4.

ÖĞRENME BİRİMİ Bilgisayarlı Tesisat Projeleri

4.1. BİNA KUVVETLİ AKIM ELEKTRİK İÇ TESİSAT PROJELERİ

Bina inşaatı tamamlandıktan sonra yapılması gereken ilk şey, binaya elektrik tesisatlarının çekilmesidir. Binaya elektrik
tesisatı çekilirken binanın yapısına, bölge şartlarına ve kullanım durumuna göre farklılıklar ortaya çıkabilir. Bu nedenle
bina tesisatları döşenmeden önce bölgenin koşulları ve kullanıcı talepleri dikkate alınarak tesisatların çizilmesi önem
taşır.

4.1.1. Bina Elektriği İç Tesisatları

Görsel 4.1’de bina elektrik iç tesisatı devresinin kısımları verilmiştir.

Görsel 4.1: Bina elektrik iç tesisatı devresi

4.1.1.1. Ana Kolon Hattı

A.O.S
16 A

A.O.S A.O.S
3 X 32 A K.A.R. 16 A

Görsel 4.2: Kuvvetli akım tesisatı devresinin kısımları

174
Bilgisayarlı Tesisat Projeleri 4. ÖĞRENME BİRİMİ

İşletmeye ait besleme noktasından (ana buattan) tüketicinin ilk dağıtım noktasına (ana tablo, sayaç) kadar olan
besleme hattına ana kolon hattı denir (Görsel 4.1). Bu hat, binaya enerji girişini sağlar (ana pano). Görsel 4.2’de bir
kuvvetli akım tesisatındaki ana kolon hattının bölümleri verilmiştir.

Ana kolon hattının belli başlı özellikleri şunlardır:

• Gerilim, binaya 3 ~ 380 V şeklinde toprak hattı ile birlikte gelir.

• 3 ~ gerilim, bina içi yapıya ve dairelere dengeli şekilde dağıtılır.
• Binaya daire sayısı kadar sayaç bağlanır.
• Binaya gelecek enerjinin yer altından mı yoksa havadan mı yapılacağı belirlenir.
• Bu hatlarda kullanılacak kesit bakır ise en az 6 mm2, alüminyum ise en az 10 mm2 olur.
• Gerekli görülürse binada kompanzasyon bağlantısı yapılır.

4.1.1.2. Kolon Hattı

Tüketiciye ait ilk dağıtım noktasından (ana tablo, sayaç) öteki dağıtım noktalarına (tablolar) kadar oluşan hatlara kolon
hattı denir. Bu hat, ana panodan diğer panolara enerji dağıtımının yapıldığı kısımdır (Görsel 4.2).

Kolon hattının belli başlı özellikleri şunlardır:

• Kolon hatlarda kullanılacak bakır iletkenlerin kesiti en az 4 mm2 olur.

• Kolon hattı, kısa devre kesme kapasitesi en az 10 kA olan devre kesiciler ile korunur.
• 3 fazlı gerilim, dairelere dengeli olarak dağıtılır. Fazlardan birinin fazla dağıtılması durumunda o faza ciddi oranda
yüklenileceğinden fazlar arası dengesizlik meydana gelir.
• Zil, kapı otomatiği, merdiven aydınlatması ve ortam kullanım alanlarının beslemeleri ise ana panodan dağıtılır.
• İkincil (tali) dağıtım tablolarında kullanılacak anahtarlar, tercihen pako şalter olmalıdır.
• Kolon hatlarda ek yapılmamalı ve dirsekler kullanılmamalıdır.

4.1.1.3. Linye Hattı

Dağıtım tablosundan son aydınlatma armatürünün ya da prizin bağlandığı kutuya (buat) kadar olan hatta linye hattı
denir. Aydınlatma elemanlarından (lamba, anahtar) oluşan linyeye aydınlatma linyesi, priz elemanlarından oluşan
linyeye priz linyesi denir (Görsel 4.2).

Linye hattının belli başlı özellikleri şunlardır:

• Aydınlatma linyelerinde en az 6 A linye sigortası kullanılır.

• Priz linyelerinde en az 16 A linye sigortası kullanılır.
• Aydınlatma ve priz linyelerinde en az 2,5 mm2 bakır iletken kullanılır.
• Bir aydınlatma linyesindeki sorti sayısı, linyenin gücüne ve linyede oluşabilecek gerilim düşümüne bağlı olarak
belirlenir.
• Bir konutta en az 2 adet aydınlatma linyesi bulunur.
• Farklı linye hattı ile kolon hattı iletkenleri aynı borulardan geçirilmez.
• Üç fazlı gerilim besleme durumunda ilk fazlara ayrılma noktasına kadar üç faz iletkenleri aynı boru içinden geçir-
ilebilir.
• Priz linyesi ile aydınlatma linyesi ayrı döşenir.
• Konutlarda 20 m2 den büyük salon ve mutfaklara en az 2 priz linyesi, odalara ve banyolara en az 1 priz linyesi
konulur.
• Çamaşır makinesi (2,5 kW), bulaşık makinesi (2,5 kW), fırın (2 kW), ocak (2 kW), klima (3 kW), buzdolabı (1 kW),
aspiratör-vantilatör (1 kW) gibi cihazların her birine özgü priz linyeleri konulmalıdır.
• Bir priz linyesinde en fazla 7 adet priz (7x300 W) bulunabilir.
• Bir aydınlatma linyesine en fazla 9 adet aydınlatma elemanı bağlanabilir.

175
4. ÖĞRENME BİRİMİ Bilgisayarlı Tesisat Projeleri

• Aydınlatma ve priz linyelerine bağlanacak güç 1 fazlı devrede en fazla 2 kVA, 3 fazlı devrede en fazla 6 kVA ol-
malıdır.
• Her linye hattına birer tane anahtarlı otomatik sigorta takılmalıdır. Aydınlatma linyelerinde B tipi otomatik si-
gorta, priz linyelerinde C tipi otomatik sigorta kullanılmalıdır. Ayrıca binaların elektrik yükleme cetvelinde hangi
linyenin hangi fazdan beslendiği ve kaç A’lik sigorta kullanılması gerektiği belirtilmelidir.

NOT

B tipi sigorta, nominal akımın 3~5 katında devreyi gecikmesiz olarak açar. Bu sigortalar ev aydınlatmasında,
priz ve kumanda devrelerinde tercih edilir.
C tipi sigorta, nominal akımın 5~10 katında devreyi gecikmesiz olarak açar. Bu sigortalar ise endüktif yüklerin
kullanıldığı (trafo, floresan lamba, motor vb.) devrelerde kullanılır.

4.1.1.4. Sorti Hattı

Linye hattı ile aydınlatma armatürü veya priz arasındaki bağlantı hattına sorti hattı denir. Bunlar, buattan alıcıya kadar
olan hatlardır. Armatür veya anahtar bulunan sortilere aydınlatma sortisi, priz bulunan sortilere ise priz sortisi denir
(Görsel 4.2).

Sorti hattının belli başlı özellikleri şunlardır:

• Aydınlatma sortisinde en az 1,5 mm2 lik bakır iletken kullanılır.

• Priz sortisinde en az 2,5 mm2 lik bakır iletken kullanılır.
• Anahtarlar uygun güçte seçilmeli ve anma (ana) akım değeri en az 10 A olmalıdır.
• Bir priz sortisi, bir fazlı priz için 300 W; üç fazlı priz için 600 W güçte olmalıdır.
• Bir aydınlatma linyesinde kullanılacak aydınlatma sortisinin sayısı en fazla 9 olmalıdır.
• Bir priz linyesinde kullanılacak priz sortisinin sayısı en fazla 7 olmalıdır.

NOT
Aydınlatma hesabı yapılamayan bölgelerde aydınlatma gücü en az 12 W/m2 olmalıdır.

4.1.2. Topraklama Tesisatı

Gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının uygun iletkenlerle toprak kitlesi içine yerleştirilmiş bir iletken cisme
(elektrot) bağlanmasına topraklama denir. Topraklamanın amacı, elektrikli alıcıları kullananların can güvenliğini sağla-
mak ve cihazların zarar görmesini önlemektir. Toprağa gömülü ve toprakla iletken bir bağlantısı olan veya beton içine
gömülü, geniş yüzeyli bağlantısı olan iletken parçalarına topraklama elektrodu (topraklayıcı) denir. Topraklama elek-
trotları, toprak ile sürekli temasta olduğu için korozyona (kimyasal ve biyolojik etkiler, oksitlenme, elektrolit, korozyon
oluşumu ve elektroliz vb.) karşı dayanıklı malzemeden olmalıdır.

NOT

Topraklama iletkenlerinin en küçük kesitleri; “Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği” ne göre bakır 16
mm², alüminyum 35 mm², çelik 50 mm² olmalıdır.

176
Bilgisayarlı Tesisat Projeleri 4. ÖĞRENME BİRİMİ

4.1.2.1. Temelin Alanı (A)

Temelin en ve boy ölçüleri, mimari plan üzerinden ölçeğe uygun olarak alınır. Burada dikkat edilmesi gereken temel
husus, ölçeğe göre uzunluğun doğru hesaplanmasıdır. Mimari plandaki uzunluk birimleri “metre” cinsindendir. Temel
alanı ise temelin eni ile boyunun çarpımıyla bulunur, temel alanının birimi metrekaredir (m2).

Aa. b(m 2 )
4.1.2.2. Temelin Eş Değer (Şerit) Çapı (D)
Topraklama ağının kapladığı alan, eş değer (şerit) daire çapı şeklinde bulunur. Temelin eş değer çapının birimi
metredir (m).
A
D2. (m)


4.1.2.3. Topraklama Özgül Direnci (β, ρ)

Toprak öz direnci; toprağın cinsine, tane yapısına, yoğunluğuna ve neme bağlı olarak değişir. Toprağın birkaç met-
re derinliğinde nem oranının değişimi ve farklı toprak tabakalarının olması neticesinde toprak öz direncinde geçici
değişimler oluşturur. Tablo 4.1’de farklı toprak türlerinin toprak öz direnç değerleri görülmektedir.

Tablo 4.1: Toprak Türlerine Göre Toprak Öz Direnç Değerleri

Toprak Cinsi Toprak Öz Direnci Toprak Cinsi Toprak Öz Direnci
Bataklık 5-40 Ω.m Dağılmış taş ≤ 1000 Ω.m
Çamur, kil, humus 20-200 Ω.m Kum taşı 2000-3000 Ω.m
Nemli-kuru kum 200-2500 Ω.m Granit ≥ 50.000 Ω.m
Çakıl 2000-3000 Ω.m Buzul taş ≥ 30.000 Ω.m
Bakır 0,018x10-6 .m Demir 0,1x10-6 .m
Alüminyum 0,029x10-6 .m Kaya ≥ 10.000 Ω.m

Yere akacak akım, toprağın direnci ile karşılaşacaktır. Topraklayıcıların direncini hesaplamak ya da ölçmek için toprağın
özgül direncinin bilinmesi gerekir.

Formüldeki verilerin ifade ettiği değerler şunlardır:

A. R ρ
 (.m) : Kenarı 1 m olan toprağın özgül direnci (Ω.m)
 R
: Toprağın direnci (Ω)
A
: Toprağın yüzey alanı (m2)
ℓ : Toprak uzunluğu (m)

NOT
Ölçüm yapılmadan inşaat sahaları için ρ=100~200 Ω.m olarak alınabilir.

4.1.2.4. Şerit Uzunluğu (L)

Yuvarlak iletkenden ya da örgülü iletkenden yapılan ve fazla derine gömülmeyen topraklayıcılara şerit topraklayıcı
denir. Bunlar; yıldız, halka (ring), gözlü topraklayıcı veya bunların bazılarının bir arada kullanıldığı biçimde düzenle-
nebilir. Zemin şartları uygunsa şerit topraklayıcılar 0,5-1 metre derinliğe kadar gömülmelidir. Bu topraklayıcıları yer-
leştirirken yayılma direncinin bilinmesi gerekir. Şerit uzunluğunu bulmak için yayılma direnci hesaplanarak çizelgeden
tayin edilebilir.

177
4. ÖĞRENME BİRİMİ Bilgisayarlı Tesisat Projeleri

4.1.2.5. Şerit Gömülme Derinliği (H)

Topraklama işleminde kullanılan elektrotların toprağa gömülme derinlikleri; iklime, toprağın yapısına ve donma
derinliğine bağlıdır. Dikey ve derin topraklayıcılar toprak içine çakılır. Toprağın yüzey kısmı iklim değişimi ve nemlilik
oranlarında değişiklik gösterdiğinden toprak özgül direnci değişim gösterir. Topraklayıcılar, bu değişimi asgariye in-
dirgemek için en az 1 metre derine gömülür.

4.1.2.6. Çubuk Boyu (ℓ)

Boru ya da profil çelikten yapılan ve toprağa çakılarak kullanılan topraklayıcılara çubuk (derin) topraklayıcı denir. Bu
topraklayıcılar toprağa olabildiğince dik çakılmalıdır. İstenen değerde yayılma direncinin sağlanabilmesi için -birden
çok çubuk kullanılacaksa- paralel bağlı çubuk topraklayıcılar arasındaki uzaklık, bir topraklayıcının etkili boyunun en
az iki katı olmalıdır (Görsel 4.3).

Görsel 4.3: Çubuk topraklayıcılar ve bunların toprağa çakılma mesafeleri

4.1.2.7. Temelin Enine ve Boyuna Paralel İletken Sayıları

Temeli topraklanacak binanın topraklama direnç değeri, müsaade edilen direnç değerinden büyük çıkabilir. Bu du-
rumda direnç değerini düşürmek için -temel şerit topraklama ile topraklanmışsa- buna paralel bir ya da birden fazla
şerit çekilir. Bu sayı, topraklama direnci normal sınırlara düşünceye kadar artırılır. Böylece temel enine kullanılacak
paralel kol sayısı bulunur. Enine paralel kol sayısı ile paralel boyuna paralel kol sayısı da bulunur. Böylece iletkenin top-
lam uzunluğu da belirlenir. Burada oluşan gözlü ağların ölçüsü 20 m x 20 m’den küçük olmalıdır. Burada kullanılacak
topraklama sistemi (yıldız, şerit vb.) önem taşır.

4.1.2.8. Yatay Topraklama Eş Değer Direnci (Ry)

Yatay topraklama eş değer direncini bulmak için şu formül kullanılır:

Formüldeki verilerin ifade ettiği değerler şunlardır:

  Ry : Yatay topraklama eş değer direnci (Ω)
R y     
2. D L ρ : Kenarı 1 m olan toprağın özgül direnci (Ω.m)
D : Şerit çapı (m)
L : Şerit uzunluğu (m)

4.1.2.9. Dikey Topraklama Eş Değer Direnci (Rç)

Dikey topraklama eş değer direnci, topraklama çubuğunun direnç değeridir. Bu direnç değeri; çubuğun çapına, sayısı-
na ve boyuna göre değişkenlik gösterir. Direnç değerini uygun değerlere çekmek için derin topraklayıcı ile birlikte
halka, yıldız, şerit, küre, levha ve ağ topraklayıcılar kullanılır.
Formüldeki verilerin ifade ettiği değerler şunlardır:
Rç : Dikey topraklama eş değer direnci (Ω)
RE 4. RE : Toplam topraklama eş değer direnci (Ω)
Rç . ln
2. .L d n .l L : Şerit uzunluğu (m)
ℓ : Çubuk uzunluğu (m)
n : Çubuk sayısı (adet)
d : Çubuğun çapı (m)
ρ : Kenarı 1 m olan küpün özgül direnci (Ω.m)

178
Bilgisayarlı Tesisat Projeleri 4. ÖĞRENME BİRİMİ

4.1.2.10. Toplam Topraklama Eş Değer Direnci (RE)

Toplam topraklama eş değer direncini bulmak için şu formül kullanılır:

Formüldeki verilerin ifade ettiği değerler şunlardır:

Ry . Rç Ut
RE Ut : Temas gerilimi (50 V)
Ry Rç In
In : Kaçak akım anahtar açma akımı (30 mA)

Örnek
Görsel 4.4’te verilen atölyenin temel topraklama hesabını yapınız.

Görsel 4.4: Örnek atölyenin mimari planı

Bir gözün ağı 20 m x 20 m’den küçük olması istenmektedir. Temel eni 15 m < 20 m olduğundan tek gözlü (iki kollu),
temel boyda ise 30 m > 20 m olduğundan iki gözlü olarak (üç kollu) ele alınır. Buna göre temel eni 15 x 3= 45 m ve
temel boyu 30 x 2 = 60 m olarak hesaplanır (Görsel 4.5).

Önce aklınızı, sonra makinenizi kullanınız. İş disiplini ve ciddiyeti ile çalışınız.

179
4. ÖĞRENME BİRİMİ Bilgisayarlı Tesisat Projeleri

Görsel 4.5: Projede en ve boy olarak topraklama iletken yerleştirilmesi

Toplam iletken miktarı ise (Görsel 4.5) → L3030151515105m

Temelin alanı → Aa. b15. 30m 2 dir.

Şerit eş değer çapı →

A 450
D2. 2. 23, 94m
 3,14

200.m (taş zemin)

  200 200
Yatay topraklama eş değer direnci → R y     6, 08
2. D L 2. 23, 94 105

Kullanılacak çubuklar 15 adet x 1,5 m galvanizli topraklama elektrodudur. Buna göre dikey topraklama eş değer
direnci,
200
Rç 8, 88
n .l 1, 5 . 1, 5

Ry . Rç 6, 08 . 8, 88
Toplam topraklama eş değer direnci → RE 3, 6
Ry Rç 6, 08 8, 88

Sistemin uygun olup olmadığı kontrol edilir. Topraklama sisteminde UL= 50 V olacağından kaçak akım rölesi 300 mA’de
çalışır. Buna göre,

Ut 50
R E  3, 6 3, 6166, 7
Ia 3.103
Yapılan hesaplamalar sonucunda temel topraklamasının uygun şekilde olduğu görülür.

180
Bilgisayarlı Tesisat Projeleri 4. ÖĞRENME BİRİMİ

4.1.2.11. Topraklama Tesisatlarında Dikkat Edilecek Hususlar

Topraklama tesisatlarında dikkat edilmesi gereken belli başlı hususlar şunlardır:

• Temel topraklayıcı, kapalı bir ring şeklinde yapılmalı ve binanın dış duvarlarının temellerine veya temel platfor-
mu içine yerleştirilmelidir. Çevresi büyük olan binalarda temel topraklayıcı tarafından çevrelenen alan, enine
bağlantılarla 20 m x 20 m’lik gözlere bölünmelidir.

• Temel topraklayıcı, her tarafı betonla kaplanacak şekilde düzenlenmelidir. Çelik şerit topraklayıcı kullanıldığında
bu şerit dik olarak yerleştirilmelidir.

• Temel topraklayıcı, dilatasyon derzlerinin olduğu yerlerde kesilmelidir. Son noktalar temelin dışına çıkarılmalı ve
yeterince esnek bağlantı yapılmalıdır. Bağlantı yerleri her zaman kontrol edilebilir olmalıdır.

• Temel topraklaması için en küçük kesiti 30 mm x 3,5 mm olan çelik şerit veya en küçük çapı 10 mm olan yuvarlak
çelik kullanılmalıdır.

• Bağlantı filizleri çinko kaplı çelikten yapılmış olmalıdır.

• Çelik hasırlı olmayan (kuvvetlendirilmemiş) temel içine yerleştirme için temel topraklayıcı, temel betonu
döküldükten sonra her yönde en az 5 cm beton içinde kalacak şekilde yerleştirilmelidir. Topraklayıcının beton
içindeki yerini sabitlemek için uygun mesafe tutucular kullanılmalıdır.

• Çelik hasırlı (kuvvetlendirilmiş) temel ve su yalıtım malzemesi içinde yerleştirme için temel topraklayıcı, en alt
sıradaki çelik hasır üzerine yerleştirilmeli ve yerini sabitlemek için yaklaşık 2 m’lik aralıklarla çelik hasırla bağlan-
malıdır.

• Ana potansiyel dengeleme yapmak amacıyla potansiyel dengeleme barasına bağlanacak bağlantı filizi veya
bağlantı parçası bina bağlantı kutusunun yakınına yerleştirilmelidir.

• Bağlantı filizleri, bina içine girdikleri yerden itibaren en az 1,5 m’lik bir uzunluğa sahip olmalıdır. Bu filizler, gi-
riş noktalarında korozyona karşı ek olarak korunmalıdır. Bağlantı filizleri, inşaat sırasında göze çarpacak şekilde
işaretlenmelidir.

• Temel topraklayıcı yıldırıma karşı koruma topraklayıcısı olarak kullanılacaksa özel bağlantı filizleri veya parçaları,
yıldırımlık (paratoner) iletkenlerinin bağlantısı için dışarı doğru çıkarılmalıdır.

• Asansör rayları gibi metal malzemeden yapılmış konstrüksiyon kısımları doğrudan temel topraklayıcı ile bağla-
nacaksa gerekli yerlerde ek bağlantı filizleri veya parçaları yerleştirilmelidir.

• Düşey veya derin topraklayıcılar, toprağa çakılır. Topraklayıcılar arasında çubuk boyundan daha az mesafe bırakıl-
mamalıdır. Çakma sırasında çubuklara zarar vermeyen uygun araçlar kullanılmalıdır.

• Topraklama iletkenini topraklayıcıya, ana topraklama bağlantı ucuna ve herhangi bir metalik kısma bağlamak
için uygun bağlantı parçaları kullanılmalıdır. Cıvata bağlantısı yalnız bir cıvata ile yapılırsa en az M10 cıvata kul-
lanılmalıdır.

• Örgülü iletkenlerde (ezmeli, sıkıştırmalı ya da vidalı bağlantılar gibi) kovanlı (manşonlu) bağlantılar da kul-
lanılabilir.

• Örgülü bakır iletkenlerin kurşun kılıfları bağlantı noktalarında soyulmalı, bağlantı noktaları korozyona karşı
(örneğin bitüm gibi maddeler ile) korunmalıdır. Özel aletler kullanılmadan eklerin sökülmesi mümkün ol-
mamalıdır.

181
4. ÖĞRENME BİRİMİ Bilgisayarlı Tesisat Projeleri

SIRA SİZDE

Görsel 4.6’da verilen mimari plan üzerinde sırasıyla aşağıdaki işlemleri gerçekleştiriniz.

• Cetvel kullanarak oda ölçülerini belirleyiniz.

• Ortamdan geçecek toprak hatlarını uygun şekilde çiziniz.
• Hesap makinesini kullanarak topraklama hesabını yapınız.
• Sonuçları değerlendiriniz.

Görsel 4.6: Mimari plan örneği

182
Bilgisayarlı Tesisat Projeleri 4. ÖĞRENME BİRİMİ

4.2. ZAYIF AKIM TESİSAT PROJELERİ

Düşük gerilim altında çalışan zil, diyafon, TV, uydu, telefon, güvenlik, alarm, acil uyarı ve ikaz sistemlerini çalıştırmak
için bina içine veya bina dışına döşenen elektrik tesisatlarına zayıf akım tesisatları denir. Kullanılacak sistemin özel-
liklerine göre özel tesisat kabloları kullanılır. Zayıf akım tesisatları normal durumlarda, insanlar ve eşyalar için tehlikeli
olmayan tesisatlardır.

4.2.1. Zil Tesisatları

Binalarda zil ve kapı otomatiği gibi düşük güçlü alıcıları çalıştırmak amacıyla kurulan elektrik tesisatına zil tesisatı denir.
Bu tesisatlarda 0,5 veya 0,75 mm kesitindeki H05 (H05V-U, H05V-K, H05V2-U, H05V2-K, H05V3, H05V3-K, H05Z1-U,
H05Z1-K, H05Z-K) grubu tek damarlı kablolar kullanılır. Bu iletkenlere genellikle zil teli denir. Zil tesisatlarında Elekt-
rik İç Tesisleri Yönetmeliği Madde 58/a.5.IV, Madde 58/a.8.I.II hükümleri ile T.C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği
Bakanlığı Yapı İşleri İnşaat, Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesine Dair Tebliğ IV. kısım bölüm 1/3.3
dikkate alınmalıdır. Bu tesisatlar genellikle sigorta, zil trafosu, zil, buton, kapı otomatiği ve kablolardan oluşur.

4.2.2. Diyafon Tesisatları

Binalarda veya iş yerlerinde sesli görüşmek veya kapı otomatiğini çalıştırmak amacıyla kurulan elektrik tesisatına di-
yafon tesisatı denir. Bu tesisatlarda DT8 (8x0,22 mm) veya DT9 (9x0,22 mm) kablolar kullanılır. Diyafon tesisatların-
da Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri İnşaat, Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartname-
sine Dair Tebliğ IV. kısım bölüm 1/3.29 dikkate alınmalıdır. Diyafon sistemi; diyafon santrali, şubeler, kapı otomatiği,
kapı otomatiği trafosu ve kablolardan oluşur (Görsel 4.7).

Görsel 4.7: Diyafon tesisatı kolon şeması

4.2.3. Sesli ve Görüntülü Haberleşme Tesisatları

Binalarda sesli, görüntülü görüşmek veya kapı otomatiğini çalıştırmak amacıyla kurulan elektrik tesisatına sesli ve
görüntülü haberleşme tesisatı denir. Bu tesisatlarda DT8 (8x0,22 mm) veya DT9 (9x0,22 mm) kablolar kullanılır. Sesli
ve görüntülü haberleşme tesisatlarında Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri İnşaat, Makine ve
Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesine Dair Tebliğ IV. kısım bölüm1/3.29 dikkate alınmalıdır. Sesli ve görüntülü
haberleşme sistemi; santral, şubeler, dış kapı ünitesi, kapı otomatiği, kapı otomatiği trafosu ve kablolardan oluşur
(Görsel 4.8).

Görsel 4.8: Sesli ve görüntülü haberleşme tesisatı kolon şeması

183
4. ÖĞRENME BİRİMİ Bilgisayarlı Tesisat Projeleri

4.2.4. TV ve Uydu Anten Tesisatları

Binalarda anten, uydu alıcısı veya kablolu TV kutusundan alınan görüntü sinyallerini dairelere dağıtmak amacıyla
kurulan elektrik tesisatına TV ve uydu anten tesisatı denir. Bu tesisatlarda RG-6, RG-8, RG-58 veya RG-59 koaksiyel
kablolar kullanılır. TV ve uydu tesisatlarında Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri İnşaat, Makine ve
Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesine Dair Tebliğ IV. kısım bölüm 1/3.28 dikkate alınmalıdır. TV ve uydu tesisatı;
anten, uydu santrali, daire dağıtıcıları [switch (sviç)], kablo jakları ve kablolardan oluşur (Görsel 4.9).

Görsel 4.9: TV ve uydu tesisatı kolon şeması

4.2.5. Kapalı Devre TV (CCTV) Tesisatları

Bina içi veya dışı kamera ve ses sinyallerini güvenlik noktasına ulaştırmak amacıyla kurulan elektrik tesisatına kapalı
devre TV (CCTV) tesisatı denir. Bu tesisatlarda 2 + 1 CCTV (1 koaksiyel ve 2 x 0,22 mm kablo), CCTV 4 + 1 (1 koaksiyel
ve 4 x 0,22 mm kablo), RG-6, RG-8, RG-58 veya RG-59 koaksiyel kablolar kullanılır. CCTV tesisatlarında Çevre Şehircilik
ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri İnşaat, Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesine Dair Tebliğ IV.
kısım bölüm1/3.36 dikkate alınmalıdır. CCTV tesisatı; kamera, kamera kayıt cihazı, DC besleme, besleme jakı, BNC
konektör ve kablolardan oluşur (Görsel 4.10).

Görsel 4.10: CCTV tesisatı kolon şeması

4.2.6. Telefon ve Data Tesisatları

Aboneler arası görüşmeleri veya data alışverişini sağlamak amacıyla kurulan elektrik tesisatına telefon ve data tesi-
satı denir. Bu tesisatlarda optik, PDV-K, PDV-H, KPD-PAP, KPDF-AP, KPD AP-A, KPDF AP-A kablolar kullanılır. Abone için
kullanılan kablo çiftine per denir. Telefon tesisatlarında Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri İnşaat,
Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesine Dair Tebliğ IV. kısım bölüm 1/3.5 dikkate alınır. Telefon ve data
tesisatı; BTK (bina terminal kutusu), KTK (kat terminal kutusu), telefon priz ve kablolardan oluşur (Görsel 4.11).

184
Bilgisayarlı Tesisat Projeleri 4. ÖĞRENME BİRİMİ

Görsel 4.11: Telefon ve data tesisatı kolon şeması

4.2.7. Güvenlik Tesisatları

Binadan girişleri ve binadan çıkışları güvenli hâle getirmek amacıyla kurulan elektrik tesisatına güvenlik tesisatı denir. Bu
tesisatlarda DT-8, LIYY, LIYY-TP, LIYCY, LINCH kabloları kullanılır. Güvenlik sistemi; güvenlik paneli, keypad, manyetik anahtar,
PIR dedektörü, cam kırılma dedektörü, dâhilî siren, haricî siren, telefon santrali ve kablolardan oluşur (Görsel 4.12).

Görsel 4.12: Güvenlik sistemi tesisatı kolon şeması

4.2.8. Yangın İhbar (Alarm) Tesisatları

Binalarda yangın, gaz kaçağı veya patlama anında alarmı çalıştırmak ve acil uyarı ve aydınlatma sistemlerini devreye
almak amacıyla kurulan elektrik tesisatına yangın ihbar (alarm) tesisatı denir. Aleve dayanıklı N2XH FE 180, NHXH FE
180/E90, N2XCH FE 180, CAT-6 UTP LS2H FE180, YMvK vb. özel kablolar kullanılır. Yangın ihbar tesisatlarında Çevre
Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yapı İşleri İnşaat, Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesine Dair
Tebliğ IV kısım bölüm1/3.9 dikkate alınmalıdır. Yangın ihbar sistemi, kontrol paneli, çeşitli özelliklerdeki duman dedek-
törleri, ısı dedektörü, gaz dedektörleri, yangın ihbar butonu, yangın ihbar santrali, siren, telefon modülü, şarjlı lamba
ve kablolardan oluşur (Görsel 4.13).

Görsel 4.13: Yangın ihbar sistemi tesisatı kolon şeması

185
4. ÖĞRENME BİRİMİ Bilgisayarlı Tesisat Projeleri

4.2.9. Acil Uyarı ve Aydınlatma Tesisatları

Binada normal aydınlatma sisteminin devre dışı kaldığı afet durumlarında (yangın, deprem, sabotaj, su baskını, elek-
trik arızası vb.) sadece çıkış noktalarını veya güzergâhlarını göstermek ve aydınlatmak amacıyla kurulan elektrik tesi-
satına acil uyarı ve aydınlatma tesisatı denir. Bu tesisatlarda NHXMH-O, XVB-F2, VO-YMvKas, CAT-6 UTP LS2H FE180,
NHMH vb. özel kablolar kullanılır. Acil uyarı ve aydınlatma tesisatlarında Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
Yapı İşleri İnşaat, Makine ve Elektrik Tesisatı Genel Teknik Şartnamesine Dair Tebliğ IV. kısım bölüm 1/3.26 dikkate
alınmalıdır. Bu sistem; etanj tip aydınlatma üniteleri, yönlendirilebilir aydınlatma üniteleri, etanj tip yönlendirme
üniteleri, dâhilî yönlendirme üniteleri, kesintisiz güç kaynağı ve kablolardan oluşur (Görsel 4.14).

YANGIN İHBAR SANTRALİ

VEYA
ACİL UYARI SİSTEMİ
Görsel 4.14: Acil uyarı ve aydınlatma tesisatı kolon şeması

4.2.10. Zayıf Akım Tesisatlarında Dikkat Edilecek Hususlar

Zayıf akım tesisatlarda dikkat edilmesi gereken belli başlı hususlar şunlardır:
• Zil ve kapı otomatiği, müstakil bir sigortaya bağlı en az 220 V/8 V’luk bir transformatör ile beslenmelidir.
• Zil ve kapı otomatiği tesisatının PVC boru içinde, plastik izoleli 0,75 mm2 lik iletkenlerle sıva altı olarak yapılması
önerilir.
• Diyafon, bas konuş-bırak dinle ve interkom ahizeli sistem esasına göre konuşmayı sağlamalıdır.
• Bir daire konuşurken diğer daireler konuşamamalı ve konuşulanları dinleyememelidir.
• Dış kapı paneli fotoselli olmalıdır.
• Kablo damarlarının PVC kaplamaları farklı renklerde üretilmiş olmalıdır.
• Proje dâhilindeki diyafon veya interkom tüm kullanıcılara yetecek kapasitede olmalıdır.
• Kablo bağlantısı için bağlantı klemensleri ayırt edilebilir (farklı renkte) nitelikte olmalıdır.
• Santrale ve bina görevlisine ait cihaz aynı panel içinde olmalıdır.
• Bina görevlisine ait odanın dinlenmesini önleyen sistem bulunmalıdır.
• Santral, uygun özellikteki sigortalar ile korunmalıdır.
• Sistem, 180-240 V AC 50 Hz besleme geriliminde çalışabilir olmalıdır.
• Tesisat, bina girişindeki dış kapı otomatiğini açmalıdır.
• Sıva üstü montaj yapılabilir olacaktır. Tesisat, sıva üstü montaja uygun olmalıdır.
• Sistem, dış ve iç kapı sesinin tanınması amacıyla -istenmesi hâlinde- iki ayrı zil sesi verebilmelidir.
• Dış kapı paneli hava karardığında yanacak, gün ışığında sönecek şekilde fotoselli olmalıdır.
• UHF antenlerin frekans aralığı 470-862 MHz (21-69 no.lu kanallar) olmalıdır.

186
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

4. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A) Aşağıda verilen soruların doğru cevabını işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi projede vaziyet planının ölçeklerinden biri değildir?

A) 1/50 B) 1/200 C) 1/500 D) 1/1000 E) Serbest ölçek

2. 1/200 ölçekli çizimde pencerenin kenar ölçüsü 4 m olduğuna göre bu pencerenin birimi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) 8000 br B) 4000 br C) 2000 br D) 1000 br E) 800 br

3. 920 br çizilen bir çizim 1/50 ölçekli alanda çizildiğine göre bu çizimin gerçek uzunluğu kaç metredir?
A) 2,3 B) 4,6 C) 9,2 D) 18,4 E) 36,8

4. Aşağıda verilen çizimlerden hangisi tesisat projesinde bulunmaz?

A) Zayıf akım projesi B) Aydınlatma projesi C) Kumanda projesi
D) Kuvvet projesi E) Dış aydınlatma projesi

5. Aydınlatma ve priz linyelerinde kullanılacak kablo kalınlıkları en az kaç mm2 olmalıdır?

A) 1,5 / 2,5 B) 2,5 / 2,5 C) 1,5 / 4
D) 2,5 / 4 E) 4 / 6

6. Bir priz linyesinde en fazla kaç adet priz bulunur?

A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7

7. Bir aydınlatma linyesinde en fazla kaç adet aydınlatma aygıtı bulunur?

A) 12 B) 10 C) 9 D) 7 E) 5

8. Ana tüketiciye ait ilk dağıtım noktası (ana tablo, sayaç) ile öteki dağıtım noktaları arasındaki veya tablolar
arasındaki hatlara ne ad verilir?
A) Yapı bağlantı hattı B) Ana kolon hattı C) Kolon hattı D) Linye hattı E) Sorti hattı

9. Priz linyesine bağlanacak sorti sayısı üç fazlı priz için en az kaç W değerinde olmalıdır?
A) 100 W B) 300 W C) 500 W D) 600 W E) 1 kW

10. Bir aplik yerden en az kaç cm yukarıya bağlanmalıdır?

A) 40 B) 50 C) 110 D) 190 E) 220

11. Bir iletkenin renk kodlarını ele aldığımızda yeşil - sarı renk hangi iletkende kullanılır?
A) Orta iletkenlerde B) 1 faz iletkenlerde C) Koruma iletkenlerde
D) Nötr iletkenlerde E) 3 faz iletkenlerde

12. Aydınlatma hesabı yapılmayan yerler için aydınlatma gücü metre kare başına en az kaç Watt alınarak
belirlenecektir?
A) 12 B) 16 C) 24 D) 48 E) 100

13. Tesisat projelerinde bina bağlantı kutusu ile dairelerdeki ikincil tablolara kadar olan tüm devre elemanların
çizildiği kısma ne ad verilir?
A) Maliyet hesabı B) Kolon şeması C) Aydınlatma hesabı
D) Gerilim düşümü hesabı E) Kompanzasyon şeması

14. Linye hattında gerilim düşümü, motor devrelerinde hangi değeri geçmemelidir?
A) %0,5 B) %1,5 C) %3 D) %5 E) %10

315
 CEVAP ANAHTARI

CEVAP ANAHTARI

1. ÖĞRENME BİRİMİ BİLGİSAYARLI ÇİZİM (CAD)

1. B, 2. C, 3. D, 4. E, 5. C, 6. A, 7. C, 8. B, 9. E, 10. D, 11. C, 12. E, 13. C, 14. A, 15. B

Çoktan Seçmeli Sorular
16. E, 17. C, 18. E, 19. D, 20. A, 21. E, 22. D, 23. E, 24. A, 25. A

2. ÖĞRENME BİRİMİ AYDINLATMA SİSTEMLERİ

Doğru/Yanlış Sorular 1. Y, 2. D, 3. D, 4. D, 5. Y, 6. D, 7. Y

8. etkinlik faktörü, 9. lüks, 10. dekoratif - fizyolojik aydınlatma, 11. lamba, 12. aydınlık
Boşluk Doldurmalı Sorular
şiddeti

Çoktan Seçmeli Sorular 13. D, 14. B, 15. C, 16. A

Eşleştirmeli Sorular 17. D, 18. C, 19. E, 20. G, 21. A, 22. B

3. ÖĞRENME BİRİMİ AYDINLATMA SİMÜLASYONU

Çoktan Seçmeli Sorular 1. D, 2. A, 3. B

Eşleştirmeli Sorular 4. H, 5. A, 6. E, 7. G, 8. D, 9. F, 10. B

4. ÖĞRENME BİRİMİ BİLGİSAYARLI TESİSAT PROJELERİ

Çoktan Seçmeli Sorular 1. A, 2. E, 3. D, 4. C, 5. A, 6. E, 7. C, 8. C, 9. D, 10. D, 11. C, 12. A, 13. B, 14. C

5. ÖĞRENME BİRİMİ BİLGİSAYARLI YG SİSTEMLERİ TEK HAT PROJELERİ

Doğru/Yanlış Sorular 1. D, 2. Y, 3. D

Boşluk Doldurmalı Sorular 4. yüksek gerilim, 5. deplase (yer değiştirme), 6. 0,4 kV’a

Çoktan Seçmeli Sorular 7. E, 8. C, 9. A

351