- . .

,~
 J
1fJ
\0 SOfFO
6;) Libro originale verkita en esperanto
LAJ OS T ÁRKONY

Kouri/o de JAN SCHAAP

SOIFO
POEMKOLEKTO

~ ANTAUPAROLO DE

O b taS
C6 ~<\ K. KALOCSAY

". 5\)">- \\
C?:JI()
}

J. RJ:CiULO ELDONISTO LA LACiUNA

MCMLXIV
/
 NIA RÉC;ULO METIS LA REC;ULON, ke poemlibro ne povas esti
sen antaüparolo pli-rnalplí rekomenda. EI tiu regulo komencas
evolui vera antaüparolarto, eê diskutarto inter Ia antaüparolistoj.
Ciu povas eldiri en tiuj antaüparolo] siajn opiniojn, dezírojn kaj
antaüsentojn: kelkfoje okazas eê, ke oni preskaü forgesas paro li
pri Ia aktuala poemlibro kaj ties aütoro, Por ne fari tiamaniere,
antaü êio kaj tuj mi prezentos, laü miaj ebloj, Ia aütoron antaü-
parolatan.
Lajos Tárkony naskigís estiei Ludoviko Totsche en 1902 kaj
debutis en Esperantujo antaü 40 jaroj sur Ia pago] de «Literatura
Mondo» per recenzo de Rl eterna paco de Kant (tr. Christaller).
Post tiu recenzo, en kiu li vere gisfunde sekcis Ia verkon kaj
ne timis diskuti kun ties aütoro, ni vidis en li Ia esperantiston-
eseiston de Ia futuro. Fakte, li poste komencis labori tiafake
per recenzoj kaj observartikoloj priliteraturaj, sed jam tiutempe
montrigis lia forta altirigo ai Ia poezío: li povis gui belan poemon
kun volupto kvazaü korpa. Ankaü nun mi vidas lin en imago,
magran, blondan, ekzaltígeman, reciti kun plezurkonfuzaj okuloj
kaj per voêo fandíganta de emocio Ia Orflauan Kanton de Visna-
puu en Ia traduko de Hilda Dresen: .

Orflaua estas psrh', orflaua estas koro,

Du peso] en pereo ora,
Orflaua estas voi', orflaua estas koro,
Jen paro en pereo ora.

~
 •
Li estis senêese enamiginta ai iu kaj/aü al io: romano, poemo,
muzikpeco, pejzago. Guste pro tiu multaflanka belsoifo kaj
vivsopiro de siaj 22 jaroj, li ne estis tro diligenta tiam: venis,
entuziasmis kaj malaperis porlonge kun ia rníraga malkonstant-
eco. Li retírigls ai sia loge]o en Ia Lógodi-strato inter siajn librojn.
Tiu strato estas sub Ia Budaburgo, kaj gin disfamigis tíutempe Ia
poeto-novelisto Béla Balázs per sia Rakonto pri Ia Lógodi-strato, pri
Ia vivo ka; pri Ia lontano. Ofte sajnis al mi, kíam nia Ludovíko
aperis, ke li venas rekte el la pago] de tiu nostalgia novelo.
Tamen, li ne venis el novelo, sed el inter ciferoj. Estas gran-
da grímaco de Ia sorte, ke tiu beladoranto de mimoza animo
estas de post siaj gímnazía] jaroj ligita aI Ia seka metia de kalkul-
isto. «Mi eê sur pizoj havos belajn songojn» - diras Platono en
Ia Tragedio de Madách.
En 1926 «Literatura Mondo» êesis kaj nia Ludoviko daürigis
siajn spiritajn aventurojn ekster Esperantujo, sed tamen ne mal-
fideliglnte, êar, kíam en 1931 kornencigis Ia dua periodo de Ia
revuo, li reaperis Iingve pliperfektigínta, pli matura, pli serioza.
Tiutempe mi rondelis pri li, ke li «verâus sangon por poemo» kaj
ke li devas krei sian poezion. Fakte, li baldaü alportas kvar
poemojn, el kiuj du eniros Ia Auld-an llntologion. Sed ankaü
krorne li diligentas: li multe recenzas (prí Engholm li verkas
aütorportreton de definitiva valideco), komencas serion de eseoj
(kolektotaj en Ia libro De pago aI pago), per kiuj li rikoltas por si
kaj rekonojn kaj rankorojn de Ia genus irritabile vatum. Krome
li verkas belajn Obseruoin (pri Hesse, Larbaud ktp), tradukas
romaneton de Karínthy (Vo;ago en Faremidon), poemojn de Bau-
delaire, Nerval, Platen, Shakespeare, gvidartikolas en Ia «Biblio-
grafia Gazeto». Sed en 1934 li subite nevideblígas, retiriginte aI
sia Lógodi-strata fortikajo. Sajne al Ia itala lingvo li enamigis
kaj kun êi tiu li pasígís plurajn mielmonatojn. En 1936 li re-
venas kvazaü reâargita per poeta inspiro, alportas poernojn kaj
poemtradukojn el Ia hungara, gerrnana, angla, franca, itala (Dante,
10
Petrarca, Michelangelo, Graf ktp). Ankaü kiel recenzisto li repre-
nas sian antaüan aktivecon. Lia nome tíam estas Lali Blond.
«Literatura Mondo» estis sufokita de Ia antaümllíta obsedo.
Poste Ia milito balais tra Eüropo kaj tra Ia Lógodi-strato. Nía
Ludoviko, tiuternpe jam Lajes Tárkony, kun sia delikata sentemo,
devus frakasigi anime, sed li reagis jene:
,
Kei se bruligis mian bibliotekon bombo,
õu en mi ne pluuiuos mia; libroi emetsi?
Kantante mi [orires de ilia tombo.
Tíu bombo fakte detruis lian tutan fortikajon da libroj kaj
êion lian krom lia surkorpa vesto. Sed, surprize, li montrigis vera
boherno, laü Ia senco indikita en Ia Pamasa Gvidlibro: «fantazie
vivanta en gaje portata mízero». Kelktempe li kampís tíarn ankaü
en mia loge]o, kie, en Ia postsiega situacio, ni vidis lin entuziasmi
pri paprika supo de kaperitaj terpomo]. Pri haütsango li parolas
en iu sia poemo, kaj fakte, tia sango okazis al li tiam kaj por
gisnuna daüro. Perdinte sian fortikajon, li farigis vera nomado,
êanganta ofte siajn loglokojn, re- kaj rekolektanta kaj re- kaj
revendanta sian bibliotekon. Kantante li venis aI Ia revívíginta
«Literatura Mondo» kaj dum ties tria período li versis el si poem-
ojn, tradukojn, recenzojn.
Dum Ia Granda Silento liaj vivcirkonstancoj estis iom taüzítaj:
li eê devis serêí laborlokon en Ia provinco, for de sia amata
Budapest. Sed lia alligígo ai Ia Poezio kaj aI Esperanto ne estis
díssirebla] eê en tiuj peripetiaj jaroj. Senigita je Ia eblo de pu-
blikigo, li amuzis sin tiel, ke siajn poemojn verkitajn Esperante li
reverkis hungare, poste itale, poste denove Esperante. Jen ekz-e
itala specímeno, el Ia ple] mallongaj:
Chisrore giallo nella notie bruna,
sul {irmament ascende piena Zuna.
11
 Segreti segni sulla sua faccia:
forse frammenti di un'entice runa.
Tiel cizelígls kaj maturigis liaj soneto] kaj pantumoj kaj eble
dum tiu lingv-al-lingva polurado ili ricevis sian perlamotan brilon.
Kiam forpasis Ia período, kiun Emba nomis Ia Granda Fasto,
Lajos Tárkony ree aperas, êi-foje sur Ia ferdeko de Ia âípo «Hun-
gara Vivo». Tiu ãipo klinis honore sian flagon antaü li, okaze
de lia - êu kredeble? - sesdeka naskotag-reveno. Nu, tempo-
defie kaj agospíte li scias ankoraü grimpi mastojn sur tiu êipo,
Jen, mi prezentis aI vi Ia poeton. Mi rekonas, ke mi ne rakon-
tis ekscitajn okazajojn, atentostreêajn eventojn, sed kion fari? êe
nia poeto êio aü preskaü êio okazis interne, kaj tion êion li diras
ja mem en siaj poemoj. Eble mi tamen perfidos ankoraü íon,
iomete malice. La ampoerno] montras sian aütoron kiel modelon
de amkonstanteco, kiun en lia tuta vivo konsurnis kaj beatigis
sole du, maksimume tri amoj. Nu, tiu âajno estas dankebla nur
al Ia ruze lerta grupígo de Ia poemoj. Mi notas tion por orienti
Ia venontajn literaturhistoriistojn, speciale Ia tárkonyistojn.
Efektive, Tárkony estis jam gis nun plurfoje aprecata. Se
ne paroli pri Ia deklaro de Auld en sia llntologio: «lia poemaro
estas unu ella êefaj libroj, kiuj ankoraü mankas aI ni», ni meneias
Ia pritrakton de Brendon Clark pri Ia sonharmonio de Ia po-
e11'1ONorâo, kaj Ia plurajn alineojn, kiujn Edwin de Kock dediêis
panegire ai Ia esprimo «kape vaganta pensêifono». Per citajo]
mi karakterizas Ia eseiston Tárkony. W. B. Johnson skribís pri li:
«Versajne lia inspiro aI kritika laboro venis el lia funde lírika
naturo ... , êar lia] studoj estas mem literaturaj peco], kiuj memor-
igas pri Ia diro de Anatole France, ke Ia bona kritikisto estas tiu,
kiu rakontas Ia aventurojn de sia animo inter Ia majstroverkoj».
Waringhien laüdas lin jene: «La teksto estas nenie abstrakteca
aü filozofaêa, sed oni guas senpene Ia fluantan, elegantan stilon,
en kiu ne mankas delikataj esprimoj... liaj sentencoj pruvas
12
akravídan, largídean spiriton, kíes influo en nia literaturo estos
certe grava».
Kíel tradukisto-stilartisto li montris profundan lingvokulturon
en siaj tradukoj kontribuitaj ai Ia Hungara llnto logioj precípe li
eminentis en Ia interpreto de Ia Babits-novelo Mitologio, kiu estas
ne transportita sed transrevita en Esperanton.
Se nun paroli pri liaj poemo] kolektitaj en êi tiu volume, mi
kompreneble ne volas êi tie skribi ian specon de recenzo, tion Ia
aütoro atendas de Ia gazet-recenzistoj. Nur tute skize mi dezirus
paroli pri tio, kien lin meti. êu nomi lin polurita romantisto?
Pli facile diri, kiel ne nomi lin. Certe li estas tro êveba por esti
realisma kaj tro tera por esti idealisma. Li estas li mern: oni
povus eê diri, ke li estas troe li mem: almenaü tíel forte li pro-
jekeias sían solecon sur Ia ajojn, kiel forte Ia ajo] en li spegulígas.
Ankaü el Ia okuloj de liaj amataj estajoj elrigardas li merri aü lia
revo pri li mem: tiuj personoj teksitaj el juna freâo, fea bluo,
míela blondo kaj míraga âvebo estas lia memsopiro kaj mem-
ídealo neatingeblaj.
Lían poezion oni povus dividi en kvar periodojn. La unua en- .
tenas Ia poemojn aperintajn en Dekdu poetoj. Pri ili mi jam parolis
en Ia enkonduko de tiu volumeto kaj mi ne ripetos tion êi tie.
La dua periodo entenas Ia poemojn de Ia ciklo Nek verso
nek prezo. Ili naskigis en tempoj konfuza], en Ia inkuba atmo-
sfero de Ia antaü- kaj dummilitaj tempoj. La poemoj mem
nenion diras pri tio, eble nur Ia malstreêigo de Ia formo sígnas Ia
langvoron, Ia pen-evitan lacon. Tamen tiuj versoj atestas pri
rifugo. Ia poeto rifugas al Ia vespera sol eco, ai Ia memoro de
panjo kaj avinjo, alia naturo, alia amo, al Ia dorme, alia sopiro
de milda morto. Alvicigas Ia poemoj ln memoriam, rakontantaj
pri amo ekbrulinta en Ia Varsovia Kongreso kaj murde estingita
de Ia milito.
La tria periodo komencigas per 1945. La sento de liberigo
montrigas preeipe per tio, ke Ia poeto âajnas Iíberigi de sia
13
soleco kaj turnas sian atenton ai Ia êirkaüa mondo, kantante
grandajn odojn ai Ia kvar mondregionoj, alia Unua de Majo, ai
Esperanto, pinêante per satiro, banante sin en siringodoro kaj en
Mozart-muziko. Li revenas, refresíginte, al la fiksformaj poemoj,
enamigas alia ruba]o], kaj en êi tiuj «tririmoj» li velas prikanti Ia
tutan mondon: Ia naturon, sian vívon, Ia artojn kaj artistojn, Ia hi-
storion, Ia kosmon. Kompreneble, tia entrepreno devis resti frag-
menta, êar tia cerbostreêo de penskoncentrigo, kiun gi postulas,
ne estas daüre eltenebla. Tamen, Ia leganto trovos inter tiuj
tririmoj multe da tiaj, kiuj povas aperígi abundon per konsterna
koncizo. Sajne specialan plezuron trovis nia poeto en tio, ke li
Vi; KALOCSAY, pusis mian plumon,
rerakontu ai ni tririme grekajn mitojn. Ankaü êi tie oni trovos
aI vi mi dankdediêas êi voIumon,
grandan koncizon, krome ian agrable amuzan strabadon: Ia unu
kiel Ia Tero siajn fruktojn donas
okulo de Ia poeto rigardas kun kvazaühelena admiro, Ia alia kun
dankante maturigan SunoIumon.
Ia komplic-intima ruzeto de moderna homo.
En Ia kvara periodo, kiel jam Ia nomo de Ia ciklo montras, L. T.
Ia poeto inventaras siajn memorojn, Ia riêojn, revojn, entuziasmojn
kaj senrevígojn de Ia vivo. La formo farigas eê pli strikte fiksa,
aperas ankaü nova formo, Ia malajdevena pantumo. Estas inte-
rese, kíel similas êi tiu cíklo ai Ia unua: gi estas pli matura, pli
arte-cizelita, pli virtuoza, sed gi estas ludata sur preskaü tíu sama
kordo. La lasta poemo, Noktigo, kvazaü estas eho de Ia Triopa
trista gerd'. Nu, sed Ia poeto ja diras mem, ke lia koro restis
tute tia sama.
Mi intencis multe paroli pri díversaj aferoj pretekste de êí tiu
antaüparolo, pri Ia sorto de Ia poezio, pri Ia hermetismo, pri Ia
poeziaj formo], libera verso kaj senversa verso, pri Ia liberaj asocía-
cioj, sed tro multe rní okupigis pri mia poeto antaüparolata. Mi
do rapide finas êi tiun enkondukon per Ia naiva apreco.iper kiu
Ia mezepoka skribísto subskribis Ia kopiitan manuskripton: «Legu,
gi estas bela».

K. Kalocsay
14
o
u,
-
o
U)
Soif de l' vivo kaj de ties dono],
soif de reva amo êaste pura, .
soif de karna amo ardplezura,
FRUAJ VERSOJ
soif de lulsonoraj violonoj,

soíf de êien penetrantaj kono],

soif de belo, eê se misaügura,
soíf de nuda ver', eê se terura,
soíf de justo por Ia milionoj

min spronas, ka], post kiam oni volvos

tombtole mían korpon, gin dissolvos
silente Ia soif je I' terpatrino,

ka], se eksplode krevos Tero-selo],

atomojn miajn pelos tra l' senfino
soif eterna je l' senmortaj steloj.

ti tie frua; verso; hantas
el tempo longe iam iama ...
tu sa;nas do, ke mi brokantas?
ti tie frua; verso; hantas.
Sed mia hor' kun ili kantas,
restante tute tia sama.
ti tie frua; verso; hantas
el tempo longe iam iama.
Post dek jaroj
En urbomezo konstruajo blanka:
de Ia scienco] nobla cltadel',
Sur êío Ia severa stampsigel'
de l' pastra discíplin' ne amomanka.
Mi venas êtele el Ia strato flanka
kaj ai Ia sunaj vitroj de l' kapel'
rígardas (en Ia mano Ia êapel').
Genuí emus mi kun pio danka.
Flltrlgas tra l' aero orgenzum' ...
Refloras en memoro nun anime
l' antaüdekjara lasta Tedeum',
Ka] tarnen, mi hezitas kvazaü time.
Jen, laste min salutas deproksime
Ia por eterne foriranta Jun',
n
 AI moderna knabo
, Ia lumobíldo, kun ekseitotrema líp' ,.
Silentu nun Ia rimsonorileto], êar
Ia tem' .de I' versoj estas vi, moderna knab',
kaj tiujn tintajn juveletojn taksus vi
senvalorajo, io tute ekster mod'.
La ritmon eble vi indulgos pro Ia dane'.
Jen al vi do êí nude simplaj jambo] por
konveni ai vi, al praktika via mens' .. '
Vin plaêas klara, fakta kaj rapida vort',
Por mini rarajn belojn kun tenaea vol'
ne estas tempo plu. êi tion lasas vi
al kelk strangulo] lastaj, kiuj kun sindon'
oferas pie sur altaro de Ia BeI'.
Sed mi rakontu jam pri nia renkontíg',
Mi sidis en kinej', Dimanêa posttagmez',
La nervojn laeajn de I' semajna sklavlabor'
mi volis ripozigí nun per Ia muzík'
kaj kura bildo-víco. Ega banalaj'
estis Ia filmo. Sed jen, gia êefhero'
estis Masína Mosto en figuroj mil,
kiel radmonstro, auto kaj lokornotív',
motoro, flugmaâíno kaj milita síp',
22
turbino kaj transporta êeno kaj Ia horn',
pelata gia sklav' maslníginta mem.
Langvore mi enuis en Ia braka seg',
pli orfe sola -en granda homamas'
êí
guanta kune 01 en Ia ermita sol'
de mia êambro. Jen, suspiron de adrntr'
mi aüdas, Mi rigardas al apuda seg'
kaj vidas vin kun brusto levígínta ai
kaj kun vízago fajra de plezurekstaz' ..
L' impulsígemo febra de Ia juna ag'
vin pelis sekvi, sekvi kun atentostreê'
Ia heroagojn ka] miraklojn de l'Tekník',
Mi vin observis êtele. Tra Ia duonlum'
albrilís min Ia [unahelo de I' harar'i
viaj muskoloj fortaj, via kreska korp'
êvellgís viajn knabajn vestojn gis krevíg',
Mi meditadis. Mi vin vidis en írnag'
dum futballudo, dum vetkuro, en nagej',
triumfan êíarn, venkan êíam per Ia fort'
de via juno. Premis min rezígnací'
envia, êar mi plu ne estas hornoplant'
floranta, juna, freâ-elasta kiel vi: .."
Pardonu min! Sed sur Ia sojlo de I' vírag'
tiel doloras Ia renkonto alia jun'!
Jen antaü mi Ia tedaj taskoj de Ia viv'
seniluzia: klaras jam Ia vido, sed
Ia celo mankas . . . Ho, nun kíel volus mi
kun vi vetkuri, nagí, sporti, kion dum
knabago mi neglektis, êar delogís min
bibliotekoj. Sed mi scias [a, ke nur
23
êi kelk minutojn daüras nía vojkrucig'. La lumgardanto
Ia gríza ritmo de Ia taga vívmuelej'
denove kaptos min kaj kun rezigna fírrn'
sur mia vojo soleca mi min trenos plu.

Vi, same, iros sur aparta via vo]':

kiel Ia subjuginto de Aleksandri'
bruligis librojn por akiri lokon aI
idolo nova, tiel vi, sur Ia ruin'
de Ia kulturo nuna, per muskola brak', La viglanto
praktika mens' konstruos mondon novan kaj tra \' mallumo stum ble vadas,
realan. Ho, barbaros tiu mond', Ia viglanto
Ia mondo de I' racio kaj de Ia masin', pri tremanta flam' gardadas.
de Ia malvarma kaj kalkula íntelekt',
el kiu ekzilitaj estos senta rlê' . Pelerinon vastan êíre
kaj poezio. Kompatinda stala mond', taüzas Ia impeta vent',
malvarme brila, via, ho moderna knab', en gi krio], en gi veoj,
en gi klako de dent',
Kaj se vi sentos Ia malplenon en l' anim',
eble vi fosos foje el sub ruína]' Glacligas cerb' kaj koro
trezorojn forgesitajn, kaj memoros vi sub Ia vent-atak',
pri kelk stranguloj lastaj, kiuj kun sindon' nokt' estingas terajn lumojn
oferis pie sur altaro de Ia Bel' per skeleta brak',
kaj âtele kaêis Ia trezorojn de l' kultur'
por renaskigo el utero de l' Futur', Sur Ia tero de sufero
en tenebra frost'
ekbatalas abomene
osto kun Ia ost',

Mortas penso, mortas sento,

mortas Belo kaj Am',
kiu zorgus dum Ia lukto
pri Ia fola flam'?

~4 25

sotto, 3
 Triopa trista gard' La pensoj germas, velkas
kaj dronas en Ia mut',
kaj pasas Ia senhalta Temp' ...
êu horoj, êu minut'?

Jen, nokton krias ie Ia

horlog' kukola.
dolor' ekveas en Ia kor',
êar sola.
Okupas êambron Ia vesper'
en marso mola,
envolvas êíon sorêa ret',
sílent' viola.

AI antípod' jam kuras Ia

purpura sun-kales',
mallaüte zumas vent-vagul'
tra Ia krepuska fres',

De fore ondas tra I' fenestro

sonorila tint',
sur mont' kontraüa lampoj vibras
serpente gis Ia plnt',

Dancigas ombrojn sur Ia muro

Ia stratlanterna bríl',
fendas Ia nígron de I' êielo
argenta lun-falêil'.

Silento, solo kaj vespero:

triopa trista gard',
Ve, vane serêas ion, iun
post montoj Ia rigard',

28 29
 Tombeja krepusko
III Ia memoro de panio
Silentas Ia tombe]', nur foje-foje
eklaütas bru' obtuza de l' landvojo
proksíma: jen muganta kornsígnal'
de hasta veturilo, jen ridego
san-tinta de ludema infanaro.
Malfrua horo posttagmeza. Orajn
radiojn siajn lace sendas jam
Ia rugvízaga tom bgardíst', Ia suno.
(Li eble tro proksime klínis sin
malsupren ai êi flora montdeklivo,
êar logis Iin J' odoro maje pompa
de êi tombei' surmonta kaj li trinkis
avide, longe el êi floro-vino
etera, gis ekrugís lia vango
pro sango-bol' kaj sian kapon svenan
nun portas li por hejma ripozado.)
Nur kelkaj nígra] siluetoj glitas
for ai Ia urb' kuâanta en Ia vaio,
rigard' ilia sopirtreme tusas
Ia tomban krucon de J' mortinto kara,
sed jam direktas sin ilia paâ'
ai Ia tumult' foira de Ia vivo.
êar, se interna vund' instigus serêi
30
retrankvilígon finan sur Ia Mont',
por plua servutado Ia píedojn
altiras Ia vivritmo de Ia val',
Clama movo, vibro, hastaj gestoj,
sangig' eterna, lukt' senfina, ceIo
forkura, svarm' formika, rev' disflua,
êiama nov', eterna ripetad',
naskíg' kaj morto, morto kaj naskígo,
jen en Ia vaIo Ia program' kutima.
Alia lego regas sur Ia Mont':
êi tie gestas nur Ia mut' marmora,
êi tie kantas nur odor' siringa,
êi tie kreskas nur Ia herb' surtomba,
êí tie amas nur Ia kor' rompita,
êí monto estas Tristolando, kíe
feliêa estas nur Ia hom' entera.
*
Homlonga, verda tornb', êekapa kruco,
benketo, juna arbo êe píedo,
argila vaz' kun floro êíam freâa:
jen tuta posedaj' de horn' estinta.
Silenta larmoflu' sur benk' soleca,
fíêkapto de sínpela] memorbildoj,
surkruca kis' piece alspirita:
jen trezorar' de homo postvivanta.
*
Ekaras jam Ia ombro] de I' krepusko
por venki kun víolkolore-nígra
triumfo Ia armeon de Ia tago,
Ia stelpopol' scivole ekdirektas
rigardojn frost-argentajn ai Ia ter',
31
en lum' transcenda nagas Ia tombejo, Adíaüo
Ia larmajn vangojn de Ia funebranto
ektuâas mild-konsoIe Ia venteto:
kvazaü eI tombo Ia mortinta man'
etendus sin por Iasta karesado.

Tagmez'. Somera ar~ SoIeca benko

êe pinarbara rando. Post du horoj
ekiros mia vagonar', Silento.
Langvore revas en Ia varrn' Ia floroj.
Inter ni êvebas ia festa sento
pri adia li', disigaj vo]o], foroj.

Kaj nun, lasthore, Ia unuan fojon

por kís' amika Iipojn vi proponas,
kaj tutan mian solon kaj malgojon
en ununuran kison mi ordonas.
Unua, lasta via kis'. sur vojon
kiel donacon dolêan vi gin donas.

Kaj post Ia kiso, jen rigardo hasta

alIa kolormagí' de via juno.
Ho, êí rigardo Iasta, trista, êasta,
ho, kurta hor' de êi pasema kuno:
en koron tranêas kun impeto drasta
l' efemerec' de êía homa nuno.

L' arbar' postenas post ni kaj gin mute

Ia sun' surâutas per radiogarboj.
Mi tenas vian manon, Iante tute
enretas nin Ia bunte brilaj farboj,
kaj, kiuj foje en êerkformo glute
nin mangos, ie staras jam Ia arboj.

32 33
 • Balkona vespero
Litsego, Lankovriloj. Dua etag'. Balkono.
Siajn vualojn densajn faligas jarn vespero.
Sonorilvoêo velke .trasvebas en i' aero.
Torpor' postfebra. Kape vaganta pensêifono.
Sur transa golfo bordo, en fee fora fono
ekbrilas lumserpento: vibranta koliero
sur kolo de i' mallumo. Anoncas gi prí tero,
pri urbo kaj logantoj, pri homo kaj pri âtono.
Ho stranga pens'. êi-urbe, kíes stratetojn plande
ankoraü mi ne tuâís, ka] kien mia febre
sopira okulparo rigardas lace, lante,
êí-urbe eble.homo - same soleca, trista -
algapas nun Ia maron, niaj rigardoj ebIe
sin krucas en saluto, ho ve, senpove dista, ..
34
Febro
Denove min vizitis êí-vespere
Ia febro. Nu, ne Ia longunga, monstra
heroldo de sinjor' pli granda kaj
tenebra, sole lia blondahara
fratet' pli juna, kies preskaü milda
agito per agrablaj frostkuretoj
tikladas Ia nervreton de Ia korpo,
tamen po iom igas nesufiêaj
kovriloj Ia vestajo kaj Ia haüto
kaj nuda sentas sin Ia trema karno
kun nud' senpova de Ia novnaskito,
aü kiel nude frostas Ia animo
de tiu povra, kiun, prirabitan
de mort', forlasis Ia brakumo âírma
de i' am' patrina, kaj li kvazaü ree
naskigas vee-plore (ho, dolora dua
kornenc' de vivo!) en êi frostan mondon,
terure nuda. (Ve' kaj pior' eskortas
ambaü naskigojn, gojan kaj funebran.)
Rapíde en Ia liton! Gis oreloj
mi tiras Ia kovrilon, miaj dentoj
klaketas, miaj manoj ne kuragas
etendi sin el rífuge]' lanuga
3S
por preni libron de sur nokta êranko,
La lito malrapide trafajrigas
Matena humoro
de mia korpo brula kaj Ia febro
okupas mian sangon triumfante.

Kaj, trohejtite, mi babilas jene

aI mia povra vivkunul', Ia korpo:
«Nur fajru sango, dum vi fajri povas,
nur marâu, koro, dum vi marâi povas, \
suferu, dum vi povas, mia karno,
ja via ardo trankvíligos foje,
êu konas vi Ia êarmon
foriros febrogasto kaj foriros
de Ia krepusk' matena,
ankaü Ia vívofebro, kaj Ia tere
kiam Ia varmotena
per lip' humida kisos vin malvarrna».
lito vin vane Iulus
ai dormo songoplena,
êar jam invadas êambron
tra I' díafan' kurtena
Ia êírp-alarrn' serena
de I' birdpopol' grandurba?

Ho, Ia klopodo pena,

dum vi kun streê' muskola
forpelas Ia torporon
de Ia konsci' kontrola,
kaj liton forlasinte,
kun êanêeligo drola
fenestron vi aliras,
kurtenon flankenêovas,
kaj ai êi gajpetola
kunveno, seninvite,
en noktêemiz' frivola
gapadas vi, scivola.

36
37
Se aI êi birdpopola Marta renkonto
pepanta parlamento
fenestron vi malfermas,
tuj eta friska vento
sinstele alinternas,
kun glito de serpento
Ia haüton êirkaürampas,
kaj inter tiklosento
Ia korpo remem oras
"
pri Ia temperamento êu vi eê ne rímarkis ... ? La bubo Marto iris
kaj gusto de knabagaj êe via f1anko âtele, kun paêo kapreola,
matenoj junkuraga], kaj ai vi"tram-atenda, kun rnallcet' petola
kiam aI ekskursanta mokante vian gapon, ta jakon li ektiris.
nudgamba skoltstudento
Ia solaj vojkunuloj , êu, vi eê ne rímarkís . '.. ? ' Ho, ne! Vi triste miris
tra l' stona stratsilento Ia bluon de l' êielo en posttagmezo ora,
estis êi fajfo êírpa animo via estis falínta-kaj.torpora
kaj friske tikla vento. kaj je fuginta] -songo] frostante gi sopiris ...

Sed jam de I' oriento Tra I' strato brue svarmis popolo eleganta
aI êi krepuskhumoro en vestoj disflorantaj, kaj, dum pri l' bildo vanta
Ia sun' mortsagojn sendas, vi gapís - blonda, svelta figuro alrapidís. .
Ia urba tagrumoro
Ia harmonion fendas Inter vi pont' momenta: interrigardo arkis,,
per sia horo hirta, jam vin altiris io, sed êío preterglitis ,~
l' aürorkunveno birda kaj kune Ia Felíêo c , . Cu vi eê ne-rirnarkls?
kun timo eksilentas,
Ia hom' resobríganta
el freso, juno, solo
de êi tagigo kanta,
Ia penan-splenan vivon
de ]' gríza tag' komencas
kun muskolstreêo lanta.

38 3'
 Vespera sonorilo
Blindigas Ia palblua êiel' de l' ardsezono.
Mi kuêas êe l' fenestro jus antaü sunsubiro.
Julio furiozas kaj kun sufok' de spíro
genuas sur Ia lace anhela regíono.
Sed âtele ekkrepuskas. Svebas kíel balono
nubeto borderata de fluidargenta brilo.
De l' fora, fiersvelta, blankvesta kampanilo
mortante ai mi ondas Ia sonorila sono.
Vespera sonorilo! Kía dolor' senvorta
vekígas en I' animo je l' lante lula ritmo!
En konvaleska koro Ia kanto tristakorda
reêlras vundon, kiu postsangas kiel stigmo.
Meze de Ia somero kun sortanonca gemo
Ia vibre vea voêo parolas pri l' pasemo.
40
Soí!o. 4
L' aütuna vento
~
La lastaj sunoflamoj per ruge ruste ora
kisas solecajn suprojn de Ia arbar' angora.
Sur Ia folítaplâo dikrnola, velkodora
sencele mi vagadas kun vango palkolora.
Kun vango palkolora, kun koroprem' aütuna,
sola mi vagas sur Ia tapiâo fiava-bruna.
En ora muto de Ia arbaro flavkostuma
aüdígas nur Ia voêo de l' vento triste zuma.
Kaj dum mi vagas sola en Ia krepusk' ardanta,
enretas mian koron Ia softa kaj andanta
ruzflata melodio de l' vento velkokanta,
tiu muzíko larma, plenplena de lamento,
de malesper' senpova, de peko kaj pripento,
kiun sur koroj tristaj ludas I' aütuna vento.
41
 Aüskultado
Mallumo. Nur Ia lampo de I' radio
ardetas kíel fajra punkto. Voêas
Ia muzikanta kesto, dum Ia êambro
plena de libroj - amikar' fidela -
tenere êírkaübrakas min per sia
êirmanta fermitec' kaj saga solo.
Post taglabor' elêerpa, tede stulta,
tiel pasigi mi kutimas miajn
vesperajn horojn, ve, de tristo riêajn,
ek ke mi restis sola sur Ia tero.
Alterne pelas sin Ia melodioj,
êar se ekmutas ie la muziko,
mi serêas tuj alian avidrnane,
muzikon, nur muzikon, eê ne kanton,
nur harmonion puran, tute puran
de êio homa. La fatalajn vortojn
de I' mond' ekstera mi elfermi volas,
droni ruí volas en sonoraj ondoj
kaj forgesígí pri Ia raüka] krioj
de l' gazetar' bulvarda, kiu tíel
voluptas pri I' sufera homa karno.
42
Sed jen, dum Ia serêad' eksonas firma
virvoêo kaj pri I' taga nov' informas.
Kiel se iun sorêe ekkatenas .
rígard' serpenta, kaj sen pov', rigide
Ia glitan mortportanton li atendas,
tia torpor' malhelpas min, ke mi
forturnu Ia serêilon. Mi aüskultas
gisfine Ia raporton sanghaladzan.
La apar(lton mi elêaltas, iras
aI Ia fenestro. Lante falas pluvo,
sub gia peze fala plumbvualo
apenaü spiras kelkaj teraj lumoj.
Mi gapas alekstere. êi aütuno
kruela, sangavida, sufokanta
premas Ia gorgon. Sed ankoraü fruas
via triumfo, ho vi fruktomurda,
flortreta aütunol Ja ne êiun fajron
kapablas vi estingi, multaj viroj
ribelrigardas al vi en I' okulojn,
jes, monstro, vi ne rampos senobstaklel
Jen en rígard' ilia: spark' de spito,
en kor' ilia: suno de printempo
kaj varmo en Ia konstruanta pugno!
1936
43
Japaneskaj fotoj LA LUNO

En Ia arbaro
Ia nokt' misterojn gardas,
sed tra Ia branêoj
Ia maIdiskreta Luno
scivoIe âtelrtgardas.

LA MONTO LA RIVERETO

En vaIo varma La rivereto

Ia svarma vivo bolas. preter Ia bord' kaj domo
Super êi âaümo hastante kuras,
pasema Ia eterna ne degnas eê rigardi
senmov' de l' monto solas. aI mi, Ia pígra homo.

LA PINO LA HERBO

La altan pinon La herb' matene

ne fleksas êtormo murda, en freêa verdo vantas
nek [ug' de l' jaroj. pri l' juveIaro:
êe gia pied' mi sidas surkape diademo
kun mia vivo kurta. da roso diamantas.

LA NUBO LA NUBETOJ

Nubo sur monto Sur Ia êlelo

sidigis, gasto teda, groteskaj pufaj nuboj
kaj per pIuvgutoj sinpeIe êercas,
gi kIaêas monotone, eê akvon alâprucígas
gis enuíg' os ceda. kieI petoIaj buboj.
44 45
 LA FLORO

En Ia litsego
mi sidas kaj poetas.
Rígardon âtelan
mi sentas, ha, jen floro
tentema min koketas.

NEK VERSO NEK PROZO

LA PONTO

Rojo rapidas
tra kolorpompa parko.
Freskurajn ondojn
postgapas oscedante
Ia pígra ponto-arko.

46

Nek verso nek prezo,
senforma kiel Ia kaoso,
kiel mallumo, de kiu knabo hororas,
kiel rememornebulo,
kiel sopiro je surbrusta lulo,
kiel vizago de tiu, kiu piores ...
Krepusko en Ia urbo
La krepusko venas, sian kloâon portante,
por kovri Ia lumon jam por dormo,
Ia strata bru' flltrigas en Ia êambron mortante,
êiele aperas pale Ia lunkorno,
Ia homoj sidas en fenestroj
sin banas en Ia freêa atmosfero,
ekmutas buâo], ekripozas gestoj,
trankvilon aspergas Ia mistero
de Ia beno de l' vespero.
Kolero ne volas blinde masakri,
avido akapari,
doi oro êesas akri,
tristo amari,
paseo tra nebul' fomagas,
futuro ne míragas,
silentas aferemo sobra,
problern', kverel' demando,
jen horo de l' estante,
jen horo mia propra.
Ce Ia fenestro mi kuêas
kaj avidokule mi preskaü tuâas
Ia strion de gazono streta
49
malantaü Ia griza muro. La leteroj de panjo
Jen mia bieno, panoramo eta,
sed jam perdígi preta
en Ia obskuro.

êar mallumigas lante,

êi tie kaj tie lampoj okulas ekbrulante,
oni metas tablon, vesperrnangon jam preparas,
kaj ree êio grincas, klakas, knaras,
ankaü radioaparatoj eklaboras ululante, EI angul' de polvkovrita kesto
disrompas urbopopolo venas en mian manon skatolo.
per Ia konfuza vivobolo Mi gin flankenmetus kun nervoza gesto,
kverele, klopode, kante, kiel plurfoje jam timante de ekscito.
mian horon de sankta solo. Sed post iom da hezito
mi tamen gin malfermas malgraü volo,
Kruela sopiro subite
Ia koron ekskuas ekscite: Mia dolor' iama kun Ia turmenta bolo
for de êi tie, el inter êi sufokaj, katenaj prizonoj, nun al kvieta tristo jam maturigis lante,
for de êi tie, de êi perpleksaj, krakantaj, malicaj sonoj, kaj ankaü mia vivo maturigos silente
for el êi putra, inerta, êerka mondo de stonoj, aI sia nigra frukto: Ia morto.
tie, trans Ia muro, trans monto kaj vaIo Jam ne âajnas tiel timinda
kovrate de velura vualo Ia fino blinda
de l' nokto de mia dezerta sorto,
io gvate silentas, mi atendas jam sen timo
kovrate de multefalda, muta vualo aI Ia postvoka reapero
de I' nokto de tiu animo,
iu brakon etendas kiun mi pleje amis sur Ia tero.
kaj min atendas ...
Leteroj en Ia skatolo kuêas,
per trema mano ilin mi tusas.
Dornagu vin! - sufloras flustro
el sub Ia memama krusto,
kiu min garde tegas,

50 51
sed venkas Ia sopiro Ka] mi vidas, kiel nun obskuras
kaj kun peza suspiro Ia vojo soleca de miaj doloroj,
Ia Ieterojn mi ekIegas. de miaj eraroj,
kaj mi vidas min disipí Ia trezorojn
Mi legas tra IarmonebuIoj. de miaj junaj jaroj.
Ka] Ia paseo refIagras mildflame Kíon mi faris pri mia heredo, por mia futuro?
kaj mi vidas min per ties okulo], Survange al mi fiam as hontpurpuro.
kiu min amis ple] ame.
Ka] dum okuIojn miajn pento inundas arde,
Kaj êie mi legas pri mi mem: mi aüdas, sen riproêo,
êie estas sia tem' Ia mildan flustron de konata voêo:
nur Ia zorgoj, sopiroj, «Kuragon, filo! Ankoraü ja ne tardel»
haItoj, ekiroj,
perde], akiroj
de âía infano.
Por si nenion petis âia mano.
Ka] se foje ekveas vorto
de dolora senforto,
nur tial, ke pri l' peto
de sia fileto
si vane êion provis,
pIenumi ne povis.

Kaj min mem mí revidas,

memaman, vantan,
sancelígantan,
kaj âin, kiu min fidas.

Kaj nun miajn sentojn, mi febIa,

aI êia amo neniam lacígebla
hontante aImezuras.

52 53
 Mia avino Panonia
Avino nekonata,
neníam al mi nomata ...
Mi naskigís tarde
aI gepatroj maljunetaj.
La fratoj trafis mernorojn rerigarde,
kiu] estis al mi sekretaj,
iel eê místera], el legendo,
jes, nereale diafanaj,
kvazaü praternpe lontanaj,
nekapteblaj, kiel odoro de lavendo.
KeIkfoje êe l' krepusko de l' tagfino
mia patrino êe l' fenestro sldís
kaj rigardis silente en Ia diston,
kaj en êia] okuloj mí vidís
ian nekonatan triston.
Tiam ml aliris kaj kun klino
de mia kapo al âia sino
Ia mano]n aI si mi kísís fIate,
kaj si ridetis karesante miajn harojn,
kaj ekfabelis eê nepetate,
ali rakontis pri siaj knabinjaroj,
parolis nostaIgie
54
pri Panonio, regíon' trezora,
kaj foje pri sia karmernora
patrin' kusanta tie.
Sed kiorn ja gardas animo de infano,
sentem a sed malkonstanta ekrano,
sur kiu impreso post ímpreso
sin pelas haste, sen êeso?
Nur tra nebulo vuala
opalas ia memoro pala:
La avino kun panjo knabineta
restis hejme en solo,
kaj ventis kaj negis,
kaj Ia vent' impeta
Ia dornon per nega tavolo
pli kaj pli dika siegis,
La frosta kovro jam altis monte,
kaj ili palis pereonte.
Savtrupo per vojtrarompo
ellevis ilin eI Ia blanka tombo.
Jen êio. Redensigas Ia nebulo.
La knabo, senpacíenculo,
lamplumon jam pretendis,
kaj Ia petroIa lampo, post ekbrulo,
mallurnon kaj mernorojn sendis
for al ombra angulo.
Kaj ml adoIeskis,
sekretaj sopito] kaj tristoj en mí kreskis
55
•
kaj poste grandaj planoj,
flamantaj fatamorganoj
min vokís per allog' fascina,
mankis do aI mi tempo
scivoli pri malgo]o patrina,
kiun si en si kovis
en Ia krepuska horo de kontemplo.
Eê dek minutojn mi ne trovis
demandi pri mia avino,
ja en mia animo
frenezaj amoj febris ...
Poste venis tago, kiam demandi
Kaj venis epoko mania,
kiam per paper' oni mezurís homon,
kaj tiam mi malkovris vian floro-nomon,
Maria Virág, avino Panonia.
Inter Ia fremdsonaj nomoj geavaj
Ia sola hungara.
Sed ne necesis ai mi paperoj flavaj
por senti vin mia, patrolando kara!
Mi spiris vian aeron,
min nutris via pano,
per via belega lingvo parolis teneron
aI mi Ia patrina amo,
vian mirindan-plorindan historion trinkis
miaj entuziasmoj knabaj,
viajn vastojn ebenajn,
viajn montdeklivojn milde serenajn,
56
•
viajn riverzigzagojn,
viajn ridantajn lagojn
admiris miaj okuloj gapaj.
Viaj poetoj ai mi apertis sezame Ia pordojn de I' Belo,
via mil okcent kvardek ok min pusís ekzaltige por Libero,
en granda mondo por mi loko ne estas ekster vi,
vivi kaj morti en ben' aü plago mi volas tie êi.
Mi ne bezonís serêadi inter paperoj flavaj ...
Mi tamen legís kun korfrap' impeta
vian nomon, avinjo dormeta,
êín plu ne eblis. kusanta en tenera brakumo
de Panonia humo.
Karesu vin sube mia danko,
ke vi min aI êi tiu tero
alligis ankaü per Ia mistero
de I' sango.
Silent' kaj paco lulu vin profunde,
printempo brodu vian tombon bunte,
aütuno gin oru folifale,
avinjo, ave atque vale,
dormetu malpeze
sub Ia kompleze
ripozodona
dolêa tero Panona.
57
Sotto, 5
 Pasko êe Ia ruinoj de Visegrád
Orradiojn Ia suno paska êutas
de J' êíelo lazura,
Ia vento balais Ia teron pura,
sed jam preskaü mutas,
karesas miajn vangojn feble,
apenali senteble.
Piede de kruta mont', en mia subo,
kíe vasta vaio sin malfermas,
vilago pígra sin sternas.
Zigzage brilas Ia spegulo de Danubo,
verde ridetas ai gi Ia monto],
kaj ridas Ia arbaro, ridas fontoj.
La tuta pejzago - giganta okulo -
blue-verde koketas kun Ia lazuro.
Formortis Ia argenta saluto de Ia paska] sonorilo],
kaj nun silento pendas super Ia briloj,
silento kaj fluanta sunoro
kaj en Ia animo silenta sonoro.
Memoras super mi Ia ruino,
mi sidas sur benko kaj tenas
verslibron en mia sino,
versojn kaj montojn ritmo parenca interêenas.
S3
Min lulas Ia suno, Ia solo kaj Ia silento,
Ia kadukaj muroj gapas mute alia firmamento.
Blinde palpebrumas Ia fenestroj kavaj.
Tra ili iam rega] damoj rigardis alia vaio
kun reva vualo
sur okuloj ravaj,
sveltaj regídínoj ali palaj kavaliroj
pri tiu êi pejzago plezuris,
kaj versojn ili murmuris
jam forgesitajn, iam sonorrimajn,
dum ie fore, sur kampoj malproksimaj
tintadis Ia armiloj,
detruis hordoj urbojn kaj farmojn,
kaj falis sango kaj falis larmoj.
Kien Ia varmon el Ia briloj
de J' ardaj virinpupiloj
kaj bruon de Ia armiloj
tintaj
kaj cindron de Ia koroj mortintaj
forportis Ia ventoj ... ?
Ka] êu iam, post jarcento],
íu pensos pri mi kun emocia memoro,
kies rigardon êl ridanta pejzago lulos,
kaj kies lipoj rulos
mirindan ritmon de nova verssonoro?
Ho, mia posteuJ' en sino de jarcentoj foraj,
êu Ia montoj estos ai vi favoraj?
Ka] êu vi portos ai ilia silenta sublima solo
rideton sur Ia lipoj kaj pacon en Ia koro?
S9
Aüdu do Ia softan muzikon de I' vento, Post dimanêa pluvego
rigardu Ia verdantan tapiâon de I' ter',
observu Ia argentan kurbon de I' river',
trinku Ia oran kaskadon de I' suno
kaj Ia vinon de I' nuno
kun soifa ekstazo
kaj lernu aüskultí kun sento
de triste beata kontento
Ia kanton de Ia forpaso.

Forpasis Ia tempesto ...

La fulmoj ne tírnigas jam per sia falva fajro,
kaj eksilentis ankaü Ia dur-bata frap' de hajlo.

Mi iras aI fenestro
kaj gin malfermas vaste,
kllnigas eI sufoka sol' de mia êambr' ermita,
kaj ekspirante haste
mi sorbas el postpIuva freâ' per brusto largtgtta.

Super Ia strat' senviva feste

eItorêas posttempeste
el nub' âirita, kuproranda
Ia tarda suno de Ia tag' mortanta.

Mi pensas pri vi, kara,

kiun disigas de mi Ia forbara
envia maIproksimo ...
Nun ebIe eksonoris ortrile Ia rukuIoj
de via rid' en rondo de gajaj gejunuloj,
êu do en via animo
nun prí mi ekmovigas trafulmetanta imago?

60 61
Krepuskas Ia tago ... Mia lito
Trans stonoj de Ia urbo, sur kampo] pluvo-brilaj
frostotremetas floroj kaj herbetoj fragilaj
(en foro, ie, frapas pasado êtale tinta
de Ia Forpaso):
super Ia domtegmento], SUl' malhelblua atlaso
de Ia êíelo klariginta
aperas jam Ia steloj ...

Mi pensas pri I' maltrankviligaj beloj Laü via koketa invito

de via eIasta [uno,
SUl' mia lipo dolora tremo vibras,
en mian koron kríbras
venenon sian fridan Ia embuskanta aütuno.
mi kaêas min
en via varma sín',
ho mia lito.
Negfloko] faladas ekstere,
popoIo senvoêa, diligente:
Ia murojn de mia êarnbro aüstere
pugnas Ia frosto kun furiozo silenta.

Sed âirrnata
de via sino vata
mi kuâas, vi defendas min dorlote,
Ia mol' komforta,
ritmo risorta
en pígrajn revojn lulas min narkote.

Ho fero,
pli daüra 01 karno,
se r tero
en trista malvarmo
mín brakumos per sia brak' rígida,
kiun varrnigos via sin' perfi da?

63
62
 Belo Larmoj

Viaj propra] formoj fermas vian mondon per severega limo, Larmoj de l' jaroj fruaj
vian pratrankvilon vi luladas lante estis facilaj
softasonore, Ia muzikajn membrojn sorêmodulante, kaj ofte utilaj,
. kaj vi poeme por vi ritmas kaj respondas aI via propra rimo. kutime falis inter voêoj bruaj,
precipe Ia spitaj
La okuloj kíel maroj, kiujn ame êieloj kísas, estis ekscitaj
vian korpon senmakulan juvelbrilo êlrkaülrízas. per plorsingu\toj skuaj,
sed grandaj afliktoj mutis,
En nepenetrebla solo de marmora solen' statua, Ia larmojn mi silente glutis.
kiun baras fortimiga-altirega cirklo tabua,
vi, Ia friska, Ia memsufiêa, al vi mem brileganta, vín mem gloras, Jen rememoro klara:
ne necesas ai vi mia panegirado asidua. Mi estis eble ses- ali sepjara,
kiam okazis,
Ho ve, kiel via beleco ai mí doI oras! ke panjo iris kun patro
alIa teatro
Dum Ia prírígard' admira kaj min hejme lasis.
min ekhantas furiozo delira, Dum mi vespermangis êagrenite,
murdi mian maljunigantan korpon, teruro min kaptis subite,
ekstermante el gi Ia pulsan polpon, ke foje en lu vespero
êi karnpecon kun Ia sopiro morda, si same foriros,
por ke Ia tero mizerikorda kaj mi, en malespero,
estingu soifon mian, je vi, demono frostospira! vane je si sopiros
kaj vane plendos,
si ne venos, ne venos,

64 65
mi vane atendos,
si neniam plu revenos.
Ka] pli kaj pli l' okuloj aI mi brulis
kaj mutajn larmojn dense rulis.
Poste, kaj kial, mí ne sciís mem,
êe vesperíg' printempa, siringodore
ventetkaresa,
ruligis dolêaj larmoj de revern'.
Ia larmoj de mia [ar' deksesa.
Poste, kiuj ekfontis
el Ia koro junula,
rakontis
pri Ia printempo sename forbrula,
kaj pri Ia senkonsolo
de mia solo.
senanime, fremde,
tiam tordis mian koron amara êagreno
pri Ia ajo] malkomplezaj
kaj falis de mi larmoj pezaj.
De tiam Ia dolorojn mi portas senIarme.
peza, Nur se teatro, libro, poemo
min streêas gis animtremo,
se homa mizero min frapas alarme,
se min Ia rnuzíko lulas gisvertige,
gísperdíge,
tiam aperas miaj larmoj varme.
Kaj, kiuj putre el Ia orbitoj ostaj
sorbígos en Ia nigran teron,
kion pripIoros miaj larmo] Iastaj?

Poste, kiuj en Ia vívomezo

akuêturrnente elpalpebris
kaj ardis survange
kaj per sia plumba pezo
êíon kunrulis lavange,
tiuj super êerko funebris.

Kaj poste mi serêis paeon

por Ia animo orfa
kaj kuraeon
por Ia malsano korpa
per montoverdo kaj marbluo,
kaj kiam êe I' hejmreveno
Ia mebloj min salutis kun enuo,
indiferente,

66
67
 La kanto de Harono
Ce l' aiískulto de Orfeo de Monteuerdi
Sur nígra akvo nagas barko nigra
êe sombra sub' de morna nígra monto,
kaj nagas mem Ia mont' en songo pígra
sub Ia nebulvualo de l' submondo.
Ka] en Ia barko Ia remist' terura
kantas per kanto, pli 01 roko, dura,
Ia dura kant', eterna, tondra, roka,
krakanta kiel êtonlavang' sufoka
hurlas Ia Faton ...
Sed kío do? Rígardu Ia boatonl
Tie batali pretas jam Orfeo,
kaj luktas lirepor Ia amtrofeo
per plenda plor' de vivo efemera,
li kantas vete kun Ia boatisto
per fea tril' de vivrevoka tristo,
ke monstran mugon venku veo kvera,
kaj jam Harono mutas, larm' vualas
okulojn liajn, brakoj liaj falas,
glatígas faltoj de Ia frunt' severa,
Orfeo, stare sur Ia barka benko,
jam remas mem por Ia krevonta venko
al pala rego de l' sílent' austera.
Barkisto êtonobrustal
Se nude trem os mia orfa sin'
68
en via âip' sur akvo nigrembuska,
indulgu min!
Mi, por Ia rompo de Ia fera lego
ne havos ja Ia Iiron de l' kantrego
por venke lukti pri I' returno voja.
Ka] - kial tentus min Ia viv' refoja?
Jen, ankaü sur êi flororiêa tero,
dum bunta svarrn' de kurta vivsomero,
ja kovras min per sía ombro frosta,
kunpremas min per sia brako osta,
forfermas min per sia kloêo doma
mia soleco morna ...
Ne estos pli malbone sub Ia humo:
silento regas tie kaj mallumo,
silento sen espero, sen turmento,
kaj kara estas al mi Ia silento.
Aüskultu do je mia vorto peta:
se SUl' Ia mortaj ondoj Ia boato
kun mi ekiros aI Ia vo]' sekreta,
ne êiru al mi tra l' anim' frosteta,
per dura, amara kanto de Ia Fato.
Alian kanton kantu aI mi dum tio.
Dum glitos mia sip' SUl' akvo blinda,
enlulu min per milda melodio
karesa al Ia koro ektiminta.
Kiel iam Ia febre fajran frunton
Ia panja mano tuâis freâigante,
enlulu min per kanto pacosterna,
kaj sur l' animon lacan falos lante
Ia song' eterna.
69

Dudek kvin ieroin densa nebulo êiogluta
tordigas super via destino nekonata.
Ho, kiomfo;e brilis al koro flugilbata,
sub sa;no de espero, mirago false luda.
Post tiu sunsonora êieldonsc' preluda,
post la disig' ka; disto, post la nenio fata,
post veko de memoroi, turmenta ka; beata,
finfine restis mia soleco absoluta.
Kvarono de centisro. la tempo kuras salte!
la koron gi eluzas, la frunton signas falte,
la veio iam kondukas malsupren al la tombei.
Mi psêss sur la pado sen tristo, sen hororo,
rezignacie, lace. Sed rompas tra la ombro;
la silk' de via blondo kun la reflekt' el oro.
50110,
• Líberigo
Jes, mí mem estis al mi Ia ceIo ununura,
mí, sklavo mia propra, idole rnin adoris,
en Ia spegul' de l' mondo nur mín mem ml espIo ris,
kiel Narcís' revanta en nenífar' solula.
En êiu am' mi serêis pri mia bild' spegula,
sed blindis Ia speguloj, Ia bildoj dísvaporís,
kaj de r speguloj blindaj mi fugts kaj hororis,
en min mern redronante kiel aI êírrn' kapsula.
Kaj âajnís jam eterni êi respegulo blinda,
êi tiu surda solo. Sed - venis vi, amínda,
kaj pri mí forgesante, kaj kontraü mi ribele,
nun volis mi spegule vízagon vian luli.
Kaj tra okulo] viaj mi vidis respeguli
mín mem, ha, kristalklare, kaj de mí mem libere!
73
6
 • Sekreto • Tera sopiro

Beate sur Ia kampo mi kuêas longajn horojn. Mi volus vin forporti el êi memmurda Nordo
Dum mian haüton tiklas Ia karesanta suno, aI sorêa Sudo, kie pli bluas Ia lazuro,
pri vi mi pensas, kara, pri via bel' kaj juno, pli ardas lum' kaj vivo, kaj kie Ia Plezuro
pri viaj dolêaj svelto kaj freêo kaj koloroj. masvingas invitante al fea insulbordo.

Inter êíbrila verdo, f1orbunto, florodoroj, For, for de êi frenezo, mizero kaj misordo
sentante sur mi spuron de via ambrakumo, ni fugus, par' feliêa, kaj en beata apudo
mi volus nian amon rakonti alIa lumo, ni marsus brakoplekteen hont-nekona nudo
al vento lacflugila, aI herboj kaj ai floroj. kaj ludus nian amon sur gemelritma kordo.

Sed babilemaj estas Ia floro, herb' kaj vento, Sur milda mont' ni gastus, rande de golf lazura.
do pri sekreto nia mi restas en silento, Genuojn viajn belajn per muta kis' mi tusus
gardante gin sur fundo de I' koro frenezeta. kaj amus vin kaj kísus kaj longe-longe kuâus,

Ka] dum mi tiel volus gin kaâí subvuale, dum Ia krepuska suno, êi lampíon purpura,
gi tra I' okulo] brulas kun fajro maldiskreta, forsinkus jam kaj en Ia vespero vualsterna
gin mia koro laüte tamburas monte-vale. al niaj koroj kantus Ia ocean' eterna.

74 75
 Lasta renkonto
u Transtera sopiro

Kaj min refermos mia sol eco labirinta,

Trezoro mia varrna, rozkarna, orvelura,
êar vin Ia sorto portos de mí facilflugile.
okulêíelo] viaj printempajn sunojn flamas,
Ascendos ja ai altoj serene, venkobrile
Ia tus' de via mano min unktas kaj balzamas,
via spirit' kadrita de juno admirinda.
dotante min per sankta, agvenka fres' junula.
Se mín Ia tero kaâos en sia sino blinda
Sed dum Ia fea fando de Ia volupto brula,
kaj mia kapo laca sur âtonkusen' rípozos,
kíu purpurajn febrojn en nian sangon semas,
êu SUl' Ia blu' de via okula lago krozos
en mia koro softe sopir' sekreta tremas
kelkfoje larma ombro de via poet' mortinta?
ai amo pli supera, pli nobla kaj pli pura.
Se ankaü por vi batos iam Ia hor' sinistra,
Ka] lante transformígas per ia sang' místera
vi ja ne restos sola sur Iito de Ia morto:
nia ekstazo korpa je ekzaltíg' transtera,
êi fiam' en mia koro transvivos, tombrezista,
gis regas Ia animojn triumfe ekjubilajn
kaj vin retrovos tiam por lasta adíaüvorto,
Ia mortovenka kredo, ke en sentempa foro
kaj vian vualígan rigardon esplorante
de I' vastoj Universaj, kiel magia floro,
- Mi amas vin! - susuros en malesper plorante.
disfaldos nia amo petalojn eternbrilajn.

76 .1'1
 Lumo] Veninta posto

Sur kajo, kie reve mi vagas, de vi dista, «Ho kara, mia kara: Avizas kalendaro
Ia nokto jam descendas de l' brunlginta] montoj. aügustan daton dolêan. Ia Lali-tag' proksimas.
Brakumaj paroj iras aI êtela] amrenkontoj, L' aügusto, Ia pasinta, ho ve, defore glimas:
dum vibrajn lumojn lulas riverspegulo bistra. sen vi, sen vi forrampís jam pli 01 unu jaro.

Por fugi de Ia svarmo aI Ia sopir' persista, Nun, spit' aI du Iandlimoj disígaj, vin en kIaro
sur êtupo mi sídígas proksíme aI Ia ondoj. mi vidas, via viva imago min animas,
En foro feas pompo de fosforeskaj pontoj, kaj kie ni kunestis, aI Iokoj mi pílgrlmas,
en mia koro kavas soleco trista, trista. kaj sentas vín êeflanke: ni vagas kíel paro.

Ka] eble sammomente vi same sola iras Ekde \' rigardrenkonto unua VistuI-borde,
sur fora riverbordo inter vibrantaj heloj beatan kaIvarion laüíras ni beIorde,
kaj reve vi haltadas kaj triste vi suspiras ... kaj êiu via vorto revivas kaj persistas ...

Ka] batas niaj koroj, samritmaj korgerneloj, Fine Ia Iasta kíso, kroêínta nin tenace,
dum supre en Ia alto salute nin albrilas sur miaj deêiritaj lipoj tre dolêe tristas.
Ia samaj mutaj, mildaj kaj kompatemaj steloj. Mi nun êi tristan dolêon sendas norntag-donace.»

78 19
 Returna posto La bildo

«Tre kara, magiscia! Dankon por dolêa gusto Dimanêa posttagmezo. L' obtuza malpreciza
sorêita buâalbuâe el malproksím' kruela, dombruo formortadas en Ia silent' kaj solo.
sed per gi eê pll kreskas en mi sopir' muela, La babilema, bunta, bona líbro-popolo
vin ne nur iluzie luli sur mia brusto. nun kuâas mute, pigre kaj en humoro misa.

Nababo malavara, tiu monat' Aügusto La laca skribmaêino kun Ia aspekto ftiza
prodigís aI mí riêojn de via blu' êiela, êajnas ple] spite striki pri ajna eklaboro.
de via varm' velura, de via blond' miela, Tiktakas Ia horlogo sen halto kaj sen koro,
kaj venis nun envie, kun kor' de frosta krusto. de lama pied' de l' horoj descendas polvo griza.

Kíom en Ia leteroj ni revis reciproke Surbrilas vian bildon Ia larnp' kun mielmildo:
pri renkontígo real Sed ridas sorto moke. sur gi okuloj viaj vírgece, pure bluas,
Sur horizonto monda plí kaj pll nigras nubo. kaj kíel orrivero via harar' ekfluas.

Ve, mal espere flagras en nia kor' Ia amo, Vívígas jam Ia griza kaj eluzita bildo,
ja fulmoj pendas super Vistulo kaj Danubo. muzikas via] lipoj kaj jen en mia koro
êu ne en incendio perdigos nia fIamo?» tremas neelâirebla ponard'. via memoro.

80 81
 Mangigis vi kolombojn ... Krepusko

Ka] nun Ia bíld', sur kiu kolombojn vi mangigas: La êambron tra I' fenestro jam Ia krepusk' inundas,
gi montras vin gis kokso kaj en duonprofilo, en ombron Ia anguloj drenas kun pigra cedo,
viaj donacaj manoj flirtas kun fefacilo, kaj dum denove sian regnon Ia nokto fondas,
dum Ia molkarnan panon plezure vi predigas. silenta sol' envolvas min per magia reto.

Ka] via fajna kapo - kieI marmoro greka! Jen horo de Ia tago, kiam Ia trist' profundas
Invitas viaj haroj al virga lipotuâo, kaj Ia mernor' embuska per sia ponardjeto
ridet' silenta Iudas sur via milda buâo, Ia nudígíntan koron retrafas kaj revundas,
kaj kaptas mian koron softa sopír' senpeka ... ke aI dolor' gi igu facíla, preta predo.

Malnovaj domoj staras sur Ia bildeto fone, Ho, êiam soli, soli: sídi en êambro bruna,
prí kíu] vi, ho mia dolêbuâa, êiêerone rigardi aI Ia Iudo de Iumo kaj de ombro,
rakontis, tiel arde, kun tia am' fiera. angore fantazii pri fora-fora tombo,

Ho, êu indulgis ilin Ia kruelpugnaj bomboj? dum glaciigas Iante Ia orfa kor' sensuna,
Sed spite bombojn, tombojn, en mia kor' fidela kaj Ia esperojn tardajn torpora tristo jugas,
Ia lok' eternas, kíe mangígís vi kolombojn! gis per flugiloj velkaj vee ili forflugas.

82 83
 • Aütuna sunradio

~ /I 1\

HAUTSANGO
Mi reve hejmeniris eI Ia laboro teda.
Cagreno] bagatela], malagrablajo] nanaj
survoje al mi estis kunuloj akompanaj,
de morna mishumoro Ia kor' estis graveda.

Eê Ia êieIo cedis aI Ia maIgaj' obseda:

el nuboj monotonaj faladis Iantaj, Iamaj
pluvguto] stumble dancaj kaj plumbaj kaj rnalsanaj,
nebul' kaj vento luktís super Ia urbo preda.

Kaj dum mi trenígadls sur kota strat' aütuna,

kaj en Ia cerbo blinde víbrís Ia penso laca
kaj mia koro pezís sub Ia êielo basa,

pri viaj silkaj haroj memoro ora, 11Ima

rebrilis en l' animo, sed jam fuganta, pasa,
kiel flugilrompíta trema radio suna.

84
 Okcidento

Kiel printempe Ia serpente

Ia haúton enuan,
tiel mi dejetas kun [scil« sento
êiun sargon gluan.
Oldaj doloroj rusta-Iancaj
kaj zorgoj nazotorde rancaj,
Okcidente, kie rugas Ia vesperaj horizonto],
hobie vartataj kolektoj
transdanube deklivadas dolêaj milda-dorsaj montoj,
de memoroj subpolusi,
granda lago blue lulas Ia lazurajn malproksimojn,
de simbarbaj objektoj,
ella lafo de vulkanoj mortaj fluas vinofontoj,
de problemoj eterne sensolvaj,
praa Eho resonadas romantike riêajn rimojn,
kaj êio teda, nana kaj mucids,
ruinajo]n montokronajn êlrkaüflustras ferakontoj,
vi min plu. ne ligas,
vokas sorêe ai Ia supla verdablua harrnonío
mi uin faligas
kara panjo Panonio.
kun membrostreêo rida!
Kaj se bruligis mian bibliotekon bombo, Okcidente, fore, fore, ferokaskaj kavaliroj
êu en mi ne pluuiuos miaj libroj amataj? folan arnon lance lanêís transkapígí en turniroj,
Kantante mi foriras de ilia tombo. trubaduroj vagabondaj dotis damo]n kantmiele,
Merlin, êe Ia ronda tablo, estis mag' por êies miro],
Ja restas por nersbebln havajo
êe marbordoj saúmbatata] pri herooj sangsigele
printempoi sanktapromesaj,
forfalintaj fandígerna tristo tremis sur Ia !iroj
silento de pura aútuna pejzago,
de Ia bardoj grizabarbaj, vibrigante lunsilenton
rideto de rigardorava vizago,
kaj êargante per lamento Ia neníarn lacan venton,
kelkaj taktoj ciele-hsresei,
Ia eterne-unu venton.
kelkaj sunhelaj horoj sinforgesaj,
kun Iontanen Ioganta mirago.
Cluny preskribas legojn monde ehajn
Kiel ajn fie negbrile de rigoroj êaste frostaj,
min traktis Ia sorto, paganajn pago]n, per belajoj pekajn,
mi diras defie. ame gardante kaâas muro] klostraj,
Ornnia mea mecum porto. sorêistinojn lascivaj kornaj-vostaj

87
 \
diabloj dotas nokte per arkanoj,
dismortas ali por varoj malmultkostaj
sklavi vendígas kruculet-infanoj.
Diesirae, dies illa,
mondbrulige cíndrokírla.
diris David kaj Slbylla,
Quem patronum? - en animoj
êrikas egaj infer-timoj
sub marteloj de tririmoj.
Tra kampoj kuras flagelantoj
vipante sin en sankta febre,
rífugas de Ia êaspelantoj
Ia jakbonhomoj tra Ia vepro,
eskapi rompon de vertebro
per Ia pendingo ali Ia rado,
êi tie tie de Ia Iepro
sonas sinistra kIaketado.
Povrulet' de Dío psaImas,
homojn, bestojn, birdojn êarmas,
Iupon ligas per fascin',
Stabat mater - Todi kantas,
kron' êiela diamantas
sur Ia kap' de I' Vírgulin',
por si fIamas kun Bernardo
barbaj vangoj en Ia ardo
de Ia sankta arninklín',
Turbrakoj jetas âaümajn âtonopuntojn
en preg' ogivofebra aI êíelo,
88
Sl'ifQ,
dum skoIastiko sparkas burlesk-buntojn
en strikt-Arístotela trudkiteIo,
sed goliardoj kantas kun ribeIo,
Ia pastrojn pinêas Ia obscen' êíkane,
abaton Adam gIoras Ia vín-kelo
kaj grasaj fabIoj gruntas ridrikane.
Svelas burgaj burs' kaj brusto, fugas Rugbarbul' êe Legnano,
do-re-mi - Ia mondon kanti ekinstruas Guido d'Arezzo,
inter arma cantant Musae, dolêa stilo nova muzikas,
vadas granda Florencano kante tra I' infero itala,
kaj ella ínfer' fatigas per li paradiza muziko,
jen Boccaccio ekrakontas kaj resonos aI li Navarra
kaj resonos Canterbury. Jam Petrarca turiste grimpas
al Ia Mont-Ventoux-a supro por konkeri Naturan BeIon.
Okazas en prege]' de Sankta Klara,
en sanktvendred' eterna de I' poeto,
ke lin el okulbriloj kaptas reto
de l' alta amo dolêa kaj amara.
EkbruIas tiam en li fajro mara
neestingebla, per kies impeto
fajreras for soneto post soneto
milflama, milsopira, milkompara.
Edzíno], amatinoj - stumblopaâo].
Dektri infanoj - nuraj neniajoj.
La fajromaro, jen Ia sola vero,
kíu tra I' mondo eternbrile sparkos.
De nun jarcentojn sur Ia tuta tero
êiu poeto fIamos kaj petrarkos.
89
7
Pagannude marmorbelaj korpoj aperas el sub tero
kaj penikoj kaj marteloj kreas rivalante kun ili
rozan karnon, suplan svelton, ke pli kaj pli aI Afrodita
jam Ia Virgulin' similas, kaj êie sonas madrigaloj.
Kaj de I' renaskíg' naskigas Universalul' Leonardo.
La sankta Verk'
Vulgata
presata
de Gutenberg.
Oni kantas Vergil-lingve, de Erasmo graeci leguntur,
êie sonas madrigaloj, dum pasia malmoralisto
kuirante mandragoron pri I' necessità oratoras
aI disêiploj murdi doktaj. Brulas sur âtipar' Ia kadavro
de l' dominíkan' rígora, kaj êie sonas madrigaloj.
Ankoraü mezepokon testamentas
poeto de Ia morto kaj de l' karno,
kiu pasie pekas kaj pripentas,
kiu funebras kun bedaüra larmo
pri Ia pasemo de l' potenc' kaj êarmo
kaj kantas pri l' Regíno Paradiza,
pri l' dika Margot kaj pri \' bek' Pariza,
pri Ia Johanja morto surêtlpara,
en pending-ombro, kun refren' deviza:
Sed kíe jam Ia nego antaüjara!
Inter du ponardopikoj majstras Benvenuto cízele,
kaj Orlando furiozas sur Ia tapiêo de fabeloj,
kaj noblegas Castiglione, pleja kremo de l' kavaliroj,
ve, sed Amadis' mortadas, kaj jam rajdas ella futuro,
por Ia fínofaran baton aI li doni, Ia Tristvízaga.
?9
Spitas ai anatern' de skolastik'
Ia nova mondsistern' de Kopernik',
Kíu vivas, vivu gue, êie sonoras madrigaloj,
gis Orfeo flandra ehos al Ia venene dolêa sudo,
Luther en Ia Vatikano gapos konsternite Ia nudojn,
iros Wormson diri: Jen mi staras, mi ne povas alie,
sed por karnparan' ríbela Dio ne estas forta burgo.
EI buã' de korpo] mont-amasaj
diluvas vortoj spicaj-grasaj,
pastro de Meudon apostolas:
Faru, kion vi volas!
Sipas jan Kolumbo al la nova ter' kaj nova epoko,
Vesalius rompas vojon tra l' mister' de Ia homa korpo,
êíe sonas madrigaloj, kaj Josquin de Pres melodias,
civitan' de Utopio perdas kapon sur esafodo
kaj miksigas lia sango kun Ia sango de du regino]
Kie Ia franca Maro babilis elegante
kaj epígramís, psalmis, amkantis kaj blazonis,
kaj kíe arde Sceve petrarkis kaj platonis,
de l' amikino sole respekton ricevante,
kaj kie Ronsard astris, ornagis Morton kante,
kaj per brakumo] veraj Ia lunajn revojn zonis,
du Bellay, ne Ia lasta de I' grego, kiu konis
Rom-grandon, volis esti prefere Liré-rande,
en êi centjar', abunda de belo poezia,
rabiis religioj kun mortígem' pasia,
Bartolomeo sangís, tíel ke dorsofroste
?l.
Montaigne fugis alIa kontemplo kaj skeptiko,
kaj D'Aubígné eltondris siajn Tragikojn. Poste
Ia Poezion murdís Malherba Poetiko.
Hurnan' heroa, mernakuz' medita,
pagana rav', kristana maltrankvíl'
Iuktadas kaj klasika bel' Davida
kolertordígas sur Moze-profiI',
venenas Ia gardeno de Annida
kaj mezepoke hantas Ia humíl'.
«En ston' statuoj dormu» - gemas Michelangelo,
poemon sian Tasso sarkadas en Ia êelo,
Askete sombras vivo Vatikana
kaj sombras seninduIga predestín',
Jugigas Ia muzíko jam profana,
apenaü Palestrina savas gin.
La mondo plenas de fetor' satana,
gemela par': Loyola kaj Kalvin',
Kaj brulas - pensi estas denove riska revo -
âtiparo] en Madrido, en Romo, en Genevo.
Levís sin siglo de oro:
absoluta diotimo,
superhoma grandanimo,
heroeco kaj honoro.
Oram' kaj vers-nababo Vega,
mondmiraklo kaj Fenikso.
Góngora de diboêega
pomp' de pimpa bildomikso.
Logas Don Juan kaj trote
venton sturmas Don Quijote.
Kaj eI PaIos de Mogero
92
kavaliroj-vagabondoj
êípas for de I' hejma tero
por konker' de novaj mondoj
kaj de l' sangbanata gloro,
kaj de l' bena-damna oro.
Ka] sur Ia du oceanoj
Ia terglobon tramanovras,
gin por Okcident' malkovras
portugalo] kaj hispanoj.
Kaj Ia Globon papa mano
tranêas bele po duono,
kaj, por malavara dono,
tiun inter Ia hispano
ka] Ia portugal' dividas.
La piratoj anglaj ridas,
kaj diros kun serena frunt':
llftlavit Deus, dissipa ti sunt.
Nova Organo!
Fatamorgano
Ia dogma vano!
La sola certo
estas Ia sperto!
Vivon songas en Ia turo
Ia regid' de Calderón,
pens' kaj senso Iuktas en Ia
sklav' de am' kaj Dio, Donne.
Ka] âutas siajn frazojn-meteorojn
en Ia orgojla pomp' de sía arto
Ia brila prínc' de I' spektroj Albionaj
kaj Ia plej dolêa fantazi-infano,
obscena kaj sublima homa tuto
93
 de sento], de instinktoj, de pasioj,
poeto de frenezoj kaj de feoj,
de kis' kaj murdo, de du sangaj rezo],
vortmago, kiu Ia aeran nulon
per logoloko kaj per nomo dotas,
kiu sur planêoj de Ia eta Globo
Ia tutan Globon sorêe disvivigas,
WiII de ]' sonetoj, Ia plej granda William.
Klar-obskurojn monumentajn majstro Monteverdi
Pli kaj pli amarígas vivaromo
en Germanujo tridekjarmilita,
Anglujo puritane sombrigita,
Madrido nigra kaj híspana Romo.
Sed dume el koloroj disvastas Nederlande
pejzagoj vivospiraj, kampuloj fortikplande
dancantaj, kuirantaj, mangantaj drastplezure.
Kaj pentras jam voranto de beloj gojotikle
Saskian kostumitan orsilke, haütvelure,
poste alsorêos, voje de vera kalvario,
oldulo, kíun lasas mortante for Hendrikje,
per tragikstreêo de Ia traombra lumostrio,
rabenojn kaj angelojn en klar-obskur-ebrío,
dum rideganta riêo de korpdisfloro sensa
ekscesas bakhanale en karndíboô' Rubensa.
La penson plagas punoj kaj malbenoj:
Gíordano Bruno brulas, Campanella
dudek ses jaro]n mallibera, ella
prizono venas ai Ia jakobenoj
94
Parizaj, Gallleo Galílel
devas dementi sin por ne perei.
Sed realismon en baroka kago
tamenas klarobskure Caravaggio,
Bernini kirlas movojn - de Ia koket-kornpleza
angel' orgasm-ekstazas lia marmor- Tereza.
Ka] kantas blinda bardo de Ia lumo,
sanktulo kun orgojlo de Satan'
muzikas. kun sia regmortíg-pravlga plumo:
Ia paradíz-perdlnta purítan'.
Por vort' libera pledas sur forumo
Parlament-kontraüdíra partían'.
Centjar' de I' Menso jam programas,
Cartesius cogitat, ergo est.
Corneille puntiliojn dramas.
En Ia radioj de Ia Sunmajest'
allogas La Fontaine Ia galanta
kaj Ia fablanta.
La Rochefoucauld demaskas en nia virt' Ia kulpon,
kaj La Bruyere en Ia elit' Ia turpon,
Pascal kun Ia abismo ardas en tim' de Dío,
demaskas en Ia jezuit' Ia vulpon.
Konsternas tragedie Molíere-a komedio.
Kaj mortas êe Racine inter amplenda ve'
Ia fille de Minas et de Pasiphae.
Muzikas ai Ia Rego, brila de nimbo-garbo],
Lully. dresita lumo, fontan', tonditaj arboj.
Ka] jam rokokas pli teneraj harpoj:
Couperin - revul-loganto de Ia insul' Cithero,
kie eternaj estas juneco, arn', somero.
95
 Bach eI kaoso kreas Ia kosmon de Ia fugoj,
vibras de vivo buntalterna
Vivaldi sendas sonojn aI aventuraj flugoj,
Fíeldíng-a pikaresk-realo,
Rarneau barokmirakJojn parade interêenas,
Rokoko: dolê' de tromatura uvo,
Hãndel feliêas, lumas, abundas kaj solenas,
dolêo kaj putro, post gi Ia diluvo,
gigant' infane reva, falinto-revenkinto,
Watteau-a maskerad' baIanta,
en Ia muzikbaroko Ia lasta montopinto,
Boucher-a mond' gaIanta,
sur mortolito, prete jam aI tuja
kiun jam superkreskas trosvelanta
transiro aI plí Iuma sfer' patruja,
granda pasio de Ia amkonstanta
Ia dolê' de I' vivo kaj de l' morto fluas
des Grieux, epoko antaükatastrofa,
tra lia kor' en lasta Haleluja.
tra kiu aventuras Casanova,
kaj kiun minas penso, sprito, seio,
Lozígas Ia baroka spasmo tranca,
Diderot kaj lia EneikIopedio.
Ia sufokata spiro renesanca
Ermenonvílle-a horn' kaj eivitano,
ree triurnfe traas,
reto r' eê pli faseina el lontano,
rigidon, streêon. pufon forbalaas
konfesas mernakuze mempardone,
per vento facildanca.
aI Ia natur' resendas sentodrone,
Fajnironie mokas silfa balo
doktrinon fridan fiksas legodone.
de Pope, artisto brila de l' falbalo,
Ermit' kaj princo de l' Ferney-a turo
kaj ella mizantrop-gigant'
dispelas tranêe ombrojn de l' obskuro,
vivanta en Ia Iiliputa Yahoo-Iand'
senmorte rídeganta pri l' plej bona
elãprucas Ia senmorta galo.
de l' mondoj, kaj kultív-adrnona
Kaj Ia senmaskigant'
pri Ia gardeno de l' futuro.
de Ia skandalo
Ka] distrigerna aristokrataro
de I' MoIl-Flanders-a malmoraIo
aplaudas kontraü si mem ai Fígaro,
agrable tiklas puritanojn,
gis kun tragik' fJamanta tra Ia tero
Crusoe startígas Robinson-ron,anojn.
Ia popolrajton krias tondrobrue,
Montoj da larrna saIo
Bastille-detrue,
kristaIas en Ia tombej-poezio
frateco, egalec', libero.
kaj pri Ia hom-egalo
en morto liras Gray-a elegio.
En gloro kaj infero
Flirtadas subtílec' moderna
de Ia revolucío indústria
en Ia kaprica Sterne-a
kantas kaj pentras nostalgia
kompat- kaj enamig-sentimentalo,
Blake, konstruanto de Jerusalemo,
96
97
kaj êarmas Ia bohemo
\
de dioj sur Olimpo,
ribeIresona, memríproêa, ple] sociema kaj plej sola
Burns, doganisto alaüdvoêa kIasike brila burggenío,
kun sia tieI vasta koro, êiosopira, faüste êiovoIa
kaj kun Ia freâ' de sovagfloro. kun supereme sobra ironio,
kun Ia ribeloj kaj libeloj de junago,
Post Ia frivola oldregíma pimpo kun Ia neniam sata, Amore karesata
l' epoko de l' Racio kaj de l' RevoIucio sereno de oIdula sago:
omagas aI kIasika klar' kaj sim pIo, giganta od' aI krea homklopod',
starígas Partenonoj kaj per marmorkolonoj aI homoj êielarka hom-mesago.
spiriton grekoroman eIradias.
Klasíke kreas kaj klasík-dísstreêe,
Kaj dume Ia kIasiko jam ankaü melodias êíelsíege
per Haydn, en lia patriarka varmo, Ia surda Prometeo, êi forto eIementa,
naturproksima kara ursoêarrno, indivídu' soleca kaj homar-reprezenta,
per Mozart, en kíu jam sud' kaj nordo bata Ia kaj brakurna, triumfa kaj turmenta,
fandígas vibri sur I' eterna kordo epokdisbata pugno, animo fierspita
de tragikritma ora ludgenio, aI frapoj de Ia fato kaj lunbril-aspergita,
demono sankta kaj angel' frivola líberheroe venka, himnanta Ia homgenton,
kun Ia meditrideta ironio, Beethoven, resumanta, turnanta Ia jarcenton.
kun goje dura, triste mola
mondelaêeta êielharrnonío. En Ia trepido de l' NapoIeona sismo,
en Ia avido de l' trezor-akaparismo,
Kaj tra l' konfuza sentlavang', el sub egido de I' Sankta-Federa krismo
tra I' êielkria Sturm und Drang \' animo] fugas, distaüzigaj,
de Ia Karl-Moor-a pubertul-ríbelo, ai rornantik', rací-uaüzlgaj:
trabatas sin aI Ia klasika helo Novalis aI Ia mezepok' kaj blua-flor-serêado,
gojkanta Schiller, êi markizo Posa, Hôlderlin alIa vortmuzik', transcendo kaj Hellado,
entuziasto Vergil-poza, Eíchendorff aI Ia reva vag' en sudo fere-fora,
kun sia Tell: heromajesta Brentano aI Ia fantazl' de Ia fabel' folkIora,
libersoleno popolfesta. Hoffmann aI dorsfrotiga ârik' de fantom-romantiko,
Jen Goethe - Ia plej homa hom' en nimbo kaj Ia katastrofisto Kleist aI para memmortígo.

98 99
Aütunmature tristas Keats kaj pastras beladore.
La ateista arkangel' eteras altsonore.
Ka] Sir Juan, Ia Homo Fata,
orgojle malfelíêa dand'
doloron sían-rnondo-sata,
portas kun si de land' ai land',
arnuze, moke, pítoreske,
belríêe, sprite kaj burleske
li vagas, amas tra Ia mond',
artisto de Ia desapont',
Li en Odessa ai Onegin
trafas, êi tiu perdis jus
Tatjanan kaj en sentkonfuz'
distrigas por arnvundon flegi.
Ruslande eê renkontas lin
demon-hantata Peêorín.
En Lamartine-a noble mola rimo
larrna lag' ondbatas Ia animo.
SUl'
Ka] regas, kun Ia am- kaj avlirík'
respublikana reg' de I' rornantik',
vortrokojn jetadanta verstitano,
kiun katenas pIoro de infano,
Paríz' de Nía Darn', de I' Mizeruloj,
Legendo de I' Centjaroj en ondruloj
flusas el lia aním-oceano.
Kapríce kirlas Goya fantasmon kaj realon,
alsorêas folan belon kaj sorêistinan balon,
satiras, morde, tranêe, kaj vibras kolorsange,
febras, demonvizia.
100
Tadeon nostalgias Mickiewicz mesia,
kaj Delacroix ekzotas, praforta, prapasia:
Líber', parízanino, kondukas ai ribelo,
Jakobo luktas kun Ia arkangelo.
En Recanati Leopardi kante
mortadas lante.
En Schubert nostalgioj al Ia lontano merlas,
Chopin parfumajn tristojn, dramojn, ríbelojn perlas,
kanono florkaêita. Per fajroj dolêe feaj
Mendelssohn pitoreskas. Kun fabelregnokreaj
tonoj revadas Schurnann en fantazi-arbaro,
karnavalbunta princo. Programas per son-klaro
misía grandsinjoro Liszt, Ia klavar-leono
dekfíngre orkestranta. Berlioz, Ia êtorm-demono
deliras kaj plorspasme, acerbe ridas, êríkas,
dum romantikon kultas kaj mortpíkas
Ia najtíngal' de amsopira triste,
hezita inter Zeüs, Jehov' kaj Kristo,
mortanta longe inter sparka sprit',
Heine, Ia bona tamburisto,
êar el versita sang' de I' albígenso],
êtípar' de Margerita kaj Dolcino,
el Iuktoj de beghardoj kaj lollhardo],
de I' Taboranoj kaj de I' sankta Münzer,
kaj el Ia furiozo de I' luddistoj,
ribelo de I' teksistoj Sileziaj,
teksantaj tri malbenojn en Ia tolon,
el Ia scíenc' de Smith kaj de Rícardo,
el Ia evangelio Saint-Simona,
el bona sag' de Owen, el Ia songoj
de Morus, Campanella kaj Fourier,
101
 el eternrnova, eternevolua,
tez-antitez-sinteza, neo-nea
dialektiko Heraklit-Hegela
kreígas far du revoluciuloj
figur' giganta kun standardo ruga,
kiu tra landoj pasas triumfrnarâe
por heimotrov' en Ia centjar' dudeka.
Ka] dume daüras Ia foír' de vanto.
Devígas rídl-larmt dolêa Dickens, pentranto
de Ia viktimoj de Ia êuldant- kaj orf-prizon',
kaj ormelankolie vergilas Tennyson,
dum Browning monologas pri J' Galuppi-tokato,
kaj pasas Píppa: êio en mond' estas en ordo,
kaj Elisabeth Barrett kantas aI edz-amato
Ia anglojn instruante pri arnpasía ardo.
Stendhal sekcas Ia arnon
energiserêe, machiavellane,
kaj verkas por si Ia Pasian Damon,
kiun li en Ia vivo serêis vane.
La vivmangega Gargantu' Balzac,
êi cenobito en sutan' el sak',
monomanie medias Mono-Dion,
pasiobsedan Hornan Komedion,
Leconte de Lísle en sia tur' ebura
pasiajn scenojn pentras sen pasio,
Helladon revas en klasiko pura,
suspiras pri Ia Lasta Iluzio.
Andersen, Ia mal bela eta anaso, cignas.
102
EI trans Ia ocean' mansignas
Walt Whitman, kies Iaüto inundas trans bordojn de Ia formo,
himnante progreson, demokration. solidaron, sanon, sekson kaj
sin mern.
Mark Twain donace dotas nin .
per Tom Sawyer kaj Huckleberry Finn
kaj transkapigaj spritkapricoj.
Funebre febras verssonoro
de Poe, êi lag' de Morto kaj Mernoro
kun sensaci-vorticoj.
Poe, kiun prenas, kiel fratkompanon
poeto de orgojla perlotrovo
sub míso, turpo kaj ekzota brovo,
Baudelaire, kredanta Ia Satanon,
velanta kun Ia Morto por splena serê' de Novo.
La limojn du giganto]
trarornpas, animsubigantoj:
Dostojevskij: cerbkirla virtuozo
de Ia situacioj ernbarasa],
agresa per obsedo de magíe
hantantaj penso], spektra nupto inter
malbon' kaj bono, religio de Ia
sufer' eterna, sankta, tuthomara.
Tolsto], en kiu Goethe ka] Shakespeare
revivas krei vibran vivabundon,
kaj inventari Ia realon svarman
de unuopaj sortoj kaj miliono],
kaj poste damni sin kaj sian arton
por frati en Ia mujik-paradizo.
Marstormo, Valkirrajd' en uragano,
adíaü-fajrosorêo de Votano,
103
arbar' Siegfried-a, Grala grac' argenta,
venko de WaIter, tristo de Tristano,
kaj Parsífal' Ia pure fola - mitojn,
miraklojn movas mano de êamano.
BeIlini, Donizetti kaj Rossini,
Ia tu ta mond' belkanta por kulmini
sekvigas majstron Verdi, melomagon,
kiu figurojn, sortojn, draman agon
formas eI meIodioj multediraj,
superêvebanta] luman ondzigzagon
de l' mar' orkestra. Ariisto glora,
kíu nin portas per triumfa gvido
ai sorêa sfero de sufer' sonora,
ai Ia amara sed pardo na rido.
Real' verâigas sur Ia tolojn:
Georgikon' heroa
de Millet, kun angeluspía puro,
kolorokre' Corot-a,
peizagakord' en malvo kaj eburo,
rev' orepoka de knabinfiguro,
Courbet-a ondo-, roko-, verdo-regno,
muskolrobusto, nudulin-maturo,
komponoj de Daumier, Balzac de Ia desegno,
MichelangeIo de karikaturo.
Kaj poste - pIej pentrisma pentro,
pIenaerbrila kapto de l' momento,
Manet, Monet, Renoir, kolorebriaj
orgioj de makuloj goj-ekkriaj.
Kiorn da voêoj levas sin ankoraü en horalo.
Carducci heroritma kaj Pascolí-pastoralo,
104
Soífo, 8
France, Ia superema kaj tenera,
Erasma Swift kaj Montaigne VoItaire-a,
Zola, Ia akuzanto, poeto de Ia turpoj,
Verhaeren: halucinaj kampoj, tentaklaj urboj,
Ibsen kun mitoj de Ia Nord', kun vívdanger-allogo,
melankolio vira, sopiro seneIdira,
malkas' de l' vivmensogo,
Lagerlôf, milda sfero legenda kaj fabela,
fesorêa romantiko de I' sveda mond' nobela,
Heredia, skulptanta el marmoro
sonetstatuojn de Ia Rev' kaj Gloro,
kiuj, gestante siajn triojn lastajn
malfermas horizontojn vaste vastajn.
Flaubert, murdanto de Ia iluzio,
sternanta stulton per enorma seio,
Strindberg, Ia mizogíno, zeIoto de kontrastoj,
Wilde, Chesterton kaj Shaw, tri paradoksaj astroj,
Verlaine, de du paralelaj estoj,
Lazar' ebria de galantaj festoj,
sklav' de putinoj, knaboj kaj de Kristo,
ravanta per nuanco-fosforeskoj.
Lasciva buba êarm', titanherezo,
kaos' de sisma kre' sen ekzegezo,
Rimbaud, fuganta ai Afrik', timante,
ke l' êip' ebria ankros en frenezo.
Vokante ai si knabojn, mondmalferme
Ia aventuran Globon turnas Verne.
Cezanne en loza bunto kolortrema
geometrias kun tener' revema,
Van Gogh-a tol' vorticas animkrize,
songas Gauguin primitív-paradize.
105
Bízanca or', Kíevaj sonoríloj, Kío plu? L' okuloj al mi oldas jam por plia vid'
subitaj sombroj kaj bárbara] briloj, kaj ve, mi surdas jam, senaüda
amas' tragika, kiu febre ondas, pri tohuvabohu' da dada-henoj ali da
pragama harmonio karambola, skizogonio hebefrenefraüda
ripetaj ritmoj de fabel' popola: jazkapriola
Mussorgskij krias - kaj ai li respondas modernetika
artfajrajsparke kaj marêaümsusure maâinídola
per Ia amas' da lumoj kaj koloroj, cíbernetika
per Ia nebulo bunta de sonoroj grincas Ia muziko de Ia sferoj
kaj iberisme kaj latin-konture neniu oleas Ia akson de Ia astroj
Debussy - kaj respondas per barbaraj frostlgís en fridujo artabstrabsoluta
alegro] kaj per vokoj praarbaraj, de Ia geometrio de I' ínsul' Laputa
per Ia baraktoj de I' turrnent' epoka, Ia bona animala varmo de Ia vivo
profana rnes' Bartók-a. Ia mondspegul' rompígís
kaj Melpomenan vundis giaj ruboj
Ka] êio dronas en mílít' sen ia bord', kaj si elsangas - iru en kinejon
Revolucioj flagras, tremas Olda Ord', ho Ofelia - iru en kinejon
Gerrnan' kasandras pri subir' de I' vesperland':
felahos gi, finita estas gia grand',

EI Ia trodensa tronebula troproksim'

I' animon tuêas per flugilo de anirn':
Proust en serêo de I' perdita tempo kaj .de arn' de Swann,
mitokrea, Goethe-krea ironia amo de Mann,
Rilke, Ia Apollo-torsa, kun Ia silke karesa rim',
kun, mistika interfando de Ia Belo kaj de Ia Tím',
kaj George, elpasinta el orgojla songo de Nietzsche,
kun neniam forpasantaj tagoj de Ia Jar' de I' Anim',
Gide Ia prodiga filo, kun sia ago senprofita,
kun Ia aventur-libero, Ia Bergsone filozofita,
kaj Apollínaire, kiu sidis sur Ia êaro de Mab,
kaj García, Ia hispano kaj cigano kaj arab',
ardsuspira en romanco, en gazelo, en kasid' , , .

106 107
 mongoIaj rajdantoj sur stepoj de dezerta] distoj,
Oriento
en Ia akvo de Ganges mortintoj hindaj,
ho persoj, arabo], kurdo], afganoj,
ho hindo], êino], tibetanoj,
ho maIajoj, anamoj, sínhalo], mongolo],
kaj buntaj indígenpopolo]
dissemitaj sur insuIoj de spíco]
kaj sur Ia senfinaj vicoj
de Ia atoIoj!
Azio! Oriento! Vi, cent- kaj centmiliona armeo duonsvena,
Praa, mistera, sankta kontinento! kiujn ne tusis ankoraü Ia tumulto mond-arena,
Kiom da rasoj de popolo aü kiujn gi jam vizitas,
eljetis via interna bolo kaj kiuj pro gi jam êvítas
kiel kratero! en barakto senkomprena -
Kiom da gentoj naskitaj de via patrin-utero mi vidas vízíe, kieI vin vekas Ia krio
suêas el via mamo abunda, de Ia historio
ho ujo de gentoj senfunda, el Ia obskuro dorma
ho giganta, fabela pratero! de via ekzisto senforrna,
mi vidas, kieI vi visas Ia okuIojn
Se mi Ia pensojn ai vi turnas, por forigi Ia songnebulo]n,
tumultaj bildoj min sturmas: kaj kiel vi kun jubilo
emerges antaü mi en buntaj amasoj triumfe muga
viaj dormekzistaj, nebulkonscía], pretervíva] homrasoj: etendas Ia brakojn aI Ia brilo
êinaj kulioj sub larga pajloêapelo, de I' sunlevígo ruga!
tibetaj lamaoj kun sia prego-muelo,
hindaj perloserêanto] kun haüto olebrila,
hongkongaj komercistoj kun lango multbabila
rernanta] SUl' Iravadi brunfIavaj malajoj,
sovaga] gentoj piede de Himalajo],
en siberiaj praarbaroj êasistoj soleca],
bazaroj svarmantaj kun varoj milspecaj,
antaü Ia sankta Fujijama piaj japanaj pentristoj,
Iertmovaj insuIanoj inter branêoj tamarínda],

108 t09
 tie kampo riêa de fontoj
Sudo de pastísta fluto sonoras,
tie vivas praa] rakontoj,
Ia marmoro stumpa en frondoj
pri senmorta mito parolas,
de najadoj svarmas Ia ondoj
kaj nudkorpaj dio] petolas.

Tie fandigas Ia glacío

de via frostrigida kor',
Se el pezaj, pígra] nuboj, el senfunda plumba kuvo
versigas sur vín likva or',
versas, versas sin senfine monotona morna pluvo,
Ia sang' reflagras por pasio,
se nebulo densa grízas sub Ia surda firmamento,
se tremigas vian haüton Ia frostíga spir' de vento, kaj febre svelas en Ia vejn',
se anhelas via pulmo en Ia sturmo de uragano, alspiras vin Ia sal-a era
rnarvento kaj sub Ia libera
se Ia gelo vian koron premas per glacia mano,
êielo estas via hejrn'I
turnu vin aI Sudo!
Tie ebrio] ardaj vokas,
kaj dancaj nimfoj kaj satír',
Se Ia sunon kovras nuboj sur êiel' de via animo,
se l' êírkaüo vin sufokas kiel Ia dronanton êlimo, kaj fajras tie Ia sopir'
se l' flugilojn de l' sopiroj rusta êen' de tedo ligas, kaj kison kiso reciprokas
ka] donas sen agaca gust'
se l' soleco karcermurojn surdajn êirkaü vi altigas
ree volupton ai Ia brust'.
se I' enuo jam estingas êiun etan vivofajron,
Tie narkotas mandragoroj
se en vian êerkon batas Ia minutoj sian najlon,
kaj plenaj, peza] terodoroj
turnu vin aI Sudo!
kaj ruga vln' de densa arem',
de I' branêoj Iogas rída pom'.
Tie vokas vin koloroj,
rid-okula blua maro,
Tie I' aero vírge puras,
herbovestaj prornontoro],
profunde bluas Ia lazur',
gast-alloga ínsularo,
Ia mola sin' de r maro veluras.
tie vokas vin sun-klaro.
Ia korpojn lulas Ia plezur'.
Vespere cipres-om broj svelas,
Tie temploj supre de montoj
zefir' vin tuêas per baizarn',
pri antikva kulto memoras,
111
110
kaj buâon ai Ia buâo pelas Nordo
por kuna brulo Ia am',

Tie sur sino de song' profunda

narkotas sorêa sent',
tie Ia vojon aI vi montras
astroj eI arda argent',
tie senmova estas tempo,
eterna Ia moment',
Ho Nordo! Fora, blanka vizio
de mia knaba fantazio!
Spírretene, plena de soifa scivolo
Iegante kun avida devoro
de literoj,
kun ruga] orelo],
kun brilantaj okuloj
mí dronis en vojagprlskriboj díka],
en Jules Verne-romanoj arktikaj
kaj tra viaj nebulaj insulo],
tra morne muta], frostaj fjordoj,
preter Ia êíp-embuska] murdaj bordo],
preter enormaj
naganta] glací-rokoj,
balenoj vaporkorna],
petola popolo de foko],
blankaj ursoj morna],
tra viaj glaciaj, dezertaj oceano],
tra Ia negkarnpo] senfundaj,
kie en êtorrno baraktas karavanoj
de veturiloj hundaj,
mi sekvis Ia heroan spuron de l' grandaj kapitanoj.
Kaj kun forto magneta
min altirís,

112 113
kun sorêo sekreta el via koro, êi fekunda, varma humo,
miajn vagantajn revojn inspiris tra via] puraj pupiloj
Ia mistervuala, sfinkse murda, blanka rebuso: Ia bono kaj amo inundas kun mutaj briloj,
Ia poluso. kiel tra nega] noktoj Ia fee fosforeska brakumo
de Ia Norda Lumo!
Ho Nordo! Dísêlrigls jam de super viaj negbrilaj teroj
Ia legendo] kaj misteroj,
viajn sekretojn perfortis
aüdacaj konkeroj,
pri Ia majestaj belo] de viaj pejzagoj raportis
precizaj vortoj kaj bildoj.
Nun, se miaj pensoj, êi grizflugilaj bírdo],
ekflugas al viaj regionoj foraj,
pri kio scívolas ilia avida rigardo?
Jam ne plu pri novoj de nekonata mondparto,
jam ne plu pri spuroj de vojago] esploraj,
sed pri Ia homo,
tiu êi heroo sen gloro kaj sen nomo,
kíu sur senfruktaj, avaraj grundoj,
sur frostventaj tundroj,
sur fragilaj ripoj
de glacirompaj âipoj,
en dezerta solo de meteorología] stacioj,
en hejmo de nebulo], vento] kaj glacioj
estas en eterna, seníndulga lukto kun Ia duro
de Ia naturo.
Vi, fortbrakaj faligantoj de pínarbaro] krutmontaj
fírmplandaj fiêantoj de profundoj tempestondaj,
muskolaj minantoj de fero,
feliêaj filoj de Ia laboro kaj libero,
vi hornoj,
loganto] en pura], belaj urboj aü en solecaj domo],
vi, laborema] mildaj miloj:

114 115
 Esperanto kaj jen trasorbis min per sia milfaceta, bunta diverso
Ia universo.

Poste Ia unuaj literaturaj provoj,

recenzoj, studoj, tradukoj versaj kaj prozaj,
pri derii, durfi, liei diskutoj furíozaj,
kaj miaj unuaj timemaj strofoj,
Ia unua libro,
trohasta, entuziasma kribro
pri bona kaj malbona,
En Ia sangigema sclvolo
kritiko kun severo drakona,
de miaj dekses jaroj
sed kun junule êancela ekvílibro:
kaptis min unue Ia sankta fervoro
atakoj, replikoj,
por viaj alta] idealoj,
en komuna laboro, komuna batalo harditaj fidelaj amikoj,
en Ia akceptema koro de Ia junulo
gojoj, esperoj, planoj, preserar-êagrenoj,
kun entuziasmiga stímulo,
vulkane eruptaj redakci-kunvenoj,
kun dolêa logo de Ia printempa mistero
kverelanta, repaciga kara kamarada rondo:
resonis Ia kanto pri l' espero.
Literatura Mondo!
Kaj kun febra avido
Sub peza, sufoka milita atmosfero,
de Ia neofito
en mia mina cata ermito-êelo,
aI gazetoj, korespondado mi min jetís
en kreskanta, subprema izolo,
gis min tute enretis
via petola ludo rima,
Ia aparta, êarma idilio
via nesuperebla klaro esprima,
de Ia verda familio.
via serafe pura, superba sim bolo
Venis leteroj
estis mia sola konsolo,
el foraj urboj, ekzotikaj teroj,
poêtkarto]
Ho Esperanto! Kiam vi venkos glore,
el kvin mondpartoj,
via plenkreska pompo futura,
ínterâango de libroj, bildoj, revuoj,
Ia dolêa gusto de via sonoro matura,
promesoj
Ia milkolore
pri estontaj rendevuoj,
nuancita abundo
vojago], kongresoj,
en via bunto
116
117
gardos ankoraü memore La unua de Majo
Ia vibron de gojoj kaj tristoj
de I' fruaj kantistoj.

Kaj inter ili ebIe

kuntremos febIe
Ia postmorta vibro tarda
de mia koro arda.

Vagabonde pasas aere primaveraj odoroj,

tra I' stratoj flirtas flagarbar' de varmaj rugkoloro],
sunbrilo ardas ore sur arboj fresaj en sia verda veste.
sur êiu lipo rideto Iudas, prancas punce Ia go]' en koroj,
goj' de jubila festo.

Lume], buntoj, kara, rigardu, pimpe inundas nin en vers' kaskada,

feliêo flagras febre en nia kor' kamarada,
mi brakumas vin tenere en muta beata kontempIo,
soifokule ni sorbas Ia spektakIon de I' mars' triumfe parada
de Ia printempo.

Senfine serpentumantaj vastaj vicoj venas,

sur êíu vízago serioza gajo serenas,
êiuokule futuro fulmas kun sia dur' diamanta,
kaj êíukore Ia psalma himno solenas
de Ia Paco sankta!

Laboristoj largabrusta] kaj atletoj êvelmuskolaj kaj agulo] rektanukaj

kaj ridantaj knabinetfestonoj kaj junuloj kun Ia lipoj eklanugaj,
kaj sportuloj, kies haüto brune brilas de I' karesanta sunoro,
marsas festi: liberflugilaj filoj, legioj eksterjugaj
de Ia Laboro.

118 119
Alpremiginte milde, vi vertígas de koloro-sonoro,
sub mia mano karesa kíel birdo kaptita frapas via koro, Aventurromano
ekkantas nia sango per kanto purpursona,
en nia kor' preparígas por beatiga granda disfloro
nia amo burgona.

Niaj animoj kunplektigtnta] sin kunfandas en Ia giganta gaja pilgrimo,

ni enfluas en Ia fluson de feliêaj svarmoj de viro kaj virino,
kaj portas nin Ia treno nerezistebla de \' majesta popolrivero,
kaj lulas nin en sanktan krean ebrion per sia eterna sovagfajra vino
Febrapulsa agopelo,
Ia Libero. •
trompaj trukoj, falsaj fintoj,
guste metitaj mortintoj,
1946
freneza karuselo:
evento evento evento ...

La aütoro ne estas sen talento,

kelkloke eê sentígas ia subtilo
de stilo,
jes, io aparta,
jam preskaü arta ...
Sed fino. Malkovrígís Ia motivo.

Du horoj pasís el mia vivo.

Mi restis sobra
inter tiuj torentoj I

de evento],
êar Ia tuto tamen estis tieI povra.
MaIgraü Ia rutino Iertmanovra
de Ia atento-streêemo
tra murdoj kaj mortoj
tieI vldigís Ia primitivaj risortoj,
Ia pIumpa nudo de Ia artifika skemo.
120
121

SQi!Q, \I
Ho, tiuj knabaga] legado] mondoriêa], Helmi Dresen
okuIdifektaj sekretaj literdevoroj
en Ia ekscitfelíêa] fantazívertigaj
vesperkrepuskaj horo],
kiam vespero jam forlavis literojn, forIavis murojn,
kiam en Ia disvasta spaco, sub Ia disapertaj Iazuroj
de nekonata êíelsfero
en hororo de arda purpuro
el sub vualo de mistero
elkreskís Ia Granda Aventuro! L' okuloj estis bluaj, Ia haroj el argento,
juvela Ia rideto, Ia kor' estis el oro,
Nun, ve, por mia tro sobra rígardo malkaâe penseldíra, verhoma Ia parolo.
Ia koloro] jam estas sen ardo, Gefrate parís en si volforto kaj prudento.
êlfonigís Ia vualo de I' mistero ...
Si estis êiomova fervoro kaj fermento,
Kiel eta vi ârumpís, ho Tero! amanta êion vivan kun granda am' sen pozo,
Ia feron martelanta dum ardo. Ce ripozo
sur êia] lipoj ludís Ia gojo de l' silento.

Ple] nobla belaspiro, ple] arda streb' senlaca,

homama homaramo - jen êía vivo estis.
Ho, kíun sendis ai si faâisto sanghaladza,

Ia kuglo, se gi scius pri I' bono, kíu nestis

sur êia brustofundo, kun Ia mortporta pinto
estus returnlgínta en koron de l' sendinto.

12~ 123
 Portreto Kelkfoje enrevígas êi tiu hom-animo,
l' okuloj senesprime, nebule ien gapas,
kaj lante, sinforgese li Ia orelojn skrapas.
Tiam li tre dangerasl Rifugu de l' proksimo!

Lar marêmuzik', komando, standardoj, bombo-krevoj,

kadavro-piramido, Ia tuta gloro mita
de membroj baraktantaj, de karno êifonita,
de âpruca sango hantas en liaj rasaj revoj.
Memplaê', orgojlo stulta sur Ia vízago brutas.
Parolo lia estas aü lauta memadmiro,
aü Ia galimatio de êvela nenidiro,
aü flat', en kies mukon envio gala gutas.

Por li Ia amikeco estas sintrudo glua,

malbone kaêa masko de l' intereso propra.
Sub lerte leka lango embuskas dento kobra
de aêa kalumnio malnoble insinua.

La arn'; senfantazia plezuro-aütomato

kaj Ia putranta marêo de spríturnad' obscena;
Ia kredo - nura formo, mortinta kaj malplena,
sur dorso de aliaj klakanta vípo-bato.

Li sportas entuziasme, êar kun avíd' volupta

li sportgazetojn legas, kaj inter êvíta grego
li sidas plej pasie, kun hurla ekscitego
gapante pri vetludo futbala, boksa, lukta.

Art' lia estas kino, kie gis larmo-melko

lin tuâas historio trodolêa kaj banala,
lia muzik' - siropo de falsaj larmoj sala,
lia literaturo amata estas sterko.

124 125
 Hodíaü, kiam êambron mi preterrapidis,
Infanoj en Ia hospitaIo. min alrídís
kun êarrn' infankoketa
knabinjo ete-eta.
Dum Ia rideton mi aI si redonis,
en mia koro ekburgonis
tenero granda
aI tiu êi baraktante apertiganta
mondo futura,
Kapetoj blondaj, brunaj, nigraj
kiel kontemplas karaj
elrigardadas per okuloj viglaj
gernaljunuloj argenthara]
kaj kun scivol' ekseita
kun gojo senenvie pura,
el la enuo lita,
ke êíam novajn burgonetojn vekas, jen, Ia vivo freâa-fonta,
se iu preteriras en Ia koridoro.
kiu jam eJ ilia veJka florodora koro estas Jante forironta.
Ili jam venkis pri malsano kaj doloro,
ilia lud-ínstínkto jam vekígas,
kaj ili jam feliêas
pri êiu âang' rompanta tra Ia pala
monotoneco hospitala.

Sed do, Ia kompatindaj, Ia freêaj malsanulo],

kiuj sin tordas en baraktaj ruloj
sur Ia kuseno,
aü kiuj nur kun granda peno
spiregas sub Ia ungoj de Ia Terur' sufoka!
Ho, kiomfoje via veo helpovoka
en noktoj mian koron boris,
kiam pri Ia míraklofara
kares' de panjo per amara
ploreg' vi plorís,
gis je Ia fino
trankvilon enlulante aI vi donis
bonkora onjo flegistino,
kaj en konfuzan íebrosongon vi redronis.
127
126
 En hospital-fenestro de Ia bulvardoj,
kiom da aktivec', kiom da planoj!
Ho, kiom da klopodoj, Iuktoj, ardojl

Atendu, homoj, nur minuton!

La êíelo pompas nun per italece bluaj farboj,
kvankam vintro proksimígas jam per paâo plumbo-planda,
en Ia park' per febre sekaj Iipoj trinkas êiuj arboj
Ia oblikvan rugan brilon de Ia sun' adíaüanta.
Ho restu, Suno,
kiu en êí velkanta aütuno
êí tien sorêis nun Ia Iumon, varmon,
printempon, vivoêarmon!
Ne ludu sen mi tiun ludon!
En plan' mi estu molekulo,
fajrer' mi estu en Ia Iukto-brulo,
kaj se necese, kamaradoj,
ke por libero kaj futuro ni skermu
(ho min el êí futur' ankoraü ne elfermu!),
mi ankaü estu tie sur Ia barikadoj!
En Ia parko, fajfadante iras Ia vespera vento,
balaadas Ia foliojn flavajn kun indiferento,
sed sur Ia novembra frosta firmamento tra I' malheloj
Ia mesago muta brulas de Ia silentemaj stelo].
1948

Ho restu, Sun' brakuma!

Ne Iasu, ke min gIutu Ia frostoj kaj tenebroj,
Ia morna, elektroluma
torturo de Ia febroj!

Falas Ia krepuskvualoj, Iante pli kaj pli obskuras,

kaj ekbrulas Ia Ianternoj, Ia gardenaj kaj Ia strataj,
malproksime Ia víbranta Iumo de Ia tramoj kuras.
tiuj plenas nun de homoj sanaj, viglaj, agmaIsataj.

Ho mi, senpova malsanulo!

La tramoj kuras per rapida rulo

aI Ia brilantaj flamoj

128 129
 Frua marto, posttagmeze
Sur Ia vo]' de Virgulino arboj sin etendas streêe,
post Ia longa vintrodormo siajn frostrajn membrojn
eê Ia vilIoj oscedadas, palpebrumas jam subnege,
pan]' Naturo faras ordon, elbalaas, êion movas.
Ian ãangon oni sentas en Ia gusto de I' aero,
lasta mord' ankoraü pínêas de Ia Vintro duonmorta,
sed moligas giajn dentojn pormomenta ekdegelo,
heroldeto de Ia posta karesado gojoporta.
La okuloj Ia pejzagon trinkas kvazaü por gustumo,
kaj Ia pulmoj vastlganta] glutas, glutas Ia ozonon,
ho, se nun mi ekradikus, sorbi vian sukon, humo,
kaj triumfe levi mian burgonantan branêokronon
ai germiga sunolumo ...
130
Siringo-florado
Ci posttagmeze inter floraj siringarbetoj mi promenis,
provas, Matene turpaj nígra] nuboj ankoraü sur êiel' sin trenis,
el sín' ilia falis pigraj pluvgutoj peze tra I' nebuloj,
sed posttagmeze tra ilia krevinta brusto blu' serenis,
mildige cedis Ia severaj, frostkoraj majaj tri sanktuloj.
Kaj ankaü ai mi sur I' animo degelis krusto Ia glacia.
L' okuloj sorbis bluan, blankan, rozan kaskadon de koloroj,
de branê' ai branêo êanceligis Ia naz' kiel rabíst' ebria,
por unu horo mi min trernpis en ban' freâiga de Ia floro].
Unu branêeton de siringo en mian êambron mi kunportis,
inundas tie el gi feste giaj odoroj sorêe sanktaj,
Ia vortoj, kiujn de semajnoj poltrone, morne mi abortis,
libere, forte ai Ia altoj elflugas nun, ebrie kantaj,
êar posttagmeze mi promenis inter síríngo] disflorantaj ...
131
 Mozart inter Ia arboj de malespera amo,
oreloj junaj, kiuj êe pordo de mirakloj embuskas,
animo], en kiuj mortantaj sunoj krepuskas.

Víolonargento sonora,
angelâtupetaro de harpo,
trumpetkrio jubile ora
flugas de arbo ai arbo
de kor' ai koro, donaco trezora,
La gardeno eksilentas. flugas super Ia sankta ekstazo,
La aero super minuto beate glora
de I' somervespero de Ia amaso
gustas tiliflormiela. milkapa, unukora!
Ka] ekatentas
amaso milorela.

Ka] ekêvebas fragíla],

papiliflugilaj
perlamotbrilaj
saltetantaj sonoj
de violonoj ...
Haltas Ia spiroj!

Ho, homo de mil sopiroj!

Estas êí tie bela], estas êi tie turpaj

kaj gajaj kaj tristaj kaj bonaj kaj kulpaj,
paro] amantaj, amikaj,
patroj kun filoj, soluloj stoíka],
homoj kurbêultra]
pro zorgoj multaj,
kaj animo] sapvezikaj,
koroj cindrigintaj de fiamo

132
133
 La torêo

TRIRIMOJ
De man' al mano donas kurantaj êampionoj
Ia olimpian torêon, ke ties fajro pura'
de mejl' al mejlo flugu tra foraj regionoj
portante sian flamon al festo inaugura.

Lumanta papilio kun Ia flugil' purpura

de kor' aI koro flugas, tra kor' de milionoj,
kaj portas Ia mesagon sur vojo virsekura,
ke fine gin salutu kantantaj klarionoj.

Tra tempoj plue, plue êi tiu torêokuro,

de veIka man' aI juna, antaüen, aI futuro,
al brilo de I' futuro progresas kaj ascendas

per êtalaj vol' kaj forto, aüdaco, animpio

aI celo mondsopira, en kiu gin atendas
homarbrakuma, sankta, eterna Olimpio.

134
 Tra Ia tago

La dankon devas mi esprimi,

ho WllRINGHIEN, por Ia impulso,
ka; êar vi multe zorgis pri mio
La dankon devas mi esprimi,
êar vi instigis min tririmi
per via roba;ad-ekskurso.
La dankon devas mi esprimi,
ho WllRINGHIEN, por Ia impulso. Horlogo tintas: unu tag' da pluso.
Osced', Vestígo. Kuro alia buso.
Atendas min Ia oficejaj aktoj,
êi poemetoj, kvazaií. nur etudaj ke mi tramangu ilin kiel muso.
miniaturoj, bagateloj Iudaj,
tion êi tion skizas per esprimoj *
[ecils], svagaj aií. duonaludaj. Cifersarkado te da por Ia pago,
dolor' de dento - efemera plago,
La kampoverdo kaj Ia stratpavimoj, nukso de tasko dura, fine tamen
Ia êsmbr' ermita kaj Ia mond-senlimoj, rompita. Halto. For Ia sarg' de l' tago.
lega/oj miaj dum horetoj studaj,
mergantaj min tra grandaj hom-animoj *
En Ia garden' de I' amoj forvelkintaj
en revoj feaj kaj reaIoj krudaj, mi vagas sur vojetoj labirintaj.
paseo kun memor' de vundoj nudaj La Tempo vindas min defende kontraü
min tusis - kaj ekvibris pensoglimoj arbustoj dornaj, branêoj pike pintaj.
kaj sentopapilioj sinaltrudaj.
*
Kelkajn, por noto de [' anim-pilgrimoj, Velkintajn amojn lulas vent' aütuna,
mi fiksis sur Ia pinglo de tri rimoj. AI nova am', ho astro malfortuna,
ne logu min! Piedoj saga] portu
min vagi plu en solo oportuna.

*
136 137

seue, tO
Ho ve, embuskas min dum reva vago barakte serêas sencon, vortojn, rimojn.
Amoro, êiam preta por mísago, Montoj akusas por naskíg' poema.
ekpafas, trafas min êe I' loko, kie
cikatras vundo de I' malnova sago. *
Tra Ia fenestr' aI mia ermit-êelo
* rigardas blankabrila vesperstelo.
La suno jam êe I' horizonte lítas, Kiam gi min salutas míldalume,
obskuro aI Ia urbo rampe glitas. kvazaü brakumas min Ia tuta êielo,
Sed stop, gin per ekbrulo solidara
Ia lumo de mil frataj lampoj spitas. *
En mia lít' jam kovras min mallumo,
* pli kaj pli pezas mia palpebrumo.
La âínko roze ridas sur telero, La morton mi gustumas nun, kusante
en ventra glaso êaümas blonda biero, horizontale kiel sub Ia humo.
problem' atendas sur Ia êaktabulo.
Jen estas do Ia beno de I' vespero.

*
Sorbante serêas mi per suêo sonda
Ia fundon de Ia bierglaso ronda.
Sur gi vizias Ia magia bildo
de mia amo kun Ia buklo blonda.

*
Oni revenas aI Ia am' malnova.
Ekde I' knabaga versêarpento prova
tra malfideloj êiam min relegas,
jen, ankaü nun, Ia lingvo Zamenhofa.

*
En Ia animo sento kreske prema,
io senforma, sed tre formigema

138 139
 Profanaj gracoj SAKO

Ho âako, vi min lulas en beaton!

Mi diru aI vi mian egan âaton,
mian pasian amon! Mi vin ludos,
gis mem Ia Morto donos aI mi maton.
UVO

Dum stratajn arbojn vestas velka rufo MUZIKO

kaj domojn duâas Ia aütuna pluvo,
SUl' mia tablo Ia somero varmas Muziko mildbalanca, dolêmodula,
en Ia rideto dolêa de Ia uvo. vi estas por Ia koro maljunula
balzamo rejuniga gisinfane, \

kuâíga SUl' Ia panja brusto lula.

PANO

êe luksa tablo apud Ia êampano, POETOJ

êe larda-bulba mango de karnpano,
sindone vi aperas, ho orâela,
blankkarna, homknedita frukto, pano.
KOMPOTO
Ho admirataj majstroj de versforgoj!
En nígra vivmagio bonaj sorêoj,
en vojoperda svaga vag' vi estas
vojmontre allumantaj sanktaj torêoj!

Lukso de malsanula mang', kompoto!

La nomojn mi eldiras kun dorloto,
êíes aromon SUl' Ia lang' sentante:
êeriz', persiko, frambo, abrikoto.

KINOMONDO

Urb' laga êe piedo Himalaja,

infero de vulkanoj, fest' malaja
kaj plu .. , La tutan teron mi posedas,
min tra sep maroj portas rem' pagaja.

140
141
 Suspiroj
MATENO
Kvazaü mi trovus vojon aI gardeno
de Ia perdita infanag-edeno,
kun tia freâo, tíel elastkore
mi vin salutas, sankta ormateno!
MAJO
Monat' de koro], kiujn ardo ama
kunfandas en slringodor' balzama,
min banu via beno kaj renasku
en praa freso de junec' Adama!
LITEROJ
literoj! Por knabeto vic' rebusa,
poste fontano fea, sorêoêprucal
Sensolvas tamen en vi Ia sekreto
de l' tera vivo, êi enigmo kruca.
LON~A META
Pri l' kara lud' fabelas Ia memoro:
mi estis netrafebla matadoro,
altegen pafis per jetíl' Ia pilkon ...
LU ni reprovu, mia olda koro?
14~
PROMENOJ
Promenoj êe Danub', Memor-eskorto.
Logej' gepatra, Ia lerneja korto ...
Malaperintaj, ili vivas sole
en mi kaj mortos for kun mia morto.
AOTUNA TOMBEJO
Tapíso fIava sur tombeja pado,
sur arboj aütuntrista orparado.
De l' kara tombo mi foriras lante.
Paseaj bildoj kore kaj saüdado.
ACITUNOJ IAMAJ
De velkaj floroj flirta anim-esenco,
teler' da buntaj frukto], most-kredenco,
ekstudo plej fervera, librovora ...
Aütun' junula! Sankta rekomenco!
NACO
Ankoraü estas varrne, eblas nago'
Ka] svelajn bankostumojn sur Ia plago
vi povas êtele gvati kiel iam!
Ha, fígon montras Ia envia age.
NOKTO
Bonvena, kiu kun magia dokto
arkanajn herbojn miksas por dekokto
de eliksiroj êioforgesigaj:
feín' de songo kaj de nupto, Nokto!
143
 Momentfotoj TRA NEBULO

Tra l' urb' ruligas blanka vaporbulo.

Mi palpe paêas kiel somnambulo
tra labirinto lakta. Drasta tinto:
fantoma tramo rompas tra l' nebulo.
BLUO
MEVO
Kíel tusíta de Ia verg' de mago,
krístal' lazura âajnas nun Ia lago, La nubo], premaj kiel teda devo, .
kaj bluas êio: bordo, budoj, villoj amasas base. Sed trasvebas m evo
kaj poplo kaj genisto kaj kratago. inter Ia plumboj akva kaj êíela,
kiel en peza vív' legera revo.
LA ONDOJ KAJ LA SUNO

Ond' pelas ondon en tumulto drama.

Ilia vivo: kurta bríl' ekflama.
Sur krestoj dance disfalantaj tremas
Ia bildo de Ia sun' eterne sama.

LA ARANEO

La urbon kvazaü kovras ret' vuala.

Fajrer-fadenojn de brilet' opala
teksadas triste ora araneo:
Ia tomboserêa tarda suno pala.

MALSANA SUNO

La noktajn nubojn vent' matena fendas,

pluvgutoj tardaj sur Ia arboj pendas,
post nubêifonoj kun tremanta helo
Ia anemia suno fride fremdas.

144 14S
 TERO
Kosmo
Manplen' da mondo migra tra l' etero,
edena val' kaj vaIo de mizero,
lulil', ludejo, laborejo svarma,
areno sanga, tombo dura - Tero!
STARTO
LUNO
Kla vertigo de vojagpasio!
SUl' nígra strasa sílk' Ia plena Luno
Sur nia ter' - ruliga êieltaksio -
kuêas. medalo granda el latuno.
veturi tra Ia stelpulvoraj spacoj
Misteraj signo] sulkas gian supron:
de I' froste fosforeska Galaksíol
teksto fragmenta de pratempa runo.

SUNO
MARSO

Firmamente flamanta orgiganto, Najbara Mars', rufluma lukt-incito,

de I' bunta viv' eterna germiganto, barbara stel', planedo de I' milito!
aI via bril' soife sin alturnas eu lernos kulti Ia pli mildajn astrojn
mia anim', lumdrinka helianto. Ia hom' anstataü via sanga rito?

MERKURO JUPITERO

Tro amas vin Ia Suno, ho Merkuro! Luno-vasalo] êírkaü via sfero

Církaü Ia Arda giras vi en kuro giganta giras, kaj vi kun fiero
vertíga, alturnante Ia vízagon akceptas Ia adoron, sed aI ili
taüzítan de volupto kaj teruro. nur fridan lumon versas, Jupitero!

VENUSO SATURNO

Ho falsa lum', tentanta êielravo, Naskígís mi sub signo de Saturno.

vin dankas mi, dumviva via sklavo, Ho stel', de ringoj riêa, el Ia urno
ke êirkaü mia koro pale floras de mia sorto, kion vi elsorêos?
Ia morta gor, êi âtonpetala lafo. Indulgu, gi ne estu turpa turno!

146 147
 URANO UNIVERSO

Morna soleca olda fraül' Urano, La unuecan bazon de I' diverso,

virin-evita vaga veterano, Ia sparkajn spacojn de Ia Universo,
kion vi faras sen flegad' virina, Ia formojn buntajn de Ia vivo bola
kiam vi feblas febre de malsano? mí kantu! Ve, sed svenas mia verso ...

NEPTUNO
Vi estis sole perturbet' ioma,
trovita en kalkulo astronoma.
«Vi estasl» - diris, kaj orbiton vian
mezuris Ia triumfa menso homa.
c;RAVITO
Mistere, kies solvo sur Ia bordo
de I' êioscio kuêasl Ankra kordo
de astroj! Mi admiras vin horore,
ho mute liga leg' de I' monda ordo!

PLUTO
êu iam pensis iu pri saluto
ai vi, giranta en glacia muto,
infano ekzilita, ne konanta
Ia ridon de Ia Suno-patro, Pluto?
KOMETO
RIFUGO
Ho Galaksio, hejmo pleje vasta!
Se I' horn' rífugos per ekflug' fantasta
de I' frosta Tere, êu en vi atendos
lin globo, varma de kareso astra?

Stelharmonion taüzas malkvieto,

kun cel' sekreta kuras Ia stafeto
de I' Unívers', Por hasto tiel granda
kia novaj' instigas vin, kometo?

AEROLITO

Fajrerkrakete, en flamvosta glito

ekfulmis tra Ia nokt' aerolito.
Kía mistera mano eklumigis
êi alumeton de Ia Infinito?

148 149

Antikvaj amatoj
HOMER' DE ILlADO
I OVIDO
Dum vivos horno, vivos vi, Horneros,
Helena ravos, AhilleCí~ koleros,
Priamos ploros sur Ia líut' kantanta
Ia mornan Ares kaj Ia dolêan Eros.
HOMER' DE ODlSEADO
Heroa fabellibro de I' homaro
pri sagacul' kaj ties vojeraro
tra lula mondo de monstro] kaj de sorêoj:
poerno eterna de l' eterna maro.
SOFOKLO
VER<:;ILO
Animo, kiun dolêa mild' balzamis,
paêtístojn, agrojn vi per vers' ornamis
kaj kantis militestrojn malgraüvole.
Eneon gloris vi kaj Dídon amis.
Ho Filemon kaj Baücis de Ovido,
min kortuâegís êe lernbenka sido
via benata viv', beata morto.
LU hantis mín êi fraüla vivofrido?
OVIDO EN TOM I
Li triste haltas êe Ia stratokurbo
kaj antaü Ia malpuro, koto, turpo
forfermas Ia okulojn por revidi
en rev' Ia luman svarmon de Ia Urbo.

Perfekta greka bel' marmorkolona,

aed' homhimna kaj am-stasimona
de l' fate blinda esplorant' Edipo,
de l' amorgojla sankta Antigona.

HORACO

Taskego por lernanto timadmira,

laürat' far Melpomena eollira!
Ho, Ia rozpluka vívosag' de l' Odoj
kaj spritospíc' de l' Muzo piedira!

150 151
 Tri hungaroj Verda Helikono

ADY ZAMENHOF

Kantisto de Ia sango kaj de J' oro, Kongres' unua. li, poet' kaj bardo,
minstreIo de kamêira memadoro, Ia Pregou diris sub J' Esper-standardo.
nobelo kaj kamparanribeIestro, Skandalon timis rondo malgrandkreda,
. marogriziga monstro de J' Sinjoro. ekstazis Ia popoJ' en alta ardo.

BABITS C1RABOWSKI

June mi estis sub Ia sorê' multobIa Ingeníer' de ritmo kaj de rimo,

de via rim' magia, ritmo nobla, kuraga inventisto de esprimo,
sufoki devis mí êi sanktajn ehojn Parnason grimpis kaj Tadeon donis,
por aüdi sonon de Ia voêo propra. al li Tagígo kantis en J' animo.

ATTILA JÓZSEF KALOCSAY

Afer' komuna de J' gentar' Oanuba, Bronzvoêo. Amo trista, gaja, êtorma,
proleta sorto kaj konscio suba certa kompaso lingva-stíla-forrna,
lin hantis kaj li kantis vee-fee, polifonio de J' mondpoezio,
jen marksa mevo, jen alaüdo buba. literatura Mondo. Ríê' enorma.

JULIO BAC1HY

Bardo de Ia homaro suferanta,

Ia korojn largbrakume kaperanta,
senhave gaja fantazí-nababo,
paêjo de l' tuta mondo Esperanta.
152 153

Solfo, 11
 RAYMOND SCHW ARTZ
Li prenas vorton kaj per ties tordo
alsorêas êercgrirnacon de koboldo.
Legantoj smacas, se \' plej franca Schwartz
piratas: majstro de Ia mok' sen mordo.
HILDA DRESEN
Adorantín' de versoj kaj de plantoj,
kaj plantantino de senvelkaj kantoj
padusodoraj, inter kiuj ruge
brilas buked' Undera de diantoj.
SZILÁC;YI
Tralarme sprita streêo de I' Minora
Mistero. Larga vido redaktora.
Transplantoj kun floramo gardenista.
Noveloj spíca]. Kaj Ia koro? Ora.
W ARINC;HIEN
La êarma dokto estas Waringhien,
doktor' de vorto- kaj de vers-higien',
La Língvo - por li Vivo. Ka] li riêas:
Iran' Kajjama estas lia bíen'.
AULD
Aüdaco, belo, pensoj - erribaraso
de riêo. Supla lingvo. Suka frazo.
Ka] dankon por konsol', ke mí ne oldas,
estante unu el Infana Raso.
154
LAPENNA
La plurno? Ne! La voêo, Ia retora!
Sed ankaü plumo retorik-aütora.
Ha, voêo, venka en Montevideo:
en nia historio pago ora.
MARJORIE BOUL TON
Eksces' de sentoj, noblo de ideo
míksigas laü sangerno de Proteo
kun fresa [ubílelo de gojkantoj
kaj kun ronrono de Montevideo.
RÉC;ULO-PÉREZ
En ombro de I' drakarboj - li ne kuêas
sed versvoIumojn êiam novajn puâas
en Ia merkaton. Granda animo dokta,
poetoj verdaj nur por vi akuêas
(per êi volum' vi pleje mín kortuâas).
K. R. C. STURMER
Novelisto kalejdoskop-tekníka.
Prolet-skolasto. Li, per lanc' kritika,
murdís poetojn. Murdis li Kenelmon.
Notlibristo esperantist-praktíka.
L. N. M. NEWELL
Londona ruga tramo, ka]' de Sejno,
mor' kriketeca kaj araba hejmo,
verstakso trafa, unívers' en kapo
fontas el lia plum' de fajna vejno.
155
 BALKÁNYI
RETO ROSSETTl
Povas disfali êio eê tutlande,
Kaptas Rossetti, se li jetas reton, tuttere, eê Ia sunsistem' gisrande,
Othellon kaj Romeon, ne fíêeton. persistos êiospite Paul' Balkányi
Kaj el maniko li elskuas bildojn, paclukte, artikole, propagande.
versojn, novelojn, sercojn, rimraketon.
KOKÉNY
EN~HOLM
Flugfingre êionota scí-peranto,
Vivsekca, iom seka seriozo, sangvina Budapeâto-adoranto,
sentoj sen gesto kaj homarn' sen pozo. eternmerita trezoristo de I'
Lia talento homojn en Torento Enciklopedío de Esperanto.
vivigis per Ia Esperanta prozo.
BORBALA SZERÉMI-TÓTH
MAURA

Danda poeto duonvoêa, Maüra, Fervorulino en labor' redakta,

líberadora, poreterne fraüla ekzakta, fakta kaj perfekte takta,
torero de Ia virinetaj koroj, responsas, ke Hungara Vivo estu
kritike pri li rim' verdiktu: laüra. abunda, bunta, interesokapta.

THO){SEN

Li seias rozojn kaj urtikojn plukí,

laü Kurnbel en traduko majstra gruki.
Li portas mem Ia kreston de Ia KOKO,
Ia spronon degnas ai aliaj buki.

~U~LIELMINETTI

Tre malamikas Clelia Conterno

ai êio Esperanta en interno
de ia ajn poemo aü romano.
Damo! min ne kondamnu je ekstermo!
157
156
; I
 AN~PA ENNEIH~ uox YTPOnON

PROLOCO
Vian muItinsuIan maron vidi neniam aI mi eblis,
ho Heilsd', sed min trabrilis via blus-uerde imsg', Mi kantas viron de tre multa vago,
kaj dum sl mi kant' Homera pri l' multvoja greko fabelis, tre multaj spertoj, tre sagaca age,
min luIadis via vaste aventura srhipeisg', venintan hejmen sola: ja forprenigis
Min revigis olearboj, temploj kun kolonar' marmora, de Ia kunulo] Ia revena tago.
kaj marmorstatuoj viaj kun junula korpomagi',
ekkoninte viajn mitojn, pense-sente-reue mi grekis, EKVETURO
min fascine aI vi tiris ia naiva nostalgi'.
Nun mi, olda, volus ree aperigi uin fabelante, La bruna âípo bela, kurbaprua
kaj mi faros tion, strange, per Ia persa robaja uers'. veturas gaje SUl' Ia maro blua.
Se pro tio Miltiades, Themistokles ebie holerus, La hejmo vokas. Ve, sed baros dio:
ja aplaúdus llleksandros pri l' parigo de grek' kaj pers', bluhara Poseidono Teroskua.

LA LOTUSMAN~ANTOJ

«La homoj en Ia trenó de febra f1uso

pelegas sin por iom da hav-pluso.
En varma vaIo de revad' langvora
nin lante lulas lakto de lotuso»,

POLYPHEMOS

La homkarnvora karnkolos-insulano
Ia âafo]n palpís nur êe Ia dorsa lano.
La blindan povon superhoman venkis
homruza cerbo kaj hornlerta mano.

161
 KIRKE
Malica diin': post mang' en êía nesto
sangigas êiu kunul' je grunta besto.
Per sorêo de virino povas viro
farigi pork' aü dio, sklavo aü estro.
AHILLEOS EN LA SUBMONDO
«Ho luma Odiseo - sonis vorto
Ahilla - nur ne laüdon pri Ia morto.
Prefere de malriêulo fosi kampon,
01 princi super mortintar' sen forte».
LA SIRENOJ
En Ia fragila êípo li navígas,
lin ênuroj al Ia masto âírrne ligas,
dum kant' absorbe sorêa sonorante
sopiras kaj eterne sopirigas.
KALYPSO
Diín' belbukla flegis kaj karesis
kaj nutris lín kaj amis kaj promesis
en êía sín' senmorton eterne junan.
Sopiro je I' homvivo superpezís.
NAOSIKAA
Freâmova, longremila êipo fajaka
ekportas lin al lia hejmo Ithaka.
Vírgíno staras borde kaj Ia manon
al brusto premas pro doloro ataka.
162
PENELOPE
Sur alta sego sidas Ia Fidela,
maldorrnas nokte por maltekso âtela
kaj super ronka grego de svatíganto]
rígardas al Ia malproksimo stela.
AR~OS
Sur sterko kuêas en angulo korta
la olda hundo pedika kaj senforta.
Post jardudeko Ia mastron gi ekvidas,
de l' peno svingi Ia voston falas morta.
LA VENKO
En mort' Ia uzurpaj svatigantoj dronis,
brakurne Penelope lin rekonis,
Athena donis inter vengo-revengo
Ia pacon. êu feliêon al li si donis?
LA lAST A VOJA~O
La hejmtrankvilo estis tro malvasta.
Kun haroj gríza] sed kun forto elasta
ekvojis Odiseo por navígí
gis bordo êasta aü rornpígo masta.
163
 Orfeo
Orfeo, kun magia korkonkero
kantante, sorêas birdojn en aero,
ellogas sovagbestojn el Ia groto]
kaj fiâojn ella akvo de rivero.
La dura roko kaj Ia arbo dika
movigas je Ia kanta rav' místíka,
sed li Ia plej kormovajn kantojn kantas
alia amata nimfo Eüridíka.
Astreo persekutas Eürídíkan,
kaj si en denson vepran kaj urtikan
rifugas kure de Ia am-altrudo
kaj paâas SUl' serpenton venenpikan.
La dolêa nirnfo mortas! De I' lamentoj
de Ia kantisto plene larmas ventoj,
Ia nimfoj kune kantas monte-vale,
kaj kortuâígas êiuj elemento].
La malespere plendaj melodioj
kaptas Ia koron de I' Olimpa] dioj.
Ili mesagas. ke li rajtas provi
âin savi el Ia land' sen sunradioj.
164
Orfeon pele pelas Ia sopiro,
li tuj ekvojas vojon de subíro,
reportí âin tra I' pordo senelira
per Ia potenco sorêa de Ia liro.
Kie neniam ora lum' brilegas,
ai Ia kantist' Kerbero bare blekas.
Sed kantas li. Alrampas lin Ia monstro,
píedojn liajn per tri langoj lekas.
Sub rav' Ia Iksiona rad' ne kuras,
Sizif' ne rulas rokon, ne torturas
soif Tantalon, larmas vengdiino]:
Ia sombra mondo pioras kaj plezuras,
Jarn feas fande liro de Orfeo
êe I' nigra trono, kie vanas veo.
Sur Ia palpebro de Ia reg' rígora,
jen, larma perlo tremas: Ia trofeo.
Plutono juge sian sceptron levas:
«Vi emociis rnin, vi rericevas
vian amatan. Iru, si vin sekvos.
Sen rerígard' vi suprenírí devasl»
Tra Ia tenebroj, kie ombroj Iogas,
li iras for. Sed post li peto voêas:
«Ho turnu vin! .êu vi ne alrigardas?
Ve, êu vi min ne amas?» Si ríproêasl
Orfeo, ekscitita kaj palvanga,
fandlgas de I' lamento dolêalanga,
'65
haltas, baraktas - turnas Ia vízagon.
SUl' voj' lontane dronas ombro blanka ...
Ka] ve, li el Ia imperi' subtera
revenas sola, sola, senespera
kaj vagas tra dezertoj longe, longe
kun Ia anim ' dezerta kaj austera.
Poste, por fugi de Ia propra triste,
ekvojas li aI aventura disto
kun Ia herooj de Ia âipo Argo,
helpante tiujn kiel sorêkantisto.
Kiam kantloge Ia Sirenoj verias,
neniun Ia sopír' abismen trenas,
êar en Ia êipo kantas li, Orfeo,
kaj Ia âípanojn kante pli katenas.
Li homojn, bírdo]n, sovagbesto]n êarmas,
sed êiu ton sur lia liro larmas,
li vivas sole por funebro sia,
virina sino vane por li varmas.
Renkontas foje lin diboêtaêmento
de trakaj bakhantíno]. Post amtento,
êi tiuj, furíoze pro I' rifuzo,
diskarnas Iin per unge kaj per dento.
La Muzoj enterigas Ia kruele
dispecigitan korpon. La fabele
sonora, êiosorêa lír' Orfea
inter Ia steloj brilas nun êiele.

La drakon, Ia gardanton de I' orlano,

li povas endormigi per arkano
de volvaj vortoj. Tiel Ia trezoron
Jazon' atingas per trongajna mano.

Post multaj aventuroj kaj klopcdo,

Ia Argo reveturas ai Ia rodo,
kaj Ia ple] peza êargo sur gi estas
Ia tristo de I' sorêmajstro de Ia odo.

La dura roko kaj Ia arbo dika

movlgas per Ia sorêa kaj unika
muziko elegia, funebranta
pri Ia perdita nimfo Eüridíka.

166 167
 Niobe Leto-geídoj, Ia gefrata paro
Apollo, Artemis, pro Ia komparo
blasfema ekkoleris furioze,
decídís vengi sin per sanga faro.

Aperis tiu paro kruelmana,

per arko celis al Ia grup' infana.
Veis, petegis, pregis nun Niobe,
sed tio estis tarda jam kaj vana.
Apollo, Artemis, Ia par' gefrata
humíle devas esti adorata, L' infanojn si, kun sag' en ties koro,
arogon de mortema] ne toleras vice forfali vidis en angoro
kaj punas per rigoro senkompata. paralizanta, gis si rigldlgis
marmorstatuo de patrindoloro.
Niobe, Ia Tantalinid' flera,
estis patrin' fekunda kaj tenera,
si ses filinojn kaj ses filojn naskis
kaj vartis kun zorgerno sinofera.

Belege floris tiuj dekduope,

plezuris Ia animo de Niobe
kaj de Ia edz', liristo Amfiono,
filo de I' granda Zeüs kaj Antiope.

Niobe, en orgojla vant' fatala

(ne vane estis si filín' Tantala),
pri sia patrineco fanfaronis,
neniun taksis ai si eê egala.

Si diris eê, ke ai Ia sankta Leto

konkuri kun si estus vana veto,
êar ties gloro celebra ta estas
apud Ia êia nur bagateleto.

168 169

Sollo, 12
 , Endymion La rava knabo en Ia ombra groto
en dolêa songo dormas sub h'ipnoto.
En sombra] noktoj lin vizitas Luna
por, ve, senreciproka amdorloto.

Apud Miletos, sub Ia Latmos-rnonto,

se l' luno êvebas super horizonto,
el babilema buêo de paêtísto]
flustrate sonas Ia fabelrakonto:

Li tie iam paâtís Ia êafaron

junul' belega, Endymíon. La klaron
argentan ame verâis aI li Luna
pelante sian duêevalan êaron.

Lin amis Luna, arnis lin fídele,

kaj lin brakurní venis deêiele,
en ombra kaâo de sekreta groto
Ia dolêan arnon guis ili âtele.

Kaj Luna estis amatín' serena,

kaj êiu nokto de voluptoj plena,
sed longe gui amon de senmorta
por Ia rnortema estas gu' venena.

Ekvelkis Ia belega korpo juna,

ektimis ege lian perdon Luna.
Petegis si aI Zeüs kaj tiu igis
Ia knabon êtamdorme mortimuna.

170 171
 Si do ne povas sian amon diri,
Narkissos kaj Eho nur sekvi lin kaj mute amsopiri,
kaj mute sin proponi braketende
aI iu ne degnanta êin deziri.

Nur kiam aI si Narkissos parolas:

<da morti pli 01 kisi vin mi velas»,
si diras arde Ia kaptitajn vortojn
eê trí-kvar fojojn: «Kísí vin mi velas».

Narkisson amas Eho, nimfo êarma, Narkissos mokridegas, si rífugas,

sed vane, restas aI si tre malvarma vizago âia de hontbrulo rugas,
tiu junul' orhara, lilisvelta, tamen si sekvas lin demalproksime,
nektarolipa, am brozíokarna. dum fortojn el si amsopír' elsuêas.

La povra Eho estas malbenita, Narkissos, Ia orhara, floroêarma,

êar kiam Hera, Ia jaluzekscita, nektarolipa, ambroziokarna
volis surprízi kun nimfet' Ia edzon, orgojle vivas por si mem kaj restas
haltigis Eho êin, babili sprita. aI êíu tiel same mokmalvarma.

Ka] dum si gaje kaj amuze klaêis Sed foje iu, kies sindonemon
kaj êia sprit' aI Hera tie! plaêis, li ridis, petas ai li anatemon:
eskapi havis tempon Ia gekulpaj, «Ho dioj, se êi knab' neniun amas,
kaj Ia adulton Hera ne malkaêís, li amu do freneze sian memon!»

Plurfoje jam prosperis tia ruzo, Narkisson êi amdamno tuj ponardas,

sed fine gin malkovris Ia jaluzo, li gis frenezo por si mem ekardas,
kaj êin malbenis Hera: «Lango sprita, kaj tutajn tagojn sidas apud fonto,
mutígu, krom por vortresona uzol» en Ia spegulo akva sin rigardas.

Lín pele pelas Ia sopiro vipa

De tiam Eho êiam nur ripetas,
ai Ia vízago rava, purpurlipa,
kaj êies ajn parolon si rejetas,
kies okuloj samsopire brulas
kaj siajn pensojn, siajn sentojn nur per
de Ia sarna pasio amdisipa.
prunteprenitaj vortoj interpretas.
173
172
Sed kiam lin Ia kissoifo pusas
nerezisteble jam, kaj li ekkuêas
por kisi tiun busburgonon rozan,
nur friskan akvon liaj lipoj tusas.
De tiu flam' senintermite flagra,
de Ia sopir', de ties mordo akra
li farígadas pli kaj pli langvora,
pli kaj pli febla, preskaü ombre magra.
li febras tage-nokte de konsumaj
deziroj gis sombríg' de I' êiellumaj
okuloj, díssolvíg' de I' rava korpo.
Postrestas el li floroj dolêparfuma].
«Kíe Narkissos?» - krias nun driado
venanta aI Ia fonto sur Ia pado.
«Narkíssos!» Poste, de direktoj êiuj
- «Narkissosl» - sonas serêe Ia kriado.
«Narkissos» - veas longe nefineble:
Ia povra Eho krias arnfunebre.
«Narkissos» - plorsingulte si lamentas.
«Narkíssosl» - laste si suspiras feble.
Ka] kun êí lasta gemo malespera
elêerpas sin Ia estajet' tenera,
disaerigas - restas nur Ia voêo,
eternigita de I' malben' de Hera.
Se ion krias vi en Ia aeron
kaj via VOlt' reverias en I' orelon,
memoru pri Ia povra Eho kaj pri
Ovido, kiu kantis êi fabelon.
174
Eos kaj Tithono
Aürordiino, Eos Ia rozfingra,
kiun salutas fajfo merla-fringa,
aspektas êastnaiva êarrn', sed brulas
de amdezír' eterne senestinga.
Si edzinlgís en êielvastejo,
naskigís aI si de títan' Astreo
Ia Aürorstelo kaj Ia ventoj kvar:
Zefiro, Eüro, Notho kaj Boreo.
Si devus seriozi, panjo virta,
sed sub Ia sajn' de senkulpeco mirta
kiel fresvanga virga knabineto,
si êasas amojn kun facilo flirta.
êasistojn, kiuj eliradas frue,
si ofte en arbar' rigardas gue,
kaj ilin tentas, vírgulínvlzaga
lascívulín', delekti sin gedue.
Tiel okazis bono kaj malbono
aI I<lito, aI Kefal', aI Oriono
kaj ankaü aI aliaj, sed mi nún
rakontos nur Ia kazon de Tithono.
175
Li estis knabo inda je adoro, Sed kie ní deIasis? Jes! La amo
bela kiel statuo de marmoro, de Eos estis nun de daüra fiamo,
kiu mirakle movas sin por vivi kaj si deziris tiun brakumindan
elaste, freâe, prete je amoro. virkorpon gardi aI' si por êiamo.

La amosperta virgulinaspekta Si turnis sin per prego petegvorta

Eos, admire pri r belec' perfekta, aI Zeüs, ke tlu faru lin senmorta.
ridetis al li rave, kaj deloge Kaj Zeüs plenumis tion. Si jubilis
lin kaptis per Ia reto rozoplekta. pri Ia donaco, ve malâancoporta.

Si lin kuntrenís en Etiopion, Car vívís ja Títhon' en mort-imuno,

kaj ili suêis kíel Ia opion sed si ne petis pri I' eterna juno,
Ia sorêfluidon, kiu trankvilígas kaj si konsciis tion nur vidante
Ia ame febrajn buâon kaj tempion. harbukIon blankan inter lia bruno.

Kaj êia amo nun ne efemeris, . Komencis velki, kíun si adoris!

si daüre flamis, ardis kaj teneris, Kíel de tio Eos ekhororis!
kaj ankaü frukton donis tiu amo: Si iris tuj ai Zeüs por aüdienco
Memnonon Ia feliêa par' generis. kaj tie prege kaj petege ploris.

Vi certe scias, ke Memnono estos Sed Zeüs rifuzis sino Cu el kapríco?'

rajdist' heroa, kiun Trojo festos, Neniu scias. EbIe 'pro malico
êar inter Ia trojanoj kaj Ia grekoj de Hera, kíu kontraü amdelico
per bel' nekomparebla li majestos, nelega índígnegís «el ofico»?

kaj ke r [unul' de tia belo brila Aü Artemis, Ia vírgulin' fiera,

mortos falante per Ia lanc' Ahíla, deziris tieI? Ja si, sentoIera,
kaj ke de tiam ploros Eos roson jam sagis Orionon, skandalite,
funebrolarme pro Ia morto fila, ke Eos miksas sin kun viro tera.

kaj ke si inter multaj larmofluoj Egale jam. Tithono rnaljunígís,

Ia monumenton de r Memnon-statuoj pli kaj pli bIankis, pli kaj pli malriêís
starigos, kiuj, êe alveno âía, lia hararo, Ia vízagon aI li
eksonoretos per misteraj bruoj. trasuIkis faltoj. Eos malfeliêis.

176 177
Lia] vangrozoj jam veIkinte palis, Heraklo
poiom aI li dent' post dent' elfalis,
Ia spino iam sveIta igis kurba,
I' okuIojn mukajn katarakt' vualis.

Jam eê malgranda movo Iin elêerpís,

li povis mangí nur, se iu helpis,
li igis nura haüt- kaj ostamaso,
eê ne parolis plu, nur grince jelpis.
Nemeojn kaj StimfaIojn senobstakla
Fine êi homrestajon, de senilo trapasis homo - êajne jam mirakla
amorfan kaj gemantan sen utílo, per naturrego. Sed Ia monstron en li
êi tiun aêan ajon vegetantan mortbati, kie estas klab' Herakla?
Ia dioj eI kompato êangís grilo.

Kaj Eos? LU si do farígls virta?

Ho ne! Sub âajn' de senkulpeco mirta
kiel fresvanga virga knabineto
si êasis amojn kun facilo flirta.

LU si eê nun per sorêaj koragitoj

Iudadas ame kun Ia deIogitoj?
Neniu tion scias kaj registras.
Oni ne havas tempon. Mutas mitoj.

178 179
o
cG
-<
F-
Z
W-T
>
-Z

Mi lsnte, iom triste inventaras,
kiel êe ia transdono de ofico.
Kio do en ia akto;? Sortkaprico.
Tristoi. Momento; kiu; rave raras.
Frenez' de emoi, kiu; dolêamaras.
llmika varma man'. Muzikdelico.
Frandata doiêo. Gustumata spico.
Piekto de versoi, kiu; kiinge klaras.
Lermoi, en kiu; noktosolo; dronis.
Regno] de revoi, kiu;n libro] donis.
Korvundo-uindsi voôoi uerssoncrei.
Kei kion Ia krepuska ag' preparas:
Promenoi Ianta; en eütuno] ora;.
Pacif kun milda mort', Mi inventaras.
La taplso
Min, knabon, ofte portis tapiso, Ia mirakla,
kiun buntbrila brodis mia infan-imago.
Mi sursídígís kiel misterpotenca mago,
ka], huê, mí flugís, f1ugis kiel per êvebo agIa.
Mi flugis, fabelregnojn atingis, senobstakla.
Direkton aI mi donís pafita dezir-sago.
Per mia glav' el alto aI trezorgarda drako
rní tranêis Ia sep kapojn en batalscen' spektakla.
Ho, dolêdeliraj flugoj de r jaroj adoleskaj,
fantaziajoj febraj de korp' kaj menso kreskaj,
kiajn abismojn falis tiu vertíg' aüdaca!
El fatrasej' de r koro mi tiras vin, tapiâo,
êifono franga, falva, kaj sursidigas, laca,
ke mi Ia flugon laste provu, fola dervíâo.
183
 .. La spegulo
Sur stratoj or-aütuna] tra vigIa svarrn' de homoj
mi vagas nostalgíe, sencele, kun revemo
en Ia kvartalo, kíe mia malnova memo,
Ia knabo pale blonda logis en oldaj domoj.
Dum hela tag' min hantas revenaj tombfantomoj,
Ia sojlojn tre konatajn repaâas mi kun tremo,
kaj tordas mian koron trista, sufoka premo:
Ia homojn mi ne konas, forgesis min Ia êtono].
AI Ia river' mi iras provi, êu pli kompata.
Knabkorpon mian nage gi muldís, míld-ondbata.
Hezite mí klínigas super Ia ondspegulo,
sopirserêante kelkajn el miaj trajtoj knabaj.
Ve, Ia spegul' redonas vizagon de fremdulo,
l' iaman bildon prenis ondoj kaj jaroj rabaj.
184
Solto, 13
La mistera insulo
De mia knablegaJo titol' kaj tem' gi estis,
insulo nekonata meze de I' Pacífíko.
Gi daüre ekradikis en mia infanpsiko,
gin mia fantazio per lula] revoj vestis.
En mia kor' mil voêoj de I' ocean' orkestris,
mi estis pasagero de ora songnavigo,
en fean rodon trafís mia tríumfa brigo,
kaj min bluverdaj bordoj per milda brak' arestis.
Disfluis Ia knabsongo]. Sed tamen Ia insulo
plu svebís logpromese en revoj de I' junulo,
kaj gi tra tempo] pasaj ne êesís pale pornpí,
dum lante mian koron kovris glací' austera.
Gin dinamit' de l' amo ne povus jam trarompi,
sed gin tralumas brilo de Ia Insul' Mistera.
185
 La gardeno La lago

Mia soleco estas florgardenet' izola, Enlulas min krepusko, Ia intimsorêa mago,
kie melankolias aütunvespera suno, en duba duonlumo misteraj bildoj kreskas,
kie Ia tempo haltis, eterne estas nuno, kaj forflugintaj revoj mírinde realeskas:
êielon gapas meze tremolo triste sola. jen mia infanmondo, longe droninta lago.

Stonbenko sub gi staras inter herbaro mola. Mi vagas tra I' senvojo de gia bordzigzago,
Flamvesta rozo tie ne pompas per parfumo, Ia regíonon ravan silento blua kaskas,
klínígas nur lilioj humile en ventzumo, Ia akvoj kaj Ia bordo] je êiu paêo naskas
karesas friska blanko de krizantem' konsola. feajojn ekzotikajn de fola knab-írnago.

Mi sidas sur Ia benko medite, pensodrone, Sed el densíga] ombroj jam kreskas Ia tenebroj,
senmovas miaj membroj, Ia kor' rigidas âtone, el kiu], ve, embuskas Angoroj, strabaj Febroj,
torporas miaj sensoj draste tus@ timaj. Ia akvo sombre pIa Lidas de subitventaj sturmoj.

Sed lula song' min levas per balancado lanta Kaj aI Ia knab' dentklaka el fundo de I' obskuro
kaj dum per sorêa reto min ligas revoj rimaj, aperas inter tondroj, êe akra lurn' de fulmoj,
preter mi eksprestrajne kuras Ia vív' tondranta. per nigre êvelaj toloj velante, Ia Teruro.

186 187

Aventuroj
Knabfantazion mian Verne-romanoj regis,
riêaj je aventuroj SUl' tero kaj SUl' maro,
min bakis forn' de pampo], logis polus-koêrnaro.
dum en Ia lit' Ia libron gis noktomez' mi legis.
En mia] [unul-jaro] kun nigra fiam' brulegís
Ia fajraj aventuroj de l' arda amgangalo,
poste ai nega supro, ai mildsilenta vaio,
ai aventuroj blankaj de l' Bel' ml min rílegls.
Kun kapo griziganta, sur trista vo]' pílgrima
de remernor' mi vagas, kaj sur Ia fund' anima
renkontas mi krakantajn aventuro-skeletojn,
dum staras embuskante en kasa angul' de l' korpo
kaj jam por [et' preparas siajn tenebrajn retojn,
ai aventuro lasta kuntreni min, Ia Morto.
188
La kvindektria jaro
Jarn êíu plua tago alportas pluajn plendojn:
artrit' ernbuska rongas en mia povra brako,
pounu min forlasas Ia malfidela] dentoj,
nur helpe de tablojdoj digestas Ia stomako.
Jam Ia kolorojn kasas grizo seninteresa,
torporo plumba rampas tra êiuj mia] fibroj,
for Ia femonda juno de amo flamkaresa,
lacígas min Ia homoj, lacígas min Ia libroj.
La koro kaj piedoj Ia âtupcjn grimpas pene,
dlsipis sian blondon kaj denson Ia hararo,
min tedas rekomenci Ia vivon frumatene,
per sia pez' min premas Ia kvindektria jaro.
*
Tamen, min rekonkeras Ia milfaceta vivo
per varmo de okulo], per lula pas' de gambo],
per sono de orkestroj, senmorta belsoífo,
silenta sorêa solo de Ia vesperaj karnpoj,
Mi streêas miajn mernbrojn, Ia Iacon foroscedas,
de Ia artikoj marêe frotigas for Ia rusto,
189
Ia abomena gusto de I' vivotedo cedas Dimanêo
al dolêo de vinberoj, al dolêo de krepusko.

Tra mia tuta esto kun tikla tril' inundas

ia senfine fajna, facila sunoklaro,
obstinaj jubiletoj en mia kor' âaümpuntas,
ankoraü naskas belojn Ia kvindektria jaro.

Sur montdeklív' mí kuâas sur freãa herb' tenera,

kun membroj disjetitaj en hejmneglekta pozo,
super Ia tuta vaIo flugpendas festripozo,
silento regas êion, jam preskaü eê netera.

En miaj pulso] vibras ia fácil' etera,

tra Ia soifaj poroj sorbigas êielroso,
surkorpe, al mi âajnas, tuj germos silka sproso,
Ia koro ie supre âvebas, balon' legera.

Mi kvazaü ne surtere, sed en Ia kosmo kuêas,

miaj pendantaj manoj al galaksioj tuãas,
en I' universon svenas aparta mia memo.

SUl' brila steltapíso tra l' Infinit' senferma

min tenas per intima, milde volupta premo
en siaj festaj bra~oj ia dímanê' eterna.

190 191
 Konfidenco
Mi tajpas miajn versojn en êambro de amíko.
Scívole sed síngarde papago Karêjo venas,
Ia tablon êirkaüiras, tre seriozmienas,
eksperto gi aspektas, sperta pri mekaniko.
Mi sovas mian manon embuske. Tu] paniko
prabirda gin ekkaptas, forflugas gi, blasfemas
kun kora indignigo. Sed longe gi ne emas
grumbli kaj jam sídlgas SUl' mia jakmaniko.
Soneton jam skribitan laütlegas mi deklame,
metalbuton-okuloj min fiksas preskaü ame,
kaj dum Ia ritmo tajdas, sonoras verskadenco,
en ia praparfuma, prahistoria flírto,
en anim-intersanga, babila konfídenco
sajnas sin ekkompreni Ia homo kaj Ia birdo.
192
Aügustíína f1agro
Surprizis nin Ia amo en tiu hor' beata,
kiam ni kune sidis SUl' benko apud lago.
Ne kredis mil ke mia funebra kor' tegata
de memorkrustoj povas pikigi per amsago.
Atente vi aüskultis, kun kapo flankenfleksa,
kion mi aI vi klaêis parade, sei-ostente,
sed poiome, kara, vi faris mín perpleksa
per Ia proksimo sorêa, altira tíel tente.
Subite ekdoloris en mia korprofundo
tiu amare dolêa, magie aromata,
delonge ne sentata doI oro de amvundo,
kiun sanige vindas nur brakoj de I' amata.
Mi sentis, ke vi same vundígís, adorinda,
el okulnebuleto, voêvibro mi eksentis,
kaj des pli brulis tiu doloro dolorinda.
Magneto angelkamal Mi amis - kaj silentis.
Vertíge mi sopiris je Ia humida varmo
de via buê' kaj lango. Premigis mia gorgo.
Per fea reto tiris min al si via êarmo.
Mi amis kaj silentis, rezistis aI Ia sorêo.
193
Car tra I' aer' aügusta blovis ai:ítunherolde
venteto freâospíra kaj flustris aI mi friske:
- Trankvilon he, stultulol Cu frenezumi olde?
En fajron salti estus ja por vi ambaü riske.
Ho kara! Tra l' obskuro sunis viaj okuloj,
sed aI sorner' kaduka embuskas Ia aütuno,
domage pri Ia tarde flamíga] korobruloj,
adíaü, primavera feaj' de via juno!
Kaj tamen reatakis sopir' de febra bolo
prirabi viajn lipojn en kiso tristogusta,
por gin resenti êiam je lasta vivkonsolo ...
Ve, kiel tordas koron friskventa fín' aügustal
194
•..
AI Henri Vatré
La Belo nin ekzaltis, Ia bunta, mílnuanca,
tempe de l' karmemora Literatura Mondo.
Niajn printempajn korojn aI lirIa versofonto
de majstra voê' kondukis fortuno favorêanca.
Kun kía ard' aüdaca, entuziasmo tranca
ni jetis nín por tranêi tra Ia vortica ondo
de I' ocean' Bodlera, tabua aI Ia sondo,
kaptí por Esperanto Ia perlojn de Ia franca.
Kíam do estis tio? Ho, pasis jardudeko!
Min trafis viaj verto] kiel orvoêa eho
el Ia fabelpaseo. Amiko! Jam aütuno
sur nia sojlo estas lantpaâe aperanta,
sed nían korgardenon en nevelkema juno
parfumu Ia rozujo de I' verso Esperantal
195
 AI Hilda Dresen
Ho amikino pli-ol-kvaroncentjara, Hilda,
svarmegon da memoroj vekis via letero:
vibrigis emocion en êiu mia ero,
ke alradiis via vízago klarabilda.
La vortoj mín karesis per tuso silke milda,
gislarme mi moligis de via kortenero,
via nelacigebla fervoro pri I' Afero,
kiun vi ame gardas per via êirmo êilda.
Kiom da jaroj pasis, ke vian skribon laste
mi vidis! Peza mano de I' temp' min signís draste.
«Magra blondul'l» Jam kie Ia blondo kaj Ia magro?
Sed dolêasone flutas muzíko de I' iamo.
Ja ofte Ia trinkajo de l' viv' estis vinagre,
sed ora vín' albrilas: amika nia amo.
196
AI Brian-Price Heywood
Arnik' nerenkontita pro Ia destin' avara,
Ia sentojn kaj Ia pensojn ni plektís nur letere,
pri kuna somerurno fumígís for hímere
Ia dorlotata plano. Nur kelka verso rara
traêvebas Ia memoron kiel restajo kara.
Kelkfoje, en silento de mia sol', vespere,
êi versoj aI mi voêas junarde kaj fiere,
poste mutige dronas en Ia neni' amara.
Amiko! Vian korpon dissolvas salaj ondo],
atingi gin ne povas miraklofaraj sondoj,
do, ke el viaj vortoj vin mern mí rekolektu,
mi strebas nun, hantate de morna marspegulo ...
Sed vin reteni povas nenia «Resurektul»,
mi vane ai vi kaptas tra l' denslga nebulo.
197
 Inter rozoj Vespera sopiro

Ni revas inter rozoj, kiu] lulate sveltas, Mia doloro kantas kíel tremanta fluto,
nin kasas Ia insulo per arkanornbra] frondoj, super aleo popla pendas silent' krepuska,
Ia ombro] nin delogas, Ia sago nin avertas, Ia sinka sun' repafas per rufa sagoâuto,
Ia koroj ínterflustras per ultravortaj ondoj. post arboj kaj arbustoj kaslgas ornbr' embuska.

Nin kaâas Ia insulo per arkanombraj frondoj. Super aleo popla pendas sílent' krepuska,
Ho, tiu vento varma, karesa, flormiela! sonoras Ia paseo en koro mia orfa,
La koroj ínterflustras per ultravortaj ondoj, post arboj kaj arbustoj kaâígas ornbr embuska,
katenon de skrupuloj rompadas arn' ribela. venene min penetras tristo de nokt amorfa.

Per tiu vento varma, karesa, flormiela Sonoras Ia paseo en koro mia orfa,
pri kisoj flustras flate Ia nokt' parfumebria, malsat je via karno min voras kiel drako,
katenon de skrupuloj frakasis am' ribela, venene mín penetras tristo de nokt' amorfa,
en niaj vejnoj fluas volupto fiam magia. sufokas remem oro per polpa ôírkaübrako,

Pri niaj kisoj flustras Ia nokt' parfumebria, Malsat' je via karno min voras kiel drako,
en mar' de plenumigo du amriveroj deltas, sopir de I' brula korpo reveas kun akuto,
super ni êíelvolbo, nigra, sed stelrnagía, sufokas rernemoro per polpa êirkaübrako,
ah, mortí inter rozoj, kiu] lulate sveltas. doloro mia kantas, kíel tremanta f1uto.

198 199
 Petunio La transdanubaj montoj

Sub mia fenestreto arbeto petunia En dorm ' tagmeza dronas Ia transdanubaj montoj,
per siaj êielbluaj petaloj pale pompas, Ia bluo de I' êielo brilas kíel safiro,
parfumon dissendante tra Ia vesper' junia, senmove, mute kuêas Ia dormetantaj frondoj,
dum Ia krepusko sian hararon brunan kombas. rípozas nun Ia zorgoj, silentas Ia deziro.

La milde êielbluaj petaloj pale pompas, La bluo de l' êielo brilas kiel safiro,
en kampoj trajnobruo formortas, klaketanta, korvundojn per kuraca mielo tegas tempo,
vesperkrepusko sian hararon brunan kombas, ripozas nun Ia zorgoj, silentas Ia deziro,
flutetas voê' de griloj, melankolio kanta. Ia fajro de Ia tentoj friskigis je kontemplo.

En kampoj trajnobruo formortas, klaketanta ... Korvundojn per kuraca mieIo tegas tempo,
Mi kvazaü min retrovas en brakoj de l' patrino. sur rozpetaloj glitas Ia lacaj lipoj migre,
Flutetas voê' de griloj, melankolio kanta. Ia fajro de Ia tentoj frískígís je kontemplo,
«Ho mia fil'!» - mi aüdas en dolêa halucino. en mia vejn' vastiga Ia sango fluas pigre.

Mi kvazaü min retrovas en brakoj de I' patrino, SUl' rozpetaloj glitas Ia lacaj lipoj migre,
tia trankvilo regas nun en interno mia. sur fund' anima softe eklirlas tristofontoj,
«Ho mia fil'!» - mi aüdas en dolêa halucino ... en mia vejn' vastíga Ia sango fluas pigre,
Odoras subfenestre arbeto petunia. ai song: eterna vokas Ia transdanubaj montoj ...

200 201

Sollo. 14
 Pacifika triptiko
LA FLOSO
Post lego de Heyerdahl
Sur kresto de Ia ondoj nagas floso,
sur gia danca dorso ses bravuloj.
Centunu tagojn daüras êi eposo
sub sunobríl' aü inter vent-ululo],
fore de kontinentoj kaj insulo],
en vívomez de l' praa oceano,
inter Ia ludo], luktoj kaj kopulo]
de petolema delfen-akompano,
bata!' senêesa kontraü Ia satano
de I' mar': Ia sangsoifa murda sarko,
kaj ne ektremas hom', êífebla nano,
se kirlas ondojn balen-oligarko,
tra rompa ríf en golfon de atolo
atingas Ia triumfa homa volo.
202
II
MARKIZAJ INSULOJ
Post lego de Bengt Danielsson
Ho romantík' de l' maro pacifika,
alloga, fea ínsulmond' êvebanta
sur bluaj ondoj de beat' mistika,
ondsaümopunta bordo verdrubanda,
lontana rev' en foro moridoranda,
kontraü sortplagoj sorêa rífuge]o,
meze de indígena hor' gojkanta
por korovundoj certa panaceo:
Ve, tra Ia lorno de lucida kreo
sunbrilon murdas vivestinga ombro,
Ia tuta mond' de fantazia feo,
l' insulfeliê' pruvigas nur memtrompo.
Vi fore savon serêi vane provas:
krom en vi mem nenie vi gin trovas.
203

III
LA SKULPTISTOJ PASKINSULAJ
Post lego de Métrsu»
Lu el Peru o ili tien venis
per fios', êu boatrompe el Azio,
kaj ilin ai r ínsul' senarba êenis
Ia oceano. Fontis fantazio
de r fortranê(ta trib' en poezio
pri r mortaj patroj kaj en ties kulto,
ka], venki pri I' pasem' per iluzio
formeterniga, disvolvigis skulpto
de kapoj monumentaj. Post multmulto
da tempo sipoj fremdaj tien trafis
kaj per masakro de bataltumulto
Ia arton de l' skulptista gent' forglavis.
Sed staras Ia statuoj en kohorto:
obstina vor spitanta alia morto.
204
Vespero êe Ia stacidomo
La negoflokojn pelas Ia vento froste blova,
taksioj, tramoj kuras sur Ia bulvard' en subo,
Ia vitrokonstruajo de I' stacidomo nova
super Ia placo âvebas, blankfajra feo-kubo,
Meze de I' kaja svarrno kun reva pens' mi staras,
inter paroj disíga], en bril' de lum-arkado],
tra Ia vagonfenestro vizag' amata palas,
kaj lante ekrulígas Ia predorabaj radoj.
SUl' reloj ili klakas en kuro rapidiga,
kaj mia fantazio kun iIi kuras vete,
tra ponto kaj tunelo kondukas kur' vertíga,
preter Danubaj bordoj gi hastas flugimpete.
La mornan vintronokton heligas por momento
Ia palpebrumaj lumoj de Ia vagonaj larnpo],
post tratondranta trajno reregas Ia silento,
resinkas en Ia dormon Ia negkovríta] kampoj.
Kaj sentas mi alarme: sub mi Ia Tero tremas,
kurante tra Ia vakoj de Ia horora spaco,
kaj feblan lumon, varmon homkoran el si semas
ai Ia obskur' embuska dum sia fulma paso.
205
Ho vi, sublima strebo, glimbrila lumo horna, Unua duopo
êu glutos vin fatale Ia faüko de Ia foroj?
Sub sorê' indiferenta de Ia dancad' atorna,
êu vanas fosforesko de cíndrigontaj koroj?

EI songo mi resobras, Ia relo] jam trankvilas,

ripozas [am Ia kajo kun sílentíga zum o,
sed lumo] stacídoma] neâanceleble brilas,
sendante sian spiton aI siego de l' mallumo.
Sturrnis elektra êtormo tra l' posttagmezo frua,
tumultís fulmo], tondroj, sed pluvo gutis rare.
Hezite, palpe, poste pli kaj pli familiare
ni sangis vortojn kiel êe renkontíg' unua.

Mia rígard' gluigis aI via kurb' genua

kaj, dum Ia vivrakonton vi lirlis pastorale,
gi glitis volupterne, senhonte, kanibale
alsupre, plue, plue, aI loko, ve, tabua.

La sensoj luktis en mi kontraü Ia sentogerrno,

sturrnis elektra êtormo tra rni, sed en l' interno
gi tondris for, dum plu vi babílís, senrimarka,

êar tra beleco via brilante trakristalis

kaj nedireble dolêajn kolorojn dispetalis
pacíga sorê' de via animo êielarka.

206 207
 Lagborda memoro
Sur akvon jam ruligas Ia suno, pllk' purpura.
Jen mia benk' soleca, kiun nun êirkaüsvarmas
plej dolêaj rememoroj el tempo fore kura,
dum Ia vespera horo de ranoj triste psalmas.
Nun Ia êielpurpuro sangigas jam viola ...
Pri r kara, dolêa, varma mi pensas, renkontita
iam êi tie. Buse beatas kiso fola,
absorbas min vortice haütsilko kisinvita.
Kaj dum nin nokto kovras per sia âirma volbo,
en Ia mortemaj membroj eterna viv' ekstazas,
kaj dum plezurofebre Ia korpon serêas korpo,
l' anírn' soifas íon, kio neniam pasas.
Trankvilu, stulta korol Ne brulu sur stiparo
de fantazioj falsaj, falanta êindrigontel
La kara, ve, foriris, kaj dronas [ar' post jaro,
vi, kiel seka tigo vagas en vent' êi-monde.
Cíelon sornbrigantan flugil-argento strekas.
Vespera ventopuso dormajn kanojn alarmas.
LU miajn revojn fore memoroj amaj ehas?
Softíga hor' de ranoj, ho, tiel triste psalmas!
208
AI Ia sinka suno
Per rufa lum' inundas Ia êambron suno sinka,
invadas en Ia solon, kie mi svage revas,
min giaj ondoj kvazaü sur sian dorson levas,
dom', urbo fugas, 'kiel mírago sinestinga.
Diamantbrile portas min ondo lule svinga,
boato sub mi dancas, ondsaürno sub gi krevas,
kaj kontraü miaj larmo] mi pene lukti devas
en Ia dezerta vasto de muto êirkaüringa.
Dum Ia okuloj peza] rífugon ie serêas,
Ia levígantan lunon reflektas ond' argente,
kaj el krepuska foro viola bord' ernergas.
Sur gi figuro staras, radia, lumvuala,
kaj kvazaü min atendas invite, braketende,
ai êi brakurn' mi flugas sub nokt' vertige fala.
209
 La vitromuro
Mi paâas ai Ia strato tra pordo hospítala.
EI inter negmonteto] spitaj ai primavero
post varmo vitrodoma alblovas friska aero,
Ia suno palas kíel astero velkpetala
super Ia strattumulto, kies trenad' brutala
ekkaptas min kaj puâas kaj tiras ai pelpelo,
gis pro lacig' baldaüa mi devas kun anhelo
rifugi ai parketo e! tiu mars' fatala,
Nun el êi parkbordero ai tiu amaskuro
mi gapas defendate kiel tra vitromuro,
melankolíe sentas, ke neuzebligita
por vivbatal' mi estas de korp-anima trivo ...
- Ne, ne! - subitas en mi ekkrio vee spita-
Frakasu tiun muron kaj plongu en Ia vivo!
210
Vespermango
Paradas plade Ia kotlet' Viena
inter terpompecetoj brunfrititaj,
naztíklodora kaj ridetmiena.
Církaüe ringas ruge en girlando
tomatsalato iom pípra - vete
fervoras ai mi êiu salívglando.
Tranêilon, forkon mi ai Ia terpoma
garnajo proksímígas pianime,
surforke floras jam pecet' aroma.
Apenaü gi solvígas en Ia buâo,
Ia instrumentoj sturmas Ia viandon.
(Huê, hus, hel Impertinentega muêol)
Viando vicas do! Ha, kia gusto!
Sed kíu peco do pli plezurigas,
êu l' grasa, aü êi magra, aü Ia krusto?
Dum Ia variacioj de êi temo
jen, Ia tomat' rígardas riproêante:
«Cu vi do min forgesis?» Kun pentemo
211
mi prenas êi agapon acidfruktan.
Ho, min Ia pranaturo mem fascinas, Oldjapaneskoj
mi havas guon vere jam voluptan.

Sed de Ia kruêo estas nun Ia vico:

biero blonda blankaêaüme brilas,
mi sorbas lante, longe, kun delico.

Finite. Oj, sed rompo de I' abstino

dieta vin mortigos, olda knabo.
DIMANê-MA TENO
Haste tablojdon de pankreatino!
Ne tintas, eê ne
Ni sidu iom. Fine do: Ia pago.
tiktakas vekhorlogo.
La konton âika kelnerbubo skribas,
Beate en lito
ridetas liaj lipoj kiel frago.
mi pigras gis Ia deka:
mia dimanê-diboêo.
Ekstere lulas min Ia svarma ondo
de r mar' bulvarda. Mi feliêe krozas.
kiel bongusta estas vi, ho mondo! SPEKTADO

Futbalas knaboj,
kaj gapas mi êe muro.
En pens mi helpas
ãotanton piedleve ...
Ve, spasmo en femuro!

ETACO

Anhela grimpo
ai Ia tria etago.
Ho, kiam êtupojn
po du kaj tri mi saltis
en jaroj de I' etagol
212
213
 OU LUMOJ Melankoliaj kvaroj
La lamp' elektra
sur mia noktosranko
Ia Iumon jetas
aI pag' de mia libro.
ReIumas ties blanko.

PLUMONO

Frida Ia êambro.
Por Ia infanrevado - logloko de angelo],
Haste sub Ia plumono
enkokonigí! por Ia junuI - rebrilo de l' okulpar' amata,
por viro - fajrogloboj en giro akurata,
LU venos papilio
por Ia oldulo - estu konsoIa Ium', vi, steIoj.
el tiu êi kokono?

II

Ho vivavidaj versoj pri Ia soif eterna,

kien Ia jaroj sinkís, kiam vi brulis arde?
Vin kaj l' aütoron same embuskas rongo verma,
respondas aI reprovoj Ia ternp' cinika: tarde!

III

Kiel en mi junage revoj kaj sentoj krestis

ondêaüme siegantaj volbon de I' firmamento.
Post kvíetíg' de tiu tumulto vana restis
nur poezio stumpa, nur vivo en fragmento.

214 215
 La bobenoj Noktígo

Triopo rapldfingra trans vasto senmezura Rapide kreskas ombro,

kurbdorse sídas-sidas super âpinlla rado, venas vespero,
Ia blankajn harojn taüzas haosa ventblovado, falas f1ugiloj tardaj,
senlimo aloscedas per sia vak' terura. svenas espero.

Rulígas Ia bobenoj, tumigas rad' susura Sufokas tagajn bruojn

kaj falas Ia fadenoj sennombre en kaskado, sorêa sordino,
el Ia lontanaj mondoj tra mejlomiriado vualojn feajn teksas
Ia vivo ardas kiel iluminad' purpura. Ia somerfino.

Kaj kun vízago stona, sen gojo, sen êagreno, AI dormo sin preparas
senvorte ili sidas. Subite kun tondilo laca gardeno,
rnovígas man' kaj êrike sirigas tuj fadeno, ripozí volas koro,
songas êagreno.
ka] por mornent' ekmornas Ia fora purpurbrilo.
Sed Ia triop' kurbdorse nur êpinas plu persiste, AI flor-odor' miksígas
ruligas Ia bobenoj rapide kaj sinistre. nuanco velka,
supre êíel' brilnajla:
kovrilo êerka.

216 217

50110, 15
 KOMENTOJ

Fari komentojn pri si estas riske. Kelkaj diros: jen, êi tiu poetego kredas
flugi tiel alte, kien lín ne povas sekvi piedirantoj. Aliaj diros: jen, êi tiu poeteto
ne povis sin esprimi kompreneble en verso;' kaj, rekonante tion, klopodas klar-
igadi en prozo. Sed vi, kara leganto, certe komprenos, ke kompatinda poeto
volus esti komprenata senmanke. Kaj vi, kara leganto, persone, tute ne bezonas,
kornpreneble, miajn komentojn: ili estas faritaj por Ia aliaj.
Mi estas modera: entute du poemojn mi komentas. Mi signas ilian titolon
kaj, per Ia cifero, Ia pagon de Ia respektiva loko komentita.

MIA AVINO PANONIA

54 Panonio: regiono aü provinco 56 Maria Virág: Maria Floro.

de Ia antikva Romo (Pannonia),
nun nomata Transdanubio, parto de
Hungario, sed plurfoje, precipe en Ia
poezio, nomata ankaú per Ia antikva
nomo.
57 en granda mondo por mi loko ...
mi volas tie êi: citajo el Ia poemo
Proklamo de Võrõsmarty.
Rve atque vale (Iat) bonvenon kaj
adiaü.

OKCIDENTO

87 Praa Eho: La fama eho de Ia Celano pri Ia tago de Ia lasta jugo.-

Balatona duoninsulo Tihany.
88 Kruculet-infanoj: infano], el kiuj
on i varbis tutan krucarmeon en 1212;
ili parte pereis, parte kaptigis kaj
vendigis kiel sklavoj.
Dies irae, dies illa: kolertago, til!
tago: komenco de latina poemo de
Quem patronum (rogaturus, cum vix
jllstus sit securus): kiun patronon mi
petos, kiam eê Ia justulo apenaú estos
sekura? Citajo el Ia sama poemo.
Flage/anto;: sinskurgantoí: sekto de
pentofaranto], ekde Ia mezo de Ia
13a jarcento gis Ia komenco de Ia 16a

221
re- kaj reestiganta] societoj, precipe
sub Ia influo de diversaj plagoj: amas-
mizero, pesto ktp.
!akbonhomo (france Jacques Bon-
homme = Jakobo Simplanima): per
tiu êi nomo mokis Ia francaj nobeloj
siaj kampulojn, tial Ia kampul-ribelo
en Ia 15a jarcento estis nomata jac-
querie.
Povrulet' de Dio: Francisko de As-
sisi.
89 Go/iardo: mezepoka studento-
vagulo-poeto,
llbato lidam: abato de benediktana
klostro en Angers (10a jarcento); laü
latina vinkanto lin gloranta li havis
potencan kapablon drinki.
Inter arma cantant Musae (Iat):
inter armiloj kantas Muzoj.
Granda Florencano: Dante.
Navarra: Marguerite, regino de Na-
varra, redaktis rakontkolekton titoli-
tan Heptamerono.
Canterbury: temas pri Ia Rakontoj
el Canterbury de Chaucer.
90 Graeci leguntur (Iat): grekoj
estas legataj; Erasmo de Rotterdam,
Ia granda humanisto, estis ella unuaj,
kiuj tiun faris. Antaüe Ia kutima diro
estis: graeci non leguntur.
Necessità: neceseco, kiu êion eks-
kuzas. Temas pri Machiavelli,kiu ver-
kis ankaü Ia komedion Mandragoro.
Dominikan' rigora: Savonarola.
Poeto de Ia morto kaj de I' karno:
François ViI!on.
Orlando: heroo de Ia epopeo de
Ariosto.
llmadis: heroo de nefinebla kava-
Iirromano mezepoka.
222
La Tristuizsgs: Don Quijote.
91 Orfeo flandra: Orlando di Lasso
(Orlandus de Lassus).
Psstro de Meudon: Rabelais.
Civitan' de Utopio: Thomas Morus.
La franca Maro: Clément Marot;
tiel li nomis sin aludante aI Vergilius
Maro, en disputa poemo, kiun li pu-
blikigis sub Ia nomo de sia servisto.
Bartolomeo sangis: temas pri Ia
sanga nokto de Bartolomeo en 1572,
kiam Ia hugenotoj estis masakritaj en
Parizo.
92 Malherba Poetiko: Malherbe
post Ia granda florado de Ia franca
poezio en Ia 16a jarcento severigis Ia
poetikon francan kun duba utilo.
Sig/o ele oro (hisp): Ia hispana ora
jarcento.
93 I1ft/avit Deus, dissipati sunt
(lat): alblovis Dio kaj ili estis dispel-
itaj: surskribo de medalo, kiun Ia
angla regino Elizabeta farigis por Ia
memoro de Ia venko super Ia hispana
floto en 1587.
Nova Organo: Novum organurn:
naturfilozofia verko de Lord Bacon.
!llbiono: Anglio.
94 Will de sonetoj: Shakespeare.
Saskia kaj Hendrikje: Ia du virinoj
en Ia vivo de Rembrandt.
95 Blinda'bardo de Ia lumo: Milton.
C artesius cogitat, ergo est (lat).
Descartes pensas, do estas.
Sunmajesto: Ludoviko XIV, franca
rego.
La fille de Minos et de Pasiphae
(Ia filino de ... ): citajo el Fedra de
Racine.
Insul' Cithero: jona insulo, apud
kiu, laü Ia mito, naskigis Afrodita el
Ia âaürno de Ia maro.
96 Mizantrop-giganto: Swift, aü-
toro de Gul/iver.
Moll Flanders: romano de Defoe,
kiel ankaü Robinson Crusoe.
97 Pikaresk-realo: pikareska (ella
hispana pícaro = friponeto-petolulo)
estas epiteto de romano hispanori-
gina, rakontanta aventurojn de Ia
pícaro.
Des Grieux: figuro el Ia romano
Manon Lescaut de Antoine François
Prévost d'Exiles.
Ermenonville-a hom' kaj civitano:
Jean Jacques Rousseau.
Princo de /' Fernep-a turo: Voltaire.
Figaro: el Ia komedio de Beau-
marchais.
98 Sturm und Drang: malfacile
tradukebla nomo (eble: impeto kaj
impulso) de germana literatura ten-
denco en Ia 18a jarcento. é;i estigis
precipe sub Ia influo de Ia naturkulto
de J. J. Rousseau kaj postulis en Ia
Iiteraturo Ia rajtojn de Ia homa na-
turo. Laü siaj adeptoj gi estis kvazaü
Ia poezio de Ia pasioj, Ia epoko de Ia
gen io kaj originala kreoforto. é;iaj
êefaj reprezentantoj (Klinger, Müller
ktp) klopodis je hororigaj, nerveks-
citaj efektoj. La tendenco havis in-
fluon ankaü aI Ia junaj Schiller kaj
Goethe.
Markizo Posa: Iiberadora figuro
el Don Carlos de Schiller, per kiu
. parolas Ia poeto mem.
100 La ateista arkange/': Shelley.
Sir Juan: Lord Byron, aütoro de Ia
epopeo Don Juan.
223
Onegin: êefheroo de Ia versromano
de Puâkin,
Peêorin: êeffiguro de Heroo de nia
epoko de Lermontov.
Respub/ikana reg' de /' romantik':
Victor Hugo.
101 !llbigensoj: herezuloj en suda
Francio grandparte masakritaj en Ia
kornenco de Ia 13a jarcento. EI ili
por Ia «perfektuloj» estis devigaj Ia
posedajkomuneco.
Margerita kaj Dolcino: gegvidantoj
de komunisma ri belo el Ia komenco
de Ia 14a jc.; gi estas menciita ankaü
en Ia Infero de Dante: XXVIII, 55-60.
Beghardoj: anoj de komunisma se-
kto en Belgio (14a jarcento).
Lollhardoj: ribelantaj kampuloj en
Anglio (14a jarcento).
Taboranoj: Ia komunisma parto de
Ia husanoj en Cehlando (15a jarcento).
Münzer: pastro, gvidanto de kam-
pul-ribelo en Germanio (16a jarcento).
Luddistoj: maâindetruantoi-ribelul-
oj en Anglujo (1811-1816).
Teksistoj Sileziaj. Pri ilia ribelo en
Ia 40a jaroj de Ia 19a jc. temas en Ia
dramo La teksistoj de Gerhart Haupt-
mann. La «tri malbenoj» trovigas en
Ia poerno de Heine: La teksistoj.
102 Foir' de vanto: ti tolo de roma-
no de Thackeray.
Gargantuo: giganto el romano de
Rabelais.
104 Miraklojn movas mano de sa-
mano: Ríchard Wagner.
106 German' kasandras ... : Spen-
gler: Der Untergang der I1bend/andes.
Kasandri: aügurí malbonon kiel
Kassandra, Ia Troja regidino.
 ~LOSOJ

êi tie oni trovas vortojn ne registritajn en Ia SAT-vortaro kaj ties Suple-

mento (1953). Signoj: bo = Boirac-vortaro (1909); gm = Grosjean-Maupin-
vortaro, gr = Grabowski-vortaro (1910); ch = Christaller-vortaro (1923); wü =
Wüster-vortaro (1923); pg = Parnasa Gvldlibro (1931); wa = Waringhien-vortaro
(1957); pe = Pechán-vortaro (1961); z = Zamenhofa verto, lat = latine.

adoIeski (bo, wü, wa): plenkreski,
vir(in) igi.
arkano (gm, wü, wa): misterajo,
sekretajo.
asidua (pg, wa, pe): konstante hel-
popreta.
austera (gm, pg): maldorlota, mal-
intima, frosthumora.
basa (pg, wa): malalta.
brutala (gr, pg, wü): beste kruda.
cenobito: êelloganta monaho (kon-
traste ai anakoreto).
degni (pg, wa): moête, desupre
afabli.
delekti (bo, gr): plezurigi.
delico (bo, pg, wa): delikata guo,
delektigo.
desaponti (z): seniluziigi.
devori (gm, pg): mangegi.
disipi (gr, pg): mais pari.
dista (pg): malproksima.
dokta (gm, pg, wa): klerega, multe-
scia.
drola (pg, wa): strange, kornike
gajiga.
enorma [ch, pg, wa): eksternorme
granda.
estieI: identiga kiel.
{alva (pg): helflava, senkolora.
{antasta (ch , pg, wa): fantaziega,
mirinde eksterkutima.
{atraso (pg, wa): aêajaro.
rola (pg): frenezeta.
{ragila (wa): rornpigema.
{riska (wa): malvarmeta.
genus irritabile vatum (lat): horn-
speco íncitígerna de poetoj.
giri [ch, pg, wa): ronde turnigi.
hanti: (wa): fantomi.
hobio: pasia diletantado.
kosmaro (pg, pe): malbona, prema,
inkuba songo.
kredenci (pg, pe): pormeti (trink-
ajon).
langvora (gm, pg, wa, pe): korpe-
anime malstreôiginta.

225
 lasciva (pg, wa, pe): voluptema, saudado (pg): dolêdolora bedaüro.
ENHAVO
amoravida. sinistra (pg, wa, pe): misaügura.
lirli (wa, pe): agrable plaüdeti (ekz-e skolasto (Sturmer): klerulo.
rivereto). softa (pg, wa, pe): mallaüta,
lontana (wa, pe): malproksima. sombra (wa, pe): malhela,
loza (wa, pe): malstrikta, senstreêa. stasimono: en Ia grekaj tragedioj
mago (wa, pe): magiisto. kanto kantata de Ia horo staranta
melomago: melodiomagiisto. arnbaüflanke de Ia orkestro, tiel ke
mizogino (wa): virinmalamanto. unu duono respondas «antistrofe» al
obscena (gm, wa, pe): pudorindign- Ia alia (Gregor). llntaúparo[o de K. KALOCSA Y 7
íga, krude malêasta. stop! (bo, pg, wa, pe): halt! [Dediêo]
omnia mea mecum porto (lat): êion svaga (wa, pe): malprecíza, malfa- 15
mian mi portas kun mi. cile difinebla.
peripetioj: nevolaj aventuroj. soti (pe): piedfrape direkti Ia pilkon
planêo: lignotabulo. aI Ia golejo. SOIFO
plumono (pe): plumoâtopita kovro- sriki (pe]: krii akravoêe, tranêe, pre-
kusenego. cipe el timigo. Sai{' de l' vivo ka; de ties dono; 18
prizono (pg, wa, pe): malliberejo. tenebro (pg, wa, pe): malluma]o.
primavera (pg, pe): printempo. torpori (grn, pg, wa, pe): sensentigi,
puntilio (pg): honorskrupulo. sentobtuzlg! (ekz-e membro pro ner- FRUAJ VERSOJ
resurekti (pg, wa): relevigi, revivigi. vopremo).
rojo (wa, pe): eta rivereto. trepidi (grn, pg, pe): tremegi. êi tie {rua; verso; hantas 20
rongi (wa, pe): mordeti. unkti (gr, pg, pe): sanktolei, sankte Post dek jaroj 21
ronroni (pg, pe): kate karesmur- âmiri. AI moderna knabo
muri.
22
vil/o (z): somerdometo. La lumgardanto
rumoro (gom, pg, wa, pe): voêbruo vori (wa, pe): mangi, se paroli pri
25
Momentfoto 27
de homoj. bestoj, mangegaêi.
Triopa trista gard' 28
Tombeja krepusko 30
Adiaüo 33
Balkona vespero 34
Febro 35
Matena humoro 37
Marta renkonto 39
Vespera sonorilo 40
L' aütuna vento 41
Aüskultado 42
Japaneskaj fotoj 44

226 227
 NEK VERSO NEK PROZO
Oriento 108
48 Sudo 110
Nek verso nek prezo Nordo
49 113
Krepusko en Ia urbo
51 Esperanto 116
La leteroj de panjo
54 La unua de Majo 119
Mia avino Panonia
58 Aventurromano 121
Pasko êe Ia ruinoj de Visegrád
61 Helmi Dresen 123
Post dimanêa pluvego
63 Portreto 124
Mia lito
64 Infanoj en Ia hospitalo 126
Belo En hospital-fenestro
65 128
Larmoj [-' Frua mateno, posttagmeze
68 130
La kanto de Harono
Siringo-florado 131
Mozart inter Ia arboj 132
IN MEMORIAM TUAM La torêo
I
134
72
Dudek kvin jarojn densa nebulo êiogluta
73
Liberigo TRIRIMOJ
74
Sekreto
75 [Dediêo] 136
Tera sopiro
Transtera sopiro
76 êi poemetoj, kvazaú nur etudaj 136
77 Tra Ia tago 137
Lasta renkonto
78 Profanaj gracoj 140
Lumo]
79 Suspiroj 142
Veninta posto
80 Momentfotoj 144
Returna posto
81 Kosmo 146
La bildo
82 Antikvaj amatoj 150
Mangtgts vi kolombojn ...
83
Krepusko
Aütuna sunradio
84 , Tri hungaroj
Verda Helikono
152
153

HAUTSANCO
HELLADO
86
Kiel printempe la serpento
Okcidento
87 I Vian multinsulan maron uidi neniam al mi eblis
"Avêp« EVVÉ1Cill 1CoÀ.lrrpo1Cov
160
161
228
229
Orfeo 164 ""'~~.
',;.,·~~perm~ngo
211
Niobe 168 Oldjapaneskoj
I
213
Endymion 170 Melankoliaj kvaroj 215
Narkissos kaj Eho 172 La bobenoj 216
Eos kaj Tithono 175 Noktígo
217
Heraklo 179
TABELOJ
INVENTARa
Komentoj 221
-
Mi [ante, iam triste inventaras
La tapíso
La spegulo
La mistera insulo
182
183
184
t Glosoj
Enhavo
225
227
185
La gardeno 186
La lago 187
Aventuroj 188
La kvindektria jaro 189
Dimanêo 191
Konfidenco 192
Aügustfina flagro 193
AI Henri Vatré 195
AI Hilda Dresen 196
AI Brian-Price Heywood 197
Inter rozoj 198
Vespera sopiro 199
Petunio 200
La transdanubaj montoj 201
Pacíflka triptiko 202
Vespero êe Ia stacidomo 205
Unua duopo 207
Lagborda memoro 208
AI Ia sinka suno 209
La vitromuro 210

230 .. 231