06.01.

2009

Para Yönetimi ve Paranın Zaman Değeri

İKT 321
Mühendislik Ekonomisi • Faiz: Paranın maliyeti
• Ekonomik Eşdeğerlik
Para Yönetimi ve Paranın Zaman Değeri - • Faiz Formülleri
II • Özel Eşdeğerlik Hesaplamaları

TOBB ETÜ

İKT 321
Mühendislik Ekonomisi

Doğrusal artımlı (Gradient) seri Doğrusal artımlı (Gradient) seri

P
Gradient serisi i (1 i ) N iN 1 Gradient
bugünkü değer P G series present
faktörü i 2 (1 i ) N worth factor
G( P / G,i, N ) (GSPWF)
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

1
 06.01.2009

Doğrusal artımlı (Gradient) seri Doğrusal artımlı (Gradient) seri

• Örnek (4.20): Bir tekstil firması 5 yıl ekonomik • Örnek 4.20 Nakit akış şeması $2,000
ömrü olan yeni bir dokuma tezgahı satın almıştır. $1,750
Mühendisler ilk yıl için bakım maliyetinin $1000 $1,250 $1,500
olacağını tahmin etmektedir. Bakım $1,000
maliyetlerinin tezgahın geri kalan ömründe yılda
$250 artacağı beklenmektedir. Bakım 0
maliyetlerinin yıl sonunda oluştuğunu kabul 1 2 3 4 5
$1,000(P/F, 12%, 1) = $892.86
edelim. Firma yıllık %12 faize sahip bir bakım $1,250(P/F, 12%, 2) = $996.49
hesabı açtırmak istemektedir. Tezgahın tüm $1,500(P/F, 12%, 3) = $1,067.67
masrafları bu hesaptan karşılanacaktır. Firma bu $1,750(P/F, 12%, 4) = $1,112.16
hesaba başlangıçta ne kadar para yatırmalıdır? $2,000(P/F, 12%, 5) = $1,134.85
P =? $5,204.03
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Doğrusal artımlı (Gradient) seri – Eşit

Doğrusal artımlı (Gradient) seri Ödemeli Seri
• 2. yöntem • Bazen gradient seriyi eşit ödemeli seriye dönüştürmek
P1 $1,000( P / A,12%,5) isteyebiliriz.
$3,604.80 • A/G,i,N : Gradient’tan eşit ödemeli seriye dönüşüm
faktörü (gradient-to-equal payment series conversion
factor)

N
P2 $250( P / G,12%,5)
1 i iN 1
A G G ( A / G, i, N )
$1,599.20 i 1 i) N 1
P $3,604.08 $1,599.20
$5,204

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

2
 06.01.2009

Doğrusal artımlı (Gradient) seri – Eşit Doğrusal artımlı (Gradient) seri – Eşit
Ödemeli Seri Ödemeli Seri
• Örnek (4.21): Jale ve Betül iki farklı vadeli
hesap açtırdılar. Hesaplar yıllık %10 faiz
kazandırıyor. Jale birinci yılın sonunda hesabına
1000 YTL yatırıyor ve bundan sonraki 5 yıl
içinde yatırdığı para miktarını her yıl 300 YTL
artırmak istiyor. Betül ise 6 yıl boyunca her yıl
eşit miktarda para yatırmak istiyor. İki yatırımın
birbirine eşdeğer olabilmesi için Betül her sene
kaç YTL yatırmalıdır?
Verilen: A1 = $1,000, G=$300, i=%10 ve N=6
İstenen: A = $1,000+ $300(A/G, %10, 6) = $1,667.08

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Doğrusal artımlı (Gradient) seri Doğrusal artımlı (Gradient) seri

• Örnek (4.22): Bir bankaya %10 faiz oranı ile her
F yıl para yatırılmak istenmektedir. Birinci yılın
sonunda yatırılan para $1200 olup, sonraki 4
yılda yatırılan para miktarı her yıl $200
azalacaktır. 5. yılın sonunda elinizde ne kadar
para olur?

Gradient serisi G (1 i ) N 1 Gradient

gelecek değer F N series future
i i
faktörü worth factor
G ( F / G , i, N ) (GSFWF)
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

3
 06.01.2009

Azalan Doğrusal Seriler Çözüm:

F F1 F2
 
Equivalent Present Worth at n = 0

A1 ( F / A,10%,5) $200( P / G,10%,5) ( F / P,10%,5)

$1,200(6.105) $200(6.862)(1.611)
$5,115

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Geometrik Artan (Gradyant) Seriler – Bugünkü Geometrik Artan (Gradyant) Seriler – Bugünkü
Değer Değer
• Örnek (4.23): Bir medikal cihaz üreticisi cihaz üretiminde basınçlı
hava kullanmaktadır. Mevcut basınçlı hava sisteminde kullanılmayan
borular olduğundan sistem verimsizdir ve hava kaçaklarına neden
olmaktadır. Hava kaçaklarından dolayı, kompresör zamanın
%70’inde çalışmak durumundadır. Bu durumda, 260 kWh elektrik
tüketimi (elektrik fiyatı = $0.05/kWh) olmaktadır. Fabrika günde 24
saat ve yılda 250 gün çalışmaktadır. Mevcut sistem kullanıldığında
bir sonraki 5 yıl için kompresörün çalışma süresi %7 oranında
artacaktır. Eğer firma sistemi yenilemeye karar verirse, yatırım
maliyeti $28,570’dır. Bu durumda kompresör günde %23 oranında
daha az çalışacaktır. Eğer faiz oranı %12 ise, bu yatırımı yapmak
ekonomik midir?
1 (1 g ) N (1 i) N
A1 , eğer i g
P i g P = A1(P/A1,g,i,N)
• A1= (günlük çalışma %si)(çalışma günü/yıl)(çalışma saati/gün)(kWh)($/kWh)
NA1 /(1 i), eğer i g = 0,70 * 250 * 24 * 260 * 0,05 = $54440

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

4
 06.01.2009

Geometrik Artan (Gradyant) Seriler – Bugünkü Geometrik Artan (Gradyant) Seriler – Bugünkü
Değer Değer
• Verilen: • Sistem yenilenirse yıllık masraf:
g = %7 = 54440 * (1 – 0,23) = $41918
i = %12
N = 5 yıl • Bu enerji masrafı her sene aynı kalacaktır (eşit
A1 = $54,440 ödemeli seri)
• İstenen: P Pyeni = A (P/A, %12, 5)
Peski Aa ( P / A1 ,%7,%12,5) = 41918 * 3.6048
1 (1 0.07) 5 (1 0.12) 5 = $151,109 < $222,283
54440 *
0.12 0.07 Sistemin yenilenmesi daha ekonomik!
$222,283

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Geometrik Artan (Gradyant) Seriler – Gelecek Geometrik Artan (Gradyant) Seriler – Gelecek
Değer Değer
• Örnek (4.24): Ahmet, özel emeklilik hesabında 20 yılın
Geometrik artan serinin A1, g, i ve N verildiğinde, F değerinin
sonunda $1,000,000 para toplamak istemektedir. Ahmet,
hesaplanması:
yıllık gelirinin her yıl %6 oranında artacağını tahmin
(1 i ) N (1 g ) N etmektedir. Para yatırma işlem birinci yılın sonunda
A1 , if i g başlayacak ve her yıl yatırılan para miktarı % 6 oranında
F { i g
N 1
NA1 (1 i ) , if i g artırılacaktır. %8 yıllık faiz oranı ile ilk yılda yatırılan
ödeme ne kadar olmalıdır?
F A1 ( F / A1 , g , i, N )

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

5
 06.01.2009

Karışık (Composite) Nakit Akışları

• Tek tek hesaplanabilir
ya da
$200
• Gruplandırma yaklaşımı $150$150 $150
$100 $100 $100
$50

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

i= 15%

P= ?
Yaz 2008 İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Gruplandırma Yaklaşımı: Karışık (Composite) Nakit Akışları

• Örnek (4.25):
$200 $300 $300 $300
$150 $150 $150 $150
$100 $100 C C C C
$100 $100 $100
$50 =
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9
0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 5
i=%12 C=?
PGroup 1 $50( P / F ,15%,1)
$43.48

PGroup 2 $100( P / A,15%, 3)( P / F ,15%,1)

$198.54
PGroup 3 $150( P / A,15%, 4)( P / F ,15%, 4) P1 = $100(P/A, %12, 2) + $300(P/A, %12, 3) (P/F, %12, 2) = $743.42
P2 = C(P/A, %12, 5) – C(P/F, %12, 3) = 2.8930C
$244.85
PGroup 4 $200( P / F ,15%, 9)

P
$56.85
$43.48 $198.54 $244.85 $56.85
P1=P2  C=$256.97
$543.72

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

6
 06.01.2009

Karışık (Composite) Nakit Akışları Karışık (Composite) Nakit Akışları

• Örnek (4.26): Evli bir çift yeni doğan bebeklerinin • Örnek (4.26)
üniversite masrafları için bir fon oluşturmayı • i=%7
planlamaktadır. Çift, %7 faizle bir fon oluşturabilmektedir. • Aü = $40,000; nü = 4
Çocuklarının 18 yaşında üniversiteye başlayacağını • Ayıllık = ?; nyıllık = 18
düşünerek, üniversite masrafları için 4 yıl boyunca yılda • Üniversite masraflarının bugünkü değeri:
$40,000’lık bir fonun gerektiği tahmin etmektedirler. Çiftin = $40,000 (P/A, %7, 4) (P/F, %7, 17)
= $42,892
çocukları üniversiteye başlayıncaya kadar her yıl düzenli
• Yıllık yatırılan paranın bugünkü değeri:
olarak tasarruf etmeleri gereken parayı hesaplayınız. (İlk = X(P/A, %7,18)
paranın çocuğun ilk doğum gününde son ödemenin de = 10.0591X
18. yaş gününde yapılacağını kabul ediniz. Hesaptan ilk • İki değeri birbirine eşitlediğimizde: X = $4,264
para çekilişi ise, birinci sınıfın başında, başka bir deyişle • Bugünkü değer değilde gelecek değerleri hesaplasaydık
18. yaş gününde yapılacaktır.) X kaç çıkardı?

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Çoklu Faiz Oranları Çözüm

n 1:
5 yılın sonundaki dengeyi bulunuz. F=?
$300( F / P, 5%,1) $315
6% 6% 4% 4%
5% n 2:
0 $315( F / P, 6%,1) $500 $833.90
2 4 5 n 3:
1 3
$833.90( F / P, 6%,1) $883.93
n 4:
$400
$300 $883.93( F / P, 4%,1) $400 $1, 319.29
$500
n 5:
$1, 319.29( F / P, 4%,1) $1, 372.06
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

7
 06.01.2009

Yaklaşım 1: Orijinal Nakit Akışını

Nakit Akışında Farklılıklar Modifiye Etmek
$10,000

$10,000

i = 10% i = 10%

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
0 0

C C C C C C C A A A A A A A A A A A A A A

Ödemeler 2 yılda bir yapılıyor A $10, 000( A / P,10%,14)

$1,357.46
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

A ve C Arasındaki İlişki Çözüm

$10,000
A $10,000( A / P,10%,14)
i = 10% $1,357.46
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 i = 10%
0
C C C C C C C C C A( F / P,10%,1) A
$10,000
1.1A A
i = 10% 2.1A
1 A A
0
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 2.1($1,357.46)
A A A A A A A A A A A A A A
A =$1,357.46 $2,850.67
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

8
 06.01.2009

Yaklaşım 2: Faiz Oranını Modifiye Etmek Çözüm

• Anafikir: Ödemeler 2 yılda bir olduğuna göre iki $10,000

yıllık periyotlara uygulanacak bileşke faiz oranını i = 21%

bulalım 1 2 3 4 5 6 7
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
• Nasıl: Faiz yıllık %10 olarak uygulandığına göre 0
buna denk gelen 2 yıllık bileşke faiz %21 C C C C C C C
olacaktır.
(1+0.10)(1+0.10) = 1.21
C $10,000( A / P, 21%,7)
$2,850.67
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Bilinmeyen Bir Faiz Oranının Bulunması Denge Noktasını n =7 Olarak Seçersek:

İKT 321 İKT 321

Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

9
 06.01.2009

Bilinmeyen Faiz Oranı İçin Doğrusal İnterpolayson

(Linear Interpolation) Kullanılması
Doğrusal Interpolasyon
( F / A, i , 7)
1
( P / A, i ,13)

( F / A, i , 7)
i
( P / A, i,13)
6% 0.9482
? 1.0000
7% 1.0355

1 0.9482
i 6% (7% 6%)
1.0355 0.9482
6.5934%
İKT 321 İKT 321
Mühendislik Ekonomisi Mühendislik Ekonomisi

Özet
• Doğrusal artımlı seri
• Geometrik artımlı seri
• Karma nakit akışları

İKT 321
Mühendislik Ekonomisi

10