INTERPUNKCJA W ZDANIACH WIELOKROTNIE ZŁOŻONYCH

UWAGA – Nie stawiamy przecinka przed:

i lub ni
oraz albo ani
tudzież bądź a=i

WYJĄTEK – Stawiamy przecinek przed i, oraz, tudzież, lub, albo, bądź, czy, ani, ni,
a=i, jeśli tekst następujący po nich ma charakter dopowiedzenia:
Przyjaźnimy się bardzo mocno, i to od dawna.
Można nazwać go kabotynem, albo raczej żałosnym komediantem.
lub jeśli wyrazy te zostały powtórzone – wtedy stawia się przecinek
przed drugim i ewentualnie dalszym członem.

UWAGA – Jeśli wyraz czy łączy równorzędne części zdania lub zdania współrzędne
– przecinka nie stawiamy. Natomiast jeśli czy wprowadza zdanie
podrzędne – stawiamy przed nim przecinek.
Tutaj czy tam?
Zapytała mnie, czy ciągle się jeszcze gniewam.
UWAGA – W większości przypadków przecinek należy postawić, oddzielając zdania
składowe w zdaniu złożonym.

• Podobnie wygląda sprawa wyrazów, które zaczynają zdania pytające (typu:

który, jaki, czyj, kto, co, kiedy, po co, dlaczego, dokąd, odkąd, gdzie itp.); w
zdaniach złożonych wprowadzają zdania składowe – a więc poprzedzamy je
przecinkami.
Który to powiedział?
Zapytała mnie, którą sukienkę bym wolała?
Co mówiłeś?
Nie usłyszałam, co mówiłeś.
• Przecinek między zdaniami składowymi w zdaniu złożonym stawiamy bez
względu na szyk tych zdań.
Marek idzie do pracy, choć jest jeszcze trochę chory.
Choć jest jeszcze trochę chory, Marek idzie do pracy.

UWAGA – Zdanie wplecione wydzielamy dwoma przecinkami.

Marek, choć jest jeszcze trochę chory, idzie do pracy.

UWAGA – Wyrazy na -ąc, -łszy, -wszy są w zdaniu złożone oddzielone przecinkami

nawet jeśli nie towarzyszą im jakieś określenia.
UWAGA – Jeśli wyrazom na -ąc, -łszy, -wszy towarzyszą określenia, zawsze
oddziela się je przecinkiem – wraz z towarzyszącymi im określeniami.
Uczniowie, czytając, zerkali jednocześnie na tablicę.

UWAGA – Zawsze stawia się przecinek, jeżeli jego brak zmieniłby znaczenie całego
zdania.
Słuchając, uważnie patrzył na usta rozmówcy.
Słuchając uważnie, patrzył na usta rozmówcy.
Roześmiawszy się, nagle zamilkł na długo.
Roześmiawszy się nagle, zamilkł na długo.
UWAGA – Przecinek stawiamy przed:
a wtedy gdy przeto
(także w wtem gdy skoro
połączeniach: z chwilą gdy) skutkiem tego
a więc gdyby (czego)
a gdy gdyż tedy
a jeśli gdzie to jest
a kiedy i (=więc, toteż) to znaczy
a mianowicie ile toteż
a ponieważ ilekroć tyle że
a że) im tylko że (iż)
aby inaczej tym bardziej że
acz innymi słowy tymczasem
aczkolwiek iż w miarę jak
albowiem iżby w razie gdyby
ale jako że więc
bo jednak właśnie
bowiem jednakże gdy (jak, kiedy)
by jeśli wprzód nim
byle jeśliby wszakże
byleby jeżeli wtedy
chociaż jeżeliby za to
chociażby lecz zaledwie
choć ledwie zanim
choćby ledwo zaś
chyba że (żeby) mimo to zwłaszcza gdy
czyli mimo że (iż) (kiedy)
dlatego (że, iż) natomiast zwłaszcza że (iż)
dopiero gdy (jak, nim że
kiedy) o ile (także w
dopóki po czym połączeniach:
gdy podczas gdy że aby
(także w pomimo to że aż
połączeniach: pomimo że (iż) że gdy
potem gdy ponieważ że jeśli)
teraz gdy póki żeby