https://www.slideshare.

net/dhadah1/panitikan-ng-
rehiyon-v https://mgaproduktongrehiyon.blogspot.com/2012_10_01_archive.html?view=magazinei
Region 6

LOKASYON AT TOPOGRAPIYA

to ay matatagpuan sa kanluran ng Visayas. Mayaman sa lambak, malawak na kapatagan at masaganang

dagat ang mga katangian ng mga lalawigan sa rehiyong ito.

LIKAS NA YAMAN

Ang Trepang naman ay hinuhuli mula sa dagat at tinutuyo upang gamiting panahog sa sopas. Namimina
din sa rehiyon ang tanso, karbon,phospate, semento, apog, marmol at guano.

Mayaman sa punungkahoy at di karaniwang hayop ang kagubatan ng rehiyon

IKAS NA YAMAN

Hayop, Pangisdaan at Dalampasigan

Kagubatan, Bird’s Nest at Trepang

Marmol, Tanso, Guano at Semento

. Industriya at Produkto

Negros Occidental - ang pangunahin at pinakalamalaking lalawigan na nagbibigay ng asukal sa buong

bansa. Malawak ang taniman ng tubo, palay, mais at niyog

Iloilo - malalawak ang palayan at mayaman ang palaisdaan

>Capiz - nag-aani ng niyog at abaka, pastulan ng hayop ang paanan ng bundok

>Aklan - paghahabi ng telang pinya, jusi at sinamay

Antique - kilala bilang pook pangisdaan

Guimaras - kilala sa kanilang malalaki at matatamis na mangga

Asukal, Hayop, Isda at Mangga

. Abaka, Sinamay, Pinya at Jusi

MAY ANIM NA ANYO NG PANITIKAN ANG MGA SINAUNANG ILONGGO Ambahan Balak Sidy Awit
Driges o haya Bical

6. Karaniwan sa mga akdang isinulat ay sa kastila kaya mabilis na lumaganap ang Kristianismo.

 Mariano Perfecto  Ang unang sumulat ng pasyin sa hiligaynon noong 1884.  Dahil dito nabahiran ng
Kristianismo ang panitikang Hiligaynon.

 Eriberto Gumban  Kinikilalang ama ng Panitikang Bisaya.

 Ay kinilalang manunulat ng moro-moro at nitong huli ay mga tula ng kagandahang asal,napapanuod sa
mga sarswela.

Magdalena Jalandoni  Ang nag-uso ng tulang may malayang taludturan ng Hiligaynon.

 Kinilalang pinakapopular na manunulat sa panahong ito si Jalandoni sa akda niyang tumatalakay ng

mga uri sa lipunan ay naka-banghay sa pag-ibig. Ang pinakabasahing mga nobelista ay sina:  Magdalnea
Jalandoni  Ramon Musones  Conrado Norado  Jose Yap

8. EPIKO NG BISAYA Apat ang nakilalang epiko ng mga Bisaya

 Haraya

 Lagda

 Maragtas

 Hinilawod – ito lamang ang pinkamalapit sa epiko.

 Lagda – ay isa lamang kalipunan ng mga tuntunin ukol sa mabuting pagtupad sa tungkulin sa
pamahalaan na napapaloob sa mga salaysayin at mga pangyayari.

 Haraya – ay katipunan ng mga tuntunin ng kabutihang asal at ng mga salaysay ng paghahalimbawa ng

nasabing tuntunin. Hindi rin ito epiko sapagkat hindi rin nakasulat nang patula.

 Margtas - sapagkat hindi rin ito nakasulat nang patula o inaawit kaya. Nakasulat lamang ito sa
matandang titik- Pilipino na walang tiyak na sumulat.

HINILAWOD Itinuturing itong pinakamatnda at pinakamahabang epiko ng Panay. Binubuo ito ng 18

salaysay at ang bawat kuwento ay kumakatawan sa tatlong henerasyon. Kasaysayan ito ng pag-iibigan
ng mga bathala ng mga unang nanirahan sa Iloilo, aklan at antique..

REHIYON 6
KANLURANG BISAYA

MARAGTAS (EPIKONG BISAYA)

Ayon sa ilang ulat at pananaliksik na pinagtahi-tahi at pinagdugtung-dugtong, ganito ang mga
pangyayari:
Naglakbay ang sampung magigiting na datu ay dahil sa hindi na nila kaya ang pamumunong
malupit at masama ng kanilang sultan sa lugar ng Borneo na si Sultan Makatunao dahil
kinakamkam nito lahat ng yaman sa nasasakupan nyang lugar at kanya ring pinupugayan ang
mga asawa ng datu at ang ilang anak ng mga datu. Isang gabi binalak halayin ni Sultan
Makatunao ang asawa ni Datu Paiborong na si Pabulanan. Nalaman ng Datu ang nais gawin ng
Sultan sa kanyang asawa kung kaya ang mga matatapang na Datu ay nagbalak ng paglaban sa
Sultan. Nagusap-usap sila ng palihim. Naisipan din nilang humingi ng tulong kay Datu
Sumakwel ngunit ayaw ng datu ang balak na paglaban sa Sultan. Pumunta si Datu Sumakwel
kay Datu Puti na punog ministro ni Makatunao. Ayaw din ni Datu Puti ang balak na paglaban ng
ibang datu dahil marami daw ang dadanak na dugo kung sakaling matutuloy na pag laban sa
Sultan! Kung kaya nagpasya sina Datu Sumakwel at Datu Puti na Tumakas na lang sa kanilang
lugar upang maiwasan ang pagdanak ng dugo. Isang hating gabi sakay sa kani kanilang mga
baniday o barangay ang sampung Datu at pumalaot na ng dagat upang sila ay maglakbay na at
lisanin ang kanilang lugar para takasan ang kanilang malupit na sultan. Ang Borneo ay kilala sa
tawag na Bisya o Bisaya. Lumipas ang ilang araw at gabi nilang paglalakbay sa laot narating
nila ang isang isla na ang tawag ay Panay o kilala din sa tawag na Aninipay may nakita silang
ati at kinausap ito ng isang kasamahan ni Datu Puti na maalam sa katutubong salita ng ati
tinanong nila kung sino ang pinuno ng lugar at nais nila ito makita upang makipagkaibigan. At
dumating ang tamang araw ng pagkikita ng mga ati sa pamumuno ni marikudo at ng mga
bisaya sa pamumuno ni Datu Puti nagpahanda si Marikudo ng maraming pagkain dahil nakita ni
Marikudo na para namang mababait ang mga dayuhan na bisaya sa kanila at naglabas din
naman ang mga lalaking bisaya ng mga itak, kampit at insenso para sa mga lalaking Ati, tapos
ang mga babaeng bisaya naman ay naglabas ng maraming suklay, kwintas at panyo para
naman sa mga babaeng Ati. Nagusap ang dalwang pinunong ng magkabilang panig na sina
Marikudo at Datu Puti. Gusto ni Datu Puti na bilhin ang lupain ng mga Ati, pumayag si Marikudo
at ang sabi ni Marikudo ay ang mga Ati ay sa kabundukan na lang maninirahan. tinanong ni
Datu Puti kung gaano kalaki ang pulo ang sagot ni Marikudo sa Datu kung lalakadin ang baybay
dagat sa buwan ng Abril ay makakabalik siya sa dating pook sa buwan ng Oktubre. Noong
nakaalis na ang mga Ati sa kapatagan madaling isinaayos ni Datu Puti ang mga bisaya. Si datu
Bangkaya kasama ang kanyang asawa at mga anak pati na rin ang ilang katulong nito ay tumira
sa Aklan. Sumunod na inihatid ni Datu Puti sina Datu Paiborong kasama ang kanyang pamilya!
Sina Datu Lubay, Datu Dumalogalog, Datu Domongsol at Datu Paduhinogan ay kasama ni Datu
Sumakwel na maninirahan sa Malandog. Nagpaalam na si Datu Puti kay Datu Sumakwel at
sinabi nito sa datu na pamunuhan ng maayos ang mga kasamahang bisaya. Matapos
magpaalam sa Datu uamalis na ang tatlong barangay ang isa ay kay Datu Puti at ang dalawa
naman ay sa Dalawang binatang Datu. Nakarating sila sa Luzon tumigil ang tatlong barangay
sa  lugar ng balayan at pinasya ng dalawang Datu na dun na sila manirahan kasama ang mga
taga-ilog. At lumipas lang ang isang araw ay umalis na din sina Datu Puti at Pinampangan
upang tumungo na pabalik sa Borneo.
Itong uri ng epikong ito ay nabuo dahil sa kwento ng sampung magigiting, matatapang at
mararangal na datu dahil sa kasaysayan ng kanilang paglalakbay mula sa kanilang tinitirahang
bayan na Borneo patungo sa lugar ng Panay. Ang sampung magigitng at matatapang na datu
na iyon ay sina Datu Puti, Datu Sumakwel, Datu Bangkaya, Datu Paiborong, Datu
Paduhinogan, Datu Domongsol, Datu Lubay, Datu Dumangsil, Datu Domalogalog at Datu
Balensuela. Ang kasaysayan ng kanilang paglalakbay mula Borneo patungo sa pulo ng Panay
ay buong kasiyahan at pagmamamalaking isinalaysay ng mga taga-Panay.
Ito ay isinalysay ni Pedro Monteclaro. Maaring ang epikong ito ay naging basehan ng pagsali
salin ng mga kwento o kaya pinagbasehan din ng ating kasaysayan sa Pilipinas.Ang tanging
layunin ng epiko ay ang pagkakaroon ng isang matinong pinuno at pagpapakita ng tapat na
pakikitungo sa tao. Na hanggang ngayon, may iilang tao pa din sa iba't ibang bansa tulad na
lamang ng pag-atake ng terorista sa Syria kung saan ang tao ay naglalakbay para sa
katahimikan at kaayusan ng pamumuhay. Mapapansin din ang pag-lalakbay ng datu ang isa sa
sanhi ng paglaganap ng maayos sa pamahalaan sa kanilang nasakupan di tulad ng kanilang
nakagisnan. Sila ay nagkaroon ng idea dahil sa kanilang naranasan sa Borneo.

REHIYON VII – CENTRAL VISAYAS

papabeltz@yahoo.com
iampapabeltz@gmail.com

https://iampapabeltz.blogspot.com/2014/02/
“You don't have to burn books to destroy a culture. Just get people to stop reading them.”
― Ray Bradbury

4 NA LALAWIGAN
KABISERA
Cebu
Lungsod ng Cebu
Bohol
Lungsod ng Tagbilaran
Negros Oriental
Lunsod ng Dumaguete
Siquijor
siquijor

* Maburol at bulubundukin ang rehiyong ito.

* Masinop, matapat, magiliw, matiyaga at relihiyoso ang mga tao rito.
* Mga Piyesta
* Pangunahing kabuhayan
Ø Pangingisda
Ø Pagsasaka
* Mga Kaugalian
Ø MAMAE – kinatawan ng magulang ng lalaki sa pagtatalo.
Ø SAGANG – kinatawan ng magulang ng babae sa pagtatalo.
Ø PANGANGASAWA – ang mga magulang ng lalaki ang naglalahad ng magandang hangarin
ng nanliligaw.
Ø MANGLUHOD – paghingi ng kamay ng babae.
Ø HUKOT – regalo ng babae sa kanyang mapapangasawa bilang tanda ng magandang
kapalaran sa kaniya.
Ø LIKOD-LIKOD – handaan na ginaganap sa bisperas ng kasal.
Ø ALAP o ALUSSALUS – paghahagis ng mga barya sa plato/planggana habang ang bagong
kasal ay nagsasayaw.
Ø PUTOS – mga tirang pagkain na pinauuwi sa mga bisita.
Ø HUGAS – pagtulong ng mga bisita sa bagong kasal sa paglilinis ng bahay/pinagkainan.
Ø Paghahanda bago at pagkatapos ng ani para sa bathala ng magsasaka na si TAGIBANUA.
* Mga Pamahiin
Ø Huwag magtanggal ng singsing sa kaibigan.
Ø Pagkagat ng daliri at pagdura kapag may itinuro.
Ø Huwag magbibisekleta kapag may buwanang dalaw.
Ø Huwag magwawalis kapag may patay.
Ø Maganda ang ani kapag low tide/maraming bituin.
Ø Magandang manligaw kapag may bituin malapit sa buwan.
CEBU
* SUGBO bago dumating ang mga kastila.
* BISAYA ang tawag sa taong nakatira rito.
* CEBUANO o SUGBAHANON ang tawag sa wikang sinasalita.
* AFRICAN DAISY, tinuturing na panlalawigang bulaklak.
* Dito matatagpuan ang Kawasan Falls, Malapascua Island at Cebu Luxury Hotels.

BOHOL
* Kabisera (Tagbilaran)
* Pangalawa sa sinasabing pinakamalaking pook.
* Dito matatagpuan ang tarsier.
* Magagandang tanawin
Ø Chocolate Hills
Ø Baclayon Church – ginanap ang sanduguan nina Sikatuna at Legaspi.
– pinakamatandang simbahan.
Ø Tontonan Falls – pinagkukunan ng elektrisidad ng buong lalawigan.
Ø Candabong, Ando sa Bohol
* Mga naaani
Ø Palay, niyog, tubo, tabako, abaka, korales, limestone, manganese

NEGROS ORIENTAL
* Magagandang tanawin
Ø Antulang Beach sa Dumaguete
Ø Bacong Church
Ø Casaroro Falls
Ø Bais Dolphin
Ø Highland Resort sa Mabinay, Negros Oriental
Ø Apo Island sa Dauin, Negros Oriental
* Mga ipinagdidiriwang na festival
Ø Buglasan Festival
Ø Dal-Uy Festival
Ø Sipong Festival
Ø Pakol Festival
SIQUIJOR
* Ipinagdidiriwang ang Saging Festival

PANITIKAN NG REHIYON VII – CENTRAL VISAYAS

* Sinasabing ang literatura ay di-lubos na umunlad maliban sa pagsapit ng ika-20 siglo.

KAHULUGAN
Tigmo
Bugtong
Sanglitaan
Salawikain
Diwata
Kasabihan
Ambahan
Awiting bayan
Balak
Tula
Sugilanon
Kuwento
Mubong sugilanon
Maikling kuwento
Binarisbis
Prosa
Gumalaysay
sanaysay
Garay
Taludturan
Tinambay
Komedya
Dula
Drama

Halimbawa ng Tigmo o Bugtong:

1) Gipalit ko bisan ug mahal, Apan magpulos lamang ug magbitay.

{I bought it and it's costly, But I use it for hanging only.}

ANSWER:
EARRINGS

2) Na-ay kaban sa pari, Ukbon dili mauli.

{There's a priest's trunk, But when opened, it could not be closed.}
ANSWER:
AN EGG

3) Ako, apan dili ko magamit, Laing tao ang mogamit.

{I own it, but I don't use it.}
ANSWER:
YOUR NAME
* WAYANG ORANG at WAYANG PURNA – isang puppet show na sinasaliwan ng
brassgong sayaw na galaw ng leeg, kamay, mata, at pabigla-biglang paghakbang. Tumatalakay
ito sa pagpaparusa ng mga Bathala sa mga Datu/Sultan dahil sa kalupitang ginagawa sa mga
babae.

* Awiting Bayan
Ø SALOMA – awit ng mandaragat
Ø HILA – awit panggwain
Ø KUNDO – awit epiko
Ø KANOGON – awit sa namatayan
Ø TIRANA – awit sa pagdedebate/pagtatalo
Ø BALITAW – awit sa pag-ibig
Ø HIBUIL o IBALYE -
Ø DAYEGON – awit sa paghaharana
Ø SAMBOTANI – awit sa pagbitay sa mga kaaway

Dandansoy

Dandansoy, baya-an ta ikaw,

Pauli ako sa payaw,
Ugaling kong ikaw hidlawon
Ang payaw imo lang lantawon.

Dandansoy, kon imo apason,

Bisan tubig di magbalon
Ugaling kon ikaw uhawon
Sa dalan magbubon-bobon.

Dandansoy, I must leave you

I am going home to payaw,
If perchance you long for me,
Just look towards payaw.

Dandansoy, if you come after me

Don’t even bring water with you,
If perchance you become thirsty,
You can dig well on the way.

Mga kilalang manunulat at personalidad sa rehiyon:

Sergio, Osmeña Sr. - naging pangalawang Pangulo ng Pilipinas sa panahon ng Komonwelt.

Vicente Sotto - kinilalang "Ama ng Panitikang Cebuano"
Gabriel Elorde - naging pandaigdig na kampeon sa larangan ng boxing.
Vicente Sotto - si Vicente na tubong Cebu, ay kilala bilang “Ama ng Panitikang Cebuano” at
“Ama ng Malayang Pamamahayag.” Sumulat siya ng maikling kuwentong at dula sa salitang
Cebuano. Nanungkulan bilang Alkalde ng Cebu noong 1907, at Senador ng Cebu at nahirang
na kinatawan ng Pilipinas sa Nagkakaisang mga Bansa (U.N.)
Vicente Rama - kinilalang manunulat, manlilimbag, at lider-politiko. Naging Konsehal at
kinatawan ng tatlong beses. Naging Alkalde ng Cebu noong 1938. Sumulat ng mga kuwento at
nobela at naglimbag ng pahayagan na nagging habian ng opinion ng karamihan, gayon din ng
pag-uunlad ng Panitikang Cebuano.
Vicente Alcoseba - mahusay na manunulat ng mga tula at mga kuwento para sa Bisaya. Ambag
niya ang Sarsuwelang Buruka sa Gugma, Saloma at Katapusang Hinabang. Ang tula niya ay
ang Ga-ong Kusog at ang Malayan Bisaya.
Ricardo Patalinhug - manunulat at nagtapos ng Bachelor of Arts sa Unibersidad ng San Carlos
at Master ng Literatura. Siya ay naging manunulat sa Associated Labor Union Visayas-
Mindanao Confederation of Trade Union (ALU-VIMCONTU).