Fake news op social media

Wanneer ik op Facebook het woord ‘vaccines’ intik, krijg ik voornamelijk artikels die mijn vrienden
deelde over anti-vaxxers. Dit zijn ouders die weigeren hun kind(eren) te laten vaccineren, mede omdat ze
denken dat dit hersensaandoeningen zou veroorzaken. De groepen antivaxxers zijn vooral geducht in
Amerika maar ze komen ook in andere landen meer en meer voor. Er zijn op Facebook verschillende
groepen van antivaxxers waar je je bij kan aansluiten en in deze groepen worden vaak artikels gedeeld
waarin de relatie tussen vaccineren en een stoornis zoals autisme wordt ‘aangetoond’. Na slechts enkele
keren klikken werd ik dus al geconfronteerd met allerhande fake news artikels. Ondanks de inspanningen
van Facebook om oplichterij de kop in te drukken blijft het een medium waar veel fake news op wordt
verspreid en gedeeld. Omdat de meeste artikels gedeeld worden door mensen die je persoonlijk kent, is
het bovendien moeilijker om betrouwbare van niet-betrouwbare artikels te onderscheiden.

Op zoek gaan naar fake news dat hoge ratings haalt op social media is dus helaas niet moeilijk.
Momenteel wordt er bijvoorbeeld veel fake nieuws verspreid over de relatie tussen het coronavirus en 5G.
Volgens valse berichtgeving zou 5G de oorzaak zijn van het virus of er in ieder geval voor zorgen dat het zich
sneller verspreidt. Deze berichten tonen tegelijk aan hoe gevaarlijk fake news kan zijn wanneer het viraal
gaat. Zo werden er in verschillende landen betogingen georganiseerd tegen het 5G-netwerk en
telefoonmasten in brand gestoken. Er is echter geen enkel bewijs dat 5G schadelijk zou zijn voor dieren of
mensen.

Voorbeelden van fake news die tot in de professionele pers zijn geraakt zijn (gelukkig) veel
moeilijker te vinden. In de Belgische professionele pers kon ik zelfs geen echte voorbeelden vinden. In
andere landen, zoals Rusland, komt het meer voor dat fake news de professionele pers haalt. Zo heb je het
voorbeeld van de babybeurs in Brussel. Volgens een vals bericht uit 2019, dat ook op het Rusische netwerk
NVT verscheen, zouden homokoppels op een beurs in Brussel baby’s kunnen kopen. In de realiteit was het
doel van de beurs echter om homokoppels aan surrogaatmoeders te koppelen.

Fake news neemt niet enkel de vorm aan van geschreven tekst en foto’s maar ook van video’s.
Deepfake video’s zijn zo’n voorbeeld waarbij artificiële intelligentie wordt gebruikt om bestaande video’s te
combineren met nieuw opgenomen beelden. Zo kan je iemand het gezicht laten aannemen van een ander
persoon en valse berichten verspreiden. Vladimir Putin en Barack Obama doken al vaker op in dergelijke
deepfake video’s.

Door de enorme populariteit van sociale media en nieuwe technieken waarbij onder andere
artificiële intelligentie wordt gebruikt moeten we nu meer dan ooit waakzaam zijn voor valse berichtgeving.