Deney 8 - Genlik kaydırmalı anahtarlama (ASK)

Ön tartışma
Elektronik haberleşmede önemli noktalardan biri kanalı paylaşma yeteneğidir. Haberleşme kanalı;
bakır tel, optik fiber veya hava olabilir. Kanal paylaşılmıyorsa, o zaman bir seferde yalnızca bir kişi
mesajını iletebilir. Bir an için bunun sonuçlarını düşünelim. Paylaşma yeteneği olmadan her alanda
yalnızca bir radyo veya TV istasyonu bulunabilir. Her bir hücrede herhangi bir anda yalnızca bir cep
telefonu sahibi telefonunu kullanabilir. Ve herhangi iki şehir arasında, onları bağlayan bakır tel veya
optik fiber sayısı ile aynı sayıda telefon görüşmesi yapılabilir.

Bu yüzden kanalı paylaşmak esastır ve bunu yapmanın birkaç yöntemi vardır. Biri zaman bölmeli
çoğullama (TDM) olarak adlandırılır ve kullanıcılara kanala kısa bir süre boyunca özel erişim izni
vermeyi içerir. Görünüşte, bu paylaşım şekli pratik görünmeyebilir. Bir hücredeki tüm cep telefonu
kullanıcılarına aramalarını yapmaları için sadece bir dakika verildiğini ve sonra da sıralarının tekrar
gelmesini beklemek zorunda kaldıklarını hayal edin. Bununla birlikte, TDM erişim süresi oldukça kısa
olduğunda (bir saniyeden daha az) ve paylaşımın oranı hızlı olduğunda iyi sonuç verir. Bu, birden
fazla kullanıcının hepsine aynı anda erişebileceğini gösterir.

TDM, sayısal haberleşme için kullanılır ve kullanıcıların verileri serpiştirilerek gerçekleştirilir. Yani, önce
bir kullanıcının verisinin bir kısmı, ardından bir sonraki kullanıcının verisinin bir kısmı vb. iletilir. Burada
dikkat edilmesi gereken bir şey vardır. Mesaj, geciktirilemeyen gerçek zamanlı bir bilgi ise (sayısal olarak
kodlanmış konuşma gibi) kullanıcı sayısı arttıkça verinin bit hızı da artmalıdır. Bunu yapmak ise alıcıda
hatalara neden olan kanalın bant genişliğinin sinyali bozma olasılığını arttırabilir.

Kanalı paylaşmanın bir başka yöntemi frekans bölmeli çoğullama (FDM) olarak adlandırılır ve
kullanıcılara kanalın radyo frekansı spektrumunun bir kısmına özel ve kesintisiz erişim vermeyi
içerir. Kullanıcı mesajını iletmek için kendine ayırılan frekans bandının içindeki bir taşıyıcıya mesajı
bindirmelidir. Bu yöntem, radyo ve televizyon yayınlarında havayı paylaşmak için kullanılır.

FDM sayısal haberleşme için de kullanılır ve AM, DSBSC ve FM’yi içeren analog haberleşme ile aynı
modülasyon yöntemlerini kullanır. AM, sayısal verileri çoğullama için kullanıldığında genlik kaydırmalı
anahtarlama (ASK) olarak bilinir. Diğer isimleri ise şunlardır: açma-kapama anahtarlama, sürekli
dalga ve kesintili sürekli dalga.

Şekil 1, bir ASK sinyalinin onu üretmek için kullanılan sayısal sinyalle “zamanda çakıştığını”
göstermektedir.

Şekil 1
ASK sinyalinin üst ve alt sınırlarının (zarflar) veri akışıyla aynı şekilde olduğuna dikkat edin (alt zarf
tersi). Bu aynı zamanda ASK'nın hem bir avantajı hem de dezavantajıdır. Veri akışının kurtarılması,
basit bir zarf sezici kullanılarak gerçekleştirilebilir (zarf sezicinin çalışması için Deney 2B'nin ön
tartışmasına bakınız). Bununla birlikte, kanaldaki gürültü, alıcının mantık seviyelerini hataya sebep
olacak şekilde yanlış yorumlamasına yetecek kadar zarfların şeklini değiştirebilir (analog AM
haberleşmede tıslama, çıtırtı ve patlamalar olarak duyulan sorun ve hatalar gibi).

ASK, Deney 2A'da modellendiği gibi geleneksel yollarla üretilebilir. Burada, taşıyıcının bağlantısını
kanala açıp kapatmak için sayısal sinyalin kullanılmasını içeren bir yöntemi inceleyeceksiniz.

Deney
Bu deneyde, anahtarlama yöntemini kullanarak bir ASK sinyali üretmek amacıyla haberleşme
deney setini kullanacaksınız. Mesajın sayısal verilerini Dizi Üreteci modülü tarafından
modelleyeceksiniz. Daha sonra basit bir zarf sezici kullanarak verileri kurtaracak ve bozulmasını
gözlemleyeceksiniz. Son olarak, verileri onarmak için bir karşılaştırıcı kullanacaksınız.

Ekipman

• Haberleşme deney seti

• Bilgisayar osiloskobu (cihazı ve programı)

• İki osiloskop kablosu

• Haberleşme deney seti bağlantı kabloları

Prosedür

Kısım A - Bir ASK sinyali üretme

1. Yukarıda listelenen ekipmanı bir araya getirin.

2. Osiloskobun A ve B kanallarının Bağlantı kontrollerini DC konumuna ayarlayın.

3. Osiloskobun Zaman Tabanı kontrolünü 1ms/div konumuna ayarlayın.

4. Şekil 2'de gösterilen kurulumu yapın.

Not: Osiloskop kablolarının siyah uçlarını toprak (GND) soketine takın.

Şekil 2'deki kurulum, Şekil 3'teki blok diyagram ile gösterilebilir. Dizi Üreteci modülü sayısal bir
sinyali modellemek için kullanılır ve onun SENK çıkışı kararlı bir ekran sağlamak için osiloskobu
tetiklemekte kullanılır (PicoScope kullanılıyorsa bu bağlantıya gerek yok). Çift Analog Anahtar
modülü ASK sinyali üretmek için kullanılır.

5. Dizi Üreteci modülünün çıkışını ve Çift Analog Anahtar modülünden ASK sinyalini görüntüleyin.

Soru 1
Sayısal sinyal ile ASK sinyalinde taşıyıcının varlığı (olup olmaması) arasındaki ilişki nedir?
 Şekil 2

Şekil 3

Soru 2
Sayısal sinyal mantık-0 olduğunda ASK sinyalinin gerilimi nedir?

ASK sinyalinin taşıyıcısının ve Dizi Üreteci modülünün saatinin aynı frekansta olduğuna dikkat edin
(2kHz). Dahası, aynı kaynaktan alındıklarını unutmayın - Temel Sinyaller modülü.

Bu kurulum, osiloskopta ASK sinyalinin izlenmesini kolaylaştırmak için yapılmıştır. Ancak, gerçek bir
ASK haberleşme sisteminde böyle bir kurulum uygulanamaz, çünkü taşıyıcı frekansı ve veri
sinyalinin temel frekansı birbirine çok yakındır. Deney 2B'de açıklanan nedenlerden dolayı, bu,
imkansız olmasa bile alıcıdaki sayısal verilerin kurtarılmasını zorlaştırır.
İdeal olarak, taşıyıcı frekansı sayısal sinyalin bit hızından (bu kurulumda, Dizi Üreteci modülünün
saat frekansı tarafından belirlenir) çok daha yüksek olmalıdır. Deneyin bir sonraki kısmı, taşıyıcıyı
daha uygun bir frekansa (yaklaşık 100kHz) ayarlamanızı sağlar. Bu işlemde, Çift Analog Anahtar
modülünün çıkışı, geleneksel bir ASK sinyali gibi görünecektir.

6. VCO modülünü bulun ve Frekans Ayarı kontrolünü hareketinin yaklaşık ortasına ayarlayın.

7. VCO modülünün Aralık kontrolünü HI konumuna getirin.

8. Kurulumu Şekil 4'te gösterildiği gibi değiştirin.

Hatırlayın: Noktalı çizgiler, önceden bağlanan kabloları gösterir.

Şekil 4

Bu kurulum, Şekil 5'teki blok diyagram ile gösterilebilir.

Şekil 5
9. Sayısal sinyali ASK sinyalinin zarflarıyla karşılaştırın.

Soru 3
ASK sinyalinin hangi özelliği, bunun bir AM sinyali olduğunu gösteriyor? İpucu: Emin değilseniz
ön tartışmaya bakın.

Kısım B - Bir zarf sezici kullanarak ASK sinyalinin demodüle edilmesi

ASK sinyali aslında sadece bir AM sinyali olduğundan (konuşma veya müzik yerine sayısal bir
mesajla), herhangi bir AM demodülasyon tekniği kullanılarak kurtarılabilir. Deneyin bir sonraki kısmı
bunu bir zarf sezici kullanarak yapmanızı sağlar.

10. Ayarlanabilir Alçak Geçiren Filtre modülünü bulun ve Kazanç kontrolünü saat yönünde
tamamen çevirin.

11. Ayarlanabilir Alçak Geçiren Filtre modülünün Kesim Frekansı Ayarı kontrolünü saat
yönünde tamamen çevirin.

12. Kurulumu aşağıdaki Şekil 6'da gösterildiği gibi değiştirin.

Not: Çizimin sayfaya sığması için soldaki bazı modüller gösterilmemiştir.

Şekil 6

Kurulumun ASK üretim ve demodülasyon kısımları, Şekil 7'deki blok diyagram ile gösterilebilir.
Araçlar modülündeki doğrultucu ve Ayarlanabilir Alçak Geçiren Filtre modülü, sayısal verileri ASK
sinyalinden kurtarmak için bir zarf sezici uygulamakta kullanılır.

13. Orijinal ve kurtarılmış sayısal sinyalleri karşılaştırın.

 Şekil 7

Soru 4
Kurtarılmış sayısal sinyal neden orijinal sinyalin mükemmel bir kopyası değildir?

Soru 5
Kurtarılmış sayısal sinyali "temizlemek" için ne kullanılabilir?

Kısım C - Bir karşılaştırıcı kullanarak kurtarılmış sayısal sinyali onarma

Karşılaştırıcı bozuk sayısal sinyalleri onarmak için kullanışlı bir devre olarak kullanılabilir. Deneyin bir
sonraki kısmı, demodüle edilmiş ASK sinyalini temizlemek için bir karşılaştırıcı kullanmanızı sağlar.

14. Kurulumu Şekil 8'de gösterildiği gibi değiştirin.

Şekil 8
Kurulumun ASK üretimi, demodülasyonu ve sayısal sinyal onarımı bölümleri Şekil 9'daki blok
diyagram ile gösterilebilir.

Şekil 9

15. Değişken DCV modülünün Değişken DC kontrolünü hareketinin yaklaşık ortasına ayarlayın.

16. Sinyalleri karşılaştırın. Aynı değillerse, Değişken DCV modülünün Değişken DC kontrolünü
aynı olana kadar değiştirin.

Soru 6
Karşılaştırıcı, kurtarılmış sayısal sinyalin yavaş yükselen gerilimlerini keskin geçişlere nasıl
çevirir?
Gürültü
Radyo frekansı haberleşme sistemlerinin gürültü denilen istenmeyen elektromanyetik
radyasyon tarafından bozulması yaygındır. Bu radyasyonun bir kısmı doğal olarak oluşur,
Güneş ve yıldırım gibi atmosferik aktivite tarafından üretilir. Radyasyonun çoğu da insan
yapımıdır - ya istemeden (elektrik makineleri ve elektronik ekipmanların yaydığı
elektromanyetik radyasyon) ya da kasıtlı olarak (diğer insanların almak istemediğimiz
haberleşme iletimleri).

Çoğu gürültü, kanaldayken sinyallere eklenir. Bu, sinyallerin şeklini değiştirir ve bu da alıcı
tarafından demodüle edildiğinde sinyalin çıkaracağı sesi değiştirir. Gürültü yeterince
büyükse (sinyalin boyutuna göre) sinyal demodüle edilemeyecek kadar çok değişebilir.

Haberleşme deney setini kullanarak bir haberleşme sisteminin kanalındaki bir sinyale
eklenen gürültüyü modellemek mümkündür. Bu aktivite bunu yapmanızı sağlar.

1. Aşağıdaki Şekil 1'de gösterilen kurulumu yapın, ancak mevcut kablolamanızın

hiçbirini çıkarmayın.

Şekil 1

Bu kurulum, bir sonraki sayfada Şekil 2'deki blok diyagram ile gösterilebilir. Bu kurulum,
ASK gibi haberleşme sinyallerine gürültü ekleyerek gerçek bir kanalın davranışını modeller.

-20dB çıkış (gürültü sinyalin büyüklüğünün yaklaşık onda biri), -6dB çıkış (gürültü sinyalin
büyüklüğünün yaklaşık yarısı) veya 0dB çıkış (gürültü sinyal ile yaklaşık aynı büyüklükte)
seçilerek gürültünün miktarı değiştirilebilir.
 Şekil 2

2. Çift Analog Anahtar modülünün çıkışından gelen doğrultucunun girişindeki bağlantı

kablosunu çıkarın ve gürültülü kanalın girişine bağlayın.

3. Gürültülü kanalın çıkışını doğrultucunun girişine bağlayın.

Not: Böylece vericinin sinyali (Çift Analog Anahtar modülünün çıkışı), gürültülü
bir kanal modeli üzerinden alıcının girişine (doğrultucunun girişi) gider.

4. Orijinal ve kurtarılmış verileri karşılaştırın. Aynı değillerse Değişken DCV

modülünün Değişken DC kontrolünü aynı olana kadar değiştirin.

5. Gürültülü ASK sinyalini gözlemlemek için osiloskobun B kanalının girişini

karşılaştırıcının çıkışından çıkarın ve Toplayıcı modülünün çıkışına bağlayın.

6. Kanaldaki gürültüyü artırmak için Toplayıcı modülünün Gürültü girişini Gürültü

Üreteci modülünün -6dB çıkışına bağlayın.

7. Bunun ASK sinyali üzerindeki etkisini gözlemleyin.

8. Osiloskobun B kanalının girişini karşılaştırıcının çıkışına yeniden bağlayın.

9. Orijinal ve kurtarılmış verileri karşılaştırın. Aynı değillerse Değişken DCV

modülünün Değişken DC kontrolünü aynı olana kadar değiştirin.

Not: Verileri kurtarmak mümkün olmayabilir.