İZOLATÖRLER

• Genel olarak izolatörler, faz iletkenlerini topraktan yalıtmaya ve/veya hava hattı
iletkenlerini direkler üzerinde taşımaya yararlar. Bir izolatörden beklenen temel
özellikler şunlardır:
• Elektriksel dayanımı iyi olmalıdır. Yani iyi bir yalıtkan olmalıdır. İzolatör içerisinden
bir delinme veya yüzeyden toprağa kaçak meydana gelmemelidir. Bunun için
izolatörlerin delinme bakımından elektriksel zorlanmaları karşılaması gerekir.
Toprağa kaçak ise, izolatörün yüzey kaçak yolunun (sızma aralığının) büyük
tutulması ile azaltılır.
• Mekaniksel dayanımı iyi olmalıdır. İzolatörlerin mekaniksel dayanımı; iletken
ağırlığı, kar ve buz yükleri ile rüzgar etkisinden doğacak yükleri güvenle taşıyacak
düzeyde olmalıdır.
• Kendinden temizlenebilme özelliği iyi olmalıdır. Yani, üzerlerinde toplanabilecek toz
ve kirler, yağmur suları ve rüzgar ile kolayca temizlenebilmelidir.
1
a) Porselen İzolatörler
Isıl ve mekaniksel dayanımlarının yüksek olmasından dolayı, çok eskiden beri kullanılan
izolatörlerdir. Sert porselenden yapılan izolatörlerin yapı maddeleri; %50 kaolin, %25 feldspat ve
%25 kuvars‘tır. İzolatörün dielektrik dayanımını artırmak için, ince bir sır (porselen) tabakasıyla
kaplanarak yüzeyinin pürüzsüz (deliksiz) olması sağlanır. Yüzeyin pürüzsüz olması, kirlenen
izolatörlerin yağmur sularıyla kolayca temizlenmesine yardımcı olur. Porselenin dielektrik
dayanımı (60-70 kV/cm) cama göre daha azdır.
b) Cam İzolatörler
Yapım malzemesi cam olan izolatörlerdir. Dielektrik dayanımlarının (140 kV/cm) porselene göre
daha fazla, maliyetlerinin ise ucuz olması, kullanım alanlarını artırmıştır. Saydam olduklarından
kırık ve çatlakları kolayca görülebilir. Ortam ısısının değişmelerinde üzerlerinde nem toplamaları
atlamalara neden olur. Bu istenmeyen bir durumdur.

2
c) Epoksi Reçine İzolatörler :
• Epoksi; suya, aside ve alkaliye karşı çok iyi direnç gösteren bir reçine türüdür.
• Mekaniki dayanımı çok iyi olan bu izolatörler, diğer izolatörlere nazaran pahalı olduğu için
ülkemizde enerji nakil hatlarında değil, dahili sistemlerde, bara ve ayırıcı mesnet izolatörü olarak
kullanılmaktadır.
d) Silikon Kompozit İzolatörler
Silikon-Silikon Kompozit-Polimer izolatör de denilmektedir. Silikon, kauçuk ve kompozit
malzemelerinin bir araya getirilmesiyle elde edilir. İzolatörün destek kısmı, çapraz tabakalı fiberglas
ile güçlendirilmiş epoksi çubuktan oluşur. Bunun üzeri silikon kauçuk ile kaplanır.
• Hafiftir (ağırlığı, eşdeğer porselen veya cam tipine göre sadece %10’u kadar). Dolayısıyla kurulumu
kolaydır ve tesise ek bir yük (ağırlık) getirmez.
• Darbelere karşı dayanıklıdır.
• Gerilme kuvvetlerine karşı dayanımı çok yüksektir.
• Su tutmama (hidrofobik) özelliği ile kaçak akımları azaltır.
• Çatlama ve kırılma riski çok azdır.
• Farklı hava koşullarında kullanılabilir.
3
Tablo: Yapım malzemelerine göre izolatörlerin bazı özelliklerinin karşılaştırılması

4
Taşıdığı İletkenin Gerilimine Göre İzolatör Çeşitleri
a) Alçak gerilim izolatörleri,
b) Orta gerilim izolatörleri,
c) Yüksek ve çok yüksek gerilim izolatörleri.

5
• Kullanım Yerlerine Göre İzolatör Çeşitleri
a) Mesnet izolatörler
b) Zincir izolatörler
1- Askı Tipi Zincir İzolatörler
2- Gergi Tipi Zincir İzolatörler
c) Geçit izolatörleri
d) Çubuk izolatörler
e) Özel Amaçlı İzolatörler
1- Transformatör Geçiş İzolatörleri (Buşing’ler)
2- Bara Mesnet İzolatörleri
3- Ayırıcı İtici İzolatörleri
4- Kablo Başlık İzolatörleri
5- Telefon Mesnet İzolatörleri 6
 Mesnet İzolatörleri
1. AG Mesnet İzolatörleri
AG hava hatlarında
• 10 mm2 tel kesitine kadar E60,
• 50 mm2 tel kesitine kadar E80
• 150 mm2 tel kesitine kadar E95
tipi izolatörler kullanılır. İletkenler bu izolatörlere taşıyıcı bağ
ile bağlanır. Ancak E95/2 (iki yuvalı) ve E95/3 (üç yuvalı)
tipindeki izolatörler, durdurucu direklerde gergi izolatörü
olarak kullanılırlar ve bu durumda iletkenler, izolatörlere
durdurucu bağ ile bağlanırlar.
E-95/2 : Durdurucu direklerde kullanılır. İki boğumlu kısmı
vardır. İletkenler iki izolatör kullanmak yerine tek izolatör
kullanılarak taşınır.
7
 Mesnet İzolatörleri
2. OG Mesnet İzolatörleri
• OG mesnet izolatörleri, izolatör demiri
yardımı ile mesnet noktasına (direğe,
traverse, duvara vb.) sabitlenen, bir
veya birkaç siperi bulunan izolatörlerdir.
Bu izolatörler tek parça halinde
yapılabileceği gibi, iki veya daha fazla
kısımdan yapılmış olup da tek parça
haline getirilmiş olabilir (özellikle cam
ve sis tipi olanlar).
• Yaygın olarak kullanılan OG hava hattı
izolatörleri, VHD (Pin tipi) ve VKS (Dolu
tip) izolatörlerdir.
8
 Zincir İzolatörler (String Insulators - cap and pin type)
Yalıtımı arttırmak için aynı türden malzemelerden yapılmış izolatörlerin birbirine
eklenmesi sonucu oluşan izolatörlere zincir izolatörler denir. OG, YG ve ÇYG hatlarında
kullanılmaktadır. Zincir izolatörler iki gruba ayrılır:
1- Normal tip zincir izolatörler: Çok kirli olmayan bölgelerde kullanılırlar.
2- Sis tipi zincir izolatörler: Sis tipi izolatörler özellikle kirli bölgelerde kullanılmak üzere,
kaçak mesafeleri normal tip izolatörlere göre 1,5 kat daha fazla olacak şekilde imal
edilen izolatörlerdir.

sis tipi
normal tip

9
• Porselen veya camdan yapılabilen zincir izolatörlerin uzunluğu kullanılacak olan
gerilime göre değişmektedir. (Yaklaşık olarak her bir zincir elemanı 10 kV ‘a
dayanır)
• Zincir yapılırken her bir izolatör baklasının alt kısmında pin, üst kısmında ise bu
pinin geçebileceği yuva bulunmaktadır.
• Bir zincir izolatörde bulunması gereken eleman sayısı, çeşitli gerilimler için aşağıda
yaklaşık olarak verilmiştir:
• 10 kV için 1 eleman
• 34,5 kV için 3 eleman
• 66 kV için 4-5 eleman
• 154 kV için 9-11 eleman
• 220 kV için 14-20 eleman
10
 Zincir İzolatörler
• Enerji iletim hatlarında kullanılan zincir tipi izolatörlerin konsola bağlantısı askı ve
gergi tertibatlı olmak üzere iki şekilde yapılır:
1. Askı tertibatlı takım : Düz hatlarda taşıyıcı izolatör olarak görev yapar ve yere dik
doğrultuda bulunur.
2. Gergi tertibatlı takım : Durdurucu direklerde gergi amacıyla kullanılır.

Bunlar da;
• Tek askı
• Çift askı
• Tek gergi
• Çift gergi
takımları olarak
kullanılır.
11
 Silikon Kompozit İzolatörler
Silikon Kompozit İzolatörler, çubuk izolatör
tipinde ve tek parça olarak imal edilir. Önemli
üstünlükleri nedeniyle demiryolu hatları ve
OG, YG, ÇYG hatlarında yaygın olarak
kullanılmaktadır.

12
Geçit İzolatörleri
• Orta gerilimde hariçten - dahile veya
dahilden - dahile duvar geçit
izolatörleri bir iletkenin bina içine
girişinde kullanılan ve iletkeni duvara
karşı izole eden bir izolatördür.
• Bu izolatörler, 10 kV’dan 45 kV’a kadar,
nominal akım taşıma kapasitesi 400
A’den 1250 A’e kadar imal edilirler.

13
Transformatör Geçiş İzolatörleri (Buşing)
• Harici ve dahili kullanımlı
transformatör buşingleri, orta
gerilimli bir iletkenin trafo tankı
içine girişinde kullanılan ve
iletkeni tanka karşı izole eden
izolatörlerdir.
• Buşingler, aşağıdaki gruplara
ayrılır:
• Alçak gerilim buşingleri
• Orta gerilim buşingleri (Bütün
orta gerilim buşingleri 20mm/kV
spesifik kaçak mesafesine
sahiptir).

14
Bara Mesnet İzolatörleri

15
 İzolatör Seçimi
• Belirli bir gerilimde kullanılacak izolatörlerin seçimi için temel kriter,
izolatörün sahip olması gereken yüzeysel atlama gerilimi değeridir. Bunun
için aşağıda verilen amprik formüllerden yararlanılır. Formüllerde; U,
İşletme gerilimi (kV) ve Ua, atlama gerilimi (kV) olup, işletme gerilimi fazlar
arası değer olarak alınacaktır.
• IEC (Uluslararası Elektrik komisyonu):
• Ua = (2.U + 10) kV
• VDE (Alman standartları):
• Ua = 1,1.(2.U + 10) kV
• SEV (İsveç Standartları):
• Ua = 0,85.(2.U + 10) kV

16
Bu bağıntılar, oda sıcaklığı (20 oC) ve Tablo: Kirlilik derecesine bağlı yüzey
kaçak yolu mesafesi
deniz seviyesi (760 mm.Hg) şartları için
verilmiştir. Başka bir basınç ve sıcaklıktaki
atlama geriliminin (Uan) değeri ise, Kirlenme
Minimum Anma Özgül
Kaçak Yolu uzunluğu
Uan=Ua.[(273+20) / (273+T)].(P/760) Seviyesi
(mm/kV)*

eşitliğinden belirlenir. Burada T (oC),

Hafif 27.7
ortam sıcaklığı ve P (mm.Hg), ortam
basıncıdır. Orta 34.6

Ağır 43.3
Ayrıca izolatör seçiminde, ortamın
kirlilik derecesine bağlı olarak, Tablo’da Çok Ağır 53.7
verilen yüzey kaçak yolu uzunluğunun
önemli olduğu da göz önünde tutulmalıdır. *(mm/kV) oranı için gerilim, kV cinsinden
faz-toprak gerilimi olarak alınacaktır.

17