‫‪www.icivil.

ir‬‬
‫پرتال جامع داوشجًیان ي مهىدسیه عمران‬

‫ارائه کتابها ي جسيات رایگان مهىدسی عمران‬

‫بهتریه ي برتریه مقاالت ريز عمران‬
‫اوجمه های تخصصی مهىدسی عمران‬
‫فريشگاه تخصصی مهىدسی عمران‬
 ‫ِﺑﺴﻢِ اﷲِ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ‬

‫داﻧﺸﮑﺪه ﻓﻨﯽ وﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ واﺣﺪ ﮔﭽﺴﺎران‬

‫ﺟﺰوه ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت‬

‫‪FLUID_MECHANICS‬‬
‫اﺳﺘﺎد ‪:‬‬

‫ﻣﻬﻨﺪس ﺣﺴﯿﻦ ﻓﺘﺤﯽ‬

‫ﻣﻬﺮﻣﺎه ‪1393‬‬
‫‪1‬‬

‫ﺷﻤﺎره ھﺎی ﺗﻤﺎس‬

‫‪09391411238-09178801238‬‬
‫ﻣﮭﻨﺪس ﺣﺴﯿﻦ ﻓﺘﺤﯽ‬

‫‪1‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻧﻮع واﺣﺪ ‪ :‬ﻧﻈﺮي و اﺟﺒﺎري‬

‫ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎز ‪ :‬دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ‬

‫‪-1‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاص ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺳﯿﺎل‬

‫‪ -2‬ﻓﺸﺎر و روﺷﻬﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي آن‬

‫‪-3‬اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت )ﺳﯿﺎﻻت در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﮑﻮن ‪ ،‬ﻓﺸﺎرﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ و ﺗﻐﯿﯿﺮات وارد ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻧﯿﺮوي‬

‫ﺷﻨﺎوري و ﭘﺎﯾﺪاري اﺟﺴﺎم ﺷﻨﺎور و ﻏﻮﻃﻪ ور‬

‫‪ -4‬دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل وﻣﻌﺎدﻻت اﺳﺎﺳﯽ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل )ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ و اوﻟﺮ در اﻣﺘﺪاد‬

‫ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن و ﮐﺎرﺑﺮد آﻧﻬﺎ‪ -‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻧﺮژي و اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ )ﻣﻤﻨﺘﻢ(‪ -‬و ﻧﺘﻮري ﻣﺘﺮ ‪ -‬ﻟﻮﻟﻪ ﭘﯿﺘﻮت (‬

‫‪-5‬ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﺮﯾﺎن و ﻣﺠﺎري ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي ﻻﯾﻪ اي و آﺷﻔﺘﻪ ﺷﺎﻣﻞ) اﻓﺖ ﻓﺸﺎر در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ و ﺧﻂ اﻧﺮژي و‬

‫ﺷﯿﺐ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺳﺮي وﻣﻮازي (‬

‫ﭘﯿﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫‪2‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻓﺘﺎر ﺳﯿﺎﻻت ﺣﻘﯿﻘﯽ و ﺳﯿﺎﻻت اﯾﺪه ال را در ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار‬

‫ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺳﺎﺳﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﻻزﻣﻪ اي ﺑﺮاي ﻫﺮ رﺷﺘﻪ از ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﯿﺎﻻت ﺳﺮ و ﮐﺎر دارد ‪.‬‬

‫ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ آب در ﺷﮑﻠﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻔﯿﺪ از آن ارﺗﺒﺎط ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﺷﺎﻟﻮده اي ﻣﺤﮑﻢ‬

‫ﺟﻬﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﮐﺎرﺑﺮدي ﮐﻪ در ﮐﺘﺎﺑﻬﺎي ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ ﻫﯿﺪروﻟﻮژي و ﺳﺎﯾﺮ ‪ ......‬ﻣﯽ آﯾﺪ ‪.‬‬

‫در ﺟﺰوه ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮاي داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ دوره ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻋﻤﺮان و ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ و ﺷﯿﻤﯽ‬

‫در ﯾﺎد ﮔﯿﺮي ﻋﻠﻢ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت را ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻮل ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺴﺎﺋﻞ‬

‫اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ و دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺳﯿﺎﻻت ﻣﯽ ﭘﺮدازد ‪ .‬و زﯾﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ رﺷﺘﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت از ﻗﺒﯿﻞ آﯾﺮودﯾﻨﺎﻣﯿﮏ و ﻫﯿﺪرو ﻟﯿﮏ‪-‬‬

‫دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ‪-‬اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ – ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﯿﮏ‪ -‬ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﮐﺸﺘﯽ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﻫﺎ در ﺣﯿﻄﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻮل و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ‬

‫) ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻧﯿﻮﺗﻦ‪ -‬ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ‪ -‬اﺻﻮل ﺑﻘﺎء ﻣﺎده ‪-‬اﻧﺮژي و‪ ( ....‬و ﺧﻮاص ﺳﯿﺎل ) ﻗﺎﻧﻮن ﻟﺰﺟﺖ ﻧﯿﻮﺗﻦ‪ -‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ‪ -‬ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ‪ -‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر و ‪ ( ....‬راﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺟﺰوه ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎ در ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﺗﺎﮐﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﺎ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﺑﺎ ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﮐﻪ در‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل رخ ﻣﯽ دﻫﺪ آﺷﻨﺎ ﺷﻮد و ﺳﻌﯽ ﮔﺮدﯾﺪه ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﮐﺮدن ﺗﻌﺪاد ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﺧﺎص در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻧﻈﺮي ﺑﻪ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي‬

‫ﮐﺎرﺑﺮدي ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد‬

‫ﻫﺮ ﭼﻨﺪ دﻗﺖ زﯾﺎدي ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﻣﺪه ﺗﺎ ﺟﺰوه ﻣﺰﺑﻮر ﻋﺎري از ﻟﻐﺰش ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﯽ ﮔﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﺬاﮐﺮات و داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن و‬

‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﮔﺮاﻣﯽ در ﻣﻮرد ﻟﻐﺰﺷﻬﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ و از ﻗﻠﻢ اﻓﺘﺎدﮔﯽ ﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ اﻣﺘﻨﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬واز از درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻈﺮﯾﺎت و‬

‫ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدﻫﺎي ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺎﺳﮕﺰار ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﺸﮑﺮ‬

‫ﺣﺴﯿﻦ ﻓﺘﺤﯽ‬

‫ﻓﺼﻞ اول‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ ﺳﯿﺎل‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ ﻋﻠﻢ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت‬

‫‪3‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﻋﻠﻢ ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﮑﻮن و ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎﻻت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺳﯿﺎل ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻣﻮاد در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﯾﻊ ﯾﺎ ﮔﺎز اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺑﺮﺧﻼف ﺟﺎﻣﺪات ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺮ ﺳﯿﺎل ﺗﺤﻤﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ اداﻣﻪ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺮ ﺗﻮده ﺳﯿﺎل ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬و ﯾﺎ ﺷﺎﺧﻪ اي از ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻪ در ﺑﺎره ﺧﻮاص ﺳﯿﺎل و ﺣﺮﮐﺖ اﺟﺴﺎم‬

‫ﺳﯿﺎل ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت )‪ (Fluid-mchanices‬ﻧﺎم دارد ‪.‬و ﺑﻪ رﺷﺘﻪ اي از ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﮐﻪ راﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮد‬

‫ﻋﻤﻠﯽ اﯾﻦ ﻋﻠﻢ در اﻣﻮر ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ و ﺧﻮاص ﻣﺎﯾﻌﺎت و ﻧﺤﻮه اﺳﺘﻔﺎده در ﻣﻮارد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺤﺚ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮏ‬

‫)‪ (Hrdradics‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار واﻗﻌﯽ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت‬

‫در ﻗﺮن ﻫﺠﺪﻫﻢ ؛ دو داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺳﻮﺋﯿﺴﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم اوﻟﺮ و ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﺑﻨﯿﺎن ﮔﺬار ﻋﻠﻢ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ و ﺷﺎﯾﺪ اﺳﺎﺳﯽ ﺗﺮﯾﻦ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬در اواﺧﺮ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ‪ 2‬داﻧﺸﻤﻨﺪ دﯾﮕﺮي‬

‫ﺑﻪ ﻧﺎم اﺳﺘﻮﮐﺲ ‪ ،‬رﯾﻨﻮﻟﺪز ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ در ﺧﺼﻮص ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻟﺰج )ﭼﺴﺒﻨﺪه( اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ‪.‬وﭘﺮاﻧﺪﯾﻞ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻧﻮاع ﻻﯾﻪ ﻣﺮزي در ﺳﯿﺎل‬

‫ﻫﺎي اﺧﯿﺮ ﮔﺎم ﺑﻠﻨﺪي در راه ﺗﻮﺳﻌﻪ اﯾﻦ رﺷﺘﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺮداﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪.‬در اﯾﺮان در ﺳﺎﻟﻬﺎي اﺧﯿﺮ در زﻣﯿﻨﻪ ﺣﺮﮐﺖ آب و‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي آﺑﯿﺎري اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪه ﻓﻦ ﺗﻮزﯾﻊ آب در ﮐﺎﻧﺎل ﻫﺎ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﯿﺦ ﺑﻬﺎﯾﯽ داﻧﺸﻤﻨﺪ اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺷﺪه اﻧﺪ از‬

‫اﺑﺘﮑﺎراﺗﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‬

‫ﻣﻮارد ﮐﺎرﺑﺮدي ﻋﻠﻢ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻓﻮق اﻟﻌﺎده اي ﮐﻪ آب و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺎﯾﻌﺎت در زﻧﺪﮔﯽ اﻣﺮوزه دارﻧﺪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت در ﺗﻤﺎم رﺷﺘﻪ ﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﻨﻮن ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﯽ ﮔﺮدد اﺣﺪاث ﺷﺒﮑﻪ آب و ﻓﺎﺿﻼب ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎي ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ و ﺻﻨﻌﺘﯽ ‪ ،‬ﺷﺒﮑﻪ‬

‫ﻫﺎي ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸﯽ ‪ ،‬ﻧﻔﺖ و ﮔﺎز ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از آﺑﻬﺎي زﯾﺮ زﻣﯿﻨﯽ و ﻧﯿﺰ اﯾﺠﺎد ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎي آﺑﺮﺳﺎﻧﯽ و اﺣﺪاث ﺳﺪﻫﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﻮاﻧﯿﻦ‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬از ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ ﮐﺎرﺑﺮدي و اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻠﻢ ﺳﯿﺎﻻت و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت آن را ﻣﯽ ﺗﻮان در‬

‫ﻣﻮرد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ‪ ،‬دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎي ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﻣﺜﻞ ﺟﮏ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺟﺮﺛﻘﯿﻞ ﻫﺎ و ﻧﻈﺎﯾﺮ آن ﻫﺎ را ﯾﺎد آوري ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫ﻋﻠﻢ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ‬

‫‪4‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺟﺎﻣﺪات )‪(Solid machinaes‬‬

‫ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت )‪(Fluid machines‬‬

‫‪-1‬ﺳﯿﺎﻻت را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺟﺴﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎري ﺷﺪه و ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اي‬

‫ﺑﺪﻫﻨﺪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫‪-2‬ﺷﺎﺧﻪ اي از ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﮐﻪ درﺑﺎره ﺧﻮاص ﺗﻌﺎدل و ﺣﺮﮐﺖ اﻧﺠﺎم ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻻت ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-3‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ رﻓﺘﺎري ﺳﯿﺎﻻت اﻋﻢ از ﻣﺎﯾﻌﺎت و ﮔﺎزﻫﺎ را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪-4‬ﮔﺎز ﻣﺎﯾﻊ را ﺳﯿﺎل ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪-5‬ﺳﯿﺎل ﻣﺎده اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ واﻗﻌﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﻻت ﻗﻮاﻧﯿﻦ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎﻫﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫اﺻﻞ ﭘﯿﻮﺳﺘﺎر‬

‫در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻻت ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺑﻌﺎدي از ﺳﯿﺎل ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪ .‬ﻟﺬا ﻓﻀﺎي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﻓﺮض ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺧﻮاص ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﻃﻮر ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ در ﻓﻀﺎ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل ﯾﮏ ﺗﺎﺑﻊ ﻧﻘﻄﻪ اي اﺳﺖ ‪ ،‬اﯾﻦ روش ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺮم ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ را اﺻﻞ‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﺘﺎء ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺎزﻫﺎي رﻗﯿﻖ ﺷﺪه در ﻫﻤﻪ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت اﺻﻞ ﭘﯿﻮﺳﺘﺎر در ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺎل ﻟﺤﺎظ‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوت ﻫﺎي ﺳﯿﺎل و ﺟﺎﻣﺪ‬

‫‪-1‬در ﻣﻮرد اﺟﺴﺎم ﺟﺎﻣﺪ )ﺻﻠﺐ( ﭼﻮن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﯿﺎﻻت ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺣﺠﻢ ﻣﻨﺒﺴﻂ ﮔﺮدد و ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺨﺘﯽ و ﺳﻨﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪-2‬در ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ در ﻣﺎﯾﻌﺎت ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪-3‬در ﻣﻮرد ﮔﺎزﻫﺎ ﭼﻮن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺧﯿﻠﯽ زﯾﺎد اﺳﺖ ﭘﺲ ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﮔﺎزﻫﺎ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫‪-4‬ﺗﻔﺎوت دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺎﻻت و اﺟﺴﺎم ﺟﺎﻣﺪ ﯾﺎ ﺻﻠﺐ در ﻧﺤﻮه ﺑﺎرﻫﺎي وارده ﯾﺎ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي وارده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎ‬

‫در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﭼﻬﺎر ﺑﻌﺪ اﺻﻠﯽ ﺟﺮم ‪ ،‬ﻃﻮل ‪ ،‬زﻣﺎن ‪ ،‬دﻣﺎ وﺟﻮد دارﻧﺪ ‪.‬اﻣﺮوزه واﺣﺪﻫﺎي ‪ SI‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺻﯿﻒ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي‬

‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﻧﺪ ‪.‬در اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ واﺣﺪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬

‫‪kg‬‬ ‫]‪ [M‬ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم‬ ‫‪-1‬ﺟﺮم‬

‫‪m‬‬ ‫]‪ [L‬ﻣﺘﺮ‬ ‫‪-2‬ﻃﻮل‬

‫‪S‬‬ ‫]‪ [T‬ﺛﺎﻧﯿﻪ‬ ‫‪-3‬زﻣﺎن‬

‫ﮐﻠﻮﯾﻦ‬ ‫‪k‬‬ ‫]‪[θ‬‬ ‫‪-4‬دﻣﺎ‬

‫‪ C‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد )ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺗﺮﻣﻮدﯾﻨﺎﻣﯿﮏ (‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس واﺣﺪﻫﺎي اﺻﻠﯽ ﺑﺎﻻ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدي واﺣﺪﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﯾﺎﻓﺘﻪ اﻧﺪ ‪.‬ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺗﺮﯾﻦ واﺣﺪ ﻣﺴﺘﺨﺮج ﺷﺪه واﺣﺪ ﻧﯿﺮو ﯾﻌﻨﯽ‬

‫ﻧﯿﻮﺗﻦ )‪ (N‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ : N‬ﯾﮏ ﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ 1‬ﮐﯿﻠﻮ ﮔﺮﻣﯽ ﺷﺘﺎب ‪ 1‬ﻣﺘﺮ ﺑﺮ ﻣﺠﺬور ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻣﯽ دﻫﺪ‬

‫اﺑﻌﺎد ﭘﺎراﻣﺘﺮي ﮐﺎرﺑﺮدي ﺳﯿﺎﻻت‬

‫واﺣﺪ‬ ‫ﺑﻌﺪ‬ ‫ﮐﻤﯿﺖ‬

‫‪M2‬‬ ‫‪L2‬‬ ‫ﻣﺴﺎﺣﺖ‬

‫‪M3‬‬ ‫‪L3‬‬ ‫ﺣﺠﻢ‬

‫‪m/s‬‬ ‫‪LT-1‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ‬

‫‪6‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪m/s2‬‬ ‫‪LT-2‬‬ ‫ﺷﺘﺎب‬

‫‪N.M‬‬ ‫‪ML2T-2‬‬ ‫اﻧﺮژي‬

‫‪j/s‬‬ ‫‪ML2T-3‬‬ ‫ﺗﻮان‬

‫‪Kg/m.s‬‬ ‫‪ML-1T-1‬‬ ‫ﻟﺰﺟﺖ‬

‫‪N/m2‬‬ ‫‪ML-1T2‬‬ ‫ﻓﺸﺎر‬

‫‪N‬‬ ‫‪MLT-2‬‬ ‫ﻧﯿﺮو‬

‫ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص‬

‫ﺟﺮم واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص آن ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪M‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪ M‬ﺟﺮم ﺳﯿﺎل‬
‫‪V‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﺳﯿﺎل‬ ‫‪V‬‬

‫ﮐﻪ واﺣﺪﻫﺎي ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ‪ kg/m3‬و ﺑﻌﺪ واﺣﺪ آن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ ML-3‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از وزن ﺟﺴﻢ در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ را وزن ﻣﺨﺼﻮص و ﯾﺎ ﮔﺎﻣﺎ ) ‪( ‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﺪ‬

‫‪ q  9 / 81 m‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‬ ‫‪    . g‬ﮐﻪ‬

‫‪s2‬‬

‫ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫‪Vs  1 P‬‬ ‫ﺣﺠﻢ اﺷﻐﺎل ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ واﺣﺪ ﺟﺮم ﺳﯿﺎل را ﮔﻮﯾﯿﻢ ‪.‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ‬

‫‪7‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل ﻣﺒﻨﺎ در دﻣﺎ و ﻓﺸﺎر ﻣﻌﯿﻦ و ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت ‪ SG‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺎﯾﻌﺎت را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آب و ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﮔﺎزﻫﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮا در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ‬

‫ﮔﯿﺮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺎﯾﻊ‪‬‬ ‫ﮔﺎز‪P‬‬
‫‪ ‬ﻣﺎﯾﻊ‪SG‬‬ ‫‪SG ‬‬
‫آب‪‬‬ ‫ﻫﻮا ‪P‬‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺴﺒﯽ‬

‫وزن ﺣﺠﻢ ﻣﻌﯿﻨﯽ از ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ وزن ﻫﻤﺎن ﺣﺠﻢ از ﺳﯿﺎل ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه ﺑﻪ ﻧﺎم وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺴﺒﯽ ﺑﯿﺎن‬

‫ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪ : W‬وزن ﻧﺴﺒﯽ‬
‫‪0‬‬

‫‪ : ‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل‬

‫‪ : ‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل ﻣﺒﻨﺎ‬

‫ﻓﺸﺎر‬

‫ﻓﺸﺎر‪ :‬ﯾﮏ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺮده ﮐﻨﻨﺪه ﺑﻪ روي ﺳﯿﺎل اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫ﻧﯿﺮو‬
‫‪ P ‬ﻓﺸﺎر ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫‪‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﻗﻄﻌﻲ ‪A‬‬

‫‪dF‬‬
‫‪ P ‬ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫‪dA‬‬

‫واﺣﺪ آن ﭘﺎﺳﮑﺎل ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ N/m2‬ﻋﻨﻮان ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده دﯾﮕﺮ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ bar,Kpa‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪=Kpa‬ﮐﯿﻠﻮ ﭘﺎﺳﮑﺎل==‪1000N/m2‬‬

‫‪ =bar‬ﺑﺎر=‪105N/m2=100kp‬‬

‫‪8‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت ارﺗﻔﺎع ‪ h‬از ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ﻣﻌﺎدل ﺳﯿﺎل ﺑﺎ ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ‪ p‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‬

‫‪P  qh  h‬‬

‫‪P‬‬
‫‪h‬‬
‫‪g‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﻟﺰﺟﺖ‬

‫ﺧﻮ اﺻﯽ ﻫﻤﭽﻮن ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص و وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ي ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮا دو ﺳﯿﺎل )ﻣﺎﻧﻨﺪ آب و‬

‫روﻏﻦ( ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً و ﻣﻘﺪار ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫اﻣﺎ رﻓﺘﺎر ﺟﺮﯾﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﮐﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬از اﯾﻦ ﻧﻈﺮ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ وﯾﮋﮔﯿﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻓﺘﺎر ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﯿﺎل ﻟﺰﺟﺖ ﯾﺎ‬

‫وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺳﯿﺎل اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺴﺰاﯾﯽ دارد ‪.‬‬

‫اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﺳﯿﺎل )ﻟﺰﺟﺖ( وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ )‪ (Viscosity‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻟﺰﺟﺖ ﯾﺎ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﯾﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ اﺻﻄﮑﺎك در ﻣﻮرد‬

‫اﺟﺴﺎم ﺻﻠﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ اﺛﺮ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ﻧﻤﻮدار ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬و در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ﯾﺎ ﻟﺰﺟﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻟﺰﺟﺖ ﺳﺒﺐ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻗﺸﺮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﺳﯿﺎل ﺿﻤﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬ﻟﺰﺟﺖ ﯾﺎ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺑﻪ دو ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ﯾﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺮوي ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ )ﻫﺮ ﭼﻪ ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ‬

‫ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و دوم ﻧﺮخ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮﻣﻨﺘﻢ ‪ .‬ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ در ﮔﺎزﻫﺎ ﮐﻪ آزادي ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪن وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻟﺰﺟﺖ‬

‫ﺑﺮاي ﺑﺪﺳﺖ آوردن وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﯾﺎ ﻟﺰﺟﺖ ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‬

‫ﺳﯿﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آب ﺑﯿﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮازي ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺻﻔﺤﺎت ﺑﻪ ﻗﺪري ﺑﺰرگ اﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺷﺮاﯾﻂ ﻟﺒﻪ‬

‫ﻫﺎي آن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﻧﯿﺮوي ﺛﺎﺑﺖ ‪ F‬ﺑﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﺷﻮد ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ‬

‫‪9‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ L‬ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺧﻂ ﻋﻤﻮدي ‪ AB‬ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ '‪ A'B‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ U‬ﺣﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ‪.‬ذرات ﺳﯿﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﺎورت ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ ﺳﺮﻋﺘﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ U‬دارﻧﺪ ‪ .‬ﺳﯿﺎل ﺑﯿﻦ‬

‫دو ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺘﯽ )‪ U=U(y‬در ﺣﺎل ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻄﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده‬

‫‪du‬‬
‫در ﺳﯿﺎل ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎص ﻣﻘﺪار ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ زﯾﺮا‬ ‫ﺷﺪه ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﯾﮏ ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ‬
‫‪dy‬‬

‫‪dv u‬‬
‫ﮐﻪ )ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺳﯿﺎل اﺳﺖ(اﻣﺎ در ﺟﺎﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎي ﭘﯿﭽﯿﺪه وﺟﻮد دارد ﺻﺪق ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬در اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫‪‬‬
‫‪dy b‬‬

‫در ﻣﺠﺎورت ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺻﻔﺮ ﺑﻮده و در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ و ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﺮط ﻋﺪم ﻟﻐﺰش و وﯾﮋﮔﯽ‬

‫ﺗﻤﺎم ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎي ﺳﯿﺎل ﻟﺰﺟﺖ دارا اﺳﺖ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻤﻮ زﻣﺎﻧﯽ ‪ t‬ﺧﻂ ﻓﺮﺿﯽ ﻋﻤﻮدي ‪ AB‬ﺑﻪ اﻧﺪازه زاوﯾﻪ ‪ B‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻣﯽ‬

‫دﻫﺪ ﭘﺲ دارﯾﻢ‬

‫‪L‬‬ ‫‪Ut‬‬
‫‪tqB  B ‬‬ ‫‪ L  Udt  B ‬‬
‫‪b‬‬ ‫‪b‬‬

‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ‪ B‬ﺗﺎﺑﻌﯽ اﺳﺖ از ﻧﯿﺮوي ‪ F‬ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زﻣﺎن ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫آﻫﻨﮓ ﺗﻐﯿﯿﺮات ‪ B‬را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬آﻫﻨﮓ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ اي ﺳﯿﺎل ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪B‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ اي‬ ‫‪  limt  .‬آﻫﻨﮓ‬
‫‪t‬‬
‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬

‫‪U du‬‬
‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ‬ ‫‪ ‬آﻫﻨﮓ‬ ‫‪‬‬
‫‪b dy‬‬

‫‪F‬‬
‫‪ ( ‬ﭘﺲ آﻫﻨﮓ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ‬ ‫اداﻣﻪ اﯾﻦ آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻧﯿﺮو ‪) F‬‬
‫‪A‬‬

‫ﻧﯿﺰ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪ .‬ﮐﻪ ‪) ‬ﺿﺮﯾﺐ( ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻟﺰﺟﺖ ﻣﻄﻠﻖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﯾﺎ ﻟﺰﺟﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ * ‪‬‬ ‫آﻫﻨﮓ‬

‫*‪‬‬
‫‪du‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪du‬‬ ‫ﺿﺮﯾﺐ ﺗﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻟﺰﺟﺖ ﻣﻄﻠﻖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﯾﺎ ﻟﺰﺟﺖ‬ ‫ﮐﻪ ‪‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪dy‬‬

‫‪10‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬و ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﺛﺮ ﻟﺰﺟﺖ ﺳﯿﺎل ﻓﻘﻂ در ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاص ﻗﺒﻠﯽ‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ وزن ﻣﺨﺼﻮص و ﻏﯿﺮه ﻫﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﮑﻮن و ﻫﻢ در ﺣﺎﻟﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﺑﯿﺎن و ﻧﻮﺷﺘﺎر از ذﮐﺮ ﮐﻠﻤﻪ‬

‫دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻟﺬا ﻣﺮاد از ﻟﺰﺟﺖ ﻫﻤﺎن ﻟﺰﺟﺖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ اﺳﺖ ‪ .‬دﯾﻤﺎﺳﯿﻮن ﻟﺰﺟﺖ ‪ ‬ﻋﺒﺎرت از ‪(FT/L2) :‬‬

‫)‪ (M/LT‬و واﺣﺪ آن ﻋﺒﺎرت از )‪(kg/m.s)(Sluq/ft.s‬‬

‫ﻧﮑﺎت‬

‫‪du‬‬
‫‪   ‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﯽ زﯾﺮ ﭘﯿﺮوي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻻت ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﻣﻌﺮوف اﻧﺪ ‪.‬‬ ‫‪-1‬ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ ﮐﻪ از راﺑﻄﻪ ﯾﺎ‬
‫‪dy‬‬

‫‪-2‬ﺳﯿﺎﻻت ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﯾﻌﺎت و ﮔﺎزﻫﺎ اﮐﺜﺮاً ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪-3‬ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ ﮐﻪ از راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﯾﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺧﻄﯽ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﻣﻌﺮوف اﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻤﯿﺮﻫﺎ ‪،‬دوﻏﺎﺑﻬﺎ و‬

‫ﮔﺮﯾﺴﻬﺎ ‪ ،‬رﻧﮓ ‪ ،‬ﺧﻮن ‪ ،‬ﺧﻤﯿﺮدﻧﺪان و ﻏﯿﺮه‬

‫‪-4‬وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺧﺎﺻﯿﺘﯽ از ﺳﯿﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ﻣﻘﺎوﻣﺖ از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪-5‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ‪ ‬ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﺮﻋﺖ زاوﯾﻪ اي ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-6‬ﺳﯿﺎل ﻣﺎﯾﻊ ‪ :‬ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻤﺪه آن ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-7‬ﺳﯿﺎل ﮔﺎز ‪ :‬ﻣﻔﻬﻮم ﻋﻤﺪه آن ﻧﺮخ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮﻣﻨﺘﻢ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-8‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻧﯿﺮوي ﺑﯿﻦ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺿﻌﯿﻒ و ﻓﺎﺻﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﻣﺎﯾﻊ ﮐﻢ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫‪-9‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ رود اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮﻟﮑﻮل ﻫﺎي ﮔﺎز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﮔﺎز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪-10‬ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺿﺮاﯾﺐ ﻟﺰﺟﺖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪ ‬ﺑﺎ واﺣﺪ ﭘﻮاز ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ ‪ P‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﺎ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﭘﻮاز ‪cp‬‬

‫ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪-11‬واﺣﺪ ﻟﺰﺟﺖ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ SI‬ﻧﯿﻮﺗﻦ –ﺛﺎﻧﯿﻪ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ )‪ (N.s/m2‬ﯾﺎ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﺛﺎﻧﯿﻪ )‪ (kg/m.s‬ﮐﻪ ﻧﺎم ﺧﺎﺻﯽ ﻧﺪارد‬

‫‪ n.s / m 2 .‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ pa-s‬ﭘﺎﺳﮑﺎل‪ -‬ﺛﺎﻧﯿﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻟﺰﺟﺖ ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﯿﮑﯽ‬

‫‪11‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻧﺴﺒﺖ ﺿﺮﯾﺐ ﻟﺰوﺟﺖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎل ﺑﺎ ﺣﺮف ﯾﻮﻧﺎي )‪  (nv‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد زﯾﺮا ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪N .s / m 2 kg .m 1 s 1 m 2‬‬

‫‪ )  p ‬اﻟﻒ‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪kg / m 3‬‬ ‫‪kg .m 3‬‬ ‫‪s‬‬

‫ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ ‬داراي ﺑﻌﺪ )‪ (L2/T‬اﻓﺖ و ﻟﺰوﺟﺖ ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﯿﮑﯽ ﺳﯿﺎل ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﻟﺰوﺟﺖ ﺳﯿﻨﻤﺎ ﺗﯿﮑﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ واﺣﺪﻫﺎي ﻟﺴﺘﻮك ﯾﺎ ﺳﺎﻧﺘﯽ اﺳﺘﻮك ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪1stoke  10  4 m‬‬
‫‪s‬‬

‫ﭘﺲ واﺣﺪ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﯿﮑﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ SI‬ﺑﺮاﺑﺮﺑﺎ ‪ m2/s‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(1‬‬

‫ﻟﺰﺟﺖ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ ‪ 0.005 pas‬و ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص آن ‪ 850 kg/m3‬اﺳﺖ ﻟﺰﺟﺖ ﺳﯿﻨﻤﺎﺗﯿﮑﯽ ﻣﺎﯾﻊ را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ 0.005 pas  kg / m.s‬واﺣﺪ ﻟﺰﺟﺖ‬

‫‪0.005kg / m.s‬‬
‫‪N‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   5.882m 2 / s‬‬
‫‪P 850kg / m 3 kg / m 3‬‬
‫‪   5.882‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(2‬‬

‫ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺰرگ ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ دوﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﻻﯾﻪ اي از روﻏﻦ ﺑﺎ ﻟﺰﺟﺖ ‪ 29kg/m.s‬ﻗﺮار دارد ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ ‪.‬اﮔﺮ ‪ V=3m/s‬و ‪ h=2cm‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮش را ﺣﺴﺎب ﮐﻨﯿﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‬

‫‪du‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪dy‬‬

‫‪12‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﻧﺒﻮدن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻓﺸﺎر در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن و ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻌﺎدل ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺟﺰء ﮐﻮﭼﮏ ﺳﯿﺎل ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﺳﺮاﺳﺮ‬

‫ﺳﯿﺎل ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪du U v  0 3m / s‬‬ ‫‪du‬‬ ‫‪3m / s‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪ (/ 29kg / ms) ‬‬ ‫‪   43kg / m.s 2  43 N / m 2  43 pa‬‬
‫‪dy y h  0 / 02m‬‬ ‫‪dy‬‬ ‫‪/ 02m‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(3‬‬

‫‪3V‬‬ ‫‪  y 2 ‬‬

‫‪ U ‬اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ V‬ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﺑﯿﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮازي در ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪1    ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪  h  ‬‬

‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﯿﺎل اﺳﺖ ‪ .‬ﻟﺰﺟﺖ ﺳﯿﺎل ‪ /04 ft/s‬اﺳﺖ اﮔﺮ ‪ V=2ft/s‬و ‪ h=/2m‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬

‫اﻟﻒ( ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وارد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ‬

‫ب( ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وارد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ‬

‫ج( ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﺧﻂ ﻣﺮﮐﺰي ﺑﯿﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﺣﻞ ‪:‬‬

‫‪du‬‬
‫ﻣﯽ ﺗﻮان‬ ‫اﮔﺮ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ‪ U=U(y) :‬ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ را در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ‪:‬‬
‫‪dy‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ داده ﺷﺪه‬

‫‪du  3vy‬‬
‫‪ 2‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪h‬‬

‫در اﻣﺘﺪاد دﯾﻮاره ﭘﺎﯾﯿﻦ ‪ y  h‬ﭘﺲ دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪du 3V‬‬
‫‪‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ از ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ‪:‬‬

‫‪3v‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ‬ ‫(‪  ‬‬ ‫)‬
‫‪h‬‬

‫‪13‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫) ‪(0 / 04 lbf .s / ft 2 )(3)(2 ft / s‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻨﻦ‬ ‫‪‬‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ‪ ‬‬ ‫در ﺟﮭﺖ ﺟﺮﯾﺎن‪ 14 / 4‬‬
‫)‪(0 / 2in)(1 ft / 12in‬‬

‫‪ft 2‬‬ ‫‪pa.m 2‬‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻨﻲ‬ ‫() ‪  (14 / 41bft / ft 2 )  (40448 N / 1bf‬‬ ‫()‬ ‫)‬
‫‪0 / 03048 2 m 2‬‬ ‫‪N‬‬
‫ﭘﺎﯾﯿﻨﻲ‪‬‬ ‫‪ 6269 kap‬‬

‫ب( ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻘﺎرن اﺳﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮش را در اﻣﺘﺪاد ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺗﻨﺶ در ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ و در‬

‫ﻫﻤﺎن ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪du‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در وﺳﻂ دو ﺻﻔﺤﻪ ‪  0‬وﺳﻂ‪‬‬ ‫ج( در اﻣﺘﺪاد ﺧﻂ ﻣﺮﮐﺰي ﺑﯿﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ‪ y  0‬ﺑﯿﻦ ‪ 0‬‬
‫‪dy‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(4‬‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎﻟﯽ ﺑﺎ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ )‪ (0/8Ns/m2‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ‪ V  3  3 2‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫‪ ‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪   0 / 5m‬ﺑﻪ ﺣﺪ ﻣﯿﺰان ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻞ ‪:‬‬

‫‪v  3  3 2‬‬
‫‪du‬‬ ‫ﺑﺮاي‪‬‬ ‫‪dv‬‬ ‫‪du‬‬
‫‪ 3 4y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 3  6 /5   ‬‬
‫‪d‬‬ ‫‪  / 5m‬‬ ‫‪du‬‬ ‫‪ds‬‬
‫‪    0    0N / m 2‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(5‬‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ U  20 y  10 y 2 :‬اﺳﺖ )‪ y‬ﺑﻪ ﻣﺘﺮ و ‪ u‬ﻣﺘﺮ در ﺛﺎﻧﯿﻪ( ﻟﺰﺟﺖ ﯾﺎ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1‬ﻧﯿﻮﺗﻦ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫و ﺷﻌﺎع ‪ r0‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ /20‬ﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در دﯾﻮار ﻟﻮﻟﻪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ؟‬

‫‪0‬‬

‫‪14‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪du‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪dy‬‬

‫‪du‬‬
‫‪U  20 y  10 y 2 ‬‬ ‫) ‪ 20  20 y  20(1  ‬‬
‫‪dy‬‬
‫‪du‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪       20(1  y )  y  0    20  1  0    20 Pa‬و‪  ‬‬
‫‪dy‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(6‬‬

‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ ﻟﺰج ) ) ‪ ( (   / 9 N .s / m 3‬ﺑﺮ روي ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺷﯿﺐ دار ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ‪ U  / 68   2‬داده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ U‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ m/s‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﺟﺴﻢ ﺻﻠﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ y  / 17 m‬ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﭼﻪ‬

‫ﻣﯿﺰان ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ؟‬

‫‪du‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ U  / 68  y 2  du  / 68  2‬‬
‫‪dy‬‬
‫‪  0 / 9  (0 / 68  2 y )  y  0 / 17 m ‬‬
‫‪  0 / 9  (0 / 68  2  0 / 17)    0 / 306 N / m 2‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(7‬‬

‫ﺳﯿﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﻟﺰﺟﺖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪   / 0095 N .s / m 2‬در ﻟﻮﻟﻪ اي ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ‪ 10 cm‬ﺟﺮﯾﺎن دارد ‪ .‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻬﻤﯽ‬

‫و ﻃﺒﻘﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪r ‬‬

‫‪V  / 1372 1  ( ) 2 ‬‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪R ‬‬

‫اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ‪ v‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ m/s‬و ‪ r0‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﻌﺎﻋﯽ از ﻣﺮﮐﺰ ﻟﻮﻟﻪ و ‪ R‬ﺷﻌﺎع ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وارده ﺑﺮ ﺟﺪاره ﻟﻮﻟﻪ ﭼﻨﺪ‬

‫‪ N/m2‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪du‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪r ‬‬

‫‪ ‬‬ ‫‪V  / 1372 1  ( ) 2 ‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪R ‬‬
‫‪du‬‬ ‫‪ 2r‬‬ ‫‪2r‬‬
‫‪‬‬ ‫) ‪ 0 / 1372  ( 2 )    / 00958  / 1372  ( 2‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬

‫‪r  R  0 / 05‬‬ ‫زاﺑﻄﻪ ‪‬‬

‫‪ 2  0 / 05‬‬
‫( ‪    / 00958  / 1372 ‬و ‪ ‬و ‪ ‬از راﺑﻄﻪ‬ ‫‪2‬‬
‫‪)    / 0526 N / m 2‬‬
‫‪0 / 05‬‬

‫‪15‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫اﻧﻮاع ﺳﯿﺎﻻت‬
‫ﺳﯿﺎﻻت‬
‫ﻧﯿﻮﺗﻨﻲ‬
‫اﻧﻮاع ﺳﯿﺎﻻت ﺣﻘﯿﻘﯽ ‪:‬‬
‫ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ‬
‫ﻧﯿﻮﺗﻨﻲ‬
‫ﺳﯿﺎﻻت اﯾﺪه آل ﺳﯿﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺮاﮐﻢ ﺑﻮده و ﮔﺮاﻧﺮوي ﯾﺎ ﻟﺰوﺟﺖ آن ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺻﻔﺮ ﺑﻮدن ﻟﺰوﺟﺖ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ‬

‫ﮐﻪ ذرات ﺳﯿﺎل ﺿﻤﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ و در آن ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻮﺛﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﺳﯿﺎﻟﯽ در‬

‫ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺟﻮد ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ‪(fluid . newtoninas) :‬‬

‫)ﺗﻨﺶ‬ ‫‪dv‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺑﺮﺷﻲ (‬ ‫‪dy‬‬

‫»ﮔﺮادﯾﺎن‬
‫ﺳﺮﻋﺖ«‬
‫در اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﺳﯿﺎﻻت ﺿﺮاﯾﺐ ﮔﺮاﻧﺮوي ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻟﺰوﺟﺖ )ﯾﺎ ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ( ﺑﻮده و ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ دﯾﺪم از ﻓﺮﻣﻮل‬

‫‪dv‬‬
‫‪   ‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ در ﻣﻮرد اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ‪ f‬ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺮاﻧﺮوي در ﯾﮏ درﺟﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﻌﯿﻦ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺑﺎ‬ ‫ﺑﺎﻻ ‪:‬‬
‫‪dy‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ‪ ‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺿﺮﯾﺐ زاوﯾﻪ اﯾﻦ ﺧﻂ ﺿﺮﯾﺐ‬

‫ﮔﺮاﻧﺮوي ‪ ‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺳﯿﺎﻻت ﻧﯿﻮﺗﻦ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﯾﻌﺎت رﻗﯿﻖ و ﮔﺎزﻫﺎ ﻋﻨﻮان ﮐﺮد ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ آب و ﻫﻮا‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ‬

‫در اﯾﻦ دﺳﺘﻪ از ﺳﯿﺎﻻت ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺮاﻧﺮوي در ﻓﺸﺎر و دﻣﺎي ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﯿﺎﻻﺗﯽ‬

‫ﻣﺜﻞ ﮐﻠﻮﺋﯿﺪﻫﺎ ‪ ،‬اﻣﻮﻟﺴﯿﻮن وﮔﻞ ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺟﺰء اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻤﻮد ‪.‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻮﺛﺮ و‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ اي ﻏﯿﺮ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪‬‬
‫‪16‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪dv‬‬
‫‪dy‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ‬
‫‪dv‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬ ‫‪‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات‬
‫‪dy‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺷﯿﺐ ﻣﻨﺤﻨﯽ درﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻤﺎﯾﺸﮕﺮ ﺿﺮاﯾﺐ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﻮده و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﻘﺪار آن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬

‫ﻣﯿﺰان ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.‬ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻏﻠﯿﻆ و ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻨﻬﺎي زﻧﺠﯿﺮي‬

‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻮﻫﺮ ‪.‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ ‬ﺿﺮﯾﺐ‬
‫ﮔﺮاﻧﺮوي‬

‫ﮔﺮادﯾﺎن‬
‫‪dv‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ‬
‫‪dy‬‬ ‫‪dv‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫‪dy‬‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ‪:‬‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮه ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻪ اﻧﻮاع زﯾﺮ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ دﯾﮕﺮ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻮﺛﺮ و ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ اي ﻏﯿﺮ ﺧﻄﯽ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﭘﻼﺳﺘﯿﻚ‬
‫ﭘﯿﻨﮕﮭﺎم‬
‫ﺳﯿﺎﻻت ﭘﻼﺳﺘﯿﻜﻲ‬ ‫اﻧﻮاع ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﻲ ﺣﻘﯿﻘﻲ‬

‫‪17‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺳﯿﺎﻻت ﺷﺒﮫ‬
‫ﭘﻼﺳﺘﯿﻚ‬
‫ﺳﯿﺎﻻت ﻣﻨﺒﺴﻂ‬ ‫‪(1‬ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ‪(Plastic) :‬‬
‫ﺷﻮﻧﺪه‬
‫ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﻣﺎده اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺎﺣﺪي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﻧﯿﺰ ﯾﮏ ﻧﻮع ﺳﯿﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪(2‬اﻻﺳﺘﯿﮏ ‪Elastic‬‬

‫اﻻﺳﺘﯿﮏ ﻣﺎده اي اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ‬

‫در ﻧﻘﻄﻪ اي ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( ﺳﯿﺎﻻت ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‪Binqhom‬‬

‫اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺳﯿﺎﻻت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻣﻌﯿﻨﯽ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ ‪ .‬و ﺑﻌﺪ از ﺣﺪ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ از ﻣﻘﺪارﻣﻌﯿﻦ ﺗﺠﺎوز‬

‫ﮐﻨﺪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﻼﺳﺘﯿﻚ‬ ‫‪BC‬‬
‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﻲ‬ ‫اﯾﺪه آل‬
‫‪‬‬
‫ﭘﻼﺳﺘﯿﻚ‬
‫ﺣﻘﯿﻘﻲ‬

‫ﺷﺒﮫ ﭘﻼﺳﺘﯿﻚ‬ ‫‪A‬‬

‫ﻧﯿﻮﺗﻦ‬ ‫‪E‬‬
‫‪dv‬‬
‫در ﻣﻮرد ﺳﯿﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ‪ y‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات‬ ‫ﻧﺮخ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ‪dv / dy‬‬
‫‪d‬‬

‫ﻣﻨﺤﻨﯽ ‪ B‬در ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪dV‬‬
‫‪   0 U‬‬
‫‪dY‬‬

‫‪ : 0‬ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺳﯿﺎل اﺳﺖ و ﺗﺎ ﻣﺎداﻣﯿﮑﻪ ﺗﻨﺶ اﻋﻤﺎﻟﯽ از آن ﺗﺠﺎوز ﻧﮑﺮده ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬

‫ﻣﺜﺎل از اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﯿﺎل ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻟﺠﻦ ﻓﺎﺿﻼب ﻫﺎ ﻧﺎم ﺑﺮد ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎل ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﺣﻘﯿﻘﯽ‬

‫‪18‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﯿﺎﻻت ﭘﺲ از ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن اﻓﺘﺎدن ﺳﯿﺎل ﺿﺮﯾﺐ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮده و ﻓﻘﻂ در ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻣﻘﺪار‬

‫از آن ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﯿﺎﻻت ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﺎﺧﻪ ‪ c‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪ ‪ .‬ﮔﻞ ﺣﻔﺎري را ﮐﻪ در ﺣﻔﺮ ﭼﺎﻫﻬﺎي‬

‫ﭼﺎه ﻧﻔﺖ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ﻧﺎم ﺑﺮد ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﺷﺒﻪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ )‪(Pcseudo plastic‬‬

‫اﯾﻦ دﺳﺘﻪ ﺳﯿﺎﻻت ﻧﯿﺰ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﺤﻤﻞ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻧﺴﺘﻨﺪ و در اﺛﺮ آن ﺑﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ اﻓﺘﻨﺪ وﻟﯽ ﮔﺮاﻧﺮوي آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬

‫ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ )ﺷﺎﺧﻪ ‪(D‬ازاﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺳﯿﺎﻻت ژﻟﻪ ﻫﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ از اﻧﺤﻼل ﭘﻠﯽ اﺳﺘﺮ )‪ (polystyrenc‬در‬

‫ﺣﻼل آﺑﯽ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد ‪ .‬از ﻣﻮاد دﯾﮕﺮ ﺳﯿﻤﺎن ‪ ،‬ﺷﯿﺮ و ﻣﺤﻠﻮل ﻫﺎي ﮐﻠﻮﺋﯿﺪي‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﻣﻨﺒﺴﻂ ﺷﻮﻧﺪه )‪(Dilatant‬‬

‫در اﯾﻦ ﻗﺒﯿﻞ ﺳﯿﺎﻻت ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﮔﺮادﯾﺎن ﺳﺮﻋﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ )ﺷﺎﺧﻪ ‪ (E‬از اﯾﻦ اﺟﺴﺎم ﮔﻞ ﻫﺎ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‬

‫‪du‬‬
‫وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪ ‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺳﯿﺎل اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﺳﻪ ﺑﺴﯿﺎر رﯾﺰ‬ ‫‪.‬در اﯾﻦ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ‬
‫‪d‬‬

‫ﻣﻮاد وﯾﺴﮑﻮ اﻻﺳﺘﯿﮏ )‪(Viscoelastic‬‬

‫ﺧﻮاص ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ اﯾﻦ ﻣﻮاد ﺗﺎﺑﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﯿﺎﻻت ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬وﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ ﻫﺎي ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‬

‫ﺳﯿﺎﻻت رﺋﻮﭘﮑﺘﯿﮏ‬

‫رﻓﺘﺎر ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻏﯿﺮ ﻧﯿﻮﺗﻨﯽ دﯾﮕﺮ ﭘﺪﯾﺪه ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار اﺳﺖ ﺑﻌﻀﯽ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺮاي ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ آﻫﻨﮓ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ زاوﯾﻪ اي )ﺑﺎ‬

‫آﻫﻨﮓ ﮐﺮﻧﺶ ﺑﺮﺷﯽ( ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺳﯿﺎﻻت دﺋﻮﭘﮑﺘﯿﮏ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ .‬ﻋﮑﺲ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﺳﯿﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن رﻗﯿﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﻨﺶ ﮐﻤﺘﺮي ﻧﯿﺎز دارد اﯾﻦ ﺳﯿﺎل راﺗﯿﺴﮑﻮﺗﺮوﭘﯿﮏ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬

‫)ژﻻﺗﯿﻨﯽ()‪ (Tixotropic‬ﻣﺎﻧﻨﺪه ژﻟﻪ ﻫﺎ‬

‫‪ ،‬ﺟﻮﻫﺮ ﭼﺎپ ‪ ،‬رﻧﮓ ﻫﺎ‬

‫‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي ﺳﯿﺎﻻت‬

‫ﺗﻤﺎم ﺳﯿﺎﻟﻬﺎ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﺑﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ اﻧﺮژي در داﺧﻞ ﺳﯿﺎل ذﺧﯿﺮه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ‬

‫ﻣﺤﺾ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﺪن ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اوﻟﯿﻪ ﺧﻮد ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﺳﯿﺎل ﻫﺎ اﻻﺳﺘﯿﮏ اﻧﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً‬

‫ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ ﻣﺜﻞ آب را ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮي اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر زﯾﺎدي‬

‫را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ )ﺿﺮﺑﻪ ﻗﻮچ( و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﻔﺮ ﺷﻮد ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ‬

‫‪dV‬‬
‫ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪.‬‬ ‫ﻓﺸﺎر واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﯾﻌﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ dp ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫‪ dV‬‬

‫‪ dp‬‬ ‫‪dp‬‬ ‫‪p  p1‬‬

‫‪K‬‬ ‫‪ K ‬ﯾﺎ ‪‬‬ ‫‪ 2‬‬
‫‪dv‬‬ ‫‪(dp ) v 2  v1‬‬
‫) (‬ ‫‪p‬‬
‫‪v‬‬

‫واﺣﺪ ‪ k‬ﻫﻤﺎن واﺣﺪ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﺲ ﻣﺪول اﻻﺳﺘﺴﯿﺘﻪ ﺣﺠﻤﯽ‪ :‬ﻋﺒﺎرت از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻣﺪول اﻻﺳﺘﺴﯿﺘﻪ ﺣﺠﻤﯽ‬

‫ﯾﺎ ﻣﺪول ﺑﺎﻟﮏ ﯾﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺸﺴﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﺿﺮﯾﺐ ارﺗﺠﺎﻋﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر در ﺟﻬﺖ ﻋﮑﺲ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺠﻢ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫واﺣﺪ ‪ k‬ﻫﻤﺎن واﺣﺪﻫﺎي ﻓﺸﺎر )اﺗﻤﺴﻔﺮ‪ atm‬و ﭘﺎﺳﮑﺎل ‪ pa‬و ‪ (bar‬ﻣﻘﺪار ‪ k‬ﺑﺮاي ﻣﺎﯾﻌﺎت زﯾﺎده ﺑﻮده و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺟﺮم‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ k‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار ‪ k‬ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺪول ﺑﺎﻟﮏ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﻓﺸﺎر و ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص دارد ‪ .‬و ﭼﻮن ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات درﺟﻪ ﺣﺮارت در زﻣﺎن ﺗﺮاﮐﻢ دارد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ k‬ﻧﯿﺰ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪: (1‬‬

‫ﻣﺎﯾﻌﯽ در ﺳﯿﻠﻨﺪري ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﺎﯾﻊ در ﻓﺸﺎر ‪ 2MN/m2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ /0113m3‬و در ﻓﺸﺎر ‪ 4MN/m2‬ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫‪ 0/0112m3‬ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﯾﺎ ﻣﺪول ﺣﺠﻤﯽ ﻣﺎﯾﻊ ‪.‬‬

‫‪dp‬‬ ‫‪P P‬‬ ‫‪dp‬‬

‫‪K‬‬ ‫‪ 2 1  Ev  ‬‬
‫‪d V2  V1‬‬ ‫‪dv‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V1‬‬ ‫‪v‬‬
‫‪dp  4  2  2mp‬‬
‫‪dv  (0 / 0112  / 0113)   / 0001m 3‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ Ev ‬ﯾﺎ ‪  / 0113  k‬‬
‫‪/ 0001 0 / 0113‬‬
‫‪K  236MP‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(2‬‬

‫ﺳﯿﺎﻟﯽ ﻓﺸﺎر ‪ 2atm‬داراي ﺣﺠﻢ ‪ 3m3‬ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 0.2atm‬ﻓﺸﺎر اوﻟﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﺣﺠﻢ ﺑﻪ ‪ 2 m3‬ﻣﯽ رﺳﺪ‬

‫ﻣﺪول اﻻﺳﺘﯿﺘﻪ ﺣﺠﻤﯽ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ ‪.‬‬

‫‪P=2atm‬‬
‫‪P2=P1+2P1=2+0.2(2) =2.4atm‬‬
‫‪V1=3m3‬‬
‫‪V2=2m3‬‬
‫?=‪K‬‬
‫)‪p  (2.4  2‬‬
‫‪K ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ K  1.2atm‬‬
‫‪v‬‬ ‫‪23‬‬
‫‪v‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪K  1.2atm‬‬

‫ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻞ و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺮﮐﺖ‬

‫‪21‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺎزي اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺎزﻫﺎي ﮐﺎﻣﻞ ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﻨﺪ و ﮔﺮﻣﺎي وﯾﮋه آن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪Pvs‬‬
‫‪ RT‬‬
‫‪P.Vs‬‬
‫‪ :P‬ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ‬

‫‪ : Vs‬ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺼﻮص‬

‫‪ : R‬ﺛﺎﺑﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ ﮔﺎزﻫﺎ‬

‫‪ :T‬دﻣﺎي ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻓﺮق ﺑﯿﻦ ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻞ و ﺳﯿﺎه اﯾﺪه ال اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل اﯾﺪه آل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ و ﻣﺪول اﺻﻄﮑﺎك ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﺎز ﮐﺎﻣﻞ‬

‫ﻫﻢ داراي ﻟﺰﺟﺖ و ﻫﻢ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ اﺳﺖ و ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ ‪.‬‬

‫‪Vs  1‬‬ ‫در ﻣﻌﺎﺋﻠﮫ ﮔﺎز‬

‫‪‬‬ ‫‪ P  1   RT  P  RT‬‬
‫‪‬‬
‫ﺑﮕﺬارﯾﻢ‬

‫در ﻓﺮﻣﻮل ﺑﺎﻻ ‪:‬‬

‫‪8312‬‬
‫‪R‬‬ ‫ﻧﺴﺒﻲ ﮔﺎز ‪ M :‬‬ ‫ﺟﺮم ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ‬
‫‪88‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻣﺎﯾﻊ )‪(Pv‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﻓﺸﺎري ﮐﻪ در آن ﻣﺎﯾﻊ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻮﺷﯿﺪن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﺑﺨﺎرش ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻣﯽ رﺳﺪ ‪.‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺗﺒﺨﯿﺮ‬

‫در ﯾﮏ ﻓﻀﺎي ﺑﺴﺘﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺟﺰﯾﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي ﺑﺨﺎر را ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﮔﻮﯾﻨﺪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﻪ دﻣﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ‬

‫دارد و ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺣﺪي ﺑﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﺗﺒﺨﯿﺮ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﯿﻦ ﻓﺮار ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ از‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ )ﺗﺒﺨﯿﺮ ( ورود ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﺑﺨﺎر ﺑﻪ ﻣﺎﯾﻊ )ﺗﻘﻄﯿﺮ( ﺗﻌﺎدل ﺑﺮﻗﺮار ﮔﺮدد ‪ .‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر اﺷﯿﺎع ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺟﻮﺷﯿﺪن ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ زﻣﺎﻧﯽ رخ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر روي ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر آن ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر آن در درﺟﻪ ﺣﺮارت‬

‫ﻣﺤﯿﻂ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر روي ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش آن ﻣﺎﯾﻊ را از ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش در ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ آورد ‪.‬‬

‫ﮐﻤﯿﺖ ﺑﺪون ﺑﻌﺪي را ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﺟﻮش ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎﺷﺪ ﻋﺪد ﺣﻔﺮه زاﯾﺶ )ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن)‪ ((Cavitaion‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‬

‫‪.‬ﮐﻪ از راﺑﻄﻪ زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪.‬‬

‫‪Pa  Pv‬‬
‫‪Ca ‬‬
‫‪0 / 5v 2‬‬
‫»ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﻋﺪد ﺣﻔﺮه زاﯾﺶ«‬

‫‪ :Pa‬ﻓﺸﺎر ﻣﺤﯿﻂ‬

‫‪ :Pv‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر‬

‫‪ :V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻧﻘﺎﻃﯽ از ﻣﺎﯾﻊ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﻗﺪري ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎوي ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن ﮔﺮدد ‪.‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ‬

‫آﯾﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻊ ﺳﺮﯾﻌﺎً ﺗﺒﺨﯿﺮ ﮔﺮدد ‪) .‬ﺟﻮش آﯾﺪ ( و ﺣﺒﺎﺑﻬﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮد ‪ .‬اﯾﻦ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﺎﯾﻊ‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻧﻘﺎﻃﯽ از ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر دارﻧﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ‬

‫ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺣﺒﺎﺑﻬﺎ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﮔﺎزﻫﺎي ﺣﻞ ﺷﺪه در ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪن ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻼﻟﯿﺖ ﮔﺎزﻫﺎ در ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﮐﻢ ﺷﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺎز ﺑﺎ ﻫﻮاي ﺣﻞ ﺷﺪه در داﺧﻞ ﻣﺎﯾﻊ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻧﻘﺎط ﮐﻢ ﻓﺸﺎر‬

‫آزاد ﺷﺪه و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺻﺪﻣﻪ ﺷﻮد ‪ .‬ﮐﺎوﯾﺘﺎﺳﯿﻮن در ﭘﻤﭗ ﻫﺎ و ﺗﻮرﺑﯿﻨﻬﺎ و ﭘﺮواﻧﻪ اﺗﻔﺎق ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ‪.‬‬

‫ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ‪Surface Tension‬‬

‫ﭼﻮن ﻣﺎﯾﻊ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ازاداﻧﻪ اﻧﺒﺴﺎط ﯾﺎﺑﺪ ﺑﺎ ﻣﺎﯾﻊ ﯾﺎ ﮔﺎز دﯾﮕﺮي ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮﮐﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬در ﻣﺮز ﺑﯿﻦ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ و ﯾﮏ‬

‫ﮔﺎز ﮐﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪ .‬ﻻﯾﻪ اي وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻇﺎﻫﺮاً در اﺛﺮ ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﻣﺎﯾﻊ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬وﺟﻮد‬

‫اﯾﻦ ﻻﯾﻪ را ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ آزﻣﺎﯾﺶ ﺳﺎده ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫اﮔﺮ ﺳﻮزن ﮐﻮﭼﮑﯽ را ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ آب ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ﺳﻮزن در آب ﻓﺮو ﻧﻤﯽ رود و اﯾﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﻻﯾﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﺸﮑﯿﻞ اﯾﻦ ﻻﯾﻪ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺮژي ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺪن ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﺴﯿﺮ‬

‫ﮐﺮد‪ .‬ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎ ﺣﺮوف ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ‪) ‬ﺳﯿﮕﻤﺎ( ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺶ داده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﻧﯿﺮوي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷﺪه از ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ‬

‫ازاي واﺣﺪ و ﻃﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪F‬‬
‫‪‬‬ ‫‪N/M‬‬ ‫ﺑﻌﺪ آن ‪ , FL1‬واﺣﺪ‬
‫‪L‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ را از اﻧﺮژي ﺳﻄﺤﯽ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي ﻣﺎﯾﻊ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪ .‬ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬

‫اﻧﺮژي ﺳﻄﺤﯽ ﯾﺎ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﺷﺪه ﺑﻪ ازاي ﺳﻄﺢ واﺣﺪ اﺳﺖ دﯾﻤﺎﻧﺴﯿﻮن ﯾﺎ ﺑﻌﺪ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ‪ FL-1‬واﺣﺪ آن ‪ N/M‬ﯾﺎ ‪1bf/ft‬‬

‫اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪ :‬در ﻧﮕﺎه ﮐﻠﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ ) ‪ ( ‬ﮐﺎري اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ از داﺧﻞ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ آورده ﺷﻮد و ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺟﺪﯾﺪ از آن اﯾﺠﺎد ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪2 4‬‬
‫‪ P ‬اﺛﺮ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮاي ﯾﻚ ﻗﻄﺮه‬ ‫‪‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪d‬‬

‫‪ : ‬ﮐﻨﺶ ﺳﻄﺤﯽ‬

‫‪ :D‬ﻗﻄﺮ ﻗﻄﺮه‬

‫‪:r‬ﺷﻌﺎع ﻗﻄﺮه‪ : , p‬ﻓﺸﺎر داﺧﻞ ﻗﻄﺮه )اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺳﻄﺢ ﻗﻄﺮه (‬

‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ )‪(p‬‬

‫‪D‬‬ ‫ﻓﺸﺎر‬
‫‪ P  4‬ﺑﺮاي ﻗﻄﺮه‬ ‫‪‬‬
‫‪8‬‬
‫‪r‬‬ ‫‪d‬‬

‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ روي ﻧﯿﻤﮫ‬

‫ﯾﻚ ﻗﻄﺮه‬
‫ﻣﺜﺎل)‪: (3‬‬

‫‪24‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ﯾﮏ ﺣﺴﺎب ﺻﺎﺑﻮﻧﯽ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 50mm‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر داﺧﻞ آن ‪ 2/5 N/M2‬از ﻓﺸﺎر ﺧﺎرج‬

‫ﺣﺒﺎب ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪2 8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫)‪(2 / 5 N / m 2 )(0 / 5‬‬

‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2 / 5N / m 2 ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ / 0159 N / m 2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪0 / 05m‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ‬ ‫‪   / 0156 N / m‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(5‬‬

‫‪ :‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺸﺎر در داﺧﻞ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺑﻪ ﻃﻮل ‪ L‬و ﺷﻌﺎع ‪ R‬از وزن ﻣﺎﯾﻊ ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﮐﻨﯿﺪ ‪.‬‬

‫‪L‬طﻮل‬
‫‪2R‬‬

‫‪2 RL  P  2  L‬‬
‫‪‬‬
‫‪P ‬‬
‫‪R‬‬

‫ﻣﻮﯾﯿﻨﮕﯽ‬

‫ﯾﮑﯽ از ﭘﺪﯾﺪه ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ﺳﺮوﮐﺎر دارد ﺻﻌﻮد )ﯾﺎ ﻧﺰوﻟﯽ( ﻣﺎﯾﻊ در ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﯾﯿﻨﮕﯽ اﺳﺖ ‪.‬ﻟﻮﻟﻪ ﺷﯿﺸﻪ اي ﺑﺎرﯾﮑﯽ را‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي در داﺧﻞ ﻣﺎﯾﻌﯽ ﻓﺮو ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺪ از ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ درون ﻣﺎﯾﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﻮد ‪ .‬در اﯾﻦ‬

‫ﺻﻮرت ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ در ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ ﺧﺎرج از ﻟﻮﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﻫﻼﻟﯽ ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ و ﺑﻪ‬

‫ﻃﺮف ﺟﺴﻢ اﻧﺤﻨﺎ دارد ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ روﺑﺮو ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﺑﺮاي آب و ﺷﯿﺸﻪ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﻣﺎﯾﻊ‬

‫ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ را ﺳﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪25‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ارﺗﻔﺎع ‪ h‬را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ داﺷﺘﻦ‬

‫ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ) ‪( ‬‬

‫ﺷﻌﺎع ﻟﻮﻟﻪ )‪(R‬‬

‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ) ‪( ‬‬

‫زاوﯾﻪ ﺗﻤﺎس ) ‪( ‬‬

‫در ﻧﻤﻮدار آزاد آب ﺷﮑﻞ روﺑﺮو ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻋﻤﻮدي ﻧﯿﺮوي ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك ﻫﻼﻟﯽ ﺷﮑﻞ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ وزن ﺳﺘﻮن ﺑﻪ‬

‫ارﺗﻔﺎع ‪ h‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪26‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪R 2 h  2 R6 cos 0‬‬
‫‪26 cos ‬‬ ‫‪26 cos  26 cos‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪R‬‬ ‫‪d‬‬

‫‪   90‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ‪ h‬ﻣﻨﻔﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﯾﻊ ﺗﺮ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪   90‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ‪ h‬ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽ ﺷﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﯾﻊ ﺗﺮ ﮐﻨﻨﺪه اﺳﺖ‬

‫در ﺷﮑﻞ )ج( اﮔﺮ ﻧﯿﺮوي ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﯽ ﺑﻪ ﺷﯿﺸﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ درون ﺳﯿﺎل ﺑﺎﺷﺪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻧﻮاﺣﯽ ﻫﻼﻟﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻧﺤﻨﺎ دارد ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﻣﺎﯾﻊ ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(6‬‬

‫ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ارﺗﻔﺎع ﻣﻮﯾﯿﻨﮕﯽ در ﻟﻮﻟﻪ اي ﺷﯿﺸﻪ اي ﺑﺎ ﺷﻌﺎع ‪ 3mm‬وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻟﻒ( در آب ‪ c 20‬ﺑﺎ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ‬

‫‪ /073N/m‬ﻏﻮﻃﻪ ور ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ب( در ﺟﯿﻮه ‪ 20c‬ﺑﺎ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ‪ /48w/m‬ﻏﻮﻃﻪ ور ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪26 cos‬‬
‫‪h‬‬ ‫اﻟﻒ( زاوﯾﻪ ﺗﻤﺎس در آب ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‬
‫‪R‬‬

‫)‪2(/ 073N / m)(cos 0‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪ / 05m‬‬
‫)‪(1000kg / m 3 )(9 / 81 m 2 (0 / 003m‬‬
‫‪s‬‬

‫ب( زاوﯾﻪ ﺗﻤﺎس در ﺟﯿﻮه ‪ 130 ‬اﺳﺖ ‪.‬‬

‫) ‪2(/ 48)(cos130 ‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪  / 0015m‬‬
‫)‪(13600)(9 / 81)(0 / 003‬‬

‫ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﮐﺎﻫﺶ ارﺗﻔﺎع در ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(7‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ آب در ﻫﻮا ‪ 0/07N/n‬ﺑﺎﺷﺪ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻦ ارﺗﻔﺎع ﻣﻮﯾﯿﻨﮕﯽ ﺑﯿﻦ‬

‫‪ /95cm‬ﺗﺎ ‪ 1cm‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﭼﻘﺪر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪4  / 07‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ D  2 / 86 10 3 m  2 / 86mm‬‬
‫‪d 9 / 8 10  D 100‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(8‬‬

‫‪27‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻟﻮﻟﻪ اي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﺗﻤﯿﺰ و ﻗﻄﺮ داﺧﻠﯽ ‪ 3mm‬در ﻣﺎﯾﻌﯽ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ ‪ /48N/m‬ﻓﺮو ﺑﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬زاوﯾﻪ ﺑﺮﺧﻮرد‬

‫ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎ ﺷﯿﺸﻪ ‪ 130‬درﺟﻪ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪ .‬ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺎﯾﻊ ‪ 3600kg/m‬اﺳﺖ ‪ .‬رﻗﻮم ﻣﺎﯾﻊ در ﻟﻮﻟﻪ ﻧﺴﺒﻪ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺎﯾﻊ‬

‫در ﺑﯿﺮون ﻟﻮﻟﻪ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺎﯾﻊ در ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﯾﯿﻨﮕﯽ ﺻﻌﻮد )ﯾﺎ ﺳﻘﻮط( ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﯿﺰان ﺻﻌﻮد )ﯾﺎ ﺳﻘﻮط( ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪26 cos ‬‬

‫‪h‬‬
‫‪R‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪  q  13.6  10 3 m  3.08mm‬‬

‫‪R‬‬ ‫‪mm  1.5  10 3 m‬‬
‫‪2‬‬
‫‪  130 ‬‬ ‫‪  0.48 N / m‬‬

‫‪2  0 / 48  cos130 ‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 3.08  10 3 m  3.08mm‬‬
‫) ‪(13.6  10  9.81)  (1.5  10‬‬

‫‪  h  3.08mm‬در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻘﻮط ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(9‬‬

‫اﮔﺮ ﮐﺸﺶ ﺳﻄﺤﯽ در ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك ﺻﺎﺑﻮن و ﻫﻮا ‪ 0/088‬ﺑﺎ ‪ N/m‬ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺸﺎر درون ﯾﮏ ﺣﺒﺎب ﺻﺎﺑﻮن ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 3cm‬را‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬در ﺣﺒﺎب ﺻﺎﺑﻮن دو ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك وﺟﻮد دارد ‪.‬‬

‫‪P ‬‬
‫‪4‬‬
‫‪‬‬
‫‪4  0.088‬‬
‫‪ P  23 .47 N 2‬‬ ‫ﻓﺸﺎر ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ درون ﯾﮏ ﺣﺒﺎب ﺻﺎﺑﻮن‬
‫‪R‬‬ ‫‪3‬‬
‫) ‪(  10‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪m‬‬
‫‪2‬‬

‫‪28‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﺜﺎل )‪(10‬‬

‫ﻓﻀﺎي ﺑﯿﻦ دو ﺻﻔﺤﻪ ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 3mm‬روﻏﻨﯽ ﺑﺎ ﻟﺰوﺟﺖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ‪ 0/2Pa.s‬ﭘﺮ ﺷﺪه ‪ .‬اﮔﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ‬

‫‪ 1/5m/s‬ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وارده ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪3cm‬‬ ‫‪V‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬ﭼﻮن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ اﺳﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺮﻋﺖ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺧﻄﯽ ‪r‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬

‫ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬ ‫‪‬‬ ‫‪:‬‬

‫‪du v‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪105‬‬
‫‪3‬‬
‫) ‪ 500(s 1‬‬
‫‪d h 3  10‬‬

‫‪du‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ 0.2  500  100 N / m 2‬‬
‫‪dy‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(11‬‬

‫‪2‬‬
‫ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ در ﺟﺮﯾﺎن ﻟﺰج روي ﯾﮏ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ U  4  ‬داده ﺷﺪه ﮐﻪ درآن ‪ U‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺮﻋﺖ و واﺣﺪ آن‬

‫‪ m/s‬اﺳﺖ ﺑﺮاي ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ y‬از ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﻟﺰﺟﺖ دﯾﻨﺎﻣﯿﮑﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 1/5pa.s‬ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ را‬

‫در ‪ y  2m, y  0‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪.‬‬

‫‪U  4y  y2‬‬
‫‪dU‬‬ ‫‪du‬‬
‫‪ 4  2y   ‬‬ ‫) ‪  (4  2‬‬
‫‪dy‬‬ ‫‪dy‬‬

‫اﻟﻒ ( در ‪ 0 \ 4U  4  1.5  6.0 pasy  0‬‬

‫ب( در‪y=2m‬‬

‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﻓﺸﺎر و روش ﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي‬

‫ﻓﺸﺎر ‪«P» :‬‬

‫‪29‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻓﺸﺎر ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ﻧﯿﺮوي ﻋﻤﻮدي وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ ﻣﺴﺎﺣﺖ آن ‪.‬در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺪ ﻧﯿﺮوي ﻋﻤﻮدي وارد‬

‫ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ ﻓﺸﺎر در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﻬﺎت ﯾﮑﺴﺎن ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﯾﮏ ﺟﺰء ﺳﻄﺢ ‪ A‬در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺑﺪون ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ ﻗﺮار ﮔﯿﺮي آن‬

‫ﻧﯿﺮوي ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح وارد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﯾﻦ ﺟﺰ در ﺳﯿﺎل دارد ‪.‬‬

‫واردﻧﯿﺮوي ( ‪F‬‬ ‫)‬

‫‪P‬ﻓﺸﺎ‬ ‫‪‬‬
‫) ﺳﻄﺢ (‪A‬‬

‫‪F dF‬‬
‫ﻧﻘﻄﮭﯿﻜﺪرﻓﺶ‬ ‫‪P‬ار‬ ‫‪ Lim‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A dA‬‬

‫ﻓﺸﺎر اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬

‫اﻟﻒ( ﻓﺸﺎر اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ )‪ (Hydrostatic‬ﻫﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ دﯾﺪﯾﻢ ﻣﯽ ﺗﻮان‬

‫آن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﮐﻪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ‪ .‬ﻋﻤﻮد اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﺗﻌﺎدل اﺳﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﮐﺸﺸﯽ ﯾﺎ ﺑﺮﺷﯽ را ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻋﻤﻮدي ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ‬

‫ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﯾﺴﺘﺎﺗﯿﮏ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ ﺳﻄﺢ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬‬

‫ب( ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ در ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻪ در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت داراي ﻣﻘﺪار ﻣﺴﺎوي اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺰان ﻓﺸﺎر ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺳﻄﺤﯽ‬

‫از آن ﻧﻘﻄﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪارد ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺣﺠﻤﯽ از ﯾﮏ ﺳﯿﺎل را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﯾﮏ ﭼﻬﺎر وﺟﻬﯽ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﯾﻪ اﺳﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل در ﺣﺎل ﺳﮑﻮن ﻗﺮا رﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ .‬ﺑﺮ آﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﻫﺮ ﺟﻬﺖ‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫‪y‬‬
‫‪sin  ‬‬
‫‪s‬‬
‫‪x‬‬
‫‪cos  ‬‬
‫‪s‬‬
‫‪  Px * SABEF  PxyZ‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر‪ : Px‬در ﺟﮭﺖ ﻣﺤﻮر‪X‬‬
‫‪  p * SCDEF  Py.yZ‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر‪ : P‬در ﺟﮭﺖ ﻣﺤﻮر‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪  ( Ps * ABCD) sin    Pssz‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ‪ : Ps‬ﺟﮭﺖ در ﻣﺤﻮر‪x‬‬
‫‪  Psrz‬‬
‫‪s‬‬
‫‪x‬‬
‫‪  ( Ps * ABCD) cos    Pssz   Psxz‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر‪ : Ps‬در ﺟﮭﺖ ﻣﺤﻮر‪‬‬
‫ﭼﻮن ‪ x‬و‬ ‫‪s‬‬
‫‪   g  1 xz‬اﻻن وزن‬
‫‪2‬‬
‫‪fx  0  Pxz  Psz  0  Px  Ps‬‬
‫‪fy  0   1 Pyxyz  Pyxz  Psxz  0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ y‬و ‪ z‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ) اﻟﻤﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻘﻄﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ( ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ‪ xyz‬ﺑﺴﯿﺎر‬

‫ﮐﻮﭼﮏ و ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدن اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪Py  Ps‬‬
‫ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ اﯾﻦ دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪Px  Py  Ps‬‬
‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪Px=Py=Ps‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﭼﻮن ‪ Ps‬ﻓﺸﺎر وارد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ اي ﺑﺎ زاوﯾﻪ اي ﺑﺎ زاوﯾﻪ ‪ ‬و ‪ x‬و ‪ y‬ﻣﺤﻮرﻫﺎﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﯾﮏ ﻣﺤﻮر‬

‫ﻣﺸﺨﺺ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﺸﺪه اﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻓﺸﺎرﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ‪ .‬ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن‬

‫ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﭘﺎﺳﮑﺎل ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﻻت در ﺣﺎل ﺳﮑﻮن ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ )اﻟﻤﺎن ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻮﭼﮏ در اﻧﺪازه ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ(‬

‫ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻟﺬا ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آن ﺳﯿﺎل اﯾﺪه ال ﺳﯿﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻟﺰﺟﺖ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﺎل ﺑﺪون اﺻﻄﮑﺎك ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ‬

‫در ﺳﯿﺎل ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ اﯾﺠﺎد ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺳﯿﺎل ﻓﺸﺎر در ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎت ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬اﮔﺮ ﻻﯾﻪ ﻫﺎي ﺳﯿﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺣﺮﮐﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﻨﺪ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺸﺎر در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺟﻬﺎت‬

‫ﻣﺴﺎوي ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﺪل ﯾﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺳﻪ ﺗﻨﺶ ﻓﺸﺎري ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﻫﻢ در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪Px  Py  Pz‬‬
‫‪P‬‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮاي ﻣﯿﺪان ﻓﺸﺎر‬

‫در ﻗﺒﻞ دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺸﺎر در ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎ ﺟﻬﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺳﻮال ﺑﻌﺪي ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻄﺮح ﺷﻮد ‪ .‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺸﺎر در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل از ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮاي ﺟﻮاب دادن ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮال ﯾﮏ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ m‬و اﺑﻌﺎد ‪  x‬و ‪  y‬و ‪  z‬ﻃﺒﻖ‬

‫ﺷﮑﻞ زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﯿﮕﯿﺮﯾﻢ ‪ .‬ﺟﺰء ﯾﺎ ﺟﺰء ﺳﯿﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﺼﺎت دﮐﺎرﺗﯽ ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺳﺎﮐﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪32‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪه ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺟﺰء از ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﺎﻣﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ‬

‫)ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﺸﺎر( و ﻧﯿﺮوﻫﺎي وزﻧﯽ ﯾﺎ ﺣﺠﻤﯽ )ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺎذﺑﻪ( اﺳﺖ ‪.‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاﻗﻊ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺣﺠﻤﯽ ﻧﺎﺷﯽ از‬

‫ﻣﯿﺪاﻧﻬﺎي اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ و ﯾﺎ ﻣﻐﻨﺎﻃﯿﺴﯽ ﻧﯿﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ اﻣﺎ در اﯾﻦ ﺟﺎ ﺑﺮاي ﺳﺎدﮔﯽ از آن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬اﮔﺮ ﻓﺸﺎر در ﻣﺮﮐﺰ‬

‫را ‪ P‬ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ در اﯾﻦ ﺻﻮرت در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺸﺎر در ﺷﺶ وﺟﻪ ﺟﺰء ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻧﺴﺒﻂ ﺗﯿﻠﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺣﺬف ﺟﻤﻼت ﺑﺎ‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ ‪ .‬زﯾﺮا در ﺣﺪ ﺣﺬف ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ )وﻗﺘﯽ ‪  x‬و ‪ (  x‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺻﻔﺮ ﻣﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪ (‪.‬ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺒﻞ ﻫﺮ ﻧﯿﺮوي‬

‫ﻓﺸﺎري ﺣﺎﺻﻞ دو ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر در ﺳﻄﺢ وﺟﻪ ﺿﺮب ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺎدﮔﯽ ﻧﯿﺮوي ﺳﻄﺤﯽ در ﺟﻬﺖ ‪ x‬ﻧﺸﺎن‬

‫داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬ﺑﺮاﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ‪ y‬وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از‬

‫‪P y‬‬ ‫‪P y‬‬

‫‪.Fy  ( P ‬‬ ‫‪) x z  ( P ‬‬ ‫‪) x z‬‬
‫‪y 3‬‬ ‫‪y 2‬‬
‫‪P‬‬
‫‪Fy  ‬‬ ‫‪ x y  z‬‬
‫‪y‬‬

‫و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﺟﻬﺖ ‪ x‬و ‪ z‬ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪33‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪P‬‬
‫‪Fx  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪y x y z‬‬
‫‪P‬‬
‫‪Fz   x y z‬‬
‫‪z‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺳﻄﺤﯽ )ﻓﺸﺎر( وارده ﺑﻪ ﺟﺰء را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺮداري زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داد‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪(1‬‬

‫‪Fs  Fxi  Fyj   Fzk ‬‬

‫‪P  P  P ‬‬
‫(‪Fs  ‬‬ ‫‪i ‬‬ ‫‪j ‬‬ ‫‪k ) x y z‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪z‬‬

‫ﮐﻪ ‪ i‬و ‪ j‬و ‪ k‬ﺑﺮدارﻫﺎي ﻣﺴﺎوي واﺣﺪ در اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬‬

‫در اداﻣﻪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت داﺧﻞ ﭘﺮاﻧﺘﺰ ﮔﺮادﯾﺎن ﻓﺸﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد و آن را ﺑﺎ ‪ P‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪P  P  P ‬‬
‫‪qradP  P ‬‬ ‫‪i ‬‬ ‫‪j ‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬

‫ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ‪:‬‬

‫) ( ‪ () ‬‬ ‫)(‪‬‬
‫‪( ) ‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬

‫ﮐﻪ ﮔﺮادﯾﺎن را ﻣﯽ ﺗﻮان اﭘﺮاﺗﻮر ﺑﺮداري در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺖ در اﯾﻦ ﺻﻮرت از ﻣﯿﺪان اﺳﮑﺎﻟﺮ ﮔﺮادﯾﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ ‪ .‬ﻣﯿﺪان ﺑﺮداري ﺑﻪ دﺳﺖ‬

‫ﻣﯽ آﯾﺪ ‪.‬ﻟﺬا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﭘﺮاﺗﻮر ﮔﺮادﯾﺎن ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (1‬ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ Fs‬‬ ‫)‪( 2‬‬

‫‪qradP  P ‬‬
‫‪ x y z‬‬
‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ 2‬ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮔﺮادﯾﺎن ﻓﺸﺎر ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﻧﯿﺮوي ﺳﻄﺤﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﺸﺎر ﺑﺮ واﺣﺪ ﺣﺠﻢ اﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ‬

‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎري ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﺪارد ‪ .‬و ﻓﻘﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺮادﯾﺎن‬

‫ﺑﻬﻢ اﺳﺖ و ﮔﺮادﯾﺎن ﻓﺸﺎر در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت اﻫﻤﯿﺖ ﻓﺮاوان دارد ‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوي وزﻧﯽ )ﺟﺎذﺑﻪ( ‪ FW‬در ﺟﺰء ﺳﯿﺎل ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‬

‫‪ FW  g PV‬‬

‫‪34‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ‪ g‬ﺑﺮدار ﮔﺮاﻧﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻮﺿﻌﯽ و ‪ ‬ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص و ‪ V‬ﺣﺠﻢ ﺟﺰء ﺳﯿﺎل اﺳﺖ ‪ .‬ﮐﻪ در ﻣﺨﺘﺼﺎت دﮐﺎرﺗﯽ ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت ‪ V   x y z‬ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪ F w  p qpxxz‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن دوم ﻧﯿﻮﺗﻦ در ﯾﮏ ﺟﺰء ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪:‬‬

‫‪F  m.a‬‬
‫ﮐﻪ ‪ f‬ﻧﯿﺮوي ﻣﺤﻞ وارد ﺑﻪ ﺟﺰء ﺳﯿﺎل و ‪ a‬ﺷﺘﺎب ﺟﺰء ﺳﯿﺎل ‪ m‬و ﺟﺮم ﺟﺰء ﺳﯿﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪  x  y  z‬ﻧﻮﺷﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪f  Fx  FW  ma‬‬

‫ﯾﺎ‬

‫‪  Pxyz   gxyz  xyz  xyz‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪ P   g  a‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﺣﺮﮐﺖ در ﺳﯿﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ وﺟﻮدﻧﺪارد ‪.‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي وارده ﻟﺰج ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪ .‬ﻋﻤﻮﻣﺎً‬

‫ﻧﯿﺮوي ﺳﻄﺤﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺮادﯾﺎن را ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪.‬در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ]ﯾﻌﻨﯽ ﺳﯿﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص ﺛﺎﺑﺖ [ ﺑﺎ‬

‫ﻟﺰﺟﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﯿﺮوي ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻟﺰﺟﺖ )در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ( ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‬

‫‪ 2v  2v‬‬ ‫‪ 2v‬‬

‫‪  FV   ( 2 l  2 j  2 k )   2V‬ﻧﯿﺮوي ﻟﺰﺟﺖ‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬
‫ﺑﺮدار ﺣﺎﺻﻞ از ﺳﻪ ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎر )ﺳﻄﺤﯽ( ﺟﺎذﺑﻪ )وزﻧﯽ( و ﺗﻨﺶ ﻟﺰﺟﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺰء را در ﺗﻌﺎدل و ﺳﮑﻮن ﻧﮕﻬﺪارد ‪ .‬ﯾﺎ آن را ﺷﺘﺎب‬

‫‪ a‬ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ در آورد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﻧﻮن دوم ﻧﯿﻮﺗﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻟﺰﺟﺖ ‪ ‬ﻧﯿﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ‪ ‬ﻧﯿﺮوي ﻓﺸﺎري ‪F ‬‬

‫‪a   P   q   2V‬‬ ‫راﺑﻄﻪ)‪(3‬‬

‫از راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻓﻮق در واﺣﺪ ﺣﺠﻢ ﺟﺰء ﺳﯿﺎل اﺳﺖ‬

‫‪35‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر در ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﯿﺎل در ﺣﺎل ﺳﮑﻮن ﯾﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺟﺎري ﺑﺎﺷﺪ ‪ a=0‬و ‪  2V  0‬ﭘﺲ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (3‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﺮاي ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎر‬

‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ P   q  0‬‬

‫ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻮزﯾﻊ ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺳﯿﺎﻻت ﺳﺎﮐﻦ ﺻﺎدق اﺳﺖ ‪.‬‬

‫راﺑﻄﻪ )‪(4‬‬

‫‪ P   q  0‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪  q‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪z‬‬

‫دو ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺎﻻ )اوﻟﯽ و دوﻣﯽ( ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدن ﻓﺸﺎر از ‪ x‬و ‪ y‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ در ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ )ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ اي ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ )‪x-‬‬

‫‪ (y‬ﻓﺸﺎر از ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﯾﮕﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﻤﯽ ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ‪ ‬ﻓﻘﻂ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﯾﮏ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ (‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬

‫‪dp‬‬
‫‪  q‬‬ ‫راﺑﻄﻪ )‪(5‬‬
‫‪dz‬‬
‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ راﺑﻄﻪ اﺳﺎﺳﯽ ﻓﺸﺎر – ارﺗﻔﺎع را در ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎر در ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ‬

‫ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از راﺑﻄﻪ )‪ (5‬اﻧﺘﮕﺮال ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ و ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺮزي ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ را اﻋﻤﺎل ﮐﻨﯿﻢ ‪.‬‬

‫ﭘﺲ‬
‫‪p2‬‬ ‫‪z2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪dp  - q  dz‬‬
‫‪p1‬‬ ‫‪z1‬‬

‫) ‪P2  P1   g ( z 2  z1‬‬
‫) ‪P1  P2  q ( z 2  z1‬‬

‫اﮔﺮ ‪ P1‬و ‪ P2‬ﻓﺸﺎرﻫﺎ در ارﺗﻔﺎع ﻫﺎي ﻋﻤﻮدي ‪ Z1‬و ‪ Z2‬ﻫﺴﺘﻨﺪ ‪.‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ‪q  ‬‬

‫) ‪P1  P2  Pg ( z 2  z1‬‬
‫‪P1  P2  h‬‬
‫‪P1  h  P2‬‬

‫‪36‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﮐﻪ ‪ h‬اﺧﺘﻼف ‪ Z2– Z1‬اﺳﺖ )ﻋﻤﻖ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﯾﯿﻦ از ﻣﺤﻞ ﻓﺸﺎر ‪ (P2‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎرﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪.‬‬

‫‪P  h  P0‬‬ ‫در ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻓﺸﺎر‬

‫‪P0  P2‬‬
‫ﭘﺲ از رواﺑﻂ ﺑﺎﻻ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﻬﺎﯾﯽ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد )ﻗﺎﻧﻮن ﺗﻮزﯾﻊ ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر(‬

‫‪P  h‬‬
‫‪ :P‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر از ﺳﻄﺢ آزاد ﺳﯿﺎل اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪ : h‬ارﺗﻔﺎع ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي از ﺳﻄﺢ آزاد ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ )‪ (h=-y‬زوﻣﺘﺮﯾﮏ ‪:‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻫﺪ ﻓﺸﺎر و ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ )‪( z‬‬

‫‪h‬‬
‫‪ h  z  Pp‬و ‪p‬‬ ‫ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬
‫‪h‬‬
‫‪‬‬

‫ﺳﻄﺢ آزاد‬

‫ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ و ﯾﮏ ﮔﺎز و ﯾﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك دو ﻣﺎﯾﻊ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﻠﻮل در ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‬

‫ﻣﻘﯿﺎس ﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر‬

‫اﻧﻮاع ﻓﺸﺎر را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻃﺒﻖ ﺷﮑﻞ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ‬
‫ﻓﺸﺎر ‪......‬‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬
‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﻲ‬

‫ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﻲ}ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﻓﺸﺎر‬ ‫ﻣﻜﺶ ﺧﻼء‬
‫ﻣﻄﻠﻖ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ‬
‫ﻓﺸﺎر ﺑﺎروﻣﺘﺮ ﻣﺤﻠﻲ‬
‫ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ)ﺧﻼء ﻛﺎﻣﻞ(‬

‫ﻣﻘﯿﺎس ھﺎي اﻧﺪازه‬

‫ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر‬
‫ﻓﺸﺎر ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ‪:‬‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﻤﮑﻦ ﮐﻪ در آن ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ اﺳﺖ در اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﺧﻼء ﮐﺎﻣﻞ وﺟﻮد دارد ‪.‬‬

‫‪37‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ ‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻓﺸﺎر اﻃﺮاف ﻣﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻼء اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬

‫ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ در ﺳﻄﺢ درﯾﺎ را ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻢ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ آب و ﻫﻮاﯾﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺎاﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع ‪،‬‬

‫ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ )ﻃﺒﻖ ﺳﯿﺎﻻت ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮ(‬

‫ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ )ﻓﺸﺎر درﺟﻪ ﯾﺎ ﮔﯿﺞ(‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺧﺘﻼف آن ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد آن را ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﺧﺘﻼف آن ﺑﺎ ﺧﻼء ﮐﺎﻣﻞ ﺑﯿﺎن ﺷﻮد آن را ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻓﺸﺎر درﺟﻪ ‪+‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ=ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﯽ )ﻣﮑﺶ ﯾﺎ ﺧﻼء( ‪ :‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر در زﯾﺮ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎﺷﺪ آن را ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﯽ )ﻣﮑﺶ ﯾﺎﺧﻼء( ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪p‬‬
‫‪ : h ‬ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮن ﺳﯿﺎل ﻫﻤﮕﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر داده را اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬ ‫ﻫﺪ‪ .‬ﻓﺸﺎر‬
‫‪y‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﭘﯽ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر را ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺒﻨﺎي دﻟﺨﻮاﻫﯽ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد اﻣﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﯾﺎ‬

‫ان را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻮاي ﻣﺤﯿﻂ )ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ( ﻣﯽ ﺳﻨﺠﻨﺪ ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺻﻔﺮ ﻣﻄﻠﻖ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﺷﻮد ﺑﻪ آن ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬و آن را ﺑﺎ ‪ Pabs‬ﻣﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ )‪ (Patm‬ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯿﺸﻮد ‪.‬‬

‫از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر )ﮔﯿﺞ( ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻋﻘﺮﺑﻪ اي و ﯾﺎ‬

‫ﻓﺸﺎر ﮔﯿﺞ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد و آن را ﺑﺎ ‪ Pg‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در رواﺑﻂ ﺑﺎﻻ ‪ P0=Patm‬ﺑﺎﺷﺪ در آن ﺻﻮرت ‪ Pg=P-P0 :‬ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻣﯽ ﺗﻮان در ﯾﮏ‬

‫ﺟﻤﻊ ﺑﻨﺪي ﻣﺤﻠﯽ ﻧﻮﺷﺖ ‪.‬‬

‫‪38‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪h‬‬
‫‪Pg   dh‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ ‬‬ ‫‪Pq  h‬‬
‫‪0‬‬

‫‪Pabs  Patm Pq‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻫﺎي ﺷﮑﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻔﻬﻮم ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ و ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬‬

‫‪(1‬اﻏﻠﺐ در ﮐﺎرﻫﺎي ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ از ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬و ﻓﺸﺎر ﻣﺎﯾﻌﺎت ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ )‪ (Patm‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪ (2‬واﺣﺪﻫﺎي ﻣﺘﺪاول در اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﭘﺎﺳﮑﺎل )‪ (Pa=N/m2‬و ﭘﯽ اس اي )‪ (Psi=lb/in2‬و اﺗﻤﺴﻔﺮ )‪ (atm‬ﮐﻪ‬

‫ﺑﻪ ﺷﺮح ذﯾﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪:‬‬
‫‪4‬‬
‫‪1atm ‬‬ ‫‪ Pa ‬‬
‫‪101325‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1 / 4510‬‬
‫‪ Psi‬‬
‫‪1atm  10325  1 / 45  104  14 / 7 Psi‬‬
‫راﺑﻄﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ atm‬را ﺑﻪ ‪ Psi‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﻮدﯾﻢ ‪.‬‬

‫‪ (3‬ﻓﺸﺎر را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ارﺗﻔﺎع ﺳﺘﻮن ﻣﺎﯾﻊ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻌﺎدل ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ در ﮐﻒ ﺳﺘﻮن ﻣﺎﯾﻊ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮ‬

‫اﺳﺎس ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺟﯿﻮه ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از واﺣﺪ ﻫﺎي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر ﻣﻄﺢ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪P  SH q Wh‬‬
‫ﻧﺴﺒﻲ ﺟﯿﻮه‬ ‫‪ : SHq‬ﭼﮕﺎﻟﻲ‬
‫در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﭘﺎﺳﮑﺎل ‪ W‬وزن ﻣﺨﺼﻮص آن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ h ، KN/m2‬ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺟﯿﻮه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪(4‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ )‪ (Patm‬ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪-1‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻂ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و از ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ دﯾﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎدت اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪39‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪-2‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﺳﻄﺢ آزاد درﯾﺎﻫﺎﺳﺖ و ﻣﻘﺪار آن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺪارد‬ ‫‪Patm  1atm  10325Pa  141 / 7 Psi  740mmHq‬‬

‫‪(5‬ﻫﺮﮔﺎه ﻓﺸﺎر ﮐﻤﺘﺮ از ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺎﺷﺪ آن را ﻓﺸﺎر ﺧﻼء ﻧﺴﺒﯽ و ﯾﺎ ﻣﮑﺶ ﻣﯽ‬

‫ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪:‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻋﻘﺮﺑﻪ اي ﮔﯿﺞ و ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ در ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 2‬ﻣﺘﺮ از ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻌﯽ ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ ‪ 1/5‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫)ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ ‪ 500‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺟﯿﻮه اﺳﺖ (‬

‫)ﭼﮑﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﺟﯿﻮه ‪ 13/6‬و ‪ (g=10m/s2‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪Patm  SHqwh‬‬
‫‪Patm  13 / 6wh  Patm  13 / 6  10  500  6800 Pa‬‬
‫ﻧﻨﺴﺐ(‬ ‫‪) Patm  68000 Pa‬ﻓﺸﺎر‬
‫)ﻓﺸﺎر ﻋﻘﺮﺑﮫ اي (‬ ‫‪ Pg  h  1 / 5  10000  30000 Pa‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ )ﻣﺤﻠﯽ (‬

‫ﻓﺸﺎر ﮔﯿﺞ‬

‫‪Pabs  Patm  Pq  68000  30000  Pabs  98000‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻓﺸﺎر ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪(2‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ‪ 10KPa‬ﺧﻼء اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﺷﺪه و ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 600‬ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮ ﺟﯿﻮه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﻓﺸﺎر‬

‫ﻣﻄﻠﻖ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﮐﯿﻠﻮ ﭘﺎﺳﮑﺎل ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬‬

‫‪40‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪Pq  10KP‬‬
‫‪Patm  13 / 6wh  13 / 6  10  600  81600Pa  81 / 6 KP‬‬
‫‪Pabs  Patm  Pq  81 / 6  10  71 / 6 KPa‬‬
‫‪Pabs  71 / 6 KPa‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎﯾﻊ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﺸﺪﻧﯽ ﮐﻪ داراي وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺳﻄﻮح اﻓﻘﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ در اﺧﺘﻼط اﯾﻦ‬

‫ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺎﯾﻌﺎت ﻣﺎﯾﻊ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺮ در ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﻣﺎﯾﻊ ﺳﺒﮏ ﺗﺮ در ﺑﺎﻻ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫‪PA  Patm  0‬‬ ‫ﻓﺎر در ﻧﻘﻄﮫ‪A‬‬

‫‪PB   1h1‬‬ ‫ﻓﺸﺎر در ﻧﻘﻄﮫ‪B‬‬
‫‪Pc   1 h1   2 h2‬‬ ‫ﻓﺸﺎر در ﻧﻘﻄﮫ‬
‫‪PD  V1h1   2 h2   3 h3‬‬ ‫ﻓﺸﺎر در ﻧﻘﻄﮫ‬

‫وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر‬

‫ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ ﺑﻮردن ‪:‬‬

‫ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ ﺑﻮردن ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ رااﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ ﻓﺸﺎر را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺸﺎر ﻣﺤﯿﻂ اﻃﺮاف )ﻓﺸﺎر ﻣﺤﻠﯽ(‬

‫اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺎروﻣﺘﺮ ﺟﯿﻮه اي ‪:‬‬

‫‪41‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﺤﻠﯽ را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬و دارﯾﻢ ‪hA  hV  R‬‬
‫‪) Hv‬ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺟﯿﻮه( ﺗﺎﺑﻌﯽ از درﺟﻪ ﺣﺮارت اﺳﺖ وﻟﯽ در دﻣﺎي اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﻘﺪار اﯾﻦ واﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ‪:‬‬

‫در اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ وﺳﺎﯾﻞ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر ‪ ،‬از ﺳﺘﻮن ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬اﻧﻮاع آن ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪42‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺳﺎده )ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ( ‪:‬‬

‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﻧﺴﺒﯽ ﺳﯿﺎل از ﺻﻔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺷﮑﻞ )اﻟﻒ‪ (2-4-‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ارﺗﻔﺎﻋﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل از ﺳﻄﺢ‬

‫ﻣﺨﺰن ﺑﺎﻻ ﻣﯽ آﯾﺪ )‪ (h‬ﻓﺸﺎر ﻣﻮﺟﻮد را ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺸﺎر ﻣﻨﻔﯽ را اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ ﭼﻮن ﻫﻮا از ﻃﺮﯾﻖ‬

‫ﻟﻮﻟﻪ وارد ﻣﺨﺰن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮاي ﻓﺸﺎرﻫﺎي زﯾﺎد ﻧﻤﯽ ﺗﻮان از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ﭼﻮن در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﺣﺘﯿﺎج ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ‬

‫ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻠﻨﺪي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﺳﯿﺎل ﺑﺘﻮاﻧﺪ در داﺧﻞ آن ﺑﺎﻻ رود ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ ﺳﯿﺎل ‪ S‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﻣﺨﺰن ‪A‬‬

‫ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ‪ hS‬ﺑﺮاﺑﺮ واﺣﺪ ﻃﻮل آب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬ﺑﺮاي ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﻧﺎﭼﯿﺰ در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل از ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺷﮑﻞ )ب‪-‬‬

‫‪ (2-4‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ آزاد ﺳﯿﺎل ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻣﺨﺰن ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﺨﺰن ‪ A‬ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ‪– hS‬‬

‫ﺑﺮاﺑﺮ واﺣﺪ ﻃﻮل آب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬ﺑﺮاي ﻓﺸﺎر ﻫﺎي ﻧﺴﺒﯽ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻨﻔﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻣﺨﺰن ‪ A‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺸﺎر ﻣﺨﺰن ‪A‬‬

‫ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ‪– hs‬ﺑﺮاﺑﺮ واﺣﺪ ﻃﻮل آب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻧﺎﭼﯿﺰ در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل از ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺷﮑﻞ )ب‪ (2-4-‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺳﻄﺢ آزاد ﺳﯿﺎﻟﺰﯾﺎد در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل از ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺷﮑﻞ )ج‪ (2-4-‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ از ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﺎﻻ‬

‫ﻣﺜﻞ ﺟﯿﻮه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ در ﻣﺨﺰن ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ S1‬و ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺳﯿﺎل داﺧﻞ ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ‪ S2‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺸﺎر‬

‫در ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪HA+h2s1=0‬‬
‫‪ hA‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ واﺣﺪ ﻃﻮل آب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ در ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮﻫﺎي داراي ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺨﺘﻠﻒ روش ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺸﺎر ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪-1‬از ﯾﮏ اﻧﺘﻬﺎي ﻟﻮﻟﻪ ﺷﺮوع ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و از ﻫﺮ ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل دﯾﮕﺮ ﭘﯿﺶ ﻣﯽ روﯾﻢ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬

‫ﯾﮏ واﺣﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ و اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪.‬‬

‫‪43‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪-2‬ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﻓﺸﺎرﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻢ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‬

‫ﻓﺸﺎر ﻫﺎ را از ﻫﻢ ﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺗﺎ ﺳﺮ دﯾﮕﺮ اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ و ﺣﺎﺻﻞ را ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻓﺸﺎر در آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻗﺮار ﻣﯽ‬

‫دﻫﯿﻢ ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ )ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺗﻔﺎﺿﻠﯽ(‪:‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎر ﺑﯿﻦ دو ﻣﺨﺰن ﯾﺎ دو ﻧﻘﻄﻪ از ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻠﯽ ﺷﮑﻞ )‪ (2-5‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ‬

‫رود ﮐﻪ ﻧﺘﻮاﻧﯿﻢ ﻓﺸﺎر واﻗﻌﯽ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﻢ ‪.‬‬

‫‪:HA-h1s1-h2s2+h3s3=hB‬ﺑﺮاي ﺷﮑﻞ )اﻟﻒ(‬

‫‪:HA+h1s1-h2s3=hB‬ﺑﺮاي ﺷﮑﻞ )ب(‬

‫ﻣﯿﮑﺮوﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ‪:‬‬

‫‪44‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﻫﺎي ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ و ﯾﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ دﻗﯿﻖ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ‪ .‬ﺑﺎ ﻣﺴﺎوي ﻗﺮاردادن ﺣﺠﻢ‬

‫ﻫﺎي ﺟﺎﺑﺠﺎ ﺷﺪه ﺳﯿﺎﻟﻬﺎي ‪ 1‬و ‪: 2‬‬

‫‪R‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬

‫‪A.y ‬‬ ‫‪.a  Pc  PD  R  3   2 (1  )   1 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪A‬‬

‫‪ : a‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎرﯾﮏ‬

‫‪ : A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﭘﻬﻦ ﺷﺪه‬

‫‪ :  3 ,  2 ,  1‬وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺳﯿﺎﻻت‬

‫ﻣﻘﺪار داﺧﻞ ﮐﺮوﺷﻪ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﻻت و ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺠﻬﺎي وﯾﮋه ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ‪ R‬دارد ‪.‬‬

‫ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ ﺷﯿﺐ دار )ﻣﺎﯾﻞ( ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﮐﻢ و ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﮔﺎزﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ‪ .‬ﭼﻮن ﻟﻮﻟﻪ ﺷﯿﺒﺪار ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻃﻮل ﺑﯿﺸﺘﺮي دارد ‪،‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﯾﮏ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﻣﻌﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﺳﻄﺢ آزاد ﺳﯿﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ و در ﻫﻨﮕﺎم ﻗﺮاﺋﺖ ﺟﻬﺖ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ‪ ،‬دﻗﺖ‬

‫ﺑﯿﺸﺘﺮي وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ‪.‬‬

‫‪45‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ اي ﺑﺮ اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت‬

‫اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺷﺎ ﺧﻪ اي از ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل را در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﮑﻮن ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ‪ ،‬در‬

‫ﺳﯿﺎﻻت ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﮐﻠﯿﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺸﺎر وارد ﺑﺮ ﺳﯿﺎل ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺳﻄﺤﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ آن اﺛﺮ ﻣﯽ‬

‫ﮐﻨﺪ و اﮔﺮ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻫﻢ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل در ﻣﺤﻞ ﺑﻮده و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﺑﯿﻦ ﻻﯾﻪ ﻫﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و‬

‫‪46‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﮐﻠﯿﻪ ﻧﻘﺎط ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﺣﺎل ﺳﮑﻮن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﮑﻮن ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺳﯿﺎل در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑﻮده‬

‫و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻤﻊ ﺑﺮداري ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﺳﯿﺎل ﻧﯿﺰ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻤﻨﺘﻢ )اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ( وارده ﻧﯿﺰ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬

‫‪.‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﻓﺼﻞ اول ﺑﯿﺎن ﺷﺪ ﺳﯿﺎل در ﺣﺎل ﺳﮑﻮن در اﺛﺮ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺷﮑﻞ ﻧﻤﯽ دﻫﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ در درون ﺳﯿﺎل‬

‫ﮐﻠﯿﻪ ﻓﺸﺎرﻫﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﻏﯿﺮ ﻓﻌﺎل ﺑﻮده و ﺳﯿﺎل ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﺘﻮن ﺳﯿﺎل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﭼﻮن ﻫﯿﭻ‬

‫ﻻﯾﻪ اي از ﺳﯿﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻻﯾﻪ ﻣﺠﺎورش ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻧﺪارد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮﺷﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬

‫اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت ﺑﺮ روي ﺳﻄﻮح ﺗﻤﺎم اﺟﺴﺎد آزاد ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﻤﻮدي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬در ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ‬

‫ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪ ذرات ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﺼﺎت اﯾﻨﺮﺳﺎل ﺳﺎﮐﻦ ﺑﻮده و ﯾﺎ ﻫﻤﮕﻦ داراي ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﯾﮑﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺳﯿﺎل در ﺗﻌﺎدل اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ اﺳﺖ ‪.‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺎن دﯾﮕﺮ اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ذرات ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ ﯾﺎﺑﯽ ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮏ‬

‫دﺳﺘﮕﺎه ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻟﺨﺖ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺴﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ آن ﺳﯿﺎل را ﺳﯿﺎل اﺳﺘﺎﺗﯿﮏ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ وارد ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﺗﺨﺖ اﻓﻘﯽ ‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ‪:‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در اﺑﺘﺪاي ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ از ﺳﯿﺎل ﺑﺮ ﻫﺮ ﺳﻄﺤﯽ ﮐﻪ در آن ﻧﻘﻄﻪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‬

‫ﻋﻤﻮد اﺳﺖ و دﻟﯿﻞ اﯾﻦ اﻣﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل ﺑﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل اﺳﺖ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﮐﺸﺸﯽ ﯾﺎ ﺑﺮﺷﯽ را ﻣﯿﺘﻮان ﺗﺤﻤﻞ‬

‫ﮐﻨﺪ ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻋﻤﻮدي ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ‬

‫ﺳﻄﺢ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻋﻤﻮدي ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻣﻮﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ‬

‫ﺳﺢ اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺤﻠﯽ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارده از ﻃﺮف ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻋﻤﻮدي ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل وارد ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺮوي‬

‫ﻓﺸﺎر ﺑﺮآﯾﻨﺪ را ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺟﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ در ﺳﻄﻮح ﺗﺨﺖ اﻓﻘﯽ ‪،‬ﻣﺎﯾﻞ و ﻗﺎﺋﻢ‬

‫و ﺳﻄﻮح ﻣﻨﺤﻨﯽ و ﺳﻄﻮح ﺑﺴﺘﺮ را ﺷﺮح ﻣﯽ دﻫﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﭘﺎﯾﺪاري اﺟﺴﺎم ﻣﺤﻮﻃﻪ و ﺷﻨﺎور را ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ وارد ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﺗﺨﺖ اﻓﻘﯽ‪:‬‬

‫ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺗﺨﺖ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر اﻓﻘﯽ در ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ اﺳﺖ و ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﻪ ﻋﻠـﺖ ﻫـﻢ ﺗـﺮاز ﺑـﻮدن‬

‫ﻋﻠﯿﻪ ﻧﻘﺎﻃﺶ در ﻣﻌﺮض ﻓﺸﺎر ﺛﺎﺑﺘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ اﮔﺮ ﻓﺸﺎر ﺳﯿﺎل در ﺗﺮاز ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاﺑﺮ ‪ P‬ﺑﺎﺷﺪ در اﯾـﻦ ﺻـﻮرت ﺑـﻪ‬

‫ﻫﺮ اﻟﻤﺎن ﺳﻄﺢ از ﺻﻔﺤﻪ ﺟﺰء ﻧﯿﺮوي ‪ PdA‬وارد ﻣﯽ ﺷﻮد اﯾﻦ ﺟﺰء ﻧﯿﺮوﻫﺎ ﻫﻤﮕﯽ ﻣﻮازي و ﻫﻢ ﭼﻬﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑـﻪ ﻃـﻮري ﮐـﻪ‬

‫‪47‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ‪ .‬ﻟﺬا ﻧﯿـﺮوي وارد در ﯾـﮏ ﻃـﺮف ﺻـﻔﺤﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ‬

‫اﺳﺖ ﺑﺎ‬

‫‪F   PdA  P  dA  F  P. A‬‬

‫اﯾﻦ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ در راﺳﺘﺎي ﻋﻤﻮد ﺑﺮﺻﻔﺤﻪ از ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آن ﻣﯽ ﮔﺬرد)ﻧﻘﻄﻪ اﺛﺮ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ‬

‫اﺳﺖ( و در ﺻﻮرت ﻣﺜﺒﺖ ﺑﻮدن ‪ P‬ﺟﻬﺘﯽ رو ﺑﻪ داﺧﻞ ﺻﻔﺤﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ‪. ..............‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(1‬‬

‫ﻣﻘﻄﻊ ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬داﯾﺮه اي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوي رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪ CD‬را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪AB‬‬

‫‪PAB  h  10  0 / 8  8 KPa‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪FAB  P. A  8    (12  0 / 6 2 )  FAB  3 / 84 KN‬‬
‫‪4‬‬
‫وي ﻣﻔﺪار ﻧﯿﺮوي رو ﺑﮫ‬
‫وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪AB‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮﺳﻄﺢ ‪CD‬‬

‫‪PCD  h  10  2 / 4  24 KP‬‬
‫‪  (1) 2‬‬
‫‪FCD‬‬ ‫( ‪ P. A  24 ‬‬ ‫‪)  FCD  18KN‬‬
‫‪4‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻗﺎﺋﻢ رو ﺑﮫ‬

‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ‪CD‬‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺖ ﻣﺎﯾﻞ و ﻗﺎﺋﻢ‬

‫‪48‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﺗﺨﺖ اﻓﻘﯽ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﯿﺮو ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ اﻓﻘﯽ از ﯾﮏ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ اﺳﺘﻔﺎده‬

‫ﮐﺮدﯾﻢ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﯿﺮوي ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ )ﻧﺎﺷﯽ از ﺳﮑﻮن ﺳﯿﺎل( و ﻧﯿﺰ ﺗﺨﺖ ﺑﻮدن ﺳﻄﺢ‬

‫ﻋﻤﻮد ﺑﺮ آن ﺑﻮده و ﻧﻘﻄﻪ اﺛﺮش ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮ روي ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺮار دارد ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﻣﺬﮐﻮر ﯾﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﯾﻞ ﯾﺎ ﻗﺎﺋﻢ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﮐﻨﺪ واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ راﺳﺘﺎ و ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻋﻤﻮد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد وﻟﯽ ﺑﻪ‬

‫ﻋﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻋﻤﻖ ﺳﯿﺎل در اﻣﺘﺪاد ﺻﻔﺤﻪ و ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺧﻄﯽ آن ﺑﺎ ﺗﻮزﯾﻊ ﻓﺸﺎر ﻗﻄﻌﺎً ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮاﯾﻨﺪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ وﺿﻌﯿﺖ اﻓﻘﯽ‬

‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬در ﺿﻤﻦ در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﻗﺼﺪ دارﯾﻢ ﭼﻮن ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ آن را‬

‫دﻗﯿﻘﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﻮد ﻟﺬا ﺑﺎ روﺷﻬﺎي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ در ﺳﻄﺢ ﺗﺨﺖ و ﻣﺎﯾﻞ و ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺤﻞ دﻗﯿﻖ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر را ﻧﯿﺰ‬

‫ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ روش ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ روش اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي ‪ ،‬روش اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل و روش ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ‪.‬‬

‫‪-1-3-‬روش اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي‬

‫ﻃﺒﻖ آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻼً ﺑﺪان اﺷﺎره ﺷﺪ ‪ ،‬اﯾﻦ روش ﻫﻤﺎن ﻃﺮﯾﻘﻪ ﮐﻠﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب اﻟﻤﺎن ﺳﻄﺢ )‪ (dA‬و‬

‫ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮآن )‪ ، (pdA‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ )‪ (6-2‬و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺘﮕﺮال ‪  PdA‬ﮔﺮدﯾﺪ ‪.‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺸﺘﺎور ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﺣﻮل ﻫﺮ ﻣﺤﻮر دﻟﺨﻮاه ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺎس )اﻟﻤﺎن ﮔﯿﺮي( ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﺸﺘﺎور ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﺣﻮل ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺨﺘﺼﺎت ‪ X‬و ‪ y‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ‪:‬‬

‫‪M x   yPdA‬‬ ‫‪, M y   xPdA‬‬ ‫)‪(2-3‬‬

‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﻧﯿﺰ ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮔﺸﺘﺎور ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ‪ y‬ﻫﺎ و ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ ﯾﻌﻨﯽ ‪ XpF‬و ‪ ypF‬را ﺑﺎ‬

‫ﮔﺸﺘﺎور ﺗﻮزﯾﻊ ﻧﯿﺮو ﺣﻮل ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻮرﻫﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮار دﻫﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪X p F  M y ‬‬ ‫‪My 1‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  xPdA, y P  x   yPdA‬‬
‫‪ yP F  M x ‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪F‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪(2):‬‬

‫‪49‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در ﺷﮑﻞ ﺑﺎﻻ ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﯾﻪ ‪ ABC‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﺋﻢ ﻗﺮار دارد ‪ .‬ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ رأس آن ﺑﺮ ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻊ‬

‫ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪:‬‬

‫اﻟﻒ(ﻧﯿﺮوي وارد از ﻃﺮف ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳﻄﺢ‬

‫ب( ﮔﺸﺘﺎور ﻧﯿﺮوي وارد از ﻃﺮف ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺮ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳﻄﺢ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ‪AB‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﺑﺎ اﻧﺘﺤﺎب اﻟﻤﺎن ﺳﻄﺢ ‪ dA‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪dA  Xdy‬‬
‫‪‬‬ ‫‪yb‬‬
‫‪ X b  dA ‬‬ ‫‪dy‬‬
‫‪y h‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪yb‬‬ ‫‪b h‬‬ ‫‪b y 3‬‬ ‫‪1‬‬

‫() ‪F   PdA   (y‬‬ ‫) ( ‪dy )   y 2 dy ‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪ dy‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪h 0‬‬ ‫‪h 3‬‬
‫‪0‬‬
‫‪3‬‬ ‫اﻟﻒ(‬

‫‪h x‬‬ ‫‪yb‬‬

‫) ‪M AB  M y   xPdA   ( )(y )( dy‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪0 2‬‬ ‫‪h‬‬
‫‪2‬‬
‫ب(‬
‫‪h yb‬‬ ‫‪yb‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪b 2 y 4‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(y )( )  2  y 3 dy  2 ( ) 0h  b 2 h 2‬‬
‫‪0 2h‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪2h‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2h 4‬‬ ‫‪8‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(3‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ وارد ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳﻄﺢ ﻗﺎﺋﻢ ‪ OABCDO‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﺤﻞ‬

‫ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر را در اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ‪(   7 KN / m ) .‬‬

‫‪3‬‬

‫‪50‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب اﻟﻤﺎن ﺳﻄﺢ ‪ dA‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ زﯾﺮ ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪x3‬‬
‫‪(dA  Xdy, X  2 x, y  )  dA  43 y dy‬‬
‫‪8‬‬

‫‪4‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3 73 ‬‬
‫ﻟﺬاﻣﻲ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪F   PdA  y(4 y)dy  4  y dy  4 7  y   12KN :‬‬
‫‪3‬‬

‫‪7 ‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 3 10 ‬‬
‫‪M x   yPdA   ( y )(y )(43 y )dy  4  y dy  4  7   y 3   8 / 4 KN‬‬
‫‪3‬‬

‫‪10‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪8/ 4‬‬

‫‪yP ‬‬ ‫‪Mx ‬‬ ‫‪ 0 / 7m‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪12‬‬

‫‪1‬‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﮫ ﻣﺤﻮر(‪M y  0‬‬ ‫ﺗﻘﺎرن ﺳﻄﺢ‬ ‫‪ )  x p ‬ﺑﮫ ﻋﻠﺖ‬ ‫‪My 0‬‬
‫‪F‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪(4) :‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ درﯾﭽﻪ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ‪ 2m× 1m‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺎﺋﻢ درون ﻣﺎﯾﻌﯽ ﺑﻪ وزن‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻗﺮار دارد ‪ .‬اﮔﺮ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺎﯾﻊ از راﺑﻄﻪ )‪  ( y )  8000  900 y (N/m3‬ﺗﺒﻌﯿﺖ ﮐﻨﺪ ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﻃﺮف درﯾﭽﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﯿﻮﺗﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؟‬

‫‪51‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻟﻤﺎن ﺳﻄﺢ )‪ (dA‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪dA  1  dy  dy‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪P   dy   (8000  900 y )dy  8000 y  450 y 2‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2‬‬
‫‪F   PdA   (8000 y  450 y 2 )  4000 y 2  150 y 3 20  172000 N‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪0‬‬

‫روش اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل‬

‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (6-3‬ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺗﺨﺖ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺎﯾﻞ درون ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺤﻮر ‪x‬‬

‫ﻫﺎ را ﺑﺮ روي ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﻓﺮض ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻣﺒﺪأ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﺑﺮ روي ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻊ ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي‬

‫ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ وارد ﺑﺮ ﺳﻄﺢ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺻﻔﺤﻪ را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ اورد ‪.‬‬

‫‪52‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 F   PdA   (y sin  )dA   sin   ydA
A A A

: ‫ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‬، ‫ اﺳﺖ‬y   ydA ‫ﻣﯽ داﻧﯿﻢ‬

A

F   sin  y A

: ‫ ﻟﺬا ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ‬، ‫ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬h  y sin  ‫و ﭼﻮن‬

F   hA  PG A (4-3)

. ‫ ﻓﺸﺎر در ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ‬PG ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻊ اﺳﺖ و‬ h ، ‫در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق‬

:(1) ‫ﺗﺬﮐﺮ‬

53

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

 ‫اﮔﺮ در ﺑﺎﻻي ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺨﺖ ‪ ،‬ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣﺎﯾﻊ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ F‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ‬

‫از ﻫﺮ دو ﻓﺮﻣﻮل ذﮐﺮ ﺷﺪه در راﺑﻄﻪ )‪ (4-3‬اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬اﻣﺎ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺸﺨﺼﯽ از ﯾﮏ ﻧﻮع ﻣﺎﯾﻊ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ‪ ،‬در‬

‫آن ﺻﻮرت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ ، F‬از راﺑﻄﻪ ‪ F=PGA‬اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ )‪:(2‬‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮان از رواﺑﻂ زﯾﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد ‪:‬‬

‫‪I xy‬‬ ‫‪IG‬‬

‫‪xP  x ‬‬ ‫‪, yp  y ‬‬ ‫)‪(5-3‬‬
‫‪Ay‬‬ ‫‪Ay‬‬

‫در رواﺑﻂ ﻓﻮق ‪ IG‬ﮔﺸﺘﺎور اﯾﻨﺮﺳﯽ ﺳﻄﺢ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ )ﻣﻮازي ﻣﺤﻮر ‪ x‬ﻫﺎ و ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻊ ( ﮔﺬرﻧﺪه از ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﺣﺎﺻﻞ ﺿﺮب اﯾﻨﺮﺳﯽ ﺣﻮل ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﮔﺬرﻧﺪه از ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ )ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر ‪x‬ﻫﺎ و ‪y‬‬ ‫اﺳﺖ و ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪I xy .‬‬

‫ﻧﯿﺰ ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ اﻧﺪ ‪.‬‬ ‫ﻫﺎ ( اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺜﺒﺖ ‪ ،‬ﻣﻨﻔﯽ ﯾﺎ ﺻﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ A .‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺻﻔﺤﻪ اﺳﺖ و ‪ x‬و ‪y‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ )‪:(3‬‬

‫اﮔﺮ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﺪاﻗﻞ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﺤﻮرﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﻮر ‪ x  x‬ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ‪ y  y‬ﻣﺘﻘﺎرن ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت‬

‫‪ I xy‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر روي ﻣﺤﻮر ‪ x  x‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد و ‪ x p  x‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻫﻢ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻢ ﻣﻨﻔﯽ ‪ ،‬ﻟﺬا ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻃﺮﻓﯿﻦ ‪ x  x‬ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‬ ‫ﮐﻠﯽ ﻧﯿﺰ ﭼﻮن ‪I xy‬‬

‫‪ /.‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪ XP‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﯾﺎ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ‪ x‬ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ )‪: (4‬‬

‫‪ IG‬ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ y p  y‬ﻫﻤﻮاره ﻣﺜﺒﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﻟﺬا ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﻫﻤﻮاره زﯾﺮ زﯾﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﮔﺮﻓﺖ ‪.‬‬

‫‪54‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺗﺬﮐﺮ )‪:(5‬‬

‫ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﺋﻢ ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺎﯾﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ‪   90‬اﺳﺖ و ﭼﻮن ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﻣﺴﺘﻘﻞ از زواﯾﻪ ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺎ‬

‫ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻊ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻤﺎم رواﺑﻂ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺮاي ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ‪.‬‬

‫ﺗﺬﮐﺮ)‪:(6‬‬

‫از آن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ‪ ،‬داﻧﺴﺘﻦ ‪ I G ،A،I xy‬و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﺿﺮوري‬

‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ‪ ،‬ﻟﺬا ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺟﺪول زﯾﺮ ﻣﻮارد ﻓﻮق را در ﭼﻨﺪ ﺷﮑﻞ ﺧﺎص ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(5‬‬

‫‪55‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳﻄﺢ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﮐﻪ از ﻃﺮف آب ﺑﺮ آن اﻋﻤﺎل ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﻧﯿﻮﺗﻦ اﺳﺖ ؟‬

‫) ‪(   10 KN / m 3‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫‪h  1 / 5  1 / 5  sin 30  2 / 25m‬‬ ‫‪F   hA  10  2025  6  135KN‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(6‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﯿﺮوي وارده از آب ﺑﻪ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺣﻠﻘﻪ ﻗﺎﺋﻢ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ ﺣﻠﻘﻪ ﻗﺎﺋﻢ در ﻋﻤﻖ ‪ 2‬ﻣﺘﺮي آب ﻗﺮار دارد ‪ ،‬ﻟﺬا ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪F   h A  10  2    (12  0 / 5 2 )  15 KN‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(7‬‬

‫‪56‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﺨﺰن ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮي آب و روﻏﻦ اﺳﺖ ‪ ،‬داراي ﻗﺎﻋﺪه اي ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺣﺖ ‪ 4M2‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ دﯾﻮاره‬

‫ﻗﺎﺋﻢ اﯾﻦ ﻣﺨﺰن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫‪A  a 2  4 m 2  a  2m‬‬ ‫) ﻋﺮض دﯾﻮاره ﻗﺎﺋﻢ(‬

‫ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺷﺪه ﺑﺮ دﯾﻮار ‪ ،‬از ﺟﺎﻧﺐ روﻏﻦ )‪ (F1‬و آب )‪ (F2‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪F1   1 h1 A1 (10  0 / 8)(0 / 5)( 2  1)  8 KN‬‬

‫‪F2  PG (2) A2  (10  0 / 8  1  10  0 / 25)  (2  0 / 5)  10 / 5 KN‬‬

‫و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ اﯾﻦ دو ﻧﯿﺮو ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪F=F1+F2=8+10/5=18/5KN‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(8‬‬

‫‪ :‬در ﺷﮑﻞ روﺑﺮو ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﮐﻪ ﺑﻪ درﯾﭽﻪ ﻣﺜﻠﺜﯽ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ؟‬

‫‪57‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺣﻞ ‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫ارﺗﻔﺎع ﻣﺜﻠﺚ از‬ ‫اﺑﺘﺪا ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺸﺎر ‪ ،‬ﻓﺸﺎر در ﻣﺮﮐﺰ ﺳﻄﺢ درﯾﭽﻪ ﻣﺜﻠﺜﯽ )‪ (PG‬را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫‪3‬‬

‫ﻗﺎﻋﺪه آن ﻗﺮار دارد ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯿﮑﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪PG  (10)(2)  (0 / 8  10)(2)  20  PG 56 KPa‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﻣﻘﺪار ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ درﯾﭽﻪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪3 2‬‬
‫()‪F  PG A  (56‬‬ ‫‪)  168 KN‬‬
‫‪2‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ )‪:(1‬اﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎي ‪ ، y‬ﻣﻘﺪار ‪ h‬را در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ آﻧﮕﺎه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻊ )‪ (hP‬را ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪I G sin 2 ‬‬

‫‪IG‬‬ ‫‪y P sin   y sin  ‬‬
‫‪yP  y ‬‬ ‫‪A y sin ‬‬
‫)‪(6-3‬‬ ‫ﺿﺮب ﻣﻲ ﻛﻨﯿﻢ‬ ‫‪sin ‬‬ ‫ﻃﺮﻓﯿﻦ را در‬
‫‪Ay‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪I G sin ‬‬
‫‪ hP  h ‬‬
‫‪Ah‬‬

‫ﻻزم ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻔﺤﺎت ﺗﺨﺖ ﻗﺎﺋﻢ ‪   90 ‬و از آﻧﺠﺎ ‪ sin   1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ ،‬ﻟﺬا راﺑﻄﻪ )‪ (6-3‬ﺑﺮاي ﺻﻔﺤﺎت ﻗﺎﺋﻢ ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪IG‬‬
‫‪hP  h ‬‬
‫‪Ah‬‬
‫ﻣﺜﺎل)‪(9‬‬

‫ﺑﺮاي ﺳﻄﻮح ﻗﺎﺋﻢ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺳﻄﺢ از ﻃﺮف آب و ﻧﯿﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آزاد‬

‫ﻣﺎﯾﻊ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ ‪.‬‬

‫‪58‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 : ‫ﺣﻞ‬

:‫اﻟﻒ ( ﺳﻄﺢ داﯾﺮه اي ﺷﮑﻞ‬

  22
F   hA  10  2  ( )  60KN
4
  24
( )
IG 64
hP  h   2  2 / 125m
Ah   22
( ) 2
4

:‫ب(ﺳﻄﺢ ﻣﺜﻠﺜﯽ‬

1 4
h  4 
3 3
4 1
F   hA  10  (  4  4 / 5)  120 KN
3 2
1
 4 / 5  43
I 4
hP  h  G   36  2m
Ah 3 4
9
3

59

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

 ‫روش ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺸﺎر‬

‫ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از روش ﻫﺎي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﺳﻄﻮح ﺗﺨﺖ و ﻣﺤﻞ اﺛﺮ آن ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺸﺎر اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺸﺎر ‪،‬‬

‫ﺣﺠﻤﯽ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺸﻮر ﮐﻪ ﻗﺎﻋﺪه آن ﻫﻤﺎن ﺻﻔﺤﻪ ﻣﺴﻄﺢ اﺳﺖ و ارﺗﻔﺎع آن از ﻗﺎﻋﺪه ‪ ،‬در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ h‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (15-3‬ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ h ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺎﺋﻢ ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺻﻔﺤﻪ ﺗﺎ ﺳﻄﺢ آزاد ﻣﺎﯾﻊ اﺳﺖ ‪ .‬در اﯾﻦ روش ‪،‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﺑﺮآﯾﻨﺪ وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﻃﺮف ﺻﻔﺤﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺸﺎر و ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن ﻣﺨﺘﺼﺎت ﻣﺮﮐﺰ ﺣﺠﻢ‬

‫ﻣﻨﺸﻮر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫)‪(8-3‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪xP ‬‬ ‫‪xdV‬‬ ‫و‬ ‫‪yP ‬‬ ‫‪ydV‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(10‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ y‬را ﻃﻮري ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ ﺳﻄﺢ آب ﺑﺎﻻي دﯾﻮاره ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﻣﯽ رﺳﺪ ‪ ،‬دﯾﻮاره ﺣﻮل ‪ C‬دوران ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫)‪(16-3‬‬

‫‪60‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ رﺳﻢ ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺸﺎر ﺑﺮاي دﯾﻮاره ‪ AB‬ﻣﻼﺣﻀﻪ ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮد ‪ :‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ‪ C‬ﺑﺎﻻي ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر اﺳﺖ ‪ ،‬ﻟﻨﮕﺮ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻮده و ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻮرد دﯾﻮار ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ ‪ B‬ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ در دﯾﻮاره‬

‫ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ داﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ دادن ﻣﺎﻧﻊ ‪ C‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﻗﺮار دادن آن در ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ‪ ،‬دﯾﻮاره در آﺳﺘﺎﻧﻪ دوران ﺣﻮل ‪ C‬ﻗﺮار‬

‫ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪BC  y  1  hP  1  0 / 666  0 / 333m‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(11‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ ،‬ﻋﻤﻖ آب در ﻟﺤﻈﻪ ﮔﺮدش درﯾﭽﻪ ﻣﺴﺘﻄﯿﻠﯽ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ ؟‬

‫)‪(17-3‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ رﺳﻢ ﻣﻨﺸﻮر ﻓﺸﺎر ﺑﺮاي درﯾﭽﻪ ‪ ، AB‬ﻣﻼﺣﻀﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪61‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻟﻮﻻي ‪ C‬ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬درﯾﭽﻪ ﻫﯿﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﺑﺎ ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﺳﻄﺢ آب و‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ارﺗﻔﺎع آن ‪،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻓﺸﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻟﻮﻻي ‪ C‬ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ در ﻟﺤﻈﻪ اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﻟﻮﻻ ‪،‬‬

‫درﯾﭽﻪ را در آﺳﺘﺎﻧﻪ دوران ﺣﻮل ‪ C‬ﻗﺮار ﻣﯽ دﻫﺪ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬

‫ﻣﺜﺎل )‪(12‬‬

‫در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ارﺗﻔﺎع ‪ h‬ﭼﻘﺪر ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ درﯾﭽﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﻗﺮار داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ؟ از ﻧﯿﺮوي اﺻﻄﮑﺎك و وزن درﯾﭽﻪ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ و ﻋﺮض درﯾﭽﻪ را ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 3‬ﻣﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ‪.‬‬

‫) ‪(  w  1000kg. f / m 3‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ دﯾﺎﮔﺮام آزاد درﯾﭽﻪ و ﻧﯿﺰ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺸﻮر‬

‫ﻓﺸﺎر ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫(‬‫‪‬‬ ‫‪h‬‬‫()‬ ‫)‬
‫‪ ‬‬
‫‪F ‬‬ ‫) ‪sin 30 (3)  3h 2  3000h 2 (kg. f‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪62‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪h‬‬
‫‪3 ‬‬ ‫‪h‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ h‬‬
‫‪sin 60‬‬ ‫‪3 sin 30‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪2‬‬
‫‪M A  0  3200  5  (3000h 2 )  ( h)  0  h  2m‬‬
‫‪3‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ -5-‬ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ وارد ﺑﺮﺳﻄﻮح ﺑﺴﺘﻪ )ﻧﯿﺮوي ﺷﻨﺎوري(‬

‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﺪ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪي را درون ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮي ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻗﺮار داده اﯾﻢ‪ .‬اﯾﻦ ﺟﺴﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺳﯿﺎل‬

‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ‪ ،‬ﺷﻨﺎور ﯾﺎ ﻏﻮﻃﻪ ور ﺷﻮد و ﯾﺎ ﺑﺎﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﮐﻒ ﻇﺮف ‪ ،‬در آن ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﮔﺮدد ‪ .‬وﻗﻮع ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ‬

‫ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ وﺿﻌﯿﺖ ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﺟﺴﻢ دارد ‪ .‬ﯾﮑ ﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎ ‪ ،‬ﻧﯿﺮوي ﺷﻨﺎور اﺳﺖ ﮐﻪ در اداﻣﻪ ﺿﻤﻦ ﺑﯿﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺎ ي ذﮐﺮ‬

‫ﺷﺪه ‪ ،‬ﺑﻪ آن ﻧﯿﺰ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﭘﺮداﺧﺖ ‪.‬‬

‫‪-1‬ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻨﺎوري ‪:‬‬

‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (34-3‬ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ ‪ ،‬درون ﻣﺎﯾﻊ ﻏﻮﻃﻪ ور ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﺟﺴﻢ ﺧﺎرج از آن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ‪ ،‬ﻣﯽ‬

‫ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺟﺴﻢ در ﻣﺎﯾﻊ ﺷﻨﺎور اﺳﺖ ‪ .‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ب رﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻨﺎوري ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫اﻟﻒ( ﻧﯿﺮوي وزن ﮐﻪ در راﺳﺘﺎي ﻗﺎﺋﻢ و رو ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﺟﺴﻢ ﺷﻨﺎور وارد ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪W   s .V‬‬

‫)‪(9-3‬‬

‫در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ‪  s‬و ‪ V‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ وزن ﺗﺮﯾﺐ ﻣﺨﺼﻮص و ﺣﺠﻢ ﺷﻨﺎور ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪63‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ب( ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ ﮐﻪ ﺧﻮد داراي دو ﻣﺆﻟﻔﻪ اﻓﻘﯽ و ﯾﻤﮏ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي اﻓﻘﯽ ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﯾﮏ ‪ ،‬ﺑﻪ‬

‫ﻋﻠﺖ ﺻﻔﺮ ﺑﻮرن ﺗﺼﻮﯾﺮ ﺑﺨﺶ ﻏﻮﻃﻪ ور ﺟﺴﻢ ﺷﻨﺎور روي ﺻﻔﺤﻪ ﻗﺎﺋﻢ ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻗﺎﺋﻢ آن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪FV  f  (VGABCD )   f  (VGAF  V DCE )  f  V EFABC‬‬

‫‪ VEFABC‬ﺣﺠﻢ ﻣﺎﯾﻊ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺴﻢ ﺷﻨﺎور ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﺎ ‪ Vd‬ﻧﺸﺎن دﻫﯿﻢ و ‪ FV‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ‬

‫ﮐﻨﯿﻢ ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪FB  f .Vd  Wd‬‬ ‫)‪(10-3‬‬

‫ﻧﯿﺮوي ﻫﯿﺪرواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻄﺢ ﺑﺴﺘﻪ ﯾﺎ ﻫﻤﺎن ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ وارد ﻧﯿﺮوﯾﯽ ﻗﺎﺋﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﻧﯿﺮوي ﺷﻨﺎوري‬

‫)‪ (FB‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﺮاﺑﺮ وزن ﻣﺎﯾﻊ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪه ﺷﺪه )‪ (Wd‬ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺴﻢ ﺷﻨﺎور ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻧﯿﺮوي‬

‫ﺷﻨﺎوري ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﻮده و ﻣﺤﻞ اﺛﺮ آن ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻨﺎوري ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﺣﺠﻢ ‪ Vd‬اﺳﺖ ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻌﺎدل‬

‫را در راﺳﺘﺎي ﻗﺎﺋﻢ ﺑﺮاي ﺟﺴﻢ ﺷﻨﺎور ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪ s Vd‬‬
‫‪F‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪0  W  FB   s .V  f .Vd ‬‬
‫‪f‬‬
‫‪‬‬
‫‪V‬‬
‫‪ 1  s  f‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ آن اﮔﺮ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ از وزن ﻣﺨﺼﻮص ﻣﺎﯾﻊ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺟﺴﻢ روي ﻣﺎﯾﻊ ﺷﻨﺎور ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪-2‬ﺣﺎﻟﺖ ﻏﻮﻃﻪ وري ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﺮﺧﻼف ﺣﺎﻟﺖ ﺷﻨﺎوري ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ )ﺑﻪ ﻃﻮر ﺳﺎﮐﻦ ( درون ﻣﺎﯾﻊ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ‪ ،‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﯿﻢ ﺟﺴﻢ در ﻣﺎﯾﻊ ﻏﻮﻃﻪ ور اﺳﺖ‬

‫‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي وارد ﺑﺮ ﺟﺴﻢ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻌﯿﺖ ﺷﻨﺎوري ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻔﺎوت ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺠﻢ ‪ ، Vd‬ﻣﻘﺪار‬

‫ﻧﯿﺮوي‬

‫ﻧﯿﺰ‬ ‫ﺷﻨﺎوري‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫‪64‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﮐﺮد ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ Vd=V‬اﺳﺖ و ﻧﯿﺮوي ﺷﻨﺎوري ‪ ،‬ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺧﻮد را دارد ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻌﺎدل را در راﺳﺘﺎي ﻗﺎﺋﻢ‬

‫ﺑﺮاي ﺟﺴﻢ ﻏﻮﻃﻪ ور ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ 0  W  FB   s .V  f .Vd  f .V  s  f‬‬

‫ﯾﻌﻨﯽ در ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﮐﻪ وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ و ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺟﺴﻢ در ﺳﯿﺎل ﻏﻮﻃﻪ ور ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪-3‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ‪:‬‬

‫‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ ﭘﺲ از ﻗﺮار ﮔﯿﺮي در ﺳﯿﺎل ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮف ﮐﻒ ﻇﺮف ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﻪ ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ در آن ‪،‬‬

‫ﺳﺎﮐﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ در ﺳﯿﺎل ﺳﺎﮐﻦ )ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از رﺳﯿﺪن ﺟﺴﻢ در ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺣﺪ( دارﯾﻢ‬

‫‪W  FB   sV   f V   s   f‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮرن وزن ﻣﺨﺼﻮص ﺟﺴﻢ ﺟﺎﻣﺪ از ﻣﺎﯾﻊ ‪ ،‬ﺟﺴﻢ در ﻣﺎﯾﻊ ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎ ل)‪(13‬‬

‫ﺑﻠﻮك ﭼﻮﺑﯽ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه در ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ داراي اﺑﻌﺎد ‪ 2/5×1/5×6‬ﻣﺘﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺣﺠﻢ آب ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ ﺑﻠﻮك‬

‫و ﻧﯿﺰ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﺷﻨﺎوري آن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ آزاد آب ﺑﻪ دﺳﺖ آورﯾﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺖ ‪.‬‬
‫وزن ﻣﺨﺼﻮص ﭼﻮب ‪600Kg.f/m3‬‬

‫‪65‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪ Fy  0  F‬‬ ‫‪B‬‬ ‫)‪ W   f  Vd   s  V  1000  Vd  6000  (2 / 5  1 / 5  6‬‬
‫‪ Vd  13 / 5m 3‬‬
‫‪h 0/9‬‬
‫‪V d  6  2 / 5  h  h  0 / 9m  y ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 / 45m‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪(14):‬‬

‫وزن ﯾﮏ ﺟﺴﻢ ﻏﻮﻃﻪ ور در آب ‪ 3 ،‬ﻧﯿﻮﺗﻦ و در روﻏﻦ )‪ 4 ، (S=0/8‬ﻧﯿﻮﺗﻦ اﺳﺖ ‪ .‬ﺣﺠﻢ ﺟﺴﻢ و ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص آن را ﺗﻌﯿﯿﻦ‬

‫ﮐﻨﯿﺪ ‪.‬‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ ﮐﻤﯽ دﻓﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر از وزن ﺟﺴﻢ در اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ ،‬وزن ﻇﺎﻫﺮي آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻔﺎوت وزن ﺣﻘﯿﻘﯽ و‬

‫ﻧﯿﺮوي ﺷﻨﺎوري ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫) '‪W  FB (1)  W(1‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ FB (1)  FB ( 2)  W '  10  10 3  V  4  3  V  0 / 0005m 3‬‬
‫) '‪W  FB ( 2)  W( 2‬‬
‫‪W  FB (1)  W(1)   s  g  V   W  g  V  3‬‬
‫‪ s  10  0 / 0005  1000  10  0 / 0005   s  1 / 6  10 3 Kg / m 3‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(16‬‬

‫دو ﻣﮑﻌﺐ ﺑﺎ ﺣﺠﻢ ﯾﮑﺴﺎن ‪ ، 1m3‬ﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ ‪ 0/8‬و دﯾﮕﺮي ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﯽ ‪ 1/1‬ﺑﺎ ﺳﯿﻢ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه و در‬

‫آب ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﻧﺪ ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ارﺗﻔﺎﻋﯽ از ﻣﮑﻌﺐ ﺳﺒﮏ ﺗﺮ ﮐﻪ ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ آب ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬

‫ﻧﯿﺮوي ﮐﺸﺶ ﺳﯿﻢ ﭼﻘﺪر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؟‬

‫ﺣﻞ‪ :‬اﮔﺮ ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻧﺤﻮه ﻗﺮار ﮔﯿﺮي ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در آب ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﺮح ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬در آن ﺻﻮرت ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ‬

‫‪:‬‬

‫‪66‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪F‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ 0  W  FB‬‬
‫)‪1 / 1   w  1  0 / 8   w  1   w  (1  h‬‬
‫‪ h  0 / 1m  10cm‬‬

‫ﺑﺎ رﺳﻢ دﯾﺎﮔﺮام آزاد ﻣﮑﻌﺐ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻌﺎدل در راﺳﺘﺎي ﻗﺎﺋﻢ ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪ 0  T  W  F B  1 / 1  10  1  10  1  1kN‬‬

‫ﻧﮑﺘﻪ ‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﺟﺴﻤﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ ﻣﻘﺎﺑﻞ ‪ ،‬درون دو ﺳﯿﺎل ﻏﯿﺮ ﻣﺤﻠﻮل ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺮوي ﺷﻨﺎوري را ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ‪:‬‬

‫)‪(37-3‬‬

‫)‪11-3‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(17‬‬

‫‪ 40‬درﺻﺪﺣﺠﻢ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰي در داﺧﻞ ﺟﯿﻮه و ﻣﺎﺑﻘﯽ آن درون آب ﻣﺴﺘﻐﺮق اﺳﺖ ‪ .‬وزن ﻣﺨﺼﻮص اﯾﻦ ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰي را ﺑﻪ‬

‫دﺳﺖ اورﯾﺪ ‪(SHg=13/5).‬‬

‫ﻣﺨﺼﻮص ﺟﯿﻮه از‬ ‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ وزن‬

‫‪67‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫وزن ﻣﺨﺼﻮص آب ﺑﯿﺸﺘﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻧﺤﻮه ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻗﻄﻌﻪ ﻓﻠﺰي ‪ ،‬در داﺧﻞ اﯾﻦ دوﺳﯿﺎل ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﺑﻮد ‪ :‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪W  FB   1V1   2V2   s  V  10  0 / 6V  13 / 5  10  0 / 4V   s  60 KN / m 3‬‬

‫ﻣﺜﺎل)‪(18‬‬

‫ﻃﻮل ﺿﻠﻊ ﯾﮏ ﻣﮑﻌﺐ ‪ 60cm‬اﺳﺖ ‪ .‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻣﮑﻌﺐ ‪ 1/4‬و ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﯿﻤﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ آن ‪ 0/6‬اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﮑﻌﺐ در ﻣﺎﯾﻌﯽ‬

‫ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ ‪ 0/9‬ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮد ‪ .‬در زﯾﺮ اﯾﻦ ﻣﺎﯾﻊ ﻣﺎﯾﻊ دﯾﮕﺮي ﺑﻪ ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﺴﺒﯽ ‪ 1/2‬وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﭼﻪ ارﺗﻔﺎﻋﯽ از ﻣﮑﻌﺐ ‪،‬‬

‫ﺑﺎﻟﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺘﺮك دو ﻣﺎﯾﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ؟‬

‫ﺣﻞ ‪ :‬ﺟﺴﻢ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺗﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪه و در ﻣﺎﯾﻊ زﯾﺮﯾﻦ ‪ ،‬ﻏﻮﻃﻪ ور ﻣﯽ ﺷﻮد زﯾﺮا‪:‬‬

‫‪V‬‬ ‫‪V‬‬
‫) () ‪(1 / 4 W )( )  (0 / 6 W‬‬
‫‪ se‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2    0 / 9    1 / 2‬‬
‫‪W‬‬ ‫‪W‬‬ ‫‪Se‬‬ ‫‪W‬‬
‫‪V‬‬

‫ﺣﻞ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ ،‬ﻧﺤﻮه ﻗﺮارﮔﯿﺮي ﻣﮑﻌﺐ در اﯾﻦ دو ﺳﯿﺎل ﻧﺎﻣﺤﻠﻮل را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪68‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در اداﻣﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺷﺪه ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫‪W  FB   1V1   2V2  (1 / 4 W )(0 / 6  0 / 6  0 / 3)  (0 / 6 W )(0 / 6  0 / 6  0 / 3) ‬‬

‫‪(1 / 2 W )0 / 6  0 / 6  (0 / 6  h)  (0 / 9   W )[0 / 6  0 / 6  h]  h  0 / 4m‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬

‫دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺳﯿﺎﻻت‬

‫ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل و ﺳﻄﺢ ﮐﻨﺘﺮل در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﺣﺎل ﺑﻪ ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬

‫اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺮﮐﺖ اوﻟﺮ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي و ‪ ...‬ﻣﯽ ﭘﺮدازﯾﻢ ‪.‬‬

‫‪( 4-1‬ﻣﻌﺎدﻻت ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬

‫در ﻓﺼﻞ ﻗﺒﻞ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻻت ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ‪ ،‬دو ﺑﻌﺪي ‪ ،‬و ﯾﮏ ﺑﻌﺪي اﺷﺎره ﮔﺮدﯾﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﯾﻤﺒﺤﺚ در‬

‫دﯾﻨﺎﻣﯿﮏ ﺳﯿﺎل ﯾﮏ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻻت را ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﯾﮏ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪.‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺣﺠﻢ‬

‫ﺟﺮم ﺳﯿﺎل ﺣﺠﻤﮑﻨﺘﺮل ‪ +‬ﺟﺮم ﺳﯿﺎل ﺧﺮوﺟﯽ از ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل =ﺟﺮم ﺳﯿﺎل ورودي ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل‬

‫ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن داﺋﻤﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ آن )ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن ﺟﺮم ﺳﯿﺎل داﺧﻞ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل( دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫ﺟﺮم ﺳﯿﺎل ﺧﺮوﺟﯽ ازﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل =ﺟﺮم ﺳﯿﺎل ورودي ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل‬

‫‪69‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ را ﺷﺎﻣﻞ ﻟﻮﻟﻪ داراي ﺳﯿﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ از دﯾﻮاره ﻫﺎي آن‬

‫ﻫﯿﭻ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﯾﺎ ﺧﺎرج وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫‪dm‬‬
‫( ﻣﯿﺰان اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﺮم در ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل دﻗﯿﻘﺎً ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻧﻮن ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ )ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺻﻞ ﺑﻘﺎي ﺟﺮم اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ‪ 0‬‬
‫‪dt‬‬

‫ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ورود ﺟﺮم ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪V .dA ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪d  0   V .dA    d‬‬
‫‪C .s‬‬ ‫‪t C.V‬‬ ‫‪C.S‬‬ ‫‪t C .V‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻊ از ﺳﻄﺢ ﮐﻨﺘﺮل ‪ ،‬ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﺳﺮﻋﺖ در آن ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﻮﺷﺖ ‪:‬‬
‫‪n‬‬
‫‪d‬‬
‫‪ V A‬‬
‫‪i 1‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪‬‬
‫‪dt C .V‬‬
‫‪d‬‬

‫‪ :n‬ﺗﻌﺪاد ﻣﻘﺎﻃﻊ ورودي و ﺧﺮوﺟﯽ‬

‫‪‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ در ﺻﻮرﺗﯽ اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎ ﻧﯿﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪d‬‬
‫‪t C .V‬‬

‫ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪V .dA  0‬‬

‫‪C .S‬‬

‫اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮم ﺧﺎﻟﺺ ﺧﺮوﺟﯽ از ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ‪.‬در ﻣﻘﻄﻊ ‪)1‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻬﺖ‬

‫‪1V1.dA1   1V1dA1‬‬
‫ﺑﺮدارﻫﺎي ‪ dA1‬و ‪ (V1‬دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪70‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪1V1dA1   2V2 dA2‬‬ ‫و در ﻣﻘﻄﻊ ‪ 2‬دارﯾﻢ ‪  2V2 .dA2    2V2 dA2 :‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ در اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﻫﺎ ‪ ،‬اﮔﺮ ‪ 1‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻣﻘﻄﻊ ‪ 1‬و ‪ 2‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻣﻘﻄﻊ ‪ 2‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮاﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ‪:‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ‪m  1V1 A1   2 A2V2 ‬‬ ‫ﻣﻘﺪاري‬

‫‪ : m‬دﺑﯽ ﺟﺮﻣﯽ‬

‫‪ : A1,A2‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻫﺎي ﻟﻮﻟﻪ‬

‫‪ : V1,V2‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻟﻮﻟﻪ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ Q=AV‬اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪m  1Q1   2 Q2‬‬

‫و راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﻻت ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎ ﭘﺬﯾﺮ ) ‪ ‬ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ( ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ‪:‬‬

‫‪Q  Q1  Q2‬‬ ‫‪ A1V1  A2V2‬ﯾﺎ‬

‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ دﺑﯽ و ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ و دﺑﯽ در اﺗﺼﺎﻻت‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪:‬ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ از اﺗﺼﺎل = ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ورودي ﺑﻪ اﺗﺼﺎل‬

‫‪1Q1   2 Q2   3Q3‬‬ ‫و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪:‬‬

‫‪71‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫و ﺑﺮاي ﺳﯿﺎﻟﻼت ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ )ﺛﺎﺑﺖ ‪: ( 1   2   3 ‬‬

‫‪Q1  Q2  Q3‬‬ ‫ﯾﺎ‬ ‫‪A1V1  A2V2  A3V3‬‬

‫‪n‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎن ورودي ﺑﻪ اﺗﺼﺎل را ﻣﺜﺒﺖ و ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ از اﺗﺼﺎل را‬ ‫‪ Q‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪i‬‬ ‫و در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻫﺮ اﺗﺼﺎل ‪ 0‬‬
‫‪i 1‬‬

‫ﻣﻨﻔﯽ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪ (4-2‬اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ )ﻣﻤﻨﺘﻢ(‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻊ ﻧﯿﺮوي وارده ﺑﺮ اﺟﺴﺎم ﺳﺨﺖ را در اﺛﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ )ﻣﻤﻨﺘﻢ( ﺳﯿﺎل ﻣﯽ‬

‫ﭘﺮدازﯾﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن دوم ﺣﺮﮐﺖ ﻧﯿﻮﺗﻦ ‪ ،‬ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺮوي وارده ﺑﺮ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺰاﯾﺶ ادازه ﺧﻄﯽ در ﺣﺠﻢ‬

‫ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﻘﺪار ﺧﺎﻟﺺ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺧﺮوﺟﯽ از ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ F  dt (mV )  t ‬‬ ‫‪C .V‬‬
‫‪Vd   V .V .dA‬‬
‫‪C .S‬‬

‫‪ : m‬ﺟﺮم ﺛﺎﺑﺖ درون ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫‪ :  F‬ﻣﺠﻤﻮع ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺧﺎرﺟﯽ وارده ﺑﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ )ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﯿﺮوﻫﺎي دروﻧﯽ ﻣﺜﻞ وزن ﯾﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ(‬

‫‪ : V‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺮﮐﺰ ﺟﺮم ﺳﯿﺴﺘﻢ‬

‫ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ در ﻣﮑﺎﻧﯿﮏ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪:‬‬

‫‪=mV‬اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ )ﻣﻤﻨﺘﻢ(‬

‫ﺑﺮاي‬

‫‪72‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮏ ﺳﯿﺎل در ﺣﺎﻟﺖ داﺋﻤﯽ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪:‬‬

‫ﻣﻘﺪار اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯿﺰان و ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬از ﻓﺮض ﺟﺮﯾﺎن داﺋﻤﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﻠﯿﻪ‬

‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ در ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬

‫‪x‬‬
‫از زﻣﺎن ‪ t‬ﺳﯿﺎل از وﺿﻌﯿﺖ ‪ ABCD‬ﺑﻪ '‪ A'B'C'D‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺳﺮﻋﺖ ) ‪ ( V ‬دارﯾﻢ ‪:‬‬
‫‪t‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﮫ '‪AA‬‬ ‫‪ V1t‬‬

‫ﻓﺎﺻﻠﮫ " ‪CC‬‬ ‫‪ V2 t‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺮم ﺳﯿﺎل ﺑﺪون ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬ﺟﺮﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼً ﺣﺠﻢ '‪ AA'BB‬را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده اﺳﺖ =ﺟﺮﻣﯽ‬

‫ﮐﻪ ﺣﺠﻢ '‪ CC'DD‬را در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﺷﻐﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‬

‫‪1 A2V2t  1 A1V1t‬‬

‫اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ وﺿﻌﯿﺖ ‪ ABCD‬ﺑﻪ '‪ A'B'C'D‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات در اﺛﺮ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪن ﺳﯿﺎل‬

‫'‪ CC'DD‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ V2‬و ﮐﻢ ﺷﺪن ﺳﯿﺎل '‪ AA'BB‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ‪ V1‬ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻤﻨﺘﻢ )اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ(‬

‫ﺳﯿﺎل در –اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻤﻨﺘﻢ )اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ( ﺳﯿﺎل در اﺛﺮ –ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ‪ ABCD‬در زﻣﺎن ‪t‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ×ﺟﺮم=اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل‬

‫‪2‬‬
‫‪   2 A2V2t  V2   2 A2V2 t‬ﺳﯿﺎل ﺣﺮﻛﺖ اﻧﺪازه' ‪CC ' DD‬‬
‫‪2‬‬
‫‪  1 A1V1 t‬اﻧﺪازه ﺣﺮﻛﺖ ﺳﯿﺎل '‪AA' BB‬‬
‫ﺑﯿﻦ ‪ AB‬و ‪ CD‬در اﺛﺮ زﻣﺎن‪t‬‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺪازه ﺣﺮﻛﺖ ﺳﯿﺎل‬ ‫‪  2 A2V12t‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺗﻘﺴﯿﻢ راﺑﻄﮫ ﺑﺮ‪t‬‬ ‫ﺑﯿﻦ ‪ AB‬و ‪ : CD‬ﺑﺎ‬ ‫ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺪازه ﺣﺮﻛﺖ ﺳﯿﺎل‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ‬ ‫‪  2 A2V2 t‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺳﯿﺎل دارﯾﻢ ‪:‬ﺟﺮﻣﯽ ﮐﻪ در واﺣﺪ زﻣﺎن از ‪ CD‬ﻣﯽ ﮔﺬرد = ﺟﺮﻣﯽ ﮐﻪ در واﺣﺪ زﻣﺎن از ‪ AB‬ﻣﯽ‬

‫ﮔﺬرد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺮﻋﺖ × ﺟﺮم ﺳﯿﺎﻟﯽ ﮐﻪ در واﺣﺪ زﻣﺎن ﻣﯽ ﮔﺬرد=)‪ = m (V2-V1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ﺑﯿﻦ‬

‫‪ AB‬و ‪CD‬اﻓﺰاﯾﺶ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ در واﺣﺪ زﻣﺎن در اﻣﺘﺪاد ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻮده و ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﯿﻮﺗﻦ ﻧﯿﺮوي وارده ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫) ‪F  m(V2  V1‬‬

‫‪ (4-3‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺮﮐﺖ اوﻟﺮ در اﻣﺘﺪاد ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن‬

‫‪73‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻟﻤﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ از ﺳﯿﺎل در اﻣﺘﺪاد ﺧﻂ ﺟﺮﯾﺎن ‪ S‬و ﺑﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪ A‬و ﻃﻮل ‪ S‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ‬

‫ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﺑﺮﺷﯽ ﻧﺎﺷﯽ از ﻟﺰﺟﺖ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺣﺠﻢ ﻣﻨﺘﺮل وارد ﻣﯽ ﺷﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ‬

‫از ‪ :‬ﻧﯿﺮوي وزن و ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻓﺸﺎر در ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺎل اﻃﺮاف اﯾﻦ اﻟﻤﺎن ﻓﺸﺎري ﺑﺮاﺑﺮ ‪ f‬را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي ﺑﺮ‬

‫اﺿﻼع ﺟﺎﻧﺒﯽ آن وارد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و وزن اﻟﻤﺎن ‪ mg‬ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي اﺛﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮر ﻣﺮﮐﺰي اﻟﻤﺎن زاوﯾﻪ اي ﺑﺮاﺑﺮ ‪‬‬

‫اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪ : m  AV‬دﺑﻲ ﺟﺮﻣﻲ در واﺣﺪ زﻣﺎن‬

‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻤﻨﺘﻢ در طﻮل ‪S‬‬ ‫‪ AV [(V  V )  V ]  AVV‬‬

‫ﻧﯿﺮوﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﻦ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﻤﻨﺘﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫‪-1‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ‪ P‬در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﻌﻨﯽ ‪PA‬‬

‫‪-2‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ‪ P  P‬در ﺧﻼف ﺟﺮﯾﺎن ﯾﻌﻨﯽ ) ‪( P  P )( A  A‬‬

‫‪-3‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ‪ f‬در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﻌﻨﯽ ‪fA‬‬

‫‪-4‬ﻧﯿﺮو در اﺛﺮ وزن اﻟﻤﺎن در ﺟﻬﺖ ﺧﻼف ﺟﺮﯾﺎن ﯾﻌﻨﯽ ‪mgCos‬‬

‫‪74‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ‪:‬‬

‫‪ F  PA  ( P  P)( A  A)  fA  mgCos‬‬

‫‪S‬‬

‫‪1‬‬
‫‪  mg  g ( A  A)S‬وزن اﻟﻤﺎن‬
‫‪2‬‬

‫اﻟﻤﺎن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ذوزﻧﻘﻪ ‪ ABCD‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺠﻢ آن ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫])‪[ A  ( A  A‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ S  ( A ‬‬ ‫‪)  S‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2A‬‬

‫‪z‬‬
‫‪ Cos ‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ از ﺣﺎﺻﻠﻀﺮب ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪ ،‬دارﯾﻢ ‪:‬‬ ‫از ﻃﺮﻓﯽ‬
‫‪s‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪  AP  gAz‬‬

‫از ﻗﺎﻧﻮن دوم ﻧﯿﻮﺗﻦ و ﺑﺎ ﻣﺴﺎوي وﻗﺮار دان اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ و ﺑﺮاﯾﻨﺪ ﻧﯿﺮوﻫﺎ دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪AVV   AP  gAz‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻃﺮﻓﯿﻦ ﺑﺮ ‪ As‬دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪1 P‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪z‬‬

‫‪V‬‬ ‫‪g 0‬‬
‫‪ s‬‬ ‫‪s‬‬ ‫‪s‬‬

‫و اﮔﺮ ‪ s  0‬و ‪ s‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﺟﺰﯾﯽ را ﺑﻪ دﯾﻔﺮاﻧﺴﯿﻞ ﮐﻠﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪1 dP‬‬ ‫‪dV‬‬ ‫‪dz‬‬ ‫‪dp‬‬

‫‪V‬‬ ‫و ﯾﺎ ‪ g  0‬‬ ‫‪ VdV  gdz  0‬‬
‫‪ ds‬‬ ‫‪ds‬‬ ‫‪ds‬‬ ‫‪‬‬

‫‪75‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺣﺮﮐﺖ اوﻟﺮ ﺑﻮده وراﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع و ﺟﺮم ﻣﺨﺼﻮص را در ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ‬

‫دﻫﺪ ‪.‬‬

‫‪(4-4‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ‬

‫در ﺻﻮرت ﻣﺸﺨﺺ ﺑﻮدن راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ‪ P‬و ‪ ‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ اوﻟﺮ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪dp‬‬ ‫‪P V2‬‬

‫(‪‬‬ ‫‪ VdV  gdz )  ‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ gZ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ را ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ و اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ و اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ را ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ .‬و ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮ ‪ g‬دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪P V2‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ Z ‬‬
‫‪g 2 g‬‬

‫اﮔﺮ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ را ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﻢ و )ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ‪   g‬و ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ‪ (  , ‬دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪P1 V 2‬‬ ‫‪P2 V22‬‬ ‫‪P1  P2 V12  V22‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ Z1 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Z2‬‬ ‫و ﯾﺎ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ( Z1  Z 2 )  0‬‬
‫‪ 2g‬‬ ‫‪ 2g‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2g‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﭘﺬﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ )ﻣﺜﻼً ﮔﺎزﻫﺎ( ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ‪ P‬و ‪ ‬را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪dp V 2‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ (  )  2  gz  cte ‬‬
‫‪ (4-5‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي‪:‬‬

‫ﯾﮏ اﻟﻤﺎن ﺳﯿﺎل را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﮑﻞ )‪ (7-7‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯿﮕﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ داراي اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﺸﯿﻞ در اﺛﺮ ارﺗﻔﺎع ‪ Z‬و اﻧﺮژﯾﺠﻨﺒﺸﯽ در اﺛﺮ‬

‫ﺳﺮﻋﺖ ‪ V‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ‬

‫ﺑﺮاي اﻟﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ m‬دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪76‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪p V2‬‬
‫‪‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪ gz ‬‬
‫‪g 2 g‬‬

‫ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﻋﺒﺎرات ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ ﯾﮏ ﻧﻮع اﻧﺮژي اﺳﺖ ‪:‬‬

‫)‪=gz(1‬اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﺟﺮم ‪=  mgz‬اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ‬

‫‪1‬‬ ‫‪V2‬‬
‫)‪= (2‬اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﺟﺮم ‪=  mV‬اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ‬
‫‪2‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮏ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﻋﻠﺖ داﺷﺘﻦ ﻓﺸﺎر ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺮوي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺸﺎر در ﻫﺮ ﻣﻘﻄﻊ در اﺛﺮ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﺳﯿﺎل ﺑﺎ ﻣﻘﻄﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮده و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽ دﻫﺪ ﯾﻌﻨﯽ ‪:‬‬

‫‪=PA‬ﻧﯿﺮوي وارده ﺑﺮ ﻣﻘﻄﻊ ‪AB‬‬

‫ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺖ اﻟﻤﺎن ﺳﯿﺎل ﺑﻪ ﺟﺮم ‪ m‬در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ از ‪ AB‬ﺑﻪ '‪ A'B‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺣﺠﻢ اﻟﻤﺎن ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫‪m‬‬
‫= ﺣﺠﻢ اﻟﻤﺎن و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪= AL‬ﺣﺠﻢ اﻟﻤﺎن ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬ ‫اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬
‫‪‬‬

‫‪m‬‬
‫‪L  AA' ‬‬
‫‪‬‬

‫و ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺎر )ﻧﯿﺮو × ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ(دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪m mP‬‬
‫ﯾﺎﻓﺘﮫ‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﮫ‪  ( AA' ) L‬ﻧﯿﺮو ‪ ‬ﻛﺎر اﻧﺠﺎم‬ ‫‪ PA ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A ‬‬
‫‪P‬‬
‫ﯾﺎﻓﺘﮫ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﺟﺮم‬ ‫‪‬‬ ‫)‪(3‬‬
‫‪‬‬

‫‪P‬‬
‫اﻧﺮژي ﻓﺸﺎر ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﮐﺎر ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ )‪ (1‬و )‪ (2‬و )‪ (3‬ﺑﺎ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ‬
‫‪‬‬

‫ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرات ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪ :‬اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﺟﺮم و اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮاي واﺣﺪ ﺟﺮم ﮐﻪ اﯾﻦ‬

‫ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻞ اﻧﺮژي ﺑﺮاي واﺣﺪ ﺟﺮم ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق و ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ‬

‫ﺑﺮاي ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺪون اﺻﻄﮑﺎك در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل ‪ ،‬ﮐﻞ اﻧﺮژي ﺑﺮ واﺣﺪ ﺟﺮم از ﻧﻘﻄﻪ اي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ دﯾﮕﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽ‬

‫ﻣﺎﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪77‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻋﺒﺎرات ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ داراي ﺑﻌﺪ ﻃﻮل ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻌﻤﻮﻻً آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ‪ :‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻈﯿﺮ ﻓﺸﺎر ﯾﺎ ارﺗﻔﺎع اﺳﺘﺎﺗﯿﮑﯽ‬

‫‪P‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪P‬‬

‫) ( ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮﻋﺖ ) ( ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻧﻈﯿﺮ اﻧﺮژي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ‪ Z‬و ارﺗﻔﺎع ﮐﻞ )‪ (H‬ﻣﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ ‪.‬ﻣﻘﺪار ) ‪ (  z‬ﻣﺠﻤﻮع اﻧﺮژي‬
‫‪‬‬ ‫‪2g‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻫﺎي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ﭘﺘﺰوﻣﺘﺮﯾﮏ )‪ (h‬ﻣﻮﺳﻮم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻘﺪار آن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﯾﮏ ﻣﺎﻧﻮﻣﺘﺮ اﻧﺪازه ﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬ﺗﺎ‬

‫ﮐﻨﻮن در ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي ﻓﺮض ﺷﺪه ﮐﻪ ﻫﯿﭻ اﻧﺮژي ﺑﯿﻦ ﻧﻘﺎط ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺑﻪ ﺳﯿﺎل وارد و ﯾﺎ از ﺳﯿﺎل ﺧﺎرج ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺣﺎل ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ‬

‫ﮔﺮﻓﻦ اﻧﺮژي ورودي ﯾﺎ ﺧﺮوﺟﯽ ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻓﺖ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي ﺑﺮاي ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ‬

‫در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪P1 V12‬‬ ‫‪P V2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ z1  Ws  2  2  z  h f‬‬
‫‪ 2g‬‬ ‫‪ 2g‬‬

‫‪ :hf‬اﻓﺖ در ﻣﺴﯿﺮ از ﻣﻘﻄﻊ ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 2‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺘﻮن ﺳﯿﺎل‬

‫‪ :W‬ﮐﺎر داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﺳﯿﺎل ﯾﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﺳﯿﺎل ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺘﻮن ﺳﯿﺎل‬

‫اﮔﺮ در ﺳﺮ راه ﺟﺮﯾﺎن از ﺗﻮرﺑﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ‪ Ws‬ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﻨﻔﯽ )‪ (-‬و اﮔﺮ از ﭘﻤﭗ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ‪ Ws‬ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﻣﺜﺒﺖ )‪ (+‬ﺑﻪ‬

‫ﮐﺎر ﻣﯽ رود ‪.‬‬

‫‪ (4-6‬ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژي در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﯿﺎل )ﺧﻂ ﺗﺮاز و ﺧﻂ ﺗﺮاز ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ(‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد اﺻﻄﮑﺎك )ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﺪازه و ﻧﺎﻫﻤﻮاري ﻫﺎي ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ( ‪ ،‬ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﻄﺢ )ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﮑﻞ( و ﯾﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺟﻬﺖ‬

‫ﺣﺮﮐﺖ ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ و ﻟﺰﺟﺖ ﺳﯿﺎل ‪ ،‬اﻧﺮژي در ﺟﻬﺖ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﻟﺬا ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻞ اﻧﺮژي ﺑﺮ واﺣﺪ وزن‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﻤﭗ ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺮژي داده ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﻓﺖ اﻧﺮژي ﯾﺎ ارﺗﻔﺎع ﻧﻈﯿﺮ اﻓﺖ اﻧﺮژي ﯾﮏ ﺳﯿﺎل‬

‫‪V2‬‬
‫‪ h f  K‬ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺮژي و ﺗﻌﺎرﯾﻒ ﺧﻂ ﺗﺮاز‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺠﺬور ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪2g‬‬

‫اﻧﺮژي و ﺧﻂ ﺗﺮاز ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﺷﮑﻠﻬﺎي )‪ (4-8‬و )‪ (4-9‬را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫‪78‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 : ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي را در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‬

P V2
‫ ﺣﺎل در ﻛﻠﻲ‬:   Z  ‫ﺛﺎﺑﺖ‬
 2g

79

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

 ‫در ﻣﺨﺰن ‪: A‬در ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺰن ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ و ﻓﺸﺎر آن ﻧﯿﺰ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد و‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﮐﻞ اﻧﺮژي ﺑﺮ واﺣﺪ وزن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ ZA‬ﺑﺎﻻي ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫در ﻣﻘﻄﻊ ورودي ﻟﻮﻟﻪ ‪:‬ﺳﯿﺎل داراي ﺳﺮﻋﺖ ‪ V1‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در اﺛﺮ اﻓﺖ ورودي از ﻣﺨﺰن ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ و اﺻﻄﮑﺎك ‪ ،‬در ﺟﻬﺖ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺴﯿﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺧﻂ ﺗﺮاز اﻧﺮژي در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺷﯿﺐ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪.‬‬

‫در ﻧﻘﻄﻪ ‪ : B‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ اﻓﺖ اﻧﺮژي ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺳﺮﻋﺖ از ‪ V1‬ﺑﻪ ‪ V2‬ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮد و ﭼﻮن ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﺮ ﻃﺒﻖ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺳﺮﻋﺖ ‪ V2‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و ﭼﻮن ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل ﺑﺎ اﻓﺖ‬

‫اﺻﻄﮑﺎك ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﻘﯿﻢ دارد ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ از ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ﺧﻂ ﺗﺮاز اﻧﺮژي داراي ﺷﯿﺐ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬در ﻧﻘﻄﻪ ‪ :C‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد‬

‫ﭘﻤﭗ ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻧﺮژي داده ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﯾﺠﺎد ﻫﺪ ﻧﺎﺷﯽ از ﭘﻤﭗ )‪ (hp‬ﺧﻂ اﻧﺮژي ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ hp‬ﺑﺎﻻ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ‪.‬در اداﻣﻪ‬

‫ﻣﺴﯿﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد اﺻﻄﮑﺎك و اﻓﺖ ورودي ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﺷﯿﺐ ﺧﻂ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ‪ D‬ﺑﺮﺳﺪ ‪.‬‬

‫در ﻣﺨﺰن ‪ : D‬در ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺰن ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ و ﻓﺸﺎر ﻧﯿﺰ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬

‫ﺧﻂ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل ﺧﺘﻢ ﻣﯽ ﮔﺮدد ‪.‬‬

‫‪P‬‬
‫‪ h ‬را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ h‬ﻣﯽ ﺗﻮان از ﭘﯿﺰوﻣﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده‬ ‫در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﻂ ﺗﺮاز اﻧﺮژي دو ﭘﺎراﻣﺘﺮ ‪ z‬‬
‫‪‬‬

‫ﮐﺮد)ﮐﻠﯿﻪ اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺒﻨﺎ ﺳﻨﺠﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ (‪ .‬ﺧﻂ ﺗﺮازي را ﺑﺎ ‪ .............‬ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪V2‬‬
‫ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻧﻈﺮ ‪ ........‬ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ‬ ‫از ﻃﺮﻓﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ راﺑﻄﻪ اﻧﺮژي ﻋﺒﺎرت‬
‫‪2g‬‬

‫‪V2‬‬
‫ﺑﺎﻻي ﺧﻂ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﺑﻮده و‬ ‫اﯾﻦ ﻣﻘﺪار اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﻂ ﺗﺮاز اﻧﺮژي ﺧﻂ ﺟﺪﯾﺪي ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ اﻧﺪازه‬
‫‪2g‬‬

‫ﺧﻂ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪ (HGL‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺧﻂ ﺗﺮاز ‪ .......‬و ﺧﻂ ﺗﺮاز ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﺮ از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻟﻮﻟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‬

‫‪P‬‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ‪ .....‬ﺷﺪ و ﻟﺬا در ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﮐﻪ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ زﯾﺮ ﺧﻂ ﺗﺮاز ﻫﯿﺪورﻟﯿﮑﯽ واﻗﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﻓﺸﺎر زﯾﺮ‬ ‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ ‪،(4-10‬‬
‫‪‬‬

‫اﺗﻤﺴﻔﺮ ‪ ........‬ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه را ﺳﯿﻔﻮن ﮔﻮﯾﻨﺪ‪.‬‬

‫‪80‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﺸﺎر ﻣﻮﺟﻮد زﯾﺮ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ‪ ،‬ﻫﻮا ﯾﺎ ﮔﺎزﻫﺎي دﯾﮕﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺳﯿﺎل ﻣﺘﺼﺎﻋﺪ ﺷﺪه و ﺣﺎﺻﻠﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‬

‫ﻓﻀﺎﯾﯽ را در داﺧﻞ ﻟﻮﻟﻪ اﺷﻐﺎل ﮐﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻬﻢ ﺧﻮردن ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺎدي ﺳﯿﺎل ﮔﺮدد ‪ ..........‬ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻧﺎﺷﯽ از اﺻﻄﮑﺎك ‪ ،‬ﮐﻪ اﻓﺖ‬

‫اﺻﻠﯽ اﻧﺮژي ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﻃﻮل ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ در اﺛﺮ اﺻﮑﺎك ذرات ﺳﯿﺎل ﺑﺎ ﻣﺴﯿﺮ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺗﺎﺑﻊ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﺴﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪L V2‬‬
‫‪ h f  f‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه ﮐﻪ در ﻓﺼﻮل ﺑﻌﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﻧﺎﺷﯽ از اﺻﮑﺎك از ﻓﺮﻣﻮل دارﺳﯽ‪-‬راﯾﺴﺒﺎح‬
‫‪d 2g‬‬

‫‪ :f‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك‬

‫‪ :L‬ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ ﻟﻮﻟﻪ‬

‫‪ :d‬ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ‬

‫‪ :V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫‪ (4-7‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎﻻت در ﻣﺠﺮاﻫﺎي روﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﯾﮏ ﺑﻌﺪي ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد و در‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮏ ﺑﻌﺪي ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ V‬ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﮏ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺰرگ‬

‫‪81‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪V2‬‬
‫ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ واﻗﻌﯽ ﺳﯿﺎل در‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺳﺮﻋﺖ در ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ‪،‬‬
‫‪2‬‬

‫واﺣﺪ ﺟﺮم اﺳﺖ وﻟﯽ ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺟﻬﺖ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ در داﺣﺪ ﺟﺮم روي ﺳﻄﺢ‬

‫‪V2‬‬
‫‪ a‬ﻧﻤﺎﯾﺎﻧﮕﺮ اﻧﺮژي ﺟﻨﺒﺸﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﯾﺎ واﻗﻌﯽ ﺳﯿﺎل در واﺣﺪ ﺟﺮم ﺳﯿﺎل‬ ‫ﻣﻘﻄﻊ ﺿﺮﯾﺒﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ a‬در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫‪2‬‬

‫ﻋﺒﻮري از ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻧﺮژي ‪ a‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪u‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪( ) dA‬‬
‫‪A A V‬‬

‫‪ :V‬ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬

‫‪ :u‬ﺳﺮﻋﺖ در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ از ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬

‫‪ :A‬ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺮژي ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﺑﺮاي ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ‪:‬‬

‫‪P1‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪P‬‬

‫‪ a1 1  z1  2  z 2  (h f )12‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2g‬‬ ‫‪‬‬

‫ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن آرام در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ‪ a=2‬و ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎي آﺷﻔﺘﻪ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﻣﻘﺪار ‪ a‬ﺑﯿﻦ ‪ 1 / 01  a  1 / 10‬ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در‬

‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪ a=1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺑﺠﺰ در ﮐﺎرﻫﺎي دﻗﯿﻖ در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﻮارد از آن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﺷﺪه و ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫واﺣﺪ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد‬

‫‪(4-8‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﻘﻄﻊ ﺳﻄﺢ ﮐﻨﺘﺮل ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﺗﺼﺤﯿﺢ آن ﺿﺮﯾﺒﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ‬

‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ‪ ‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ .‬ﺿﺮﯾﺐ ﺗﺼﺤﯿﺢ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ ‪:‬‬

‫‪82‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪u‬‬
‫‪   ( ) dA‬‬
‫‪A V‬‬
‫‪A‬‬

‫‪4‬‬
‫‪  ‬و ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ‪   1‬ﺑﻮده و ﻫﻤﻮاره ‪   1‬ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‬ ‫ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن آرام درون ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺪور ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﻘﺪار‬
‫‪3‬‬

‫‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ ﺑﯿﻦ دو ﻣﻘﻄﻊ و ﺑﺮاي ﺳﯿﺎل ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫) ‪F  m(  2V2  1V1 )  Q ( 2V2  1V1‬‬

‫‪(4-9‬ﮐﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ‬

‫‪(4-9-1‬ﺣﺮﮐﺖ ﺳﯿﺎل از درﯾﭽﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ‬

‫درﯾﭽﻪ ﻟﺒﻪ ﺗﯿﺰ ‪ CD‬را در ﺷﮑﻞ )‪ (4-11‬در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪ .‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل داﺧﻞ ﻇﺮف ﻫﻤﻮاره ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺎل ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از درﯾﭽﻪ اﺑﺘﺪا ﻣﺘﻘﺎرب ﺷﺪه و ﭘﺲ از ﺧﺮوج واﮔﺮا ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ را ﺑﯿﻦ ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬واﻗﻊ در ﺳﻄﺢ‬

‫ﺳﯿﺎل و ﻧﻘﻄﻪ ‪ O‬در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻘﻄﻊ ‪ N-N‬ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل در ﻧﻘﻄﻪ ‪ M‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ ﺑﻮده و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬

‫ﻓﺸﺎر در ﻧﻘﻄﻪ ‪ O‬و ‪ M‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪PM VM2‬‬ ‫‪P V2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ zM  O  O  Z0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2g‬‬ ‫‪ 2g‬‬

‫ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺧﻂ ﻣﺒﻨﺎ ﺧﻂ ﻋﺒﻮري از ﻣﺮﮐﺰ ﻣﻘﻄﻊ ‪ N-N‬ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪ ZO=0,ZM=h‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ =‪ PM=PO‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪:‬‬

‫‪VO2‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪ VO  2 gh‬‬
‫‪2g‬‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ‪ : A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪ N-N‬و ‪ :VO‬ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﺮﮐﺰ ﺛﻘﻞ ﻣﻘﻄﻊ ‪ N-N‬و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮﻋﺖ ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط در ﻣﻘﻄﻊ‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪Q  AVO  A 2 gh‬‬

‫‪83‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در واﻗﻊ ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﻘﻄﻊ ‪ N-N‬ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺧﻂ ﻣﯿﻨﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ و در ﺑﺎﻻي ﺧﻂ ﻣﺒﻨﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن واﻗﻌﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﺿﺮﯾﺒﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن )‪ (cd‬ﺿﺮب ﺷﻮد )ﮐﻪ در ﻓﺼﻮل ﺑﻌﺪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﺑﺮرﺳﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ( ﯾﻌﻨﯽ‬

‫‪Q  C d A 2 gh‬‬

‫وﻧﺘﻮري ﻣﺘﺮ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ ، (4-12‬ﭼﻮن ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪ 1‬ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﻣﻘﻄﻊ ‪ 2‬اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺳﺮﻋﺖ در ﻣﻘﻄﻊ ‪ 1‬ﮐﻤﺘﺮ و ﻓﺸﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ‬

‫اﺳﺖ ‪ .‬ﺧﻂ ﻣﺒﻨﺎ را در ﻣﺤﻮر وﻧﺘﻮري ﻣﺘﺮ در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ را ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎﻃﻊ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ )ﺳﯿﺎل را ﺗﺮاﮐﻢ ﻧﺎ ﭘﺬﯾﺮ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ( ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪P1 V12‬‬ ‫‪P V2‬‬

‫‪‬‬ ‫‪ Z1  2  2  Z 2‬‬
‫‪ 2g‬‬ ‫‪ 2g‬‬

‫‪P1  P2‬‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ‪ , Z1  Z 2  0‬‬
‫‪‬‬

‫‪P1  P2‬‬ ‫‪V22  V12‬‬

‫‪  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2g‬‬

‫از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﻃﻊ ‪ 1‬و ‪ 2‬دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪Q‬‬ ‫‪Q‬‬
‫‪Q  V1 A1  V2 A2  V1 ‬‬ ‫‪,V2 ‬‬
‫‪A1‬‬ ‫‪A2‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪84‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪Q 2 A12  A22‬‬ ‫‪AA‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪( 2 2 )Q 1 2‬‬ ‫‪2 g‬‬
‫‪2 g A1 A2‬‬ ‫‪A12 A22‬‬

‫‪A1 A2‬‬
‫‪C‬‬ ‫‪2g‬‬
‫‪A12  A12‬‬

‫ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺘﯽ اﺳﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪Q  C ‬‬

‫راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ Q‬ﺗﺎﺑﻌﯽ از ‪ ‬اﺳﺖ و ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﺸﺎر ﺳﻨﺞ را ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﻣﺪرج ﮐﺮد ‪.‬‬

‫‪ (4-9-3‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﺗﺨﻠﯿﻪ ﯾﮏ ﻣﺨﺰن‬

‫ﻣﺨﺰن ﺣﺎوي ﺳﯿﺎﻟﯽ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ﮐﻪ در زﯾﺮ آن درﯾﭽﻪ اي ﺟﻬﺖ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﺳﯿﺎل وﺟﻮد دارد ‪ .‬ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺪرﯾﺠﯽ‬

‫ارﺗﻔﺎع آب ﻣﺨﺰن را ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺳﺮﻋﺖ ﺧﺮوج آب و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺰن‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ درﯾﭽﻪ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﺳﺮﻋﺖ ﻧﻘﺎط داﺧﻞ ﻣﺨﺰن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدن ﻣﻌﺎدﻟﻪ‬

‫ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل را در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﯾﻨﮑﻪ ‪:‬‬

‫‪ :h‬ارﺗﻔﺎع ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ درﯾﭽﻪ‬

‫‪ :A‬ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل در ﻟﺤﻈﻪ ‪t‬‬

‫‪85‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﭘﺲ از زﻣﺎن ‪ dt‬ﺳﻄﺢ ﺳﯿﺎل ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ dh‬ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪه و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺣﺠﻢ ان ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ Adh‬ﮐﺎﻫﺶ ﭘﯿﺪا ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﮐﺮد ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﺣﺠﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻘﺪار ﺳﯿﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در زﻣﺎن ‪ dt‬از درﯾﭽﻪ ﺑﺎ دﺑﯽ ‪ Q‬ﺧﺎرج ﺷﺪه ﮐﻪ ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاﺑﺮ ‪ Qdt‬ﺧﻮاﻫﺪ‬

‫ﺑﻮد ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪Adh=-Qdt‬‬
‫ﻓﺮض ﮐﻨﯿﻢ درﺳﭽﻪ از ﻧﻮع ﻟﺒﻪ ﺗﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ ‪ Q  C d A0 2 gh‬اﺳﺖ ف ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪Adh  C d A0 2 ghdt‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮدن ‪ Cd‬ﻣﯽ ﺗﻮان ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻻزم ‪ t‬ﺟﻬﺖ ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺨﺰن ‪ ،‬از اﯾﻦ راﺑﻄﻪ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي‬

‫ﮐﺮد‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪dh‬‬

‫‪t‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪H‬‬
‫‪C d A0‬‬ ‫‪2 gh‬‬ ‫‪h‬‬

‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺨﺰن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ h‬ﻣﯽ ﺗﻮان از راﺑﻄﻪ اﻧﺘﮕﺮال ﮔﯿﺮي ﮐﺮد ‪.‬‬

‫اﮔﺮ ﺷﮑﻞ ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻣﺨﺰن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻨﺸﻮر و ﯾﺎ اﺳﺎوﺗﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪار ‪ A‬ﺑﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮ ‪ h‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﯾﺮ در ﻣﯽ‬

‫آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪dh‬‬ ‫‪2A‬‬ ‫‪2 AH‬‬

‫‪t‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪A‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪H ‬‬
‫‪H‬‬
‫‪C d A0‬‬ ‫‪2 gh‬‬ ‫‪h C d A0 2 gh‬‬ ‫‪C d A0 2 gh‬‬

‫ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ روش ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺪت ﻻزم ﺟﻬﺖ ﭘﺮ ﺷﺪن ﻣﻨﺒﻊ را ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ درﯾﭽﻪ اي ﮐﻪ در زﯾﺮ آن ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﺪﺳﺖ اورد ‪.‬‬

‫‪(4-9-4‬ﻟﻮﻟﻪ ﭘﯿﺘﻮت‬

‫ﻟﻮﻟﻪ ﭘﯿﺘﻮت وﺳﯿﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (4-14‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺸﺎر در‬

‫ﻧﻘﻄﻪ ‪ 2‬ﻓﺸﺎر اﺗﻤﺴﻔﺮ اﺳﺖ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ‪ V‬ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ B‬ﮐﻪ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻟﻮﻟﻪ‬

‫ﭘﯿﺘﻮت و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮐﻤﯽ ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ‪ A‬دارد ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ‪ V0‬ﺑﻮده ﮐﻪ ﺻﻔﺮ ﻓﺮض ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ ‪ 1‬و ‪ 2‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ را ﻣﯽ‬

‫ﻧﻮﯾﺴﯿﻢ‪.‬‬

‫‪86‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪p V2‬‬ ‫‪P 0 V02‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ZA ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ZB‬‬
‫‪ 2g‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2g‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ ZA=ZB=0‬و ‪ V0=0‬اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬

‫‪P0 P V 2‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 2g‬‬

‫‪P0‬‬ ‫‪P‬‬
‫اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬ ‫ﭼﻮن ‪ P0 > P‬اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ‪ h  Z ,  z‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪V 2 P0  P‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ : V  2 gh‬ﺳﺮﻋﺖ در ﻧﻘﻄﮫ ‪ h  A‬‬
‫‪2g‬‬ ‫‪‬‬

‫اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ارﺗﻔﺎع ‪ h‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع ﻧﻈﯿﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳﯿﺎل اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ‬

‫‪87‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺤﺚ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ را ﺗﺤﺖ دو ﻋﻨﻮان ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﯾﮑﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺪار ﺻﺎف و دﯾﮕﺮي‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﻋﺒﻮري از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺪار زﺑﺮ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﺮض ﺷﻮد ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻼﻃﻢ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﯾﮏ ﻻﯾﻪ ﻣﺮزي اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫ﺿﺨﺎﻣﺖ آن ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺷﻌﺎع ﻟﻮﻟﻪ رﺷﺪ ﮐﺮده اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺟﺪار ﺻﺎف زﯾﺮ ﻻﯾﻪ ﻣﺮزي ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ و‬

‫‪du‬‬
‫‪   ‬ﺗﺒﻌﯿﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ‪ .‬ﺑﯿﻦ ﻻﯾﻪ ﻣﺮزي ﻣﺘﻼﻃﻢ و ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺮﻋﺖ از ﻗﺎﻧﻮن ﻟﺰﺟﺖ ﻧﯿﻮﺗﻦ‬
‫‪dy‬‬

‫ﻣﺘﻼﻃﻢ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﺑﺴﯿﺎري وﺟﻮد دارد ‪ .‬اﺧﺘﻼف ﺑﯿﻦ ﻻﯾﻪ ﻣﺮزي ﻣﺘﻼﻃﻢ و ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻼﻃﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن در ﻟﻮﻟﻬﺎ‬

‫ﻫﺎ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ وﻟﯽ در ﻻﯾﻪ ﻣﺮزي ﻣﺘﻼﻃﻢ ﻏﯿﺮ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪(7-1‬ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ و ﻧﯿﺮوي ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎﺟﺪار ﺻﺎف‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺒﺎﻫﺖ زﯾﺮ ﻻﯾﻪ ﻣﺮزي و ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﺘﺎﻃﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺟﺪار ﻣﻌﺎدﻻت ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ‪:‬‬

‫*‪yu‬‬ ‫‪u‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪ 5‬‬
‫‪v‬‬ ‫*‪u‬‬
‫*‪yu‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪yu‬‬
‫‪20 ‬‬ ‫‪ 10 5 ‬‬ ‫‪ 5 / 75Log ( * )  5 / 5‬‬
‫‪v‬‬ ‫*‪u‬‬ ‫‪v‬‬

‫‪88‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺟﺰ در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺟﺪار ﻟﻮﻟﻪ ﻗﺎﻧﻮن ﻧﻤﺎﯾﯽ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮد ‪:‬‬

‫‪u‬‬ ‫‪y‬‬
‫‪ ( )n‬‬ ‫‪ :y‬ﻓﺎﺻﻠﻪ از ﺟﺪار‬
‫‪u Max‬‬ ‫‪r0‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ)ﻗﺎﻧﻮن ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻢ(‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎﻧﻬﺎي ﻣﺘﻼﻃﻢ‬ ‫‪ n‬ﺑﯿﻦ ﺗﺎ‬
‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬

‫ﺟﺪول ‪-7-1‬راﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ‪ n‬و ‪Re‬‬

‫‪Re‬‬ ‫‪10 3‬‬ ‫‪10 4‬‬ ‫‪ 10 5‬‬ ‫‪10 6‬‬ ‫‪10 6‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪n‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪/6‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪/8‬‬ ‫‪10‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل دارﺳﯽ‪ -‬واﯾﺴﺒﺎخ در ﻓﺼﻮل ﻗﺒﻞ ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺮدﯾﺪ‪:‬‬

‫‪L V‬‬
‫‪hf  f‬‬
‫‪D 2g‬‬

‫‪:F‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك دارﺳﯽ‪-‬واﯾﺴﺒﺎخ ﮐﻪ از ﻃﺮﯾﻖ آزﻣﺎﯾﺶ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪89‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ f‬ﻧﯿﮑﻮرادزه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﭼﺴﺒﺎﻧﺪن داﻧﻪ ﻫﺎي ﺷﻦ ﺑﺎ اﻧﺪازه ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﺑﻪ ﻓﻮاﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ روي دﯾﻮاره ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻃﻮر ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ زﺑﺮي ﺳﻄﺢ ﻟﻮﻟﻪ را اﯾﺠﺎد و ﻧﻤﻮدار ‪ f‬را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ رﯾﻨﻮﻟﺪز ﺟﺮﯾﺎن ‪ Re‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ )‪ (7-2‬ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﺑﺮاي‬

‫‪64‬‬
‫‪ f ‬اﺳﺖ ‪.‬‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن آرام ﻫﻤﺎﻧﻄﻮري ﮐﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره‬
‫‪Re‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ‪ f‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ Re‬ﯾﮏ ﻫﺬﻟﻮﻟﯽ ﻗﺎﺋﻢ اﻟﺰاوﯾﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﮐﺎﻏﺬ ﻟﮕﺎرﯾﺘﻤﯽ ﺑﻪ ﺧﻂ راﺳﺖ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻌﺪ از ﻋﺪد رﯾﻨﻮﻟﺪز ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﮐﻠﯿﻪ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﺑﺮي ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﺎف‬

‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺳﭙﺲ از روي آن ﺟﺪار ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ زﺑﺮي ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ اﯾﻦ ﺟﺪا ﺷﺪن زودﺗﺮ رخ ﻣﯽ‬

‫دﻫﺪ‪.‬ﺑﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ اي از ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﺎف ﻣﻨﻄﺒﻖ اﺳﺖ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﺎف ﺟﺮﯾﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﭘﺲ از ﻋﺒﻮر ﺟﺮﯾﺎن از ﺣﺎﻟﺖ آرام ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﺑﻪ ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﻣﺤﻮر اﻓﻘﯽ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯽ ﺷﻮد و در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ f‬ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫از ‪ Re‬اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ را ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻟﻮﻟﻪ زﺑﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﯿﻦ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻟﻮﻟﻪ زﺑﺮ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﺎف ﺟﺮﯾﺎن را ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻧﺘﻘﺎل‬

‫ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪90‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (7-3‬ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﺑﺠﺰ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﺎف ﺑﺮي ﻫﺮ ﻣﻨﺤﻨﯽ دﯾﮕﺮ از ﻫﺮ ﺳﻪ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﯽ ﮔﺬرد ﮐﻪ‬

‫ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ و وﺳﻌﺖ ﻫﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺑﻪ زﺑﺮي ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ‪.‬‬

‫ﻣﻮدي )‪ (Moody‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت وﺳﯿﻌﯽ را ﺑﺮ روي ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺗﺠﺎرﺗﯽ اﻧﺠﺎم و ﻧﻤﻮدار ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك ‪ f‬را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ زﺑﺮي ﻧﺴﺒﯽ‬

‫‪ d/ε‬و ﻋﺪد رﯾﻨﻮﻟﺪز ‪ Re‬ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﻋﻤﻠﯽ اراﺋﻪ ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎ‬

‫ﻧﮕﻮ‬

‫ﻧﻪ‬

‫ﮐﻪ‬

‫‪91‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در ﻓﺼﻞ ﺷﺸﻢ اﺷﺎره ﺷﺪ ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺪار ﺻﺎف و زﺑﺮ ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ زﯾﺎدي ﺑﯿﻦ ‪ f، Re‬ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه ﮐﻪ‬

‫ﺗﻌﺪادي از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬

‫‪-1‬ﺑﺮاي ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺻﺎف‬

‫‪f  0 / 3164 Re 0 / 25‬‬ ‫‪Re  10 6‬‬ ‫‪-1-1‬ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻼزﯾﻮس‬

‫‪1‬‬ ‫‪Re f‬‬

‫‪ 2 Log‬‬ ‫‪-1-2‬ﻓﺮﻣﻮل ﮐﻠﺒﺮوك ‪:‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪2 / 51‬‬

‫‪-1-3‬ﻓﺮﻣﻮل ﭘﺮاﻧﺘﻞ‬

‫‪1‬‬
‫‪f ‬‬ ‫‪Re  4  10 6‬‬
‫‪2Log (Re‬‬ ‫‪‬‬
‫‪f ) 0/8‬‬
‫‪2‬‬

‫‪-1-4‬ﻓﺮﻣﻮل ﻧﯿﮑﻮرادزه ‪:‬‬

‫‪f  0 / 0032  0 / 221Re 0 / 237‬‬ ‫‪10 5  Re  108‬‬

‫‪-2‬ﺑﺮاي ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي زﺑﺮ‬

‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2 / 51‬‬

‫( ‪ 2 Log‬‬ ‫‪‬‬ ‫)‬ ‫‪-2-2‬ﻓﺮﻣﻮل ﮐﻠﺒﺮوك‪:‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪3 / 71d Re f‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪ ‬‬

‫‪ 2 Log  ‬‬ ‫‪-2-2‬ﻓﺮﻣﻮل ﭘﺮاﻧﺘﻞ‪:‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪d ‬‬

‫‪-2-3‬ﺑﺮاي ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻧﺘﻘﺎل‬

‫‪-3-1‬ﻓﺮﻣﻮل ﮐﻠﺒﺮوك ‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪9 / 35‬‬

‫‪ 1 / 14  2 Log ( ‬‬ ‫)‬
‫‪f‬‬ ‫‪d Re f‬‬

‫‪92‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪-3-2‬ﺑﺮاي ﻣﺤﺪوده وﺳﯿﻌﯽ از ﻧﺎﺣﯿﻪ اﻧﺘﻘﺎل و زﺑﺮ ‪:‬‬

‫‪0 / 25‬‬
‫‪f ‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪    5 / 74  ‬‬
‫‪Log ‬‬ ‫‪   0 / 9  ‬‬
‫‪ 3 / 7d   Re  ‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻏﯿﺮ از ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﺗﺠﺮﺑﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي و ﺟﺪاول ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك ‪ f‬را‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد ‪.‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪u‬‬
‫و ﺑﺎ اﻋﺪاد رﯾﻨﻮﻟﺪز‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫در ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻼﻃﻢ ﻋﺒﻮري از ﯾﮏ ﻟﻮﻟﻪ ﺻﺎف ﺑﻪ ﺷﻌﺎع ‪ ، r‬ﻧﯿﮑﻮرادزه ﺑﺎ ﺗﺮﺳﯿﻢ ﺗﻮزﯾﻊ ﺳﺮﻋﺖ‬
‫‪r‬‬ ‫‪u max‬‬

‫ﻧﺴﺒﺘﺎً ﮐﻢ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺪﺳﺖ آورد ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (7-4‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬در اﯾﻦ ﺷﮑﻞ ‪ y‬ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﻌﺎﻋﯽ از‬
‫‪n‬‬
‫‪u‬‬ ‫‪y‬‬
‫ﺟﺪاره ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﺤﻨﯽ ﻫﺎ راﺑﻄﻪ زﺑﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ‪   :‬‬
‫‪u max‬‬ ‫‪ r0 ‬‬

‫‪93‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﻣﺘﻐﯿﯿﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻼﻃﻢ از ﺗﻮان‬ ‫ﺑﺮاي اﻋﺪاد رﯾﻨﻮﻟﺪز ‪ 4000  Re  3  10 6‬ﻣﻘﺪار ‪ n‬ﺑﯿﻦ ﺗﺎ‬
‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪6‬‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ آن راﻗﺎﻧﻮن ﯾﮏ ﻫﻔﺘﻢ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﺑﻼزﯾﻮس ﺑﺮاي ﻟﻮﻟﻬﺎ ﻫﺎي ﺻﺎف ﻓﺮﻣﻮل ﺗﺠﺮﺑﯽ زﯾﺮ را ﺑﺮاي ﺗﻨﺶ ﺑﺮﺷﯽ در ﺟﺪاره ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺪﺳﺖ اورد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮل اﺻﻄﮑﺎك‬

‫ﺑﻼزﯾﻮس ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪v 0 / 25‬‬
‫( ‪ W  0 / 03325 u‬‬ ‫)‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ ﺑﺮاي) ‪(Re  3 10 6‬‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫در‬
‫‪Re u‬‬
‫‪q‬‬
‫‪u‬‬
‫‪A‬‬

‫اﻓﺖ ﻫﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ و اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ‬

‫ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ در ﯾﮏ ﻟﻮﻟﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻋﺪد رﯾﻨﻮﻟﺪز ﺑﺎﯾﺪ ﻧﻮع ﺟﺮﯾﺎن را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻮع ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬

‫ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎ و ﺟﺪاول ‪ ،‬اﻓﺖ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬اﻓﺖ ﮐﻞ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺘﻬﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ و اﺻﻄﮑﺎﮐﯽ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﻓﺘﻬﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ‬

‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻓﺘﻬﺎي ﻧﺎﺷﯽ از اﺻﻄﮑﺎك ﺳﻄﺤﯽ ﻟﻮﻟﻪ ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﻓﺘﻬﺎي ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﺒﺴﺎط و اﻧﻘﺒﺎض ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻣﻘﺎﻃﻊ ‪ ،‬زاﻧﻮﯾﯽ ﻫﺎ ‪ ،‬ﺷﯿﺮﻫﺎ‬

‫‪V2‬‬
‫‪ h f  K‬ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬ ‫و ﺳﺎﯾﺮ اﺗﺼﺎﻻت را ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﯽ اﻓﺘﻬﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫‪2g‬‬

‫اﻓﺘﻬﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ در ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار زﯾﺎد اﻓﺖ ﻧﺎﺷﯽ از اﺻﻄﮑﺎك ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬اﻓﺘﻬﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ‬

‫در اﺛﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻣﻘﺪار ﯾﺎ ﺟﻬﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻼﻃﻢ در ﺟﺮﯾﺎن و ﮐﺎﻫﺶ اﻧﺮژي در اﺛﺮ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫اﻧﺒﺴﺎط ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻣﻘﺎﻃﻊ )واﮔﺮاﯾﯽ(‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ )‪ (7-5‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ در ﻣﻘﻄﻊ ‪ ،V1 ،1‬ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺳﺮﻋﺖ را در‬

‫ﻣﻘﻄﻊ ‪ ، V2 ،2‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻐﯿﯿﺮات ﺳﺮﯾﻊ ﻣﻘﻄﻊ ‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﮑﻞ‬

‫زواﯾﺎي ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪه را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﮕﯿﺮد و اﯾﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﯾﺠﺎد ﺟﺪاﯾﺶ در ﮔﻮﺷﻪ ﻫﺎي اﯾﻦ زواﯾﺎ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اﻧﺮژي ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬واﮔﺮاﯾﯽ‬

‫ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ازرﯾﺎد ﻓﺸﺎر از ‪ P1‬ﺑﻪ ‪ P2‬و ﮐﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ از ‪ V1‬ﺑﻪ ‪ V2‬ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺟﺪاﯾﺶ ‪،‬‬

‫ﺗﻼﻃﻢ ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ )ﺣﺪود ‪ 5‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ( اﯾﻦ ﺗﻼﻃﻢ اداﻣﻪ دارد ‪.‬‬

‫‪94‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻓﺸﺎر در ﻗﺴﻤﺖ ﮔﺸﺎدﮔﯽ )‪ (P0‬ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺸﺎر ‪ P1‬اﺳﺖ ﯾﻌﻨﯽ ‪ P0  P1‬ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺠﻢ ﮐﻨﺘﺮل و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﻧﺪازه‬

‫ﺣﺮﮐﺖ )ﻣﻤﻨﺘﻢ(دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫ﺗﻐﯿﯿﺮات اﻧﺪازه ﺣﺮﮐﺖ )ﻣﻤﻨﺘﻢ(= ﻧﯿﺮوي وارد ﺑﺮ ﺳﯿﺎل در ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫) ‪P1 A1  P2 A2  P0 ( A2  A1 )  Q(V2  V1‬‬

‫‪ : P0  P1 , Q  A1V1  A2V2‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﮫ ﺑﮫ اﯾﻨﻜﮫ‬ ‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﻲ‬ ‫ﻣﻌﺎدﻟﮫ‬

‫) ‪ P1  P2  V2 (V2  V1‬ﯾﺎ ) ‪ ( P1  P2 ) A2  A2V2 (V2  V1‬‬ ‫) ‪(I‬‬

‫ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻮر ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪P1 V12 P2 V22‬‬ ‫) ‪( P  P2 ) (V12  V22‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ h f  h2  1‬‬ ‫‪‬‬ ‫) ‪( II‬‬
‫‪ 2g  2g‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2g‬‬

‫) ‪V22 V1V2 (V12  V22‬‬ ‫‪(V  V ) 2‬‬

‫‪( I ), ( II )  h f ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ hf  1 2‬‬
‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪g‬‬ ‫‪2g‬‬

‫‪95‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪A1V1‬‬
‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﻲ‬ ‫‪ : V2 ‬از ﻣﻌﺎدﻟﮫ‬ ‫) ‪( IV‬‬
‫‪A2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪A1 2 V12 ‬‬ ‫‪D ‬‬
‫) ‪  h f  (1 ‬ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺬاري ‪ IV‬در‪III‬‬ ‫‪‬‬‫‪1  ( 1 )2 ‬‬
‫‪A2 2 g ‬‬ ‫‪D2 ‬‬

‫‪2‬‬
‫‪V2 A‬‬ ‫‪V2  D‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ h f  2 ( 2  1)  2 ( 2 ) 2  1‬‬
‫‪2 g A1‬‬ ‫‪2 g  D1‬‬ ‫‪‬‬

‫‪V12‬‬
‫‪ : h f  K‬از طﺮﻓﻲ‬
‫‪2g‬‬

‫‪A1 2‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪: K  (1 ‬‬ ‫)‬
‫‪A2‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ )‪ (7-6‬ﺑﻪ ﻣﺨﺰن ﺑﺰرﮔﯽ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮذ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻟﻮﻟﻪ )‪ (A1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬

‫‪A1‬‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ‪:‬‬ ‫ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺨﺰن )‪ (A2‬ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ ﻟﺬا ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻧﺴﺒﺖ‬
‫‪A2‬‬

‫‪V12‬‬ ‫‪A‬‬
‫‪ h f ‬اﺳﺖ‬ ‫‪ K  (1  1 )  1‬و ﻧﺘﯿﺠﻪ‬
‫‪2g‬‬ ‫‪A2‬‬

‫‪.‬‬

‫اﻧﻘﺒﺎض ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ )ﻫﻤﮕﺮاﯾﯽ(‬

‫‪96‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫اﻓﺖ اﻧﺮژي در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﻧﺎﺷﯽ از اﻓﺖ در اﺛﺮ اﺻﻄﮑﺎك و اﻓﺖ در اﺛﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮداب در اﻃﺮاف ﺟﺮﯾﺎن و ﮐﻨﺎره ﻟﻮﻟﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‬

‫‪ .‬ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن در آﺳﺘﺎﻧﻪ ورود ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻪ ﺣﺪي ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ‬

‫ﻟﻮﻟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻘﻄﻊ ﻓﺸﺮده )‪ (Ac‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫اﻓﺖ اﻧﺮژي ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﻘﺒﺎض ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺎزﺷﺪن ﻣﺠﺪد ﺧﻄﻮط ﺟﺮﯾﺎن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﻮﺟﺐ اﻓﺖ‬

‫اﺻﻠﯽ اﻧﺮژي ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪(Vc  V2 ) 2‬‬
‫‪hf ‬‬ ‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل اﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاي اﻧﺒﺴﺎط ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه دارﯾﻢ ‪:‬‬
‫‪2g‬‬

‫ﻧﺎﮔﮭﺎﻧﻲ ﻣﻘﻄﻊ‬ ‫اﻧﻘﺒﺎض‬ ‫‪  Ac  C c A2‬ﺑﺮاي‬ ‫‪:Cc‬ﺿﺮﯾﺐ ﻓﺸﺮدﮔﯽ‬

‫‪A2V2 A2V2‬‬ ‫‪V‬‬

‫ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﻲ‬ ‫‪ : AcVc  A2V2  Vc ‬از ﻣﻌﺎدﻟﮫ‬ ‫‪‬‬ ‫‪ Vc  2‬‬
‫‪Ac‬‬ ‫‪C c A2‬‬ ‫‪Cc‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ V2‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ V2 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Cc‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪V22 1‬‬ ‫‪1‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‬ ‫‪: hf ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪(  1) 2  K (  1) 2‬‬
‫‪2g‬‬ ‫‪2 g Cc‬‬ ‫‪Cc‬‬

‫‪V22‬‬
‫‪ : h f  K‬از طﺮﻓﻲ‬
‫‪2g‬‬

‫ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ‪ K‬را ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻤﮕﺮاﯾﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪97‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در‬

‫ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ )‪-7-8‬اﻟﻒ( ﺟﺮﯾﺎن ﺳﯿﺎل از ﻣﺨﺰن ﺑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻓﺖ اﻧﺮژي ﺑﻪ ﻣﺴﺰان ﺿﺮﯾﺐ ﻓﺸﺮدﮔﯽ ‪ Cc‬ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‬

‫و ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ اﯾﻦ ﺿﺮﯾﺐ ﻣﯽ ﺗﻮان اﻓﺖ اﻧﺮژي را ﮐﺎﻫﺶ داد )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﮑﻞ )‪-7-8‬ب( از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن زواﯾﺎي ﻗﺎﺋﻢ(‪.‬‬

‫اﻧﺒﺴﺎط ﺗﺪرﯾﺠﯽ )اﻧﺒﺴﺎط ﻣﺨﺮوﻃﯽ(‬

‫اﻓﺖ اﻧﺮژي ﻧﺎﺷﯽ از اﻧﺒﺴﺎط ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻓﺮم و زاوﯾﻪ رأس ﻣﺨﺮوط اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ اﻓﺖ ﺷﺎﻣﻞ اﺛﺮات اﺻﻄﮑﺎك ﻟﻮﻟﻪ در ﻃﻮل‬

‫اﻧﺒﺴﺎط و ﺗﻼﻃﻢ ﮔﺮداﺑﯽ اﺳﺖ و از ﻓﺮﻣﻮل زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪:‬‬

‫‪(V1V 2) 2‬‬
‫‪hf  K‬‬
‫‪2g‬‬

‫‪98‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﺗﻨﻤﻮدار ﺷﮑﻞ )‪ (7-9‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺻﻮرت وﺟﻮد زاوﯾﻪ رأس ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻘﺪار اﻓﺖ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﮐﺎﻣﻞ‬

‫ﺑﻪ اﺻﻄﮑﺎك ﻟﻮﻟﻪ در ﻃﻮل اﻧﺒﺴﺎط دارد و در ﺻﻮرت اﻓﺰاﯾﺶ زاوﯾﻪ رأس و ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﻗﻄﺮ اﺻﻄﮑﺎك ﻟﻮﻟﻪ در ﻃﻮل اﺑﺴﺎط ﮐﻢ‬

‫ﺷﺪه و ﺗﻼﻃﻢ ﮔﺮداﺑﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ‪.‬‬

‫اﻧﻘﺒﺎض ﺗﺪرﯾﺠﯽ )اﻧﻘﺒﺎض ﻣﺨﺮوﻃﯽ(‬

‫اﻓﺖ اﻧﺮژي در اﺛﺮ اﻧﻘﺒﺎض ﺗﺪرﯾﺠﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ و ﻣﯽ ﺗﻮان از آن ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮد ‪ .‬در ﺷﮑﻞ )‪ (7-10‬ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺑﺮاي‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ K‬داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫اﻓﺖ در اﺗﺼﺎﻻت )زاﻧﻮﯾﯽ ‪ ،‬ﺷﯿﺮ و ‪(...‬‬

‫ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮل ‪ K‬ﺿﺮﯾﺐ اﻓﺖ و ‪ V‬ﺳﺮﻋﺖ‬ ‫‪hl  K‬‬ ‫اﻓﺖ ﻧﺎﺷﯽ از اﺗﺼﺎﻻت ﻧﯿﺰ از ﻓﺮﻣﻮل ﻋﻤﻮﻣﯽ‬

‫ﺳﯿﺎل در ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﻣﺤﻞ اﺗﺼﺎل اﺳﺖ ‪ .‬ﻣﻘﺪار ‪ K‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ در ﺟﺪول ‪ 7-2‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺟﺪول ‪ 7-2‬ﺿﺮﯾﺐ اﻓﺖ )‪ (K‬ﺑﺮاي اﺗﺼﺎﻻت‬

‫‪99‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫اﻓﺘﻬﺎي ﻣﻮﺿﻌﯽ و ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ﻏﯿﺮ اﺻﻠﯽ را ﺑﺎ ﻃﻮﻟﯽ از ﻟﻮﻟﻪ اﺻﻠﯽ ﮐﻪ اﻓﺘﯽ ﻣﻌﺎدل آن اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ‪ ،‬ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ ﻣﯽ‬

‫ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ‪ .‬اﯾﻦ ﻃﻮل را ﻃﻮل ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (Le‬ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪Le V 2‬‬ ‫‪V2‬‬ ‫‪KD‬‬

‫‪f‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪ Le ‬‬
‫‪D 2g‬‬ ‫‪2g‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪ :K‬ﺿﺮﯾﺐ اﻓﺖ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﯾﮏ اﺗﺼﺎل ﯾﺎ ﻣﺠﻤﻮع ﺿﺮاﯾﺐ اﻓﺖ ﻣﻮﺿﻌﯽ ﭼﻨﺪ اﺗﺼﺎل اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﻞ اﻓﺖ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻣﻮارد زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ‪:‬‬

‫اﻓﺖ اﺗﺼﺎﻻت ‪+‬اﻓﺖ ﺧﺮوﺟﯽ‪+‬اﻓﺖ ﻣﻘﻄﻊ اﻧﻘﺒﺎض ﯾﺎﻓﺘﻪ‪+‬اﻓﺖ ﻣﻘﻄﻊ اﻧﺒﺴﺎط ﯾﺎﻓﺘﻪ‪+‬اﻓﺖ اﺻﻄﮑﺎك ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ‪+‬اﻓﺖ ورودي=ﮐﻞ اﻓﺖ‬

‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ دو ﻟﻮﻟﻪ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸﯽ ﻣﻌﺎدل ﮔﻮﯾﻨﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ دﺑﯽ ﻣﻌﯿﻦ اﻓﺖ ﻫﺪ ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫اﻓﺖ اﻧﺮژي در ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ‬

‫اﻓﺖ اﻧﺮژي را در دوﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﺗﮏ ﻣﺴﯿﺮي و ﭼﻨﺪ ﻣﺴﯿﺮي ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪1‬ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ ﺗﮏ ﻣﺴﯿﺮي ‪:‬در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮدن ﻣﻌﺎدﻻت ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ و ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽ ﺗﻮان ﻣﺠﻬﻮﻻت در ﺣﺎﻻت‬

‫زﯾﺮ را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ‪:‬‬

‫‪(1‬ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن)‪ ،(Q‬ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮي و ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ )‪ (D‬در ﯾﮏ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﻌﻠﻮم ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺮﯾﺎن در ﻣﻘﻄﻊ دﯾﮕﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي ﻣﺠﻬﻮﻻت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪(2‬ﺑﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن )‪ (Q‬ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ )‪ (D‬و ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮي ‪ ،‬اﻓﺖ اﻧﺮژي و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻓﺸﺎر در ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ و دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي ﻣﺠﻬﻮﻻت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫‪(3‬ﻓﺸﺎر در ﭼﻨﺪ ﻣﻘﻄﻊ ‪ ،‬ﺿﺮاﯾﺐ زﺑﺮي و ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻌﻠﻮم ‪ ،‬از دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي ﻣﻘﺪاري ﺑﺮاي ‪ f‬ﺣﺪس ﻣﯽ زﻧﯿﻢ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ‬

‫ﻣﻘﺪار و ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺳﺮﻋﺖ ﻋﺪد رﯾﻨﻮﻟﺪز را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮده و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ازاي اﯾﻦ ﻋﺪد رﯾﻨﻮﻟﺪز و زﺑﺮي ﻧﺴﺒﯽ ‪ f ،‬را از دﯾﺎﮔﺮام‬

‫‪100‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﻮدي ﺑﺪﺳﺖ آورده در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ‪ f‬ﻗﺒﻠﯽ ﯾﮑﺴﺎن ﻧﺒﻮد ﻣﺠﺪداً ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﮐﺎر را اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ‬

‫ﻣﺘﻮاﻟﯽ ‪ f‬ﺗﻔﺎوت ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ‪ f‬و ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ ، V‬دﺑﯽ ‪ Q‬ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آﯾﺪ ‪.‬‬

‫‪(4‬ﻓﺸﺎر در دو ﻣﻘﻄﻊ و ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ‪ Q‬و ﺟﻨﺲ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻌﻠﻮم ‪ ،‬ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ :‬ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ و ﺑﺪﺳﺖ‬

‫آوردن اﯾﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻗﻄﺮ ‪ D‬و ‪ f‬از دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي ‪ f‬را ﺣﺪس زده و ‪ D‬را ﺣﺴﺎب ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و ﺳﭙﺲ ﺳﺮﻋﺖ و ﻋﺪد‬

‫رﯾﻨﻮﻟﺪز را ﻣﺤﺎﺳﻪ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻟﻮﻟﻪ و ﺗﻌﯿﯿﻦ ‪ ، D‬زﺑﺮي ﻧﺴﺒﯽ را ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﻣﺠﺪداً از دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي ﺿﺮﯾﺐ‬

‫اﺻﻄﮑﺎك را ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺟﺪﯾﺪ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ‪ f‬ﺗﻔﺎوت‬

‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ ﺳﺮي‬

‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﯾﮏ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ‪ ،‬ﭼﻨﺪ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎ ﻃﻮل ‪ ،‬ﻗﻄﺮ و اﺗﺼﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ )اﻧﺘﻬﺎي ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎي ﻟﻮﻟﻪ‬

‫دﯾﮕﺮ ﻃﻮري ﻣﺘﺼﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺎل در ﯾﮏ ﺧﻂ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﺑﺪون اﻧﺸﻌﺎب ﺟﺮﯾﺎن ﯾﺎﺑﺪ( اﯾﻦ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ را ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮي‬

‫)ﻣﺘﻮاﻟﯽ( ‪.‬ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﺮي ‪-1:‬دﺑﯽ در ﺗﻤﺎم ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻟﻮﻟﻪ ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ‪-2 .‬اﻓﺖ ﻫﺪ ﮐﻞ ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎي ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬

‫ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ ﺑﺨﺶ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﻮﻟﻪ و اﺗﺼﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪:‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ‪Q  Qi ‬‬
‫‪  h1  h2  ....   hi‬ﻛﻞ‪h‬‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﺑﺘﺪا ﯾﮏ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻌﺎدل را ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﻢ ‪.‬‬

‫ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮازي ‪:‬‬

‫‪101‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ در ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ‪ ،‬ﯾﮏ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ دو ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻨﺸﻌﺐ ﺷﻮد و ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ‬

‫ﺷﻮﻧﺪ اﯾﻦ ﺧﻄﻮط ﻟﻮﻟﻪ را ﺧﻂ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮازي ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﮐﻞ )‪ (Q‬ﺑﻪ دﺑﯽ ﻫﺎي ‪ Q1‬و‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻮازي ‪ -1:‬دﺑﯽ‬

‫‪ -2 .‬اﻓﺖ ﻫﺪﺑﯿﻦ دو اﺗﺼﺎل‬ ‫‪ Q2‬و‪ .....‬ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‬

‫ﻟﻮﻟﻪ ﺑﯿﻦ اﯾﻦ دو اﺗﺼﺎل‬ ‫اﺑﺘﺪا و اﻧﺘﻬﺎ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺧﻂ‬

‫ﯾﮑﺴﺎن اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪:‬‬

‫‪  Q1  Q2  ...   Qi‬ﻛﻞ‪Q‬‬

‫‪  h1  h2  ....  hi‬ﻛﻞ‪h‬‬

‫در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در دوﻗﺎﻟﺐ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدد ‪:‬‬

‫‪(1‬اﻓﺖ اﻧﺮژي ‪ ،‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻟﻮﻟﻪ و ﺳﯿﺎل ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ و ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن )‪ (Q‬در ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ و ﺷﺪت ﺟﺮﯾﺎن ﮐﻞ )ﮐﻞ‪ (Q‬ﻣﻮرد‬

‫ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪‬‬
‫( و از دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي ﻣﻘﺪار ‪ f‬را ﺣﺪس ﻣﯽ زﻧﯿﻢ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺮﻣﻮل دارﺳﯽ‪-‬واﯾﺴﺒﺎخ‬ ‫ﺑﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن زﺑﺮي ﻧﺴﺒﯽ )‬
‫‪D‬‬

‫ﺳﺮﻋﺖ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورﯾﻢ ‪ .‬و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻋﺪد رﯾﻨﻮﻟﺪز و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﺠﺪد از دﯾﺎﮔﺮام ﻣﻮدي ‪ f‬را ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‬

‫را ﺑﺎ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺟﺪﯾﺪ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﻣﺘﻮاﻟﯽ ‪ f‬ﺗﻔﺎوت ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اداﻣﻪ ﻣﯽ دﻫﯿﻢ ‪.‬‬

‫‪(2‬ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺮﯾﺎن در ﮔﺮه اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﺷﺒﮑﻪ )ﮔﺮه‪ ، ( A‬زﺑﺮي ﻧﺴﺒﯽ و ﻗﻄﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ‪ ،‬ﻓﺸﺎر در ﮔﺮه اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ در ﭘﺎﯾﯿﻦ‬

‫دﺳﺖ ﺷﺒﮑﻪ )ﮔﺮه ‪ (B‬و دﺑﯽ در ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ‪:‬‬

‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺮاﺣﻞ زﯾﺮ را ﻃﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪-‬دﺑﯽ ﻋﺒﻮري از ﻟﻮﻟﻪ ‪ 1‬را ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ )‪(Q'1‬‬

‫‪PA  PB‬‬
‫را ﺑﺮاي اﯾﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‬ ‫‪-‬ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ‪ ، Q'1‬اﻓﺖ ﻫﺪ )‪ (h'f‬را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮده و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮﻧﻮﻟﯽ‬
‫‪‬‬

‫‪-.‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع دﺑﯽ ﻫﺎي ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه در ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮاﺑﺮ دﺑﯽ ﮐﺎﻣﻞ ‪ Q‬ﻧﯿﺴﺖ ) ‪ (Q'   Q'i‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪، Q1‬‬

‫‪102‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪ Q2‬و ‪ ...‬در ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ دﺑﯽ ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ را ﺑﻪ‬

‫ﺻﻮرت زﯾﺮ ﺑﺪﺳﺖ آورﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪Q'1‬‬ ‫‪Q' 2‬‬

‫‪Q1 ‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪Q"2 ‬‬ ‫‪Q,......‬‬
‫‪ Q'i‬‬ ‫‪ Q 'i‬‬
‫‪PA  PB‬‬
‫را ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورﯾﻢ ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را ﺗﺎزﻣﺎﻧﯽ‬ ‫و ﺑﺎ اﯾﻦ دﺑﯽ ﻫﺎي ﺟﺪﯾﺪ )‪ (h"f) ، (h"f‬و ‪ ......‬ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ‬
‫‪‬‬

‫ﮐﻪ اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر ﺷﺎﺧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺰذﯾﮏ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﮑﺮار ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪(7-3‬ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ‬

‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻮﻟﻪ را ﮐﻪ از ﺗﺠﺰﯾﻪ ﯾﮏ ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﻟﻮﻟﻪ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻨﺪ ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﯾﻦ‬

‫ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ از ﻣﺨﺎزن ﻣﻨﺸﻌﺐ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ ‪.‬‬

‫ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺎده اي از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي اﻧﺸﻌﺎﺑﯽ در ﺷﮑﻞ )‪ (7-13‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪ .‬اﯾﻦ ﻣﺨﺎزن در ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬

‫داراي ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ j‬ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ وﻟﯽ ارﺗﻔﺎع اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪.‬‬

‫ﺟﻬﺖ‬

‫واﻗﻌﯽ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ‬

‫در‬ ‫ﻓﺸﺎر‬

‫ﻣﺨﺎزن و ارﺗﻔﺎع آﻧﻬﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﻄﺮ‪ ،‬ﻃﻮل و ﻧﻮع ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد ‪.‬‬

‫در اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ و ﯾﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻓﺸﺎر در ﻣﺨﺎزن و ارﺗﻔﺎع ﮐﻞ در ﺳﻄﺢ آزاد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺨﺎزن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺸﺨﺼﺎت‬

‫ﻫﻨﺪﺳﯽ ﻟﻮﻟﻪ و ﺧﻮاص ﺳﯿﺎل ‪ ،‬دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎن در ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ و ﺟﻬﺖ آن را ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻮل زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪(1‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ‪ j‬ﺻﺪق ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ورودي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ‪ j‬ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ‬

‫از آن اﺳﺖ ‪.‬‬

‫‪103‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪(2‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن از ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺰﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻫﺪ را دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺎزﻧﯽ ﮐﻪ داراي ﻫﺪ ﮐﻤﺘﺮي ﻣﯽ‬

‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫‪(3‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺻﻄﮑﺎك دارﺳﯽ‪-‬واﯾﺴﺒﺎخ ا ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﯾﻢ ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻞ اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ روش زﯾﺮ ﻋﻤﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪:‬‬

‫‪-1‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ ﺗﺮاز ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ را ﺑﺮاي ﻧﻘﻄﻪ ‪ j‬ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ‪.‬‬

‫‪-2‬ﺑﺎ ﻣﺤﺎﺑﻪ اﻓﺖ ﻫﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل و اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ اﺻﻄﮑﺎك دارﺳﯽ –واﯾﺴﺒﺎخ و ﺑﺎ ﺣﺪس ‪ f‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‬

‫‪ V‬در ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ آورده و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺷﺘﻦ ‪ ، V‬دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎن )‪ (Q‬ﻋﺒﻮري از ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ آورﯾﻢ‪.‬‬

‫‪-3‬ﺑﺎ ﻓﺮض ﺟﻬﺖ ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ از ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﻣﺨﺰن ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺨﺎزن دﯾﮕﺮ ﺑﺮ اﺳﺎس داﺷﺘﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻫﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ ﺑﺮﻗﺮار‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎﻧﻮرودي ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل زﯾﺎدﺗﺮ ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ ﺗﺮاز ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ در ﻧﻘﻄﻪ ‪ j‬را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﺗﺎ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ورودي ﺑﻪ اﺗﺼﺎل ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ از آْن اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﺑﺪ ‪ .‬ارﺗﻔﺎع ﺧﻂ ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از‬

‫ارﺗﻔﺎع ﻫﺪ ﻣﺨﺎزﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وارد ﻣﯽ ﺷﻮد زﯾﺮا در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ از اﯾﻦ ﻣﺨﺎزن ﻧﯿﺰ آب ﺧﺎرج ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ‬

‫ﻏﯿﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ‪.‬‬

‫ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎي ﻟﻮﻟﻪ‬

‫از اﺗﺼﺎل ﺗﻌﺪادي ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺎ ﻧﻘﺎط وردي و ﺧﺮوﺟﯽ زﯾﺎد ﺷﺒﮑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آﯾﺪ ﮐﻪ در واﻗﻊ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اي از ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي‬

‫‪104‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﻣﻮازي و ﺳﺮي اﺳﺖ ‪ .‬ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﯽ اﯾﻦ ﺷﺒﮑﻪ ﻫﺎ از روش ﻫﺎردي ﮐﺮاس اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ‪ .‬ﻫﺮ ﺷﺒﮑﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﺮاﯾﻂ زﯾﺮ ﺑﺮﻗﺮار‬

‫ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬

‫‪(1‬ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﺷﺒﮑﻪ ‪ ،‬دﺑﯽ ‪ Qi‬را ﻓﺮض ﻣﯽ ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ اﯾﻦ ﻓﺮض ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاي ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﻮازي ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ورودي ﺑﻪ ﻫﺮ اﺗﺼﺎل ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﮐﻞ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﺮوﺟﯽ ار آن‬

‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﯾﻦ ﺷﺮاﯾﻂ ‪ ،‬اﻓﺖ ﻫﺪ در ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد ‪.‬‬

‫‪(2‬ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي اﻓﺖ ﻫﺪ در ﻫﺮ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺴﺘﻪ از ﺷﺒﮑﻪ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ ‪ .‬ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﻠﻘﻪ در ﺟﻬﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ‬

‫ﻣﺜﺒﺖ ﻓﺮض ﮐﺮده ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻓﺖ ﻫﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ و ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺧﻼف ﺟﻬﺖ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﻫﺎي ﺳﺎﻋﺖ اﺳﺖ ﻣﻨﻔﯽ ﻓﺮض‬

‫ﻣﺮده اﺳﺖ و اﻓﺖ ﻫﺪ آن ﻧﯿﺰ ﻣﻨﻔﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي اﻓﺖ ﻫﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﻠﻘﻪ ﺻﻔﺮ ﺷﻮد آﻧﮕﺎه ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي‬

‫ﻓﺮض ﺷﺪه ﺻﺤﯿﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ‪.‬‬

‫ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺑﻪ روش ﻫﺎردي ﮐﺮاس اﺑﺘﺪا ﻣﻘﺪار دﺑﯽ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽ ﺷﻮد ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﮐﻪ راﺑﻄﻪ ﭘﯿﻮﺳﺘﮕﯽ‬

‫ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﺷﺒﮑﻪ و در ﻫﺮ ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ﺑﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺗﺼﺤﯿﺢ دﺑﯽ در ﻫﺮ ﺣﻠﻘﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد و ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ‬

‫ﻣﻘﺪار ‪ ،‬دﺑﯽ ﺟﺪﯾﺪي ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﻣﯽ ﺷﻮد ‪ .‬اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺳﻌﯽ و ﺧﻄﺎ و ﺗﮑﺮار آﻧﻘﺪر اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ دﺑﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ‬

‫ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ و ‪ Q‬ﻣﻘﺪار ﺻﻔﺮ و ﯾﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﭼﯿﺰ ﮔﺮدد ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪:‬‬

‫‪Q  Q0  Q‬‬

‫‪Q  ‬‬
‫‪h‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪h‬‬ ‫‪f‬‬
‫) ( ‪n‬‬
‫‪Q‬‬

‫‪ : Q‬ﺗﺼﺤﯿﺢ دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎ ن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﺣﻠﻘﻪ‬

‫‪ :‬ﺟﻤﻊ ﺟﺒﺮي اﻓﺖ ﻫﺪ ﺑﺮاي ﺗﻤﺎم ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﺣﻠﻘﻪ‬ ‫‪h‬‬ ‫‪f‬‬

‫‪hf‬‬
‫( ‪ : ‬ﻣﺠﻤﻮع اﻓﺖ ﻫﺪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺑﺮ دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻟﻮﻟﻪ در ﻫﺮ ﺣﻠﻘﻪ‬ ‫)‬
‫‪Q‬‬

‫اﻓﺖ ﻧﺎﺷﯽ از اﺻﻄﮑﺎك ﺑﺮاي ﮐﺎﻧﺎﻟﻬﺎ و ﻣﻘﺎﻃﻊ ﻏﯿﺮ ﻣﺪور‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﻓﺖ ﻧﺎﺷﯽ از اﺻﻄﮑﺎك در ﻣﺠﺎري ﻣﺪور ﻣﯽ ﺗﺎون ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﺑﺪﺳﺖ اﻣﺪه را ﺑﺮاي ﻣﺠﺎري ﻏﯿﺮ ﻣﺪور ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﮐﺎر‬

‫ﺑﺮد ‪ .‬در اﯾﻦ ﺑﺤﺚ ﭘﺎراﻣﺘﺮ ﺟﺪﯾﺪي ﺑﻪ ﻧﺎم ﺷﻌﺎع ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪ (R‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻗﻄﺮ )‪ (D‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ رود ‪.‬‬

‫‪105‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫ﺷﻌﺎع ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ )‪ (R‬ﻋﺒﺎرﺗﺴﺖ از ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﻣﺮﻃﻮب ‪.‬‬

‫‪A‬‬
‫‪R‬‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ‪:‬‬
‫‪P‬‬

‫ﮐﻪ ﺑﺮاي ﯾﮏ ﻣﻘﻄﻊ داﯾﺮه اي دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪D 2‬‬
‫‪D‬‬
‫‪R  4   D  4R‬‬
‫‪D‬‬ ‫‪4‬‬

‫و ﺑﺎ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﯽ اﯾﻦ ﻣﻘﺪار در ﻣﻌﺎدﻟﻪ دارﺳﯽ – واﯾﺴﺒﺎخ دارﯾﻢ ‪:‬‬

‫‪L V2‬‬ ‫‪L V2‬‬

‫‪hf  f‬‬ ‫‪ D  4R  h f  f‬و‬
‫‪D 2g‬‬ ‫‪4R 2 g‬‬
‫‪VD‬‬ ‫‪V (4 R) ‬‬
‫‪Re ‬‬ ‫‪ Re ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪D 4R‬‬

‫رﺟﺪول ‪ : 3-7‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ زﺑﺮي ﺑﺮاي ﻣﺠﺎراﻫﺎي ﺗﺠﺎري‬

‫زﺑﺮي ) ‪( ‬‬ ‫ﻣﺼﺎﻟﺢ )ﻧﻮ(‬

‫‪m‬‬ ‫‪ft‬‬
‫‪0/0009-0/009‬‬ ‫‪0/003-0/03‬‬ ‫ﻓﻮﻻد ﭘﺮﭼﯽ‬

‫‪0/0003-0/003‬‬ ‫‪0/001-0/01‬‬ ‫ﺑﺘﻦ‬

‫‪0/0002-0/0009‬‬ ‫‪0/0006-0/003‬‬ ‫ﭼﻮب‬

‫‪0/00026‬‬ ‫‪0/00085‬‬ ‫ﭼﺪن‬

‫‪0/00015‬‬ ‫‪0/5000‬‬ ‫آﻫﻦ ﮔﺎﻟﻮاﻧﯿﺰه‬

‫‪0/0001‬‬ ‫‪0/0004‬‬ ‫ﭼﺪن ﻗﯿﺮاﻧﺪود‬

‫‪106‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪0/000046‬‬ ‫‪0/00015‬‬ ‫ﻓﻮﻻد ﺗﺠﺎري ﯾﺎ ﻓﻮﻻد ﻧﺮم‬

‫‪0/0000015‬‬ ‫‪0/000005‬‬ ‫ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺮﻧﺠﯽ ﯾﺎ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﺴﯽ‬

‫»ﺻﺎف«‬ ‫»ﺻﺎف«‬ ‫ﺷﯿﺸﻪ و ﭘﻼﺳﺘﯿﮏ‬

‫از ‪» Lewis F.Mody :‬ﺿﺮﯾﺐ اﺻﻄﮑﺎك ﺑﺮاي ﻟﻮﻟﻪ ﺟﺮﯾﺎن «‬

‫‪ASME Trans, Vol PP.671-684.19844‬‬

‫ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي ﺟﺮﯾﺎ ن آب در ﻣﺠﺎري ﺑﺴﺘﻪ و ﺑﺎز و در دﻣﺎﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻓﺮﻣﻮﻟﻬﺎي ﻣﺎﻧﯿﻨﮓ و ﻫﯿﺰن –وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد زﯾﺮا اﺛﺮ ﻟﺰﺟﺖ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و اﯾﻦ دو ﻓﺮﻣﻮل ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي اﻋﺪاد رﯾﻨﻮﻟﺪز ﺑﺎﻻ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ ‪.‬‬

‫ﻓﺮﻣﻮل ﻫﯿﺰن – وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ‪:‬‬

‫‪V  1 / 318CR 0 / 63 S 0 / 54‬‬ ‫اﻧﮕﻠﯿﺴﻲ(‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫)‬

‫‪ Q  VA‬‬
‫‪0 / 63‬‬ ‫‪0 / 54‬‬
‫‪V  0 / 8492 CR‬‬ ‫‪S‬‬ ‫‪( SI‬‬ ‫ﺳﯿﺴﺘﻢ‬ ‫)‬

‫‪ :V‬ﺳﺮﻋﺖ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫‪ :R‬ﺷﻌﺎع ﻫﯿﺪروﻟﯿﮑﯽ‬

‫‪ :S‬ﺷﯿﺐ ﺧﻂ ﺗﺮزا اﻧﺮژي )اﻓﺖ ﻫﺪ ﺑﺮ واﺣﺪ ﻃﻮل ﻣﺠﺮا(‬

‫‪ :C‬ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮي ﻫﯿﺰن –وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ )ﮐﻪ در ﺟﺪول ‪ 7-4‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ (‪.‬‬

‫‪ :A‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫‪ :Q‬دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎن‬

‫ﺟﺪول ‪ : 7-4‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻘﺎدﯾﺮ ﺿﺮﯾﺐ ﻫﯿﺰن وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ ‪c‬‬

‫‪107‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 ‫‪140‬‬ ‫ﻟﻮﻟﻪ ﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺑﯽ ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻫﻤﻮار‬
‫‪130‬‬
‫ﻓﻮﻻد ﯾﺎ ﭼﺪن ﻧﻮ‬
‫‪120‬‬
‫ﭼﻮب‪،‬ﺑﺘﻦ‬
‫‪110‬‬
‫‪100‬‬ ‫ﻓﻮﻻد ﭘﺮچ ﺷﺪه ﻧﻮ و رﻧﮓ ﺷﺪه‬
‫‪80‬‬ ‫ﭼﺪن ﮐﻬﻨﻪ‬

‫ﭼﺪن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻬﻨﻪ و زﻧﮓ زده‬

‫از روي دﯾﺎﮔﺮام ﻫﯿﺰن – وﯾﻠﯿﺎﻣﺰ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺿﺮﯾﺐ زﺑﺮي ‪ C‬را ﺑﺪﺳﺖ آورد ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (7-15‬آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ‪:‬‬

‫‪108‬‬

‫)‪Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/‬‬

 :

109

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)

 ‫ﺷﻤﺎره ھﺎی ﺗﻤﺎس‬

09391411238-09178801238
‫ﻣﮭﻨﺪس ﺣﺴﯿﻦ ﻓﺘﺤﯽ‬

110

Print to PDF without this message by purchasing novaPDF (http://www.novapdf.com/)