30.03.

2020

■ PLASTİK EKSTRÜZYON NEDİR ?

■ Uzunlukları belli olmayan, fakat kesitleri sabit olan levha, film, boru, çubuk gibi yarı
mamullerin işlendiği bir plastik işleme prosesidir.

■ EKSTRÜZYON MAKİNESİ NEDİR ?

EKSTRÜZYON CİHAZI ■ Plastik ürünlerin aynı kesitte, hassas ölçülerde ve istenilen uzunlukta, devamlı (kesiksiz)
olarak elde edilmesini sağlayan makinelere ekstrüzyon makineleri denir. Bu makineler
bazen kısaca ekstrüder olarak da adlandırılmaktadır.

■ Ekstrüzyon Yöntemi ■ Ekstrüzyon Ürünleri

■ • Plastik bir maddenin ısı ile akıcı hale getirilerek belirli bir şekilli kalıptan basınç ile
geçirilmesi ve biçimlendirilmesi yöntemidir.
■ • Bu biçimlendirmede çubuk, boru, profil malzeme, levha, film ve herhangi bir ba şka
malzeme üzerine kaplama şeklinde olabilir.
■ • Ucuz ve sürekli bir döküm yöntemidir.
■ • Ekstrüzyonda genelde yüksek molekül ağırlıklı termoplastik malzemeler kullanılır.
■ • Yaygın olarak kullanılanları PVC, PE, PP, PS, PA, termoplastik, poliester ve sülfon
plastikleridir.

■ EKSTRÜZYON MAKİNASININ YAPISI NASILDIR ?

1
 30.03.2020

■ Ekstrüzyonla İşlem Safhaları ■ Ekstrüder Makinesinin Kısımları

■ Toz veya granül haldeki “reçine” besleme hunisine konur. ■ Ekstrüder makinesi birçok farklı ünite ve kısımdan oluşmaktadır.
■ Toz veya granül, ısıtma silindirine gelir, “extrüzyon vida”sı ile ileri
itilirken aldığı ısı veya sürtünme sonucu yumuşar ve erir.
■ Huni
■ Silindir ucunda belli miktar depolanır. Kalıptan geçmeye zorlanır. ■ Huni, ekstrüderde işlenecek malzemenin düzenli olarak beslenmesini
sağlar. Bütün malzemeler serbestçe akma eğiliminde değildir. Bu nedenle
■ Kalıptan çıkan ürün “kalıp içinin” şeklini almıştır. huni genellikle bir konveyör veya karıştırıcı ile donatılır.
■ Düzenli bir “soğutma sistemi”nden geçirilir.
■ ”Ölçü kontrolü” ve “Uzunluk ayarı” yapılır.İstenilen uzunlukta
“kesilir”.
■ “Konveyör” veya başka bir sistemle ürün uzaklaştırılır.

■ Vida (Burgu veya Helezon) ■ Silindir (Kovan-Ocak)

■ Silindir vidanın yataklandığı, rezistansları üzerinde taşıyan makine elemanıdır. Bu kısım
■ Vida plastiğin beslenmesi, taşınması, ergitilmesi ve homojenleştirilmesi dâhil birçok
kovan veya ocak olarak da adlandırılmaktadır.
işlevi yerine getirir. Bu bakımdan ekstrüderin kalbidir.
■ Ekstrüderlerin silindir tasarımına göre farklı tipleri vardır.
■ Çok değişik tipte vida mevcuttur. En çok kullanılan üç bölgeli vida olup
termoplastiklerin çoğunu ısıl ve ekonomik açıdan tatmin edici bir şekilde işler. Bu ■ Tek vidalı ekstrüderler
bölgeler besleme, sıkıştırma ve ölçme bölgeleri olarak adlandırılır. Çift vidalı ekstrüder
makinelerinde bir vida çifti bir arada kullanılır. Çift vidalı ekstrüderlerin makinenin ■ Geleneksel
verimi ve homojen bir plastikasyonun sağlanması açısından önemli avantajları ■ Yivli
bulunmaktadır.
■ Çift vidalı ekstrüderler
■ Birlikte dönen (içe doğru dönen)
■ Tersine dönen (dışa doğru dönen)

■ NE ZAMAN İKİ VEYA DAHA FAZLA EXTRÜZYON VİDASI KULLANILIR?
■ Kalıplama basıncını yükseltmek ve daha iyi karışım elde etmek istendiği zaman iki veya
daha fazla olan vidalar kullanılır.
■ Ürün kalitesini “elekler” ve “yerleştirme biçimleri” de etkiler. Elek delikli bir plakadır
ve reçinenin kalıba girmeden önce reçine içindeki basıncı eşitler.
■ Soğutma ve Vakumlama Ünitesi
■ Soğutma ve vakumlama ünitesi, bir vakum pompası ve bir soğutma pompası yardımı ile
ürünün soğutma ve vakumlamasının yapıldığı kısımdır.
■ ÇEKİÇ
■ Makinede işlenip kalıp ve kalibreden geçen ürünü çekerek kesime hazırlayan sistemdir.
Ürün genellikle bir palet sistemi yardımı ile çekilir.

2
 30.03.2020

■ EKSTRÜZYON’DA SOĞUTMA VE KALİBRASYON

■ CO-EKSTRÜZYON PROSESİ
■ Kalıptan çıkan ürün hala yumuşaktır. Etrafından soğutma suyu geçirilmiş bir
■ İki veya daha fazla fakat farklı reçinelerden tek bir ürün elde etme prosesine co- kalibrasyon kalıbından geçirilirse ürün son şeklini alır.
ekstrüzyon işlemi adı verilir.
■ Bazı basit ekstrüzyon ürünlerinde kalibre kalıbı kullanılmaz, soğutma için de hava
■ Örnek : Darbeye mukavemetli bir polistren ince bir ABS tabakası ile kaplanarak ısıl üfleme, kalıp içinde soğutma, rulolarla soğutma su banyosunda soğutma yöntemleri
işlemle şekillendirmeye uygun plastik elde edilir. uygulanır.

■ ÇUBUK EXTRÜZYON KALIPLARI :

■ ESKTRÜZYON KALIPLARI :
■ Bu kalıplar “ön şekillendirme” ve “tam şekillendirme” bölümlerinden oluşur.Bu tür bir
■ İstenilen ürün kesitine göre kalıplar ; yapı, reçine’nin sürekli akması, kopmaması içindir.Bu sayede laminar bir plastik akış sağlanır.
■ a)-Dairesel kesitli çubuklar için
■ b)Borular için
■ c)Düz kesitler için ,
■ d)Kablolar için,
■ e)Özel uygulamalar için şeklinde bulunurlar.

■ EKSTRÜZYON BORU KALIPLARI ■ EXTRÜZYON LEVHA-FİLM ÜRETEN KALIPLARI

■ Çalışırken hangi helezon kullanılacak ve hangi sı caklıkta çalışılacak en iyi plastik uzmanı ■ 1.Düz levha extrüzyonu :
bilecektir. Ekstruderden çıkan boru sıcaktır. Önce soğutulur, özel kalıplar ve mandrel ile ölçüler
sağlanır. Boru ayrıca dıştan hava ile de soğutulur.

■ Boruyu taşıyan konveyörün hızı, çıkan boru hızı ile uyumlu olmalıdır. Taşıyıcı hızı fazla olursa,
boru gerilir, uzar, incelir. Yavaş olursa, boru ezilir, dürülür, büzülür. Flexible borular makaralara
sarılırken, sert borular kesilirler.

3
 30.03.2020

■ TEL VE KABLONUN PLASTİKLE KAPLANMASI

■ 2. Üfleyerek (TUBULAR) boru ekstrüzyonu :

■ EKSTRÜZYON PROFİL KALIPLARI

■ Profil üretimi zordur. Çünkü hem çok çeşitlidirler. Hem de karmaşıktırlar.
■ Boyut doğruluğu, şekil doğruluğu, yüzey görüntüsü ve standarda uygunluğu müşteri
isteğidir. Bunun için;
■ Mümkünse kesitler basit olmalı,
■ Kalıptan sıcak çıkan kesitler bir müddet sağlam kalmalı,
■ Malzeme yığılması olmamalı, iç boşluklar çok küçük olmamalıdır

Ekstruder; Banburi ve silindirlerle hazırlanan kauçuk hamurunun ara veya ana ürün haline getirildiği en temel 
cihazlardan biridir. 

Ekstruder; lastik ve plastik endüstrisinde kullanılan temel makinelerdendir. Lastik imalat sürecinde
mikserden alınan karışımı kalenderlemeye, basınçlı ve kesintisiz olarak gönderdiği gibi, çıkışına
takılan farklı kalıplar yardımıyla direkt olarak ürün de elde edilebilir (hortum, ayakkabı tabanı, lastik
tabaka, kablo gibi). Bu nedenle ekstruderleri lastik resimlendirme makinesi sınıfına sokabiliriz. Ama
bunun yanında küçük imalatlarda karışım makinesi olarak da kullanılmaktadır.

Ekstruderlerin Kullanıldığı Yerler
Ekstruderlerin Çalışma Prensipleri
Polimer üretiminde sentetik kauçukların üretim sırasında taşıdıkları suyu uzaklaştırmakta kullanılır.
Kauçuk imalatında; karışım hamuru hazırlama ve karıştırma işleminin çok önemli olduğunu daha önce Peptizasyonda doğal kauçuğun mastikasyonu amacıyla kullanılır.
Hamur yapımında kullanılır.
belirtmiştik. Kauçuktan bir ürün oluştururken;
Banbury den gelen hamuru şerit çubuk halinde çekmekte kullanılır.
1‐ Reçete hazırlama (kauçuk hamura girecek ürünlerin ve miktarlarının belirlenmesi), Hamuru misket olarak çıkarabilir.
2‐ Reçeteye göre hamuru karıştırma, İki toplu kalenderleri direkt olarak besler.
3‐ Ara ürün eldesi ve pişirme (Pişirme esnasında vulkanizasyon işlemi gerçekleşir), Karışımı yapılan hamur içindeki dağılmamış ya da topak olarak kalmış parçacıklar ekstruderde süzülür.
Konfeksiyona resimli profil hazırlamakta kullanılır. Kalıplanacak parçanın şekli önceden verilir.
Karışım kapalı karıştırıcıdan çıktıktan sonra kalender veya ekstruderlerde resimlendirilir (ara ürün haline Kablo, hortum, iç lastik, plaka‐şerit, profil, sızdırmazlık elemanları gibi direkt olarak ürün çıkartabilir.
getirilir).
Bugün ekstruderlerde en çok kullanılan üç tip itici güç şunlardır:
Ekstruderler lastik hamurunun bir nozuldan (fıskiye biçiminde konik ağız) güç kullanılarak dışarıya doğru Piston
Vida
itildiği ve hamura sonsuz boyda, belirlenmiş, kesitli bir resim verildiği makinelerdir. Bu güç bir piston, bir
Dişli
vida ya da itici olan herhangi bir düzenek olabilir. Ekstruderlerin piyasadaki diğer bir adı da "bodinoz" dur.

4
 30.03.2020

Ekstrüderler tek veya iki çift vidalı olabilir.

Plastik malzeme üretiminde de ekstrüderler kullanılmaktadır. 
CO-EKSTRÜZYON PROSESİ
Lütfen http://akademik.duzce.edu.tr/husnugerengi/Profil/DersGoruntule?dersID=112131 linkinde 
• İki veya daha fazla fakat farklı reçinelerden tek bir ürün elde etme prosesine co-ekstrüzyon «6.Hafta» ders notlarına bakınız.
işlemi adı verilir.
Plastik malzeme üretiminde de ekstrüderlerde elde edilen ürün nihayi üründür. Hemen finisyona
geçilir. Ancak «Kauçuk Üretiminde» kullanılan ekstrüderden elde edilen ürün daha çok ara üründür. 
• Örnek : Darbeye mukavemetli bir polistren ince bir ABS tabakası ile kaplanarak ısıl işlemle Vulkanizasyon işlemi henüz yapılmamıştır. (ÖNEMLİ !!)
şekillendirmeye uygun plastik elde edilir.

Ödev: Yukarıda «Ekstrüderin» şekli verilmiştir. Lütfen el ile çizip cep telefonuyla resmini çekin ve bana 
mail atınız. Bu ödevlerden vize notu verilecektir.