UNIVERZITET U TRAVNIKU

FAKULTET ZA TEHNIČKE STUDIJE

ARHITEKTURA

BETONSKI TEMELJI I ŠIPOVI

-Seminarski rad iz predmeta specijalne arhitektonske konstrukcije-

Mentor: Kandidat:

Prof. dr Dalibor Misirača Željko Trifković

Br. Indeksa: II-357/21

Travnik, maj 2022.

 SADRŽAJ

SADRŽAJ........................................................................................................................................2
1. UVOD......................................................................................................................................3
2. IZVODLJIVOST......................................................................................................................4
2.1. Zašto je potrebna studija izvodljivosti..............................................................................4
2.2. Kako napraviti analizu izvodljivosti.................................................................................4
2.3. Vrste održivosti.................................................................................................................5
2.4. Primjer analize izvodljivosti.............................................................................................5
3. EMPIRIJSKA METODA.........................................................................................................6
3.1. Koraci Empirijske metode................................................................................................7
3.2. Vrste Empirijske metode...................................................................................................7
4. ISKUSTVENI MODEL...........................................................................................................8
4.2. Tipovi iskustva......................................................................................................................9
4.2.1. Umno iskustvo...............................................................................................................9
4.2.2.Emotivno iskustvo..........................................................................................................9
4.2.3. Duhovno iskustvo..........................................................................................................9
4.2.4. Društveno iskustvo.....................................................................................................10
4.2.5. Virtualno iskustvo........................................................................................................10
4.2.6. Iskustvo u filozofiji......................................................................................................10
5. ISKUSTVENO UČENJE......................................................................................................11
5.1. Šta je iskustveno učenje..................................................................................................11
5.1.1. Konkretno iskustvo..................................................................................................12
5.1.2. Reflektivna opservacija...........................................................................................12
5.1.3. Apstraktna konceptualizacija...................................................................................12
5.1.4. Aktivna eksperimentacija........................................................................................12
6. ZAKLJUČAK........................................................................................................................13
7. LITERATURA......................................................................................................................14

2
 1. UVOD

Temelj je najniži konstruktivni element konstrukcije, koji opterećenje građevine prenosi na

temeljno nosivo tlo. To opterećenje temelj ravnomjerno raspoređuje na dovoljno veliku nosivu
površinu, čime se zbijanje tla zadržava unutar prihvatljivih vrijednosti, a time i sprječava
pretjerano slijeganje, gibanje ili oštećenje građevine. Izbor načina temeljenja kao i oblik temelja
ovise o veličini i vrsti tereta (obliku nadtemeljne konstrukcije), nosivosti, sastavu i svojstvima
tla, o stanju podzemne vode, položaju buduće građevine u odnosu na već postojeće i drugo. Prije
temeljenja određuju se geomehanička svojstva tla, što se u malim dubinama provodi iskapanjem
i sondiranjem, a u većim dubinama bušenjem i pokusnim opterećivanjem. Dopušteno opterećenje
za nekoherentno (krupnozrno) tlo, ovisno o zbijenosti i težini sloja iznad ravnine temeljne stope,
iznosi 100 do 800 kN/m², a za koherentno (sitnozrno) tlo, ovisno o konzistenciji, 20 do 400
kN/m². Najjednostavnije je temeljenje na suhom nosivom tlu, a izvodi se stepenastim ili kosim
proširenjem temeljnoga zida kojemu je stopa ispod granice smrzavanja, oko 90 centimetara ispod
površine tla. Na slabijem tlu ili kod objekta veće težine temeljiti se može neposredno na tlu
povećavanjem njegove nosivosti nabijanjem, nasipavanjem, injektiranjem, te izvedbom
složenijih oblika temelja.

Danas se temelji ponajprije izvode od betona ili armiranoga betona, a mogu biti plitki ili duboki.

3
 2. PLITKI TEMELJI

Plitki temelji, koji sežu do male dubine ispod površine tla, ostvaruju se kada tlo već na toj dubini
ima dovoljnu nosivost. Među plitke temelje ubrajaju se:

 temelj samac, koji se gradi u obliku približno kvadratnog proširenja (stope) ispod svakog
pojedinog konstruktivnog elementa (najčešće stuba);
 temeljni nosač, koji prenosi sile više stubova zajedno;
 temeljna traka, koja se gradi ispod uzdužnih ili poprečnih zidova zgrade, odnosno niza
stubova;
 temeljna mreža uzdužno i poprečno postavljenih traka (temeljni roštilj), koja se gradi
kada zgrada prenosi na tlo veća opterećenja i kada treba i u temeljima biti konstruktivno
povezana u oba smjera;
 temeljna ploča, koja se primjenjuje kada opterećenje građevine prelazi mogućnosti
prenošenja sila na trake ili roštilje, pa se ono mora rasporediti po cijeloj površini ispod
građevine.

2.1. Temelj samac

Da bi temelj bio temelj samac mora da zadovolji sljedeće uslove:

 da je opterećen koncetrisanom silom,

 da mu je dužina manja od dvije širine temelja, L < 2B, i
 da mu je savitljivost u podužnom i poprečnom pravcu istog reda veličine.

Ovo je naročito važno kada su temelji samci od armiranog betona. Temelji samci se koriste za
fundiranje stubova skeletnih stambenih i industrijskih objekata. Ovi stubovi mogu biti od
armiranog betona ili čelika. Normalno, temelji samci su primjenjivi pod uslovom da u gornji
slojevi tla dovoljno otporni, da mogu primiti opterećenje temelja. Temelji samci se rade
uglavnom od nearmiranog i armiranog betona.

4
 2.1.1. Temelj samac od nearmiranog betona
Temelji samci od nearmiranog betona koriste se za temelje stubova industrijskih objekata,
stubove hala. Stubovi hala su na relativno velikim međurazmacima. Njihovi temelji treba da su
teški, da su autostabilni. Da svojom težinom obezbjede sigurnost protiv klizanja i prevrtanja.
Ovakvi temelji samci mogu biti u osnovi i preko 20 m2. Za određivanje visine ht temelja samca
od nearmiranog betona, koristi se obrazac kojim se određuje visina temelja od nearmiranog
betona ispod zida.

2.1.2. Temelj samac od armiranog betona

Temelje samce od armiranog betona koristimo kada je i konstrukcija nad temeljem od armiranog
betona, kada želimo što pliće fundiranje, kada je to ekonomski opravdano, i sl. Oblici u osnovi
temelja samaca zavise od veličine i vrste njihovog opterećenja i od otpornosti podloge. Oni
mogu biti u osnovi kvadratni, pravougaoni, višeugaoni i kružni.

Najprostiji oblik temelja samca od armiranog betona, za projektovanje i za građenje, je onaj koji
ima konstantnu visinu ht. Međutim, za slučaj većih visina temelja, ekonomski je opravdano,
idući ka krajevima temelja visinu smanjivati. Visina se smanjuje stepenasto, ili u nagibu.
Stepenasto smanjivanje visine je lakše za građenje, a smanjivanje nagibom bolje prati trajektorije
napona u betonu temelja. Ukoliko su nagibi u odnosu 1:4 do 1:5, za njihovo formiranje nije
potrebna oplata.

2.2. Temeljni nosač – kontragreda

Da bi temelj bio temeljni nosač treba da zadovolji sledeće uslove:

- da je opterećen nizom koncetrisanih sila

- da mu je dužina veća od dvije širine L>2B
- da mmu je savitljivost veća u podužnom nego u poprečnom pravcu

Temeljni nosači se često koriste kao temelji stambenih objekata. Ovakve temelje koristimo kada
su nam potrebne velike naležuće površine u odnosu na rastojanje stubova. Znači, rasponi između
stubova su mali a mala je i otpornost podloge. U takvim slučajevima temelji samci bi bili veoma
bliski, ili bi trbalo čak i da se preklapaju.Zajednički temelji imaju prednost nad temeljima
samcima za slučaj kada je objekat nad temeljima osetljiv na diferencijalna sleganja. Nezavisni

5
temelji samci ne mogu da spreče diferencijalna sleganja. Zajednički temelj kontragreda je od
armiranog betona. Ovakav temelj ima podužnu krutost pa smanjuje diferencijalna sleganja.

Izbor dužina prepusta na krajevima temlejnog nosača poizilazi i sljedećeg. Dužinom prepusta
smanjujemo momente savijanja u poljima, rasponima stubova, a njihovim dužinama određujemo
takav oblik osnove temelja, da se njeno težište poklopi sa napadnom tačkom rezultante R, čime
dobijamo ravnomerne računske pritiske tla u naležućoj površini temelja. poželjno je da se
prepusti kreću u granicama: a=(0.25 do 0.30) l (m)

U takvim slučajevima momenti pod stubovima približno su jednaki onim u rasponu. Ukoliko
nema ograničenja onda je širina ploče temeljnog nosača konstantna. U ovakvim slučajevima
prepuste temeljnog nosača biramo tako da rezultanta od stalnog opterećenja polovi dužinu
temelja.

Ponekad je, iz bilo kojih drugih razloga ograničeno rasprostiranje jednog ili oba prepusta.

2.3. Temeljna traka – trakasti temelj

Ova vrsta temelja se vrlo često izvodi kod dobre nosivosti tla i vrlo je česta kod gradnje manjih

objekata kakve su npr. porodićne kuće. Isto tako ovakve temelje u pravilu uvijek srećemo kod

objekata koji nemaju ukopnih etaža.

Kako se s vremenom stalno povećavaju građevinski standardi tako su i dimenzije temeljnih traka

rasle. Nekad su se kuće temeljile na trakastim temeljima vrlo malih dimenzija i često bez

armature. Takvi objekti koji su građeni prije više desetina godina tokom vremena su pokazali

manu preslabih temelja i nedostatak armature u njima te su često primjetne pukotine po zidovima

a često i pukotine koje se protežu kroz sve etaže. Danas se obavezno ugrađuje armatura u

temeljne trake i nastavci armature za vertikalne serklaže i stubove.

6
 2.3.1. Prednosti trakastih temelja
Kada je tlo dobre kvalitete i naročito pogodno za uredan iskop temeljne trake se izvode vrlo
jednostavno. Građevinskom mehanizacijom moguće je odmah iskopati potrebnu širinu trake.
Nakon takvog iskopa vrši se po potrebi ručna dorada iskopa. U iskopane jarke slaže se armatura,
temeljna kanalizacija te je betoniranje samih traka moguće i bez oplate.

Takvi temelji postižu potrebnu nosivost sa manje betona i armature u odnosu na temeljnu ploču
te su stoga i jeftiniji za izvedbu.

2.3.2. Nedostaci trakastih temelja

Kod slabije kvalitete tla i različite nosivosti ispod cijelog objekta, obično dolazi do slijeganja
terena što temeljne trake ne mogu ravnomjerno prihvatiti pa se neki dijelovi objekta spuste više
nego drugi i tada na zidovima nastaju pukotine.

Ako se radi o razvedenim ili komplikovanim objektima iskop temeljnih traka može biti zahtjevan
te je rad i vrijeme uloženo u iskop i armiranje često prevelik financijski izdatak u odnosu na
rješenje sa temeljnom pločom. Nakon betoniranja temeljnih traka potrebno je još napraviti i
nadtemeljne zidove te urediti iskop koji je ostao između njih te nabiti tlo vibronabijačima. Dalje
je potrebno navesti šljunak i izraditi (betonirati) prvu AB ploču. Sve ove radnje značajno
produljuju i poskupljuju izvedbu temelja te se takva izvedba temelja ako je izvedena sa svim
ovim radnja vremenski i financijski približuje izvedbi temeljne ploče.

2.4. Temeljna ploča

Temeljna ab ploča u potpunosti nadomješta fukciju trakastih temelja. Temeljne ploče ne smijemo
miješati s AB podnom pločom, koja se izvodi nad trakastim temeljima i obično je debela od 10
do 15 cm. Debljina temeljne ploče se računa s obzirom na terete odnosno opterećenja kojima će
biti podvrgnuta. Opterećenje temeljne ploče su vlastita težina zgrade, težina stanara, namještaja i
vremenski faktori kao što su snijeg i vjetar te mogućnost pojava kao što je zemljotres. Obično se
debljina temeljne ploče za stambenu kuću kreće između 30 i 40 cm. Na temeljnu ploču se potom
može izvesti montažna ili klasična gradnja.

7
 2.4.1. Prednosti i nedostatci temeljnih ploča
U odnosu na temeljne trake temeljna ploča je u prednosti u nosivosti, kvaliteti temelja i činjenici
da je ona odmah i osnovna ploča za najdonju etažu. Jedini nedostatak u odnosu na temeljene
trake je cijena.

Vrlo rijetko će se desiti deformacije objekta ili pukotine po zidovima. Slijeganje tla ova vrsta
temelja dobro podnosi jer je pritisak na tlo ravnomjeran na cijeloj plohi.

3. DUBOKI TEMELJI

Duboki temelji preuzimaju i izravno prenose opterećenje građevine u veću dubinu, na kojoj se
nalazi nosivi sloj tla; masivni duboki temelji (na primjer temeljni bunari, kesoni) ostvaruju se za
građevine manje tlocrtne površine, a velike težine, kao na primjer uporišta mostova; raščlanjeni
duboki temelji (na primjer piloti) mogu se primijeniti za temeljenje svih vrsta građevina koje ne
bi trebalo dublje ukopavati u teren, a svojstva tla zadovoljavaju tek na većoj dubini.

8
 4. LITERATURA

Temelj, "Hrvatska enciklopedija", Leksikografski zavod Miroslav Krleža, www.enciklopedija.hr,

2016.

Trakasti temelji, Stručni članak „pravi majstor“, frenia d.o.o. Zagreb 2020.– Dostupno na:
https://pravimajstor.hr/trakasti-temelji

Temeljna ploča, prednosti i detalji, Stručni članak, Autor eMajstor.hr, Zagreb 2017. – Dostupno
na: https://www.emajstor.hr/clanak/2/Temeljna_ploca_prednosti_i_detalji

Temeljna ploča, Stručni članak „Pravi majstor“, frenia d.o.o. Zagreb 2020. – Dostupno na:
https://pravimajstor.hr/temeljna-ploca