Gerilim Dusumu Hesabi V 1

OTOMASYON ATÖLYESİ DERS NOTLARI www.kumanda.
org
KOCAELİ TEKNİK LİSESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK BÖLÜMÜ OTOMASYON ATÖLYESİ
KABLO KESİT TAYİNİ
Değişik işletme şartlarında ne tip kablonun kullanılması gerektiğine yönelik bilgiler “Kablolar” ders notumuzda
verilmiştir. Bu notta ise hattın gücüne ve kablonun döşenme şekline bakarak, kesitinin hesaplanması anlatılacaktır.
Kabloların yapıları ister bakır, ister alüminyum olsun her halde bir direnci olacaktır. İçinden akım geçen iletkenler bu
dirençten dolayı ısınırlar. Kablonun yalıtkanı için müsaade edilen sıcaklığın sınır değerini geçmesi durumunda kablo
yalıtkan tabakası zamanla eriyecek ve iletkenler arasında elektriki temasa dolayısıyla kısa devrelere ve kablo
arızalarına neden olacak, yalıtkan özelliğini kaybetmiş iletkenler çevresi için tehlikeli olacaktır. Bir diğer hususta yine bu
kablo direnci, kablo üzerinde bir gerilim düşümüne neden olacak ve hattın sonundaki alıcıların normal çalışma gerilim
değerini düşürecektir. Alıcıların normal işlevlerini yerine getirebilmeleri için kablo üzerindeki bu gerilim düşümünün
öngörülen değerler içerisinde kalması gerekmektedir. Kablo kesiti belirlenmesinde, öncelikle döşendiği ortama bağlı
olarak müsaade edilen sıcaklık değerleri içinde, akım yüklenebilirliğine bakılacak daha sonra bu akım değerine göre
bulunacak iletken kesitinin gerilim düşümünün uygunluğu kontrol edilecektir. Bu hesaplamalar sırasında IEC 60364
(Electrical installations of buildings-Selection and erection of electrical equipment – Wiring systems ) standartları
tarafından verilen tablo ve katsayılardan yaralanacağız.
Tablo 1 : Kabloların döşenme şekillerinin sınıflandırılması.
Isı geçirmez duvar içerisinde boru içinde tek

A1
damarlı kablo.
Isı geçirmez duvar içerisinde boru içinde çok

A2
damarlı kablo.
Isı geçirmez duvar içerisine direk döşenmiş

A1
çok damarlı kablo.
Duvar üzerinde boru içinde tek damarlı kablo.

B1
Boru içi boşluk %30 undan az.
Duvar üzerinde boru içinde çok damarlı kablo.

B2
Boru içi boşluk %30 undan az.
Duvar yüzeyine dikey veya yatay döşenmiş

B1
kablo kanalı içinde tek damarlı kablo.
Asılı kablo kanalı içinde tek damarlı kablo. B1
Asılı kablo kanalı içinde çok damarlı kablo. B1
MEHMET TOSUNER – KOCAELİ ANADOLU TEKNİK TEKNİK VE ENDÜSTRİ MESLEK LİSESİ ELEKTRİK BÖLÜMÜ 1
OTOMASYON ATÖLYESİ DERS NOTLARI www.kumanda.org
Kalıp içinde tek veya çok damarlı kablo.

( Örneğin bir cihaz içerisine açılmış özel kanal A1
içerisine çekilen kablo. )
Çoklu kablo kanalı içinde tek damarlı kablo. B1
Çoklu kablo kanalı içinde çok damarlı kablo. B2
Kroşe ile döşenmiş tek veya çok damarlı

C
kablo.
Deliksiz kablo tavasına döşenmiş kablo.

( Duvarla arasındaki mesafe kablo çapının 0.3 C
mislinden büyük. )
Delikli kablo tavasına döşenmiş kablo.

( Duvarla arasındaki mesafe kablo çapının 0.3 E veya F
mislinden büyük. )
Tel örgü ( ağ ) kablo tavasına döşenmiş

kablo. ( Duvarla arasındaki mesafe kablo E veya F
çapının 0.3 mislinden büyük. )
Kablo konsolu veya sehpası üzerine açıkta

E veya F
döşenmiş kablo.
Destek teli ile askıda götürülen tek veya çok

E veya F
damarlı kablo.
İzolatör üzerinden taşınan çıplak iletken. G
Kanal yüksekliği iletken muhafaza

Beton kablo kanalı içine döşenmiş tek veya yüksekliğinin 20 mislinden küçükse B2.
çok damarlı kablo. Kanal yüksekliği iletken muhafaza
yüksekliğinin 20 mislinden büyükse B1.
Kanal yüksekliği iletken muhafaza

Beton kablo kanalı içine döşenmiş tek damarlı yüksekliğinin 20 mislinden küçükse B2.
kablo. Kanal yüksekliği iletken muhafaza
yüksekliğinin 20 mislinden büyükse B1.
Kanal yüksekliği iletken çapının 5

Beton kablo kanalı içine döşenmiş tek damarlı
mislinden küçükse B2.
kablo. Betonun termal direnci 2 Km/W
Kanal yüksekliği iletken çapının 5 ila 50
dan küçük.
misli arasındaysa B1.
Boşluk yüksekliği iletken çapının 5

Tavan veya yer boşluğuna döşenmiş tek veya mislinden küçükse B2.
çok damarlı kablo. Boşluk yüksekliği iletken çapının 5 ila 50
misli arasındaysa B1.
Betona gömülü zemin kablo kanalı içerisine

B1
döşenmiş tek damarlı kablo.
Betona gömülü zemin kablo kanalı içerisine

B2
döşenmiş çok damarlı kablo.
Dikey veya yatay, beton zemine gömülü

havalandırmalı ( Hava ızgaralı ) kablo kanalı B1
içerisine döşenmiş tek damarlı iletken.
Dikey veya yatay, beton zemine gömülü

havalandırmalı ( Hava ızgaralı ) kablo kanalı B1
içerisine döşenmiş çok damarlı iletken.
Beton duvara gömülü kablo kanalı içerisine

B1
döşenmiş tek damarlı kablo.
Beton duvara gömülü kablo kanalı içerisine

B2
döşenmiş çok damarlı kablo.
Beton duvara direk gömülü tek veya çok

damarlı kablo. Mekanik koruma yok. Betonun
C
termal direnci 2 Km/W
dan küçük.
Beton duvara direk gömülü tek veya çok

damarlı kablo. Mekanik koruma var. Betonun
C
termal direnci 2 Km/W
dan küçük.
Beton duvara boru içerisinde döşenmiş tek

B1
damarlı kablo.
Beton duvara boru içerisinde döşenmiş çok

B2
damarlı kablo.
Boru içerisinde toprağa döşenmiş çok damarlı

D
kablo.
Boru içerisinde toprağa döşenmiş tek damarlı

D
kablo.
Toprak içerisine döşenmiş tek veya çok

D
damarlı kablo. Mekanik koruma yok.
Toprak içerisine döşenmiş tek veya çok

D
damarlı kablo. Mekanik koruma var.
Kabloların temelde iki ortamda döşenecekleri düşünülmüştür. Bunlardan biri açık hava ortamıdır. Duvarda kroşe veya
tava üzerine döşenmiş kablolar gibi. Diğeri ise toprak içerisine döşenmiş kablolardır.
AÇIK HAVA ORTAMINA DÖŞENEN KABLOLAR İÇİN KESİT TAYİNİ:

Tablo 2 : k1 düzeltme katsayısı
k1 Düzeltme Katsayısı : Kabloların açık havada döşenmesi durumunda akım °C PVC XLPE ve EPR
taşıma kapasitesine ilişkin referans ortam sıcaklığı 30OC dir. Eğer tesisatın 10 1.22 1.15
yapıldığı alandaki ortam hava sıcaklığı 30OC den farklı değerde ise kablo yalıtım
15 1.17 1.12
malzemesine bağlı olarak verilmiş düzeltme katsayısıdır.
20 1.12 1.08
25 1.06 1.04
30 1 1
35 0.94 0.96
40 0.87 0.91
45 0.79 0.87
50 0.71 0.82
55 0.61 0.76
60 0.50 0.71
65 – 0.65
k2 Düzeltme Katsayısı 70 – 0.58
75 – 0.50
Kablo akım taşıma kapasitesi, yan yana bulunan diğer kablolardan ve ortamdan 80 – 0.41
etkilenir. Döşenmiş bir kablonun ürettiği ısının dengeye ulaşması o kablonun
yanındaki diğer kablolar nedeni ile farklılık gösterir. 85 – –
Kablolar bulundukları ortama sıralanmış veya demetlenmiş olarak döşenebilir. 90 – –
.
95 – –
Sıralanmış kablolar Demetlenmiş kablolar
a - Aralıklı a - Kapaklı kanal içinde

b - Aralıksız b - Boru içinde
c - Çift sıralı c - Delikli kablo tavası üzerinde
Bazı durumlarda kabloların ısıl dengesi etrafındaki diğer kablolar tarafından bozulmaz. Bu gibi durumlarda k2 düzeltme
katsayısı 1 alınır.
Bu durumlar;
- Farklı devrelere ait iki tek damarlı kablo aralarındaki uzaklık büyük olan kablonun dış çapının iki katından fazla olması
durumunda.
- İki çok damarlı kablonun aralarındaki uzaklık en az büyük olan kablonun dış çapı kadar olması durumunda
- Demetlenmiş veya sıralanmış olarak bitişik döşenmiş kablolar akım taşıma kapasitelerinin %30’ undan az yükleniyor
ise.
Kablo tavasına döşenmemiş kabloların eğer yakın kesitteler ise k2 katsayısı Tablo 3 den bulunabilir. Eğer kesitler
birbirinden çok farklı ise ( Kapalı veya kapaklı kablo kanalı, elektrik borusu içinde döşenen farklı kesitteki kablolar. ) k2
düzeltme katsayısı aşağıdaki formülle hesaplanır. Kablo tavasına döşenen iletkenler için ise bu katsayı Tablo 4 ve 5 de
verilmiştir.
1
k2 = buradaki ( n ) demetteki kablo sayısıdır.
n
Kapalı kablo kanalı veya boru içerisinde demetlenerek döşenmiş kablolarda ısı dengesi için benzer kesitteki kabloların
aynı demet içerisine alınması yani büyük ve küçük kesitli kabloların birbirine karıştırılmamasına dikkat edilmelidir.
Tablo 3 : Demetlenmiş ( Gruplanmış ) kablolar için k2 düzeltme katsayısı

Kablo ( Devre ) Sayısı
Kablo yerleşim ve
1 2 3 4 5 6 7 8 9 12 16 20
düzenlemesi
Havada, bir yüzey üzerinde
veya gömülü olarak Döşeme şekli A
1.00 0.80 0.70 0.65 0.60 0.57 0.54 0.52 0.50 0.45 0.41 0.38
demetlenmiş veya çevresi dan F ye
sarılmış
Tek katlı olarak duvar veya
1.00 0.85 0.79 0.75 0.73 0.72 0.72 0.71 0.70 - - -
yere döşenmiş
Döşeme şekli C
Tek katlı olarak ahşap
0.95 0.81 0.72 0.68 0.66 0.64 0.63 0.62 0.61 - - -
tavan altına döşenmiş
Tek katlı olarak dikey veya
yatay delikli kablo tavasına 1.00 0.88 0.82 0.77 0.75 0.73 0.73 0.72 0.72 - - -
döşenmiş. Döşeme şekli E
Kablo konsolu veya ve F
sehpası üzerine açıkta 1.00 0.87 0.82 0.80 0.80 0.79 0.79 0.78 0.78 - - -
döşenmiş
Tablo 4 : Kablo tavasına döşenmiş ( E veya F tipi ) tek damarlı kablolar için k2 düzeltme katsayısı.
Tablo 5 : Kablo tavasına döşenmiş ( E veya F tipi ) çok damarlı kablolar için k2 düzeltme katsayısı.
Düzeltilmiş akım değerinin hesaplanması:

Bir kablodan çekilen güç veya akım değerinin oluşturduğu ısı, o kablonun ortam sıcaklığının 30 ºC olması ve
etrafındaki diğer kablo sıcaklıklarından etkilenmemiş durumda dengededir. Bunun dışındaki ortamlarda düzeltilmiş
akım değeri hesaplanarak kablonun yeni kesiti tayin edilir.
k1 katsayısı Tablo 2 den iletkenlerin döşendiği ortam sıcaklığına bakılarak bulunur. Yaz ve kış ayları
I için kablonun maruz kalacağı en yüksek ortam sıcaklığı göz önüne alınmalıdır.
I l b = b k2 katsayısı iletkenlerin döşenme şekline göre bulunur. Kapalı kablo kanalı veya boru içerisinde
k1 . k1 demetlenerek döşenmiş kablolarda k2 değeri için Tablo 3’ e kablo tavasına döşenmiş tek damarlı
kablolar için Tablo 4’ e çok damarlı kablolar için Tablo 5’ e bakılır.
Bulunan bu düzeltilmiş akım değeri için kesit tayini kablonun döşenme şekline göre Tablo 6, 7, 8, 9, 10 dan bulunur.
Tablo 6, 7, 8, 9, 10, 11, 18 normal işletme şartlardaki yüklü iletkenlerin akım taşıma kapasitesini vermektedir. Bir fazlı
devrelerde yüklü iletken sayısı 2 dir. Dengeli veya dengesizliği düşük seviyede olan üç fazlı devrelerde yüklü iletken
sayısı 3 tür. Bu durumda nötr akımları ihmal edilebilir. Dengesizliği yüksek seviyede bulunan üç fazlı devrelerde çok
damarlı kablolardaki nötr akımları nedeniyle oluşan sıcaklık yükselmesi faz iletkenleri dengeli yüklenmediğinden bir
veya daha fazla faz iletkeninin ürettiği ısı nötr iletkeni dengelemesi ile karşılanır. Böyle bir dengesizlik durumunda kablo
kesiti en yüklü fazın iletken kesitine göre seçilir.
Tablo 6 : A tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.
Tablo 7 : B tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.
Tablo 8 : C tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.
Tablo 9 : E tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.
Tablo 10 : F tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.
Tablo 11 : G tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.
TOPRAK ALTINA DÖŞENEN KABLOLAR İÇİN KESİT TAYİNİ: Tablo 12 : k1 düzeltme katsayısı
°C PVC XLPE ve EPR
10 1.10 1.07
k1 Düzeltme Katsayısı: Kabloların toprak altına döşenmesi durumunda akım 15 1.05 1.04
taşıma kapasitesine ilişkin referans toprak sıcaklığı 20 ºC dir. Eğer toprak
20 1 1
sıcaklığı 20 ºC den farklı değerde ise k2 düzeltme katsayısı kullanılır.
25 0.95 0.96
k2 Düzeltme Katsayısı: Bir kablonun akım taşıma kapasitesi yakınındaki 30 0.89 0.93
kablolardan etkilenmektedir. Yalnız başına döşenen kablonun ürettiği ısının 35 0.84 0.89
yayılımı aynı kablonun diğerlerinin yanına döşendiği durumdan farklıdır. 40 0.77 0.85
k2 düzeltme katsayısı aşağıdaki formül ile bulunur. 45 0.71 0.80
k2 = k l 2 . k ll 2 50 0.63 0.76
55 0.55 0.71
60 0.45 0.65
k l2 k2 düzeltme katsayısı kablonun döşenme şekline göre Tablo 13 veya 14 - 65 – 0.60
15 den bulunur. 70 – 0.53
75 – 0.46
80 – 0.38
Tablo 13: Direk toprağa döşenmiş kablolar için k l2

düzeltme katsayısı
Kablolar arası mesafe ( a )
Kablo sayısı Kablolar bitişik Bir kablo çapı kadar boşluk var 0.125 m 0.25 m 0.5 m
2 0.75 0.80 0.85 0.90 0.90
3 0.65 0.70 0.75 0.80 0.85
4 0.60 0.60 0.70 0.75 0.80
5 0.55 0.55 0.65 0.70 0.80
.
6 0.50 0.55 0.60 0.70 0.80
Çok damarlı kablolar Tek damarlı kablolar
Tablo 14 : Çok damarlı kabloların her biri koruma borusu içerisinde döşenmesi durumunda k2 düzeltme katsayısı
Kablolar arası mesafe ( a ) Çok damarlı kablolar
Kablo sayısı Kablolar bitişik 0.25 m 0.5 m 1.0 m
2 0.85 0.90 0.95 0.95
3 0.75 0.85 0.90 0.95
4 0.70 0.80 0.85 0.90
5 0.65 0.80 0.85 0.90
6 0.60 0.80 0.80 0.90
Tablo 15 : Tek damarlı kabloların her biri koruma borusu içerisinde döşenmesi durumunda k2 düzeltme katsayısı
Kablolar arası mesafe ( a ) Tek damarlı kablolar
Kablo sayısı Kablolar bitişik 0.25 m 0.5 m 1.0 m
2 0.80 0.90 0.90 0.95
3 0.70 0.80 0.85 0.90
4 0.65 0.75 0.80 0.90
5 0.60 0.70 0.80 0.90
6 0.60 0.70 0.80 0.90
k ll 2 düzeltme katsayısı :
Toprağa doğrudan tek kablo döşenmiş ise veya aynı boru içerisinde yalnız bir kablo varsa k ll 2 katsayısı “1” alınır.
ll
Eğer toprağa döşenmiş iletkenlerin kesitleri birbirine yakın ise k 2 katsayısı Tablo 3 den bulunabilir. Eğer kesitler
ll
birbirinden çok farklı ise k 2 düzeltme katsayısı aşağıdaki formülle hesaplanır.
1
k ll 2 = Buradaki (n) demetteki kablo sayısıdır.
n
k3 Düzeltme Katsayısı : Toprağın ısıl direnci kablonun ürettiği ısı yayılımını etkiler. Düşük ısıl direnci bulunan toprak
kablonun ısı yayılımını kolaylaştırırken, yüksek ısıl direnci bulanan toprak kablonun ısı yayılımını zorlaştırır. Toprağın
ısıl direnci referans değeri 2,5 km/W dır
Tablo 16 : Toprak cinsine göre toprağın ısıl direnci Tablo 17 : Toprağın ısıl direncine bağlı olarak k3 Düzeltme
Toprak cinsi Isıl direnç km/W Katsayısı
Kuru cüruf toprak 5,5 Toprağın ısıl direnci 1 1,5 2 2,5 3
Kuru toprak 3,1 k3 Düzeltme Katsayısı 1,18 1,1 1,05 1 0,96
%10 nemli toprak 1,05
%20 nemli toprak 0,75
Neme doymuş toprak 0,55
Kuru kumlu toprak 0,95
%8 nemli kumlu toprak 0,6
Killi toprak 0,65
Kayalık 0,35
Gözenekli kaya 0,6
Düzeltilmiş akım değerinin hesaplanması:

k1 katsayısı Tablo 12 den iletkenlerin döşendiği toprak sıcaklığına bakılarak bulunur. Yaz ve kış
Ib
I lb = ayları için kablonun maruz kalacağı en yüksek ortam sıcaklığı göz önüne alınmalıdır.
k1. k1. k3 k2 katsayısı iletkenlerin döşenme şekline göre Tablo 13, 14, 15 den bulunur.
k2 katsayısı ise toprak özelliklerine bağlı olarak Tablo 16 ve 17 den bulunur.
Bulunan bu düzeltilmiş akım değeri için kesit tayini kablonun döşenme şekline göre Tablo 18 den bulunur.
Tablo 18 : Toprak altına döşenmiş D tipi kabloların akım taşıma kapasiteleri.
Örnek - Aşağıdaki ortam sıcaklığı 40 ºC olan kablo tavasına 100 A akıma sahip bir yük için PVC yalıtkanlı bakır
iletkenli çok damarlı kablo çekilmek istenmektedir. Kablonun kesitini bulunuz.
Mevcut durum :
a- 3 fazlı devre tek damarlı 4 adet kablo döşenmiş.
b- 3 fazlı devre çok damarlı 1 adet kablo döşenmiş.
c- 3 adet üç fazlı devre için tek damarlı 3 er adet kablo
döşenmiş.
d- 1 fazlı devre tek damarlı 2 adet kablo döşenmiş.
Döşenecek hatla birlikte toplam 7 adet devre olacaktır.
k1 katsayısı :
Tablo 2 den 40 ºC de PVC yalıtkan için 0,87 bulunur.
k2 katsayısı :
Kablo tavasında kesitleri birbirinden çok farklı birçok kablo bulunduğu için Tablo 3 : "Havada, bir yüzey üzerinde veya
gömülü olarak demetlenmiş veya çevresi sarılmış." Döşeme şeklinde 7 devre için 0,54 bulunur
Düzeltilmiş akım değeri
Ib 100
I lb = = = 212,85 A
k1. k1 0,87.0,54
olarak hesaplanır.
Kablo kesiti :
Kablo, kablo tavası üzerine E tipi döşenecektir. Tablo 9 dan Çok damarlı bakır iletkenli ve PVC yalıtkanlı kablo
sütunundan 213 amper 196-238 A arasında kalmaktadır. Burada tercih 238 A olarak seçilmelidir ve bu akım değeri için
iletken kesiti 95 mm2 bulunur.
GERİLİM DÜŞÜMÜ HESABI:
Bulmuş olduğumuz kesitin gerilim düşümü yönünden de kontrolü gerekmektedir. Gerilim düşümü hesabını iki farklı
yoldan yapmamız mümkündür.
1- TSE Elektrik iç tesisat yönetmeliğine göre kesit tayini:

Bir fazlı devrelerde gerilim düşümü hesabı: % ∆u : Yüzde gerilim düşümü
Güç biliniyorsa: P(w) : Kablo üzerinden çekilecek güç “w”
2.100. L. P( w) I : Kablo üzerinden çekilecek akım “A”
Du% = U : Gerilim “V”
K . S .U 2 L : Kablo boyu “m”
Akım biliniyorsa: S : Kablo iletken kesiti “mm2”
K=İletkenlik katsayısı “m/Ωmm2”
2.100. L. I .cosj
Du% = Bakır iletken için 56
Alüminyum iletken için 35
K. S
Üç fazlı devrelerde gerilim düşümü hesabı:
Elektrik iç tesisat yönetmeliğine göre % ∆u aydınlatma ve piriz
Güç biliniyorsa:
devrelerinde 1,5 i, motor güç devrelerinde 3 ü geçemez.
100. L. P( w)
Du% =
K. S .U 2
Akım biliniyorsa:
100. 3. L. I .cosj
Du% =
K. S
IEC 60364 e göre gerilim düşümü hesabı :

Bir fazlı devrelerde gerilim düşümü hesabı: % ∆u : Yüzde gerilim düşümü
DU = 2. I . L.(r .cosj + x.sin j ) ∆U : Kablo üzerindeki gerilim düşümü “V”
U : Gerilim “V”
Üç fazlı devrelerde gerilim düşümü hesabı: I : Kablo üzerinden çekilecek akım “A”
DU = 3. I . L.(r.cosj + x.sin j ) L : Kablo boyu “km”
r : Kablonun omik direnci “Ω/km”
Yüzde gerilim düşümü: x : Kablonun endüktif direnci “Ω/km”
DU cos φ : Güç katsayısı
Du% = .100
.
U
Du%.U P( w)
DU = I= sin j = 1 - cos2 j
100. I . L 3.U .cosj
Yukarıdaki formüllerin daha pratik kullanımına yönelik tablolar oluşturulmuştur. Bu tablolarda çeşitli cos φ değerlerinde
bakır veya alüminyum iletkenli tek veya çok damarlı kabloların 1 km si için 1A in oluşturduğu gerilim düşümleri
verilmiştir.
∆Ux V/(A.km)
∆U = ∆Ux . I . L
I “A”
L “km”
Tablo 18 : cos φ = 1 için bakır iletkenli kablodaki birim Tablo 19 : cos φ = 0,9 için bakır iletkenli kablodaki birim
gerilim düşümü gerilim düşümü
Tek damarlı kablo Çok damarlı kablo Tek damarlı kablo Çok damarlı kablo
S[mm2] Tek fazlı Üç fazlı Tek fazlı Üç fazlı S[mm2] Tek fazlı Üç fazlı Tek fazlı Üç fazlı
1.5 29.60 25.63 30.20 26.15 1.5 26.79 23.20 27.28 23.63
2.5 17.82 15.43 18.16 15.73 2.5 16.17 14.01 16.44 14.24
4 11.14 9.65 11.36 9.84 4 10.15 8.79 10.31 8.93
6 7.42 6.43 7.56 6.55 6 6.80 5.89 6.89 5.96
10 4.48 3.88 4.54 3.93 10 4.14 3.58 4.16 3.60
16 2.82 2.44 2.86 2.48 16 2.64 2.28 2.65 2.29
25 1.78 1.54 1.81 1.57 25 1.69 1.47 1.70 1.48
35 1.28 1.11 1.31 1.13 35 1.24 1.08 1.25 1.08
50 0.95 0.82 0.97 0.84 50 0.94 0.81 0.94 0.81
70 0.66 0.57 0.67 0.58 70 0.67 0.58 0.67 0.58
95 0.47 0.41 0.48 0.42 95 0.51 0.44 0.50 0.43
120 0.38 0.33 0.38 0.33 120 0.42 0.36 0.41 0.35
150 0.31 0.27 0.31 0.27 150 0.36 0.31 0.35 0.30
185 0.25 0.21 0.25 0.22 185 0.30 0.26 0.29 0.25
240 0.19 0.16 0.19 0.17 240 0.25 0.22 0.24 0.21
300 0.15 0.13 0.16 0.14 300 0.22 0.19 0.21 0.18
Tablo 20 : cos φ = 0,85 için bakır iletkenli kablodaki birim Tablo 21 : cos φ = 0,8 için bakır iletkenli kablodaki birim
Gerilim düşümü Gerilim düşümü
1.5 25.34 21.94 25.79 22.34 1.5 23.88 20.68 24.30 21.05
2.5 15.31 13.26 15.55 13.47 2.5 14.44 12.51 14.66 12.69
4 9.62 8.33 9.76 8.45 4 9.08 7.87 9.21 7.98
6 6.45 5.59 6.53 5.65 6 6.10 5.28 6.16 5.34
10 3.93 3.41 3.95 3.42 10 3.73 3.23 3.74 3.23
16 2.51 2.18 2.52 2.18 16 2.39 2.07 2.39 2.07
25 1.62 1.41 1.63 1.41 25 1.55 1.34 1.55 1.34
35 1.20 1.04 1.19 1.03 35 1.15 0.99 1.14 0.99
50 0.91 0.79 0.90 0.78 50 0.88 0.76 0.87 0.75
70 0.66 0.57 0.65 0.56 70 0.64 0.55 0.62 0.54
95 0.50 0.44 0.49 0.42 95 0.49 0.43 0.48 0.41
120 0.42 0.36 0.40 0.35 120 0.41 0.36 0.39 0.34
150 0.36 0.31 0.35 0.30 150 0.36 0.31 0.34 0.29
185 0.30 0.26 0.29 0.25 185 0.31 0.26 0.29 0.25
240 0.26 0.22 0.24 0.21 240 0.26 0.22 0.24 0.21
300 0.22 0.19 0.21 0.18 300 0.23 0.20 0.21 0.19
.
Tablo 22 : cos φ = 0,75 için bakır iletkenli kablodaki birim
gerilim düşümü
Tek damarlı kablo Çok damarlı kablo
2
S[mm ] Tek fazlı Üç fazlı Tek fazlı Üç fazlı
1.5 22.42 19.42 22.81 19.75
2.5 13.57 11.75 13.76 11.92
4 8.54 7.40 8.65 7.49
6 5.74 4.97 5.80 5.02
10 3.52 3.05 3.52 3.05
16 2.26 1.96 2.25 1.95
25 1.47 1.28 1.47 1.27
35 1.10 0.95 1.08 0.94
50 0.84 0.73 0.83 0.72
70 0.62 0.54 0.60 0.52
95 0.48 0.42 0.46 0.40
120 0.41 0.35 0.38 0.33
150 0.35 0.31 0.33 0.29
185 0.30 0.26 0.29 0.25
240 0.26 0.23 0.24 0.21
300 0.23 0.20 0.22 0.19
Tablo 23: cos φ = 1 için alüminyum iletkenli kablodaki birim Tablo 24 : cos φ = 0,85 için alüminyum iletkenli kablodaki
Gerilim düşümü Birim gerilim düşümü
1.5 48.77 42.23 49.76 43.09 1.5 41.63 36.05 42.42 36.73
2.5 29.36 25.43 29.92 25.91 2.5 25.12 21.75 25.55 22.12
4 18.35 15.89 18.72 16.21 4 15.75 13.64 16.02 13.87
6 12.22 10.59 12.46 10.79 6 10.53 9.12 10.69 9.26
10 7.38 6.39 7.48 6.48 10 6.40 5.54 6.45 5.58
16 4.65 4.02 4.71 4.08 16 4.07 3.52 4.09 3.54
25 2.93 2.54 2.99 2.59 25 2.60 2.25 2.63 2.27
35 2.11 1.83 2.15 1.87 35 1.90 1.65 1.91 1.66
50 1.56 1.35 1.59 1.38 50 1.43 1.24 1.43 1.24
70 1.08 0.94 1.10 0.95 70 1.02 0.88 1.01 0.88
95 0.78 0.67 0.79 0.69 95 0.76 0.66 0.76 0.65
120 0.62 0.54 0.63 0.55 120 0.63 0.54 0.61 0.53
150 0.50 0.44 0.52 0.45 150 0.53 0.46 0.52 0.45
185 0.41 0.35 0.41 0.36 185 0.44 0.38 0,43 0.37
240 0.31 0.27 0.32 0.28 240 0.36 0.31 0.35 0.30
300 0.25 0.22 0.26 0.22 300 0.31 0.27 0.30 0.26
.
Tablo 25 : cos φ = 0,8 için alüminyum iletkenli kablodaki Tablo 26 : cos φ = 0,75 için alüminyum iletkenli kablodaki
birim gerilim düşümü birim gerilim düşümü
2 2
S[mm ] Tek fazlı Üç fazlı Tek fazlı Üç fazlı S[mm ] Tek fazlı Üç fazlı Tek fazlı Üç fazlı
1.5 39.22 33.96 39.95 34.59 1.5 36.80 31.87 37.47 32.45
2.5 23.67 20.50 24.07 20.84 2.5 22.23 19.25 22.58 19.56
4 14.85 12.86 15.09 13.07 4 13.95 12.08 14.17 12.27
6 9.94 8.61 10.08 8.73 6 9.35 8.09 9.47 8.20
10 6.05 5.24 6.09 5.27 10 5.69 4.93 5.72 4.96
16 3.85 3.34 3.87 3.35 16 3.63 3.15 3.64 3.15
25 2.47 2.14 2.49 2.16 25 2.34 2.02 2.35 2.03
35 1.81 1.57 1.82 1.57 35 1.72 1.49 1.72 1.49
50 1.37 1.18 1.37 1.18 50 1.30 1.13 1.30 1.12
70 0.98 0.85 0.97 0.84 70 0.94 0.81 0.92 0.80
95 0.74 0.64 0.73 0.63 95 0.71 0.62 0.70 0.60
120 0.61 0.53 0.59 0.51 120 0.59 0.51 0.57 0.49
150 0.51 0.45 0.50 0.44 150 0.50 0.43 0.49 0.42
185 0.43 0.38 0.42 0.36 185 0.42 0.37 0.41 0.35
240 0.36 0.31 0.34 0.30 240 0.35 0.31 0.34 0.29
300 0.31 0.27 0.30 0.26 300 0.31 0.27 0.29 0.25
Örnek : Tablo 19 ( cos φ = 0,9 ) dan 50 mm2 üç fazlı tek damarlı kablo için
Gerilimi : 400 V ∆Ux = 0.81 V/(A.km).
Akımı : 100 A bulunur.
cos φ : 0,9 ∆U = ∆Ux . I . L = 0.81 . 100 . 0.025 = 2.03 V
Kablo uzunluğu : 25 m DU
Kablo tipi : Üç fazlı tek damarlı 3x50 mm2 Du % = .100
Yukarıda verilen değerlere göre gerilim düşümü U
uygunluğunu kontrol ediniz. ∆u% = ( 2.03 / 400 ) . 100 = 0,51%
.
Örnek : Tablo 20 ( cos φ = 0,85 ) den 10 mm2 üç fazlı çok damarlı kablo için
Gerilimi : 690 V ∆Ux = 3.42 V/(A.km).
Akımı : 50 A bulunur.
cos φ : 0,85 ∆U = ∆Ux . ( I / 2 ) . L = 3.42 . ( 50 / 2 ) . 0.05 = 4,28 V
Kablo uzunluğu : 50 m * Paralel iki kol olduğu için akım ikiye bölünmüştür
Kablo tipi : 2 adet paralel bağlı çok damarlı DU
3x10 mm2 Du% = .100
Yukarıda verilen değerlere göre gerilim düşümü U
uygunluğunu kontrol ediniz. ∆u% = ( 4,28 / 690 ) . 100 = 0,62%
.
Örnek : En fazla %2 lik gerilim düşümüne müsaade edilecek
Güç : Pu = 35 kW olursa;
Gerilim : 400 V
f : 50 Hz Du%.U
cos φ = 0,9 DU =
Kablo uzunluğu : 140 m 100. I . L
Kablo tipi : Çok damarlı
Döşeme şekli : Delikli kablo tavasında tek başına ∆U = ( 2.400 ) / ( 100.56.0.14 ) = 1,02 V/(A.km) değeri
döşenmiş ortam sıcaklığı 30 C
O çıkar
Yukarıda verilen değerlere göre kablo kesitini bularak
gerilim düşümü uygunluğunu kontrol ediniz. Tablo 9 dan 1,02 V/(A.km) değerine yakın
2
35 mm iletken için 1.08
2
50 mm iletken için 0.81
P ( w) 35000
I= = = 56 A değerleri bulunmaktadır.
3.U .cos j 3.400.0,9
35 mm2 lik kesit seçildiği taktirde % gerilim düşümü
Tablo 9 dan bakır çok damarlı kablo sütunundan aşağı ∆U = ∆Ux . I . L = 0,81 . 56 . 0.14 = 6,35 V
inildiğinde 56 A a yakın olan 60 A değeri için kesit 10 mm
2
DU
bulunur. Du % = .100
U
∆u% = ( 6,35 / 400 ) . 100 = 1,6%
Tablo 19 ( cos φ = 0,9 ) den 10 mm2 üç fazlı çok damarlı bulunur
kablo için ∆Ux = 3,6 V/(A.km).
bulunur. 50 mm2 lik kesit seçildiği taktirde % gerilim düşümü
∆U = ∆Ux . I . L = 1,08 . 56 . 0.14 = 8,47 V
∆U = ∆Ux . I . L = 3,6 . 56 . 0.14 = 28,2 V ∆u% = ( 8,47 / 400 ) . 100 = 2,12%
bulunur
DU
Du % = .100
U
∆u% = ( 28,2 / 400 ) . 100 = 7,05%
Bu değer çok yüksektir.
Yararlanılan kaynaklar:
ABB Electrical İnstallation Handbook
IEC 60364
EKLER:
Bakır Baralarda Sürekli Yükleme Akımları :

DEVAMLI YÜKLEME AKIMI (A) – 50 Hz. A.C. ÇEVRE SICAKLIĞI:25ºC ISINMA: 30ºC
Boyutlar Kesit Ağırlık Boyalı bara adedi Çıplak bara adedi
mm mm2 kg/m 1 2 3 4 1 2 3 4
12X2 24 0,21 125 250 - - 110 220 - -
15X2 30 0,27 155 270 - - 140 240 - -
15X3 45 0,40 185 330 - - 170 300 - -
20X2 40 0,36 205 350 - - 185 315 - -
20X3 60 0,54 245 425 - - 220 380 - -
20X5 100 0,89 325 550 - - 290 495 - -
25X3 75 0,67 300 510 - - 270 460 - -
25X5 125 1,12 385 670 - - 350 600 - -
30X3 90 0,80 350 600 - - 315 540 - -
30X5 150 1,34 450 780 - - 400 700 - -
40X3 120 1,07 460 780 - - 420 710 - -
40X5 200 1,78 600 1000 - - 520 900 - -
40X10 400 3,56 835 1500 2060 2800 750 1350 1850 2500
50X5 250 2,23 720 1200 1750 2300 630 1100 1500 2100
50X10 500 4,45 1025 1800 2450 3330 920 1620 2200 3000
60X5 300 2,67 825 1400 1980 2650 750 1300 2800 2400
60X10 600 5,34 1200 2100 2800 3800 1100 1860 2500 3400
80X5 400 3,56 1060 1800 2450 3300 950 1650 2200 2900
80X10 800 7,12 1540 2600 3300 4600 1400 2300 3100 4200
100X5 500 4,45 1310 2200 2950 3800 1100 2000 2600 3400
100X10 1000 8,90 1880 3100 4000 5400 1700 2700 3600 4800
120X10 1200 10,68 2200 3500 4600 6100 2000 3200 4200 5500
160X10 1600 14,24 2880 4400 5800 7800 2600 3900 5200 7000
Kablonun dayanabileceği minimum kısa devre akımı:

0,8.U r . k sec . k par ksec : 95 mm2 den büyük kablolar için düzeltme katsayısı
I K min = S[mm2] 120 150 185 240 300
2L
1,5. r. ksec 0.9 0.85 0.80 0.75 0.72
S
IKmin = Minimum kısa devre akımı (A ) kpar : Paralel bağlı iletkenler için düzeltme katsayısı
Ur : Şebeke gerilimi ( V ) Paralel ilt. Say. 2 3 4 5
2
ρ : Öz direnç ( Ωmm /m ) - Bakır için = 0.018 - Alüminyum
kpar 2 2,7 3 3,2
için = 0.027
L : Kablo uzunluğu ( m )
S : Kablo kesiti ( mm2 )
.
Örnek : 0,8.40011
..
Gerilimi : 400 V I K min = » 1980 A = 1,98kA
2.150
Akımı : 134 A 1,5.0,018.
Kablo uzunluğu : 150 m 50
Kesit : 50 mm2
Kopmak şalter akımı : 160 A 1600 < 1980 olduğu için kablo kopmak şalter tarafından korunacaktır.
Manyetik kesme kapasitesi 10.In
160 . 10 = 1600 A
Kesit 50 mm2 < 95 mm2 => ksec = 1
Paralel kol yok => kpar = 1
Yukarıdaki bu hesap tablo halinde aşağıda verilmiştir.
2
Tabloda 1600 A lik kesme akımı ve 50 mm kesit için iletken uzunluğu 154 m bulunmaktadır. 1600 A de 154 m
sorunsuzca döşenebilmektedir. 150 m bu uzunluğun altında olduğu için kablo kopmak şalter tarafından korunacaktır.
Bu değer sınıra çok yakın gibi gözükse de 50 mm2 kesitin bir üst değeri olan 70 mm2 maliyeti arttıracağı için 50 mm2
kesit gerilim düşümü açısından uygun olduğu müddetçe kısa devre açısından kullanılabilir.
Şalter Kesit mm2

Kesme
Akımı [A] 1,5 2.5 4 6 10 16 25 35 50 70 95 120 150 185 240 300
20 370 617
30 246 412 658
40 185 309 494 741
50 148 247 395 593
60 123 206 329 494
70 105 176 282 423 705
80 92 154 246 370 617
90 82 137 219 329 549
100 74 123 197 296 494 790
120 61 102 164 246 412 658
140 52 88 141 211 353 564
150 49 82 131 197 329 527
160 46 77 123 185 309 494 772
180 41 68 109 164 274 439 686
200 37 61 98 148 247 395 617
220 33 56 89 134 224 359 561 786
250 29 49 79 118 198 316 494 691
280 26 44 70 105 176 282 441 617
300 24 41 65 98 165 263 412 576
320 23 38 61 92 154 247 386 540 772
350 21 35 56 84 141 226 353 494 705
380 19 32 52 78 130 208 325 455 650
400 18 30 49 74 123 198 309 432 617
420 17 29 47 70 118 188 294 412 588
450 16 27 43 65 110 176 274 384 549 768
480 15 25 41 61 103 165 257 360 514 720
Uzunluk ( m )
500 14 24 39 59 99 158 247 346 494 691
520 14 23 38 57 95 152 237 332 475 665
550 13 22 35 53. 90 144 224 314 449 629
580 12 21 34 51 85 136 213 298 426 596 809
600 12 20 32 49 82 132 206 288 412 576 782
620 11 19 31 47 80 127 199 279 398 558 757
650 11 19 30 45 76 122 190 266 380 532 722
680 10 18 29 43 73 116 182 254 363 508 690
700 10 17 28 42 71 113 176 247 353 494 670 847
750 16 26 39 66 105 165 230 329 461 626 790 840
800 15 24 37 62 99 154 216 309 432 586 667 787
850 14 23 34 58 93 145 203 290 407 552 627 741
900 13 21 32 55 88 137 192 274 384 521 593 700
950 13 20 31 52 83 130 182 260 364 494 561 663
1000 12 19 29 49 79 123 173 247 346 469 533 630 731
1250 15 23 40 63 99 138 198 277 375 427 504 585 711
1500 13 19 33 53 82 115 165 230 313 356 420 487 593
1600 12 18 31 49 77 108 154 216 293 333 394 457 556 667
2000 14 25 40 62 86 123 173 235 267 315 365 444 533
2500 11 20 32 49 69 99 138 188 213 252 292 356 427
3000 16 26 41 58 82 115 156 178 210 244 296 356
3200 15 25 39 54 77 108 147 167 197 228 278 333
4000 12 20 31 43 62 86 117 133 157 183 222 267
5000 10 16 25 35 49 69 94 107 126 146 178 213
6300 13 20 27 39 55 74 85 100 116 141 169
8000 10 15 22 31 43 59 67 79 91 111 133
9600 13 18 26 36 49 56 66 76 93 111
10000 12 17 25 35 47 53 63 73 89 107
12000 10 14 21 29 39 44 52 61 74 89
15000 12 16 23 31 36 42 49 59 71
20000 12 17 23 27 31 37 44 53
24000 10 14 20 22 26 30 37 44
30000 12 16 20 25 30 40 49
Kablolarda oluşacak ısı (Joule) kayıpları:

Üç fazlı hatlarda: S Tek damarlı kablo Çok damarlı kablo
3. r . i 2 . L [mm2] Cu AI Cu AI
PJ = 1.5 14.8 24.384 15.1 24.878
1000
2.5 8.91 14.680 9.08 14.960
Bir fazlı hatlarda:
4 5.57 9.177 5.68 9.358
2. r . i 2 . L
PJ = 6 3.71 6.112 3.78 6.228
1000 10 2.24 3.691 2.27 3.740
PJ : Kabloda oluşan kayıp ( W ) 16 1.41 2.323 1.43 2.356
i : Kablodan geçen akım ( A ) 25 0.889 1.465 0.907 1.494
L : Kablo uzunluğu ( m ) 35 0.641 1.056 0.654 1.077
O
r : Kablo omik direnci – 80 de ( Ω/km ) * Yan Tablodan 50 0.473 0.779 0.483 0.796
70 0.328 0.540 0.334 0.550
95 0.236 0.389 0.241 0.397
120 0.188 0.310 0.191 0.315
150 0.153 0.252 0.157 0.259
185 0.123 0.203 0.125 0.206
240 0.0943 0.155 0.0966 0.159
300 0.0761 0.125 0.078 0.129
Çelik Veya PVC İçerisine Çekilen Kablolar İçin Boru Çapı Tayini: (Endüstriyel Tesislerde Elektrik Kuvvet Sist. – Ergün Yücel )
Boru içerisindeki f
DK 12 + DK 12 +......+ DKN 2
DB = 0,03937 kablo adedi Zırhsız kablo Zırhlı kablo
f 1 0,53 0,55
DB : Boru çapı ( inch ) 2 0,31 0,30
DK1… : Kablo dış çapı ( mm ) – Kablo katalog değeri 3 0,40 0,40
f : Boru içi kullanım % si – Yan tablodan 4 0,40 0,38
>4 0,40 0,35
Örnek:
3x25+16 mm2 > DK1 = 28,5 mm II
3x35+16 mm2 > DK1 = 26 mm
28,52 + 262 + 17,5 2 1
2
DB = 0,03937 = 2,6inch » 2
4x6 mm > DK1 = 17,5 mm 0,4 2

Gerilim Dusumu Hesabi V 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gerilim Dusumu Hesabi V 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

OTOMASYON ATÖLYESİ DERS NOTLARI www.kumanda.

KOCAELİ TEKNİK LİSESİ ELEKTRİK ELEKTRONİK BÖLÜMÜ OTOMASYON ATÖLYESİ

KABLO KESİT TAYİNİ

Tablo 1 : Kabloların döşenme şekillerinin sınıflandırılması.

Isı geçirmez duvar içerisinde boru içinde tek

Isı geçirmez duvar içerisinde boru içinde çok

Isı geçirmez duvar içerisine direk döşenmiş

Duvar üzerinde boru içinde tek damarlı kablo.

Duvar üzerinde boru içinde çok damarlı kablo.

Duvar yüzeyine dikey veya yatay döşenmiş

Asılı kablo kanalı içinde tek damarlı kablo. B1

Asılı kablo kanalı içinde çok damarlı kablo. B1

Kalıp içinde tek veya çok damarlı kablo.

Çoklu kablo kanalı içinde tek damarlı kablo. B1

Çoklu kablo kanalı içinde çok damarlı kablo. B2

Kroşe ile döşenmiş tek veya çok damarlı

Deliksiz kablo tavasına döşenmiş kablo.

Delikli kablo tavasına döşenmiş kablo.

Tel örgü ( ağ ) kablo tavasına döşenmiş

Kablo konsolu veya sehpası üzerine açıkta

Destek teli ile askıda götürülen tek veya çok

İzolatör üzerinden taşınan çıplak iletken. G

Kanal yüksekliği iletken muhafaza

Kanal yüksekliği iletken muhafaza

Kanal yüksekliği iletken çapının 5

Boşluk yüksekliği iletken çapının 5

Betona gömülü zemin kablo kanalı içerisine

Betona gömülü zemin kablo kanalı içerisine

Dikey veya yatay, beton zemine gömülü

Dikey veya yatay, beton zemine gömülü

Beton duvara gömülü kablo kanalı içerisine

Beton duvara gömülü kablo kanalı içerisine

Beton duvara direk gömülü tek veya çok

Beton duvara direk gömülü tek veya çok

Beton duvara boru içerisinde döşenmiş tek

Beton duvara boru içerisinde döşenmiş çok

Boru içerisinde toprağa döşenmiş çok damarlı

Boru içerisinde toprağa döşenmiş tek damarlı

Toprak içerisine döşenmiş tek veya çok

Toprak içerisine döşenmiş tek veya çok

AÇIK HAVA ORTAMINA DÖŞENEN KABLOLAR İÇİN KESİT TAYİNİ:

a - Aralıklı a - Kapaklı kanal içinde

Tablo 3 : Demetlenmiş ( Gruplanmış ) kablolar için k2 düzeltme katsayısı

Düzeltilmiş akım değerinin hesaplanması:

Tablo 6 : A tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.

Tablo 7 : B tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.

Tablo 8 : C tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.

Tablo 9 : E tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.

Tablo 10 : F tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.

Tablo 11 : G tipi döşenmiş kabloların akım taşıma kapasiteleri.

Tablo 13: Direk toprağa döşenmiş kablolar için k l2

Düzeltilmiş akım değerinin hesaplanması:

Tablo 18 : Toprak altına döşenmiş D tipi kabloların akım taşıma kapasiteleri.

GERİLİM DÜŞÜMÜ HESABI:

1- TSE Elektrik iç tesisat yönetmeliğine göre kesit tayini:

IEC 60364 e göre gerilim düşümü hesabı :

Bu değer çok yüksektir.

Bakır Baralarda Sürekli Yükleme Akımları :

Kablonun dayanabileceği minimum kısa devre akımı:

Şalter Kesit mm2

Kablolarda oluşacak ısı (Joule) kayıpları:

You might also like