PROTA

Deprem Yaltm Yntemleri ve Uygulamalar Sempozyumu

Sismik zolasyon ve Enerji Emici Sistemlerle lgili

Teknik Gelimeler ve Sismik Performans yiletirme
Amal zel Uygulamalar

Prof. Dr. Murat Dicleli

Orta Dou Teknik niversitesi
Mkendislik Bilimleri Blm

PROTA

Deprem Yaltm Yntemleri ve Uygulamalar Sempozyumu

Sunum Ak
Sismik izolasyon ve enerji snmleyici (damper) sistemler
Sismik izolasyon teknolojisinin tarihsel geliimi
Sismik izolasyon tipleri ve gncel gelimeler
Damper tipleri ve teknolojisindeki gelimeler
Hibrit sismik izolasyon uygulamalar

PROTA

Performansa dayal sismik izolasyon uygulamalar

Sismik zolasyon / Damper Teknolojisi

Sismik izolasyon ve enerji snmleme (damper) teknolojisi
yapnn davrann deitirerek, yapya etki eden kuvvetleri
ve yapdaki deplasmanlar azaltmaya yarar
Sismik izolasyon ve Enerji Snmleme Sistemleri
Pasif Sistemler

Sismik
zolasyon

Aktif , Hibrit ve
Yar Aktif
Sistemler

Akll Malzemeler

Pasif
Snmleme

PROTA

Sismik zolasyon Teknolojisi

Lastik (elastomer) esasl izolatrler
1- Dk snml lastik izolatr (enerji emici ile birlikte)
2- Yksek snml lastik izolatr
3- Kurun ekirdekli lastik zolatr
4- Kurun ve elik plaka yerine dier malzemelerin
kullanld prototip lastik izolatrler ve dier
varyasyonlar
Kayma esasl izolatrler
1- Srtnmeli Sarka zolatrler (eitli varyasyonlarda)
2- Dz kayc + poliretan diskli izolatrler (Eradiquake)
3- Elasto-Plastik Sistemler (pot mesnet + tutucular)

PROTA

Sismik zolasyon Teknolojisinin Tarihesi

Byk Keyhsrevin (Kiro) mezar (13.75x12.5x5.0 m)
Pers mparatorluu (M.. 530)

PROTA

Sismik zolasyon Tarihsel Gelimeler

J. Touaillon 1870 ylnda ABD

patent ofisine yapt
bavurusunda ift konkav yzeyler
arasna oturan krelerin olduu bir
sismik izolasyon sistemi nermitir.

PROTA

Sismik zolasyon Tarihsel Gelimeler

A. Westwood 1897 ylnda bir blok

kaycnn conkav yzeyler arasnda
kaymasndan oluan bir sismik
izolasyon sistemi nermitir.

PROTA

Sismik zolasyon Tarihsel Gelimeler

Jacob Bechtold (Mnih) 1906 ylnda ABD patent ofisine
yapt bavuruda bina altna yerletirilmi rijit bir taban
plakasnn sert krelerin zerinde kayd sistem nerdi
Calantarines (Scarborough, ngiltere) ismindeki bir tp
doktoru 1909 ylnda talk (bir nevi kaygan mineral)
malzeme zerine binann temelini kaydrma fikri ile ilgili
bir patent bavurusu yapt.

William Robinson 1974 ylnda kurun ekirdekli izolatr

icat etti (Yeni Zelanda)

PROTA

Victor Zayas 1985 ylnda srtnmeli sarka izolatr icat

etti (Kaliforniya, ABD)

Dk ve Yksek Snml Lastik zolatr

Gordon ve di., 2012)

Constantinou, 2008)

Dk dnml lastik izolatr histeretik erisi

PROTA

Yksek dnml lastik izolatr histeretik erisi

Delikli Yksek Snml Lastik zolatr

zolatrn ortasnda bir delik aarak izolatrn alan
kltlm ve bu sayede stabil ancak daha uzun
periyotlu bir izolatr elde edilmitir (Adnan ve di., 2011)
(Malezya)

k1

k2

>

PROTA
k
3

Delikli Yksek Snml Lastik zolatr

Hem normal hemde delikli izolatrler 25 kN
dey yk ve 150% birim kayma deformasyonu
altnda dngsel deplasmanlar altnda test
edilmitir

(Adnan ve di. 2011)

Normal yksek snml izolatr

PROTA

Delikli yksek snml izolatr

Kurun ekirdekli Lastik zolatr

st elik plaka
(kolonlara monte iin)
top plate for
Lastik klf
superstructure anchor
Lastik katman
Ara elik plaka
Alt elik plaka
(temellere monte iin)
Kurun tpa

V= 958 mm/s

Prof. Constantinou, SUNY

PROTA

Kalpakidis ve Constantinou, 2008

Kurun ekirdein Isnmas

Is etkisi yok
Is etkisi var

Kalpakidis ve di., 2009

zdemir ve Dicleli, 2012

zdemir ve Dicleli, 2012

zdemir ve Dicleli, 2012

PROTA

Soutmal Kurun ekirdekli Lastik zolatr

Sv
Kurun

(Tsai, 2012)

Kurunun zgl ss 0.0305 Kalori/gr - oC

Suyun zgl ss 1 Kalori/gr - oC
Suyun Poisson sabiti 0.5 (lastikte olduu gibi sktrlamaz)

PROTA

Su kullanlarak kurun ekirdein ss dk seviyede

tutulabilir

oklu Kurun ekirdekli Lastik zolatr

Kurun ekirdek iindeki s ap bydke ekirdek
ierisinde hapsolmaktadr

Kk apta birden fazla kurun ekirdek kullanmak

suretiyle s ksmen elik plakalara transfer edilmekte ve
ekirdekler daha az snmaktadr

PROTA

Kademeli Kurun ekirdekli Lastik zolatr

Kurun ekirdek belirli ksmlarda kltlmek suretiyle
sarglama etkisi yok edilmi, bu sayede eilmeye zorlanarak kk depremlerde izolatr periyodunun arttrlmas
salanmtr. Byk deprelerde ise kesme etkisi altnda
deforme olan sarglanm ksm daha rijit bir sistem
yaratarak deplasmanlarn azaltlmas hedeflenmitir

Shimoda ve di, Japonya

PROTA

Lastik zolatr + Enerji Emici

PROTA

Dier Lastik Esasl zolatrler

Kurun ekirdek yerine kalay ekirdek kullanlan
izolatr (Japonya)
Kurun ekirdek yerine granuler malzeme kullanlan
izolatr
Lamine elik plakalar yerine karbon elyaf kullanlan
izolatr
Lastik yerine, snmlemeyi arttrmak iin demir tuzu
lastik compozit malzeme kullanlan izolatr (Japonya)

PROTA

Tek Yzeyli Srtnmeli Sarka zolatrler

W
F
D W sgn(D )
R
Teff 2

W
g K eff

K eff

W W

R
D

eff

2

D R

PROTA

Srtnmeli Sarka zolatrlerde Isnma

F/W

Gandelli ve di. 2012

V= 640 mm/s

V= 330 mm/s
Dicleli., 2010

Gandelli ve di. 2012

V= 640 mm/s

Yatay Deplasman (inch)

PROTA

ift Yzeyli Srtnmeli Sarka zolatrler

Deplasman kapasitesi iki kat artarken snma problemi
%50 azalmakta

Ff

( R h1 )W 2 ( R2 h2 )W
W
D 1 1
R1 R2 h1 h2
R1 R2 h1 h2

PROTA

 Yzeyli Srtnmeli Sarka zolatrler

PROTA

oklu Yzeyli Srtnmeli Sarka zolatrler

Deplasman kapasitesi artarken kk boyutlara sahip
izolatr elde etme amal bir tasarm

Tsai, 2009

Drt yzeyli izolatr iin ift

ynl test sonular (1 Hzlik
Sins dalgas ve 50 mm
Deplasman)

X-yn

PROTA
Y-yn

ift Oluklu Yzeyli Srtnmeli Sarka zolatrler

Dik iki ynde oluklu konkav yzeyler ve tek kaycdan
oluan srtnmeli sarka izolatr
iki ayr dik ynlerde farkl yap davran elde edilmekte ve
s etkisi iki ayr yne datlmakta

Tsai, 2004

PROTA

Tek Oluklu ift Yzeyli Srtnmeli Sarka zolatrler

Tek ynde daha fazla deplasman kapasitesi salayan
srtnmeli sarka izolatr
Mafsall kayc

Kresel konkav
yzey

Oluklu konkav
yzey

Tsai, 2006

PROTA

oklu Oluklu Yzeyli Srtnmeli Sarka zolatrler

Dik iki ynde oklu oluklu yzeyler ve tek kaycdan
oluan srtnmeli sarka izolatr

ok oluklu
konkav yzey

Tsai, 2007

PROTA
Kayc

Eradiquake zolatr
Dz kayc yzeyli ve poliretan disklerle merkezleme etkili
izolatr tipi

PROTA

Kendini Merkezleyen Dz Kayc Sistemli zolatr

Pot mesnet, kesme kamas ve tutucu kablolardan oluan
izolatr (Yuan, 2010)

Servis ykleri altnda sabit mesnet gibi davranmakta,

deprem, etkisi altnda ise kesme kamas krlarak mesnet
hareket etmektedir

PROTA

Kendini Merkezleyen Dz Kayc Sistemli zolatr

Yuan,2010

Hangzhou Jiubau
Kprsne
uygulanmtr

PROTA

Pasif Damper (Enerji Emici) Teknolojisi

Metal Damperler

Srtnmeli Damperler

Viskoz Damperler

Viskoelastik Damperler

PROTA

Metal Damperler
Avantajlar:
1- Kararl histeretik davran
2- Uzun vadeli gvenilirlik
3- evresel s deiimine kar duyarsz
4- Malzeme, tasarm mhendisileri tarafndan iyi bilinmekte

Dezavantajlar:
1- Damperin enerji emici elemanlar genelde depremde hasar
grr
2- Damperin dorusal olmayan kuvvet-deplasman davran
dorusal olmayan analizler gerektirir

PROTA

lk Metal Damperler

PROTA

ADAS ve TADAS
NEw0 h 3
P
6 L3

PROTA

ADAS ve TADAS

PROTA

U, E ve C ekilli elik Damperler

U-Damper
Ishinomaki lkyardm Hastanesi (Japonya)

U-Damper

PROTA

(Ciampi ve di. 1993)

C-Damper
E-Damper

Yuvarlak Delikli ve ift-X elik Damperler

Li H. N. and Li G. (2007)

Dalian Teknoloji niversitesi,

betonarme binaya uygulamas,
(in)

PROTA

Burkulmayan elik aprazlar

Santa Clara Hastanesi, California, ABD

PROTA

ok Ynl Eilmeli elik Damperler

Force (kN)

Lateral Force-Displacement Loop of Yielding Steel Device

Displacement (mm)

Hilal ekilli Damper, Marioni, 1995

Bolu Viad

PROTA

ok Ynl Eilmeli elik Damperler

Konik elemanl damper

Marguam kprs,, ABD

PROTA

ok Ynl Burulmal Histeretik Damper

Kol

Kayc

Diyafram Plakas

Merkezi
Kolon

Enerji Emici
Silindir

Alt Plaka

Dicleli ve Salem-Milani, 2011

PROTA

ok Ynl Burulmal Histeretik Damper

Dicleli ve Salem-Milani, 2011

PROTA

Force (Normalized to Fy)

ok Ynl Burulmal Histeretik Damper

3
2.6
2.2
1.8
1.4
1
0.6
0.2
-0.2
-0.6
-1
-1.4
-1.8
-2.2
-2.6
-3
-1

Dicleli ve Salem-Milani, 2011

-0.8

-0.6

-0.4 -0.2
0
0.2
0.4
Displacement (Normalized to Dmax)

T F .L. cos

0.6

0.8

PROTA

Srtnmeli Damperler
Avantajlar:
1- Yksek enerji snmleme kapasitesi
2- evresel s deiimine kar daha az duyarl olmas

Dezavantajlar:
1- Kayma yzeyinin zellikleri zamanla deiim gsterebilir
2- Damperdeki ani kayma binalarda yksek frekansl modlarn
devreye girmesine ve titreime sebebiyet verebilir.
3- Damperin dorusal olmayan kuvvet-deplasman davran
dorusal olmayan analizler gerektirir
4- Merkezleme etkisi olmadndan binada kalc deplasmanlara
neden olabilir.

PROTA

Pall Srtnmeli Damper

Srtnmeli Damperler

Amortisr
detaylar

alma
mekanizm
as

(Boeing fabrikas, WA, ABD, 1998)

( lekli model)

PROTA

( lekli model)

(Aiken ve Di., 1988)

Srtnmeli Damperler
Sumitomo Srtnmeli Damper

PROTA

Srtnmeli Damperler
Patent: US2012/0138402 AI, 7 Haziran 2012

PROTA

Dnmeli Srtnmeli Damperler

PROTA

Dnmeli Srtnmeli Damperler

PROTA

Viskoz Damperler
Avantajlar:
1- Dk deplasmanlarda aktive edilir
2- Lineer zellie sahipse yapsal modelleme kolaydr
3- Bina deformasyonundan oluan kuvvetlerle ayn fazda kuvvet
iletmez
4- Performans askeri uygulamalarda geni lde denenmitir

Dezavantajlar:
1- Periyodik olarak damperin kontrol edilmesi gerekmektedir
2- Damper sv szdrabilir
3- Genelde daha yksek maliyetlidir

PROTA

Viskoz Damperler

F=CVa

Maximum teleme an
V=0, F=0

teleme = 0 an
V = Vmax. F = Fmax

PROTA

Viskoz Damperler

(Dicleli & Mehta, 2007)

PROTA

Viskoelastik Damperler
Avantajlar:
1- Dk delasmanlarda aktive edilir
2- Lineer zellii nedeniyle yapsal modelleme kolaydr
3- Merkezleme etkisine sahiptir

Dezavantajlar:
1- Deplasman kapasitesi snrldr
2- zellikleri evresel s ve salnm frekansndan etkilenir
3- Viskoelastik malzeme yerinden syrlabilir yada yrtlabilir

PROTA

Viskoelastik Damperler

CST30 Viskoelastik damper, (Constec Engi Co.)

ABDde bir askeri bina

PROTA

Los Angeles Polis Departman binas. ABD

Viskoelastik Balant-Kirii Damperleri

PROTA

Kurun ekirdekli Viskoelastik Damperler

oklu KVD

KVD Zhou ve Di., 2008

Chaoshan Xinhe Binas. in

Zhou ve Di., 2008

PROTA

Dongshan-Jinxuan Binas, in

Aktif, Hibrit, Yar-Aktif Sistemler

Sensr

Sensr

Sensr

Tahrik
Pistonlar

Sensr

Sensr

Tahrik
Pistonlar

Sensr

Tahrik
Pistonlar
PES

PES

Deprem

Yap

AKTF KONTROL

Tepki

Deprem

Yap

Tepki

HBRT KONTRROL

Deprem

Yap

Tepki

YARI-AKTF KONTRROL

PROTA

MR Damper (rnek)

Magneto-Rheological Damper

PROTA

MR Damper Masl alr

PROTA

Akll Malzemeler
ekil Hafzal Malzemeler (HM) deprem mhendisliinde
kullanlmaktadr

Deprem enerjisinin tekrarlanan yk/deplasmanlar altnda

kalc deformasyona uramadan emebilme zellii
Malzeme zelliklerini deitirmak suretiyle eitli dngsel
davran ekillerinin elde edilmesi
%2 ile %10 arasnda birim uzamaya sahip olma zellii
Byk birim uzamalar altnda mkemmel malzeme
yorulmas performans
Uzun vadede dayankllk ve gvenilirlik

PROTA

ekil Hafzal Malzeme (rnek)

Merkezleme Etkili Burkulmayan apraz Eleman

PROTA

Proje: Dr. Larry Fahnestock, University of Illinois

Uygulama 1
Hibrit Sismik zolasyon
Misisipi Nehri Kprs, Ontario, Kanada

PROTA

Kprnn Konumu

Ottawa
Ontario

New York
Michigan

Pennsylvania

PROTA

Misisipi Nehri Kprs Genel Grn

Kpr tipi : Kompozit elik I kiri

Aklk says: 6

Guselerde kiri derinlii: 4 m

Toplam uzunluk: 374 m

erit says: 2

Aklkta kiri derinlii: 2 m

Genilik: 11.46 m

Kiri says: 4

Kiri aral: 3.25 m

PROTA

Kpr Detaylar

R (kN)

2,028 12,008

11,564

8,236

9,680

8,340 1,712

PROTA

Saha Spektrumu ve Model

Te

A maximum yer ivmesi, 0.2g

S Saha katsays, Sk zemin (Tip II) 1.5
T Periyod
B Damping coefficient, dr = 5% B=1.0
dr = 30% B=1.7

PROTA

Srtnmeli Sarka Mesnetli Durumda Analiz Sonular

Tek yzeyli srtnmeli Sarka Mesnet, R=2.23 m, Srtnme katsays= 0.07
(Btn Mesnetlerde)
Mod

T (s)

236

Mod ekilleri
147

172
87

V (kN)

65

75

94

W.A.

P1

P2

P3

P4

276

1,308

1,146

852

1,086

P5

E.A.

1,224

299

PROTA

Enine Ynde zolatr Kuvvet (kN) ve Deplasmanlar (mm)

Srtnmeli Sarka Mesnetli Durum-Problemler

U ayaklarda izolatr deplasmanlarnn ok byk olmas
nedeniyle byk mesnetler gerekmektedir; izolatr
deplasmanlarnn azaltlmas nem arz etmektedir
Yapya etki eden deprem kuvvetinin sadece %7 si daha
salam olan u ayaklar tarafndan tanmaktadr. Bunun
ana sebebi u ayaklardaki dk l yk reaksiyonlar ve
buna bal dk srtnme direncidir.
Rzgar kuvvetleri u ayaklarda, srtnmeli sarka
mesnetlerin salad srtnme direncinden yksektir.
Rzgar kilitleyiciler kullanmak gerekmektedir

PROTA

Hibrit Mesnet Yerleimi

U ayaklarda elastomer, orta ayaklarda srtnmeli sarka
izolatr

Orta Ayaklarda
Srtnmeli Sarka zolatr

U Ayaklarda
Elastomer Mesnet

PROTA

Hibrit Durumda Analiz Sonular

Orta ayaklarda srtnmeli sarka u ayaklarda elastomer izolatrler

Mod

T (s)

Mod ekilleri
118

V (kN)

147

123

73

57

W.A.

P1

P2

P3

P4

536

1,094

1,378

1,096

1,173

77

66

P5

E.A.

PROTA
836

Enine Ynde zolatr Kuvvet (kN) ve Deplasmanlar (mm)

480

Karlatrmal Sonular

PROTA

Sonu zeti
Hibrit sistem dk kuvvetlerin elde edilmesi amacyla
yeterli derecede uzun periyoda sahip bir yapsal sistem
olutururken izolatr deplasmanlarn da azaltmtr
Hibrit sistem u mesnetlerde rzgar kuvvetlerine kar
yeterli derecede diren salam (elastomer) ve daha
kk mesnetlerin kullanlmasna yolamtr
Hibrit sistem deprem kuvvetlerinin ayaklara daha homojen
bir ekilde dalmasn ve bu sebeble kprnn daha
ekonomik olarak tasarlanmasn salamtr

PROTA

Uygulama 2
Hibrit Sismik zolasyon
Sakarya Kprs
Bozuyk-Mekece Karayolu, Sakarya Nehri Geii

PROTA

Sakarya Kprs Genel Grn

Kpr tipi : Kompozit elik I kiri

Aklk says: 9

Toplam uzunluk: 385 m

Kiri says: 6

PROTA

Verev : 20o

Sakarya Kprs

PROTA

Depremsellik

Kprnn fay hattna mesafesi 300 m

PROTA

Yakn Saha Etkisi Altnda Tasarm

Yakn saha etkisine maruz kalan sismik izolasyonlu
kprlerde izolatr deplasmanlarnn olduka byk
olabilecei grlmtr (2.0 m kadar)
zolatr deplasmanlarn azaltrken, alt yapya iletilecek
kuvvetleri makul snrlar ierisinde tutabilen etkili ve
pratik bir zmle tasarm gerekletirilmelidir
lave Elastik Cihazlar Elastomer Mesnet (Dicleli, 2007)
deplasmanlar azaltmak ve alt yap kuvvetlerini makul
snrlar ierisinde tutmak amacyla kullanlacaktr

PROTA

lave Elastomer Etkisi

F
Isolator
SED
Combined
Fi

Fy
Qd

ku 1

kd
1

ke

Isolator Displacement (cm)

Uy

250
ke=0
ke=kd
ke=3kd.
ke=5kd.
ke=7kd.

200
150

Ui

Dicleli, 2007

Dicleli, 2007

100
r=6 km

Qd/W=0.05

50

Qd/W=0.05

0
6

6,3

6,6
6,9
Magnitude (Mw )

7,2

7,5

PROTA

lave Elastomer Yerleimi

Elastomer Mesnetler

elik I Kiriler

Kurun ekirdekli Mesnetler

ki adet izolatr Qd/W = 0.1 (Tm kpr iin)

ki adet izolatr + drt adet elastomer Td = 3 s
Mesnet aplar: 1.2 m, 1.4 m.

PROTA

Kullanlan zolatrler

PROTA

Yapsal Model

PROTA

Analiz Sonular
TASARIM MESNET TELENMELERNN BELRLENMES:
BOLU:
Boyuna telenme (m) Enine telenme (m)

Zaman (San)
Maksimum Boyuna telenme:
Maksimum Enine telenme:

10.15
11.37

0.41
0.39

-0.28
0.80

(B2+E2)0.5
0.50
0.89

GAZL:
Maksimum Boyuna telenme:
Maksimum Enine telenme:

Zaman (San)
7.585
10.605

Boyuna telenme (m) Enine telenme (m) (B2+E2)0.5

-0.50
0.17
0.53
-0.17
1.00
1.01

Zaman (San)
4.02
8.39

Boyuna telenme (m) Enine telenme (m) (B2+E2)0.5

-1.17
0.70
1.36
-0.17
-0.89
0.90

Zaman (San)
7
6.86

Boyuna telenme (m) Enine telenme (m) (B2+E2)0.5

-0.24
0.50
0.56
-0.16
0.60
0.63

LA SEPULVEDA:
Maksimum Boyuna telenme:
Maksimum Enine telenme:
KOBE:
Maksimum Boyuna telenme:
Maksimum Enine telenme:
CHI-CHI:
Boyuna telenme (m) Enine telenme (m)
-0.24
-0.09
0.04
-0.52

(B2+E2)0.5
0.26
0.52

Zaman (San)
4.295
6.87

Boyuna telenme (m) Enine telenme (m)

0.32
-0.50
0.07
0.80

(B2+E2)0.5
0.60
0.80

Zaman (San)
3.45
5.89

Boyuna telenme (m) Enine telenme (m)

-0.40
0.05
0.19
0.58

(B2+E2)0.5
0.40
0.61

Zaman (San)
Maksimum Boyuna telenme:
Maksimum Enine telenme:

30.48
32.64

SYLMAR:
Maksimum Boyuna telenme:
Maksimum Enine telenme:
JENSEN:
Maksimum Boyuna telenme:
Maksimum Enine telenme:

ORTALAMA DEERLER:
Boyuna telenme (m) Enine telenme (m)
0.47
0.74

(B2+E2)0.5 (m)
0.68

Qd/W = 0.05 ve Td = 4 s iin izolatr deplasman 1200 mm

PROTA

Qd/W = 0.1 ve Td = 3 s iin izolatr deplasman ortalama

700 mm seviyelerine ekildi

Sonu zeti
Her ayakta, ki adet kurun ekirdekli mesnet ve drt adet
elastomer mesnet kullanlarak daha ekonomik bir zm
elde edildi.
Hibrit zm ile , Qd/W = 0.1 ve Td = 3 s deerlerine sahip
bir izolasyon sistemi elde edilerek, deplasmanlar ok daha
dk seviyelere ekildi (1200 mmden 700 mmye)

PROTA

Uygulama 3
Performansa Dayal Tasarm
Bitlis ay Viyad (1. Ksm - tme-Srme)
Ayrm-Bitlis- 9.Blge Hududu Devlet Yolu II. Ksm

PROTA

Konum

PROTA

AYRIM-BTLS- 9.BLGE HUDUDU DEVLET YOLU II.KISIM

Bitlis ay Viyad

Kpr tipi : Ard germeli kutu kesit

Aklk says: 17

Aklklar: 39.75 , 15x48, 41.5 m

Toplam uzunluk: 801 m

kiri derinlii: 3 m

na teknii: tme-srme

Genilik: 19.6 m

Ayak ykseklii: 14 - 37 m

PROTA

Detaylar
1. Ksm itme-srme L= 801 m
%-6.650

S
T L
B

%-1.400

%-1.400
%-1.400

%-1.400

%-1.400
%-1.400

PROTA

Depremsellik
Kars

Amasya
Tokat

orum

www.e-harita.com.tr

Gmhane

Krkkale

Ar

Sivas

Tunceli

Krehir

Elaz

Nevehir
Kayseri

Bitlis

Malatya

Aksaray
Diyarbakr
Batman

Siirt

Hakkari

Nide
rnak

Mardin

Konya
anlurfa

www.sayisalgrafik.com.tr

Blgede meydana gelmi deprem byklkleri 4 <M<7.4

Fay hattna uzaklk 20 km.

naat sresi iin 72 yllk deprem (Hasar yok)

475 yllk deprem (Hasar yok)
2475 yllk deprem (Kontroll hasar)

PROTA

Tasarm Spektrumuyla Uyumlu Deprem Kaytlar

PROTA

Sismik zolasyon Sistemi

Kprnn souk ve zor eriilebilir bir blgede olmas
nedeniyle s ve evre koullarndan az etkilenen, bakm
gerektirmeyen bir sistem seildi: Pot mesnet ve
merkezleme etkisine sahip histeretik damper
Damperlerin st yap balantsnda uzunluklar farkl oval
delikler brakmak suretiyle deprem iddetinin artmasyla
birlikte damperlerin srayla devreye girmesi saland
Oval delikler merkezden uzak olan ayaklarda sl
genlemelerin damperler zorlanmadan olumasn da
salad

PROTA

Sismik zolasyon Sistemi

Boluk (cm)

16

14

10

10

14

16

PROTA

Performans Hedefleri
475 yl tekrar periyotlu depremde kpr merkezine yakn
(boluklar 0 ve 6 cm olan) sadece belirli sayda damper
devreye girecek, ancak yapda hasar olmayacak.
Depremden sonra sadece bir ka damperin enerji
snmleme elemanlar deitirilecek.
2475 yl tekrar periyotlu depremde kpr merkezine yakn
(boluklar 0 ve 6 cm olan) damperlerle birlikte,
merkezden uzak damperler de sarsnt iddeti arttka
birer birer devreye girerek enerji snmleyecek ve
yksek elastik tesi rijitlie sahip damperin ilettii kuvvet
belirli bir seviyeye geldikten sonra alt yap eleman akarak
tamir edilebilir hasar meydena gelecek.

PROTA

Yapsal Model

PROTA

Analiz Sonular

Boluk (cm)

16

14

10

10

14

16

Damper Deplasman (m) Zaman (s) Grafikleri

Uzun Yn- KOCAEL-YD7-2475
0.4
Uzun Yn- KOCAEL-YD7-475

DAMP9

0.3

DAMP8
0.2

0.3
DAMP9

DAMP13

0.2

0.1

DAMP4

0.1

DAMP5

-0.1

10

15

20

25

30

-0.2

DAMP13
DAMP4
DAMP5

0
0

DAMP12
DAMP6

DAMP8

-0.1

DAMP11

-0.2

-0.3

DAMP7

-0.3

-0.4

DAMP10

10

15

20

25

30

DAMP12
DAMP6
DAMP11
DAMP7
DAMP10

PROTA

Analiz Sonular

Boluk (cm)

16

14

10

10

14

16

Damper Deplasman (m) Zaman (s) Grafikleri

Uzun Yn- LOMA-2475

0.15
Uzun Yn- LOMA-475
0.1

0.1

0.08

DAMP9

0.05

0.06
DAMP9

0.04

0.02
0

0
0

10

20

30

40

-0.02

50

-0.04

-0.05

-0.1
-0.15

10

20

30

40

50
DAMP6

-0.06

DAMP6

-0.08

PROTA

Boluk (cm)

16

14

10

10

14

16

Damper Kuvvet (kN) Deplasman (m) Grafikleri

PROTA

Sonu zeti
Yapnn enerji snmlemesi artan deprem riskine gre
ayarland. Bylelikle kk depremlerde (olma olasl
daha yksek olan depremler) damperlerde ve yapdaki
hasar minimize edilirken, byk depremlerde (olma
olasl dk olan depremler) damperler ve yapdaki
hasar deprem bydke kademeli olarak arttrld

Tasarmda kullanlan adaptif (kendini ayarlayabilen) zm

sayesinde risk ve hasar dengelenerek ekonomik bir yap
tasarm elde edildi

PROTA

Seyrantepe Stadyumu

Uygulama 4
Performansa Dayal Tasarm
Seyrantepe Stadyumu

PROTA

Seyrantepe Stadyumu

Plan lleri: 255x215 m

at tipi: elik kafes

at arl: 5000 ton

Yerden ykseklik: 57 m

at akl: 215 m

Seyirci kapasitesi: 55,000

PROTA

elik Kafes at

PROTA

atnn ana tayc sistemi , 215 m uzunluunda iki ana kafes kiriten olumaktadr

Deprem Tasarm
elik atnn sl etkiler altnda serbeste genlemesini
salamak ve altyapya iletilen deprem yklerini azaltarak
kontrol etmek amacyla atda sismik izolasyon
kullanlmasna karar verildi

lk etapta sismik izolasyon sistemi R=3m konkav yzey

yarap ve 0.08 srtnme katsaysna sahip sekiz adet
srtnmeli sarka mesnetlerden olumaktayd (Her bir
kafes kitiin ucunda iki adet izolatr olmak zere)
Tasarm sonucunda izolatr deplasmanlar 2475 yl tekrar
periyotlu deprem iin 300 mm olarak hesaplanmt

PROTA

Deprem Tasarm Prototip Testler

Ancak izolatrlerin prototip test sonularnda tasarmda
ngrlen 0.08 deerinden ok daha kk ortalama
srtnme deerleri elde edildi (ort. Srtnme= 0.05)
(F/W)

Deplasman (in)

Prototip test sonularndan bir rnek

PROTA

Deprem Tasarm Elastik Boluklu Cihaz

Dk srtnme katsaysndan dolay deplasmanlar
snrlamak amacyla elastik-boluklu cihazlar (EBC)
kullanld (Dicleli, 2008)

Elastomer
Elastomer
EBC
EBC

PROTA

Tipik zolatr ve EBC Davran

F

Fi
Fy
Qd

Isolator
EGD
Combined

ku 1

1
Uy
1

ke
Gap

kd
1

ke
Ui

Gap

PROTA

Analiz sonular
0.05 srtnme katsays iin 475 yl tekrar periyotlu
deprem iin izolatr deplasman 200 mm olarak
hesapland

EBCn boluk seviyesi 200 mm olarak ayarlanmak

suretiyle 475 yllk tekrarlama periyotlu depremde at
normal izolatrl bir yap olarak davranacak ve EBC
devreye girmeyecektir
Daha byk depremlerde ise EBC devreye girerek
izolatr deplasmanlar 300 mm altnda kalacak ekilde
snrlanacaktr

PROTA

Uygulama

PROTA

Uygulama

PROTA

Genel Sonular
Onlarca farkl sismik izolasyon ve sismik damperler yap
mhendislerinin kullanmna sunulmu vaziyette
piyasada mevcuttur
Mevcut teknolojileri etkili bir ekilde kullanmak suretiyle
deprem hasarn asgariye indiren, ekonomik zmler
elde etmek mmkndr

Yeni teknolojileri takip etmek ve etkili bir ekilde

uygulamak suretiyle insanla hizmet etmek ve lke
refahna katkda bulunmak hepimizin grevi olmaldr

PROTA

Teekkrler

PROTA