Treaty of Amsterdam transferred some потпаѓа под Насловот VI од
of the fields covered by the third pillar to Договорот за ЕУ (третиот столб).
the first pillar (free movement of persons). Со Договорот од Амстердам се
The three pillars function on the basis of пренесени некои од полињата покриени
different decision-making procedures: the со третиот столб во првиот столб
Community procedure for the first pillar, (слободно движење на лица).
and the intergovernmental procedure for Трите столба функционираат врз основа
the other two. In the case of the first pillar, на различни постапки на донесување
only the Commission can submit proposals одлуки: постапка на Заедницата за
to the Council and Parliament, and a првиот столб и меѓувладина постапка за
qualified majority is sufficient for a Council другите два. Во случајот на првиот
act to be adopted. In the case of the столб, единствено Комисијата може да
second and third pillars, this right of достави предлози до Советот и до
initiative is shared between the Парламентот, а квалификуваното
Commission and the Member States, and мнозинство е доволно за да се донесе
unanimity in the Council is generally акт на Советот. Во случај на вториот и на
necessary. третиот столб, ова право се споделува
The draft Treaty of Lisbon, if ratified by all меѓу Комисијата и земјите-членки, а
member states, is meant to simplify and обично е неопходна едногласност во
unify the operations of the European Советот.
Union. As such the European Community Доколку Нацрт-договорот од Лисабон се
is to be fully absorbed into the European ратификува од страна на сите земји-
Union and the three pillars of the EU are to членки, предвидено е да се поедностави
be merged into a single structure. и обедини работењето на Европската
унија. Како таква, Европската заедница

P треба целосно да се апсорбира во

Европската унија, а трите столба на ЕУ
целосно да се соединат во единствена
структура.
Pre-accession strategy (fr. претпристапна стратегија

Stratégie de préadhésion)
The pre-accession strategy offers a Со претпристапната стратегија се

“structured dialogue” between the овозможува „структурен дијалог“ меѓу
candidate countries and the Union земјите-кандидатки и институциите на
institutions throughout the accession Унијата за време на целиот процес на
process, providing all the parties with a пристапување, обезбедувајќи рамка и
framework and the necessary instruments. неопходни инструменти за сите страни.
It is laid down for each candidate country Тоа се утврдува за секоја земја-
individually. кандидатка поединечно.
The pre-accession strategy conforms to Претпристпната стратегија е во
the characteristics specified at the согласност со карактеристиките
December 1997 Luxembourg European определени на Европскиот совет во
Council, at which an enhanced strategy Луксембург во декември 1997 година,
was launched for the ten Central and кога е воведена една засилена
Eastern European candidate countries. It стратегија за десетте земји-кандидатки
was essentially based on: од Централна и од Источна Европа. Таа
• the bilateral agreements; главно се заснова на:
• the accession partnerships and • билатерални спогодби;
national programmes for adoption of • партнерства за пристапување и
the acquis; национални програми за
• participation in Community усвојување на правото на
programmes, agencies and Европската Унија;
committees. • учество во програмите на:
In addition to these main instruments, the Заедницата, агенциите и
pre-accession strategy may include others комитетите.
for individual candidates, depending on Како дополнение на овие главни
their particular circumstances. инструменти, претпристапната
стратегија може да вклучи и други
инструменти за поединечни кандидатки,
зависно од околностите што се
специфични за нив.
Procedural languages (fr.langues процедурални јазици

procédurales)
Internally the Commission works in three Комисијата работи со три процедурални

procedural languages, English, French and јазици: англиски, француски и

German, and material generated inside the

Commission for internal use only is drafted
германски, а материјалот што се создава
во Комисијата и кој е наменет само за
Q
in one or more of these and, if necessary, is внатрешна употреба се изработува на
translated only between those three. еден или на повеќето вакви јазици, а
Similarly, incoming documents in a non- доколку е потребно се преведува само
procedural language are translated into помеѓу овие три јазика. Слично,
one of the procedural languages so that документите што пристигнуваат, а се
they can be generally understood within напишани на јазик што не е
the Commission, but are not put into the процедурален јазик се преведуваат на
other official languages. еден од процедуралните јазици за да
може да се разберат во општа смисла во
рамките на Комисијата, но не се
преведуваат на друг официјален јазик.
Proximity (fr. Proximité) блискост

The proximity principle is sometimes used Принципот на блискост понекогаш се
as an alternative to subsidiarity, which is користи како алтернативен термин за
meant to ensure that decisions are taken супсидијарност, со кој се означува дека
as close to the citizen as possible. However, одлуките се донесуваат што е можно
in practice, it has simply regulated поблиску до граѓаните. Меѓутоа, во
relations between the EU and its Member практиката, со него само се регулираат
States without reference to local or односите меѓу ЕУ и земјите-членки, без
regional government, although many EU надлежност на локалната или на
laws and policies are ultimately регионална влада, иако многу правни
implemented at the local level. Users of акти и политики на ЕУ се спроведуваат
the term ‘proximity’ consider that this word целосно на локално ниво. Оние што го
better encapsulates the original meaning. употребуваат терминот „блискост“
сметаат дека со овој збор подобро се
изразува суштината на основното
значење.
Qualified majority (fr. Majorité квалификувано мнозинство

qualifiée)
A qualified majority (QM) is the number of Квалификувано мнозинство (КМ/QM) е

votes required in the Council for a decision бројот на гласови што е потребен во
to be adopted when issues are being Советот за да се донесе некоја одлука
debated on the basis of Article 205(2) of кога прашањата што се дебатираат се во
the EC Treaty. врска со член 205(2) од Договорот за ЕЗ.
Following the 2000 Inter Governmental По Меѓувладината конференција од
Conference and the Nice Treaty, the 2000 година и по Договорот од Ница,
number of votes allocated to each Member бројот на гласови распореден за секоја
State has been re-weighted, in particular земја-членка е променет, особено за
for those States with larger populations, so оние држави со поголем број на жители,

Q that the legitimacy of the Council’s

decisions can be safeguarded in terms of
така што легитимитетот на одлуките на
Советот може да се зачува во поглед на
their demographic representativeness. нивната демографска претставеност. По
After 1 November 2004, following 1 ноември 2004 година, по
enlargement of the Union, the QM went проширувањето на Унијата,
up to 255 votes out of a total of 345, квалификуваното мнозинство се искачи
representing a majority of the Member на 255 гласови од вкупно 345, со кои е
States. Moreover, a Member State may претставено мнозинството од земјите-
request verification that the QM represents членки. Освен тоа, секоја земја-членка
at least 62% of the total population of the може да побара потврда дека
Union. If this is not the case, the decision is квалификуваното мнозинство
not adopted. претставува најмалку 62% од вкупниот
According to the Draft Reform Treaty, as број на жители на Унијата. Ако тоа не е
from 1 November 2014, in cases where not случај, одлуката не се донесува.
all members of the Council participate in Во согласност со Нацрт-реформскиот
voting, a qualified majority shall be договор, од 1 ноември 2014 година, во
defined as follows: случаите кога во гласањето не
a) at least 55 % of the members of the учествуваат сите земји-членки,
Council representing the participating квалификуваното мнозинство се
Member States, comprising at least 65 % of дефинира на следниот начин:
the population of these States. а) најмалку 55% од членовите на Советот
A blocking minority must include at least кои ги претставуваат земјите-членки
the minimum number of Council members што учествуваат, а кои сочинуваат 65%
representing more than 35 % of the од населението во тие земји.
population of the participating Member Блокирачкото малцинство мора да го
States, plus one member, failing which the вклучи потребниот минимален број на
qualified majority shall be deemed членки на Советот кои претставуваат
attained. повеќе од 35% од населението на
b) where the Council does not act on a земјите-членки што учествуваат, плус
proposal from the Commission or the High уште еден член, пришто ако тоа не се
Representative of the Union for Foreign исполни ќе се смета дека
Affairs and Security Policy, the required квалификуваното мнозинство е
qualified majority shall be defined as at постигнато.
least 72% of the members of the Council б) во случаи кога Советот не постапува
representing the participating Member по предлог на Комисијата или по
States, comprising at least 65% the предлог на Високиот претставник на
population of those States. Унијата за надворешни работи и
безбедносна политика, потребното
квалификувано мнозинство се дефинира
како најмалку 72% од членките на
Советот што ги претставуваат земјите-
членки што учествуваат, а кои
сочинуваат најмалку 65% од
населението во тие земји.

Roadmap (fr. Carte routière) план

R
An increasingly popular piece of jargon, Популарен жаргон што сè повеќе се
used to mean а set of guidelines, употребува, а се користи да означи збир
instructions, or explanations. на насоки, упатства или објаснувања.
Rule of law (fr. Règle de droit) владеење на правото
It means that everyone is subject to the Тоа значи дека секој подлежи на закон;
law; that no one, no matter how important дека никој, без оглед колку е важен и
or powerful, is above the law — not the моќен, не е над законот – ниту владата;
government; not the Prime Minister, or any ниту премиерот или некој друг
other Minister; the armed forces; not министер; вооружените сили; ниту
Parliament itself. None of these has any самиот Парламент. Ниеден од нив нема
powers except those given to it by law. The моќ и власт освен онаа што им е
principle that every member of a society, доделена со закон, според чиј принцип
even a ruler, must follow the law. A legal секој член на некое општество, дури и
system in which rules are clear, well- владетел, мора да го почитува законот.
understood, and fairly enforced, including Тоа е правен систем каде што прописите
property rights and enforcement of се јасни, добро разбрани и правично
contracts; is another phrase for law and спроведени, вклучувајќи ги и
order. A State in which the individual сопственичките права и
enjoys the full exercise of his fundamental спроведувањето на договорите; тоа е
liberties and civil rights. This is one of the уште една фраза за закон и ред. Тоа е
major legacies of the constitutional држава во која секој поединец ужива
system. The rule of law can also be целосно во основните слободи и
understood as the belief that there is a граѓански права. Тоа е едно од
universal standard of justice, equality and најголемите наследства на уставниот
impartiality, against which all governments систем. Владеењето на правото може да
and governmental actions may be се подразбере, исто така, и како
measured. The rule of law implies that верување дека постои универзален
government authority may only be стандард за правда, еднаквост и
exercised in accordance with written laws, непристрасност, според кој сите влади и
which were adopted through an владини активности можат да се
established procedure. проценат. Владеењето на правото
подразбира дека владата може
единствено да ја практикува власта во
согласност со пишаните закони, кои се
донесени според утврдена постапка.

S Schengen (Agreement and Шенген (спогодба и

Convention) (fr. Schengen (accord конвенција)
et convention)
By the Schengen Agreement signed on 14 Со потпишувањето на Шенгенската

June 1985, Belgium, France, Germany, спогодба на 14 јуни 1985 година, Белгија,
Luxembourg and the Netherlands agreed Германија, Луксембург, Франција и
that they would gradually remove controls Холандија се договорија постепено да
at their common borders and introduce ги отстранат контролите на нивните
freedom of movement for all nationals of заеднички граници и да воведат слобода
the signatory Member States, other на движење за сите државјани на
Member States or third countries. потписничките земји-членки, други
The Schengen Convention supplements земји-членки или трети земји.
the Agreement and lays down the Шенгенската конвенција ја надополнува
arrangements and safeguards for Шенгенската спогодба и ги утврдува
implementing freedom of movement. It аранжманите и безбедносните мерки за
was signed by the same five Member спроведување на слободата на
States on 19 June 1990 but did not enter движење. Неа ја потпишаа истите пет
into force until 1995. земји-членки на 19 јуни 1990 година, но
The 10 Member States from the 2004 не влезе во сила сè до 1995 година.
enlargement have adopted the Schengen Десетте земји-членки од
acquis, but a decision of the Council of the проширувањето во 2004 година го
European Union will be required before усвоија шенгенското acquis, но е
controls at their borders are lifted. потребна одлука на Советот на
Switzerland has also begun to work Европската унија пред да се укинат
towards joining the Schengen acquis. контролите на нивните граници.
Countries that are candidates for Union Швајцарија, исто така, започна да работи
membership must have accepted the на приклучување кон шенгенската
whole of the Schengen acquis at the time област.
of accession. Земјите што се кандидатки за членство
во Унијата мораат целосно да го имаат
усвоено шенгенското acquis кога ќе
пристапат во Унијата.
Schengen land (= the Schengen шенген-земја (= шенгенска

area, the Schengen countries) (fr. област, шенген-земјите)
Espace Schengen (= les États
Schengen)
In 1985, five EU countries (France, Во 1985 година, пет земји на ЕУ
Germany, Belgium, Luxembourg and the (Франција, Германија, Белгија
Netherlands) agreed to abolish all checks Луксембург, и Холандија) се договорија
on people travelling between them. This да ги укинат сите контроли за луѓето што
created a territory without internal borders патуваат во тие земји. Тоа создаде

which became known as the Schengen

area. (Schengen is the town in
територија без внатрешни граници што
стана попозната како шенгенска област.
S
Luxembourg where the agreement was (Шенген е град во Луксембург каде што е
signed). потпишана Спогодбата).
The Schengen countries introduced a Шенген-земјите воведоа заедничка
common visa policy for the whole area and визна политика за целата област и се
agreed to establish effective controls at its договорија да востановат ефикасни
external borders. Checks at the internal контроли на нивните надворешни
borders may be carried out for a limited граници. Контролите на внатрешните
period if public order or national security граници можат да се спроведуваат за
makes this necessary. одреден временски период ако го
Little by little, the Schengen area has been наложуваат тоа јавниот ред или
extended to include every EU country plus националната безбедност. Малку по
Iceland and Norway, and the agreement малку, шенгенската област се прошири и
has become an integral part of the EU ги вклучи сите земји на ЕУ плус Исланд и
treaties. However, Ireland and the United Норвешка, а Спогодбата стана
Kingdom do not take part in the интегрален дел од договорите на ЕУ.
arrangements relating to border controls Меѓутоа, Ирска и Обединетото Кралство
and visas. не учествуваат во Спогодбата во врска
со граничните контроли и со визниот
режим.
Screening (fr. Screening) скрининг

Screening, or analytical examination of the Скрининг или аналитичкото испитување
acquis, is the stage preparatory to на acquis-то, е подготвителна фаза кон
accession negotiations. It is vital since it преговорите за пристапување. Оваа
forms the basis for the bilateral фаза е од особена важност бидејќи
negotiations between the European Union претставува основа за билатералните
and the various candidate countries. преговори меѓу Европската унија и
The screening process is carried out jointly земјите-кандидатки.
by the Commission and each of the Скрининг-процесот се спроведува
candidate countries, allowing the latter to заеднички со Комисијата и со секоја од
familiarise themselves with the acquis and земјите-кандидатки, овозможувајќи им
demonstrate their capacity to put it into на последниве да се запознаат со acquis-
effect. то и да покажат дека имаат капацитет да
A further purpose of screening is to го спроведат во практиката.
identify those areas of the acquis in which Покрај тоа, скринингот има за цел да ги
progress is needed if the candidate определи оние области од acquis-то
countries’ legislation is to be compatible каде е потребен напредок во
with the Community rules. These areas are законодавството на земјата-кандидатка
divided into chapters, which are за да биде во согласност со прописите
negotiated individually. на Заедницата. Овие области се
поделени во поглавја, за кои посебно се
преговара.

S Services of general economic услуги од општ економски

interest (fr. Services d’intérêt интерес
économique général)
Services of general economic interest are Услуги од општ економски интерес се

commercial services, on which the public комерцијални услуги, за кои јавните
authorities therefore impose specific власти воведуваат посебни задолженија
public-service obligations (Article 86 of the во однос на јавните услуги (според
EC Treaty, formerly Article 90). Transport, членот 86 од Договорот за ЕЗ,
energy and communications services are поранешен член 90). Примери за тоа се
prime examples. услугите за: сообраќај, енергија и
A new Article 16 has been written into the комуникации.
EC Treaty by the Treaty of Amsterdam, Нов член (член 16) е додаден на
acknowledging the place occupied by Договорот за ЕЗ со Договорот од
services of general economic interest in Амстердам, со кој се потврдува местото
the shared values of the Union and their што го заземаат услугите од општ
role in promoting social and territorial економски интерес во заедничките
cohesion. Article 16 also states that such вредности на Унијата и нивната улога во
services must operate on the basis of унапредување со социјалната и со
principles and conditions which enable територијалната кохезија. Со членот 16,
them to fulfil their functions. исто така, се одредуваат таквите услуги
да мораат да функционираат врз основа
на принципи и услови со кои им се
овозможува да ги исполнат своите
функции.
Single Market (fr. Marché unique) Eдинствен пазар
The Single European Market stands for Единствениот европски пазар значи
‘free movement’ of people, goods, services „слободно движење“ на луѓе, стока,
and capital. услуги и капитал.
On a practical level, it means the possibility Конкретно тоа значи можност за
for EU citizens to live, work, study and do граѓаните на ЕУ, да живеат, да работат,
business throughout the EU as well as to да студираат и деловно да соработуваат
enjoy a wide choice of competitively насекаде во ЕУ, како и да имаат право на
priced goods and services. избор на конкурентна стока и на услуги.
Since its inception in 1993, the Single Уште од самиот почеток во 1993 год.,
Market has opened up economic and Единствениот пазар ги отвори
working opportunities that have економските работни можности што ги
transformed the lives of hundreds of изменија животите на стотици милиони
millions of Europeans. Европејци.
Removing the barriers that still prevent Отстранувањето на пречките што сè
citizens and business from fully enjoying уште ги спречуваат граѓаните и
the benefits of the Single Market is a key стопанствата да ги уживаат
aim of the European Commission. придобивките од Единствениот пазар е
главна цел на Европската комисија.

Single programming document единствен програмски

S
(SPD) (fr. Document unique de документ (ЕПД/SPD)
programmation DOCUP)
It means a single document approved by Тоа е единствен документ одобрен од

the European Commission and containing Европската комисија што ги содржи
the same information to be found in a истите информации, кои се наоѓаат и во
Community support framework and рамковната и во оперативната програма
operational programme. за поддршка на Заедницата.
Small and medium-sized мали и средни претпријатија

enterprises SMEs (fr. Petites et (МСП/SMEs)
moyennes enterprises (PME)
At Community level, small and medium- На ниво на Заедницата, малите и

sized enterprises (SMEs) are defined by a средните претпријатија (МСП/SMEs) се
set of criteria concerning the workforce, дефинираат како збир на критериуми
turnover and independence of the што се во врска со работната сила, со
business. In terms of the workforce alone, a прометот и со независноста на
micro-enterprise has fewer than 10 стопанисувањето. Само од аспект на
employees, a small enterprise fewer than работна сила, едно микропретпријатие
50 and a medium-sized enterprise fewer има помалку од 10 вработени, мало
than 250. The European Union has претпријатие помалку од 50, а средно
specifically defined SMEs so that the претпријатие помалку од 250.
benefits introduced for their support are Европската унија конкретно ги има
reserved for those businesses which дефинирано МСП со цел придонесите
genuinely have the characteristics of such воведени за нивна поддршка да се
firms. резервираат за оние претпријатија кои
Small and medium-sized enterprises се вистински претставници и ги имаат
account for more than 90% of all European карактеристиките на такви фирми.
enterprises and are at the very heart of the Се смета дека повеќе од 90% од сите
European economy. In line with the slogan европски претпријатија отпаѓаат на
“think small first” from the European малите и средните претпријатија и тие
Charter for Small Enterprises (2000), the претставуваат средиште на европската
Union is setting up a number of SME економија. Во согласност со слоганот
support measures (access to funding, „најпрво мисли на мали нешта“
taxation, research, information and содржано во Европската повелба за
communication technology, etc.). It has мали претпријатија (2000 год.), Унијата
also established a single, coherent policy подготвува бројни мерки за поддршка
framework for these various measures, на МСП (пристап до финансирање,
with the aim of realising the untapped оданочување, истражување,
potential of SMEs for growth and job информатичка и комуникациска
creation within the Union. технологија итн.). Унијата, исто така,
To ensure that the specific interests and утврди и единствена, доследна

S needs have SMEs are taken more fully into

account in European policies, a
политичка рамка за овие различни
мерки, сè со цел да се реализира
representative of the SMEs acts as a link неискористениот потенцијал на МСП за
between them and the European пораст и за отворање работни места во
Commission. рамки на Унијата.
За да се обезбеди, одделните интереси и
потреби на МСП целосно да се земат
предвид во европските политики,
претставник на МСП дејствува како
врска меѓу нив и Европската комисија.
Social Charter (Charter of the Социјална повелба (Повелба за

Fundamental Social Rights of основните социјални права на
Workers) ( fr. Charte sociale (Charte работниците)
des droits sociaux fondamentaux))
The Charter of the Fundamental Social Повелбата за основните социјални
Rights of Workers, known as the Social права на работниците, попозната како
Charter, was adopted in 1989, in the form Социјалната повелба, е усвоена во 1989
of a declaration by all Member States година, во форма на декларација од сите
except the United Kingdom, which did not земји-членки освен од Обединетото
sign it until 1998. It is seen as a political Кралство, кое не ја потпиша сè до 1998
instrument containing “moral obligations” година. Се смета за политички
whose object is to guarantee that certain инструмент што содржи „морални
social rights are respected in the countries обврски“ чија цел е да се гарантираат
concerned. These relate primarily to the одредени социјални права што треба да
labour market, vocational training, social се почитуваат во засегнатите земји. Тоа
protection, equal opportunities and health првенствено се однесува на пазарот на
and safety at work. It also contains an трудот, на стручното оспособување, на
explicit request to the Commission to put социјалната заштита, на еднаквите
forward proposals for translating the можности, на здравјето и на безбедноста
content of the Social Charter into на работното место. Исто така, содржи и
legislation. конкретно барање до Комисијата да
According to the Draft Reform Treaty the поднесе предлози да се преточи
Union and the Member States, having in содржината од Социјалната повелба во
mind fundamental social rights such as законите.
those set out in the European Social Во согласност со Нацрт-реформскиот
Charter signed at Turin on 18 October 1961 договор, Унијата и земјите-членки,
and in the 1989 Community Charter of the имајќи ги предвид основните социјални
Fundamental Social Rights of Workers, права како што се оние утврдени со
shall have as their objectives the Европската социјална повелба
promotion of employment, improved потпишана во Турин на 18 октомври
living and working conditions, so as to 1961 година и со Повелбата на
make possible their harmonisation while Заедницата за основните социјални
the improvement is being maintained, права на работниците од 1989 година,
proper social protection, dialogue како своја цел имаат унапредување на

between management and labour, the

development of human resources with a
вработувањето, подобрени услови за
живот и работа, со цел да се реализира
S
view to lasting high employment and the нивното усогласување, а притоа да се
combating of exclusion. одржи нивното подобрување,
соодветната социјална заштита,
дијалогот помеѓу работодавците и
вработените, развојот на човековите
ресурси со цел да се одржи високото
ниво на вработување и борбата против
исклучувањето.
Social dialogue (fr. Dialogue social) социјален дијалог
Social dialogue is the term used to Социјалниот дијалог е термин, којшто се

describe a joint consultation procedure користи за да се опише постапка на
involving the social partners at European заеднички консултации во која се
level (see below). It involves discussion, вклучени социјалните партнери (види
joint action and sometimes negotiations подолу) на европско ниво. Тој вклучува:
between the European social partners, and дискусии, заеднички активности, а
discussions between the social partners понекогаш и преговори меѓу европските
and the EU institutions on the future социјални партнери, како и дискусии
development of Community action and on помеѓу социјалните партнери и
the content of any social policy proposals. институциите на ЕУ за идниот развој на
активностите на Заедницата и за
содржината на сите предлози на
социјалната политика.
Social partners (fr. Partenaires социјални партнери

sociaux)
The Commission is required to consult Кога Комисијата сака да поднесе

various social partners when it wants to предлози за одредена област потребно
submit proposals in this field. This occurs е да се консултира со различни
via the three main organisations: the социјални партнери. Тоа се одвива
European Trade Union Confederation преку трите главни организации:
(ETUC), the Union of Industries of the Европската конфедерација на синдикати
European Community (UNICE) and the (ЕКС/ETUC), Унијата на индустриските
European Centre for Public Enterprise гранки на Европската заедница (УИГЕЗ/
(CEEP). UNICE) и Европскиот центар за јавни
претпријатија (ЕЦЈП/CEEP).

S Stabilisation and Association Спогодба за стабилизација и

Agreement (fr. Accord de асоцијација
stabilisation et d’association)
It is an agreement between the European Тоа е спогодба помеѓу Европската

Community and its Member States and the заедница и нејзините земји-членки и
relevant South-Eastern European одредена влада на земјите од
government setting out a framework for Југоисточна Европа со која се утврдува
close cooperation in the political and рамката за поблиска соработка на
institutional stabilisation in the South- полето на политичката и на
Eastern Europe and for the promotion of институционална стабилизација на
economic and trade relations. земјите од Југоисточна Европа, како и за
A series of agreements with individual унапредување на економските и на
Balkan countries, aimed at creating a free трговските односи.
trade area and encouraging reforms Тоа е серија на поединечни спогодби со
designed to achieve the adoption of EU балканските земји, со цел да се создаде
standards. They are regarded as the first слободна трговска зона и да се
step towards applying for EU membership. поттикнат реформите со кои треба да се
постигне усвојување на стандардите на
ЕУ. Спогодбите се сметаат за прв чекор
кон барањето за членство во ЕУ.
Stabilisation and Association процес за стабилизација и за

Process - Sap (fr. Processus de асоцијација – ПСА
stabilisation et d’association)
The European Union’s policy towards the Политиката на Европската унија за

countries of the Western Balkans takes the земјите од Западниот Балкан има форма
form of the Stabilisation and Association на процес за стабилизација и за
Process launched at the Zagreb Summit in асоцијација, којшто е воведен на
November 2000. The countries concerned Самитот во Загреб во ноември 2000
are: Albania, Bosnia and Herzegovina, година. Земји опфатени со овој процес
Croatia, the Republic of Macedonia, се: Албанија, Босна и Херцеговина,
Montenegro and Serbia, including Kosovo. Хрватска, Република Македонија, Црна
The process is intended to ensure peace Гора и Србија, вклучително и Косово.
and stability in the region by providing Процесот има за цел да обезбеди мир и
support for the strengthening of стабилност во регионот со
democracy and the rule of law and the обезбедување поддршка во зајакнување
development of a market economy. It на демократијата и на владеењето на
places great stress on developing regional правото, како и развој на пазарната
cooperation, e.g. by a free trade area and економија. Големо внимание се
political dialogue. посветува и на развојот на регионалната
The purpose of the Stabilisation and соработка, на пр.: преку слободната
Association Process is to establish special трговска зона и политичкиот дијалог.
relations between the countries concerned Целта на Процесот за стабилизација и за

and the Union in exchange for reforms

with a view to accession, which will involve
асоцијација е да определи посебни
односи меѓу овие земји и Унијата во
S
aligning their legislation more closely with однос на реформите што треба да се
that of the Community. These countries направат за нивно пристапување, а што
are recognised as potential candidates for подразбира усогласување на нивното
Union membership. законодавство со тоа на Заедницата.
The Stabilisation and Association Process Овие земји се познати како
was strengthened at the Thessalonica потенцијални кандидати за членство во
Summit in 2003, taking over elements of Унијата.
the accession process. It rests on: Процесот за стабилизација и за
• contractual relationships (bilateral асоцијација е засилен на Самитот во
Stabilisation and Association Солун во 2003 година, преземајќи
Agreements), the conclusion of which елементи од процесот за пристапување.
depends on the progress made by the Се потпира на :
countries within the process; • договорни односи (билатерални
• trade relations at regional level and спогодби за стабилизација и
with the Union; the Union grants trade асоцијација), чие склучување зависи
preferences to the Western Balkans од направениот напредок од страна
countries; на земјите од процесот;
• a financial instrument, the programme • трговски односи на регионално
of Community assistance for ниво и со Унијата; Унијата одобрува
reconstruction, development and трговски овластувања за земјите од
stabilisation (CARDS), to be replaced Западниот Балкан;
by the Instrument for Pre-Accession • воведување на финансиски
Assistance (IPA) from 2007 onwards. инструмент, односно програмата за
The Western Balkans countries that помош на Заедницата за
acquire candidate country status continue реконструкција, развој и
to benefit from certain aspects of the стабилизација (КАРДС/CARDS), да се
Stabilisation and Association Process замени со инструментот за
although they are engaged in the process претпристапна помош (ИПП/IPA) од
of accession. 2007 година.
In short, it is the cornerstone of the Земјите од Западниот Балкан што
European Union’s policy in the countries of стекнале кандидтаски статус
South-Eastern Europe (Albania, Bosnia- продолжуваат во некои аспекти да
Herzegovina, Croatia, Macedonia and користат од Процесот за стабилизација
former FR Yugoslavia) aiming at: и за асоцијација, иако тие се ангажирани
- supporting the region in order to secure во процесот на пристапување.
political and economic stabilisation Накратко, тоа е камен-темелникот на
- facilitating a closer association with the политиката на Европската унија кон
EU земјите од Југоисточна Европа
- eventually opening the road towards EU (Албанија, Босна и Херцеговина,
membership once the conditions have Хрватска, Македонија и поранешна СР
been met. Југославија), а има за цел:
- да даде поддршка на регионот во
обезбедување политичка и економска
стабилност;
- да овозможи и да потпомогне во
поблиско поврзување со ЕУ;

S - конечно да го отвори патот кон

членство во ЕУ со исполнување на
условите.
State aid (fr. Aides d’État) државна помош
State aid is business support. EU law states Државната помош претставува

that any government aid which distorts or поддршка за стопанството. Во
threatens to distort competition by согласност со правото на ЕУ, секоја
favouring certain businesses or goods is помош на владата со која се нарушува
deemed incompatible with the single или може да ја загрози конкурентноста
market. со фаворизирање на одредени
The European Commission and the Court претпријатија или на стока се смета за
of Justice have placed a very broad неспоиво со единствениот пазар.
interpretation on the concept of aid as Европската комисија и Судот на
regards the body granting it, to include правдата имаат многу широко
national, regional or local government, a толкување за поимот помош во однос на
body over which the government directly тоа кое тело ја доделува, а кое тело ја
or indirectly exerts an influence to a вклучува во: национална, регионална
private company or a public corporation. или локална влада, тело преку кое
владата директно или индиректно врши
влијание врз приватна компанија или
јавна корпорација.
Subsidiarity (fr. Subsidiarité) супсидијарност
In the EU context, subsidiarity means, for Во контекст на ЕУ, супсидијарноста

example, that the Community acts in those значи дека Заедницата дејствува во
cases where an objective can be achieved случаи кога некоја цел може да се
better at the European level than at the постигне подобро на европско ниво
level of Member States taken alone. This отколку поединечно на ниво на земја-
corresponds to the notion of Community членка. Тоа одговара на идејата за
value added which is frequently додадената вредност на Заедницата што
considered a criterion to take into account често пати се смета за критериум што
during the evaluation of programmes. треба да се земе предвид кога се прави
Subsidiarity principle is intended to ensure оценување на програми.
that decisions are taken as closely as Принципот на супсидијарност има за
possible to the citizen and that constant цел да обезбеди одлуките што се носат
checks are made as to whether action at да бидат што е можно поблиску до
Community level is justified in the light of граѓаните, како и да се прават постојани
the possibilities available at national, проверки за тоа дали се оправдани
regional or local level. Specifically, it is the активностите на ниво на Заедницата во
principle whereby the Union does not take однос на можностите што се
action (except in the areas which fall расположливи на национално, на

within its exclusive competence) unless it

is more effective than action taken at
регионално или на локално ниво.
Поконкретно, тоа е принцип според кој
S
national, regional or local level. It is closely Унијата не дејствува (освен во областите
bound up with the principles of што се вклучени исклучиво во нејзина
proportionality and necessity, which надлежност) освен ако има таа
require that any action by the Union поефикасно дејствување од она на
should not go beyond what is necessary to национално, на регионално или на
achieve the objectives of the Treaty. локално ниво. Супсидијарноста е тесно
поврзана со принципите на
пропорционалност и неопходност, со
кои се бара секое дејствување од страна
на Унијата да не оди подалеку од тоа
што е неопходно за да се постигнат
целите на Договорот.
Supranational (fr. Supranational) наднационално
This literally means ‘at a level above Тоа буквално значи „на ниво над
national governments’ – as distinct from националните влади“ - за да се
‘intergovernmental’ which means ‘between разликува од „меѓувладино“ што значи
governments’. Many EU decisions are „меѓу владите“. Многу одлуки на ЕУ се
taken at ‘supranational’ level in the sense донесуваат на „наднационално“ ниво во
that they involve the EU institutions, to смисла што ги вклучуваат институциите
which EU countries have delegated some на ЕУ, чии земји делегирале некои од
decision-making powers. Do not confuse правата за донесување одлуки на ЕУ. Не
this term with ‘transnational’. треба да се меша со терминот
„транснационално“.
Sustainable development (fr. одржлив развој

Développement durable)
Increase in economic activity which Тоа означува зголемување на

respects the environment and uses natural економската активност што ја почитува
resources harmoniously so that future животната средина и усогласено ги
generations’ capacity to meet their own користи природните ресурси, со што
needs is not compromised. By contrast, нема да се загрози способноста на
unsustainable development is идните генерациите, да ги задоволат
characterised by the destruction of natural нивните потреби. Спротивно на тоа,
resources. This has negative repercussions неодржлив развој се карактеризира со
on long-term development potential. уништување на природните ресурси.
Тоа има негативни реперкусии на
потенцијалот за долготраен развој.

T TAIEX (Technical Assistance ТПРИ/TAIEX (техничка помош за

Information Exchange) (fr. TAIEX размена на информации)
(Assistance technique et échange
d’information))
The Technical Assistance and Information Програмата за техничка помош за
Exchange Programme (TAIEX) is an размена на информации (ТПРИ/TAIEX) е
institution-building instrument for short- инструмент за институционална
term assistance in adoption, application надградба за краткорочна помош во
and enforcement of the Community усвојување, во примена и во
acquis. It has been operational since 1996 спроведување на acquis-то на
and its responsibilities and area of activity Заедницата. Работи од 1996 год., а
have greatly increased since. нејзините одговорности и областа на
TAIEX assistance is available to candidate активности многу се зголемени оттогаш.
countries, acceding countries as part of the Помошта ТПРИ/TAIEX им е достапна на
pre-accession strategy and screening земјите-кандидатки, на земјите-
process, the twelve new Member States пристапнички, како дел од
and the countries of the Western Balkans. претпристапната стратегија и од
TAIEX also targets the countries involved in скрининг-процесот, на дванаесетте нови
the European Neighbourhood Policy and земји-членки и на земјите од Западниот
Russia, which it assists in drafting and Балкан.
implementing their legislation in ТПРИ/TAIEX е достапен и за земјите
accordance with their action plans. вклучени во Европската добрососедска
TAIEX centralises requests for help from политика со Русија, која ја помага во
both the public authorities and the private изготвување и во спроведување на
sector and brokers contacts between the нивното законодавството во согласност
requesters and the Member States. It со нивните акциски планови.
deploys seconded experts and arranges ТПРИ/TAIEX ги прибира барањата за
peer reviews, study or assessment visits, помош, како од јавните власти и од
seminars, workshops and training. It also приватниот сектор, така и од
helps with the translation of legislation посредничките контакти меѓу
and provides expert databases and барателите на помош и од земјите-
information on the alignment of членки. ТПРИ/TAIEX испраќа експерти на
legislation. одредено време, договара експертски
ревизии, посети за истражувања или
проценки, семинари, работилници и
обуки. Исто така, помага во
преведување на законодавството и
обезбедува база на податоци и
информации за усогласување на
законодавството.

Third country (fr. Pays tiers) трета земја

T
This phrase simply means a non-EU Оваа фраза едноставно значи земја
country. The meaning is clearest when we којашто не е членка на ЕУ. Значењето е
are speaking about relations between two појасно кога зборуваме за односите
EU member states (or between the EU меѓу две земји-членки на ЕУ (или меѓу
institutions and a member state) and институциите на ЕУ и на некоја земја-
another country - literally a third country - членка) и друга земја – буквално трета
that is outside the European Union. земја – што е надвор од Европската
унија.
Trans-European networks TEN (fr. трансевропски мрежи

Réseaux transeuropéens RTE)
In order to exploit the full potential of the Со цел целосно да се искористи

single market, the Community is потенцијалот на Единствениот пазар,
contributing towards the development of Заедницата придонесува кон развојот на
trans-European networks (Articles 129b- трансевропките мрежи (според
129d of the EC Treaty), that is cross-frontier членовите 129б-129г од Договорот за
infrastructures in the field of transport, ЕЗ), односно прекугранични
energy, telecommunications and the инфраструктури на полето на
environment. Measures taken must транспортот, на енергијата, на
promote the interoperability of national телекомуникациите и на животната
networks and access to them. In 1994 the средина. Мерките што се преземаат
European Council decided to provide треба да го унапредат меѓусебното
support for 14 priority transport projects функционирање на националните
and 10 energy projects. мрежи и пристапот до нив. Во 1994
In 1999 the economic and social situation година Европскиот совет донесе одлука
in some regions was such that continued да обезбеди поддршка за 14
Community regional assistance in 2000- приоритетни проекти за транспорт и за
2006 was no longer justified. Phasing out 10 проекти за енергија.
measures were designed to avoid a brutal Во 1999 година економско-социјалната
cut-off of assistance to these regions. состојба во некои региони беше таква
Regions which were eligible under што регионалната помош на Заедницата
Objective 1 in 1994-99 continued to од 2000 година до 2006 година не беше
receive support until the end of 2005. If веќе оправдана. Беа подготвени мерки
areas in these regions meet the criteria for за постепено укинување за да се избегне
the new Objective 2, they will continue to наглото прекинување на помошта за
receive support from the four Structural овие региони.
Funds until the end of 2006. Until that Така, регионите што се квалификуваа за
date, other areas will continue to receive поддршка преку Целта 1 од 1994 година
assistance from the ESF (Objective 3) and до 1999 година продолжија да добиваат
possibly the EAGGF Guidance Section поддршка сè до крајот на 2005 година.
(rural development) and the FIFG Ако областите од овие региони ги
(fisheries) but not from the ERDF. исполнат критериумите за новата Цел 2,

U тие ќе продолжат да добиваат поддршка

од четирите структурни фондови сè до
крајот на 2006 година. Дотогаш, други
области ќе продолжат да добиваат
помош од ЕСФ/ESF (Цел 3) а може и од
ЕЗФНГ/EAGGF од Одделот за насоки
(рурален развој) и од ФИРР/FIFG
(рибарство), но не од ЕФРР/ERDF.
Transnational (fr. Transnational) транснационална (соработка)
This word is often used to describe Често пати овој збор се употребува за да
cooperation between businesses or се опише соработката меѓу стопанствата
organisations based in more than one EU или организациите воспоставени во
country. Part of the EU’s purpose is to повеќе земји на ЕУ. Целта на ЕУ е да
encourage this cross-border or поттикне прекугранична или
‘transnational’ cooperation. „транснационална“ соработка.
Twinning (fr. TWINNING, Jumelage) Твининг
An instrument developed the European Инструмент, создаден од Европската

Commission whereby Member States’ комисија, со кој јавните администрации
Public administrations develop на земјите-членки развиваат
partnership with counterparts’ public партнерства со јавните администрации
administrations in applicant or partner на земјите што поднесуваат барање за
countries. Under a Member states’ civil членство или партнерските земји. Во
servants are seconded to serve as advisers рамките на твининг-проектот,
in the counterpart administration of the државните службеници на земјата-
partner country. The Twin Member States’ членка се испраќаат како советници на
administration is selected after a одредено време во јавната
competition among administrations of администрација на партнерската земја.
several Member States. Твининг-партнерот се избира по
одредена постапка во која конкурираат
администрациите на неколку земји-
членки.
Unanimity (fr. Unanimité) едногласност
The term “unanimity” means the Терминот „едногласност“ значи да се

requirement for all the Member States исполни условот: сите земји-членки во
meeting within the Council to be in состав на Советот да бидат усогласени
agreement before a proposal can be пред да се донесе некој предлог.

adopted.
In the context of the first pillar, voting by
Во контекст на првиот столб, гласањето
со квалификувано мнозинство гласови
U
qualified majority is now the rule. The сега е правило. Меѓутоа, во вториот и во
second and third pillars, however, still третиот столб, сè уште функционираат
operate largely according to the главно според меѓувладиниот метод и
intergovernmental method and the според условот за едногласност и покрај
unanimity requirement, although the тоа што со Договорот од Ница се воведе
Treaty of Nice introduced qualified гласање со квалификувано мнозинство
majority voting in certain areas. гласови во одредени области.
In view of the challenge posed by Со оглед на предизвикот од
enlargement and its consequences in проширување и последиците од него во
terms of unanimity, the Draft Reform однос на едногласноста, со Нацрт-
Treaty makes qualified majority voting the рефрмскиот договор постапката за
general procedure. But there are around гласање со квалификувано мнозинство е
50 areas in which unanimity is still општа постапка. Но, сè уште постојат
required. околу 50 области каде што е потребна
едногласност.
Universal service (fr. Service универзална услуга

universel)
Universal service is a concept developed Универзална услуга е термин, којшто е

by the Community institutions. It refers to создаден од институциите на
the set of general interest demands to Заедницата. Се однесува на збир на
which services such as побарувачка од општ интерес за која
telecommunications and the mail should услугите, како што се
be subject throughout the Community. телекомуникациите и поштата, се
The aim is to ensure that all users have воспоставуваат низ целата Заедница.
access to quality services at an affordable Целта е да се обезбеди: сите корисници
price. да имаат пристап до квалитетни услуги
по пристапни цени.
Urban (fr. Urban) Урбан

This is one of the four Community Тоа е една од четирите иницијативи на
Initiatives which operated in 2000-2006. Its Заедницата, која функционираше во
work focuses on the economic and social периодот од 2000 година до 2006
regeneration of towns and urban areas in година. Нејзината работа е фокусирана
difficulty to promote sustainable urban на економско-социјална ревитализација
development. Its funding for 2000-2006 на градовите и на урбаните средини што
was total EUR 700 million. The other three имаат проблеми со унапредување на
Initiatives are Leader+ (rural development), одржлив урбан развој. Финансирањето
Equal (equal opportunities) and Interreg за периодот од 2000 година до 2006
(cross-border, transnational and година изнесува 700 милиони евра.
interregional cooperation). Другите три иницијативи се: Лидер+

V (рурален развој), Иквал (еднакви
можности) и Интерег (прекугранична,
транснационална и меѓурегионална
соработка).
Vocational training (fr. Formation стручна обука

professionnelle)
Training policy is based on Article 150 of Политиката за стручна обука се заснова
the Treaty establishing the European врз членот 150 од Договорот за
Community, which provides that: “The основање на Европската заедница со кој
Community shall implement a vocational се утврдува: „Заедницата спроведува
training policy which shall support and политика за стручна обука со која се
supplement the action of the Member поддржуваат и дополнуваат
States, while fully respecting the активностите на земјите-членки, при
responsibility of the Member States for the што се почитуваат одговорностите на
content and organisation of vocational земјите-членки за содржината и
training”. организирањето на стручната обука“.
The Leonardo da Vinci (lifelong learning) Програмата Леонардо да Винчи
programme is the funding vehicle for (доживотно учење) е финансиско
training activities. It seeks to support and средство за активностите на обучување.
supplement the action taken by the Се обидува да ги поддржи и надополни
Member States, using transnational активностите преземени од земјите-
partnership to improve quality, promote членки, со примена на транснационално
innovation and strengthen the European партнерство за да се подобри
dimension of training systems and квалитетот, да се поттикне иновацијата
practice. This programme has been и да се засили европската димензија на
opened in 31 participating countries. системите и на практиката за обука.
The European agencies and bodies active Оваа програма се применува во 31
in the field of training are: земја-учесничка.
• the European Centre for the Европски агенции и тела што се активни
Development of Vocational Training, на ова поле се:
with its headquarters in Thessalonica, • Европскиот центар за развој на
established in 1975; стручната обука, со седиште во
• the European Training Foundation, Солун, основан во 1975 год.;
Turin, established in 1994; • Европската фондација за обука, во
• the Advisory Committee on Турин, основана во 1994 год.;
Vocational Training, set up in 2004 to • Советодавниот комитет за стручни
assist the Commission in carrying out обуки, основан во 2004 год., кој ў
its policy. помага на Комисијата во
спроведување на нејзината
политика.

GLOSSARY OF TERMS:
European Union PRE-
ACCESSION ASSISTANCE
ПРЕТПРИСТАПНА
ПОМОШ НА
ЕВРОПСКАТА УНИЈА
GLOSSARY OF TERMS: EU PRE-ACCESSION ASSISTANCE

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ПРЕТПРИСТАПНА ПОМОШ НА ЕВРОПСКАТА УНИЈА
Accession negotiations (fr. преговори за пристапување

A
Négociations d’adhésion)
Accession negotiations are vital in terms of Преговорите за пристапување се важни

evaluating how ready candidate countries затоа што со нив се проценува
are for accession. Each country is judged подготвеноста на земјите-кандидатки за
on its own merits from the point of view пристапување. Секоја земја се проценува
of compliance with the accession criteria. според нејзините заслуги од гледна
Negotiations help candidate countries точка на исполнување на критериумите
to prepare to fulfil the obligations of за пристапување. Со преговорите им се
European Union membership. They помага на земјите-кандидатки да се
also allow the Union to prepare itself подготват да ги исполнат обврските за
for enlargement in terms of absorption членство во Европската унија. Тие, исто
capacity1. така, ў овозможуваат на Унијата и таа да
Negotiations relate to the adoption and се подготви за проширување во однос
implementation of the Community acquis, на апсорпцискиот капацитет1.
which is monitored by the Commission. Преговорите се однесуваат на
The acquis is divided into chapters. There донесување и на спроведување на
are as many chapters as areas in which acquis-то на Заедницата, кои ги следи
progress must be made. Negotiations Комисијата. Acquis-то е поделено на
take place at bilateral intergovernmental поглавја. Постојат онолку поглавја колку
conferences between the Member States и области каде што треба да се постигне
and the candidate country. напредок. Преговорите се одвиваат на
The results of the negotiations are меѓувладини билатерални конференции
incorporated into a draft accession treaty, помеѓу земјите-членки и земјите-
once the negotiations on all chapters are кандидатки.
closed. Where appropriate, the system of Резултатите од преговорите се внесуваат
transitional measures allows negotiations во нацрт-договор за пристапување, по
to be concluded even if transposal of the завршување на преговорите по сите
acquis has not been completed. поглавја. Онаму каде што е можно,
системот за преодни мерки овозможува
преговорите да завршат дури и ако не е
завршено транспонирањето на acquis-то.
Accountability (fr. Obligation de отчетност

rendre compte; responsabilité)
Obligation, for the actors participating in Се однесува на обврската на актерите

the introduction or implementation of a што учествуваат во воведување или во
project, to provide political authorities and спроведување на некој проект, во

A the general public with information and

explanations on the expected and actual
обезбедување информации за
политичките власти и општо за јавноста,
results of a project, with regard to the како и во појаснувањата за очекуваните
sound use of public resources. и реалните резултати од проектот, за
правилното искористување на јавните
ресурси.
Additionality (fr. Additionnalité) дополнителни средства
The fact that Community support for Фактот што Заедницата ги помага
economic and social development is економскиот и социјалниот развој, не
not substituted for efforts by national значи и исклучување на напорите кои
governments; in other words, the fact потекнуваат од националните влади. Со
that the beneficiary State’s own financing други зборови, сопственото
remains, globally, at least equal to that финансирање на земјата-корисничка
which existed before the Structural останува, општо, најмалку до степенот до
funds’ contribution. Verification of the којшто постоело и пред помошта од
implantation of this principle is carried структурните фондови. Потврдата на
out at the national level in the context of примената на овој принцип се
financial control. спроведува на национално ниво во
контекст на финансиска контрола.
Assistance (fr. Assistance) помош
It means the forms of assistance provided Форми на помош обезбедени преку

by the Funds: фондовите:
• operational programmes or single • оперативни програми или
programming documents поединечни програмски документи,
• Community initiative programmes • иницијатива на Заедницата во вид на
• Support for technical assistance and програми,
innovative measures. • поддршка за техничка помош и за
иновативни мерки.
Audit (fr. Audit) ревизија
Verification of the legality and regularity of Претставува потврда за законитоста и за

the implementation of resources. Auditing исправноста на искористувањето на
makes a judgement in terms of general ресурсите. Со ревизија се донесува став
criteria and standards. The main purpose во однос на општите критериуми и на
of an audit is to find mistakes and evidence стандардите. Главна цел на ревизијата е
of dysfunction. The idea is to obtain a да се откријат грешки и докази за
dissuasive effect. неправилно работење. Целта е да се

With time, the terms ‘control’ and ‘audit’

have extended further a field to encompass
постигне ефект на разубедување.
Со време, значењето на термините
B
more activities than those corresponding „контрола“ и „ревизија“ се проширија и
to the original definition. опфаќаат и други активности освен оние
The objective of an audit (i.e. an assurance што соодветствуваат на првобитната
engagement) is for an auditor to evaluate, дефиниција.
and to express a conclusion (i.e. opinion) Целта на ревизијата (т.е. потврдувањето
that provides the intended user with a level на работата) е ревизорот да оцени и да
of assurance about that subject. In other донесе заклучок (т.е. мислење) што на
words: auditing is measuring facts and корисникот му обезбедува ниво на
reporting a conclusion. сигурност за предметот. Со други
зборови: ревизијата е мерење факти и
донесување заклучок.
Audit Authority (fr. Autorité Ревизорско тело

d’audit)
The audit authority is designated by the Ревизорското тело е назначено од

Beneficiary and is functionally independent Корисникот, кој е функционално
from all actors in the management независен од сите учесници во системот
and control system and complies with за управување и за контрола и ги
internationally accepted audit standards. почитува меѓународно прифатените
The audit authority is responsible for the стандарди за ревизија.
verification of the effective and sound Ревизорското тело е одговорно за
functioning of the management and верификација на ефективното и на
control systems. стабилното функционирање на
системите за управување и за контрола.
Audit trail (fr. Piste d’audit) евиденција на ревизијата
An audit trail or audit log is a chronological Евиденција на ревизијата или дневник

sequence of audit records, each of which на ревизијата е хронолошко следење на
contains evidence directly pertaining документите за ревизија, од кои секој/а
to and resulting from the execution of a содржи евиденција, кој/а директно се
business process or system function. однесува и е резултат од извршувањето
на деловниот процес или работењето на
системот.
Baseline (fr. Base) основа

State of the economic, social or Се однесува на состојбата на економски,
environmental context, at a given time, and на социјален план или од аспект на
from which changes will be measured. животната средина, и тоа во одредено
време, од кое се мерат промените.

C Benchmarking (fr. Point de одредување главни показатели

référence ; repère)
Qualitative and quantitative comparison Претставува квалитативна и

of the performance of a project, with that квантитативна споредба на изведбата на
which is reputed to be the best in the same некој проект, со проект што е признат
domain of projects or in a related domain. дека е најдобар во истата област на
проекти или во слична област.
Beneficiary Country (fr. Pays земја-корисничка

bénéficiaire)
The country or state outside the European Претставува земја или држава надвор од
Union, with which the European Европската унија, со која Европската
Communities have an agreed programme заедница ја договорила програмата за
of co-operation. соработка.
Budgetary Authority (fr. Autorité Орган надлежен за буџет

budgétaire)
The budgetary authority, comprised of Органот за буџет, составен од Советот и

the Council and the Parliament, amends од Парламентот, го изменува и го
and adopts the draft budget. In case of донесува предлог-буџетот. Во случај на
disagreement between the two institutions несогласување меѓу двете институции
before the end of the year or where the пред крајот на годината или пак кога
Parliament rejects the draft, a system of Парламентот го отфрла предлогот, се
provisional twelfths applies until they reach применува систем на времени
an agreement. дванаесеттини сè додека тие не
постигнат договор.
CARDS - Community Assistance КАРДС/CARDS - Помош на

for Reconstruction, Development Заедницата за реконструкција,
and Stability (fr. CARDS) развој и стабилност
Abbreviation for Community Assistance for Оваа скратеница е од англискиот назив

Reconstruction, Development and Stability. за „Помош на Заедницата за обнова,
EU assistance programme for the countries развој и стабилност“. Претставува
of the Stabilisation and Association process програма на Европската унија за помош
(SAp Countries): Albania, Bosnia and на земјите во процес на стабилизација и
Herzegovina, Croatia, Serbia (including на асоцијација (односно за земјите на
Kosovo), Macedonia and Montenegro. ПСА/SAp): Албанија, Босна и

The programme of Community Assistance

for Reconstruction, Development and
Херцеговина, Хрватска, Србија
(вклучувајќи го Косово), Македонија и
C
Stabilisation (CARDS) makes up the single Црна Гора.
framework of assistance for the Western Програмата за помош на Заедницата за
Balkan countries aimed at supporting реконструкција, развој и стабилност
their participation in the stabilisation and (КАРДС/CARDS) ја сочинува единствената
association process. Community assistance рамка на помош за земјите од Западен
is conditional upon respect for democratic Балкан со цел да се поддржи нивното
principles, the rule of law, human rights, учество во процесот на стабилизација и
including the rights of minorities, and на асоцијација. Помошта на Заедницата е
the implementation of reforms. CARDS условена со: почитување на
programme assistance for the Western демократските принципи, владеењето на
Balkan countries with candidate country правото, човековите права, вклучително
status is limited to programmes and и правата на малцинствата, како и со
projects with a regional dimension. The спроведувањето на реформите.
CARDS programme is set to be replaced by Програмата КАРДС/CARDS за помош за
the Instrument for Pre-accession Assistance земјите од Западен Балкан со статус на
(IPA) in 2007. земја-кандидатка е ограничена на
програми и проекти со регионална
димензија. Програмата КАРДС/CARDS
треба да се замени со инструментот за
претпристапна помош (ИПП/IPA) во 2007
година.
Case study (fr. Étude de cas) испитување на случај
In-depth study of data on a specific case Се однесува на детално испитување на

(e.g. a project, addressee, and town).The податоците за посебен случај (на пр.:
case study is an appropriate tool for the проект, адресат, град). Испитувањето на
inductive analysis of impacts for which случајот е соодветна алатка за
there is no explanatory theory of impacts. индуктивна анализа на влијанија за кои,
всушност, нема теоретско објаснување
за влијанијата.
Ceiling (fr. Plafond) плафон (највисока граница)
Limits of expenditure or revenue fixed by Означува ограничување на трошоците

law or by agreement, such as in the own или приходите утврдени со закон или со
resources decision or in the multi-annual договор, како во одлуката за сопствени
financial framework. The latter defines ресурси така и во повеќегодишната
an annual ceiling for each expenditure финансиска рамка. Во втората се
heading in commitment appropriations одредува годишен плафон за секоја
and an annual global ceiling for payment ставка на трошоците во распределбите
appropriations. на обврските и глобален годишен
плафон за распределби на плаќањата.

C Central Finance and Contracting Одделение за централно

Unit - CFCU (fr. Unité centrale de финансирање и склучување
financement et de passation des договори – ОЦФСД
contrats)
An implementing body of the Тело на децентрализираниот систем за
Decentralised Implementation System (DIS) спроведување (ДСС/DIS) во рамките на
within the administration of the beneficiary државната администрација на земјата-
country in charge of tendering, contracting корисничка, задолжена за распишување
and payments for EC funded decentralised тендери, склучување договори и
projects. For these projects the technical плаќање децентрализирани проекти
implementation is carried out by a Senior финансирани од страна на ЕЗ.
Programme Officer. Техничкото спроведување на овие
проекти го врши виш службеник на
програмата.
Clearance of accounts (fr. порамнување на сметките

Apurement des comptes)
Procedure aiming at checking that Претставува постапка насочена кон

expenditure by the Member States (under проверување дека трошокот од земјите-
shared management) or by third countries членки (според споделеното
(under decentralised management) may управување) или од трети земји (според
be charged to the EC budget, and if not, at децентрализираното управување) може
recovering money unduly paid. да се наплати од буџетот на ЕЗ. Во
спротивно, ќе се вратат прекумерно
исплатените пари.
Cohesion Fund (fr. Fonds de Кохезивен фонд

cohésion)
Under the terms of Article 130d of the EC Во согласност со членот 130г од

Treaty, the Cohesion Fund was set up in Договорот за ЕЗ, во 1993 година е
1993 to provide financial help for projects формиран Кохезивниот фонд преку кој
in the fields of environment and transport се обезбедува финансиска помош за
infrastructure. проекти на полето на животната средина
In order to speed up economic, social and и на сообраќајната инфраструктура.
territorial convergence, the European Со цел да се забрза економското,
Union set up a Cohesion Fund in 1994. социјалното и територијалното
Since enlargement to 25 Member States, приближување, Европската унија го
the 10 new Member States have been формира Кохезивниот фонд во 1994
eligible for the Cohesion Fund. The година.

purpose of the Cohesion Fund is to grant

financing to environment and transport
По проширувањето, при што се постигна
број од 25 земји-членки, десетте нови
C
infrastructure projects. земји-членки ги исполнија условите за
The support granted is, however, subject користење на Кохезивниот фонд. Целта
to certain conditions. If the public deficit на Кохезивниот фонд е да се обезбеди
of a beneficiary Member State exceeds финансирање на проекти поврзани со
3% of national GDP no new project will животната средина и со сообраќајната
be approved until the deficit has been инфраструктура.
brought under control. Меѓутоа, доделувањето на поддршката
The scope of the Cohesion Fund is to be подлежи на одредени услови. Ако
extended to include renewable energies, јавниот дефицит на корисничката земја-
intermodal transport, and urban and public членка, надминува 3% од националниот
transport. БДП, нема да се одобри нов проект сè
додека дефицитот не се стави под
контрола.
Опсегот на Кохезивниот фонд треба да
се прошири и да вклучи: обновливи
енергии, интермодален сообраќај, како и
градски и јавен сообраќај.
Cohesion policy (fr. Politique de кохезивна политика

cohésion)
The cohesion policy is one of the most Кохезивната политика е една од

important policies of the European Union најважните политики на Европската
in both financial and political terms. The унија, како од финансиски, така и од
purpose of the policy is to narrow the политички аспект. Целта на оваа
economic disparities among regions and политика е да ги намали економските
Member States. To this end, the European разлики помеѓу регионите на земјите-
Union disposes of the Structural Funds and членки. За оваа цел, Европската унија ги
other cohesion instruments. користи структурните фондови и други
кохезивни инструменти.
Community contribution (fr. придонес од Заедницата

Contribution communautaire)
It is the part of the eligible expenditure Делот од оправданите трошоци што е

which is financed by the Community. финансиран од страна на Заедницата.

C Competent Accrediting Officer надлежен координатор за

(CAO) (fr. Responsable de акредитација (НКА/CAO)
l’accréditation)
The CAO is appointed by the Beneficiary. НКА/CAO е назначен од Корисникот. Тој

He is a high-ranking official in the е висок функционер во владата или во
government or the state administration of државната администрација на земјата-
the beneficiary country. корисничка.
The CAO is responsible for issuing, НКА/CAO е одговорен за издавање,
monitoring and suspending or следење или за привремено одземање
withdrawing the accreditation of the или повлекување акредитации на
national authorising officer (NAO) both националниот координатор за
• as the head of the national fund авторизација (НКА/NAO)
bearing overall responsibility for • И како раководител на
the financial management of EU националниот фонд кој има целосна
funds in beneficiary country and одговорност за финансиското
being responsible for the legality управување на средствата на ЕУ во
and regularity of the underlying земја-корисничка и кој е одговорен
transactions; за законитоста и за регуларноста на
• with regard to the NAO’s capacity основните трансакции;
to fulfill the responsibilities for the • И во однос на способноста на НКА/
effective functioning of management NAO за исполнување на
and control systems under IPA. одговорностите за ефективно
функционирање на системите за
управување и за контрола според
ИПП/IPA.
Competitiveness (fr. Compétitivité) конкурентност
The capacity of a firm, in a competitive Претставува способност на некоја

socio-economic environment, to defend фирма, во едно конкурентно
or increase its market share in a longer социоекономско опкружување, да го
term. The notion of competitiveness can одбрани или да го зголеми своето
apply to a single firm or to all the business учество на пазарот на подолг период.
in a sector or region. It is directly related to Поимот на конкурентност може да се
the notion of competitive advantage, an однесува на една единствена фирма или
advantage which an enterprise, region or на стопанството во рамките на еден
sector must possess or develop if it is to be сектор или регион. Директно се
competitive in a segment of a particular поврзува со поимот за конкурентска
market. предност, предност што треба да ја
поседува или развие едно претпријатие,
регион или сектор, за да биде
конкурентен во некој сегмент на
одреден пазар.

Coordination of Aid (fr. координација на помош

C
Coordination des aides)
A set of activities and mechanisms Претставува низа од активности и од

developed by a recipient government, механизми што ги развива корисничката
whose objective is to maximise the влада, чија цел е да добие максимален
impact of international assistance on the резултат од меѓународната помош за
recipient country’s economic and social економски и за социјален развој на
development, matching its strategy and земјата-корисничка, во согласност со
sector priorities. својата стратегија и со секторските
приоритети.
Country Strategy Paper (CSPs) (fr. документи за стратегија на

Document de Stratégie pays (DSP)) земјата (ДСЗ/CSPs)
Country Strategy Papers are an instrument Документите за стратегија на земјата

for guiding, managing and reviewing (ДСЗ/CSPs) се инструмент за насочување,
EC assistance programmes. The purpose управување и ревизија на програмите за
of CSPs is to provide a framework for помош на ЕЗ. Целта на ДСЗ/CSPs е да
EU assistance programmes based on обезбедат рамка за програмите за
EU / EC objectives, the Partner Country помош на ЕУ заснована врз: целите на
government policy agenda, an analysis of ЕУ/ЕК, политичката агенда на владата на
the partner countries situation, and the партнерската земја, анализата на
activities of other major partners. состојбата во партнерската земја, како и
врз активностите на другите поголеми
партнери.
Cross-Border Cooperation (fr. прекугранична соработка

Coopération transfrontalière)
Cross-border cooperation between Прекуграничната соработка меѓу

adjacent regions aims to develop cross- соседни региони има за цел да развие
border social and economic centres прекугранични социјални и економски
through common development strategies. центри со заеднички стратегии за развој.
Cross-border cooperation promoting Прекуграничната соработка поттикнува
integrated regional development between интегриран регионален развој меѓу
neighbouring border regions, including соседни гранични региони, вклучително
external borders and certain maritime и надворешни граници и одредени
borders; the objective is developing cross- граници на море. Целта е да се развие
border economic and social cooperation прекуграничната економска и социјална
through joint strategies and development соработка со заеднички стратегии и
programmes. Transnational cooperation развојни програми. Меѓународната

D aiming to promote a higher degree

of integration across large groupings
соработка има за цел да го зголеми
степенот на интеграција преку поголеми
of European regions, with view to групирања на европските региони, со
achieving sustainable, harmonious and цел да се постигне одржлив, воедначен и
balanced development in the EU and балансиран развој во ЕУ, како и поголема
higher territorial integration, including територијална интеграција, вклучувајќи
with candidate and other neighbouring ги земјите-кандидатки и другите соседни
countries. земји.
It includes also, interregional cooperation Исто така, тука спаѓа и меѓурегионалната
throughout the territory of the Union соработка на целата територија на
(and neighbouring countries) to improve Унијата (како и на соседните земји) со
regional development and cohesion. цел да се подобри регионалниот развој и
кохезијата.
Development Programmes (fr. развојни програми

Programmes de développement)
Each Member State concludes an Секоја земја-членка склучува спогодба

agreement with the European Commission со Европската комисија позната како
known as an Operational Programme Оперативна програма (ОП/OP) или како
(OP) or Single Programming Document Единствен програмски документ (ЕПД/
(SPD). These agreements cover several SPD). Овие спогодби се однесуваат за
years and are designed to be put into период од неколку години и се наменети
practice by the national and regional да се спроведат од национални и од
authorities designated by the Member регионални власти назначени од
States. These authorities also select the земјите-членки. Овие власти, исто така,
specific projects for financing. However, избираат посебни проекти за
the European Commission works together финансирање. Меѓутоа, Европската
with the responsible authorities on the комисија работи заедно со одговорните
programmes. власти на програмите.
Directorate General for External Генерален директорат за

Relations (DG Relex) (fr. Direction надворешни односи (ГД Релекс/
générale pour les relations DG Relex)
extérieures (DG Relex))
Directorate General of the European Тоа е Генералниот директорат на
Commission in charge of co-coordinating Европската комисија задолжен за
external relations activities of the координација на активностите на
Commission and giving policy orientations Комисијата на полето на надворешните
to the assistance programmes. односи, како и за давање насоки на
политиката во поглед на програмите за
помош.

Diversification (fr. Diversification) диверзификација

E
Deployment of the production of a Претставува разместување на
firm or a region beyond its traditional производството на една фирма или на
specialisation, with a view to creating new еден регион и над традиционалната
activities and/or setting up in new market специјалност, во однос на создавање
segments. Policies which create incentives нови активности и/или формирање нови
and support for diversification are intended пазарни сегменти. Политиките што
for all enterprises established in market создаваат поттикнувања и поддршка за
segments which are threatened or in crisis. диверзификација се однесуваат на сите
претпријатија основани во пазарни
сегменти што се загрозени или се
наоѓаат во криза.
Economic and social cohesion (fr. економско-социјална кохезија

Cohésion économique et sociale)
The fact that there are unacceptable gaps Постојат неприфатливи разлики помеѓу
between regions, territorial categories регионите, територијалните категории
(e.g. urban/rural) or social groups, from (на пр.: градски/селски) или социјалните
the point of view of their level of economic групи, од гледна точка на нивото на
development and social integration. економскиот развој и на социјалното
Economic and social cohesion relates интегрирање. Економско-социјалната
primarily to disparities in regional кохезија се однесува првенствено на
income and quality of life, as well as to all разликите во приходите во регионите и
differences between social groups’ access на квалитетот на живот, како и на сите
to employment. It is the main objective of разлики помеѓу социјалните групи и
the European policy of the same name (see нивниот пристап до вработување. Тоа е
Article 130 A of the Treaty). главната цел на европската политика со
исто име (види го членот 130 А од
Договорот).
Endogenous development (fr. ендоген развој

Développement endogène)
Increase in economic activity based on Се однесува на зголемување на

internal competitive advantages within економската активност врз основа на
a region or territory. The main factors of внатрешни конкурентни предности во
endogenous development are human рамки на регионот или територијата.
capital, entrepreneurial spirit, local savings Главните фактори на ендогениот развој
and local innovation networks. By contrast, се: човечкиот капитал, претприемачкиот
exogenous development favours the дух, домашните заштеди и иновативните

E inward transfer of capital, technology,

know-how and skills.
мрежи. Спротивно на тоа, егзогениот
развој подразбира трансфер на
капиталот, технологија, знаење и
способности.
Enlargement package (fr. Dossier пакет за проширување

élargissement)
It is a set of documents presented each Toa e пакет документи што Комисијата ги

year to the Council and the European претставува пред Советот и пред
Parliament by the Commission, the Европскиот парламент секоја година,
strategic and political part of which чијшто стратешки и политички дел се
consists of the revisions, where состои од: ревизии, онаму каде што е
appropriate, of the accession partnerships соодветно, на партнерствата за
and the European partnerships, the regular пристапување и на европските
reports established by country and the партнерства, на редовните извештаи
Commission’s strategy paper. A multi- подготвени од земјата и на документот
annual indicative financial framework за стратегија на Комисијата.
completes the package. Повеќегодишната индикативна
финансиска рамка го комплетира
пакетот.
Environmental Impact oцена на влијанието врз

Assessment (EIA) (fr. Evaluation de животната средина (OВЖС/EIA)
l’impact sur l’environnement (EIE))
Study of all the repercussions of an Претставува студија на сите реперкусии

individual project on the natural на одделен проект за природната
environment. EIA is a compulsory step животна средина. ОВЖС/EIA е
in certain countries in the selection of задолжителен чекор во некои земји при
major infrastructure projects. By contrast, изборот на главни инфраструктурни
strategic environmental assessment (SEA) проекти. Спротивно на тоа,
refers to the evaluation of programmes and стратегиската оцена на животната
policy priorities. средина (СОЖС/SEA) се однесува на
евалуацијата на приоритетни програми
и политики.
EU External Assistance (fr. Aide надворешна помош на ЕУ

extérieure de l’UE)
Financial assistance to third countries is Финансиската помош за трети земји е

one of the central components of the EU’s една од централните компоненти на

external action. The EU is one of the major

actors in international cooperation and
надворешното дејствување на ЕУ. ЕУ е
една од главните учесници во давање
E
development assistance. помош за меѓународна соработка и
развој.
Euro account (fr. Compte en euros) евро – сметка
It is the interest bearing bank account Тоа е банкарска сметка со камата

opened by the national fund in a financial отворена од националниот фонд во
or treasury institution, on behalf of финансиска институција или трезор, од
the beneficiary country and under its страна на земјата–корисничка и под
responsibility, to receive payments from нејзина одговорност, на која ги добива
the Commission. исплатите од Комисијата.
European Neighbourhood and Европски инструмент за

Partnership Instrument (ENPI)(fr. соседство и партнерство (ЕИСП/
Instrument européen de voisinage ENPI)
et de partenariat)
This instrument covers countries targeted Со овој инструмент се опфатени земјите
by the European Neighbourhood Policy, што се цел на Европската политика за
i.e. the countries of the south and eastern соседство, односно земјите од јужниот и
Mediterranean (the MEDA countries), од источниот дел од Медитеранот
the Western NIS and the countries of the (земјите на МЕДА/MEDA), Западните
southern Caucasus. This instrument will ННД/NIS и земјите на Jужен Кавказ. Со
also support the strategic partnership овој инструмент, исто така, се поддржува
with Russia. EPNI has two main objectives и стратегиското партнерство со Русија.
namely: ЕИСП/ENPI има две главни цели и тоа:
• promote progressive economic • да поттикне постепена економска
integration and deeper political интеграција и подлабока политичка
cooperation between the EU and соработка меѓу ЕУ и партнерските
partner countries земји,
• address the specific opportunities and • да ги реши посебните можности и
challenges related to the geographical предизвици поврзани со
proximity common to the EU and its географската близина, заеднички за
neighbours. ЕУ и за нејзините соседи.
European Regional Development Европски фонд за регионален

Fund (ERDF) (fr. Fonds européen de развој (ЕФРР/ERDF)
développement régional (FEDER))
It is currently the largest financial Тоа е моментално најопсежен

instrument of the EU. Since 1975 it has финансиски инструмент на ЕУ. Уште од

F provided support for the creation of

infrastructure and productive job-creating
1975 година тој обезбедува поддршка за
инвестирање во градење
investment. инфраструктура и во отворање
This instrument aims to reduce regional продуктивни работни места.
development disparities, primarily through Овој инструмент има за цел да ги намали
productive investment, the creation and нееднаквоста во регионалниот развој,
modernisation of infrastructure, measures првенствено преку: инвестирање во
to generate regional development and производството, градење и
related investment in education and осовременување на инфраструктурата,
health. мерки со кои ќе се постигне регионален
развој и сродни инвестирања во
образованието и во здравството.
European Social Fund (ESF) (fr. Европски социјален фонд (ЕСФ/

Fonds social européen (FSE)) ЕSF)
It was set up by the Treaty of Rome; the ESF Фондот е основан со Договорот од Рим.
is the European Union’s main tool for the ЕСФ/ЕSF е главна алатка на Европската
development of human resources and the унија за развој на човечките ресурси и за
improvement of the workings of the labour подобрување на работните услови на
market. Its aim is to improve the prospects пазарот на трудот. Фондот има за цел да
of those who face the greatest obstacles in ги подобри перспективите на оние што
finding, keeping or regained work. се соочуваат со големи пречки во:
This fund is the main financial instrument изнаоѓање, задржување и повторно
of Community social policy, providing добивање работа.
assistance for vocational training, retraining Овој фонд е главен финансиски
and job creation schemes. Three quarters инструмент на социјалната политика на
of it goes towards combating youth Заедницата, со која се обезбедува помош
unemployment. за стручна обука, за преквалификација и
за создавање програми за отворање
работни места. Три четвртини од
средствата се користат за борба против
невработеноста на младината.
Final beneficiary (fr. bénéficiaire краен корисник

final)
It is a body or firm, whether public or Toa e приватно или државно тело или
private, responsible for initiating or фирма кое е одговорно за започнување
initiating and implementing operations. активности или за почетните активности
In the context of aid schemes, final и за активностите за спроведување. Во
beneficiaries are public or private firms контекст на плановите за помош,
carrying out an individual project and крајните корисници се државни или
receiving public aid. приватни фирми што спроведуваат

поединечен проект и добиваат државна

помош.
F
Financing Agreement (fr. Спогодба за финансирање
Convention de financement)
It is an annual or multi–annual agreement Тоа е годишна или повеќегодишна

concluded between the Commission спогодба склучена помеѓу Комисијата и
and the beneficiary country, following a земјата–корисничка што следи по одлука
Commission financing decision approving за финансирање на Комисијата со која се
the Community contribution to a одобрува придонесот на Заедницата за
programme or an operation falling within програма или активност што спаѓа во
the scope of the IPA Regulation. опсегот на Регулативата за ИПП/IPA.
Financial Framework (fr. Cadre финансиска рамка

financier)
It is a multi annual spending plan that Претставува повеќегодишен план за

translates into financial terms the Union’s трошоци што ги отсликува приоритетите
policy priorities. It sets limits on European на Европската унија со финансиски
Union expenditure over a fixed period and термини. Таа поставува ограничувања на
thus imposes budgetary discipline. The трошоците на Европската унија за
financial framework sets annual maximum одреден период и на тој начин воведува
amounts (ceilings) of commitments for дисциплина во однос на буџетот.
the main categories of expenditure (called Финансиската рамка утврдува годишни
headings) and an overall payments ceiling. максимални износи (плафони) на
This term is used in the draft constitution обврски за главните категории на
for what is currently called the ‘financial трошоци (наречени ставки) и плафон за
perspective’. It should not be confused севкупните плаќања. Овој термин се
with the financial framework included in употребува при утврдувањето на она
legislative co-decisions, fixing an amount што моментално се нарекува
for the programme concerned during the „финансиска перспектива“. Не треба да
life of that programme. се меша со финансиската рамка вклучена
во законодавните заеднички одлуки,
одредувајќи износ за засегнатата
програма за време на текот на
Financial regulation (fr. Règlement финансиска регулатива

financier)
Adopted by unanimity in Council after Донесена едногласно во Советот по

obtaining the opinion of the European добивањето на мислењето на

H Parliament and the Court of Auditors,

this regulation lays down the rules for
Европскиот парламент или на Судот на
ревизори, оваа регулатива ги утврдува
the establishment and implementation правилата за изготвување и
of the general budget of the European спроведување на буџетот на Европските
Communities. заедници.
Financial statement (fr. État финансиски извештај

financier)
Presentation of financial data including Се однесува на претставување на
balance sheets, revenue and cash flow финансиски податоци вклучувајќи
statements, or any supporting statement книговодствени биланси, извештаи за
that is intended to communicate an entity’s приходи и проток на парични средства
financial position at a point in time and или, пак, се однесува на секој придружен
its results of operations for a period then извештај што е наменет да даде
ended. известување за финансиската состојба
на субјектот во одреден период и
резултатите од активностите за
периодот што тогаш завршил.
Financial year (fr. Exercice финансиска година

financier)
A financial year is considered to cover the Финансиската година го опфаќа

period as of 1 January until 31 December. периодот од 1 јануари до 31 декември.
Framework agreement (fr. Accord- рамковна спогодба

cadre)
It is an agreement concluded between the Toa e спогодба склучена помеѓу

Commission and the beneficiary country Комисијата и земјата-корисничка која се
and applying to all IPA components, laying однесува на сите компоненти на ИПП/IPA
down the principles of the cooperation и ги утврдува принципите на соработка
of the beneficiary country and the помеѓу земјата–корисничка и Комисијата
Commission under this Regulation. според оваа Регулатива
Human Resources (fr. Ressources човечки ресурси

humaines)
Human resources have at least two Човечките ресурси имаат најмалку две
meanings depending on context. The значења, зависно од контекстот.

original usage derives from political

economy and economics, where it was
Првичната употреба доаѓа од
економијата и од политичката економија,
J
traditionally called labour, one of three каде што традиционално беше користен
factors of production. The more common терминот труд, како еден од трите
usage within corporations and businesses фактори на производството. Најчесто се
refers to the individuals within the firm, and употребува во контекст на корпорации и
to the portion of the firm’s organization на деловни активности, а се однесува на
that deals with hiring, firing, training, and поединци во рамки на една фирма или
other personnel issues. на организацискиот дел на фирмата што
се занимава со вработување и со
отпуштање од работа, со обуки, како и со
други прашања поврзани со персоналот.
Joint Monitoring Committee Заеднички комитет за следење

(JMC) (fr. Comité mixte de suivi) (ЗКС)
A committee, consisting of NAC, and the Комитет во кој членуваат националниот

Commission representatives, in charge of координатор за странска помош (НКСП/
the review of the CARDS programmes. The NAC), како и претставници на Комисијата,
NAC and the EC Delegation will jointly chair задолжени за разгледување на КАРДС/
the JMC (in a decentralised implementation CARDS програмите. Националниот
system). координатор за странска помош и
Делегацијата на ЕК заедно претседаваат
со Комитетот (ЗКС/ JMC) (во
децентрализираниот систем за
спроведување).
Implementation (fr. Mise en œuvre, спроведување

Implémentation)
The operational process needed to Претставува оперативен процес,

produce expected outputs. In the context потребен за да се добијат очекуваните
of European Union socio-economic резултати. Во контекст на
programmes, implementation comprises социоекономските програми на
all or part of the following tasks: mobilising Европската унија, спроведувањето ги
and distributing allocated inputs; assigning опфаќа сите или опфаќа дел од следниве
management responsibilities to operators; задачи: мобилизирање и распределба на
and, lastly, selecting and financing projects. добиените средства; определување на
To monitor and improve implementation, раководните одговорности на
a monitoring committee is set up, a system субјектите; и на крај, избирање и
of information monitoring is launched, and финансирање на проекти. За да се следи
audits and evaluations are performed. и за да се подобри спроведувањето, се
формира Комитет за следење, се
воведува систем на следење на

I информациите, а се спроведуваат и
ревизии и евалуации.
Indicator (fr. Indicateur) показател
Measurement of an objective to Претставува мерење на целта што треба

achieve, a resource mobilised, an output да се постигне, ресурс што треба да се
accomplished, an effect obtained искористи, резултати што треба да се
(economic, social or environmental). The добијат (економски, социјални или на
information provided by an indicator is животната средина). Податоците што се
of a quantitative nature and is used to добиваат со показателот се од
measure facts or opinions. An indicator квантитативна природа и се користат за
must, among other things, produce simple да се измерат фактите или мислењата. Со
information which is easy to communicate показателот треба да се добие, покрај
and easily understood by both the provider другите работи и едноставна
and the user of the information. информација, која лесно може да се
пренесе и лесно може да се разбере,
како од давателот, така и од корисникот
на информацијата.
Input-output analysis (fr. Analyse анализа на вложување и на

entrées-sorties) исходи
The tool which represents the interaction Претставува алатка со која се прикажува
between sectors of a national or regional меѓусебното дејствување и соработка
economy. Input-output analysis serves to меѓу секторите на стопанството на
estimate the repercussions of a direct effect национално или регионално ниво. Со
and then secondary effects throughout анализата на вложувањето и на исходи
the economy. The tool can be used when се проценуваат реперкусиите од
a table of inputs and outputs is available. директниот ефект, а потоа и на
This is usually the case at the national level споредните ефекти во стопанството.
but more rarely so at the regional level. The Алатката може да се користи ако постои
tool is capable of estimating demand-side табела на вложување и на резултати.
effects but not supply-side effects. Обично, тоа е можно на национално
ниво, а многу ретко на регионално ниво.
Со алатката може да се проценат
ефектите од страна на побарувачката, но
не и ефектите од страна на набавката.

Institution building (fr. институционална надградба

I
Renforcement des institutions)
Reinforcing the institutional and Зајакнување на институционалниот и

administrative capacity is one of the two административниот капацитет е еден од
Phare priorities. About 30% of Phare funds двата приоритета на Фаре/Phare. Околу
are allocated to institution building, which 30% од фондовите на Фаре/Phare се
concerns the strengthening of democratic наменети за институционална надградба,
institutions, public administrations and што подразбира јакнење на:
organisations at central, regional and демократските институции, јавната
local level that implement Community администрација, како и организациите на
legislation. It also ensures the adoption централно, регионално и локално ниво,
and implementation of the acquis. што го спроведуваат законодавството на
Moreover, institution building constitutes Заедницата. Тоа, исто така, обезбедува и
a fundamental objective of the European донесување и спроведување на acquis-то.
Union enlargement policy. Institution Покрај тоа, институционалната надградба
building is assisted by TAIEX for short- претставува основна цел на политиката
term assignments and furthered by за проширување на Европската унија. Во
Twinning and investments in the acquis. процесот на институционалната
New Member States and Western Balkan надградба со доделување краткорочна
countries also benefit from institution помош помага ТПРИ/TAIEX, потоа таа
building programmes. помош се зголемува преку Твининг и
преку инвестирања во acquis-то. Новите
земји-членки и земјите од Западниот
Балкан, исто така, имаат корист од
програмите за институционална
надградба.
Instrument for Pre-Accession Инструментот за претпристапна

Assistance (IPA) (fr. Instrument помош (ИПП/IPA)
d’aide de préadhésion (IAP))
In order to rationalise the pre-accession Со цел да се рационализира

aid (for the period 2007-2013) that the EU претпристапната помош (за периодот
provides to potential members, the Council 2007-2013 година) што ЕУ ја обезбедува
adopted the Regulation (EC) No. 1085/2006 за потенцијалните членки, Советот ја
of 17 July 2006 establishing an Instrument донесе Регулативата (ЕЗ), бр. 1085/2006
for Pre-Accession Assistance (IPA). IPA од 17 јули 2006 година, за
aims at providing targeted assistance воспоставување на инструмент за
to countries which are candidates and претпристапна помош (ИПП/IPA). ИПП/
potential candidates for membership to IPA има за цел да обезбеди насочена
the EU. IPA supersedes the previously помош за земјите што се кандидатки и за
existing pre-accession instruments: Phare, потенцијалните кандидатки за членство
ISPA, Sapard, thus uniting under a single во ЕУ. На ИПП/IPA и претходеа

I legal basis all pre-accession assistance.

The Instrument for Pre-accession
претпристапните инструменти: Фаре/
Phare, ИСПП/ISPA, СППЗРР/Sapard, и на
Assistance (IPA) will be the sole funding тој начин се обедини на една единствена
vehicle, replacing the other pre-accession правна основа целата претпристапна
instruments. помош.
The purpose of IPA is to support countries Инструментот за претпристапна помош
in their transition from potential candidates (ИПП/IPA) ќе биде единствен финансиски
to candidate countries and through инструмент, заменувајќи ги другите
to membership of the EU. IPA will thus претпристапни инструменти.
help these countries meet the Accession Целта на ИПП/IPA е да им помогне на
Criteria (to fulfil the political, economic and земјите во транзиција да станат членки
acquis-related criteria for membership, на ЕУ, од потенцијални кандидатки преку
building up their administrative and земји-кандидатки. На тој начин, ИПП/IPA
judicial capacity) and prepare for the им помага на овие земји да ги исполнат
programming, management and критериумите за пристапување (да ги
implementation of EU Cohesion, Structural исполнат политичките, економските
and Rural development Funds after критериуми и критериумите поврзани со
accession. acquis-то, зголемувајќи ги нивните
административни и судски капацитети),
како и по пристапувањето, да ги
подготват за користење на програмите,
за управување и за спроведување на
Кохезивниот фонд и структурните
фондови, како и на Фондот за рурален
развој на ЕУ.
IPA Monitoring Committee (fr. Комитет за следење на ИПП/IPA

Comité de suivi IAP)
The main monitoring body for the Тоа е главно тело за следење за
implementation of IPA measures on the спроведување на мерките за ИПП/IPA на
level of beneficiary country. It is composed ниво на земја корисничка. Составено е
of the representatives of the European од претставници на Европската комисија,
Commission, the National IPA Coordinator Националниот координатор за ИПП/IPA
(NIPAC), the National Authorising (НКИПП/NIPAC), Национален
Officer, the strategic Coordinator and координатор за авторизација,
the representatives of the operating стратешкиот координатор и
structure. The Committee is cochaired by a претставници на работната структура. Со
representative of the Commission and the Комитетот сопретседава претставник на
NIPAC. Комисијата и на НКИПП/NIPAC.
Intervention (fr. Intervention) интервенција
Any action or operation carried out Претставува каква било операција или
by public authorities regardless of its операција спроведена од јавните власти

nature (e.g. policy, programme). In the

framework of European Economic and
без оглед на нивната природа (на пр.:
политика, програма). Во рамките на
I
Social Cohesion policy, interventions европската политика за економска и за
take the following forms: Operational социјална кохезија, интервенциите
Programmes and Community Initiatives можат да бидат: оперативни програми,
and Support Programmes. Means of иницијативи на Заедницата и програми
interventions employed are grants, loans, за поддршка. Средства што се користат
guarantees, or other forms of financing. за интервенциите се: грантови, заеми,
The major domains of intervention are in гаранции или други форми на
infrastructure, the productive environment финансирање. Најчестите интервенции
and human resources. се во доменот на: инфраструктурата,
производственото опкружување и
човечките ресурси.
Irregularity (fr. Irrégularité) неправилност
It is any infringement of a provision of Toa e секое прекршување на одредба од

applicable rules and contracts resulting прописите кои се применуваат и
from an act or an omission by an economic договорите што произлегуваат од
operator which has, or would have, the постапување или испуштање на
effect of prejudicing the general budget економски субјект што има, или ќе има,
of the European Union by charging an ефект кој штетно ќе влијае на општиот
unjustified item of expenditure to the буџет на Европската унија на тој начин
general budget. што ќе додаде неоправдани трошоци на
општиот буџет.
ISPA-Instrument for Structural Инструментот за структурни

Policies for Pre-Accession политики за претпристапување
(fr. Instrument structurel de (ИСПП/ISPA)
préadhésion (ISPA)
The Instrument for Structural Policies Инструментот на структурните политики
for Pre-Accession (ISPA) has provided за претпристапување (ИСПП/ISPA)
additional financial support for the обезбедува дополнителна финансиска
accession process of the candidate поддршка на процесот на пристапување
countries since 1999 in the areas of на земјите-кандидатки од 1999 година во
transport and the environment. Its aim is областа на сообраќајот и на животната
to enhance economic and social cohesion. средина. Негова цел е да се зајакне
This pre-accession assistance is the економската и социјалната кохезија.
responsibility of the Directorate-General for Оваа претпристапна помош е
Regional Policy for the period 2000-2006. одговорност на Генералниот директорат
Launched in 2000, ISPA is one of the three за регионална политика за периодот
financial instruments (with Phare and 2000-2006 година.
Sapard) to assist the candidate countries in Воведена во 2000 година, ИСПП/ISPA е

M the preparation for accession. Based on the

principles that govern the Cohesion Fund,
еден од трите финансиски инструменти
(заедно со Фаре/Phare и Сапард/ Sapard)
it provides assistance for infrastructure за помош на земјите-кандидатки во
projects in the EU priority fields of подготовката за пристапување. Заснован
environment and transport. Its objectives врз принципите според кои се раководи
are the following: Кохезивниот фонд, со ИСПП/ISPA се
• familiarising the candidate countries доделува помош за инфраструктурни
with the policies, procedures and the проекти во приоритетните области на ЕУ,
funding principles of the EU односно за животната средина и за
• helping them catch up with EU сообраќајот. Неговите цели се следниве:
environmental standards • да се запознаат земјите-кандидатки
• upgrading and expanding links со: политиките, постапките и
with the trans-European transport принципите на финансирање на ЕУ,
networks. • да им се помогне во достигнување
During its first four years of implementation на стандардите на ЕУ за животната
(2000-2003), ISPA grant-aided over 300 средина,
large-scale infrastructure investments in • да се надградуваат и да се
the 10 candidate countries of Central and прошируваат врските со
Eastern Europe (Bulgaria, Czech Republic, трансевропските сообраќајни
Estonia, Hungary, Latvia, Lithuania, Poland, мрежи.
Romania, Slovakia, Slovenia). After the EU Во првите четири години од неговото
enlargement in 2004, the remaining ISPA спроведување (2000 год.-2003 год.), преку
beneficiary countries were Bulgaria and ИСПП/ISPA е доделена помош за над 300
Romania, the other beneficiary countries инвестиции во инфраструктурата од
having become eligible to the Cohesion големи размери во 10-те земји-
Fund. Since the 1 st of January 2005, кандидатки на Централна и на Источна
Croatia benefits from ISPA as well. Европа (Бугарија, Чешката Република,
Естонија, Унгарија, Латвија, Литванија,
Полска, Романија, Словачка и Словенија).
По проширувањето на ЕУ во 2004 година,
останати земји-кориснички на ИСПП/ISPA
беа Бугарија и Романија, а другите земји-
кориснички станаа подобни за
користење на Кохезивниот фонд. Од 1
јануари 2005 година, Хрватска, исто така,
користи помош од ИСПП/ISPA.
Macroeconomic model (fr. Modèle макроекономски модел

macro-économique)
Tool used to simulate the main Тоа е алатка за симулирање на главните

mechanisms of a regional, national or механизми на регионалниот, на
international economic system. A large националниот или на меѓународниот
number of models exist, based on widely економски систем. Постојат голем број
diverse macro-economic theories. The type модели, врз основа на многу различни
of tool is often used to simulate future макроекономски теории. Овој вид на
trends. алатка често пати се користи за

симулирање и предвидување на идните

движења.
M
Mainstreaming (fr. Intégration) интегрирање
Systematically taking into account the Претставува системско вклучување на

specific priorities and needs of women одделните приоритети и потреби на
and men. By extension, the principle жените и на мажите. Поопширно,
of integration may also apply to other принципот на интегрирање може, исто
impacts considered to be priorities. така, да се однесува и на влијанијата што
Put simply, mainstreaming an issue means се сметаат за приоритети.
making sure it is fully taken into account Поедноставно, прашањето на
in all EU polices. For example, every интегрирање значи тоа да биде земено
European Union policy decision must предвид во сите политики на ЕУ. На
now take account of its environmental пример, сега секоја одлука за некоја
implications. In other words, environmental политика на ЕУ треба да ги вклучи и
considerations have been ‘mainstreamed’. влијанијата врз животната средина. Со
други зборови, сознанијата за животната
средина се „интегрирани“.
Managing authority2 (fr. Autorité орган за управување2

de gestion)
It means any public or private authority Тоа е јавен или приватен орган, или тело
or body at national, regional or local level на национално, на регионално или на
designated by the Member State, or the локално ниво, назначено од земјата-
Member State when it is itself carrying членка или од земјата-членка кога само
out this function, to manage assistance ја спроведува функцијата, да управува со
from the Structural Funds. If the Member помошта од структурните фондови. Ако
State designates a managing authority земјата-членка назначува друг орган за
other than itself, it shall determine all the управување, се утврдуваат сите
modalities of its relationship with the модалитети на нивните врски со органот
managing authority. If the Member State за управување. Ако така одлучи земјата-
so decides, the managing authority may be членка, органот за управување може да
the same body as the paying authority for биде истото тело како и платежната
the assistance concerned. агенција кога се работи за помош.
Measure (fr. Mesure) мерка

Within the framework of European Во рамките на Европската економско-
economic and social cohesion policy, the социјална кохезивна политика, мерка
2 It can also be used in context of rural 2 Може да се сретне и во контекст на рурален

development развој

M basic unit of programme management,

consisting of a set of similar projects and
претставува основно средство на
управувањето со некоја програма, која
disposing of a precisely defined budget. се состои од збир на слични проекти и со
Measures generally consist of projects. располагање на точно определен буџет.
Many measures are implemented in the Мерките обично се состојат од проекти.
form of calls for projects. Многу од мерките се спроведуваат во
форма на повици за проекти.
Method (fr. Méthode) метод
Complete plan of evaluation team’s work. Претставува целосен план на работата

A method is an ad hoc procedure, specially на тимот за евалуација. Методот е ад хок
constructed in a given context to answer постапка, посебно создадена за даден
one or more evaluative questions. Some контекст за да одговори на едно или на
evaluation methods are of low technical повеќе прашања на евалуацијата. Некои
complexity, while others include the use of методи на евалуација се помалку
several tools. технички сложени, додека други
опфаќаат употреба на неколку алатки.
Methodology (fr. Méthodologie) методологија
Strictly speaking, this is the science of Попрецизно, тоа е наука за изработка на

the construction of evaluation methods. методи на евалуација. Техничкиот дизајн
The technical design of an evaluation на една евалуација е повеќе предмет на
is, however, a matter of know-how знаење и на вештини, отколку чисто
and expertise rather than a purely научна постапка. Во практиката,
scientific procedure. In practice, the term терминот методологија често пати се
methodology is often used in the sense of користи со значење на метод.
a method.
Monitoring (fr. Suivi, Monitoring) следење
An exhaustive and regular examination Претставува исцрпно и редовно

of the resources outputs and results. испитување на исходите и резултатите
Monitoring is based on a system of од ресурсите. Следењето се заснова врз
coherent information including reports, систем на доследно информирање што
reviews, balance sheets, indicators, etc. вклучува извештаи, прегледи, биланси,
When monitoring includes a judgement, показатели итн. Кога следењето вклучува
this judgement refers to the achievement донесување мислење, тогаш се однесува
of operational objectives. на постигнувањата на целите на
работењето.

Multi-Annual Indicative Повеќегодишна индикативна

N
Programme (fr. Programme програма – ПИП/MIP
indicative multi-annuel)
A document based upon the CSP reflecting Претставува документ заснован на

the priorities set out in the framework Документот за стратегија на земјата(ДСЗ/
of the SAp and the priorities identified CSP), со кој се одразуваат приоритетите
and agreed with the government of the во рамките на ПСА/ SAp и приоритетите
beneficiary country. It is drawn up for a што се утврдени и се договорени со
certain period indicative amounts per владата на земјата-корисничка. Се
priority sector and of time, gives sets подготвува за одреден временски
out criteria for funding in the assistance период, дава индикативни суми по
programme. приоритетен сектор и ги наведува
критериумите за финансирање во
програмата за помош.
National Aid Coordinator (NAC) национален координатор за

(fr. Coordinateur National d’Aide странска помош (НКСП/ NAC)
(CNA))
The State Minister responsible for EU Се однесува на државен министер

affairs, in charge of the programming одговорен за европските прашања и
within the recipient country. The NAC also задолжен за програмите за помош
ensures a close link between the SAp and внатре во земјата-корисничка. НКСП/
the use of Community financial assistance, NAC, исто така, обезбедува и тесна врска
and is responsible for the monitoring меѓу ПСА/SAp и користењето на
and assessment of the decentralised EC финансиската помош од Заедницата, а е
programmes. одговорен и за следење и проценка на
децентрализираните програми на ЕЗ.
National Authorising Officer национален координатор за

(NAO) (fr. Ordonnateur national) авторизација (НКA/NAO)
The NAO is appointed by the Beneficiary. НКA/NAO е назначен од Корисникот. Тој

He is a high-ranking official in the е висок функционер во владата или во
government or the state administration of државната администрација на
the Beneficiary. Корисникот.
The NAO fulfils the following functions and НКA/NAO ги извршува следниве функции
assumes the following responsibilities: и ги презема следниве одговорности:
• As the head of the national fund, • Како раководител на националниот
bearing overall responsibility for фонд, кој има целосна одговорност
the financial management of EU за финансиското управување со

N funds in the beneficiary country and

being responsible for the legality
средствата на ЕУ во земјата-
корисничка и кој е одговорен за
and regularity of the underlying законитоста и за регуларноста на
transactions. основните трансакции;
• being responsible for the effective • носење одговорност за ефективно
functioning of management and функционирање на системите за
control systems under IPA. управување и за контрола во
• согласност со ИПП/IPA.
National Fund (NF) (fr. Fonds Национален фонд (НФ/NF)

national (FN))
The NF is a body located in a State level НФ/NF е тело лоцирано во државно
Ministry of the Beneficiary and has central министерство на Корисникот и има
budgetary competence and acts as central централни буџетски надлежности и
treasury entity. дејствува како централен финансиски
The NF is in charge of tasks of financial субјект.
management of assistance under IPA, НФ/NF е одговорен за задачите на
under the responsibility of the NAO. финансиско управување со помошта
The NF is, in particular, in charge of според ИПП/IPA, под одговорност на
organising the bank accounts, requesting НКА/NAO.
funds from the Commission, authorising НФ/NF, особено, е одговорен за
the transfer of funds from the Commission организирање на банкарските сметки,
to the operating structures or to the final барање средства од Комисијата,
beneficiaries and the financial reporting to овластување на преносот на средства од
the Commission. Комисијата до оперативните структури
или до крајните корисници и
поднесување финансиски извештаи до
Комисијата.
National IPA Coordinator (NIPAC) национален координатор за

(fr. Coordinateur IAP national) ИПП/IPA (НКИПП/NIPAC)
The NIPAC is appointed by the Beneficiary. НКИПП/NIPAC е назначен од Корисникот.

He shall be a high-ranking official in the Тој е висок функционер во владата или
government or the state administration of во државната администрација на
the Beneficiary. Корисникот.
He ensures the overall coordination of Тој осигурува севкупна координација на
assistance under IPA. помошта во согласност со ИПП/IPA
The NIPAC ensures partnership between НКИПП/NIPAC осигурува партнерство
the Commission and the Beneficiary and меѓу Комисијата и Корисникот и тесна
close link between the general accession врска меѓу општиот процес за
process and the use of pre-accession пристапување и користењето
assistance under IPA. претпристапна помош според ИПП/IPA.

Objectives 1, 2 and 3 (fr. Objectifs цели 1, 2 и 3

O
1, 2 et 3)
• Objective 1 promotes the catching-up • Со Целта 1 се поттикнува

of the economies of regions whose приближувањето на економиите на
development is lagging behind. It регионите чијшто развој заостанува.
is “regionalised” in that it applies to Тоа се однесува на
statistically demarcated regions. Only „регионализирање“ во однос на
those which per capita GDP is less статистички определени региони. Се
than 75% of the Community average квалификуваат само оние чиј БДП по
are eligible. In all, Objective 1 covers глава на жител е помал од 75% од
over ninety regions in nineteen просекот на Заедницата. Сè на сè,
Member States. Transitional support Целта 1 покрива преку 90 региони
is also available over a seven-year во 19 земји-членки. Исто така, на
period for the regions previously располагање е и преодна помош за
eligible between 1994 and 1999. период од преку седум години за
Basic infrastructure, the development регионите што претходно биле
of human resources, investment in квалификувани, во периодот од 1994
research and innovation, and the година до 1999 година. Четирите
information society are the four main главни приоритетни области се:
priority areas. основната инфраструктура, развојот
• Objective 2 contributes to the на човечките ресурси,
economic and social conversion инвестирањето во истражувањето и
of geographical regions faced иновациите, како и во
with structural difficulties. It too is информатичкото општество.
regionalised, the demarcation of • Целта 2 придонесува за економско-
eligible areas depending both on социјалното приближување на
national and European population географските региони, кои се
ceilings (18% of the Union’s соочуваат со структурни тешкотии.
population) and on specific socio- Таа, исто така, е регионализирана
economic criteria. Four categories преку определувањето на
of eligible area are defined: areas квалификувани области зависни
undergoing economic change in како од националната така и од
industry and the service sector, горната граница на европската
declining rural areas, urban areas популација (18% од популацијата на
in difficulty and depressed areas Унијата), како и од специфичните
dependent on fisheries. социоекономски критериуми. Се
• Objective 3 supports the adaptation дефинираат четири категории на
and modernisation of educational, квалификувани области: области што
training and employment policies трпат економски промени во
and systems. It serves as the reference индустрискиот и во услужниот
framework for all measures taken on сектор, влошување на состојбата во
the basis of the new employment title руралните области, урбаните
in the Treaty of Amsterdam and for the области што имаат тешкотии и
resulting European strategy. It is not неразвиените области зависни од
regionalised: all regions falling outside рибарството.

O Objective 1 are eligible.

How Objectives 1, 2 and 3 develop beyond
• Целта 3 помага во
приспособувањето и во
2006 will depend on the assessments осовременувањето на политиките и
of their impact on economic, social and системите за образование, обука и
territorial cohesion, and on the outcome of вработување. Таа служи како
the debate on the future of regional policy. референтна рамка за сите
The Union’s enlargement to 27 Member преземени мерки врз основа на
States has entirely altered the socio- новото поглавје за вработување во
economic context. The period from 2007 to Договорот од Амстердам од каде
2013 will need a new policy strategy and a што произлегува и европската
reform of the implementing instruments. стратегија. Таа не е
The crucial problems of development, регионализирана. Сите региони што
simplification and decentralisation will се надвор од Целта 1 се
constitute the main priorities of this reform. квалификуваат.
Продолжувањето со целите 1, 2 и 3 и по
2006 година ќе зависи од процените на
нивното влијание врз економската,
социјалната и територијалната кохезија,
како и од непосредните резултати од
дебатата за иднината на регионалната
политика. Проширувањето на Унијата на
27 земји-членки целосно ја промени
ситуацијата во социоекономската сфера.
За периодот од 2007 година до 2013
година ќе биде потребна нова стратегија
и реформа на инструментите што ќе се
применуваат. Главните проблеми на:
развојот, поедноставувањето и
децентрализацијата, ќе ги сочинуваат
главните приоритети на оваа реформа.
Operational programme (OP) (fr. оперативна програма (ОП)

Programme opérationnel (PO))
In the context of the Structural Funds, this Во контекст на структурните фондови, се

refers to a document approved by the однесува на документ одобрен од
Commission to implement a Community Комисијата за спроведување на
Support Framework, comprising a рамковна помош на Заедницата, а се
consistent set of priorities and multi-annual состои од постојан збир на приоритети и
measures, which may be implemented повеќегодишни мерки, коишто можат да
by one or more Structural Funds or other се спроведат со еден или со повеќе
financial instruments. структурни фондови или други
финансиски инструменти.

Operating Structures (fr. оперативни структури

P
Structures d’exécution)
An operating structure is established for Оперативна структура се воспоставува

each IPA component or programme to deal за секоја компонента или програма на
with the management and implementation ИПП/IPA за да се занимава со
of assistance under IPA. The operating управувањето и со спроведувањето на
structure is a body or a collection of помошта според ИПП/IPA. Оперативната
bodies within the administration of the структура е тело или збир тела во
Beneficiary. рамките на администрацијата на
The operating structure is responsible Корисникот.
for managing and implementing the IPA Оперативната структура е одговорна за
programme or programmes concerned управување и за спроведување на
in accordance with the principle of sound предметната програма или програми на
financial management. ИПП/IPA во согласност со принципот на
стабилно финансиско управување.
Paying Authority (fr. Autorité de платежен орган

paiement)
In the context of the Structural Funds, this Во контекст на структурните фондови,

means the body, at Member State, regional тоа означува тело во земја-членка, на
or local level, designated by the Member регионално или на локално ниво,
State to handle applications and receive назначено од земјата-членка, коешто
payments from the Commission. работи на барањата и прима уплати од
Комисијата.
Payment appropriations (fr. распределба на буџетски

Crédits de paiement) средства (за плаќање)
Part of the annual budget, payment Претставува дел од годишниот буџет.

appropriations refer to the spending for Распределувањето на буџетски средства
the current year. се однесува на трошењето за тековната
година.
Performance (fr. Performance) изведба

The fact that effects were obtained at a Се однесува на фактот што ефектите се
reasonable cost and that the addressees постигнати со разумни трошоци и што
are satisfied with them. For example: a оние за кои се наменети се задоволни со
water purification programme has a high нив. На пример: програмата за

P performance if the purification plants

built comply with quality standards, and
прочистување на водата има висок
степен на изведба (успешност) ако се
if the rivers concerned are less polluted. изградени пречистителните станици во
Efficiency and performance are two similar согласност со стандардите за квалитет и
notions, but the latter extends, more ако реките што се загадуваат се
broadly, to include qualitative dimensions. загадуваат помалку. Ефикасноста и
In certain contexts, performance concerns изведбата (успешноста) се два слични
outputs and results but not impacts. In поими, но вториот термин има
other contexts, the term applies mainly to пошироко значење, затоа што ја
either outputs or impacts. The meaning of вклучува и димензијата на квалитетот. Во
the word performance is not yet stable; it is одредени контексти, изведбата се
therefore preferable to define it whenever однесува на непосредните резултати и
it is used. на општите резултати, но не и на
влијанијата. Во друг контекст, терминот
се однесува како на непосредните
резултати така и на влијанијата.
Значењето на зборот изведба
(успешност) сè уште не е утврден, затоа е
препорачливо да се опише секогаш кога
се употребува.
Phare Programme (fr. Programme Програмата Фаре/Phare

Phare )
Phare, the main pre-accession assistance, Фаре/Phare, главната претпристапна

concentrates on the preparation of помош, е концентрирана на
candidate countries for membership. подготовката на земјите-кандидатки за
It focuses on key priorities identified in полноправно членство. Се фокусира на
the Accession Partnerships. Phare helps главните приоритети што се определени
candidate countries to align themselves во партнерствата за пристапување. Со
with the acquis and to prepare for Фаре/Phare им се помага на земјите-
structural funds. It has two priorities: кандидатки да се усогласат со acquis-то и
institution building and investing in да се подготват за структурните
the acquis. Phare funds are allocated to фондови. Има два приоритета:
projects that correspond to Phare types of институционална надградба и
programmes: national, multi-beneficiary, инвестирање во acquis-то. Фондовите на
regional and horizontal programmes, cross- Фаре/Phare се распределуваат на
border co-operation and other specific проекти што одговараат на видовите
programmes. програми на Фаре/Phare: национални, за
The Phare programme is for institution повеќе корисници, регионални и
building, infrastructural investment хоризонтални програми, за
and economic and social cohesion. The прекугранична соработка и други
Phare programme was the initial pre- специфични програми.
accession assistance in the 1990s and Програмата Фаре/Phare е за
was supplemented in 2000 by two new институционална надградба, за
instruments. инвестирање во инфраструктурата и за

економска и за социјална кохезија.

Програмата Фаре/Phare беше првата
P
помош за претпристапување во
деведесеттите години, а во 2000 год
беше дополнета со два нови
инструмента.
Pre-accession assistance (fr. Aide претпристапна помош

de préadhésion)
Pre-accession assistance helps the Претпристапната помош им помага на

countries that are candidates for земјите што се кандидатки за членство
membership of the European Union во Европската унија да ги исполнат
to satisfy the accession conditions (the условите за пристапување
Copenhagen criteria). Considerable (критериумите од Копенхаген). Потребни
investment is required if the candidate се значителни инвестиции за да можат
countries are to adapt their institutions земјите-кандидатки да ги приспособат
and standards in order to comply with the своите институции и стандарди, со цел
Community acquis and to be able to meet да бидат во согласност со acquis-то на
their obligations as Member States. Заедницата и да бидат способни да ги
Pre-accession assistance to the candidate исполнат нивните обврски како земји-
countries is a key factor in the Union’s pre- членки.
accession strategy and is determined by Претпристапната помош за земјите-
the accession partnerships. кандидатки е клучен фактор во
The pre-accession assistance for the period стратегијата за претпристапување кон
2000-2006 consists of three financial Унијата и се одредува преку партнерства
instruments: за пристапување.
 the Phare programme, for institution Претпристапната помош за периодот
building, infrastructural investment 2000 – 2006 година се состои од три
and economic and social cohesion (the финансиски инструменти:
Phare programme was the initial pre-  програмата Фаре/Phare, за
accession assistance in the 1990s and институционална надградба,
was supplemented in 2000 by two new инвестиции во инфраструктурата и
instruments); за економска и социјална кохезија
 SAPARD, for structural measures in (програмата Фаре/Phare беше
agriculture; почетната претпристапна помош во
 ISPA, the Instrument for Structural 90-тите од минатиот век и беше
Policies for Pre-Accession, for дополнета во 2000 година со два
infrastructure development in нови инструмента);
the fields of the environment and  СППЗРР/SAPARD за структурни
transport. мерки во земјоделството;
There is also a special pre-accession  ИСПП/ISPA, инструментот за
instrument for Turkey. структурни политики за
For the period 2007-2013, the Instrument претпристапување, за развој на
for Pre-accession Assistance (IPA) will инфраструктурата на полето на
be the sole funding vehicle, replacing животната средина и транспортот.

P the other pre-accession instruments. It

will also replace the CARDS programme
Исто така, постои посебен инструмент за
претпристапување за Турција.
linked to the stabilisation and association За периодот 2007–2013 година,
programme in the Western Balkans инструментот за претпристапна помош
countries. (ИПП/IPA) ќе претставува единствен
начин на финансирање заменувајќи ги
другите инструменти за
претпристапување. Исто така, тој ќе ја
замени програмата КАРДС/CARDS, која се
однесува на програмата за
стабилизација и асоцијација во земјите
од Западен Балкан.
Programme (fr. Programme) програма
Organised set of financial, organisational Претставува организиран збир на

and human resources mobilised to финансиски, организациски и човечки
achieve an objective or set of objectives ресурси, ангажирани за постигнување на
in a given lapse of time. A programme некоја цел или низа на цели во одреден
is delimited in terms of a schedule and временски период. Програмата е
a budget. Programme objectives are ограничена во однос на планот и на
defined beforehand; an effort is then made буџетот. Целите на програмата се
systematically to strive for coherence определуваат однапред, а напорите
among these objectives. потоа се прават систематски за да се
Can have various meanings, either: (i) a set постигне доследност помеѓу тие цели.
of projects put together under the overall Може да има различно значење,
framework of a common Overall Objective/ односно: (I) збир на проекти содржани
Goal; (ii) an ongoing set of initiatives/ во една сеопфатна рамка со заедничка
services that support common objectives главна цел; (II) збир на тековни
(i.e. a Primary Health Care Programme); or иницијативи/услуги во поддршка на
(iii) a Sector Programme, which is defined заеднички цели (на пр.: Програма за
by the responsible government’s sector примарна здравствена заштита); или (III)
policy (i.e. a Health Sector Programme). секторска програма, дефинирана според
соодветната секторска политика на
владата (на пр.: Програма за
здравството).
Programming (fr. Programmation) програмирање
One of the Structural Funds’ principles Се однесува на еден од принципите на

which results in multi-annual development структурните фондови, кој се состои од
programmes, the result of a process повеќегодишни развојни програми, а е
leading to decision taken through резултат на процес со кој се донесуваат
partnership. The process has a number of одлуки преку партнерство. Самиот

stages culminating in the measures being

taken over by public or private promoters.
процес има бројни етапи чија завршница
се мерките што се преземаат од страна
Q
на јавни или на приватни носители на
проекти.
Programme Authorising службеник за одобрување

Officer (PAO) (fr. Ordonnateur de програми (СОП/PAO)
programme)
An official of the national administration Службеник од државната

responsible for the implementation of администрација на земјата -корисничка
all or part of a programme managed кој е одговорен за спроведување на
under DIS. The PAO is responsible for the целата или на дел од програмата која се
operations of the CFCU and for the sound спроведува преку децентрализиран
financial management of the projects to be систем на спроведување. СОП/PAO е
implemented in a decentralised manner. одговорен и за активностите на ОЦФСД/
CFCU и за стабилно финансиско
управување со проектите што се
спроведуваат на децентрализиран
начин.
Public expenditure (fr. Dépenses јавни трошоци

publiques)
Аny public contribution to the financing of Секој јавен придонес за финансирање на

operations whose origin is the European активностите што доаѓа од Европската
Community or the budget of the public заедница или од буџетот на јавните
authorities of the beneficiary country органи на земјата–корисничка и каков
and any contribution to the financing of било придонес за финансирање на
operations whose origin is the budget of активности што доаѓа од буџетот на
public law bodies or associations of one or јавните правни тела или здруженија на
more regional or local authorities or public еден или повеќе регионални или
law bodies. локални органи или јавни правни тела.
Questionnaire survey (fr. Enquête прашалник

par questionnaire)
A set of structured questions addressed to Претставува збир од составени прашања

a sample of people or, exhaustively, to a наменети за избрани лица или детално,
group of people. A questionnaire consists за група лица. Прашалникот се состои од
of a list of questions of which the sequence список на прашања за кои редоследот се
is determined in advance. Depending on утврдува однапред. Зависно од тоа дали

R whether the questions are open or closed,

the interviewee is ether free to formulate
прашањата се отворени или затворени,
испитаникот е или слободен да ги
his or her answers as he or she wishes, or is формулира неговите или нејзините
given predefined statements (descriptors) одговори како што сака, или претходно
from which to choice. A questionnaire can му се дадени искази (описно) од кои
be undertaken by post, telephone, e-mail треба да се направи избор. Прашалникот
or face-to-face interview. може да се спроведе по пошта, по
телефон, по електронска пошта или
лично.
Regional Cooperation (fr. регионална соработка

Coopération régionale)
The promotion of regional cooperation Унапредувањето на регионалната

among the countries in Eastern Europe соработка помеѓу земјите од Источна
is not just the most appropriate way to Европа не е само најсоодветниот начин
deal with global challenges and issues of да се соочи со глобалните предизвици и
a transboundary nature faced by these прашањата кои по својата природа ги
countries, but also crucial for ensuring надминуваат националните граници, а со
peace, stability and security as well as кои овие земји се соочуваат, туку, исто
promoting sustainable economic and така, е и многу важна за обезбедување
social development. It is of the interest мир, стабилност и безбедност, како и
to the EU to support programmes that унапредување на одржлив економски и
reflect current and future needs of the социјален развој. Од интерес за ЕУ е да
countries in Eastern Europe and encourage поддржува програми што ги отсликуваат
them to cooperate among themselves in сегашните и идните потреби на земјите
addressing these needs. од Источна Европа и да ги поттикнува да
соработуваат меѓу себе во решавање на
овие потреби.
Sectoral agreement (fr. Accord секторска спогодба

sectoriel)
It is an agreement relating to a specific Toa e спогодба што се однесува на

IPA component drawn up, where одредена компонента на ИПП/IPA
appropriate, between the Commission and составена, онаму каде што е соодветно,
the beneficiary country, and setting out од Комисијата и земјата–корисничка,
the relevant provisions to be respected која ги утврдува соодветните одредби
which are not contained in the country кои треба да се почитуваат што не се
specific framework agreement or financing содржани во специфичната рамковна
agreements. спогодба или во спогодбите за
финансирање на земјата.

Senior Programme Officer (SPO) виш службеник за програма

S
(fr. Responsable principal de (ВСП/SPO)
programme)
An official of the national administration Функционер од националната

(line ministry/agency) in charge of the администрација (ресорно министерство/
technical implementation of the projects. агенција) одговорен за техничко
спроведување на проекти.
Sound Financial Management (fr. стабилно финансиско

Bonne gestion financière) управување
It is the budgetary principle according Стабилно финансиско управување е

to which budget appropriations must be буџетски принцип според кој буџетските
used according to economy, efficiency and распределби мораат да се користат
effectiveness. според економичност, ефикасност и
ефективност.
Special Accession Programme Специјална програма за

for Agriculture and Rural пристапување за земјоделство
Development (SAPARD)3 (fr. и рурален развој (СППЗРР/
Programme spécial d’adhésion pour SAPARD)3
l’agriculture et le developpement
rural (SAPARD)
This is a programme, partly financed by Ова е програма што делумно е

the European Union that is designed to финансирана од Европската унија, а е
assist candidate countries to implement наменета да им помогне на земјите-
the acquis communautaire in the field of кандидатки да го спроведат acquis-то на
rural development. It provides support to полето на руралниот развој. Со неа се
measures to enhance the efficiency and обезбедуваат мерки за поддршка со цел
competitiveness of farming and the food зголемување на ефикасноста и на
industry, and to create employment and конкурентноста на фармерството и на
sustainable economic development in rural прехранбената индустрија, како и
areas. создавање услови за вработување и
одржлив економски развој во руралните
области.
3 It can also be used in context of rural 3 Може да се сретне и во контекст на рурален

development развој

S Strategy (fr. Stratégie) стратегија
Selection of priority actions according to Претставува избор на приоритетни

the urgency of needs to be met, the gravity активности според: итноста на
of problems to be solved, and the chances потребите што треба да се задоволат,
of actions envisaged being successful. In сериозноста на проблемите што треба да
the formulation of a strategy, objectives се решат, како и можностите на
are selected and graded, and their levels активностите предвидени како успешни.
determined. Not all territories and groups При формулирање на стратегијата,
are concerned by the same development целите се избираат и се класифицираат,
strategy. а нивните нивоа се определуваат. Не се
засегнати сите територии и групи од
истата стратегија за развој.
Strategic Co-ordinator (fr. стратешки координатор

Coordinateur stratégique)
A strategic co-ordinator is appointed by Корисникот назначува стратешки

the Beneficiary to ensure the co-ordination координатор за да се осигури
of the Regional Development Component координацијата на Компонентата за
and Human Resources Development регионален развој и на Компонентата за
Component. The strategic co-ordinator is развој на човечки ресурси. Стратешкиот
an entity within the state administration координатор е субјект во рамките на
of the Beneficiary, placed under the државната администрација на
responsibility of the NIPAC and with no Корисникот, ставен под одговорност на
direct involvement in the implementation НКИПП/NIPAC и без директна вклученост
of components concerned. во спроведувањето на предметните
компоненти.
Structural Funds (fr. Fonds структурни фондови

structurels)
The Structural Funds are the financial Структурните фондови се финансиски

instruments of European Union (EU) инструменти на регионалната политика
regional policy, which is intended to на Европската унија (ЕУ), со кои се има за
narrow the development disparities цел да се намалат разликите во развојот
among regions and Member States, and помеѓу регионите и земјите-членки, како
to promote equal opportunities for all. и да се подобрат еднаквите можности за
The Funds participate fully, therefore, in сите. Фондовите, според тоа, учествуваат
pursuing the goal of economic, social and целосно во постигнување на целта на
territorial cohesion. They are expression of економската, на социјалната и на
solidarity between the Member States and територијалната кохезија. Тие се израз

regions of the EU.

In practical terms this is achieved by
на солидарност меѓу земјите-членки и
регионите на ЕУ.
S
means of a variety of financing operations, Во практиката тоа се постигнува со
principally through the Structural Funds помош на различни финансиски
and the Cohesion Fund. Every three years операции, главно преку структурните
the European Commission presents a фондови и Кохезивниот фонд. Секои три
report on progress made in achieving години Европската комисија доставува
economic and social cohesion and on how извештај за напредокот во постигнување
Community policies have contributed to it. економска и социјална кохезија, како и
The EU’s Structural Funds are administered за тоа, како придонесле за тоа
by the Commission to finance Community политиките на Заедницата.
structural aid. They comprise the Guidance Со структурните фондови на ЕУ управува
Section of the EAGGF for agriculture, the Комисијата со цел да се спроведе
Regional Fund for structural aid under финансирање на структурната помош на
the regional policy, the Social Fund for Заедницата. Тука спаѓаат Одделот за
social policy measures, and the Financial насоки на ЕФНГЗ/EAGGF за земјоделство,
Instrument for Fisheries (FIFG). Financial Регионалниот фонд за структурна помош
support from the Structural Funds mainly во рамки на регионалната политика,
goes to the poorer regions to strengthen Социјалниот фонд за мерки од
the Union’s economic and social cohesion социјалната политика, како и
so that the challenges of the single market финансискиот инструмент за рибарство
can be met right across the EU. (ФИРР/FIFG). Финансиската поддршка од
структурните фондови главно оди за
посиромашните региони за зајакнување
на економската и на социјална кохезија
на Унијата, со цел да се исполнат
барањата за единствен пазар на целата
територија на ЕУ.
Subsidiarity (fr. Subsidiarité) супсидијарност
The principle which justifies that a public Принцип со кој се оправдува што некоја
authority decides to implement a project јавна институција одлучила да спроведе
rather than to leave it up to private некој проект наместо да го остави на
initiative or another public authority. некоја приватна иницијатива или на
The principle of subsidiarity justifies a друга јавна институција. Принципот на
project when there are shortcomings in супсидијарниот е оправдан кога постојат
the private sector and when other public недостатоци во приватниот сектор и
administration levels would not have been кога другите нивоа на јавната
as effective. Subsidiarity is part of the администрација не би биле толку
rationale of a project. ефикасни. Супсидијарноста е логичен
дел од постоење на проектот.

S Subsidy (fr. Subvention) субвенции
Subsidies are aids granted to businesses Субвенции се помош доделена на

by the public authorities for specific стопанствата од страна на јавните власти
economic policy purposes in the form of за посебни цели на економската
direct financial support or tax concessions политика во форма на директна
and the like. For example, subsidies may финансиска поддршка или на даночни
be granted to keep a business or even an концесии и слично. На пример,
entire sector going, to help companies субвенции можат да се дадат за да се
adjust to changed circumstances, to boost овозможи работење на некое
productivity and growth in business and претпријатие, па дури и на цел сектор, да
industry. Subsidies that distort competition им се помогне на компаниите да се
are prohibited in the EU. Exceptions приспособат на променетите услови, да
are permitted where the subsidies are ја поттикнат продуктивноста и порастот
aimed at social, structural and regional во стопанството и во индустријата.
improvements. Субвенциите што ја нарушуваат
конкуренцијата се забранети во ЕУ. Се
дозволуваат исклучоци каде што
субвенциите имаат за цел социјални,
структурни и регионални подобрувања.
Sustainability (fr. Durabilité) одржливост
The ability of effects (of the project) to Претставува способност ефектите (од
last in the middle or long term. Effects are проектот) да траат среднорочно или
sustainable if they last after the funding долгорочно. Ефектите се одржливи ако
granted by the project has ceased. траат и по престанување на
They are not sustainable if an activity is финансирањето на проектот. Ефектите
unable to generate its own resources, or не се одржливи ако не можат да се
if it is accompanied by negative effects, создадат сопствени ресурси со
particularly on the environment, and if that активностите или ако се јават негативни
leads to blockages or rejection. ефекти, особено врз животната средина
The likelihood of a continuation in the и ако тоа води до блокирање или до
stream of benefits produced by the project одбивање.
after the period of external support has Тоа е веројатноста да продолжат и
ended. Key factors that impact on the понатаму придобивките од проектот што
likelihood of sustainability include: (i) се резултат на истиот откако ќе заврши
ownership by beneficiaries; (ii) policy периодот на надворешна поддршка.
support/consistency; (iii) appropriate Клучните фактори што влијаат врз
technology; (iv) environment; (v) socio- веројатноста за одржливост се: (I)
cultural issues; (vi) gender equity; (vii) сопственоста на корисниците; (II)
institutional management capacity; and поддршката на политиките/
(viii) economic and financial viability. конзистентноста; (III) соодветната
технологија; (IV) заштитата на животната

средина; (V) општествено-културните

прашања; (VI) родовата еднаквост; (VII)
T
капацитетот за институционално
управување; и (VIII) економската и
финансиската изводливост.
Tool (fr. Outil) алатка
Tools serve to collect quantitative or Алатките се користат да се соберат

qualitative data, synthesise judgement квантитативни и квалитативни податоци,
criteria, explain objectives, and estimate да се синтетизираат критериумите за
impacts, and so on. A tool has a specific оценување, да се објаснат целите, да се
name that is described in a manual. проценат влијанијата итн. Секоја алатка
има посебно име, а дадена е и опишана
во прирачник.
Total expenditure (fr. Dépenses вкупни трошоци

totales)
It is the public expenditure and any private Тоа се јавните трошоци и каков било
contribution to the financing of operations. приватен придонес за финансирање на
активности.

GLOSSARY OF TERMS:
THE INSTRUMENT FOR PRE-
ACCESSION ASSISTANCE FOR
RURAL DEVELOPMENT (IPARD)
ИНСТРУМЕНТОТ ЗА
ПРЕТПРИСТАПНА ПОМОШ ЗА
РУРАЛЕН РАЗВОЈ (ИППРР/IPARD)
GLOSSARY OF TERMS: THE INSTRUMENT FOR PRE-ACCESSION ASSISTANCE FOR RURAL DEVELOPMENT (IPARD)

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ИНСТРУМЕНТОТ ЗА ПРЕТПРИСТАПНА ПОМОШ ЗА РУРАЛЕН РАЗВОЈ (ИППРР/IPARD)
Afforestation (fr. Boisement) пошумување A

This is the planting of trees for the purpose Подразбира садење дрвја со цел да се
of creating woodland or forest, undertaken создаде нова шумска површина или
with a view to environmental concerns. In шума, во рамките на грижата за
the context of the common agricultural животната средина. Во контекст на
policy, the term refers to measures, заедничка земјоделска политика,
co-financed by the European Union, to терминот се однесува на мерките,
encourage new woodland development. кофинансирани од Европската унија, со
цел да се поттикне развој на нови
шумски површини.
Agricultural holding (fr. земјоделско претпријатие

Exploitation agricole)
A basic unit for agricultural production Претставува основна единица за

земјоделско производство.
Agri-environmental measures (fr. агроеколошки мерки

Mesures agroenvironnementales)
In the context of the common agricultural Во контекст на заедничката земјоделска

policy these are measures undertaken by политика, станува збор за мерки, кои ги
farmers that go beyond the requirements преземаат земјоделците и кои ги
of Good Farming Practice. The purpose is надминуваат барањата на добрата
to protect and improve the environment земјоделска практика. Целта е да се
and to maintain the countryside in a заштити и да се подобри животната
good environmental condition. A further средина, како и природата да се одржува
objective is the preservation of genetic во добра еколошка состојба.
diversity. Farmers are reimbursed, from Дополнителна цел е зачувувањето на
European Union and national funds, for генетската разновидност. Со
the costs incurred and income forgone as a преземањето на овие мерки, Европската
result of undertaking these measures. унија и националните фондови им ги
надоместуваат на земјоделците
направените трошоци и неостварениот
приход.
Animal welfare (fr. Bien-être des благосостојба на животните

animaux)
Animal welfare is the viewpoint that Благосостојба на животните од гледна
animals, especially those under human точка на тоа дека животните, особено

A care, should not suffer unnecessarily,

including where the animals are used for
оние за кои се грижи човекот, не треба
да страдаат непотребно, вклучително и
food, work, companionship, or research. животните кои се користат за: храна,
This position usually focuses on the работа, како домашни галеничиња или
morality of human action (or inaction), as за истражување. Овој став често се
opposed to making deeper political or фокусира на моралноста на човековото
philosophical claims about the status of дејствување (или недејствување),
animals, as is the case for an animal rights наспроти тоа, потребно е поголемо
viewpoint. For this reason animal welfare политичко или филозофско ангажирање
organizations may use the word humane in за статусот на животните, како што е од
their title or position statements. гледна точка на правата на животните.
Од оваа причина, организациите за
благосостојба на животните, можат да го
употребуваат зборот хуман во името на
нивната организација или во описот на
нивната основна дејност.
Axes of rural development оски на политиката за рурален

policy (fr. Axes de la politique de развој
développement rural)
In September 2005 the European Union Во септември 2005 година, Европската

adopted a new rural development policy унија донесе нова политика за рурален
which came into effect at the beginning of развој, која влезе во сила на почетокот
2007. The policy is structured around three на 2007 година. Политика е
core objectives of rural development policy структурирана околу трите клучни цели
each of which has a corresponding axis. на политиката за рурален развој, од кои
Axis 1: improving competitiveness. This секоја има соодветна оска.
axis includes measures aimed at improving Оска 1: Подобрување на конкурентноста.
human potential, restructuring physical Оваа оска вклучува мерки насочени кон
potential and improving the quality of подобрување на човечкиот потенцијал,
agricultural production and products. It преструктурирање на физичкиот
also includes two transitional measures потенцијал и подобрување на квалитетот
for the new Member States, these being на земјоделското производство и на
assistance for semi-subsistence farms and земјоделските производи. Таа вклучува
for the setting-up of producer groups. две преодни мерки за новите земји-
Axis 2: land management and членки, на кои ќе им се даде помош за
environmental services. This axis includes фарми што служат како дополнителна
measures targeted at the sustainable активност и за формирање групи на
use of agricultural and forestry land. It производители.
also includes support for animal welfare Оска 2: Управување со земјиште и
and measures that help prevent the еколошки услуги.
abandonment of agricultural land through Оваа оска вклучува мерки насочени кон
payments that compensate farmers for одржливата употреба на земјоделското
natural handicaps or for handicaps caused и на шумското земјиште. Исто така, таа
by environmental restrictions. вклучува и поддршка за благосостојбата

Axis 3: improving the quality of life in rural

areas and promoting the diversification
на животните и за мерките што помагаат
да се спречи напуштањето на
C
of the rural economy. This axis includes земјоделското земјиште преку
measures aimed at on-farm diversification компензации исплатени на земјоделците
to non-agricultural activities, support for за природните пречки во развојот или
micro-enterprises, rural tourism, basic пак за пречките во развојот причинети
services, village renewal and training and од еколошките ограничувања.
capacity building. Оска 3: Подобрување на квалитетот на
These three axes are complemented by животот во руралните средини и
a “methodological” axis dedicated to the унапредување на диверзификацијата на
Leader initiative. руралната економија. Оваа оска
вклучува мерки насочени кон
диверзификација на активностите на
фармите во неземјоделски активности,
поддршка за: микропретпријатија,
рурален туризам, основни услуги,
обновување на селата и обука и изградба
на капацитети.
Овие три оски се надополнуваат со
методолошката оска посветена на
иницијативата Лидер.
Common Agricultural Policy (CAP) заедничка земјоделска

(fr. Politique agricole commune политика (ЗЗП/CAP)
(PAC))
This is the set of legislation and practices Тоа е збир на законска регулатива и
adopted by the European Union to provide практики усвоени од Европската унија за
a common, unified policy on agriculture. добивање заедничка, унифицирана
The common agricultural policy is the most политика за земјоделството. Заедничката
comprehensive of the economic policies земјоделска политика е една од
implemented by the European Union. најопсежните економски политики, што
се спроведуваат од Европската унија.
Common market organisation Заедничка организација на

(CMO) (fr. Organisation commune пазарот (ЗОП/CMO)
de marché (OCМ))
A Common Market Organisation is a set of Заедничката организација на пазарот е

measures that, when operated together, збир на мерки кои, кога се применуваат
enable the European Union to manage a истовремено, ў овозможуваат на
market for a specific agricultural product. Европската унија да управува со пазарот
The purpose of such market management на одреден земјоделски производ. Целта
is to provide, on the one hand, farmers with на таквото управување со пазарот, од

C an outlet for their products and a steady

income and, on the other hand, to ensure
една страна, е да се обезбеди пласман на
производите за земјоделците и нивен
that consumers have a secure supply постојан приход , а од друга страна, да се
of food at reasonable prices. There are овозможи понуда на храна по разумни
some 17 Common Market Organisations. цени за потрошувачите. Има околу 17
Together they cover around 90% of the заеднички организации на пазарот.
output of farms in the European Union. The Заедно, тие опфаќаат околу 90% од
measures that comprise a Common Market производството на фармите во
Organisation may be of various types, such Европската унија. Мерките што
as: сочинуваат една заедничка организација
• Measures influencing the demand на пазарот можат да бидат од различен
for farm products: intervention in the тип, како на пример:
European Union market (e.g. buying • Мерки што влијаат на побарувачката
products directly from farmers when на земјоделските производи: со
prices are low and releasing the интервенција на пазарот на
products at a later date when prices are Европската унија (пр.: купување
higher, or exporting the products to производи директно од земјоделците
third markets ...); кога цените се ниски и пуштање во
• Measures influencing the supply of продажба на производите подоцна
farm products: protecting European кога цените се повисоки, или пак
Union farmers from cheaper imports, извезување на производите на трети
supporting the price at which farmers пазари...);
can sell their products within the • Мерки што влијаат на понудата на
European Union, restricting the amount земјоделските производи: со заштита
of products that a farmer may place on на земјоделците од Европската унија,
the market (e.g. milk quotas); од поевтини увози, поддржувајќи ја
• Direct payments to farmers originally цената по која земјоделците можат да
introduced to compensate farmers for ги продадат нивните производи во
income loss in some sectors resulting Европската унија, ограничувајќи ја
from cuts in support prices. Prior to количината на производи што може
the June 2003 reform, these payments да ја пласира еден земјоделец на
were usually paid per head of livestock пазарот (на пр.: квоти за млеко);
or per hectare of cultivated crop. They • Директни плаќања за земјоделците
are now generally decoupled from првично воведени како надоместок
production and incorporated into the за загубата на приходите на
Single Payment Scheme. земјоделците во одредени сектори,
како резултат од намалување на
поддржаните цени. Пред реформата
од јуни 2003 година, овие плаќања
обично се исплаќаа по грло добиток
или по хектар од одгледувана
култура. Сега тие главно се одвоени
од производството и се вклучени во
Системот на еднократни исплати.

Cross-compliance (fr. вкрстена усогласеност

D
Écoconditionnalité)
Cross-compliance requires that farmers Вкрстената усогласеност наложува

respect statutory management земјоделците да ги почитуваат
requirements regarding public health, статутарните барања за управување во
animal health, plant health and animal поглед на: јавното здравје, здравјето на
welfare. Farmers are also required to животните, здравјето на растенијата и
maintain all their agricultural land in good благосостојбата на животните. Од
agricultural and environmental condition. земјоделците, исто така, се бара да го
The specification of good agricultural and одржуваат целото свое земјоделско
environmental condition is set at the level земјиште во добра земјоделска и
of the Member State. еколошка состојба. Определувањето на
Cross-compliance applies to farmers that добрата земјоделска и еколошка
receive direct payments. This is the case состојба се врши на ниво на земјата-
even if a Member State has not yet adopted членка.
the Single Payment Scheme. Вкрстената усогласеност важи за
If farmers do not respect these земјоделците што примаат директни
requirements then their direct payments плаќања. Ова важи дури и за земја-
may be reduced or cancelled. членка што сè уште го нема прифатено
системот на еднократни исплати. Ако
земјоделците не ги почитуваат овие
барања тогаш нивните директни исплати
можат да бидат намалени или
поништени.
Decoupling (fr. Découplage) раздвојување
Decoupling, introduced by the 2003 Раздвојувањето, воведено со реформата

reform of the common agricultural policy, на заедничката земјоделска политика во
is the removal of the link between direct 2003 година, претставува отстранување
payments and production. Prior to the на врската меѓу директните исплати и
reform, farmers were entitled to receive производството. Пред реформата,
direct payments only if they produced земјоделците имаа право да примаат
particular commodities. Consequently, the директни исплати само ако произвеле
receipt of direct payments influenced the одредени производи. Следствено на тоа,
profitability of producing particular crops примањето на директните исплати
or breeding particular types of animals and влијаеше врз исплатливоста од
would therefore affect farmers’ business производството на одредени култури
decisions. или од одгледувањето на одредени
Decoupled payments support the incomes видови животни, а тоа пак, би влијаело
of farmers irrespective of the type of врз деловните одлуки на земјоделците.
production. The decoupled Single Farm Со раздвојувањето на плаќањата се
Payment as a general principle, replaces поддржуваат приходите на земјоделците

D all the previous direct payments linked

to a particular commodity. By removing
независно од видот на производството.
Раздвоената еднократна исплата за
the obligation to continue to produce a фармите, како општ принцип, ги
particular commodity, decoupling gives заменува сите претходни директни
farmers greater freedom to produce плаќања поврзани со одреден производ.
according to market demand. Преку отстранувањето на обврската, да
A broadly accepted definition of се продолжи да се произведува одреден
decoupling is the replacement of производ, раздвојувањето им дава
agricultural support programmes which поголема слобода на земјоделците да
are based on current production and prices произведуваат според побарувачката на
with direct payments. пазарот.
Пошироко прифатена дефиниција на
раздвојување е замената на програмите
за поддршка на земјоделството
засновани на моменталното
производство и цените со директни
исплати.
Designation of origin (fr. ознака за потеклото

Appellation d’origine)
This is the name of a region, a specific place Го претставува името на одреден регион,
or, in exceptional cases a country, which is одредено место или, во исклучителни
used to describe an agricultural product or случаи, на одредена земја, кое се
a foodstuff and користи кога се опишува одреден
• which originates in that region, specific земјоделски производ или прехранбен
place or country, and; производ:
• of which the quality or characteristics • кој потекнува од тој регион, од
are essentially or exclusively due to a специфично место или земја, и
particular geographical environment • чијшто квалитет или карактеристики
with its natural and human factors, and се важни или се должат исклучиво на
of which the production, processing карактеристичната географска
and preparation take place within the животна средина со нејзините
defined geographical area. природни и човечки фактори и
чиешто производство, обработка и
подготвување се одвиваат во
дефинираната географска област.
Early retirement scheme (fr. програма за рано

Régime de préretraite) пензионирање
Farmers who are above a certain age Земјоделците што се постари од

and who have decided to stop farming одредена возраст и што одлучиле да
may receive payments under an early престанат да се занимаваат со

retirement scheme. The purpose is to

encourage the replacement of elderly
земјоделство можат да добиваат исплати
според програмата за рано
E
farmers by younger farmers, these being in пензионирање. Намерата е да се
a better position to improve the economic охрабри заменувањето на постарите
viability of farms. земјоделци со млади земјоделци,
бидејќи младите се во подобра состојба,
и можат да го подобрат економскиот
опстанок на фармите.
Environmental liability (fr. одговорност за животната

Responsabilité écologique) средина
The penalty to be paid by an organization Ова се однесува на казната што се плаќа

for the damage caused by pollution and од страна на некоја организација за
restoration necessary as a result of that причинетата штета од загадувањето и за
damage, whether by accidental spillages санацијата (потребна како резултат на
from tankers, industrial waste discharges таа штета), без разлика дали е направена
into waterways or land, or deliberate or преку: случајни излевања од танкери,
accidental release of radioactive materials. испуштање на индустриски отпад во
водните патишта или на земјиште или,
пак, преку намерно или случајно
испуштање на радиоактивни материи.
European Agriculture Fund for Европски земјоделски фонд за

Rural Development (EAFRD) (fr. рурален развој (ЕЗФРР/EAFRD)
Fonds européen agricole pour le
développement rural (FEADR))
The EU has just reformed its rural policy. A ЕУ само што ја реформираше својата
new legal instrument, called the European рурална политика. Се преговараше за
Agriculture Fund for Rural Development нов правен инструмент, наречен
(EAFRD), has been negotiated and cаme Европски земјоделски фонд за рурален
into force on 1 January 2007. The main развој (ЕЗФРР/EAFRD) и истиот влезе во
headlines of the new regulation are: сила на 1 јануари 2007 година. Клучните
• Improving competitiveness of farming заложби на новата регулатива се:
and forestry • подобрување на конкурентноста на
• Environment and countryside земјоделството и на шумарството,
• Improving quality of life and • животната средина и природата,
diversification of the rural economy • подобрување на квалитетот на
живот и диверзификација на
руралната економија.

F European Agricultural Guidance Европски фонд за насоки и

and Guarantee Fund (EAGGF) (fr. гаранции во земјоделството
Fonds européen d’orientation et de (ЕФНГЗ/EAGGF)
garantie agricole (FEOGA)
It is the financing tool for the common Тоа е финансиска алатка на заедничката
agricultural policy and for rural земјоделска политика и за рурален
development. It has two sections: a развој. Има два оддела: одделот „Насоки“
“Guidance” section providing support for кој дава поддршка на мерките за
rural development measures and aid for рурален развој и помош за земјоделците
farmers in the rural areas of the European во руралните области на Европската
Union, and a “Guarantee” section mainly унија, и одделот „Гаранции”, кој се
financing internal market organisations. однесува главно на финансирање на
организациите на внатрешниот пазар.
Extensification (fr. Extensification) проширување на

земјоделството
This refers to measures that farmers may Ова се однесува на мерките што
adopt and which have the objective of земјоделците можат да ги прифатат и
reducing the amount of farm products имаат за цел намалување на износот на
that farmers produce and/or of improving фармските производи, коишто
environmental and animal welfare земјоделците ги произведуваат и/или
conditions (e.g. lower livestock densities, подобрување на условите на животната
less use of chemical fertilizers and средина и на благосостојбата на
pesticides etc). Farmers may be partially животните (на пр.: намалување на бројот
compensated by the European Union for на грлата на добиток, помала употреба
the cost of undertaking such measures. The на хемиски ѓубрива и пестициди итн.)
main support tools are agri-environmental Земјоделците можат да бидат
measures and animal welfare measures. обесштетени делумно од страна на
Европската унија за преземање таков
вид мерки. Главните алатки за поддршка
се агроеколошките мерки и мерките за
благосостојба на животните.
Farm Accountancy Data Network мрежа на сметководствени

(FADN) (fr. Réseau d’information податоци на фармите (МСПФ/
comptable agricole (RICA)) FADN)
The Farm Accountancy Data Network Мрежата на сметководствените

provides data on the financial and податоци на фармите обезбедува
economic aspects of farming in the податоци за финансиските и за

Member States of the European Union.

Each year a sample of farms is selected,
економските аспекти на фармерството
во земјите-членки на Европската унија.
F
which is representative of commercial Секоја година се одбира
farms, and these farms provide data on репрезентативен примерок на
their costs of production, their revenues комерцијалните фарми и овие фарми
from selling their output and on other обезбедуваат податоци за нивните
aspects of their farming operations. трошоци за производство, за нивните
The data enable the European Union to приходи од продавање на
monitor the income situation of farmers производството и за други аспекти на
and to examine the effects of policy. нивните земјоделски активности.
Податоците ў овозможуваат на
Европската унија да ја следи приходната
состојба на земјоделците и да ги испита
ефектите на политиката.
Farmer (fr. Agriculteur) земјоделец

A farmer is defined as an individual (or Земјоделецот се дефинира како
group of individuals e.g. partnerships, поединец (или група поединци, на пр.:
companies, and other legal structures партнерства, компании или други
through which a business is conducted) правни структури, преку кои се
who exercises an agricultural activity on a спроведува стопанисувањето), кој
holding. извршува/кои извршуваат земјоделска
активност на едно претпријатие.
Financial Instrument for Fisheries Финансиски инструмент за

Guidance (FIFG) (fr. Instrument развој на рибарството (ФИРР/
financier d’orientation de la pêche FIFG)
(IFOP))
It has existed since 1993. It seeks to adjust Постои од 1993 година. Помага во
and modernise equipment and material in приспособување и во модернизирање
this sector and to diversify the economies на опремата и материјалите во овој
of areas dependent on fishing. сектор, како и во диверзификацијата на
стопанствата во области што зависат од
рибарството.
Food safety (fr. Sécurité безбедност на храна

alimentaire)
This term refers to the extent to which Овој термин се однесува на степенот до
food is safe to eat. The term is sometimes кој храната е безбедна за јадење.
confused with that of food security Понекогаш, терминот се меша со
which refers to the extent to which food терминот обезбедување со храна, којшто

G is available - i.e. whether it is physically

available and at what price.
се однесува на степенот на достапност
на храната, т.е. дали е достапна физички
и по која цена.
Food security (fr. Sécurité обезбедување со храна

alimentaire)
This term refers to the availability of food Овој термин се однесува на достапноста
- in other words whether it is physically на храна, со други зборови, дали храната
available and if so at what price. The term е физички достапна и ако е достапна,
is sometimes confused with that of food тогаш по која цена. Терминот понекогаш
safety which refers to the extent to which се меша со оној што се однесува на
food is safe to eat. безбедност на храната, којшто се
Article 33 of the Treaty on European однесува на степенот до кој храната е
Union provides that the objectives of the безбедна за јадење.
common agricultural policy are, among Членот 33 од Договорот за Европската
other things, to assure the availability унија предвидува, меѓу другото, дека
of supplies of food and to ensure that целите на заедничката земјоделска
supplies reach consumers at reasonable политика се: да се обезбеди снабдување
prices. со храна и таа да стигне до
потрошувачите по разумна цена.
From farm to fork - од фарма до виљушка -

“farm to fork” traceability (fr. de следење на патот на храната
la ferme à la table – traçabilité “de la „од фармата до виљушката“
ferme à la table“)
Relating to the human food chain, from its Се однесува на синџирот на човековата
production to its consumption. исхрана, од производство на храна до
нејзиното консумирање.
Genetically modified генетски модифициран

organism (GMO) (fr. Organisme организам (ГМО)
génétiquement modifié (OGM))
The term ‘genetically modified organism’ Терминот „генетски модифициран

means an organism, with the exception организам“ означува организам, со
of the human being, in which the genetic исклучок на човечките суштества, во кој
material has been altered in a way that генетскиот материјал е променет на
does not occur naturally by mating and/or начин што не се случува природно, со
by natural recombination. парење и/или со природна
рекомбинација.

Geographical Indication (GI) (fr. географска ознака (ГО/GO)

G
Indication géographique) (IG)
This is the name of a region, a specific place Го претставува името на одреден регион,
or, in exceptional cases a country, used специфично место или, во исклучителни
to describe an agricultural product or a случаи, на одредена земја, кое се
foodstuff: користи при опишување одреден
• which originates in that region, specific земјоделски производ или прехранбен
place or country, and производ:
• which possesses a specific quality, • којшто потекнува од тој регион,
reputation or other characteristics специфично место или земја, и
attributable to that geographical • којшто има посебен квалитет,
origin and the production and/or репутација или други
processing and/or preparation of карактеристики што му се
which take place within the defined припишуваат на тоа географско
geographical area. потекло и чиешто производство, и/
The system of geographical indications или обработка и/или подготвување
was introduced by the European Union to се одвива во дефинирана географска
promote and protect food products. The област.
system is aimed at encouraging a diversity Системот на географски ознаки беше
of agricultural production, protecting воведен од Европската унија со цел да се
product names from misuse and imitation, унапредат и да се заштитат
harmonising concepts at the level of the прехранбените производи. Системот е
European Union, and helping consumers насочен кон охрабрување на
by giving them information on the specific разновидноста на земјоделското
character of particular products. производство, заштитувајќи ги имињата
на производите од злоупотреба и од
имитација, усогласувајќи ги концептите
на ниво на Европската унија и помагајќи
им на потрошувачите преку
обезбедување информации за
специфичниот карактер на одредени
производи.
Good Agricultural and добра земјоделска и еколошка

Environmental Condition (GAEC) состојба (ДЗЕС/GAEC)
(fr. Bonnes conditions agricoles et
environnementales (BCAE))
Within the framework of cross compliance, Во рамките на вкрстената усогласеност,
farmers are obliged to respect certain земјоделците се обврзани да почитуваат
minimum requirements for maintaining одредени минимални барања за
their land in good agricultural and одржување на нивната земја во добра
environmental condition. These земјоделска и еколошка состојба. Овие

H requirements are defined by the Member

States at national or regional level. They
барања се одредуваат од земјите-членки
на национално и на регионално ниво.
include the following: the protection soil Тие ги вклучуваат следниве работи:
against erosion, the maintenance of soil заштита на почвата од ерозија,
organic matter and soil structure, and the одржување на органскиот состав на
avoidance of the deterioration of habitats. почвата и нејзината структура и да се
спречи уништување на живеалиштата.
Good Farming Practice (GFP) (fr. добра земјоделска практика

Bonne pratique agricole (BPA)) (ДЗП/GFP)
This is a principle set out in the Agenda Ова е принцип востановен со реформата
2000 reform of the common agricultural на заедничката земјоделска политика на
policy. Member States are required to Агендата 2000. Од земјите-членки се
define codes of Good Farming Practice бара да дефинираат кодови на добра
at the regional or national level. Good земјоделска практика на регионално или
Farming Practice should correspond to the на национално ниво. Добрата
type of farming that a reasonable farmer земјоделска практика треба да
would follow in the region concerned, соодветствува на типот на
which entails at least compliance земјоделството што би го употребувал
with general statutory environmental еден разумен земјоделец на чиј регион
requirements. се однесува таа, што подразбира нејзина
усогласеност барем со општите
статутарни барања за животната
средина.
Growing season (fr. Saison de сезона на растење на

croissance) растенијата
Period of the year, also called frost-free Период од годината кога растенијата не
season, during which growing conditions замрзнуваат е наречен сезона на
for native vegetation and cultivated crops растење на растенијата, во чиј тек се
are the most favourable. најпогодни условите за растење на
природната вегетација и на
одгледуваните земјоделски култури.
Horticultural crops (fr. Cultures хортикултурни растенија

horticoles)
Intensively managed plants cultivated for Се однесува на зголемено одгледување

food or for aesthetic purposes. на растенија за храна или од естетски
причини.

LEADER – (Leader) Иницијативата Лидер

L
A Community initiative for rural Претставува иницијатива на Заедницата
development under the Structural Funds. за рурален развој според структурните
Leader offers assistance for the economic фондови. Иницијативата Лидер нуди
development of rural communities in the помош за економскиот развој на
regions where structures are weakest. руралните средини во регионите каде
The main focus is on organising rural што структурите се најслаби. Вниманието
development, helping people to gain new главно се насочува кон организирање на
qualifications, promoting rural tourism, руралниот развој, помагајќи им на луѓето
supporting small but innovative firms and да се стекнат со нови квалификации, со
promoting high-value farm products. промовирање на руралниот туризам, со
поддршка на мали но иновативни фирми
и со промовирање на земјоделски
примарни производи со висока
вредност.
Mountain areas (fr. Zones de планински области

montagne)
The Regulation 12 on the European Регулативата 12 за Европскиот фонд за

Agricultural Guidance and Guarantee Fund насоки и гаранции во земјоделството
defines mountain areas as follows: ги дефинира планинските области како
yy areas in which altitude gives rise to што следува:
very difficult climatic conditions, yy области во кои височината е
the effect of which is substantially причина за тешките климатски
to shorten the growing season. услови, што резултира со
(The minimum altitude is between значително скратување на сезоната
600 and 1000 m, depending on на растење на растенијата
the Member State involved and (минималната висина е меѓу 600 м
the number of days on which the и 1000 м, во зависност од
temperature does not fall below засегнатата земја-членка и од
freezing); бројот на деновите кога
yy areas at a lower altitude in which the температурата не се симнува под
slopes are so steep (as a rule greater точката на замрзнување);
than 20%) that the use of machinery yy области на пониска височина во
is not possible or the use of very кои падините се многу стрмни (по
expensive special equipment is правило поголеми од 20%) заради
required; што не е возможна употреба на
yy areas which are characterised by машинерија или пак е потребно да
both altitude and slopes and in се употребува многу скапа, посебна
which the combination of the two опрема;
handicaps gives rise to a handicap yy области што се карактеристични
equivalent to the two preceding како по височината, така и по

M handicaps taken separately;

yy areas north of the 62nd parallel
падините и во кои комбинацијата
на овие две пречки предизвикува
(Finland and Sweden) and certain пречка еднаква на двете претходни
adjacent areas are treated as пречки земени одделно;
mountain areas. yy области северно од 62-та паралела
(Финска и Шведска) и одредени
соседни области, кои се сметаат
како планински области.
Multi-annual indicative Financial Повеќегодишна индикативна

Framework (MIFF) (fr. Cadre финансиска рамка (ПИФР/MIFF)
financier indicatif pluriannuel (CFIP))
The Multi-annual Indicative Financial Повеќегодишната индикативна

Framework presents the Commission’s финансиска рамка ги претставува
intentions for the allocation of funds, намерите на Комисијата за
broken down by component, country, multi распределбата на средствата по
country action and thematic programme. It компонента, земја, активности во повеќе
takes the form of a financial table covering земји и тематска програма. Таа има
a 3 year period, which is elaborated on the форма на финансиска табела што опфаќа
basis of allocation criteria including the период од 3 години, којшто е
beneficiaries’ needs, absorption capacity1, елабориран врз основа на критериумите
management capacity and respect of за распределба вклучувајќи ги потребите
the conditions, namely the Copenhagen на земјите-кориснички, апсорпцискиот
criteria. The MIFF therefore acts as the link капацитет1, капацитетот за управување и
between the political framework within the почитувањето на условите, имено, на
enlargement package and the budgetary критериумите од Копенхаген. Затоа,
process. ПИФР/ MIFF дејствува како врска меѓу
политичката рамка во пакетот за
проширување и буџетскиот процес.
National ceiling (fr. Plafond национален плафон

national)
The 2003 reform of the common Реформата на заедничката земјоделска

agricultural policy established a maximum политика од 2003 година утврдува
amount of money that each Member State максимален износ на средства што
could use for direct payments from 2005. секоја земја-членка може да ги
This amount is known as the national искористи како директни исплати од
ceiling. It is based on the total of direct aids 2005 година. Овој износ е познат како

and equivalent payments that were paid

during a previous period (historic reference
национален плафон. Тој се заснова врз
вкупниот збир од директна помош и
O
period) in each Member State. еднаквите исплати коишто биле
исплатени за време на претходниот
период (историски референтен период)
во секоја земја-членка.
Organic farming (fr. Agriculture органско земјоделство

biologique)
Organic farming is an holistic production Органското земјоделство е севкупен

management system which promotes систем за управување со
and enhances agro-ecosystem health, производството, којшто го унапредува и
including biodiversity, biological cycles, го подобрува здравјето на земјоделско-
and biological activity within the soil. еколошкиот систем, вклучувајќи ја
It emphasises the use of management биолошката разновидност, биолошките
practices in preference to the use of off- циклуси и биолошката активност во
farm inputs, taking into account that почвата. Наместо употребата на
regional conditions require locally adapted средства, коишто не доаѓаат од самата
systems. This is accompanied by using, фарма, се дава предност на употребата
where possible, agronomic, biological, and на практики за управување, имајќи
mechanical methods, as opposed to using предвид дека регионалните услови
synthetic materials, to fulfil any specific наложуваат локално приспособени
function within the system. системи. Ова е придружено, кога е
можно, со употреба на агрономски,
биолошки и механички методи, наспроти
употребата на синтетички материјали, за
да се исполни која и да е специфична
функција во системот.
Paying Agency (PA) (fr. Agence de платежна агенција (ПА/PA)

paiement)
Paying agencies of the Member States Платежните агенции на земјите-членки

implement measures of the Common спроведуваат мерки според заедничката
Agricultural Policy and measures of the земјоделска политика и мерки според
national agricultural policy. A paying националната земјоделска политика.
agency carries out functions of receipt, Една платежна агенција извршува
control and approval of claims, accounting функции на: примање, контролирање и
and execution of payments, on-the- одобрување на побарувањата,
spot control, and cares for a correct сметководство и извршување на
management by internal audit. исплати, контрола на самото место и се
грижи за правилно управување со
помош на внатрешна ревизија.

P “Polluter-pays” Principle (fr. принципот „загадувачот плаќа“

Principe pollueur-payeur)
The principle that those causing pollution Овој принцип значи дека оние што
should meet the costs to which it gives rise. причинуваат загадување треба да ги
покријат трошоците, коишто
произлегуваат од истото загадување.
Production quotas (fr. Quotas de производствени квоти

production)
These are limitations on the amount of a Станува збор за ограничувања на

specific product that a farmer may place количината на одреден производ што
on the market. They apply to milk, sugar, еден земјоделец може да ја пласира на
isoglucose, tobacco and potato starch. пазарот. Производствените квоти се
однесуваат на: млеко, шеќер, изогликоза,
тутун и компиров скроб.
Re-coupling (fr. Découplage повторно поврзување

partiel)
The 2003 reform of the common Реформата на заедничката земјоделска

agricultural policy decoupled direct политика од 2003 година ги одвои
payments from production. Within the директните исплати од производството.
context of the reform decision, the Council Во контекст на одлуката за реформата,
set certain limits within which the Member Советот постави одредени
States (or regions) may re-couple some ограничувања во чии рамки земјите-
direct payments in order to avoid the членки (или регионите) можат повторно
possibility of land falling out of production. да поврзат одредени директни исплати
со цел да се избегне можноста да се
престане со производство.
Rural development (fr. рурален развој

Développement rural):
Rural development is closely linked to the Руралниот развој е тесно поврзан со

common agricultural policy and measures заедничката земјоделска политика и со
to support employment. Accordingly, мерките за поддршка на вработувањето.
support measures in this sector have Според тоа, мерките за поддршка во овој
been traditionally based on different legal сектор традиционално се базираат на

instruments pursuing different objectives.

In order to make it fully coherent, the
различни правни инструменти, кои се во
функција на различни цели.
R
reform of the common agricultural Со цел да биде целосно кохерентна,
policy in 1999 under Agenda 2000, was реформата на заедничката земјоделска
accompanied by the strengthening of политика од 1999 год,. во рамки на
rural development measures, which were Агендата 2000, беше придружена со
arranged in a single regulation. засилување на мерките за рурален
This instrument establishes an integrated развој, кои беа групирани во единствена
policy of sustainable rural development регулатива.
which ensures greater coherence between Овој инструмент воспоставува
rural development and the prices and интегрирана политика на одржлив
markets policy of the common agricultural рурален развој, којшто обезбедува
policy, and promotes all aspects of rural поголема кохеренција помеѓу руралниот
development by encouraging all the local развој и цените и пазарната политика на
players to become involved. заедничката земјоделска политика и ги
Rural development has thus become the промовира сите аспекти на руралниот
second pillar of the agricultural policy. развој, охрабрувајќи ги сите локални
With its links to agricultural activities and субјекти да се вклучат.
conversion, it is concerned in particular На тој начин руралниот развој прерасна
with: во втор столб на земјоделската политика.
• modernisation of farms, Преку врската со земјоделските
• safety and quality of food products, активности и нивното пренаменување,
• fair and stable incomes for farmers, руралниот развој особено се занимава
• environmental challenges, со:
• supplementary or alternative job- • модернизација на фарми,
creating activities, in a bid to halt • безбедност и квалитет на
the drift from the country and to прехранбени производи,
strengthen the economic and social • праведни и стабилни приходи за
fabric of rural areas, земјоделците,
• improvement of living and working • предизвици на животната средина,
conditions, and promotion of equal • дополнителни активности или
opportunities. активности што создаваат нови
The rural development measures designed работни места, во обид да се запре
to achieve these objectives have been иселувањето од селата и да се
divided into two categories: зајакне економско-социјалната
• flanking measures in the 1992 CAP структура во руралните средини,
reform: early retirement, agro- • подобрување на животните и на
environmental measures, afforestation работните услови и унапредување
and the scheme for less-favoured на еднаквите можности.
areas; Мерките за рурален развој, наменети да
• measures to modernise and diversify ги достигнат овие цели, поделени се во
farms: investment in farms, start-up две категории:
schemes for young farmers, training, • мерки за поддршка од реформата на
support for investments in processing ЗЗП/CAP од 1992 год.: рано
and marketing plants, supplementary пензионирање, агроеколошки
aid for forestry, promoting and мерки, пошумување и програма за
restructuring agriculture. помалку повластени области;
• мерки за модернизирање и

S диверзификација на фармите:
инвестирање во фармите, програми
за започнување производство од
страна на млади земјоделци, обука,
поддршка на инвестиции за погони
за обработка и маркетинг,
дополнителна помош за
шумарството, унапредување и
преструктурирање на
земјоделството.
Single Payment Scheme (SPS) (fr. систем на еднократни исплати

Régime de paiement unique (RPU))
A central objective of the 2003 reform of Главната цел на реформата на

the common agricultural policy was the заедничката земјоделска политика од
decoupling of direct payments. To this 2003 година беше раздвојувањето на
end, the Single Payment Scheme was директните исплати. За таа цел, беше
introduced under which farmers receive a воведен Систем на еднократни исплати и
decoupled Single Farm Payment. според неа земјоделците добиваат
раздвоени еднократни исплати за
фармите.
Young farmers (fr. Jeunes млади земјоделци

agriculteurs)
Refers to a farmer under 40 years of age Се однесува на земјоделец под 40-

at the time when the decision to grant годишна возраст во времето на
support is taken, possessing adequate донесувањето на одлуката за
occupational skills and competence. доделување помош, кој поседува
соодветна стручност и оспособеност.

GLOSSARY OF TERMS:
PROJECT CYCLE
MANAGEMENT (PCM)
УПРАВУВАЊЕ СО
ПРОЕКТЕН ЦИКЛУС
(УПЦ/PCM)
GLOSSARY OF TERMS: PROJECT CYCLE MANAGEMENT (PCM)

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: УПРАВУВАЊЕ СО ПРОЕКТЕН ЦИКЛУС (УПЦ/PCM)
Action plan/Action programme акциски план/акциска програма

A
(fr. Plan d’actions/Programme
d’actions)
These two terms are often used Овие два термина често пати се
interchangeably. An action plan or заменуваат. Еден акциски план или
programme contains a set of actions акциска програма содржи бројни
designed to meet various objectives. активности наменети за остварување на
An action plan is most likely to engage различни цели. Најчесто со акциски план
institutions or national governments. An се ангажираат институции или
action programme will be set for a defined национални влади. Додека, пак, една
number of years and may accompany акциска програма се подготвува и се
legislative acts. применува за одреден број години и
Action programme is a general term може да претставува прилог кон
to describe the contents of a Financial законодавни акти.
Proposal which presents a programme/ Акциска програма е општ термин со кој
package of projects for financing approval се опишува содржината на предлогот за
at the end of the project cycle. финансирање и претставува програма/
пакет-проекти со која/со кои се
одобрува финансирање при крајот на
проектниот циклус.

Activities (fr. Activités) активности
In the context of the project cycle, these Во контекст на проектниот циклус, тоа се
are the actions (tasks) that have to be taken активности (задачи) што треба да се
to produce results. преземат за да се постигнат резултати.
Activity Schedule (fr. Calendrier распоред на активности

des activités)
A Gantt chart, a graphic representation Претставува Гантов дијаграм, графички

similar to a bar chart, setting out the приказ сличен на шематски дијаграм, кој
timing, sequence and duration of project ги одредува времето на извршување,
activities. It can also be used to identify редоследот и времетраењето на
milestones for monitoring progress, and проектните активности. Може да се
to assign responsibility for achievement of користи и за определување на
milestones. одредниците за следење на напредокот
на проектот, како и за одредување лица
задолжени за постигнување на
одредниците.

A Analysis of Objectives (fr. Analyse анализа на цели

des objectifs)
Identification and verification of future Претставува одредување и верификација

desired benefits to which the beneficiaries на идни посакувани придобивки, коишто
and target groups attach priority. The им се приоритет на корисниците и на
product of an analysis of objectives is the целните групи. Производ од анализата
objective tree/hierarchy of objectives. на целите е дрвото на цели/хиерархијата
на цели.
Analysis of Strategies (fr. Analyse анализа на стратегии

des stratégies)
Critical assessment of the alternative ways Претставува критичка проценка на

of achieving objectives, and selection алтернативните начини за постигнување
of a set of ‘feasible’ objective clusters for на целите и избор на група „остварливи“
inclusion in the proposed project. кластери на цели за вклучување во
предложениот проект.

Appraisal (fr. Analyse qualité) оценување на предлог-проект
Analysis of a proposed project to Претставува анализа на предложен

determine its merit and acceptability проект со која се одредува неговата
in accordance with established quality вредност и прифатливост според
criteria. In the context of the EC’s Project утврдените критериуми за квалитет. Во
Cycle, appraisal is carried out both during контекст на проектниот циклус на ЕК,
project identification and formulation, prior оценувањето се спроведува и за време
to the submission of a Financial Proposal. на идентификацијата и за време на
формулирањето на проектот, пред
поднесувањето на предлогот за
финансирање.
Assessment (fr. Évaluation) оцена
A review undertaken during and after Претставува ревизија што се спроведува

project’s lifetime to determine whether во текот на траењето на проектот или
immediate objectives were achieved. потоа, со што се проверува дали се
постигнати непосредните цели.


Assumptions (fr. Hypothèses) претпоставки

B
External factors which could affect the Претставуваат надворешни фактори
progress or success of the project, but over коишто можат да влијаат врз напредокот
which the project manager has no direct или врз успешноста на проектот, но врз
control. They are most often formulated кои раководителот на проектот нема
in a positive way, e.g.: “Reform of penal директна контрола. Најчесто се
procedures successfully implemented”. формулираат на позитивен начин, на пр.:
If formulated as negative statements, „Успешно спроведена реформа на
assumptions become ’risks’. казнената постапка“. Ако се формулираат
како негативни искази, претпоставките
стануваат „ризици“.
Beneficiaries (fr. Bénéficiaires) корисници
Beneficiaries are those who benefit in Корисници се оние што на кој било
whatever way from the implementation начин имаат корист од спроведувањето
of the project. Distinction can be made на проектот. Може да се прави разлика
between: меѓу:
(a) Target group(s): the group/entity who (а) целна(-и) група(-и): група/субјект што
will be immediately positively affected by непосредно има позитивни ефекти од
the project at the Project Purpose level; проектот на ниво на предлог на
(b) Final beneficiaries: those who benefit проектот;
from the project in the long term at the (б) крајни корисници: оние што имаат
level of the society or sector at large, e.g. долгорочна корист од проектот на ниво
“children” due to increased spending on на општеството или на ниво на сектор,
health and education, “consumers” due на пр.: „децата“ како резултат на
to improved agricultural production and поголемите средства вложени во
marketing. здравството и образованието, или
„потрошувачите“ како резултат на
подоброто земјоделско производство и
маркетингот.
Benefits (fr. Avantages) придобивки
Benefits are positive outcomes, quantified Придобивките се позитивни резултати,

or unquantified, that a project is being изразени или неизразени во количина,
undertaken to deliver and that justify the за кои се спроведува проектот, а тие го
investment. оправдуваат инвестирањето.
The benefit realisation is the practice of Остварувањето на придобивката е

C ensuring that the outcome of a project

produces the projected benefits.
практиката со која се обезбедува
резултатот на проектот да ги даде
проектираните придобивки.

Budgetary aid (fr. Appui помош за буџетот
budgétaire)
Budgetary aid is a resource transfer Помош за буџетот е префрлање на

from the donor directly to the partner средства директно од донаторот до
government (into the consolidated партнерската влада (на консолидирана
account). The resources can be either non- сметка). Средствата можат да бидат
targeted or targeted. Targeted budget aid ненаменски или наменски. Наменската
requires that resources only be used for помош за буџетот значи дека средствата
specific lines of the national budget (such можат да се користат само за одредени
as supply of medicines, building of schools, ставки од државниот буџет (како набавка
provision of educational supplies, etc). на лекови, изградба на училишта,
обезбедување набавки за образованието
итн.)
Call for Proposals (fr. Appel повик за доставување предлози

d’offres)
A public invitation by the Contracting Претставува јавен повик од страна на

Authority for the submission of project нарачателот за поднесување на предлог-
proposals by clearly identified types of проекти од страна на точно одреден тип
applicants and within the framework of a на кандидати и во рамки на некоја
specific EU policy programme (applicable одредена програма на ЕУ (се применува
for grant procedures). во постапките за доделување грантови).

Candidate (fr. Candidat) кандидат
Any natural or legal person or group Претставува секое физичко или правно
thereof applying to take part in a restricted лице или група на физички лица кои се
tender procedure/call for proposals. пријавуваат за учество во ограничената
постапка на тендер или на повик за
доставување предлози.
Commitment (fr. Engagement) обврска

A commitment is a formal decision taken Обврска е формална одлука преземена
by the Commission to set aside a certain од Комисијата за да обезбеди одреден

amount of money for a particular purpose.

No expenditure can be incurred in excess
износ на пари за одредена цел. Не треба
да се појават други расходи над
C
of the authorised commitment. одобрената обврска.
Comparison group (fr. Groupe de споредбена група

comparaison)
Group of people or organisations which Претставува група луѓе или организации

has not participated in a project and што не учествуваат во проект и кои се
which is compared with a group of споредуваат со група учесници со цел
participants for the purpose of analysing анализирање на нето-ефектите од
the net effects of a project. If the two проектот. Ако двете групи се избрани по
groups are randomly selected samples, случаен избор, споредбената група се
the comparison group is called the control нарекува „контролна група“ затоа што се
group because it is comparable, to the so- споредува со така наречената
called “experimental” group. Irrespective „експериментална“ група. Независно од
of the mode of selection of the comparison начинот на избор на споредбената група,
group, its characteristics must be as нејзините карактеристики треба да
similar as possible to those of the direct бидат што е можно послични до оние на
addressees. директните приматели.
Complementarity (fr. комплементарност

Complémentarité)
The fact that several projects (or several Претставува фактот што неколку проекти
components of a project) contribute (или неколку компоненти на еден
towards the achievement of the same проект) придонесуваат за постигнување
objective. Complementarity may be на иста цел. Комплементарноста може да
functional, if the objective is functional. It биде функционална, ако целта е
may be territorial, if the objective concerns функционална. Може да биде
a territory. територијална, ако целта се однесува на
некоја територија.
Concerned group (fr. Public засегната група

concerné)
All the persons or organisations which Засегнатата група ги претставува сите

are affected or potentially affected, поединци или организации што се
voluntarily or not, directly or indirectly, by засегнати или можат да бидат засегнати,
the project. The concept is broader than доброволно или недоброволно,
the term ‘eligible public’ (all the potential директно или индиректно од проектот.
direct addressees) because it also includes Поимот има пошироко значење од
indirect addressees. терминот „квалификувани корисници“

C (сите потенцијални директни приматели)

затоа што тука се вклучени, исто така, и
индиректните приматели.
Conditionality (fr. Conditionalité) условеност
A set of decisions or actions required by Претставува низа одлуки или активности

the donor as a pre-requisite to a positive што ги бара донаторот како предуслов за
decision to funding a particular project or неговата позитивна одлука за
programme of assistance or for starting the финансирање на одреден проект или на
project. одредена програма за помош или за
започнување со проектот.
Conflict of interest (fr. Conflit судир на интереси

d’intérêt)
Any event influencing the capacity of Претставува секоја околност што влијае
a candidate, tenderer or consultant/ на способноста на кандидатот, на
supplier/contractor to give an objective понудувачот или на консултантот/
and impartial professional opinion, or набавувачот/изведувачот или попречува
preventing it, at any moment, from giving во давање објективно и непристрасно
priority to the interests of the Contracting професионално мислење или во кој било
Authority. Any consideration relating to момент го спречува да даде приоритет
possible contracts in the future or conflict на интересите на нарачателот. Понатаму,
with other commitments, past or present, секоја причина поврзана со можни
of a consultant/supplier/contractor. договори во иднина или судир со други
These restrictions also apply to any sub- минати или сегашни обврски на
contractor and employees of the contractor консултантот/набавувачот/изведувачот.
and employees of the consultant/supplier/ Овие ограничувања се однесуваат, исто
contractor as well as the employees of the така, и на подизведувачите и на
Contracting Authority. вработените кај консултантите/
набавувачите/изведувачите, како и на
вработените кај нарачателот.
Consortium (fr. Consortium) конзорциум
A grouping of eligible natural and legal Претставува групација на подобни

persons which submits a tender or физички и правни лица, која дава понуда
application to a tender procedure or a или се пријавува во постапка на тендер
Call for Proposals. It may be a permanent, или на повик за доставување предлози.
legally-established grouping or a grouping Може да се работи за постојана правно
which has been constituted informally востановена групација или групации,

for a specific tender procedure or Call for

Proposals. All members of a consortium
кои неформално се конституираат за
одредена тендерска постапка или за
C
(i.e., the leader and all other partners) одреден повик за доставување
are jointly and severally liable to the предлози. Сите членови на
Contracting Authority. конзорциумот (т.е. раководителот, како и
останатите партнери) заедно и
солидарно одговараат пред нарачателот.

Consultant (fr. Consultant) консултант
A public or private organisation, Претставува јавна или приватна

consortium or individual with whom the организација, конзорциум или поединец
Contracting Authority enters into a service со кој нарачателот склучува договор за
contract. A firm, consortium or individual давање услуги. Претставува трговско
to whom a service contract is awarded. друштво, конзорциум или поединец
кому му е доделен договор за давање
услуги.
Contingency plan (fr. Plan de резервен план

contingence)
A plan that provides details of the Тоа е план кој детално ги опишува
measures to be taken if a defined risk мерките што треба да се преземат ако се
should occur. The plan is only implemented појави одреден ризик. Планот се
if the risk occurs. A contingency plan спроведува само ако се појави ризик.
is prepared where other actions (risk Дополнителниот (резервен) план се
prevention, reduction or transfer) are not подготвува таму каде што другите
possible, too expensive or the current активности (спречување, намалување
view is that the cost of the risk occurring или пренос на ризик) не се можни, ако се
does not sufficiently outweigh the cost премногу скапи или ако постои мислење
of the risk of taking avoiding action - but дека трошоците од појава на ризик не го
the risk cannot be simply accepted. The надминуваат трошокот од ризикот од
Project Board can see that, should the risk преземање на каква било активност или
occur, there is a plan of action to counter ризикот едноставно не може да се
it. If the Project Board agrees that this is прифати. Проектниот одбор треба да
the best form of action, it would put aside одлучи, дали да постои план за акција за
a contingency budget, the cost of the решавање на ризик ако се појави. Ако се
contingency plan, only to be used if the risk сложи Проектниот одбор дека тоа е
occurs. најдобра форма на активност, ќе остави
на страна дополнителен (резервен)
буџет, трошок за дополнителен
(резервен) план, кој ќе се користи само
ако се појави ризик.

C Contract (fr. Contrat) договор
An agreement with specific terms between Договор е договарање според одредени

two or more persons or entities in which услови меѓу две или повеќе физички или
there is a promise to provide services and/ правни лица при што постои ветување за
or supplies in return for a valuable benefit давање услуги и/или за испорачување
known as consideration. стока во замена за некоја вредност.

Contract award procedure постапка за доделување
(fr. Procédure de passation des договори
marchés)
The procedure followed by the Contracting Постапка до која се придржува

Authority to identify а consultant/supplier/ нарачателот за да го одреди
contractor/beneficiary to provide defined консултантот/набавувачот/изведувачот/
services/supplies/works/grants and корисникот, што треба да даде
conclude a contract with them. определени услуги/набавки/работи/
грантови како и склучување договори,
со нив.

Contract budget (fr. Contrat буџет на договорот
budget)
A breakdown of costs of performing the Претставува анализа на трошоци за

contract. The total of these costs is the спроведување на договорот по ставки.
contract value. Збирот на тие трошоци претставува
вредност на договорот.
Contracting Authority (fr. Autorité нарачател

adjudicatrice)
The party concluding the contract. Претставува страната што го склучува

Depending on the implementation system договорот. Зависно од системот на
the Commission, a public administration спроведување, тоа може да биде
body of the beneficiary country or a private Европската комисија, тело на јавната
legal person. администрација на земјата- корисничка
или приватно правно лице.


Contractor (fr. Contractant) изведувач
C
The public or private organisation, Може да биде јавна или приватна
consortium or individual with whom the организација, конзорциум или поединец
Contracting Authority enters into a works со кој нарачателот склучува договор за
contract. The firm, individual or consortium изведување на работите. Претставува
to which a contract is awarded. трговско друштво, лице или конзорциум
кому му е доделен договорот.
Control group (fr. Groupe témoin) контролна група
Comparison group consisting of eligible Претставува споредбена група, која ја

people or organisations which have been сочинуваат подобни луѓе или
excluded from all participation in the организации што се исклучени од
project by a process of random selection. учеството во проектот, а се избрани по
Apart from its non-participation in the пат на случаен избор. Покрај тоа што не
project, the control group is, from every учествува во проектот, контролната
point of view, comparable to the group of група е во секој поглед, споредлива со
participants. групата на учесниците.
Cost-benefit analysis (fr. Analyse анализа на исплатливост на

coût-bénéfice) трошоците
Cost-benefit analysis involves the Анализата на исплатливост на
valuation of the flow of the project’s costs трошоците вклучува вреднување на
and benefits over time to determine трошоците на проектот, како и на
the project’s return on investment. A придобивките од проектот во одреден
comparison is made between the situation период за да се одреди што се добива за
‘with’ and ‘without’ the project to determine возврат од инвестицијата во проектот.
the net benefit of the project. Се прави споредба меѓу ситуацијата „со“
и „без“ проектот за да се одреди нето-
придобивката од проектот.
Cost-effectiveness analysis (fr. анализа на ефективноста на

Analyse coût-efficacité) трошоците
Cost-effectiveness analysis is used to Анализата на ефективноста на

choose between variants of a project трошоците се прави за да се избере
or between alternative projects whose помеѓу варијантите на еден проект или
purpose or results are identical or помеѓу алтернативни проекти, кои имаат
comparable. It allows a decision to be идентични или споредливи цели или

C made as to the most effective way to

deliver an established set of benefits which
резултати. Таа овозможува да се донесе
одлука за тоа кој е најефективниот начин
are not easily valued in monetary terms (i.e. за да се добие одреден пакет на
for non-tangible products). придобивки што не можат да се
вреднуваат лесно во однос на парична
вредност (т.е. за нематеријални
производи).
Costs (fr. Coût) трошоци
Costs are the translation into financial Трошоци претставува претворање во

terms of all the identified resources финансиски израз на сите
(“Means”). идентификувани ресурси („средства“).

Credibility (fr. Crédibilité) кредибилитет
Quality of the results and conclusions of a Претставува квалитет на резултатите и

project when they are logically supported заклучоците од проектот кога се логично
by empirical facts and justified by an поткрепени од емпириски факти и
analysis of valid data. Credibility depends оправдани со анализа на валидни
on several factors, including: reliability of податоци. Кредибилитетот зависи од
data, soundness of the method, but also повеќе фактори, вклучително: сигурност
the reputation of the project team. на податоците, оправданост на методот,
но, исто така, и од угледот на тимот на
проектот.
Criterion (fr. Critère) критериум
Character, property or consequence of a Претставува одлика, својство или

project on the basis of which a judgement последица на проект врз чија основа се
will be formulated. The project criterion врши оценувато. Критериумот на
must be explicit, that is, it must clearly проектот мора да биде конкретен,
show why the project will be judged имено, јасно да покаже зошто проектот
better or worse. Criteria frequently used се оценува подобро или полошо.
in project are performance, effectiveness, Најчесто користени критериуми за
equity and sustainability. Thus, project проект се: успешност, ефективност,
criteria may refer to different social values. капитал и одржливост. Според тоа,
To be used in a project, a criterion must be критериумите на проектот се однесуваат
accompanied by a norm (level of success на различни социјални вредности. За да
at which a project will be considered се искористи критериумот во некој
good in terms of this criterion). A project is проект, треба да биде придружен и со
generally judged in terms of several criteria. норма (ниво на успех на кое проектот ќе

се смета за добар во смисла на овој

критериум). Обично проектот се оценува
D
според неколку критериуми.
Development Indicators (fr. показатели за развој

Indicateurs de développement)
The OECD, the United Nations and the OECP/OECD, Обединетите нации и
World Bank have agreed to focus on a Светската банка се договорија да се
series of key goals in partnership with концентрираат на низа клучни цели во
developing countries. These goals have партнерството со земјите во развој. Овие
been endorsed by major international цели се одобрени на најзначајните
conferences. A system for tracking меѓународни конференции. Исто така,
progress has also been agreed. A core договорен е и систем за следење на
set of indicators will be used – at a global напредокот. На глобално ниво, ќе се
level – to monitor performance and adjust користи основна група на показатели за
development strategies as required. In да се следи работата и за да се
terms of development policy, the following приспособат стратегиите за развој
terminology is applied for indicators: според потребите. Во однос на
• Input indicators measure the financial, развојните политики, за показателите се
administrative and regulator resources користи следнава терминологија:
provided by the Government and • показателите за влез (инпут) на
donors. It is necessary to establish a link ресурси/средства ги мерат
between the resources used and the финансиските, административните и
results achieved in order to assess the регулаторните ресурси обезбедени
efficiency of the actions carried out. E.g. од владата и од донаторите.
Share of the budget devoted to education Потребно е да се воспостави врска
expenditure, abolition of compulsory меѓу искористените ресурси и
school uniforms. постигнатите резултати за да се
• Output (results) indicators measure the оцени ефикасноста од спроведените
immediate and concrete consequences активности. На пр.: дел од буџетот
of the measures taken and resources наменет за расходи во
used: E.g.: Number of schools built, образованието, укинување на
number of teachers trained. правилата за носење на
• Outcome indicators measure the results задолжителните училишни
in terms of target group benefits. E.g.: униформи.
school enrolment, percentage of girls • показателите за излезни (аутпут)
among the children entering in first year резултати ги мерат непосредните и
of primary school. конкретните резултати од
• Impact indicators measure the long- преземените мерки и искористените
term consequences of the outcomes. ресурси. На пр.: број на изградени
They measure the general objectives училишта, број на обучени
in terms of national development and наставници.
poverty reduction. E.g.: Literacy rates. • показателите за (исход) непосредни
резултати ги мерат резултатите во
однос на придобивките на целните

D групи. На пр.: запишување во

училиште, процент на девојчиња од
вкупниот број на запишани ученици
во прво одделение.
• показателите за влијание ги мерат
долгорочните ефекти од
непосредните резултати. Тие ги
мерат општите цели во однос на
националниот развој и во однос на
намалување на сиромаштијата. На
пр.: стапката на писменост

Direct addressee (fr. Destinataire директен примател
direct)
Person or organisation directly affected by Претставува лице или организација што

the project. Addressees receive support, директно е засегнато/засегната од
services and information, and use facilities проектот. Примателите добиваат помош,
created with the support of the project (e.g. услуги и информации или користат
a family which uses a telephone network објекти изградени со средства на
that has been improved with project проектот (на пр.: семејство што користи
support or a firm which has received телефонска мрежа, која е подобрена со
assistance or advice). Some people may be средства од проектот или фирма што
addressees without necessarily belonging добила помош или совет). Некои лица
to the group targeted by the project. можат да станат приматели без да се
Similarly, the entire eligible group does not целна група на проектот. Слично, целата
necessarily consist of addressees. The term квалификувана група не мора да се
“beneficiary” is often used in the sense to состои од приматели. Терминот
the term “direct addressee, but the term „корисник“ често пати се користи во
“final beneficiary” has a different meaning, смисла на терминот „директен
and it is associated with the idea of a примател“, но терминот „краен
positive effect, which can be misleading корисник“ има различно значење и се
because sometimes it may be identified поврзува со идејата на позитивен ефект,
negative impacts when investigating што може да биде погрешно, затоа што
effects on direct addressees. понекогаш може да се определи како
негативно влијание кога се испитуваат
ефектите врз директните приматели.

Direct effect (fr. Effet direct) директен ефект
Effects of a project on its direct addressees, Претставува ефекти од проектот врз

excluding all repercussions on other неговите директни приматели, со
groups. исклучување на сите реперкусии врз
другите групи.

Economic analysis (fr. Analyse економска анализа

E
économique)
Economic analysis assesses projects from Со економската анализа се врши

the view of society as a whole (the national процена на проектите од гледна точка на
economy). Costs are defined as economic општеството како целина (национална
resources lost by the national economy економија). Трошоците се дефинираат
(foreign currency losses), while benefits are како загубени економски ресурси со
defined as the new incomes distributed to националната економија (загуби во
domestic entities (i.e. contribution to the девизи), додека придобивките се
growth of the economy), to which may be дефинираат како нов приход на
added increases in domestic consumption. домашните субјекти (т.е. придонес кон
растот на економијата), кон нив можат да
се додадат и зголемувањата во
домашната потрошувачка.
Effect (fr. Effet) ефект
Effects include the results and impacts of Во ефекти спаѓаат резултатите и

a project, whether positive or negative, влијанијата на еден проект, без разлика
expected or not. In certain cases, the term дали се позитивни или негативни,
‘effect’ is wrongly used to include outputs. очекувани или неочекувани. Во
одредени случаи, терминот „ефект“
погрешно се користи за да ги опфати
излезните резултати.
Effectiveness (fr. Efficacité) ефективност
An assessment of the contribution made Претставува оцена за тоа на кој начин

by results to achievement of the project резултатите придонесле за остварување
purpose, and how assumptions have на целите на проектот и како
affected project achievements. претпоставките влијаеле на
постигнатото со проектот.

Efficiency (fr. Efficience) ефикасност
The fact that results were obtained at Претставува фактот што резултатите се
reasonable cost, i.e. how well means and постигнати со разумни трошоци, т.е.
activities were converted into results, and колку добро средствата и активностите
the quality of the results achieved. се претворени во резултати, како и
квалитетот на постигнатите резултати.

E Eligibility (fr. Éligibilité) квалификуваност (подобност)
The fact that a region, project or group of Претставува фактот што одреден регион,
people has the required characteristics to проект или група на лица ги има
benefit from the project or, more precisely, потребните карактеристики за да го
to receive assistance. искористи проектот или, попрецизно, да
добие помош.
Eligibility Criteria (fr. Critères критериуми за

d’éligibilité) квалификуваност
A set of conditions for a candidate to be Претставува низа услови што мора да ги

allowed to take part in a tender/call for исполни кандидатот за да може да му се
proposals and to be awarded an EC funded одобри учество на тендер/на повик за
contract. Nationality and origin are the доставување предлози за проект и
main ones. доделување на договор што го
финансира ЕК. Критериумите за
државјанство и за потекло се најважни.
Eligible public (fr. Public éligible) квалификувани корисници
All the people and organisations for Тоа се сите поединци и организации за
which a project is directly intended. An кои директно е наменет проектот.
eligible public is composed of all potential Квалификуваните корисници ги
direct addressees. Only some of these сочинуваат сите потенцијални директни
are affected by the project. This concept приматели. Проектот има влијание на
is more limited than the term ‘concerned само дел од нив. Овој поим е
public’ which also includes foreseen or поограничен отколку терминот
unforeseen addressees. „засегната јавност“, кој, исто така, ги
вклучува предвидените или
непредвидените приматели.
Equal opportunities (fr. Egalité des еднакви можности

chances)
Equal access for women and men Се однесува на еднаквиот пристап при
to employment, at the same level of вработување на жените и на мажите,
remuneration and social advantages, потоа се однесува на исто ниво на
in a given socio-economic context. This надоместоци и социјални придонеси во
impact relates to the principle of equal даден социоекономски контекст. Ова
rights and equal treatment of women влијание се поврзува со принципот на

and men. It means, first, that everybody

is free to develop their personal attitudes
еднакви права и на еднаков третман на
жените и на мажите. Тоа значи, најпрво
F
to make choices without being limited by дека секој е слободен да ги развива
stereotyped gender roles and, secondly, своите лични способности во избирање
that particular differences in behaviour, без да биде ограничен од стереотипните
aspirations and needs, between women улоги на половите и второ, тие посебни
and men, are not to be valued too highly разлики во однесувањето, аспирациите
nor considered too critically. The principle и потребите меѓу жените и мажите не
of equal opportunities may require треба да се вреднуваат премногу високо
unequal treatment to compensate for ниту да се земаат премногу критички.
discrimination. Принципот на еднакви можности бара
нееднаков третман за да се компензира
дискриминацијата.
Evaluation phase (fr. Phase фаза на евалуација

d’évaluation )
The final phase of the project cycle during Претставува последната фаза од
which the project is examined against проектниот циклус кога проектот се
its objectives, and lessons are used to испитува според остварувањето на
influence future projects. проектните цели, а научените лекции се
користат за да се влијае врз идните
проекти.
Evaluation team (fr. Équipe тим за евалуација

d’évaluation)
The people who perform the evaluation. Се однесува на лицата што ја
An evaluation team selects and interprets спроведуваат евалуацијата. Тимот за
data, collects data, carries out analyses евалуација ги избира и ги толкува
and produces the evaluation report. податоците, собира податоци,
An evaluation team may be internal or спроведува анализи и подготвува
external. It may consist of a group of извештај за евалуација. Тимот за
several organisations (consortium) or евалуација може да биде внатрешен или
contract out the work. It may even consist надворешен. Може да се состои од група
of a single person. на неколку организации (конзорциум)
или да склучува договори за работа со
надворешни субјекти. Може дури да се
состои и само од едно лице.
Feasibility Study (fr. Étude de физибилити-студија

faisabilité)
A feasibility study, conducted during Физибилити-студијата што се спроведува
the Formulation Phase, verifies whether во текот на фазата на формулирање,

F the proposed project is well-founded,

and is likely to meet the needs of its
потврдува дали предложениот проект
има добра основа и дали ќе ги исполни
intended target groups/beneficiaries. потребите на целните групи/на
The study should design the project in корисниците на проектот. Студијата
full operational detail, taking account of треба да го испланира проектот со сите
all policy, technical, economic, financial, оперативни детали, имајќи ги предвид
institutional, management, environmental, сите политички, технички, економски,
socio-cultural, gender-related aspects. финансиски, институционални,
The study will provide the European социокултуролошки аспекти и сите
Commission and partner government with аспекти на управување, заштитата на
sufficient information to justify acceptance, животната средина, како и аспектите
modifications or rejection of the proposed поврзани со родовите. Студијата
project for further financing. обезбедува доволно информации за
Европската комисија и за партнерската
влада за да се оправда одобрувањето,
изменувањето или одбивањето на
предлог-проектот за понатамошно
Financial Analysis (fr. Analyse финансиска анализа

financière)
Financial analysis involves comparison Финансиската анализа вклучува
of the actual costs of the project споредба на реалните трошоци на
(operating and investment expenses) проектот (оперативни и инвестициски
with the benefits of the project (revenues расходи) со придобивките од проектот
generated). (остварени приходи).
Financing Agreement/ спогодба/меморандум за

Memorandum (fr. Convention de финансирање
financement/ Mémorandum)
The document signed between the Претставува документ потпишан од

European Commission and the partner Европската комисија и партнерската
country or countries subsequent to a земја или партнерските земји по
financing decision. It includes a description одлуката за финансирање. Спогодбата
of the particular project or programme вклучува опис на проектот или на
to be funded. It represents the formal програмата што ќе се финансира. Таа
commitment of the European Union the претставува формална обврска на
measures described. Европската унија и на партнерската земја
за финансирање на опишаните мерки.

Financing Proposal (fr. Proposition предлог за финансирање

F
de financement)
Financing proposals are draft documents, Предлозите за финансирање се нацрт-

submitted by the Commission’s services документи што ги поднесуваат службите
to the relevant Financing Committee на Комисијата за добивање мислење од
for opinion and to the Commission for релевантниот комитет за финансирање и
decision. They describe the general од Комисијата за донесување одлука. Со
background, nature, scope and objectives нив се опишува општата состојба,
and modalities of measures proposed and природата, обемот, целите и
indicate the funding foreseen. After having модалитетите на предложените мерки и
received the favourable opinion of the тие го прикажуваат предвиденото
Financing Committee, they are the subject финансирање. По добивањето на
of the Commission’s subsequent financing позитивно мислење од комитетот за
decision and of the Financing Agreement финансирање, тие се предмет на
which is signed with the respective partner натамошна одлука за финансирање од
country. страна на Комисијата и на спогодбата за
финансирање потпишана од соодветната
партнерска земја.
Formulation phase (fr. Phase de фаза на формулирање

formulation)
The primary purpose of the Formulation Примарна цел на оваа фаза е: (I) да се
phase is to: (i) confirm the relevance and потврди релевантноста и остварливоста
feasibility of the project idea as proposed in на проектната идеја предложена во
the Identification Fiche or Project Fiche; (ii) формуларот за идентификација или во
prepare a detailed project design, including проектната документација; (II) да се
the management and coordination подготви детален нацрт на проектот,
arrangements, financing plan, cost-benefit вклучувајќи: управување и
analysis, risk management, monitoring, координирање, план за финансирање,
evaluation and audit arrangements; and (iii) анализа на исплатливост на трошоците,
prepare a Financing Proposal (for individual управување со ризик, следење,
projects) and a financing decision. евалуација и ревизија; и (III) да се
подготви предлог за финансирање (за
поединечни проекти) и одлука за
Framework (fr. Cadre) рамка
The general rules and conditions, Ги сочинува општите правила и услови

governing the cooperation of the European под кои се одвива соработката меѓу
Commission with the beneficiary country Европската комисија и земјата-

F concerned, which are the legal basis for the

implementation of all assistance operations
корисничка, а кои се истовремено и
правна основа за спроведување на сите
in that country. активности поврзани со програмата за
помош во таа земја.
Funding authority (fr. Financeur) финансиер
Public institution which helps to finance Тоа е јавна институција, која помага да се
the project. By extension, the term финансира проектот. Во поширок
funding authority is also used for people контекст, терминот финансиери, исто
on behalf of these public institutions, така, се употребува и за лица во име на
such as European Commission desk овие јавни институции, како што се:
officers, officials from a national ministry; службеници на Европската комисија,
elected representatives from a regional функционери од националните
or local authority. When private people министерства; избрани претставници од
or organisations are subsidised, they also регионалната или од локалната власт.
contribute part of the funds (leverage). Кога се субвенционирани приватни лица
These people or organisations are или организации, тие, исто така,
not, however, funding authorities but учествуваат во финансирањето (учество
addressees. во вкупниот капитал). Меѓутоа, тогаш
овие лица или организации не се
финансиери туку приматели.
Fungibility (fr. Fongibilité) можност за пренамена
Fungibility refers to the fact that donor Можноста за пренамена се однесува на

funding of a project that government фактот што донаторското финансирање
would have undertaken anyway (even на еден проект, којшто секако би го
if the donor funding were not available) започнала владата (дури и без
has the effect of freeing government финансирање од донатори) резултира со
resources to be used for other purposes. ослободување на владини ресурси да се
The total effect of donor support therefore користат за други цели. Затоа, вкупниот
depends on how government uses these ефект од донаторската помош зависи од
freed resources and not on the specific тоа како владата ги користи овие
project or programme against which the ослободени ресурси и не само за
development assistance is specifically одреден проект или за одредена
earmarked. Agreement on overall public програма за коишто е наменета помошта
expenditure priorities is a way of ensuring за развој. Договор за приоритетите на
that fungibility does not compromise целокупните јавни расходи е начин со
the objectives of the providers of the кој се обезбедува можноста за
development assistance. пренамена, а да не ги наруши целите на
оние што обезбедуваат развојна помош.

Gender (fr. Genre) родови аспекти

G
The social differences that are ascribed to Се однесува на социјалните разлики
and learned by women and men, and that коишто им се припишуваат и на коишто
vary over time and from one society or се учат жените и мажите. Овие разлики
group to another. Gender differs from sex, варираат со текот на времето, а и се
which refers to the biologically determined разликуваат меѓу различни општества
differences between women and men. или групи. Род се разликува од пол,
којшто се однесува на биолошки
одредените разлики меѓу жените и
мажите.
Gender analysis (fr. Analyse de родова анализа

genre)
EU policy on gender mainstreaming in Политиката на ЕУ за унапредување на

development co-operation requires the еднаквоста меѓу родовите во развојната
integration of gender analysis at macro, соработка бара интеграција на родова
meso and micro levels, throughout the анализа на макро-, мезо- и микрониво сè
project cycle. A gender analysis allows додека трае целиот проектен циклус.
the identification and integration of their Родовата анализа овозможува
evolution, particularly in relation to the идентификација и интеграција на
disparities between women and men. A динамиката на промената на дадена
gender analysis includes attention to: the состојба, особено во однос на разликите
different roles (productive, reproductive, меѓу жените и мажите. Родовата анализа
decision-making) of women and men; their посветува внимание на различните
differential access to and use of resources улоги (продуктивни, репродуктивни, при
and their specific needs, interests and донесувањето одлуки) на жените и на
problems; and the barriers to the full and мажите, на нивниот различен пристап до
equitable participation of women and men ресурсите и нивната употреба, на
in project activities and to equity between одделните потреби на жените и на
women and men in the benefits obtained. мажите, на нивните интереси и
проблеми и на пречките за целосно и за
еднакво учество на жените и на мажите
во проектните активности и на
еднаквоста меѓу жените и мажите во
стекнувањето придобивки.

G Gender Equality (fr. Égalité entre родова еднаквост

les femmes et les hommes/ Égalité
de genre)
The promotion of equality between Од клучно значење е унапредувањето на

women and men in relation to their access рамноправноста меѓу мажите и жените
to social and economic infrastructures во однос на пристапот до општествени и
and services and to the benefits of до економски инфраструктури и услуги,
development is vital. The objective is како и на користа од развојот. Целта е
reduced disparities between women and намалување на разликата меѓу мажите и
men, including in health and education, жените и тоа, како во однос на: здравјето
in employment and economic activity, и образованието, вработувањето и
and in decision-making at all levels. All стопанските дејности, така и во однос на
programmes and projects should actively учеството во донесувањето одлуки на
contribute to reducing gender disparities сите нивоа. Сите програми и проекти
in their area of intervention. треба активно да придонесуваат кон
намалување на родовите разлики во
областа на дејствувањето.
General Condition (fr. Conditions општи услови

générales)
The general contractual provisions setting Со општите договорни одредби се

out the administrative, financial, legal and поставуваат административни,
technical clauses governing the execution финансиски, правни и технички клаузули
of all contracts of a particular type (services, со кои се регулира реализирањето на
supplies, works or grants). сите договори од одреден вид (за
давање услуги, набавка на стока,
изведување работи или доделување
неповратна помош).
Grant (fr. Subvention (subvention грант/неповратна помош

d’aide)
A direct payment of a non-commercial Се однесува на директно плаќање од

nature to a specific beneficiary to некомерцијален вид на точно одреден
implement an action (or in some cases корисник за да се спроведат одредени
to finance part of its budget) in order to активности (или, во некои случаи, за да се
promote an EC policy aim. финансира дел од неговиот буџет) сè со
цел да се унапреди некоја политика на ЕЗ.

Gross effect (fr. Effet brut) општ ефект

H
Change observed following a project, or an Се однесува на промените што се
effect reported by the direct addressees. A забележуваат по завршување на
gross effect appears to be the consequence проектот или на ефектот пријавен од
of a project but usually it cannot be entirely директните приматели. Општиот ефект
imputed to it. се јавува како последица на проектот, но
обично не може целосно да се припише
на него.
Guidelines for Applicants (fr. упатства за кандидатите

Guide du candidat)
Document explaining the purpose of a Претставува документ со кој се објаснува

Call for Proposals for grants. It includes the целта на повикот за доставување
rules regarding who may apply, the types предлози за доделување неповратна
of actions and costs which may be financed помош. Во него се содржани: правилата
and the evaluation criteria. It also provides за тоа кој може да доставува понуди,
practical information on how to complete видот на активности и трошоците што
the application form, which annexes are можат да се финансираат, како и
required, and procedural and contractual критериумите за евалуација на понудите.
rules. Во него, исто така, се содржани и
практични информации за тоа како да се
пополни образецот за аплицирање, кои
прилози се потребни, како и
процедуралните правила и правилата за
склучување договор.
Hierarchy of Objectives (fr. хиерархија на цели

Hiérarchie des objectifs)
A diagrammatic representation of the Претставува дијаграмски приказ на

proposed project interventions planned предложените проектни интервенции
logically, following a problem analysis, and што се планирани во еден логичен тек,
showing a means to ends relationship. кој следи по анализата на проблемите и
Synonym: Objectives tree. ја покажува врската меѓу средствата и
целите. Синоним: дрво на цели.

I Identification phase (fr. Phase фаза на идентификација

d’identification)
The identification phase involves the initial Фазата на идентификација го вклучува

elaboration of the project in terms of its почетното објаснување на проектната
relevance and likely feasibility, with a view идеја во однос на нејзината
to determining whether or not to go ahead релевантност и на нејзината можна
with a feasibility study (Formulation) остварливост со цел да се одреди дали
да се продолжи или да не се продолжи
со физибилити-студијата (формулирање,
креирање).
Impact (fr. Impact) влијание
A consequence affecting direct addressees Претставува последица што влијае врз

following the end of their participation in a директните приматели по завршување
project. Certain impacts (specific impacts) на нивното учество во проектот. Некои
can be observed among direct addressees влијанија (посебни влијанија) можат да
after a few months or in the longer term. се забележат меѓу директните приматели
In the field of development support, по неколку месеци или во подолг
these impacts are usually referred to as временски период. На полето на
sustainable results. Some impacts appear поддршка во развојот овие влијанија
indirectly. Others can be observed at the обично се однесуваат на одржливи
macro-economic or macro-social level (e.g. резултати. Некои влијанија се јавуваат
improvement of the image of the assisted индиректно. Други можат да се согледаат
region); these are global impacts. на макроекономски или макросоцијален
The effect of the project on its wider план (пр.: подобрување на сликата на
environment, and its contribution to the регионот за кој е дадена помош); тоа се
wider sector objectives summarised in глобални влијанија.
the project’s Overall Objective, and on the Ефектот на проектот врз пошироката
achievement of the overarching policy околина и неговиот придонес за
objectives of the EC. пошироките секторски цели сумирани
во општата цел на проектот и ефектот
врз постигнувањето на севкупните цели
на политиките на ЕЗ.
Impartiality (fr. Impartialité) непристрасност
Quality of conclusions and Квалитет на заклучоци и препораки од

recommendations of a project when they еден проект кога се оправдани според
are justified by explicit judgement criteria конкретни критериуми за проценка и не
and have not been influenced by personal се донесени под влијание на лични или
or partisan considerations. пристрасни размислувања.

Inception Report ( fr. Rapport de почетен извештај

I
démarrage)
The first report produced at the end of Првиот извештај подготвен кон крајот од
the inception period, which updates почетниот период којшто го
the project design and or the terms of надополнува предлог-проектот и/или
reference and sets the work plan for the описот на задачите и го одредува планот
rest of the project. за работа за останатиот дел од проектот.
Indicative Programmes индикативни програми

(Programmes indicatifs)
These are prepared by the European Ги подготвува Европската комисија во

Commission in co-ordination with partner координација со владите на
country governments. They provide партнерските земји. Тие обезбедуваат
general guidelines and principles for co- општи насоки и принципи за соработка
operation with the European Union. They со Европската унија. Тие ги одредуваат
specify focal sectors and themes within главните сектори и теми во земјата или
a country or region and may set out a во регионот и можат да одредат одреден
number of project ideas. број на проектни идеи.
Indirect addressee (fr. Destinataire индиректен примател

indirect)
A person, group of persons or organisation Претставува поединец, група на

which has no direct contact with the поединци или организација што немаат
project, but which is affected by it via direct директен контакт со проектот, но на
addressees. Indirect effects are produced проектот има одредено влијание преку
in the short or medium term, positively or директните приматели. Индиректните
negatively. The raison d’être of a project is ефекти се добиваат на краток или среден
to produce positive change for all its direct рок, било да се позитивни или негативни.
and indirect addressees. Основна причина за постоење на еден
проект е да се добијат позитивни
промени за сите директни и индиректни
приматели.
Indirect effect (fr. Effet indirect) индиректен ефект

Effect which spreads throughout the Ефект што се проширува и на:
economy, society or environment, beyond економијата, општеството или животната
the direct addressees of the project. средина, пошироко од самите директни
приматели на проектот.

I Input (fr. Ressource) ресурси
Financial, human, material, organisational Претставуваат финансиски, човечки,

and regulatory means mobilised for the материјални, организациски и законски
implementation of a project. (For example, ресурси што се мобилизираат за
sixty people worked on implementing спроведување на некој проект. (на пр.:
the programme; 3% of the project costs шеесет лица работеа на спроведување
were spent on reducing effects on the на програмата; 3% од трошоците на
environment). Monitoring and evaluation проектот беа потрошени за намалување
focus primarily on the inputs allocated by на штетните влијанија врз животната
public authorities and used by operators средина). Следењето и евалуацијата се
to obtain outputs. The above definition првенствено насочени кон ресурсите
gives a relatively broad meaning to the распределени од јавните власти, а се
word ‘input’. Some prefer to limit its use to користат од извршителите за
financial or budgetary resources only. In постигнување резултати. Со горната
this case, the word ‘activity’ can be applied дефиниција се добива широко значење
to the implementation of human and на зборот „ ресурси “. Некои повеќе го
organisational resources. The term ‘financial користат зборот ограничено и тоа се
outputs’ is sometimes used in the sense of однесува на финансиски или на буџетски
consumption of budgetary inputs. ресурси. Во овој случај, зборот
„активност“ може да се употреби за
спроведување на човечки и на
организациски ресурси. Терминот
„финансиски резултати“ понекогаш се
користи во смисла на искористување на
буџетските ресурси.
Integrated Approach (fr. Approche интегриран приод

intégrée)
The continuous examination of a project Претставува систематска анализа на

throughout all the phases of the project проектот низ сите фази на проектниот
cycle, to ensure that issues of relevance, циклус со кој се обезбедува прашањата
feasibility and sustainability remain in поврзани со релевантноста,
focus. изводливоста и одржливоста да останат
и да бидат главен предмет на интерес.
Internal coherence (fr. Cohérence внатрешна кохеренција

interne)
Correspondence between the different Претставува поврзаност помеѓу

objectives of the same project. Internal различни цели на ист проект. Под

coherence implies that there is a hierarchy

of objectives, with those at the bottom
внатрешна кохеренција се подразбира
постоењето на хиерархија на целите,
L
logically contributing towards those above. оние од дното логично придонесуваат за
оние горе.
Invitation to Tender (fr. Appel покана за учество на тендер

d’offres)
Letter sent to selected candidates when Претставува писмо што се испраќа на

using a restricted or simplified procedure избрани кандидати, во случај кога се
inviting them to submit a tender. користи ограничена или поедноставена
постапка, со која се повикуваат да дадат
понуда за тендер.
Logical Framework Approach Приод на логичка рамка (ПЛР/

(LFA) (fr. Approche cadre logique lfa)
(ACL))
A methodology for planning, managing Претставува методологија за планирање,

and evaluating programmes and projects, за раководење и за оценување програми
involving stakeholder analysis, problem и проекти, вклучувајќи и анализа на
analysis, analysis of objectives, analysis учесници, анализа на проблеми, анализа
of strategies, preparation of the logframe на цели, анализа на стратегии, подготовка
matrix and Activity and Resource на матрица за логичка рамка и распореди
Schedules. на активностите и на ресурсите.
Manager (fr. Gestionnaire) раководител
Public, but sometimes a private Претставува јавна, но понекогаш и

organisation is responsible for приватна организација што се задолжува
implementation of the project. Within за спроведување на проектот. Во рамки
the framework of European economic на европската економско-социјална
and social policy, managers exist at the политика, постојат раководители на
programme and measure levels. By ниво на програми и на мерки. Во
extension, the term manger is also used поширок контекст, терминот
for people who are on behalf of these раководител, исто така, се употребува и
organisations. за лица што ги застапуваат овие
организации.

M Mandate (fr. Mandat) мандат
Document signed by the commissioners Претставува документ што го

to formalise their work. By means of a потпишуваат извршителите за
mandate, a commissioner delegates the формализирање на нивната работа.
performance of a project. The mandate Мандатот е средство преку кое
specifies what will be performed (the извршителот ја делегира изведбата на
scope of the project), the reasons for which проектот. Со мандатот се одредува што
the project has been launched, and the ќе се изведува (опсег на проектот),
expected use. Several mandates may be причините зошто се започнува со
prepared at the same time for each of проектот, како и очекуваното
the performances in the framework of a искористување. Во рамките на проектот
project. можат да се подготват неколку мандати
во исто време за секоја од изведбите.
Means (fr. Moyens) средства
Means are physical and non-physical Средства се материјалните и

resources (often referred to as “Inputs”) нематеријалните ресурси (често се
that are necessary to carry out the planned нарекуваат и „инпути“) неопходни за
Activities and manage the project. A извршување на планираните активности
distinction can be drawn between human и за управување со проектот. Треба да се
resources and material resources. прави разлика меѓу човечки и
материјални ресурси.
Medium Term Expenditure рамка за среднорочни расходи

Framework (fr. Cadre des dépenses
à moyen terme)
A medium term expenditure framework Рамката за среднорочни расходи е

is a system for planning actions and систем за планирање на активности и за
programming spending over a 3 to 5 years програмирање на расходите за период
period. It reconciles systematically the од 3 до 5 години. Рамката го усогласува
achievement of strategic objectives with постигнувањето на стратегиските цели
respect for aggregate resource limits. It систематски во границите на вкупните
must be clear, realistic, and comprehensive ресурси. Таа мора да е јасна, реална,
and endorsed at a senior political level. сеопфатна и одобрена на повисоко
политичко ниво.

Milestones (fr. Étapes, Milestones) одредници

N
A type of OVI providing indications for Тие се вид на показатели, кои можат
short and medium-term objectives (usually објективно да се верификуваат (ПОВ/
activities) which facilitate measurement of OVI), кои укажуваат на краткорочни и на
achievements throughout a project rather среднорочни цели (најчесто активности)
then just at the end. They also indicate што помагаат при мерење на
times when decisions should be made or постигнувањата во текот на целиот
action should be finished. проект, а не само на крајот од проектот.
Тие, исто така, укажуваат и на периоди
кога треба да се донесат одлуки или кога
треба да се заврши некоја активност.
Monitoring (fr. Suivi, Monitoring) следење
The systematic and continuous collecting, Претставува систематско и постојано

analysis and using of information for the собирање, анализа и користење на
purpose of management and decision- информации што служат за процесот на
making. управување и донесување одлуки.
Need (fr. Besoin) потреба
Problem or difficulty affecting concerned Претставува проблем или тешкотија што

groups, which the project aims to solve or ја погодува засегнатата група, а целта на
overcome. проектот е да се реши или надмине.
Norm (fr. Norme) норма
Level that the project has to reach to be Претставува ниво до кое треба да стигне
judged successful, in terms of a given еден проект за да се оцени како успешен,
criterion. во однос на даден критериум.
Objective (fr. Objectif) цел
In its generic sense it refers to Activities, Во своето основно значење се однесува

Results, Project Purpose and Overall на активностите, резултатите, цел на
Objective. проектот и на општа цел.
Clear, explicit and initial statement on Значи јасни, конкретни и почетни изјави

O the effects to be achieved by a project. A

quantitative objective is stated in the form
за ефектите што треба да се постигнат со
проектот. Квантитативната цел се
of indicators and a qualitative objective прикажува во форма на показатели, а
in the form of descriptors, e.g.: 30% of all квалитативната цел во описна форма (на
outputs must be accomplished by the пр.: 30% од сите резултати треба да се
end of the third year; specific objectives постигнат до крајот на третата година).
concern the results and impact of a project Посебните цели се однесуваат на
on direct addressees. A global objective резултатите и на влијанието од проектот
corresponds to the aim of the project. на директните приматели. Општата цел
се однесува на самата цел на проектот.
Operator (fr. Opérateur) извршител
Organisation which implements the Претставува организација, која ги

resources allocated to a project. The спроведува средствата што се доделени
operators are the last link in the chain of за проектот. Извршителите се
implementation of a project. Examples последната алка од синџирот во
include: a local administration which спроведување на проектот. Примери за
distributes direct support to enterprises, тоа се: локална администрација што ја
a private company which has built and дистрибуира директната помош на
manages a telephone network, and a претпријатија, приватна компанија што
training institute. By extension, the term гради и управува со телефонска мрежа
final beneficiary is used to denote public или, пак, институт за обука. Во поширок
or private organisations responsible for контекст, терминот краен корисник се
commissioning work or for distributing користи да означи јавни или приватни
public assistance. Final beneficiaries are организации задолжени за доделување
required to report on their actions regularly на работата или за распределување на
and systematically. They are therefore, a помошта од јавен карактер. Крајните
kind of programme operators. корисници се задолжени редовно и
систематски да известуваат за нивните
активности. Тие се, според тоа, вид на
програмски извршители.
Outcome (fr. Résultat) резултат
The term used to describe the totality Терминот се користи за да се опише

of what the project is set up to deliver, целокупноста на она што проектот треба
consisting of all the specialist products. да го даде, а се состои од сите одделни
For example, this could be an installed производи. На пример, тоа може да е
computer system with trained staff to use инсталиран компјутерски систем со
it, backed up by new working practices обучен персонал за да го користи,
and documentation, a refurbished and поддржан со нови работни практики и
equipped building with all the staff moved документација, реновирана и опремена
in and working. зграда каде е сместен и работи целиот
персонал.

Output (fr. Réalisation) реализација

O
That which is financed and accomplished Претставува она што е финансирано и
(or concretised) with the money allocated што е постигнато (или конкретизирано)
to a project. A project promoter undertakes со средствата распределени за проектот.
to produce an output in immediate Носителот на проектот презема да
exchange for the support granted. If this is произведе резултати во непосредна
not accomplished, the support is withheld замена за доделената поддршка. Ако тоа
or must be partly or entirely refunded. не се постигне, поддршката не се добива,
Operators are responsible for outputs and или делумно или целосно мора да се
must regularly and systematically report рефундира. Извршителите се одговорни
on them to the monitoring committee. за реализацијата и мораат редовно и
Outputs may take the form of facilities or систематски да доставуваат извештаи до
works (e.g. building of a road; purification комитетот за следење. Реализацијата
plant). They may also take the form може да има форма на објекти или на
of immaterial services (e.g. training, градежни работи (на пр.: изградба на пат;
consultancy, information). пречистителна станица). Исто така може
да има форма и на нематеријални услуги
(на пр.: обука, консултации,
информации).
Output/Result (fr. Output/Résultat) излезни резултати
Partial or consolidated product of an Се однесува на делумен или целосен

activity undertaken in the framework of a производ на некоја активност преземена
project. во рамките на некој проект.
Overall Objective (fr. Objectifs општа цел

globaux)
The Overall Objective explains why the Со општите цели се објаснува зошто е
project is important to society, in terms важен проектот за општеството, во
of the longer-term benefits to final однос на долгорочните придобивки за
beneficiaries and the wider benefits to крајните корисници, како и
other groups. They also help to show придобивките пошироко за другите
how the project/programme fits into групи. Тие, исто така, покажуваат како
the regional/sector policies of the проектот/програмата се вклопува во
government/organisations concerned and одредените регионални/секторски
of the EC, as well as into the overarching политики на владата/организациите,
policy objectives of EC co-operation. The како и на ЕЗ, но и во севкупните цели на
Overall Objective will not be achieved политиката за соработка на ЕЗ. Општата
by the project alone (it will only provide цел нема да се постигне само преку
a contribution), but will require the проектот (тој само ќе придонесе кон тоа),

P contributions of other programmes and

projects as well.
туку е потребен придонес од други
програми и проекти.
Ownership (fr. Propriété) сопственост

A general project management term Претставува општ термин за управување
describing the active participation of со проекти, кој го опишува активното
the recipient institutions in a beneficiary учество на корисничките институции во
country within the framework of a земјата-корисничка во рамките на некој
particular project to ensure legitimacy, одреден проект за да се обезбеди
responsibility and sustainability of the легитимност, одговорност и одржливост
project. на проектот.
Policy (fr. Politique) политики
A plan of action agreed or chosen by a Претставува план на активности што ги

political party, a business, an institution, договорила или избрала некоја
etc. политичка партија, стопанско
A set of different activities (programmes, претпријатие, институција итн.
procedures, laws, rules) directed towards Претставува и збир на различни
a single goal or general objective. активности (програми, постапки, закони,
These activities are often accumulated правила) насочени кон единствена цел
incrementally through the years. European или општа цел. Овие активности
economic and social cohesion policy is честопати се акумулираат постепено низ
scheduled according to a precise time- годините. Европската економска и
frame, with a pluri-annual budget. This is социјално-кохезивна политика е
not the case for the majority of policies, in испланирана во согласност со прецизна
the traditional sense of the term. временска рамка и со повеќегодишен
буџет. Тоа не е случај со повеќето
политики, во традиционалната смисла на
зборот.
Politics (fr. Politique) политика
The activities involved in getting and using Активности насочени кон добивање и
power in public life and being able to користење на моќ во јавниот живот и
influence decisions that affect a country or можност да се влијае врз одлуките што
a society. имаат влијание на некоја земја или на
некое општество.

Preconditions (fr. Conditions предуслови

P
préalables)
Conditions, known to all parties, those Претставуваат услови познати на сите

have to be met before the project can страни што треба да се исполнат пред да
commence. се започне со проектот.
Pre-conditions (if any) are attached to the Предусловите (ако постојат) се поврзани
provision of aid. со обезбедување странска помош.
Product (fr. Produit) производ
Any input to or output from a project. Претставува секој влез - ресурси во или
There are management products (which излез - исход од проект. Постојат
are produced as part of the management производи на управувањето (кои се
or quality processes of the project) создадени како дел од управувањето или
and specialist products (which are процесите за квалитет на проектот) и
those products that make up the final посебни производи (оние производи
deliverable). A product may itself be a што претставуваат завршни испораки).
collection of other products. Самиот производ може да биде збир на
други производи.
Product life span (fr. Durée de vie времетраење на производот

du produit)
This term is used to define the total life of Овој термин се користи за да се означи
a product from the time of the initial idea целиот период на траење на еден
for the product until it is removed from производ од времето на почетната идеја
service. It is likely that there will be many за производот сè до негово повлекување
projects affecting the product during од употреба. Постои можност многу
its life, such as a feasibility study and its проекти да влијаат врз производот за
development. време на неговото постоење, како што
се физибилити- студија и самиот развој
на проектот.
Progress Report (fr. Rapport извештај за напредокот

d’avancement)
An interim report on progress of work Претставува периодичен извештај за

on a project submitted by the project напредокот на работата на проектот што
management/contractor to the partner го поднесува раководителот на

P organisation and the Commission within a

specific timeframe. It includes sections on
проектот/изведувачот до партнерската
организација и до Комисијата во
technical and financial performance. It is одреден временски рок. Тој вклучува
usually submitted quarterly or six-monthly. сегменти за техничкото и за
финансиското работење. Извештајот
обично се поднесува на секои три или
шест месеци.
Project (fr. Projet) проект
A project is a series of activities aimed at Проект е серија од активности чија цел е

bringing about clearly specified objectives да се постигнат јасно одредени цели во
within a defined time-period and with a одреден временски период и со
defined budget. дефиниран буџет.
Project (fr. Projet) проект
Operation that is delimited in terms of Претставува дејствување, кое е

schedule and budget, and placed under ограничено со: план, рокови и буџет, а за
the responsibility of an operator. Within чие спроведување е одговорен
the framework of European economic извршителот. Во рамки на европската
and social policy, the operator obtains економско-социјална политика, на
assistance, after a selection procedure, of извршителот му помагаат, по спроведена
the managers of the programme. постапка за избор, раководители на
Project Board (fr. Conseil de projet) проектен одбор
The Project Board represents the interests Проектниот одбор ги застапува

of the business (customer), user and интересите на стопанските претпријатија
supplier, and provides overall direction and (купувачи), на корисникот и на
management of the project. The Project набавувачот, и обезбедува целосни
Board has responsibility and authority насоки и управување со проектот.
for the project within its Mandate set by Проектниот одбор има одговорности и
corporate or programme management. овластувања за проектот во рамките на
The Project Board is also responsible for својот мандат, кој е утврден од
assurance that the project remains on раководството на претпријатието или на
course to deliver the desired outcome. програмата. Проектниот одбор, исто
така, е одговорен да се осигури дека
проектот ќе остане во истиот правец и
да ги даде саканите резултати.

Project Cycle (fr. Cycle de projet) проектен циклус

P
The project cycle follows the life of Проектниот циклус го опфаќа периодот
project from the initial idea through to на проектот од првичната идеја до
its completion. It provides a structure to неговото завршување. Тој обезбедува
ensure that stakeholders are consulted, структура преку која се консултираат
and defines the key decisions, information сите учесници и ги дефинира клучните
requirements and responsibilities at each одлуки, барањата за информации и
phase so that informed decisions can be одговорност во секоја фаза за да може
made at each phase in the life of a project. да се донесат одлуки засновани врз
It draws on evaluation to build the lessons соодветни информации во секоја фаза
of experience into the design of future од траењето на проектот. Проектниот
programmes and projects. циклус се потпира и на евалуацијата за
стекнатото искуство со цел тоа да се
вгради во содржината на идните
програми и проекти.
Project Cycle Management (fr. управување со проектен циклус

Gestion du cycle de projet)
A methodology for the preparation, Претставува методологија за подготовка,
implementation and evaluation of projects за спроведување и за евалуација на
and programmes based on the principles проекти и на програми според
of the Logical Framework Approach. принципите на приодот на логична
рамка.
Project Manager (fr. Chef de projet, раководител на проект

Projeteur)
The person responsible for monitoring the Претставува лице задолжено за следење
implementation of the contract on behalf на спроведување на договорот во име на
of the Contracting Authority. нарачателот.
The Project Manager has the authority to Раководителот на проектот има
run the project on a day-to-day basis. The овластувања да раководи со проектот на
prime responsibility is to ensure that the дневна основа. Примарната одговорност
project delivers the required products to е да се обезбеди проектот да ги даде
the required standard of quality and within саканите производи според потребните
the specified constraints of time and cost. стандарди на квалитет и во рамките на
специфицираните ограничувања во
однос на време и на трошоци.

Q Project promoter (fr. Porteur de носител на проект

projet)
Public or private person or organisation Претставува јавно или приватно лице

which requests and possibly obtains или организација што побарала /што
assistance in the framework of a given побарало и најверојатно добила/добило
project. A project promoter must be помош во рамки на даден проект.
considered to be an operator if it receives Носителот на проектот треба да се смета
public funds every year and if it has to за извршител ако добива јавни средства
report regularly and permanently on the секоја година и ако треба редовно и
project. In contrast, it must be considered постојано да известува за проектот.
an addressee if it receives limited funding Спротивно на тоа, треба да се смета за
for a single project. примател ако добива ограничени
средства за поединечен проект.
Project Purpose (fr. Objectif цел на проектот

spécifique du projet)
The central objective of the project. Се однесува на главната цел на проектот.

The Purpose should address the core Целта треба да ги изразува главните
problem(s) and be defined in terms of проблеми и да се дефинира во однос на
sustainable benefits for the target group(s). одржливите придобивки за целната
For larger/complex projects there can be група/целните групи. За поголеми/
more than one purpose (i.e. one per project посложени проекти, може да има повеќе
component). од една цел (т.е. по една за секоја
проектна компонента).
Quality Frame (including рамка за квалитет (вклучувајќи

Quality Attributes, Criteria and атрибути, критериуми и
Standards) (fr. Cadre de qualité стандарди за квалитет)
– comprenant facteurs, critères et
standards de qualité)
The Quality Frame is a tool for supporting Рамката за квалитет претставува алатка
consistent and structured assessment за поддршка на доследна и на
of the quality of projects as they pass структурна проценка на квалитетот на
through the phases of the project cycle. проектите во текот на фазите од
It consists of a matrix which contains a проектниот циклус. Таа се состои од
set of 3 key Quality Attributes (Relevant, матрица, која содржи збир од 3 клучни
Feasible and Effective and Well Managed) атрибута за квалитет (релевантен,
and 16 supporting Quality Criteria. Each остварлив и ефективен и добро
Quality Criteria is in turn supported by a управуван) и од 16 помошни критериуми

set of more detailed Quality Standards.

The Quality Frame can be used either
за квалитет. Секој критериум за квалитет
се состои од збир на подетални
R
as a general checklist of key issues to be стандарди за квалитет. Рамката за
assessed/analysed at each stage of the квалитет може да се користи како општ
project cycle, or it can be used as part of список за проверка на клучните
a more structured and formal assessment прашања што треба да се проценат/
process involving independent assessors анализираат во секоја од фазите на
and a rating system. проектниот циклус или, пак, може да се
користи како дел од поструктурен и
формален процес на проценка, којшто
би вклучил независни проценители и
систем на оценување.
Rationale (fr. Raisons) основна причина
The fact that a project can be justified Се однесува на фактот што еден проект
in relation to needs to satisfy or socio- може да се оправда во однос на
economic problems to solve. потребите што треба да се задоволат или
социоекономските проблеми што треба
да се решат.
Recurrent Costs (fr. Coûts повторливи трошоци

récurrents)
Costs of operation and maintenance that Претставуваат оперативни трошоци и

will continue to be incurred after the трошоци за одржување, коишто се
implementation period of the project. јавуваат и по спроведувањето на
проектот.
Relevance (fr. Pertinence) релевантност
The appropriateness of project objectives Претставува соодветност на проектните

to the real problems, needs and priorities цели во однос на реалните проблеми,
of the intended target groups and потреби и приоритети на целните групи
beneficiaries that the project is supposed и на корисниците, кои треба да бидат
to address, and to the physical and policy предвидени со проектот, како и
environment within which it operates. соодветност во однос на физичкото и на
политичко опкружување во чии рамки
функционира проектот.

R Resource Schedule (Calendrier des распоред на ресурси

moyens)
A breakdown of the required project Претставува спецификација на

resources/means linked to Activities and потребните проектни ресурси/средства
Results, and scheduled over time. The поврзани со активностите и со
resource schedule provides the basis резултатите и со распоред на временски
on which costs/budget and cash flow период. Распоредот на ресурсите
requirements can be established. обезбедува основа од која можат да се
утврдат трошоците/буџетот и движењето
на готовинскиот капитал.
Result (fr. Résultat) резултат
Advantage (or disadvantage) which direct Претставува корист (или

addressees obtain at the end of their незадоволителни резултати) што ги
participation in a project. Results can be добиваат директните приматели на
observed when an operator completes крајот на нивното учество во еден
an action and accounts for the way in проект. Резултатите за тоа како се
which allocated funds were spent and потрошени и како се управувани
managed. The operators may regularly распределените средства можат да се
monitor results. They have to adapt the согледаат кога извршителот завршува со
implementation of the project according to активностите и ги затвора сметките.
the results obtained. Извршителите може редовно да ги
следат резултатите. Тие треба да го
приспособат спроведувањето на
проектот во согласност со постигнатите
резултати.
Results (fr. Résultats) резултати
Results are the tangible products/ Резултати претставуваат материјалните

services delivered as a consequence of производи/услуги добиени како
implementing a set of Activities. The резултат на спроведување на одреден
hierarchy of objectives used by some other пакет на активности. Во хиерархијата на
donors (and indeed within the context of целите користена од некои други
some EC programmes) refer to these results донатори (а, и во контекст на некои
as ‘Outputs’. програми на ЕК) резултатите се
именуваат и како „излезни резултати/
аутпути“.

Risk management (fr. Gestion des управување со ризици

R
risques)
The task of risk management is to manage Задачата при управување со ризици е

the project’s exposure to risk by taking справување со изложеноста на проектот
action to keep that exposure to an на ризик и тоа со преземање активности,
acceptable level. со што изложеноста ќе се задржи на
Task analysis involves the identification and прифатливо ниво.
evaluation of potential risks to any aspect Анализата на задачите вклучува
of the project. Risk evaluation assesses the утврдување и проценка на можни
probability of the risk occurring and the ризици од секој аспект на проектот.
impact on the project should the risk occur. Проценката за ризик ја оценува
Having identified the risks, possible actions можноста од појава на ризик, како и
to deal with the risks need to be considered влијанието врз проектот ако се појави
and appropriate actions selected. ризик. По утврдување на ризиците,
Risk management involves planning and потребно е да се разгледаат и да се земат
implementing the required resources to предвид можни активности за да се
carry out the selected actions to deal with совладаат ризиците, како и да се изберат
the risks. Once in place, the actions will соодветни активности.
require monitoring and reporting to ensure Управувањето со ризици вклучува
the risk management activities are having планирање и применување на
the desired effect. потребните ресурси за да се спроведат
The management of risk will be an ongoing избраните активности за да се совладаат
activity throughout the project and ризиците. Откога ќе се дефинираат, овие
will involve all members of the project активности треба да се следат и за нив да
organisation. се поднесуваат извештаи со цел
активностите на управување со ризици
да го дадат саканиот ефект.
Управувањето со ризици е активност
што е во тек додека трае проектот и ги
вклучува сите членови на проектната
организација.
Risks (fr. Risques) ризици
Risk is the probability that an event Ризик е веројатноста некој настан или
or action may adversely affect the активност спротивно да влијае врз
achievement of project objectives or постигнувањето на проектните цели или
activities. Risks are composed of factors активности. Ризиците се состојат од
internal and external to the project, внатрешни и од надворешни фактори на
although focus is generally given to those проектот, иако најчесто, акцентот е врз
factors outside project management direct факторите надвор од директната
control. контрола на раководството на проектот.
Risk can be defined as uncertainty of Ризикот може да се дефинира како

S outcome, whether positive opportunity

or negative threat. Every project has risks
неизвесност на исходот, било позитивна
можност или негативна закана. Секој
associated with it. Project management has проект има ризици поврзани со тоа.
the task of identifying risks that apply and Раководството на проектот има задача
taking appropriate steps to take advantage да ги утврди ризиците што ги презема,
of opportunities that may arise and avoid, како и мерките што ги презема за да ги
reduce or react to threats. искористи можностите во своја корист
што можат да се јават, но и да ги одбегне,
намали или пак да реагира на заканите.
Sector Approach (fr. Approche секторски приод

sectorielle)
A Sector Approach is defined as a way of Секторскиот приод е дефиниран како

working together between government начин на соработка меѓу владата и
and development partners. The aim is to партнерите за развој. Целта е да се
broaden Government ownership over прошири сопственоста на владата врз
public sector policy and resource allocation политиките на јавниот сектор и врз
decisions within the sector, to increase the одлуките за распределба на ресурсите
coherence between policy, spending and во секторот заради зголемување на
results and to reduce transaction costs. кохеренција меѓу политиките, расходите
It involves progressive development of и резултатите и заради намалување на
a comprehensive and coherent sector трошоците за трансакции. Секторскиот
policy and strategy, or a unified public приод вклучува постепен развој на
expenditure framework for local and сеопфатна и на кохерентна секторска
external resources and of a common политика и стратегија или унифицирана
management, planning and reporting рамка на јавни расходи на локални и
framework. надворешни ресурси и на заедничка
рамка на управување, планирање и
известување.
Sector Policy Support Programme Програма за поддршка на

(fr. Programme d’appui à la секторската политика
politique sectorielle)
A Sector Support Programme (SPSP) is a Програмата за поддршка на секторската

programme of the European Commission политика (ППСП/SPSP) е програма на
by which financial support is provided Европската комисија преку која се
to the partner Government’s Sector обезбедува финансиска поддршка на
Programme. An SPSP may follow three секторската програма на партнерската
types of operating (financing) modality, влада. ППСП/SPSP може да има три вида
namely: (i) Sector Budget Support; (ii) на работни (финансиски) модалитети,

Financial contributions to pooled Common

funds which fund all or part of the Sector
имено: (I) поддршка на буџетот на
секторот; (II) финансиски придонес во
S
Programme; and (iii) Commission specific Заедничкиот фонд кој ги финансира сите
procedures (European Commission budget или дел од секторската програма; и (III)
or EDF). посебни постапки на Комисијата (Буџет
на Европската комисија или ЕФР/EDF).
Sector Programme (fr. Programme секторска програма

sectoriel)
As a result of following a Sector Approach, Како резултат од следењето на
Governments in consultation with partner секторскиот приод, владите во
donors and other stakeholders may консултација со партнерите-донатори и
develop a sector policy and action plan. со другите учесници можат да подготват
This is identified as a Sector Programme if it секторска политика и акциски план. Ова
includes the following three components: се утврдува како секторска програма ако
(i) an approved sectoral policy document; ги вклучува следниве три компоненти: (I)
(ii) a sectoral medium term expenditure одобрен документ за секторска
framework; and (iii) a coordination process политика; (II) рамка за среднорочни
amongst the donors in the sector, led by расходи на секторот и (III) процес на
the Government. координација меѓу донаторите во
секторот, предводен од владата.
Sources of Verification (fr. Sources извори на верификација

de verification)
They indicate where and in what form Тие покажуваат каде и во која форма
information on the achievement of the може да се најде информација за
Overall Objective, the Project Purpose(s) постигнување на општата цел, на целта/
and the Results can be found (described целите на проектот и на резултатите
by the Objectively Verifiable Indicators). (опишани со показателите, кои можат
They should include summary details објективно да се верификуваат).
of the method of collection, and who is Изворите треба да содржат збирни
responsible and how often the information детали за: методот на собирање,
should be collected and reported. одговорно лице и колку често треба да
се собираат информации и да се
подготвуваат извештаи.
Stakeholder Analysis (fr. Analyse анализа на учесниците

des parties prenantes)
Stakeholder analysis involves the Анализата на учесниците вклучува

identification of all stakeholder groups определување на сите групи врз кои

S likely to be affected (either positively

or negatively) by the project, the
проектот може да влијае (позитивно или
негативно), одредување и анализа на
identification and analysis of their interests, нивните интереси, проблеми,
problems, potentials, etc. The conclusions потенцијали итн. Заклучоците од оваа
of this analysis are then integrated into the анализа се вградуваат во нацртот на
project design. проектот.
Stakeholders (fr. Parties prenantes) учесници
Any individuals, groups of people, Сите лица, групи лица, институции или
institutions or firms that may have a фирми, кои можат да бидат поврзани со
relationship with the project/programme проектот/програмата се дефинираат
are defined as stakeholders. They may како учесници. Тие можат – посредно
- directly or indirectly, positively or или непосредно, позитивно или
negatively - affect or be affected by the негативно, да влијаат или да бидат под
process and the outcomes of projects or влијание на процесот и на резултатите
programmes. од проектите или програмите.
Steering Committee (fr. Comité управен комитет

Directeur)
A committee of beneficiaries and/or Претставува комитет составен од

stakeholders established to guide or корисници и/или учесници, формиран со
supervise a project. цел да управува со или да врши надзор
A Steering Committee is usually a group на некој проект.
of high-level stakeholders who are Управниот комитет обично е група од
responsible for providing guidance on учесници од висок ранг, кои се
overall strategic direction. They do not одговорни за обезбедување насоки за
take the place of a Sponsor, but help to целокупното стратегиско управување
spread the strategic input. The Steering (со проектот). Тие не го заземаат местото
Committee is usually a combination of на спонзорот, но помагаат во
direct clients and indirect stakeholders. проширување на стратегиските ресурси.
In other words, group composed Управниот комитет обично е
of the principal investors, sponsor комбинација од директните клиенти и
representatives, and others who oversee индиректните учесници во проектот.
the project design, execution, analysis, and Со други зборови, претставува група
dissemination. составена од главните инвеститори,
Or, a group of experts/stakeholders претставници на спонзорот, како и
constituted in order to assist the други, кои го надгледуваат нацртот на
competent authority in the decision- проектот, спроведувањето, анализата и
making. распределбата.
The Steering Committee is responsible Може да биде и група од експерти/
for policy and resource decisions essential учесници во проектот, со цел да му
to delivery of project outputs and the помогнат на надлежниот орган во

attainment of project outcomes. донесување на одлуките.

Управниот комитет е одговорен за
S
политиката и за одлуките во однос на
ресурсите, кои се битни во добивање на
резултатите на проектот и во
одржувањето на неговите резултати.
Steering group (fr. Groupe de раководна група

pilotage)
Limited group composed of officials Претставува ограничена група што се

from those administrations most directly состои од официјални претставници од
concerned by a project, sometimes оние администрации што се најмногу
accompanied by experts. The steering засегнати во проектот, понекогаш со
group meets frequently and its working вклучување и на експерти. Раководната
procedures are fairly informal. The steering група се состанува често и работи доста
group acts as a mediator between the неформално. Раководната група
commissioners and the evaluation team, дејствува како посредник меѓу
but also between the different partners извршителите и тимот за евалуација, но,
concerned by a project. исто така, и помеѓу различни партнери
засегнати со проектот.
Supplier (fr. Fournisseur) набавувач на стока
The firm, individual or consortium to which Се однесува на претпријатија, поединци

a supply contract is awarded. или конзорциум на кои е доделен
договорот за набавка на стока.
Supplies (fr. Fournitures) набавки
All items which the supplier is required to Се однесува на сите производи што мора
supply to the beneficiary, including, where да ги обезбеди набавувачот за
necessary, service such as installation, корисникот, вклучително и, кога тоа е
testing, commissioning, provision of потребно, да врши услужни активности
expertise, supervision, maintenance, како што се: поставување, тестирање,
repair, training and other such obligations ставање во функција, обезбедување
connected with the items to be provided експертиза, надзор, одржување,
under the contract. поправка, обука и други слични обврски
поврзани со производите што се
набавуваат со договорот.

T SWOT Analysis (fr. Analyse SWOT) СВОТ-анализа
A tool that can be used during all phases of Тоа е алатка, која може да се користи во
the project cycle, namely strategic planning текот на сите фази од проектниот циклус,
tool for analysis of the competitive position имено, инструмент на стратегиско
of an organisation, country of region. планирање за анализа на конкурентната
Analysis of an organisation’s Strengths and позиција на некоја организација, земја
Weaknesses, and the Opportunities and или регион. Претставува анализа на
Threats that it faces. силните и на слабите страни, можностите
Therefore, SWOT stands for analysis и заканите со кои се соочува некоја
of Strengths and Weaknesses, and организација.
Opportunities and Threats. Според тоа, СВОТ значи анализа на
силните и на слабите страни, на
можностите и на заканите.
Synergy (fr. Synergie) содејство
The fact that several projects (or several Се однесува на фактот што неколку
components of a project) together produce проекти (или неколку компоненти од
an impact which is greater than the еден проект) заедно имаат поголемо
sum of the impacts they would produce влијание отколку збирот на влијанија
alone. Synergy generally refers to positive што би ги дале поединечно. Содејството,
impacts. However, phenomena which главно се однесува на позитивните
reinforce negative effects, negative synergy влијанија. Но, исто така се однесува и на
or anti-synergy may also be referred to. појави што доведуваат до негативни
ефекти, негативно содејство или
спротивставено содејство.
Target Group (fr. Groupe cible) целна група
The group/entity that will be positively Претставува група/субјект врз која

affected by the project at the Project проектот ќе има позитивно влијание на
Purpose level. ниво на целта на проектот.
Technical Assistance (fr. Assistance техничка помош

technique)
Specialists, consultants, trainers, advisers, Се однесува на помошта од стручњаци,

etc. contracted under a service contract for консултанти, обучувачи, советници итн.,
the transfer of know-how and skills and the кои потпишале договор за пренесување

creation and strengthening of institutions. знаење и искуство, како и на формирање

и зајакнување на институциите.
T
Technical Specifications (fr. техничка спецификација
Spécifications techniques)
The document drawn up by the Претставува документ што го изработува

Contracting Authority setting out the нарачателот, а со кој се поставуваат
requirements and/or the objectives in барањата и/или целите во однос на
respect of the provision of supplies or набавка на стока или на изведување на
works, specifying where relevant the работи, специфицирајќи ги, таму каде
methods and resources to be used and/or што тоа е потребно и методите и
the results to be achieved. ресурсите што треба да се користат и/
или резултатите што треба да се
постигнат.
Tender evaluation (fr. Evaluation евалуација на тендер

de la soumission)
A periodic assessment of the efficiency, Претставува периодично оценување на

effectiveness, impact, sustainability and ефикасноста, ефективноста, влијанието,
relevance of a project in a context of одржливоста и релевантноста на
stated objectives. It is usually undertaken проектите во контекст на утврдените
as an independent evaluation of the цели. Обично се спроведува како
background, objectives, results, activities независна анализа на претходни услови,
and means deployed, with a view to цели, резултати, активности и вложени
drawing lessons that may guide future средства, со цел да се стекнат искуства,
decision-making. кои можат да се користат како основа за
носење одлуки во иднина.
Tender (fr. Appel d’offres) тендер
A written or formal offer to supply goods or Претставува писмена или официјална

perform services for an agreed price. понуда за набавка на стока или за
давање услуги по договорена цена.
Terms of Reference -ToR (fr. опис на задачи - ОЗ/ToR

Termes de référence)
The Terms of Reference define the tasks Описот на задачи ги дефинира задачите
required of a contractor and indicate што се бараат од изведувачот на

W project background and objectives,

planned activities, expected inputs and
проектот и се наведуваат: општите
податоци и целите на проектот,
results/outputs, budget, timetables and job планираните активности, очекуваните
descriptions. ресурси, резултатите, буџетот,
временскиот распоред и описот на
работните места.
Transaction costs (fr. Coûts de трошоци за трансакции

transaction)
The concept of transaction costs aims Поимот трошоци за трансакции има за
to capture the aggregate costs of the цел да ги опише вкупните трошоци на
administrative activities involved in административните активности
managing development assistance, which вклучени во управувањето со развојната
have no value either to the recipient of помош, кои немаат вредност ниту за
assistance or to the donor other than to корисникот на помошта ниту за
permit an aid transfer to take place. All донаторот, освен што се дозволува да се
development assistance will have some изврши трансфер на помошта. Целата
transaction costs and, in most cases, these помош за развој ќе има одредени
will be shared by donors and recipients. трошоци за трансакции и во повеќето
Sector programmes and budgetary aid случаи нив ќе ги поделат донаторите и
aim to minimize transaction costs either by корисниците. Целта на секторските
reducing their sum total or by altering the програми и на буџетската помош е да се
way these costs are shared (to the benefit сведат трошоците за трансакции на
of the recipient). минимум преку намалување на нивниот
вкупен износ или преку промена на
начинот на којшто се споделуваат овие
трошоци (во полза на корисникот).
Transparency (fr. Transparence) транспарентност
Transparency implies that information Транспарентноста подразбира дека

is available in the public domain, and is информациите се достапни за јавноста и
accessible both in terms of its location and се достапни како во однос на нивната
presentation – in a format and language локација така и во однос на нивната
that can be widely understood. презентација во разбирлива форма и
јазик за пошироката јавност.
Weighting (fr. Pondération) пондерирање
Used to state that one criterion is of more Се користи да се констатира дека еден
or less importance than another one in критериум е повеќе или помалку важен
the formulation of a global judgement on од некој друг при формулирање на

a project. The weighting of criteria can be

formalised by expressing it as a percentage
општата оправданост за некој проект.
Пондерирањето на критериумите може
W
(the total being 100%). да стане официјално ако се изразува во
проценти (вкупно 100%).
Work plan (fr. Plan de travail) план за работа
The schedule that sets out the activities Претставува распоред што ги одредува
and resources necessary to achieve a активностите и финансиските средства
projects results and purpose. потребни за остварување на резултатите
и на целите на проектот.

Користена литература:
1. Библиографија:
yy European Communities, 1999, Glossary of 300 concepts and technical terms, EC

Structural Funds, Luxembourg: Office for Official Publications of the European
Communities, 1999
yy Office of Government Commerce, 2005, Glossary of Prince2 Terms, TSO-The

Stationery office, London
2. Документи:
yyEuropean Commission-Directorate-General Enlargement, 2006, IPA Transition

assistance and institution building component- Programming guide
yyCouncil Regulation (EC) No. 1085/2006 of 17 July 2006
yyCommission of the European Communities, 2004, On the Instruments for

External Assistance under the Future Financial Perspective (2007-2013)
yyEuropean Commission-EuropeAid Cooperation office-Development DG, 2004,

Aid Delivery Methods- Volume 1- Project Cycle Management Guidelines
yyPojmovnik fondova Europske unije Glossary of the European Union funds,

Središnji državni ured za razvojnu strategiju i koordinaciju fondova EU, A. G.
Matoš, Samobor
3. Користени страници на Интернет:

yy A plain language guide to Eurojargon
http://europa.eu/abc/eurojargon/index_en.htm
yy UK Office of the European Parliament

http://www.europarl.org.uk/EU/textonly/txeurospeak.htm
yy Europa - Glossary
http://europa.eu/scadplus/glossary/index_en.htm
yy Glossary of the European Union and European Communities (Acronyms,

Initiatives, Institutions, Policies, Programmes and Terms)
http://www.uta.fi/FAST/GC/eurgloss.html
yy Glossary of EU jargon
http://www.lgib.gov.uk/european_work/glossary.html#A
yy BBC News/In Depth/ Euro-glossary

http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/europe/euro-glossary/default.stm

Користена литература:
yy Europa - Glossaire
http://europa.eu/scadplus/glossary/index_fr.htm
yy Glossary – Enlargement process

http://ec.europa.eu/enlargement/glossary/index_en.htm
yy Glossary of Terms used in European Structural Funds

http://www.scotland.gov.uk/Topics/Business-Industry/support/17404/8400
yy The common agricultural policy - A glossary of terms

http://ec.europa.eu/agriculture/glossary/index_en.htm
yy European Commission – Enlargement – Pre-Accession Assistance - Glossary

http://ec.europa.eu/enlargement/glossary/terms/preaccession-assistance_
en.htm
yy Financial Programming and Budget - Glossary

http://ec.europa.eu/budget/other_main/glossary_en.htm
yy Financing the common agricultural policy – CAP – Agriculture and Rural

development
http://ec.europa.eu/agriculture/fin/index_en.htm
yy Eionet GEMET Thesaurus

http://www.eionet.europa.eu/gemet
yy http://www.statewatch.org/news/2007/aug/eu-reform-treaty-texts-analyses.
htm

CIP - Каталогизација во публикација
Национална и универзитетска библиотека „Св. Климент Охридски“,
Скопје
341.171.(4-672ЕУ) (038)=111=163.3
РЕЧНИК на термини : Европската унија и претпристапната помош /

[составил и превел Катица Манова, Александра Крстеска]. - Скопје :
Влада на Република Македонија, Секретаријат за Европски прашања,
2007. - 150 стр. ; 24 см
Регистар
ISBN 978-9989-182-05-1
1. Манова, Катица 2. Крстеска, Александра
а) Европска унија - Речници, англиско-македонски
COBISS.MK-ID 7000650
www.sep.gov.mk

Poimnik Na Termini Za EU PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poimnik Na Termini Za EU PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

И Сонцето е ѕвезда * Македонија во ЕУ

The Sun, too, is a star * Macedonia in EU

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И

Тел. + 389 2 3200 100

Книгата во pdf. формат може да се преземе од: http://www.sep.gov.mk

Уредник: Наташа Ценевска - Георгиева

Печати: Аркус, Скопје

Скопје, 2007 година

2. Речник на термини: Жаргон на Европската унија

3. Речник на термини: ПРЕТПРИСТАПНА ПОМОШ

4. Речник на термини: ИНСТРУМЕНТОТ ЗА ПРЕТПРИСТАПНА

5. Речник на термини: Управување со

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 5

6 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

8 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

Absorption capacity (fr. Capacité апсорпциски капацитет 1

The concept of absorption capacity implies Терминот апсорпциски капацитет се

Acceding – countries (fr. Pays земји-пристапнички

Acceding countries sign the Treaty of Земјите-пристапнички потпишуваат

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 9

A Accession criteria (Copenhagen критериуми за пристапување

Sometimes known as the Copenhagen Критериумите за пристапување,

Accession Partnership (fr. партнерство за пристапување

Accession Partnerships, as part of the Партнерствата за пристапување, како

10 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

priorities identified in the European

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 11

A Acquis communautaire (fr.) Acquis communautaire (правото

12 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

нив самите на полето на

2 It can also be used in context of rural 2 Се сретнува и во контекст на рурален развој

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 13

A Anti-trust (fr. Antitrust) антитраст

Applicant countries (fr. Pays земји-апликанти/ки за членство

Area of freedom, security and област на слобода, на

The Amsterdam Treaty established an area Со Договорот од Амстердам се

14 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

Assent procedure (fr. Procédure de постапка на согласување

The assent procedure requires the Council Со постапката на согласување се бара

Benchmarking (fr. Point de одредување главни показатели

Best practice (fr. La meilleure најдобра практика

One way of improving policies in the EU is Еден начин за подобрување на

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 15

C „Brussels has decided…“ (fr. „Брисел одлучи...“

Budget deficit (fr. Déficit буџетски дефицит

Candidate Country(-ies) (fr. Pays земја(-и)-кандидатка(-и)

Candidate country status is conferred by Европскиот совет ў доделува на

16 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

infrastructure and administration if

Citizenship of the Union (fr. европско граѓанство

European citizenship was established by Европското граѓанство е востановено со

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 17

C • the right to address the European

Воведувањето на поимот на граѓанство на

Civil society (fr. Société civile) граѓанско општество

18 | GLOSSARY OF TERMS: EUROPEAN UNION AND PRE-ACCESSION ASSISTANCE

implementing and monitoring European

Closer cooperation (fr. поблиска соработка3

The aim of such cooperation is to enable a Целта на ваквата соработка е да им

Codecision procedure (fr. постапка на соодлучување

The codecision gives the European Со постапката на соодлучување се дава

Cohesion (fr. Cohésion) кохезија

РЕЧНИК НА ТЕРМИНИ: ЕВРОПСКАТА УНИЈА И ПРЕТПРИСТАПНАТА ПОМОШ | 19