Ang Mga Sinaunang Kaisipang Imperyo sa Asya

Mga Kaisipang Imperyo sa Timog Silangang Asya

Animismo o Animism – ang katutubong relihiyon ng mga taga-Timog Silangang Asya. Paniniwala sa araw, ulan, buwan, puno at mga espiritu bilang diyos.
Hari – tagapamagitan ng mga diyos at tao; iba’t ibang pamayanan at mga mamamayan.
Bundok – ang sagradong tahanan ng mga diyos o espiritu.
Mt. Popa – Myanmar Mt. Banahaw, Apo at Arayat – Philippines
Templo o Istrukturang Arkitektural – maihahalintulad sa bundok bilang isang sagradong lugar.
Borobudur – ang pinaka-dakilang monumentong Buddhist sa Indonesia. Mula sa Sanskrit na ang ibig sabihin ay mountain of accumulation of merits of the
states o isang mahalagang lugar at paraan sa pagkamit ng mga mamamayan ng kabutihan.
Mito – mahalaga upang mabigyan ng paliwanag ang pinagmulan ng mga kaharian.
Men of Prowess – mga lalaking nagtataglay ng kakaibang galling, tapang, o katalinuhan.
Mga Kaisipang Imperyo sa India
Manu – unang hari ng India na sumisimbolo sa iba’t ibang diyos.
DEVARAJA – nangangahulugang diyos na hari o haring diyos o hari ng mga diyos.
Mt. Meru – tahanan ng diyos ayon sa relihiyong Hinduism at Buddhism.
Indra – diyos ng digmaan at responsible sa panahon.
CAKRAVARTIN – hari na nakaupo sa trono o hari ng buong daigdig. Namumuno sa pagsasagawa ng ritwal para sa mga diyos tulad ng spring o rain festival. Simbolo
ng kapangyarihan ang puting payong at royal elephant.
Mga Kaisipang Imperyo ng mga Arabo
Muhammad o Mohammed – tagapagtatag ng relihiyong Islam. Seal of the Prophets o ang huling propeta na magpapahayag ng mensahe ni Allah.
Abu Bakr – kapalit na pinuno ng mga Muslim nang mamatay si Muhammad. Unang ginawaran ng titulong Caliph (pinunong panrelihiyon at pampamahalaan).
Caliphate – ang sistema ng pamahalaan na naitatag ng mga pinunong Caliph.
Qu’ran o Koran – banal na aklat ng Islam at dito nakasaad ang mahahalagang katungkulan ng Caliph.
Sultan – ang kapalit ng titulong Caliph na ang ibig sabihin ay “Anino ni Allah sa Kalupaan” o “Shadows of Allah on Earth.”

Silangang Asya
CHINA
- “Lupain ng Natutulog na Higante”, Pinakamalaking Bansa sa Asya,
May Pinakamalaking Populasyon,
- Bansang Duyan ng Sinaunang Sibilisasyon sa Asya.
- ay dumaan sa tinatawag na dynastic cycle, dahil sa paulit-ulit na
proseso ng pasimula, paghina, pagbagsak at muling pagbuo ng
sumunod na kabihasnan.
Mga Dinastiya sa China
Dinastiyang Hsia
- Pinaniniwalaang itinatag at pinamunuan ni Emperor Yu
-“patron ng agrikultura”
- Tagapag-payapa ng tubig sa ilog
- mula sa naunang pamamaraang clan system, ginawang central
government ang pamunuan
- pinaniniwalaang sa kanila nagsimula ang pagkakaroon ng mga
bilanggo ng digmaan na ginagawang mga alipin
- natalo sila ng kalapit na Dinastiyang Shang
1. Zhou o Chou (112 B.C.E. – 221 B.C.E.).
· Naipasa sa dinastiyang Zhou ang “Basbas ng Langit” at ang titulo
na “Anak ng Langit”.
· Naimbento ang bakal na araro.
· Ipinagawa ang mga irigasyon at dike laban sa pagbaha ng Huang
Ho.
· Nagpagawa ng mga kalsada at sumulong ang kalakalan.
· Naimbento ang sandatang crossbow at bumuo ng hukbong
nakakabayo at gumamit ng chariot.
· Dahil malawak ang teritoryo ang Zhou, humina ang control nito sa
mga nasasakupang estadong lungsod.
· Nauwi ito sa panahon ng digmaan ng mga estado o warring states.
· Lumitaw ang pilosopiyang Confucianism at Taoism.
· Si Confucius ang naghain ng solusyon sa kaguluhan ng lipunan.
2. Qin o Ch’in ( 221-206 B.C.E).
· Nagapi ng Qin ang mga kalabang estado sa ilalim ng pamumuno ni
Zheng.
· Napabagsak ni Zheng ang Zhou noong 221 B.CE.
· Idiniklara ni Zhen gang sarili bilang si Shi Huangdi o Shi Huang Ti,
na nangangahulugang “Unang Emperador”.
· Naganap ang kosolidasyon sa China sa panahon ng Qin.
· Pinili ni Shih Huangdi bilang tagapayo ang mga iskolar ng
pilosopiyang Legalism.
· Kailangang malulupit ang batas at mabibigat ang parusa upang
maabot ang kaayusan, ayon sa Legalism.
· Si Li Xi, isa sa mga legalista, ang nagaing punong ministro ni Shih
Huangdi.
· Ayon kay Li Xi, makasasama sa China ang maraming libro at ideya
na tumutuligsa sa Qin.
· Sinunog ang lahat ng libro sa China at maraming skolar ang hinuli
at piñata, iniwan lang ang mga aklat tungkol sa agrikultura,
medisina, at mahika.
· Inutos ni Shih Huangdi na ipatayo ang Great Wall Of China bilang
proteksyon sa pagatake ang mga kalaban.
· Sa pagkamatay ni Shih Huangdi bumagsak din ang dinastiyang
Qin.
· Sa panahon ng Han napatanyag ang Silk Road, isang ruta ng
kalakalan.
· Sa tala ang dinastiang Han, nakarating sa Rome ang isang pangkat
ng mga Tsinong juggler.
· Nakarating sa rome ang seda ang China na tinatawag na seres.
· Sa dinastiyang ito naimbento ang papel, porselana, at water-
powdered mill.
· Nabuhay sa panahong ito si Simaqien, ang dakilang historyador ng
China.
4. Sui (589 – 618 C.E).
· Mabilis na pumalit ang Sui pagkatapos bumagsak ang Han.
· Napasok din sa China ang mga nomadikong mandirigma.
· Watak-watak ang China nang may 400 na taon.
· Umabot ang Buddhism sa China.
· Bumalik ang konsolidasyon.
· Itinatag ito ni Yang Jian.
· Itinayo ang Grand Canal.
5. Tang (618-907 C.E.).
· Labis na nagdusa ang mga magsasaka dahil ginamit silang
manggagawa sa proyekto ng Sui.
· Nag-alsa sila na pinamunuan ni Li Yuan na itinatag ang
dinastiyang Tang.
· Tinawag si Li Yuan na Emperador Tai Cong.
· Pangalawa ang Tang sa mga dakilang dinastiya ng China.
· Naimbento sa panahong ito ang woodblock printing. At napabilis
angpaggawa ang mga kopya nganumang sulatin.
6.Song o Sung (960-1278 C.E.).
· Watak-watak muli ang China ng bumagsak ang Tang.
· Ikatlo sa mga dakilang dinastiya ang Song.
· Itinatag ito ni Heneral Zhao Kuangyin.
· Nag patuloy ang pagsalakay ang pagsalakay ng pangkat-etniko sa
Hilangang Asya.
· Kahit nasakop sila ng mga nomadiko patuloy pa rin ang
pamumulaklak ng sining at panitikan.
· Naimbento ang gun powder.
· Nagsimula ang tradisyon ng footbinding sa nga babae.
· Lumitaw ang Neo-Confucianism na binuo ni Zhuxi.
7. Yuan (1278-1368 C.E.).
· Daidu ang naging kapital ang Yuan – unang banyagang dinastiya ng
China.
· Si Kublai Khan ang nagtatag ng dinastiyang Yuan.
· Ipinairal ng Mongol ang Confucianism bilang pilosopiya.
· Nasa mataas na posisyon ang imperyo ng mga Mongol.
· Nagkaroon ng maraming manglalakbay sa Yuan at isa na doon si
Marco Polo.
· Daidu ang naging kapital ang Yuan – unang banyagang dinastiya ng
China.
· Si Kublai Khan ang nagtatag ng dinastiyang Yuan.
· Ipinairal ng Mongol ang Confucianism bilang pilosopiya.
· Nasa mataas na posisyon ang imperyo ng mga Mongol.
· Nagkaroon ng maraming manglalakbay sa Yuan at isa na doon si
Marco Polo.

3. Han (206 B.C.E – 220 C.E.). 8. Ming (1368-1644 C.E.).

· Kinikilala ang Han bilang isa sa mga dakilang dinastiya sa China.
· Itinatag ito ni Liu Bang noong 206 B.C.E.
· Pinalitan niya ang mararahas na patakaran ng Qin.
· Ang Confucianism ang naging opisyal na pilosopiya.
· Natamo ng Han ang tagumpay sa panahon ni Wudi o Wu ti.
· Pinalawak ni Wudi ang teritoryo ng Han sa pamamagitan ng
pagsakop ng iba pang teritoryo.
· Pinalitan ng mahihinang emperador si Kublai Khan.
· Noong 1368 napabagsak ng hukbo ni Zhu Yuanzhang ang Mongol
sa Daidu at itinatag ang Ming.
· Ang Ming ang ikaapat sa mga dakilang dinastiya sa China.
· Nanumbalik ang mga Tsino sa pamamahala sa kanilang bansa.
 KOREA
Mga Dinastiya sa Korea
1. Gojoseon o Lumang Joseon (2333 B.C.E-108 B.C.E)
· Ayon sa mga iskolar nagkaroon ng hiwa-hiwalay na estadong
pamayanan sa Korea noong panahon ng Bronse(3000-300 B.C.E.).
· Isa sa pinakamalakas ay ang Gojoseon na itiantag ni Dangun.
· Mula sa pagiging estadong pamayanan, ito ay naging kaharian.
· Nasakop ng Han ng China noong 109 B.C.E. and Gojoseon.
· Nagpatuloy ang pangningibabaw ng Tsino hanggang 313 C.E.
2. Tatlong Kaharian (313-668 C.E.).
· Unti-unting lumitaw ang tatlong kaharian ng Korea sa timog na
bahagi: ang Goguryeo(37 B.C.E.-668 C.E.), Baekje (18 B.C.E-663
C.E.), at Silla (57-668 C.E.).
· Tinawag ito bilang panahong ng Tatlong Kaharian.
· Unang nabuo sa tatlo ang Goguryeo noong 37 B.C.E.
· Noong 313 B.C.E. tinalo ang Goguryeo ang hukbong Tsino.
· Nabuo ang Baekje sa timog-silangan malapit ang pakikipag-
ugnayan nito sa China at Japan.
· Ang lipunan ang tatlong kaharian ay pinamumunuan ng mga
aristokratikong mandirigma.
· Hiniram nila ang sistema ang pamahalaan ng Han sa China, ang
Buddhism, at ang tradisyon ng pagsusulat ng kasaysayan.
3. Pinag-isang Silla (668-935 C.E.).
· Noong ikaanim na siglo ang Baekje at Goguryeo ay pinahina ng
mga sigalot na kaharian.
· Samantala, ang Silla ay nasa ilalim ng pamumuno ng magaling na
hari na may planong sakupin nag katabing kaharian.
· Unang bumagsak nag Baekje at sumunod ang Goguryeo.
· Dahil ditto napag-isa ng Silla ang halos kabuuan ng Korea.
· Matapos ang pitong taon, napatalsik ng Silla ang mga Tsino sa
Korea.
JAPAN
Mga Dinastiya sa Japan
1. Ang Liping Yamato at Nara.
· Ito ang paglaganap ng impluwensyang Tsino at Japan.
· Naging tulay ang Korea sa pagdating ng Buddhism at
Confiucianism.
· Itinayo ang lunsod ng Nara noong 710 C.E.
2. Ang Fujiwara (794-1185 C.E).
· Itinayo ang kapital ng Japan sa Heian.
· Si Fujiwara Kamatari ang batang emperador na naging regent.
· Ang regent ang siyang namamahala sa ngalan ng emperador.
· Namayantag ang eleganteng pagsususlat ng tula, sining ng
calligraphy, at pananamit.
· Naisulat sa panahong ito ang dakilang nobela na The Tale of Genji
ni Murasaki Shikibu o Lady Murasaki.
· Nagkaroon ng labanan ng mga angkang aristokratiko sa huling
bahagi ng panahong Heian,
· Lumitaw ang grupong bushi at samurai.
· Nabuo ang trdisyong military na nakapaloob sa Bushido.
· Pagkatapos ng Heian ay sumunod ang bakufo.
3. Ang Minamoto (1185-1333 C.E.).
· Unang shogunato sa Japan ang Minamoto.
· Ang KAMAKURA ay ang setro ng pamahalaan.
Hilagang Asya
1. Ang mga Imperyo bago ang mga Mongol: Hun at Xiongnu
· Ang imperyong ito ay estadong pantribu.
· Ipinatupad ni Maodun ang masalimuot na hirarkiya ng
hukbo.
· Noong ika-2 siglo B.C.E., nanalanta ang mga Xiongnu at
China sa panahon ng dinastiyang Han.
· Sa ilalim naman ni Attila, ang imperyong Hun ay
lumusob mula sa Gitnang Asya.
2. Imperyong Mongol (1206-1368 C.E.).
· Itinatag ito ni Temujin noong 1206.
· Ger ang tawag sa kanilang tirahan.
· Kuriltai ang tawag sa isang pagtitipon ng mga ninuno ng
iba’t-ibang tribung Mongol.
· Ginawaran si Temujin ng titulong Genghis Khan na ibig
sabihin ay universal ruler
4.Balhae (698-926 C.E.).
· Ang Balhae ay itinatag ni Dae Joyong.
· Matatagpuan ang Balhae sa hilaga ng Korea at umaabot hanggang
sa Manchuria.
· Ang kultura nito ay pinag-sanib ng Tang at Goguryeo.
· Noong ika-10 siglo nasakop ito ng mga nomadikong Khitan.
5. Goryeo o Koryo (918-1392 C.E.).
· Ang Goryeo ay itinatag ni Wang Geon. Ang pangalang Korea ay
nagmula sa kahariang ito.
· Ang buong Korea ay napasailalim sa iisang kaharian.
· Sa larangan ng sining, nakalikha ang Goryeo ng sariling istilo ng
porselana na tinatawag na celadon.
· Sa teknolohiya, lalo pang pinaunlad ang woodblock na paglilimbag
at naimbento ang movable-type an paglilimbag.
· Inilimbag gamit ang movable metel-type ang Jikji schimche
yojeol (Selected Teachings of Buddhist Sages and Seon Masters).
Binuo ang Tripitaka Koreana o banal na kasulatan ng Buddhism
gamit ang woodblock.
6. Joseon o Yi (1392-1910 C.E.).
· Ito ang pinakahuli at pinakamahabang dinastiya ang Korea.
· Itinatag ito ni Yi Seong-gye.
· Inilipat niya ang kabisera ng Hanseong(ngayon ay Seoul)
· Sa panahon ni Haring Sejong siya ay tinaguriang “Ang Dakila”
· Kautusan ni Haring Sejong na bumuo ang mga iskolar ng
alpbetong Korean – ang hangul o Hunmin Jeogeum.
· Mahalaga rin ang kontribusyon ni Admiral Yi Sunsin sa labanang
dagat. Inembento niya ang turtle ship.
· Ang lipunan ng Korea ay binubuo sa apat na uri: ang yangban,
chung-in, yangmin, at chonmin.
· Aristokratikong bushi at samurai ay nangingibabaw sa panahon ng
Minamoto.
· Ang Sistemang Pyudal ay namayani sa panahon na ito kung saan
ang mga daimyo ay kailangang sumunod sa shogun.
· Kamikaze ay ang banal na hangin ng mga hapones.
· Kami ay ang espiritu ng mga hapones.
4. Ang Ashiga (1333-1568 C.E.).
· Muromachi ay ang sentro ng pamahalaan ng Ashikaga.
· Sumiklab ang digmaang sibil noong 1573.
· Natapos ang pamumuno ng Ashikaga noong 1568.
5. Ang Shogunato ng Tokugawa (1600-1868 C.E.).
· Ang tatlong dakilang mandirigma: Oda Nobunaga, Toyotomi
Hideyoshi, at Tokugawa Ieyasu.
· Si Oda Nobunaga ay isang makapangyarihang daimyo.
· Pinatay siya ng sarili nitong vassal noong 1582.
· Ipinagutos ni Toyotomi Hideyoshi ang direktang pagbubuwis sa
mga magsasaka pagkatapos niyang palitan si Oda Nobunaga.
· Namatay siya noong 1598.
· Tokugawa Ieyasu ay ang pumalit kay Toyotomi Hideyoshi matapos
matalo ang iba pang karibal sa digmaan.
· Itinatag ni Ieyasu ang isang sentralisadong pamahalaang militar.
· Ang tatlong uri ng daimyo: ang shimpan daimyo, fudai daimyo,
at tozama daimyo.
· Lumitaw sa panahong ito ang kabuki na isang uri ng teatro.
· Lumitaw din ang haiku na isang uri ng tula.
· Ang mga nasakop ng Imperyong Mongol ay hinati ni
Genghis Khan sa kanyang apat na anak – tinatawag itong
khanate.
· Ang bawat khanato ay may partisipasyon sa digmaan:
Dakilang Khanato sa Mongolia at Silangang Asya, Khanato
sa Turkestan, khanato sa Persia, at Golden Horde.
3. Pananalakay ni Timur (1370-1405)
· Mula sa Hilagang Asya ang Turkong Ottoman noong
ika-10 siglo.
· Nakatira sila sa mga tolda na tinatawag na yurt.
· Tinanggap nila ang relihiyong Islam at ibang bahagi
ng kulturang Persian.
· Noong 1299, itinatag ni Osman ang isang maliit na
estado na may malakas na hukbo.