1. STA SU TEMELJI?

Temelji su nosivi kontruktivni elementi objekta koji primaju i prenose opterecenja (Korisno i
vlastito, pokretno nepokretno) sa vertikalnih kontruktivnih elemenata i prenose na nosivo
tlo. Temelji primaju cjelopkupno opterecenje zgrade i prenose ga ravnomjerno na zemljiste.
 Karakteristike zemljista koje uticu na fundiranje zgrada su: Sastav redoslijed poroznost i
debljina slojeva; vlaznost i visina podzemne vode; dubina smrzavanja i dr specijalne
geotehnicke, geoloske i hidroloske osobine.
 Prije izgradnje projekta vrsi se ispitivanje sastava i nosivosti zemljista na kome ce se
objekat graditi.
 Glavne vrste temelja i nazivi dijelova.
- Pod fundiranjem objekata podrazumijeva se izbor vrste temelja dubine ukopavanja
na osnovu dobijenih podataka o sastavu i tehnickim svojstvima zemljista.
- Kao osnovni oblici fundiranja objekata visokogradnje mogu se uzeti plitko i duboko
fundiranje.
*Za objekte arhitekture najcesce je obicno , jednostavno ili plitko
temeljenje(fundiranje. Temelji nepodrumljenih zgrada zalaze u zemljiste 1,70-2,00m
ispod okolisnog tla. Do te dubine sizu i podrumski iskopi, eventualno s daljnom
dubinom pojedinim dijelova (npr za kotlovnicu) jos1,50-2.00m. Dubina temelja ispod
podrumskih iskopa je 0,50-0,60m.
Plitko fundiranje se vrsi u slucajevima kada je nosivost zemljista na maloj dubini
(obicno do 5 m) ili vecoj dubini a postoji mogucnost da se izbjegne duboko kopanje.
Ako je zdravica na maloj dubini, temelji se oslonjaju direktno na nju.
Ako je fundiranje nedovoljno na cvrstom zemljistu vrsi se pojacanje nosivosti
zemljista izradom kamenog nabacaja, ubacivanjem boljeg zemljista ispod temelja,
sabijanjem pjescanim ili AB sipova injektiranjem ( cementiranjem tla ) ili hemijskim
ocvrscivanjem.
Ako je zemljiste dobre nosivosti na vecoj dubini( a nije moguce primijeniti duboke
temlje) vrsi se posredno fundiranje, odnosno postavljanje jastuka, rostilja, sanduka,
kesona i bunara ispod temelja.

JASTUCI- ispod temelja mogu biti od pjeskovitog sljunka ili mrsavog betona u koritastom kanalu cije
dno ima vecu sirinu od stope temelja. Visina jastuka je oko 1,5 m.

ROSTILJ od drvenih greda koristi se za zemljista s visokom podzemnom vodom. Postavlja se u

nekoliko naizmjenicno poredanih slojeva ipod zidova ili stubova. Preko ovakvog rostilja stepenastog
presjeka opterecenja se prenosi na vecu povrsinu tla.

SANDUCI- za posredno opterecenje mogu biti drveni, betonski ili metalni. Koriste se u posebnim
slucajevima za izradu temelja u vodi.

FUNDIRANJE NA BUNARIMA (OTVORENIM KESONIMA)- vrsi se gdje je otezano fundiranje pod

zastitom priboja i zatega, a postavljanje sipova iz odredjenih razloga nije moguce. Bunari (kruznog ili
ovalnog presjeka) i kesoni (kvadratnog presjeka) su elementi koji sluze za formiranje odredjenog
broja stubova na koje ce se oslanjati temelji zgrade. Ovi elementi mogu biti prefabrikovani (AB ili
celicni) ili se rade na licu mjesta ( od opeke drveta i nearmiranog betona).
Vrste temelja za plitko fundiranje

Temelji se mogu raditi od kamena opeke nabijenog betona i armiranog ili prednapregnutog betona.
Presjeci temeljnih stopa mogu biti kvadratni ,pravougaoni,stepenasti i trapezasti.
Prema konstrukciji temelji se dijele na :
-trakaste temelje;
-temelje samce(solitere);
-plocaste temelje(temeljne ploce)

*TRAKASTI TEMELJI
U nekim zgradama zidovi preuzimaju terete po cijeloj svojoj duzini,prenoseci ih na temelje,pa se ti
temelji izradjuju kao trake ispod zidova i nazivaju se trakasti temelji.Pod trakastim tem se
podrazumjeveju horiz grede razlicith profila koje primaju opterecenja zida,tavanice i krova.S obzirom
da se trakasti tem rade od kamena,opeke,nabijenog i armiranog betona,dimenzionisanje se vrsi
primjenom posebnih parametara za svaku od navedenih vrsta.
Vrste trakastih temelja:trakasti temelji od kamena,opeke,nearmiranog betona,AB tem,temelji
trapezastog presjeka,tem u obliku kontra grede.

*AB TEMELJI SAMCI

na zgradama terete preuzimaju stubovi i prenose ih na svoje temelje koji su nepovezani,pa se
nazivaju tem samci.tem samci se postavljaju ispod stubova skeletnih,ramovskih i ramovsko-lucnih
konstr.Mogu biti centricno ili ekscentricno optereceni sto ima znacaja prilikom
dimenzionisanja,armiranja i oblikovanja tem samaca.Osnove tem samaca su kvadratne,ali mogu biti i
pravougaone,bez obzira na vrstu opterecenja.

*AB TEMELJNE PLOCE

Stubovi se mogu pohvatati specijalnim AB TEM GREDAMA,a cijela zgrada ili pojedini njen dio moze se
izgraditi na AB TEM PLOCI.Fundiranje obj visokogradnje na temn plocama vrsi se po pravilu kada
ukupna tezina obj posijeljena sa pov njegove osnove ima za rezultat cifru koja pokazuje da je pritisak
na zemljiste priblizan granici dozvoljenog opterecenja.

Plocasti temelji ustavri predstavljaju neku vrstu ''prevrnute''medjuspratne konstr koja prima
opterecenja vertikalnih elemenata i ravnomjerno ga prenose na povoljnije i nepovoljnije zemljiste.
Temeljne ploce mogu biti iste kao i AB medjuspratne konnstrukcije; ravne ploce, ploce ojacanje
rebrima, pecurkaste ploce. Najvise se primjenjuju ravne ploce i ploce ojacanje gredama, zavisno od
konstr samog obj i vrste zemljista.

 Duboko fundiranje
- Za gradjevine na vodi, npr.za mostove dolazi u obzir duboko temeljenje.
- U dubokom temeljenju obicno treba temeljenje osloniti na tlo koje ispod gornjih
slojeva loseg tla, pa se temelji izradjuju kao temeljni stubovi spusteni bunari, zabijaju
se piloti itd. To su duboki temelji.

Duboko fundiranje se primjenjuje zbog ekonomicnosti i vece sigurnosti od fundiranja u otvorenoj

jami. Kod ovogo nacina fundiranja temelji zgrade se oslanjaju na sipove (neku vrstu stojecih ili
lebdecih vertikalnih ili kosih stubovao) koji prenose opterecenje na nosivo tlo. Broj i raspored sipova
ispod temelja utvrdjuje se statickim proracunom.
TEMELJNE GREDE imaju funkciju ukrucivanja tj stabilnosti. Ne preuzimaju opterecenje, ali se takodje
mogu oslanjati i neki deblji temeljni pregradni zidovi. Tem grede je neophodno postaviti izmedju
samostojecih tem elemenata u oba ortogonalna pravca. Visina temeljne grede 40 cm.

TEMELJNE STOPE su samostojeci elementi. Temelji ispod podrumskih zidova izradjuju se samo kao
prosirenja tih zidova jer takvo prosirenje obicno zahtijeva slabija nosivost tem tla, koja je daleko
manja od nosivosti samog betona. Takva prosirenja se nazivaju tem stope. Razlikuju se 3 vrste tem
stopa od nabijenog betona, a razlike su karakteristicne po njihovim poprecnim presjecima:

1. Stopa pravougaonog presjeka se izradjuje onda kada sirina stope ne mora prelaziti vise od 15
cm na svaku stranu nosenog zida. Normalna visina 40-50cm.
2. Stopa trapezastog presjeka se izradjuje onda kada sirina stope mora prelaziti vise od 15 cm
na svaku stranu nosenog zida. Donji dio stope izradjuje se pravougaono u samom iskopu a
gornji dio sa nabija skuseno pod uglom koji ne prelazi 45®.
3. Stepenasta stopa za koju vrijedi isto sto je i obrazlozenu za stopu trapezastog presjeka sa
dodatnom da sirine pojedinih stepena ne smiju prelaziti 15 cm.

Sipovi se rade od drveta, celika, obicnog ili armiranog betona, sljunka i pijeska, a mogu biti kruznog
kvadratnog ili pravougaonog presjeka. Sipovi mogu biti prema nacinu izrade prefabrikovani (celicni i
AB) ili se rade na licu mjesta.

2. KASKADIRANJE TEMELJA.
Pod kaskadiranjem temelja podrazumijeva se stepenasto smicanje trakastih temelja velike
duzine ako je teren u nagibu. Razlog tome je usteda vremena i materijala potrebnih za
kopanje temeljnih rovova na istoj visinskoj koti kod jako nagnutog terena.
Stepenasto spustanje temelja se primjenjuje narocito kada zbog nepovoljnog sastava
zemljista ne mogu da se postave podrumi ili primijeni sistem smaknutih spratova. Kod
stepenastog spustanja trakastih temelja vodi se racuna o tome da temelji budu na propisanoj
dubini i da se visinska razlika izmedju temelja na mjestu smicanja ne prelazi visinu stopa.
Nacin kaskadiranja temelja u visokoj mjeri zavisi od polozaja zgrade u odnosu na pad terena.

3. VISESLOJNI ZIDOVI
To su zidovi koji se sastoje od dva ili vise slojeva, jedne ili vise vrsta materija, istih ili razlicitih
debljina, vertikalno rasporedjenih. Obzirom na izolaciona svojstva zraka, kod viseslojnih
zidova se cesto ostavljaju zracni prostori 3-5 cm us svojstvu izoalcionog sloja.
*Prema namjeni dijele se na:
- Nosivi
- Pregradni
- Zidovi ispune
*Prema polozaju u zgradi:
 - Vanjski
- Unutrasnji
- Nadzemni
- Podzemni
*Prema vrstama materijala od kojih se izvode:
- Tradicionalni(kamen drvo opeka)
- Savremeni (beton metal lagani mat, izolacijski mat)
*Vrste viseslojnih zidova prema sastavu.
- Slojevi izolacije( 1-2 sloja zracne izolacije, 1-2 sloja izolacionog mat, slojevi parne brane)
- Slojevi materijala(1-2 sloja osnovnog materijala, 1-2 sloja zastitnog materijala, 1-6 slojeva
dodatnog materijala).

IZOLACIJA PROTIV VLAGE

Zemljiste vlazi oborinska ili podzemna voda bilo direktno zakisnjavanjem ili usljed visokog podzemnog
vodostaja, bilo indirektno upijanjem i sirenjem usljed kapilariteta. Isto tako se vlazi kontr koje su u
vezi sa zemljistem a to su u prvom redu temelji, podrumski i podnozni zidovi, te podrumski i
prizemski podovi. Podrumski i podnozni zidovi te podrumski i prizemski podovi trpe od vlage tako sto
sa zidova otpada zbuka, a daljna vlaga prodire u mort koji se pri smrzavanju i odmrzavanju razara a
tako se razaraju i sami zidovi ako su izradjeni od losijeg materijala. U podovima truhnu drveni dijelovi.

Za zastitu zgrade od vlage i vode primjenjuju se razliciti materijali

- Bitumen je crna smolasta masa koja se dobiva kao najtezi ostatak pri destilaciji nafte.
Zagrijava se na 140-180 stepeni pa se kao vruc namaz upotrebljava u komb s izolacionim
trakama.
- Asfalt je prirodna ili umjetna mjesavina bitumena i mineralnih agregata. Zagrijava se do
istih temp kao i bitumen i upotrebljava se kao samostalni premaz.
- Katran je tamna i dosta gusta tekucina koja se dobiva suhom destilacijom kamenog uglja.
Zagrijava se na 70-110 stepeni i upotrebljava za namaze uglavnom kao bitumen, ali nije
povoljan kao bitumen.
- Emulzija su tekuci ili rijetki rastvori bitumena i katrana a sluze uglavnom kao hladni
premazi povrsina prije vrucih namaza ili kao dodaci izolacionim sredstvima koja se
stavljaju u betonsku smjesu, mort ili zbuku.
- Izolacione trake su sirove ljepenke ili jute (filc) impregnirane bitumenom ili katranom,
obostrano posute pijeskom, talkom ili plutovinom, a ima i neposutih vrsta.
- Horinzotalna izolacija protiv vlage izradjuje se povrh horinzotalnih povrs temelja i povrh
podnih podloga, kako bi se sprijecilo vertikalno prelazenje vlage iz tih kontr u
konstrukcije iznad njih, tj. u podrumske podnozne i prizemne zidove, odnosno u
podrumske i prizemne zidove.

ZASTITA OD PRODORA I TLAKA PODZEMNE VODE

Zastita protuplocom. Zastita se postize izradom AB ploce, odnosno protuploce koja sa svojim
krajevima upire na vanjske podrumske zidove, pa je zato treba izraditi prije zidova.
Zastita protusvodom. Mjesto AB protuploce jeftiniji je segmentni protusvod od opeke u cementnom
mortu. U tom slucaju za izoalciju se mora izraditi podloga od mrsavog betona sa zagladjenom
konkavnom gornjom povrsinom na koju se naprijed polaze opisana izolacija, zatim zida protusvod i
poslije toga vanjski zidovi. Za izradu poda mora se konkavna povrsina nasuti pijeskom ili sljunkom.