MATEO

PASIUNA
Kinsa si Mateo? Sa Ebanghelyo si Mateo nga gitawag sab og Levi, mangungobrag
buhis. Gitawag siya ni Jesus aron mausa sa 12 ka Apostol (Mt 9:9 ug Mc 2:13). Ang
katuyoan ni Mateo sa ebanghelyo mao ang pagpaklaro sa mga pagtulon-an ni Jesus sa
hapsayng paagi. Wala iapil ni Mateo ang daghang detalye sa mga buhat ni Jesus nga
gihisgotan. Hinuon, gihatagag gibug-aton ang mga pulong ni Jesus.
Isip pasiuna, gihan-ay ni Mateo sa sinugdan sa Ebanghelyo ang pipila ka istorya sa
pagkatawo ni Jesus. Ang uban, gibahin sa lima ka dagkong tema. Ang matag bahin
nagsugod sa mga buhat ni Jesus ug ang wali. Kini ang mga wali:
Ang Wali sa Bukid: 5-7
Mga Awhag Alang sa mga Misyonaryo: 10
Mga Sambingay sa Gingharian: 13
Mga Pahimangno Alang sa Kristohanong Katilingban: 18
Ang Kaugmaon sa Simbahan: 23-25
Ang Mateo gisulat aron magamit sa mga Kristohanong Katilingban diin ang
kadaghanan mga Judio. Tungod ini, gipaila ni Mateo nga si Jesus ang Mesiyas nga
gipaabot sa mga Judio. Gikutlo niya ang daghang tudling gikan sa Daang Kasabotan diin
gipanagna ang Mesiyas ug gihulagway ang iyang agianan: 4:14; 18:17; 12:17...
Sa makadaghan giingon: ang Gingharian sa Diyos kinahanglang isangyaw ngadto sa
mga Judio, apan nasayod si Jesus nga ila ning isalikway. Busa, ang Simbahan angayng
mowali sa paganong kanasoran.
Alang ni Mateo, si Jesus, una sa tanan, Magtutudlo sa katawhan. Ang iyang pagtulon-
an ug sambingay nagpakita nato sa dalan sa kahingpitan ug nagbilig mga lagda sa
katilingbanong pag-ambitay sa Simbahan sa mga kabos diin naay pag-angay-angay sa
matag-usa.
Niining edisyona walay komentaryo nga gihimo sa susamang mga parapo nga makita
sa Marcos diin gikomentaryohan ni.

(FOR PAGE 9)
 MATTHEW 1
Ang kagikan ni Jesus
(Lc 3:23)
• 1
Kini ang kagikan ni Jesu-Cristo,
Lc
3:23-
38
1 anak ni David nga anak pod ni
Abraham.
2
1Kro
1:34
Si Abraham ang amahan ni Isaac,
si Isaac ni Jacob, si Jacob ni Juda ug
sa mga igsoon.
Gen 3
38:29 Si Juda ang amahan ni Fares ug
1Kro
2:4
Zera (si Tamar ang inahan), si Fares
Ru ang amahan ni Esron, ug si Esron ni
4:18
Aram. 4 Si Aram ang amahan ni Ami-
nadab, si Aminadab ni Naason, si Naa-
son ni Salmon.
5
Ru Si Salmon ang amahan ni Booz, ug
4:13
si Rahab ang inahan. Si Booz ang a-
mahan ni Obed. Si Ruth ang inahan. Si
Obed ang amahan ni Jese.
6
2S
12:24
Si Jese ang amahan ni David nga
hari. Si David ang amahan ni Solomon.
Ang kanhi asawa ni Urias maoy inahan.
7
Si Solomon ang amahan ni Robo-
am nga amahan ni Abias, ug sunod ang
mga hari nga si Asa, 8 Josafat, Joram,
Osias, 9 Joatan, Ajaz, Ezequias, 10 Ma-
nases, Amon ug Josias.
11
2H Si Josias ang amahan ni Jeconias
24:12
• 1.1 Ang Manluluwas migitib sa atong yuta
ug sa piniling kaliwat sa Israel (Is 45:8). Adunay
42 ka ngalan sa talaan nga gihan-ay sa tulo ka
hugpong nga may14 ka ngalan. Kining nume-
roha makahuloganong simbolo sa mga Judio.
Dayag na lang nga dili ni kompleto.
Si Jesus, Anak ni Abraham, ang amahan sa
tanang magtotoo. Ang Diyos nagsaad paghiusa
sa tanang kanasoran alirong sa iyang kaliwat.
Ang unang hugpong sa mga ngalan makita sa
Ruth 4:18.
Sa gisaad na sa Israel, si Jesus Anak ni David.
Ang mga hari sa Israel nga sumusunod ni David
nagdalag importanting papel sa balaang kasay-
sayan. Ang uban nila maayo, ang uban daotan.
Mahitungod sa sumusunod ni Zorobabel, ang
Biblia wala maghatag og katin-awan.
Ang lista naglakip hangtod pa ni Jose, ang
misagop ni Jesus. Alang sa mga Judio, kining
pagkasinagop ni Jesus igo nang nagpaila niya,
sama ni Jose mismo, nga Anak ni David.
Adunay upat ka ngalan sa babaye nga gilakip
sa talaan. Mabasa ni sa Biblia: si Tamar nga
mihatag sa tanan aron dili mawala ang pana-
langin sa Diyos; si Rahab, langyawng puta nga
gidayeg sa Biblia (Jos 2); si Ruth, langyaw sab
nga gidayeg tungod sa talagsaong gawi; ug ang
byuda ni Urias, ang anyag nga Bathseba nga
nakig-ambit sa sala ni David.
10
2Kro
ug sa iyang mga igsoon sa ilang 36:9,
pagkabihag sa Babilonia. 20
12
Sa nabihag na ang mga Israelita sa
Babilonia, si Jeconias naamahan ni
Salatiel, ang amahan ni Zorobabel.
13
Si Zorobabel ang amahan ni Abi-
ud; si Abiud ni Eliacim, ug si Eliacim ni
Azor. 14 Si Azor ang amahan ni Sadoc,
si Sadoc ni Aquim, ug si Aquim ni
Eliud. 15 Si Eliud ang amahan ni Elea-
zar, si Eleazar ni Matan, ug si Matan ni
Jacob.
16
Si Jacob ang amahan ni Jose, ang
bana ni Maria, inahan ni Jesus nga
ginganlag Cristo.
17
May 14 ka kaliwatan gikan ni
Abraham hangtod ni David, ug 14 gi-
kan ni David hangtod sa pagpamihag
sa Babilonia; 14 sab gikan sa pag-
pamihag sa Babilonia hangtod sa pag-
katawo ni Cristo.
Gihimugso si Jesus sa Birhen
(Lc 1:27)
• 18 Kini
ang kaagi sa pagkatawo ni Lc
1:27
Jesus. Si Maria, iyang inahan, nasina- 2:5,
11
yoran ni Jose. Apan sa wala pa sila
Kining nagpaluyo nga kasaysayan nagpa-
hibalo sa Mesiyas nga moanhi aron pagluwas sa
makasasala ug pag-abli sa Gingharian sa Israel
sa kinabag-ang katawhan sa paganong kanaso-
ran.
Kining talaana nagrepresentar sa nasunod ni
Jesus gikan ni Jose. Ug mipasunod si Jesus sa
kaugalingong katawhan, ang Simbahan, ining
espirituhanong kabilin gikan sa Israel. Daghan
tag napanunod sa mga Judio, sama pananglit sa
Daang Kasabotan, ang Biblia sa mga Judio.
Busa, nakagamot pag-ayo si Jesus sa taw-
hanon tang kaliwat. Sulod sa kapid-an ka siglo,
bunga siya sa kasaysayan nga gipatikan sa mga
pag-antos ug sala, paglaom ug grasya. Ang taas
ug inanayng kaamgohan sa mga Judio nakaabot
sa kinatas-ang punto sa pag-abot sa Manluluwas.
Angay tang masabtan nga una sa tanan, nahiusa
ta kang Cristo pinaagi sa tawhanong kalambigi-
tan. Ang kasaysayan sa kasamtangang panahon
ug ang kasaysayan sa atong kabanayan nag-
andam sa ikaduhang pag-abot ni Cristo sa taw-
hanong kaliwat.
• 18. Kining mubo ug halos manggiulawong
mga tudling wala magsulay pagbutyag sa
misteryo ni Maria, ang ulay, pinaagi ni kinsa ang
kinabuhi sa kalibotan mitandog sa Diyos ug
mitanyag sa kaugalingon isip halad. Usa ka
pinadala miguwa sa kagabhion ug mipadayag sa
 11
magpuyo, nagmabdos si Maria sa la-
lang sa Espiritu Santo. 19 Si Jose, iyang
bana, nagplano sa pagpakigbulag niya
sa tumang katago. Tawo si Jose nga
tarong ug dili gyod buot nga maulawan
si Maria.
20
Samtang naghunahuna siya ini,
may anghel sa Ginoo nga mipakita
niya pinaagi sa damgo ug miingon:
“Jose, kaliwat ni David, ayawg kahad-
lok pagpangasawa ni Maria. Nanam-
1:25
kon siya sa lalang sa Espiritu Santo.
Lc
1:31 21
Manganak siyag batang lalaki nga
Buhat
3:16
4:12
imong nganlag ‘Jesus’, kay luwason
niya ang katawhan sa ilang sala.”
22
Nahitabo kining tanan aron ma-
mga mapahilomong pulong: ang kalibotan
naabli sa buhing pagpakig-uban sa Diyos.
Mahitungod sa pagkaulay ni Maria, basaha
ang Lc 6:27.
Si Maria… nasinayoran ni Jose (b.18). Kon
ang mga Judio masinayoran na, libre na sila sa
tanang katungod sa kaminyoon lakip ang
pakighilawas. Ang kalainan lang, kay ang mga
babaye magpabiling ubos sa pagtudlo ug mag-
puyo sa balay sa ginikanan. Ang mga Judio
katilingbang patriarkal diin ang mga babaye
gipanag-iya kanunay sa mga lalaki: sa amahan
siya kon dalaga pa, sa bana kon minyo na, o sa
anak nga lalaki. Si Maria asawa na ni Jose, apan
dili pa siya ubos sa awtoridad ini hangtod nga
dalhon siya ni Jose sa iyang panimalay (b. 20 ug
24).
Kadtong namalandong sa kinabuhi ni Maria,
binasi sa Ebanghelyo, sa pagtoo ug kasinatian sa
Simbahan naghunahuna nga gihalad nang daan
ni Maria ang iyang kinabuhi ngadto sa Diyos.
Kining buhata dili kabahin sa kinaiya sa mga
Judio. Apan kon ang Diyos mituga ining desi-
syona kang Maria, tinahod ang iyang pagkaulay,
gihimo ang pagpili sa lalaki nga makigminyo
niya.
Kon ang pagkaulay ni Maria talagsaong ka-
himtang, dili ikatingala kon si Jose mipili sa
kinabuhing dili-minyo, kay nasayod ta nga ad-
tong panahona dunay mga grupo sa mga Judio,
ang nailhan nga mga Essenes, nga mipuyo sa
kinabuhing dili-minyo susama sa mga monghe.
Si Jose dili mobabag, mosuporta hinuon.
Si Jose… naglaraw…(b. 19). Ang Ebang-
helyo nagsulti nato nga si Jose nagplano pagbiya
ni Maria aron dili ni mapaulawan. Apan wala
mohisgot sa hinungdan nga naghunahuna
siyang mobiya.
Tingali kay wala siyay nadawat nga pahayag ni
Maria bahin sa pagkamabdos ini, ug gibati niya
ang misteryo nga dili niya masabtan.
Tingali nasayran na niya gikan ni Maria ang
misteryo ug dili siya buot nga makababag sa
katumanan ini.
Lisod hunahunaon nga nagduda si Jose sa
kamatinud-anon ni Maria. Wala kanilang duha
MATTHEW 2
tuman ang giingon sa Ginoo pinaagi sa Is
propeta: 23 Ang birhen manganak og 7:14
lalaki nga nganlan niyag Emma-nuel,
sa ato pa: ang Ginoo uban nato. 24 Sa
pagmata ni Jose gituman niya ang
giingon sa anghel sa Ginoo. Gidala niya Lc
1:31
sa balay ang iyang asawa 25 nga nanga- 2:21
nak og batang lalaki, apan wala makig-
hilawas niya ang bana. Gitawag ni Jose
ang bata og Jesus.
Mga maalamon sa sidlakan
•
1
Natawo si Jesus sa Betlehem sa
2 Juda sa panahon ni Hari Herodes.
Nangabot sa Jerusalem ang mga maa-
lamon gikan sa sidlakan nga 2 nangu-
ang kinaiya pagluib ug nasayod ini si Jose.
Sumala sa ubang batid sa Biblia, ang teksto sa
tudling 20-21 ingnon ini paghubad:
“Bisag ang bata nga iyang gisabak lalang sa
Espiritu Santo, ikay mohatag sa ngalan nga
Jesus sa batang lalaki nga ipanganak.” Tataw
nga ang pag-ingon: nagmabdos siya sa lalang sa
Espiritu Santo… nagppadayag dili lang sa
misyon ni Maria kondili, sa papel sab ni Jose sa
plano sa Ginoo: Nganli siyag Jesus ug dawata
siya nga imong anak.
Si Jose kaliwat ni David. Sumala sa mga
panagna sa Biblia, ang Manluluwas maggikan sa
kaliwat ni Hari David, sa tribu ni Juda. May
dakong purohan nga si Maria wala maggikan sa
maong tribu, apan sama sa iyang ig-agaw nga si
Isabel, sakop siya sa banay sa mga pari sa tribu
ni Levi. Ang Diyos nagpahigayon nga pinaagi ni
Jose, ang misagop sa bata, ang mga panagna
matuman (Is 7:14).
…ginganlag Jesus (b. 25). Ang Jesus iningles
sa Hebreong Josue, sa ato pa, Manluluwas,
Judiong ngalan.
Ang pagkaamaama ni Jose nagpabiling
simbolo sa lawom nga relihiyosong kamatuoran.
Pila ka tawo ang nagpabiling madudahon hu-
man makabasa ini! Bisan gani ang Diyos dili
makahimo kon wala sila! Apan kini ang punto:
walay luna para sa duha ka Amahan, kay si Jesus
nga natawo sa panahon anak ni Maria ug
bugtong Anak sa Amahan, linalang sa Diyos
hangtod sa kahangtoran.
Kining tekstoha nagpakita nato sa tinuorayng
pagpakatawo sa Anak sa Diyos nga midawat sa
mga kakuyaw sa tawhanong kahimtang, gawas
sa sala. Wala niya ilikay si Jose sa kalibog o si
Maria sa posibling pagkaulaw ining mahinung-
danong hitabo.
• 2.1 Aron masabtan pag-ayo kining ulo-
hana angayng timan-an nga lakip ni sa klase sa
literatura nga nasinati kaayo sa mga Judio sa
maong panahon – ang kasaysayan ug ang
minugnang istorya o sugilanon gisagol sa ka-
tuyoan nga ang mensahe mapadayag pinaagig
mga tawo o mga butang.
 MATTHEW 2
tana: “Hain man ang bag-ong natawo
nga hari sa mga Judio? Among nakita
Num ang pagsubang sa iyang bitoon sa sid-
24:17
lakan. Ania mi aron pagpasidungog
niya.”
3
Sa pagkadungog ni Herodes, naha-
sol siya pag-ayo, ingon man ang ta-
nang katawhan sa Jerusalem. 4 Nagpa-
Jn tawag dayon siyag tigom sa mga pa-
7:42 ngulong pari ug sa nagtudlo sa kataw-
Mik han sa Diyos sa iyang balaod ug na-
5:1
2S ngutanag asa matawo ang Mesiyas.
5:2 5
Mitubag sila: “Sa lungsod sa Betle-
hem sa Juda, kay mao ni ang gisulat sa
propeta: 6 Ikaw, Betlehem, sa yuta sa
Juda, dili ka iwit sa mga banay sa
Juda. Kay maggikan nimo ang pa-
ngulo nga moatiman sa akong kataw-
han, ang Israel.”
7
Nagpatawag dayon si Herodes og
tinagong tigom uban sa mga maa-
lamon, ug nagpakisayod nila sa insak-
tong panahon sa pagsubang sa bitoon.
8
Unya, gipaadto sila sa Betle-hem ug
gitugon: “Lakaw ug pihoa pagpakisa-
yod mahitungod sa bata. Kon inyo na
siyang makaplagan, pahibal-a dayon
ko, aron makaadto pod ko ug makapa-
sidungog niya.”
9
Human sa tigom uban sa hari,
Lc nanglakaw sila. Ang bitoon nga nakita
2:16
Is sa sidlakan nag-una nila ug mihunong
60:1-
6 sa dapit nga nahimutangan sa bata.
10
Slm
72:10-
Nalipay kaayo sila sa pagkakita pag-
15 usab sa bitoon. 11 Nanulod sila sa ba-
lay. Sa pagkakita sa bata ug ni Maria,
Ang mga maalamon dili mga hari: apan mga
astrologo ug mga pari sa paganong relihiyon.
Gipakita dinhi nga bisan ang mga Judiong Pari
ug kadagkoan sa katawhan sa Diyos wala mag-
pakabana sa pagkahimugso ni Jesus, sa gihapon
ang Diyos nagpadalag mensahe sa iyang
kahigalaan sa paganong kanasoran. Pagtulon-
an ni alang sa tanang panahon: si Jesus Man-
luluwas sa tanang katawhan, dili lang sa sakop sa
Simbahan.
Ang bitoon nagpahinumdom nga ang Diyos
nagtawag sa tagsa tagsa pinasikad sa kauga-
lingong mga hiyas nga napanag-iya ug nahup-
tan. Si Jesus nagtawag sa mga mangingisda sa
Galilea human sa katingalahang pangisda; gita-
wag niya ang mga paganong maalamon nga
nagtan-aw sa bitoon pinaagi sa usa ka bitoon.
Ang Diyos magtawag nato pinaagi sa atong
12
ang inahan, miluhod sila ug misimba
niya. Giablihan nila ang ilang mga bag
ug gihalad ang ilang gasa nga bulawan,
insenso ug mira.
12
Pinaagi sa damgo gipasidan-an 2:22
sila sa dili pagbalik kang Herodes. 1H
13:9
Busa, namauli sila agi sa laing dalan.
Pagkagiw ngadto sa Ehipto
• 13 Sa nakabiya na ang mga maala-
1:20
2:19
mon, ang anghel sa Ginoo mipakita ni
Jose pinaagi sa damgo ug miingon:
“Bangon. Dad-a sa Ehipto ang bata ug
ang inahan. Pabilin didto hangtod nga
pabalikon tamo. Kay si Herodes nangi-
ta sa bata aron patyon.”
14
Mibarog si Jose ug gidala ang bata
ug ang inahan. Mipanaw sila anang
gabhiona sa Ehipto, ug 15 nagpabilin
didto hangtod nga namatay si Herodes.
Natuman sa ingon ang gisulti sa Ginoo
pinaagi sa propeta: Gitawag ko ang Os
11:1
akong anak gikan sa Ehipto.
16
Sa pagkasayod ni Herodes nga gi-
lansisan siya sa mga maalamon, hila-
bihan niyang pungota. Gipahurot niyag
patay ang mga batang lalaki sa Bet-
lehem ug sa mga kasikbit nga dapit
nga may dos anyos paubos. Gihimo ni
sumala sa iyang nahibaloan sa mga
maalamon mahitungod sa pagsubang
sa bitoon.
17
Niining paagiha, ang giingon ni
propeta Jeremias hingpit nga natu-
man: 18 May tingog nga nadungog sa Jer
31:15
Rama, tyabaw sa pait nga minatay; si
kahimtang, sa mga hitabo, sa lawom natong
mga damgo ug pangandoy nga naggiya nato
sama sa mga bitoon. Apan ang wala mangita sa
kamatuoran, sa hustisya ug pasaylo... unsaon
man nila pagkakaplag ni Cristo?
• 13. Sa paglambigit sa istorya sa kamatay sa
inosenting kabataan ug pagkagiw sa balaang
banay ngadto sa Ehipto, mikutlo si Mateo og
duha ka pulong ni propeta Oseas ug Jeremias
mahitungod sa mga pagsulay ug pag-antos nga
nahiagoman sa katawhan sa Diyos sa miaging
panahon. Si Jesus, sama sa iyang katigulangan,
moagi sa kinabuhi sa pagkabihag, pag-antos ug
kasakitan. Ang panglutos magsugod sa iyang
pagkatawo ug mosunod niya hangtod sa kama-
tayon.
Sa samang paagi nasayran nato nga sukad sa
 13
Raquel nagbakho tungod sa mga anak
ug walay makahupay niya, kay wala
na sila.
Mibalik si Jose ug Maria
• 19 Sa pagkamatay ni Herodes, ang
anghel sa Ginoo mipakita ni Jose pina-
agi sa damgo ug miingon: 20 “Tindog.
Ex Dad-ag balik sa Israel ang bata ug ang
4:19
inahan. Namatay na ang buot mopatay
sa bata. 21 Busa, mibangon si Jose ug
gidala ang bata ug inahan balik sa Is-
rael.
22
Apan sa pagkadungog ni Jose
nga si Arkelao mipuli sa amahan nga
si Herodes sa paghari sa Juda, na-
hadlok siyang moadto didto. Naka-
sinugdan, si Maria (ug si Jose) kauban na ug
katabang ni Jesus sa iyang pag-antos ug malu-
wasnong misyon.
Si Herodes sumbanan sa daghang kadagkoan
sa kagamhanan nga mas interesado sa pag-
angkon sa gahom kay sa pag-alagad. Apan bisag
unsa kadaghan sa inosenting dugo ang
ipabanaw sa mga kaaway sa Ebanghelyo, dili
mabuntog ang Simbahan ni mababagan ang
plano sa Diyos.
• 19. Posibli nga duha na ka tuig ang pa-
nuigon ni Jesus dihang gidalag balik ni Jose si
Maria sa iyang lugar, Nazaret. Sulod sa 30 ka
tuig si Jesus nagtubo sa maong balangay ug
nagtrabaho isip panday (Mc 6:13), samtang ang
kalibotan nagpaabot sa kaluwasan. Apan kay
sukad pa sa sinugdan gihalad na man ni Jesus sa
Amahan ang iyang kinabuhi, nagsugod na siya
pagluwas sa kalibotan.
• 23. Tawgon siyag...(b. 23). Ang paggamit
ni Mateo ining pulonga nagpahinumdom nato sa
pulong nezer o salingsing (Is 11:1) ug sa pulong
nazir (Num 6). Niadtong panahona, dunay mga
relihiyosong pundok nga nagsangyaw ug
namunyag sama sa gibuhat ni Juan. Giisip ni nga
mga nazir. Si Jesus giila nga nezer, nazir ug
Nazareno.
May daghang tawo nga naghunhuna unsay
gibuhat ni Jesus gikan sa 12 pay iyang idad,
kanus-a nakit-an siya sa Templo (Lc 2:41) hang-
tod sa 30 na siya, ang gitoohang idad sa pag-
sugod niya pagpangalagad. May mga mining
magtutudlo nga misakay ining kahilom sa
Ebanghelyo nga nangagpas nga miadto si Jesus
sa India aron makakat-on og salamangka,
unsaon paghimog mga milagro gikan sa mga
fakirs (mga Hindu nga tigbuhat og mga katinga-
lahan), o nga mibisita siya sa mga linalang sa
laing planeta. Dili lisod ang paghanduraw sa
bisag unsang butang.
Una sa tanan, angayng hinumdoman nga ang
Ebanghelyo dili basahon sa kinabuhi ug kaagi ni
MATTHEW 3
dawat og dugang mga tugon pinaagi
sa damgo ug nangadto sila sa rehiyon
sa Galilea.
Mag
13:5
• 23
Nanimuyo sila sa lungsod nga Is
gitawag og Nazaret. Sa ingon, ang 11:153:2
gisulti sa mga propeta natuman: Taw- 2:39Lc
gon siyag Nazareno. Buhat
2:22
Giandam ni Juan ang dalan
(Mc 1:1; Lc 3:1; Jn 1:19)
• 1
Sa dagan sa panahon si Juan
3 nga Magbubunyag mitungha sa
kamingawan sa Juda 2 ug nagsangyaw
Mc
sa mensahe: “Usba ang inyong bata- 1:15
san, kay ang Gingharian sa langit duol
na!” 3 Siyay gipasabot sa giingon ni
Jesus sukad sa iyang pagkatawo hangtod sa
pagkamatay. Buot ning motudlo sa labing
importanti nga mga buhat ug pulong ni Jesus
nga dunay mensahe alang nato. Wala ni mag-
hisgot unsay hitsura ni Jesus, taas ba o mubo,
niwang ba o tambok, bulagaw bag buhok o itom,
ug uban pa nga wala hatagig pagtagad sa unang
Kristyanos. Ang mga Ebanghelyo ni Marcos ug
Lucas nagsugod sa bunyag ni Jesus. Human ini
gisugdan ni Jesus ang pagpanudlo. Sa ngad-
tongadto si Mateo ug Lukas misulat og dugang
nga mga butang bahin sa pagkabata ni Jesus
aron pagtabang nato sa pag-ila sa tinago niyang
pagkatawo.
Ikaduha, basahon nato ang Mateo 13:54-56.
Ang mga tawo sa Nazaret nga natingala sa iyang
mga buhat, wala moingon nga nakakat-on si
Jesus ining butanga tungod sa dugay niyang
pagtuon sa ubang nasod. Apan ang dako nilang
katingala mao: Unsay nahitabo ining anak sa
panday? Nakaila ta niya sa dugay nang pana-
hon… unsay nahitabo niya?
Ikatulo, makaingon ta nga ang pulong sa Diyos
mapadayag lang sa uban pinaagi sa paggamit og
mga pulong sa tawhanong kasinatian. Sa
pagsangyaw sa mga propeta sa pulong sa Diyos,
wala sila maglitok sa mga pulong sa Diyos nga
morag mga periko, “tape recorder” ba. Ang
ilang gipadayag bunga sa pamalandong sa
tawhanong kasinatian ug kahimtang uban sa
buhing pagtoo. Si Jesus dili makabungat sa mga
pulong sa Diyos himulag sa iyang nasinati adlaw
adlaw uban sa ginikanan, higala ug katawhan.
Ang katuigan nga gigahin ni Jesus sa Nazaret
wala mausik, kay natuhop niya ang kultura sa
iyang katawhan: uban siya sa panghitabo ug
kasaysayan sa iyang nasod; nakasinati siyag
kahago sa trabaho; nahiagoman niya ang pag-
antos ug pagdaugdaog. Kinahanglang maka-
tagamtam si Jesus ining tanan aron maato
siyang Manluluwas; aron ang iyang mga pulong
magpabiling bililhon sa tanang panahon.
• 3.1 Alang sa ulohan 3, basaha ang
komentaryo sa Mc 1:11 ug Lc 3.
 MATTHEW 3
propeta Isaias: May singgit sa kami-
Is
40:3
ngawan: Andama ang dalan sa Ginoo.
Tul-ira ang iyang mga agianan.
4
Hinimo sa balhibo sa kamelyo ang
sapot ni Juan. May sininang panit nga
gisul-ob niya sa hawak ug nagkaon
siyag dulon ug dugos nga ihalas. 5 Na-
ngadto niya ang kataw-han gikan sa
Jerusalem, sa lalawigan sa Juda ug sa
tibuok patag sa Jordan 6 ug gibunya-
gan sila sa Jordan human mangom-
pisal sa mga sala.
12:34 7
23:33 Sa pagkakita niya sa daghang
Lc
Pariseo ug Sadduceo nga nangadto
21:23
Rom diin siya namunyag, miingon siya:
1:18
2:5 “Kaliwat sa mga bitin! Kinsay nagsulti
5:9
Ef ninyo nga makalikay mo sa umaabot
5:6
nga silot? 8 Ipakita nga seryoso mo sa
Col
3:6 inyong pagkakabig. 9 Ayaw na paghu-
Reb
6:16 nahuna: Si Abraham ang among ama-
Jn han. Ingnon tamo nga ang Diyos ma-
8:33
kahimog kabataan alang ni Abraham
Rom
4:12 gikan ining mga batoha! 10 Andam na
7:8
ang atsa sa pagputol sa gamot sa mga
7:19
Lc kahoy. Putlon ug isugnod sa kalayo
13:7
ang tanang kahoy nga dili mamungag
Jn
15:6 maayong bunga.
Jn 11
Nagbunyag ko sa tubig aron pag-
1:26
Buhat bag-o ninyo. Apan ang umaabot nga
1:5
nagsunod nako mas gamhanan kay
11:16
13:24
19:4
kanako. Sa pagkatinuod, dili ko takos
sa pagbitbit sa iyang sandalyas. Ma-
munyag siya sa Espiritu Santo ug sa
• 4.1 May komentaryo na ni sa Lc 4:1-13.
Sa wala pa sugdi ni Jesus sa dayag ang iyang
misyon, sa wala pa siya mailhi, gibuntog niya ang
daotang espiritu. Ang yawa misulay pagkom-
bensi niya nga binuang ang pagsulayg luwas sa
kalibotan sa pamaagi nga gipahigayon sa Diyos.
… mandoi kining mga…(b. 3). Makahimo si
Jesus ini kon buot siya. Matagbaw niya ang
panon sa katawhan pinaagi sa paghatag nila og
libreng pagkaon ug masulbad ang tanan nilang
problema sa panginabuhi. Dili na sila kina-
hanglang magbag-o sa ilang pagkatawo.
… ambak, kay nag-ingon… (b. 6). Ang yawa
mihaylo ni Jesus sa pagpadayon sa maluwas-
nong misyon sa pamaagi nga maghatag og
dihadihang kalamposan: ang pagkabig sa kataw-
han sa paggamit sa katingalahan niyang gahom.
Kon mao ni ang pamaagi ni Jesus, wala nay luna
alang sa pagtoo, sa pagbag-o pinaagi sa gugma
ug sa misteryo sa krus. Dugang pa, si Jesus wala
moanhi aron dayegon, apan aron pagtuman sa
14
11:3
kalayo. 12 May igtatak-op siya sa iyang Is
kamot ug hawanan niya ang iyang 41:16
Jn
giokanan. Tigumon niya ang trigo sa 1:15,
33
kamalig, apan sunogon ang uhot sa
way kataposang kalayo.”
Gibunyagan si Jesus
(Mc 1:9; Lc 3:2; Jn 1:29)
13
Niadtong panahona miabot si
Jesus gikan sa Galilea ug miadto ni
Juan sa Jordan aron pagpabunyag,
14
apan misulay pagsanta niya si Juan
sa pag-ingon: “Akoy kinahanglan
mong bunyagan, ikaw na hinuoy mian-
hi nako!”
15
Si Jesus mitubag: “Pasagdi nga
ingon ini ang mahitabo karon akon
matuman nato ang hustong han-ay.”
Ug miuyon si Juan.
16
Sa nabunyagan na si Jesus ug
mihaw-as si Jesus sa tubig. Dihadiha
naabli ang kalangitan ug nakita niya
ang Espiritu sa Diyos nga daw pati nga
mikunsad ug mitugdon niya. 17 Sa
12:18
samang higayon nadungog ang tingog 17:5
Is
gikan sa langit: “Kini ang pinalangga 42:1
kong anak. Pinili ko siya.” Jn
1:34
Gitintal si Jesus
(Lc 4:1; Mc 1:2)
• 1 Unya,ang Espiritu midala ni
4 Jesus sa kamingawan aron tinta-
Heb
2:18
4:15
lon siya sa yawa. 2 Human sa 40 ka ad-
law ug gabii nga puasa, gigutom siya.
kabubut-on sa Amahan ug pinaagi ini makaila
tag kinsa ang Diyos ug unsay iyang kinaiya.
Kining tanan akong ihatag... (b. 9). Kay
kasagaran ang mga tawo dili man gustong mag-
bag-o sa kinabuhi, nakahunahuna si Jesus nga
mas maayo pa nga dawaton ang maong kama-
tuoran ug makigsabot siya sa yawa. Kon iya pa
ning gibuhat, matago unta niya ang dili dawaton
sa kalibotan. Sa ingon mogamit siya sa pamaagi
sa madaugdaogong pamunoan ug kagamhanan,
sa mga oportunistang politiko, sa mafia ug sa
tanang mapahimuslanon.
Si Jesus miguwang mananaog. Apan human
niya, ang Simbahan na sab ang moatubang ining
mga tintasyona. Tintalon siya sa pagtagbaw sa
tawhanong mga kapritso, imbis sa pagtanyag og
kaluwasan sa katawhan. Si Jesus nagtudlo natog
unsaon pagbatog kalig-on batok sa mga bitik sa
yawa. Aron makasunod ta niya kinahanglang duna
tay tiunayng panabot sa mga pulong sa Diyos.
Kining tulo ka tintasyon makapahinumdom
nato sa tulo ka tintasyon sa piniling katawhan sa
 15
3
Miduol dayon niya ang yawa ug
27:40
miingon: “Kon anak ka sa Diyos, man-
doi kining mga batoha nga mahimong
pan.” 4 Apan si Jesus mitubag: “Ang
Dt kasulatan nag-ingon: dili sa pan lang
8:3 nga mabuhi ang tawo kondili sa matag
tanang pulong nga isulti sa Diyos.”
Is 5
Unya, si Jesus gidala sa yawa sa
52:1
balaang syudad. Gipahiluna siya sa
kinatas-ang bungbong sa templo ug
27:40
giing-nan: 6 “Kon anak ka sa Diyos
ambak, kay nag-ingon ang kasulatan:
“Gihatagan sa Diyos ang iyang mga
anghel og kasugoan bahin nimo.
Slm Sapwangon ka sa ilang kamot aron dili
91:11
mapangos sa bato ang imong tiil. 7 Si
Jesus mitubag: “Apan nag-ingon sab
Dt
ang kasulatan: Ayawg hagita ang
6:16
1Cor Ginoo nga imong Diyos.”
10:9
8
Midala ni Jesus ang yawa sa taas
kaayong bukid, mipakita niya sa ta-
nang kahalangdon ug kanindot sa ka-
nasoran sa kalibotan ug miingon: 9 “Ki-
2:11
18:26 ning tanan akong ihatag nimo kon
Dn
3:5 moluhod ka ug mosimba nako.” 10 Mi-
1Cor
tubag si Jesus: “Pahawa Satanas! Ang
14:15
kasulatan nag-ingon: “Simbaha ang Gi-
Dt
6:13 noo imong Diyos ug siya ray alagari.”
Pag
4:10 11
Unya, gibiyaan siya sa yawa, ug
22:8
nangabot ang mga anghel ug mialagad
niya.
(Mc 1:14; Lc 4:14)
12
Sa pagkadungog ni Jesus nga gi-
dakop si Juan, miadto siya sa Galilea.
13
Mibiya siya sa Nazaret ug mipuyo sa
Israel didto sa kamingawan (Ex 16:2; 17; 1:32).
Una, mireklamo sila nga ang Diyos nagdala nilag
kalisdanan: Unsay among nabuhat nga ingon
man ini ang among gidangatan? Dayon, nag-
duhaduha sila: Duna bay mahimo ang Diyos
alang nato? Ug sa kataposan, mibiya sila sa
Diyos ug naghimog laing dios – ang baka nga
bulawan.
Nagpuasa siya sulod sa 40 ka adlaw ug gabii.
Ex 24:18; 1 H 19:8.
…nangabot ang mga anghel…(b. 11). Hu-
man isalikway ang mga tintasyon, naangkon ni
Jesus ang hingpit nga kalinaw. Ang kaputli sa
kasingkasing nag-abli kaniyag bag-ong pang-
lantaw ug posibilidad alang ining kalibotan nga
nahugawan sa sala, sa mga pag-antos ug grabing
inhustisya. Moabot ang panahon kanus-a mag-
hari na siya sa hingpit sa bag-ong kalibotan diin
MATTHEW 4
Cafarnaum, ang lungsod daplin sa
lanaw sa Galilea, kasikbit sa Zabulon
ug Neftali.
14
Niining paagiha, ang pulong ni
propeta Isaias natuman: 15 Yuta sa Is
Zabulon ug Neftali nga gitadlasan sa 8:23
Dalan sa Dagat, ug kamo nga nagpuyo
sa Jordan, Galilea, sa yuta sa mga
pagano, pamati:
16
Ang katawhan nga nagpuyo sa
kangitngit nakakitag dakong kaha-
yag. Midan-ag ang kahayag sa nag-
puyo sa yuta sa anino sa kamatayon.
• 17 Sukad
adto si Jesus nagsugod
pagsangyaw sa iyang mensahe: “Bag-
oha ang inyong mga gawi: ang ging-
harian sa Langit duol na.”
18 Lc
Samtang naglakaw si Jesus daplin 5:1
sa lanaw sa Galilea, nakita niya ang 1:40Jn
duha ka magsoon, si Simon (nga gi-
nganlag Pedro) ug si Andres nga na-
naktak og pukot sa lanaw. Mananagat
sila. 19 Miingon siya: “Dali, sunod nako,
ug himoon tamong mananagat sa ka-
tawhan.”
20
Gibiyaan dayon nila ang mga pu-
kot ug misunod niya.
21
Mipadayon siya sa unahan ug 13:47
nakita ang laing duha ka magsoon: si
Jaime, anak ni Zebedeo ug si Juan nga
diha sa sakayan uban sa amahan, si
Zebedeo, nagtapak sa ilang mga pu-
kot. Gitawag sila ni Jesus.
22
Gibiyaan dayon nila ang sakayan
ug ang amahan ug misunod niya.
ang tanang katawhan makasinati sa matuod nga
gugma ug kalinaw.
• 17. Bag-oha ang…(b. 17). Kini ang
kahulogan sa paghinulsol. Sa Biblia, ang kahulo-
gan sa paghinulsol mao ang pagsubay og laing
dalan (basaha ang komentaryo sa Mc 1:14).
Apan masabot ni sa laing paagi. Alang ni Juan
nga Magbubunyag ang paghinulsol pagtalikod
ug pagbiya sa mga sala. Alang ni Jesus ang
paghinulsol pagbag-o sa kinabuhi diha sa ka-
iladman. Ang Ebanghelyo nagtug-an nga kining
kabag-ohan mohatod nato sa gugma ug kaluoy
sa Diyos ug sa lihok sa Espiritu sulod sa atong
kaugalingon.
Ang kristohanong paghinulsol dunay duha ka
butang: Ang pagbag-o sa kasingkasing pinaagi
sa grasya sa Diyos ug ang pag-usab sa naandan
 MATTHEW 4
9:35 23
Mc Misuroy si Jesus sa tibuok Galilea,
1:39 nanudlo sa mga sinagoga. Gisangyaw
niya ang maayong balita sa Ging-
harian, ug giayo ang tanang matang sa
sakit ug balatian sa katawhan.
Mc
6:55
24
Ang balita mahitungod niya mi-
kaylap sa tibuok Siria. Gidala kaniya sa
mga tawo ang ilang masakiton, ang
nag-antos: ang giyawaan, ang buang,
ang paralitiko. Giayo niya ang tanan.
25
Mga dagkong pundok sa katawhan
Mc
3:7 minunot niya gikan sa Galilea ug sa 10
ka Syudad, gikan sa Jerusalem, sa Ju-
da ug sa tabok sa Jordan.
nga daotang mga buhat ug pagkinabuhi. Labaw
ni sa mga maayong tinguha o handuraw.
• 5.1 Sa nangaging mga siglo ang Diyos
inghatag og Balaod sa Bukid Sinai (Ex 20).
Karon sa laing bukid, ang Anak sa Diyos
naghatag og Bag-ong Balaod. Mao ni ang unang
pamahayag ni Jesus sa dayag niyang pagpa-
ngalagad. Gitanyag ni Jesus sa sumusunod niya
ang tibuok programa ug giklaro ang kalainan tali
niya ug sa Balaod ni Moises.
Ang kabulahanan makita sa Mateo ug Lucas.
Ang matag usa lainlaig pamaagi sa paghan-ay
(basaha sa Lc 6:20-26). Nasayod ta nga dunay
upat ka kabulahanan sa Lucas (ang kabos, ang
gigutom, ang nagsubo ug gilutos), samtang sa
Mateo walo. Susama rag tema. Busa, ang gitas-
on dili importanti. Ang kalainan naa sa kati-
lingban alang kang kinsa gisulat ang ebanghelyo.
Ang kabulahanan ni Lucas gipadayag sumala
sa pamaagi ni Jesus nga namulong sa atubangan
sa yanong katawhan ug giisip ni Jesus nga usa
nila. Sama sa mga propeta isog siyang namu-
long: kamong mga kabos maoy unang maka-
dawat sa gisaad sa Diyos. Paglipay, kay ang
Diyos naghatag ninyo sa dakong mensahe ug
nagpili ninyo pagsangyaw sa mga tinagong
mensahe sa kaluoy sa Diyos sa kalibotan. Kamo
nga sa hingpit nagdependi sa uban ug sa
panghitabo naa sa hustong lugar pagsinati sa
kaluoy sa Diyos.
Sa Mateo, ang kabulahanan ni Jesus gipa-
haom sa Kristyanos nga gisangyawan sa men-
sahe. Niining panahona ang Simbahan mikaylap
na ug ang mga Kristohanong katilingban nag-
langkob sa tanang hut-ong sa tawo: mga ulipon,
yanong mga tawo ug mga dato. Busa, giingon ni
Mateo nga ang Ebanghelyo dunay kahulogan
alang nilang tanan...nga dili lang ang pagkakabos
ang makahimuot sa Diyos, kondili ang pag-
palawom sa panglantaw ug pagpakabuhi.
Ang Lucas nagdalag malukpanong kinaiya.
Busa, nagtumong ni dili lang sa kristyanos, apan
sa tanang katawhan. Gihatagag dakong pag-
tagad ang mga kabos: ang mga mag-uuma. Ang
kabulahanan panawagan sa wala pa maapil sa
Simbahan. Si Mateo nagtudlo sa mga sakop sa
Simbahan unsaon nila pagpuyo sa kinabuhi aron
mahimong takos sa Diyos nga mipili nila. Ang
16
Ang Kabulahanan
(Lc 6)
• 1 Sapagkakita ni Jesus sa kataw-
5 han, mitungas siya sa bungtod.
Milingkod siya ug gialirongan sa iyang
mga tinun-an. 2 Unya, misulti siya ug
misugod pagtudlo nila:
3
Bulahan ang mga kabos tungod sa
Espiritu, kay ila ang gingharian sa la-
ngit.
4
Bulahan ang nagsubo, kay lipayon
sila.
5
Bulahan ang mapaubsanon, maka- Slm
37:11
panag-iya sila sa yuta.
iyang Kabulahanan susamag bag-ong balaod o
relihiyon nga nanginahanglag espirituhanong
pagkaandam imbis mga buhat nga gipakita sa
gawas.
Bulahan… si Jesus mitanyag sa tanan sa gasa
sa tinuod nga kalipay. Daghan gihapon ang
malibog sa kalainan tali sa “kalipay” ug “katag-
bawan sa malipay” ug sa matagbaw. Ang kalipay
lawom ug may kalabotan sa mga butang nga
moral ug espirituhanon; mao ni ang kailadman
sa katumanan sa tawo. Samtang ang katag-
bawan may kalabotan sa mga lawasnong pagbati
ug materyal nga kalamposan. Ang makapasubo
lang, kay mas daghan ang nangitag katagbawan
kay sa kalipay. Busa, ang mensahe sa kabula-
hanan haom sa tanang panahon. Kining kalipa-
ya naa sa mga bahandi sa Gingharian sa Langit
sumala sa gipadayag sa kabulahanan. Ug ang
Gingharian kinahanglang sugdan ug salmotan
dinhi ug karon, apan hingpiton sa kataposan sa
panahon. Ang Kabulahanan naghatag og pag-
laom karon ug kadagayaan sa umaabot.
Bulahan…kay ila... Kining langit angayng
sabton susama sa panahon ni Jesus. Tungod sa
hilabihang pagtahod sa Diyos, ang mga Judio
dili molitok sa pulong Diyos. Busa, angayng
timan-an nga ang “Langit” dili ganti sa mga
tarong nga nangamatay kondili, ang Gingharian
sa Diyos nga gidala ni Jesus sa kalibotan.
Bulahan… makapanag-iya sila sa yuta (b. 5).
Nagsaad ba si Jesus og materyal o espirituha-
nong ganti o “langit” dinhi sa yuta? Sa Ebang-
helyo wala magsumpaki ang espiri-tuhanon ug
materyal. Gani ang “espirituhanon” wala gamita
sa tibuok Ebanghelyo. Sa pagpamulong sa Diyos
pinaagi sa mga propeta, gisaad niya sa katawhan
ang malipayong kalibotan diin gitubag ang
batakang panginahanglan: sama sa kombira,
taas nga kinabuhi, ulan nga mobisibis sa yuta,
kalingkawasan sa panglupig ug gingharian sa
hustisya, diin ang Diyos mag-uban sa katawhan
ug magdayeg sa iyang espiritu: maako silang
katawhan ug maila kong Diyos.
Tungod ini, gitanyag ni Jesus ang kabu-
lahanan ingon sa litaniya diin ang tanang saad sa
kaluwasan nagtudlo sa mao rang kamatuoran.
Ang Gingharian sa Diyos mao ang gisaad sa
Diyos nga yuta sa Palestina alang sa mga anak ni
Abraham. Nagkahulogan sab nig kalibotan diin
 17
Is
51:1
6
Bulahan ang gigutom ug giuhaw sa
Sir
24:21
kaangayan, kay busgon sila ug tag-
bawon.
18:23 7
Jaime Bulahan ang maluluy-on, kay
2:13
kaluy-an sila.
8
Slm
24:4
Bulahan ang putlig kasingkasing,
Ex kay makakita sila sa Diyos.
33:20 9 Asin ug kahayag
Bulahan ang nagbudlay alang sa
Pan
12:20 kalinaw, tawgon silag mga anak sa
Slm Diyos.
34:15
Jaime 10
Bulahan ang gilutos tungod sa ka-
3:18
angayan, kay ila ang gingharian sa La-
Heb
2:10
ngit.
1P
3:14 11
Bulahan mo, kon bugalbugalan ug
Jaime lutoson sa katawhan; ug magsulti sila
1:2
ang kalinaw ug ang Diyos maoy maghari. Ang
gigutom ug giuhaw sa kaangayan makadawat
sa tinapay ug kabalaan sa Diyos, kay ang
hustisya sa Biblia nagkahulogan man sab og
kalinaw uban sa Diyos.
Bulahan ang nagsubo, kay lipayon sila. (b. 4)
Magmalipayon ta, kay ang Diyos nahigugma ug
nag-atiman nato, magmalipayon ta, kay bisag
daw wala dungga ang atong pag-ampo, ang
atong krus dunay kahulogan ug katuyoan. Mag-
malipayon ta nga makakita sa mga lakang nga
nahimo na sa pagmugnag kalibotan diin ang
hustisya ug dignidad maangkon sa mga sina-
likway. Magmalipayon ta, kay ang Diyos mag-
hatag nato sa sunod nga kinabuhi og labaw pa
kay sa atong gihandom ug angayng madawat.
Bulahan ang nagsubo, kay lipayon sila.
Wala sa hunahuna ni Jesus kadtong nagsubo kay
napakyas sa pagkab-ot sa pangkinaugalingong
katuyoan. Sa Biblia ang gihisgotang nagsubo (Is
61:1) ug mapailobon (Slm 37:11) mao ang
naglaom sa dakbayan sa hustisya. Kay ang
katuyoan sa Diyos dili man ang pagtubag sa
pangkinaugalingong mga pag-ampo kondili,
ang paghatag og mga panalangin ug kaluwasan
sa tanang katawhan sumala sa iyang gisaad kang
Abraham sukad pa sa sinugdan.
Bulahan ang gilutos… (b. 10). Sama ni
Lucas, si Mateo midugang og usa ka kabulaha-
nan: paglipay kon tungod nako lutoson mo sa
mga tawo, magbutangbutang ug magsultig
daotan batok ninyo. Imposibli nga ang nagsang-
yaw sa Ebanghelyo dili lutoson. May daghang
tawo nga taphaw ra ang pagdawat ug paghubad
sa kahulogan sa mensahe sa Ebanghelyo. Apan
sa paghubad na sa maong mga pulong sa Diyos
aron pag-usab sa tawo ug katilingban, nan luto-
son gyod siya. Mahitabo ni dili lang sa politi-
kanhon ug sa ubang katilingbanong kalihokan,
apan sa relihiyon pod.
Bulahan, matud ni Jesus. Si Jesus wala mo-
anhi aron pagsulti sa mga tawo kabahin sa daan
ug bag-ong kasugoan. Ingon ini ang gibuhat sa
daghang kadagkoan sa tinoohan. Mianhi siya
aron pagpahibalo nga natapos na ang daang
panahon, ug aron pagpahimugso sa bag-ong
panahon – ang Gingharian sa Diyos.
MATTHEW 5
sa tanang matang sa daotan batok 10:22Jaime
ninyo, kay mga tinun-an tamo. 12 Pag- 5:10
1P
lipay ug pagmaya, kay dako ang ganti 4:14
nga gitagana kaninyo sa Diyos. Gii-
ngon sab ini pagpasipala ang mga pro-
peta nga nauna ninyo.
(Mc 4:21; Lc 1:34; 8:16; 11:33)
• 13 Asin mo sa yuta. Kon Lev
ang asin 2:13
kawad-an sa lami unsaon pagbalik sa Mk
9:50
kaparat ini? Ikalabay ug katunob-
Lc
tunoban na ni sa mga tawo. 8:16
11:33
• 14 Kahayag
mo sa kalibotan. Ang Jn
8:12
dakbayan nga natukod sa bungtod dili 9:5
Flm
2:15
Sa wala pa si Jesus, ang mga propeta, nga
gipili sa Diyos pagsulti sa iyang ngalan, nag-
pahibalo sa pag-abot sa gingharian: gidasig nila
ang mga tawo sa paglaom sa umaabot. Apan si
Jesus ug ang iyang Simbahan nagsangyaw sa
Ginaharian nga nia na sa atong taliwala (Mt
12:28). Ang tibuok kalingkawasan ug pasig-uli
sa Diyos nahimong personal nga kasinatian ug
paagi sa pagkinabuhi. Napadayag ni ining mo-
sunod nga Kabulahanan: hupayon ta… kaluy-
an ta… makakita ta sa Diyos. Bisan pa ini dili
malimtan ang mga problema ug kahimtang. Ang
Simbahan dili Simbahan kon dili niya isangyaw,
ipabati ug puy-an ang hustisya, sama sa mabasa
nato sa tibuok Biblia. Apan mas abanti pa ta sa
unang mga propeta, kay ang Diyos mismo
mianhi ug nahiusa sa tawhanon tang kasinatian.
Busa, miingon si Jesus: makakita sila sa Diyos.
Karon masabtan nato ang pailob sa Diyos, kay
masinati nato ang kabag-ohan ug kasigurohan
nga dili mapadayag; atong matilawan ang
presensya ug katam-is sa Diyos. Makapugas tag
kalinaw, kay nia man ni nato ug dili ta sayong
madaog sa gahom nga daotan bisan pa sa
kawala tay gahom.
…tawgon silag mga anak sa Diyos (b. 9), kay
sa pagkatinuod mao man ta. Basaha sa 1 Jn 3:1.
• 13. Si Jesus nagtawag nato sa pagtamba-
yayong sa pagluwas sa kalibotan. Wala ni
magpasabot nga ang tanang katawhan ipasakop
sa Simbahan. Apan kinahanglan nga ang Sim-
bahan mahimong asin ug kahayag sa kalibotan.
Ang asin sa Biblia tigpreserbar sa pagkaon. Ang
kasabotan sa asin maoy kasabotan sa Diyos uban
sa moalagad niya sa kahangtoran (Num 18:19).
Busa, ang mga tinun-an ni Jesus gitawag og asin
sa kalibotan, kay pinaagi nila madawat sa
kalibotan ang kaayohan sa Kasabotan uban sa
Diyos. Angay nilang dasigon kanunay diha sa
kalibotan ang tinguha ug pakigbisog alang sa
tinuod nga hustisya ug kahingpitan ug ang dili
pagtugot nga ang mga tawhanong katilingban
matagbaw sa igoigo lang nga kahimtang.
• 14. Sa kinatibuk-an, ang Simbahan kina-
hanglang mahisama sa syudad nga nahimutang
 MATTHEW 5
matago. 15 Walay magdagkot og suga
aron tabonan. Hinuon, ibutang sa tung-
Jn tonganan aron makahatag og kahayag
3:21
15:8 sa naa sa balay. 16 Sa ingon, makita nila
1Cor
10:31 ang mga maayong butang nga inyong
nahimo, ug dayegon nila ang inyong
Amahan sa Langit.
Labing hingpit nga balaod
• 17 Ayaw
mog hunahuna nga mianhi
Rom ko aron pagwagtang sa Balaod ug mga
3:31
Propeta. Mianhi ko dili aron pagwag-
tang kondili, aron pagtuman. 18 Sulti-
Lc han tamo: samtang ang langit ug yuta
16:17
21:33 magpabilin, walay titik sa balaod nga
mausab hangtod nga matuman ang
tanan.
19
Jaime Busa, ang maglapas sa labing
2:10
ibabaw sa bungtod (Is 2:2; 4:2), nga makita sa
tanan: pinuy-anan alang sa kamatuoran ug pag-
inigsoonay. Ang pag-isip nga ang Simbahan ug
ang kristyanos kahayag ug mga saksi sa pagtoo,
paglaom ug gugma dinhi sa kalibotan, nagpaila
sa matuod nga kinabuhi sa kristyanos ug sa bili
sa Ebanghelyo nga dili makuhaan, mamalang-
malang ni masagol sa bisag unsang kultura,
idyolohiya o organisasyong sosyal. Kahayag sa
katawhan ang pagkakristyano, kay pinaagi ini
napadayag ang hingpit nga presensya sa ma-
luwasnong Diyos, sa kahiusa niya ug sa tanang
katawhan.
Mga Anak sa kahayag: Ef 5:8; 1 P 2:12; 1
Tes 5:4)
• 17. …samtang ang langit ug…(b. 18).
Sa panahon ni Jesus dunay pipila ka pagsabot
bahin sa Balaod: Una, nagkahulogan ni sa
tanang kasugoan ug tulumanon basi sa
pagtulon-an ni Moises.
– Ang Balaod mao sab ang Biblia, sama sa:
“Balaod ug mga Propeta” kanhi:
– May mga bahin sab sa Biblia diin ang Balaod
gisabot nga relihiyon sa mga Judio basi sa
Kasulatan.
Pinaagi ini malikayan ang kalibog nga usahay
magkasumpaki ang gipamulong ni Jesus
kabahin sa Balaod.
… matuman ang tanan (b: 18). Si Jesus wala
mopunting sa kasugoan. Iya hinuong gilig-on
ang pahayag nga ang relihiyon nga natukod sa
Daang Kasabotan gikinahanglan, apan luma-
labayng yugto sa kasaysayan sa kaluwasan.
Ang mga panagna matuman. Tumanon sab ang
mga ritwal ug sakripisyo sa maong relihiyon nga
nagtudlo sa katawhan sa misteryo sa sala ug
kaluoy nga mahingpit diha sa pagkatawo ug
pagpangalagad ni Jesus. Diha niya makab-ot
ang hingpit ug malahutayong panag-uban sa
Diyos ug sa tawo.
Sa 5:20, kon ang inyong katarong ...si Jesus
naghisgot sa diwa sa Balaod.
18
gamay sa kasugoan ug magtudlo sa
uban sa pagbuhat sa ingon makina-
gamyan sa gingharian sa langit. Sa
laing bahin, ang magtuman sa Balaod
ug magtudlo sa pagbuhat sa ingon,
madako sa gingharian sa Langit.
20
Busa, sultihan tamo, kon ang in- Rom
10:3
yong katarong dili molabaw sa ila sa Flm
3:9
magtutudlo sa Balaod ug sa Pariseo,
dili mo makasulod sa gingharian sa
Langit.
Ex
• 21
Nakadungog mo nga giingnan
20:13
Dt
kaniadto ang atong katawhan: Ayawg 5:17
patay. Ang makapatay kinahanglang Rom
13:9
moatubang sa hukmanan. 22 Apan Ef
sultihan tamo karon: Ang masuko sa 4:26
Jaime
igsoon, kinahanglang hukman. Ang 1:19
3:6
ANG ESPIRITU SA BALAOD
Ang mga Balaod sa Israel gisulat, gipahaom ug
nakompleto sulod sa kapid-an ka tuig. Kining
mga Balaora nasulod sa Biblia. Kay gipahaom
man sa lainlaing panginahanglan sa panahon,
daghan sa kasugoan dili magkasibo ug gani
magkabangi pa. Tungod sa maong kagubot may
mga magtutudlo sa balaod nga bisan sa wala pa
si Jesus nanudlo na ug nagpatin-aw ini. Gipa-
sinunot nila ang mga pahayag sa kasugoan sa
mga Judio nga nagpuyo sa laing kahimtang.
Mapuslanon ang ilang gibuhat, apan dihang
misugyot si Jesus og hingpit nga Balaod, wala
siyay tuyo, sama sa ubang magtutudlo, pagre-
porma sa mga relihiyosong balaod o pagdungag
ini. Miawhag hinuon siya sa pagdawat sa espiritu
o diwa nga nagpaluyo sa Balaod.
Sunda ang Diyos (5:48). Mao ni ang espiritu sa
Balaod. Mas importanti pa ang pagpamalan-
dong sa gugma ug kaluoy sa Diyos kay sa pag-
punayg hunahuna sa kasugoan. Ang nagtinguha
pagpuyo isip anak sa Diyos mas hingpit kay sa
mga Pariseo nga nagapos sa pagtuman sa mga
lagda ug buluhaton sa tinoohan. Dihang gipaila
ni Jesus ang Amahan ug unsaon nato pagkina-
buhi sa iyang atubangan, gihatagan ta niya sa
bag-o ug hingpit nga Balaod.
Apan daghan ang dili makasabot sa mga
pulong ni Jesus nga nag-ingon: Mas maayo pa
unta kon ang relihiyon dili kaayo daghag
ipatuman ug mas sayon nga sundon! Tungod ini,
si Jesus miingon nga ang walay tinguha pag-
tuman sa tibuok Balaod dili makasulod sa
Gingharian. Ingon man ang daghag pasangil sa
ilang kataspokan...kining kasugoana dili kaayo
mahinungdanon! Apan sa mituman na Balaod,
si Jesus mipakita sa espiritu sa Balaod. Alang
nila ang Ebanghelyo dili sayon nga agianan,
apan tawag padulong sa mas hingpit nga
kinabuhi.
• 21. May tulobagon ta sa atong kinabuhi
atubangan sa Diyos – ang Kamatuoran. Ang sala
 19
manginsulto sa igsoon angayng taralon
sa konseho ug dad-on sa hukmanan.
Ang magpakaulaw sa igsoon ibalhog
Mc sa kalayo sa impyerno. 23 Busa, kon
11:25
maghalad ka sa gasa sa altar ug mahi-
numdom nga ang imong isigkatawo
nasilo nimo, 24 biyai ang gasa. Lakaw
dayon ug pasig-uli niya. Unya, balik ug
halad sa gasa sa Diyos.
25
Pan Ayawg kalimot: Pasig-uli sa imong
17:14
Lc kaaway sa dili pa paatubangon sa huk-
12:58-
59 manan. Kon dili, itugyan ka sa maghu-
hukom nga, sa iyang bahin, motugyan
nimo sa pulis, ug ibalhog ka sa bilang-
goan. 26 Matanggong ka didto hangtod
nga makabayad sa kataposang dyot sa
multa.
• 27 Nakadungog mo nga ginaingon:
Ex
20:14
Ayawg panapaw. 28 Apan sultihan
Sir
9:5
tamo: ang motan-aw sa babaye aron
dili lang ang makita ug gisaway sa mga tawo isip
daotan. Sa mga sala apil ang daotang hunahuna
nga gitipigan sa sulod nga moaghat nato sa
pagpakasala kon moabot ang higayon.
Ang paghisgot sa duha ka kaaway nga nag-
tupad paglakaw nagtudlo nga dili dugayon ang
pagbayad sa atong mga utang ug pagbag-o sa
kinabuhi. Mas maayo karon kay sa ugma. Mahi-
nungdanon nga dili lang ta magbasol kondili,
mag-ayo sa kadaot nga nahimo. Ang pag-ayo sa
kadaot dili lang ang pag-uli sa kwarta o sa gamit
nga nakuha sa daotang paagi. Angay sab nga
susihon nganong sobra ang kahuyang...nga
madala lang sa bisag unsang kagustohan. Busa,
kinahanglang lig-onon ang huyang nga kabubut-
on pinaagi sa pag-ampo ug pagdisiplina sa
kaugalingon.
Sa makadaghan maamgohan nato nga alang-
alang ang atong gugma sa Diyos ug dili mola-
hutay sa pagbuhat sa maayo. Sinugdan ni sa
daghang tuig sa paghimog kadaotan.
Malimot ta sa sayop nga atong nahimo, apan
mapakyas sa pag-ayo sa kadaot nga misulod sa
kaugalingon. Bisag malipay ta, gidala nato ang
kabug-at sa mga utang nga wala mabayri sulod sa
atong kaugalingon.
Matanggong ka…(b. 26). Ang matag kadao-
tan sa atong konsensya ipalutaw una maangkon
ang kalipay ug kamalungtaron sa Diyos. Kon dili
ta malinisan ining kinabuhia, linisan ta sa atong
kamatayon o sa pagkahuman ini. Gitawag sa
Simbahan kining sakit nga paglinis nga “Pur-
gatoryo”. Ang Purgatoryo pagpadayag sa gug-
ma sa Diyos, kay naglinis ni sa mga tinubdan sa
kadaotan nga nakababag sa pagtagamtam sa
gugma ug kalipay nga naa sa Diyos, sama sa
basang kahoy nga angayang mainitan sa gugma
sa Diyos.
• 27. Busa, kon ang tuo…(b. 29). May ka-
MATTHEW 5
pagtagbaw sa iyang ulag, sa kasing-
kasing nakapanapaw na.
29
Busa, kon ang tuo mong mata ma-
18:8
kaangin nimo sa pagpakasala, lugita ni Mc
9:43
ug ilabay. Mas maayo pa nga kawad-an
kag bahin sa lawas, kay sa itambog
ang tibuok mong lawas sa impyerno.
30
Kon ang tuo mong kamot makaangin
nimo sa pagpakasala, putla ni ug ila-
bay! Mas maayo pa nga kawad-an kag
bahin sa lawas, kay sa itambog ang
tibuok mong lawas sa impyerno.
• 31 Ginaingon
pod: ang mobulag sa
Dt
asawa kinahanglang mohatag og sinulat 24:1
Mal
nga kalig-onan sa pakigbulag. 32 Apan 2:14-
ingnon tamo: kon ang bana mobulag 19:7 16
sa asawa sa bisag unsang hinungdan Mc
10:4
gawas sa pagluib, gitukmod siya sa Lc
16:18
panapaw. Ug ang mangasawa sa 1Cor
babayeng gibulagan, nakapanapaw pod. 7:10
lambigitan ni sa Kristohanong diwa sa paghikaw
sa kaugalingon o asetisismo. Ang kristyanos o
mga tawo nga dunay pagtoo, giawhag sa pag-
hiklin usahay sa pipila ka butang, tawo, ug
pagpangilabot.
Una sa tanan, gitawag ta pagsalikway sa mga
daotang butang (pananglitan sa daotang trabaho
sama sa pagpamaligyag drogas) nga sukwahi sa
kristohanong pagkinabuhi. Niining hitaboa,
gikinahanglan ang paghikaw sa kaugalingon.
Ikaduha, angayang isalikway nato bisan ang
mga butang nga maayo, apan pangkaugalingon
lang busa, makababag sa kagawasan ug gugma
(pananglitan, ang panaghigalaay nga sirado, ug
lingawlingaw nga mahimong bisyo). Dili kina-
hanglang isalikway ang tanang butang. Ang
gimugna sa Diyos maayo (Gen 1:31) ug iya ning
gihatag alang sa atong kalamboan ug kalipay.
Apan kinahanglan nga ato ning dumalahon sa
hustong paagi imbis kitay uliponon. Busa, ang
pagsalikway sa mga tawo, mga hitabo ug mga
mithi gikinahanglan kon makahimo ni nato nga
gawasnon. Gitawag ni sa mga espirituhanong
manunulat nga kristyanong asetisismo.
Niining tekstoha, gipasabot ni Jesus nga kina-
hanglang andam tang mopalayo sa mga butang
o mithi (sa mata, kamot, maayong kabtangan)
kon nakapaulipon ni nato o nahimong idolo nga
puli sa Diyos. Kon mahitabo ni, kinahanglang
andam ta sa pagsalikway ini.
• 31. …kon ang bana mobulag… (b. 32)
basaha ang komentaryo sa Mc 10:1; Mt 19:2.
Kining panultihona ni Jesus gihimong panig-
ingnan sa mga desisyon nga himoon sa kris-
tyano. Usahay ang Diyos mangitag lisod nga
sakripisyo, ug ang dili mopili sa lisod nga dalan
mawad-an sa mahinungdanong bahin sa
Ebanghelyo.
Kon ang bana mobulag… Niining bahina ang
 MATTHEW 5
Mga panumpa
Ex
• 33
Nakadungog pod mo nga gi-
20:7
Lev ingnan kaniadto ang katawhan: Ayawg
19:12
pakyasa ang panumpa. Ang panumpa
Jaime
5:12
nga gihimo kang Yahweh kinahang-
Is lang tumanon. 34 Apan sultihan tamo:
66:1
Ayawg panumpai ang bisag unsang
saad. Ayawg panumpa sa kalangitan,
Slm
kay lingkoranan ni sa Diyos. 35 Ni sa
48:3 yuta, kay iya ning tumbanan. Ni sa
Jerusalem, kay syudad ni sa gam-
23:22 hanang hari. 36 Ayawg panumpa bisan
gani sa imong ulo, kay dili mo maka-
paputi o makapaitom sa bisag usa ka
2Cor lugas sa buhok ini. 37 Ingna hinuon:
1:17
“Oo” kon ang inyong gipasabot ‘Oo’;
ug “dili“ kon ang inyong gipasabot
labing karaan nga sinulat sa kristyanos nagtudlo
nga ang kapikas makabulag, pero dili maka-
minyog usab.
...gawas sa pagluib…(b. 32). Dili ni klaro sa
Griyego. Mahimo ning sabton: gumikan sa dili
lehitimong kaminyoon. Kon mao ni ang buot
ipasabot, malagmit nga si Mateo naghisgot sa
daghang kristyanos nga kanhiay mga pagano ug
nagpasakop na sa Simbahan. Giwagtang nila
ang dili lehitimong kaminyoon ug gibulagan ang
kanhi nilang kapuyo (basaha 1 Cor 7:12-16).
• 33. Daghan ang sayonan rang manumpa
ug mogamit sa ngalan sa Diyos aron toohan o
aron mahatagag gibug-aton ang mga pulong.
Unsay imong bation kon ang imong ngalan
gamiton bisan sa way kapuslanang mga istorya?
Ang ngalan sa Diyos labaw pa nga angayng
gamiton sa tukmang higayon ug sa hustong
disposisyon. Ang bisag unsa na lang nga pag-
gamit sa iyang ngalan, nagpakita sa kataphaw sa
atong pag-ilag kinsa siya sa atong kinabuhi.
Ang inyong isulti gawas ini...(b. 37). Na-
ngayo tag pasaylo, kay kanunay tang nagpaabot
nga dayegon sa uban. Ang mga anak sa Diyos
nagsalig nga ang Amahan moatiman nila ug
manalipod sa ilang kadungganan. Motumaw ang
kamatuoran ug kita nga mosaksi, magdayeg sa
Amahan. Tan-awa ang Mt 23:16; Jaime 5:12).
• 38. Kon pugson ka…(b. 41). Hagit sa pag-
alagad. Dili sayon ang pag-alagad alang sa
Gingharian. Daghan ug dagko nig pangayoon,
molabaw gani sa atong gihunahuna. Dalhon ta
sa mga dapit nga dili ta gustong moadto. (Jn
21:16). Usahay, ibutang ta taliwala sa mga lobo
(Lc 10:3). Apan ang matuod nga tinun-an ni
Jesus dili moingon: “Igo na!” o “Husto na!”
Sama ni Jesus, andam siyang magpasakit, kon
mahimo bisan sa paghalad sa kaugalingon
tungod ug alang sa tawag sa pag-alagad.
Ayaw buntoga ang daotan... Naghisgot nig
panagbangi nga personal: sa mga pamilya,
higala, silingan o kauban sa Kristohanong kati-
20
‘dili’. Ang inyong isulti gawas ini gikan
na sa yawa.
Gugma alang sa kaaway
(Lc 6:29)
• 38
Nakadungog mo nga ginaingon:
Ex
21:24
Mata sa mata, ngipon sa ngipon.
Lev
24:20
39
Apan sultihan tamo: Ayawg buntoga Dt
19:21
ang daotan pinaagi sa daotan. Kon
sagpaon ang tuo mong aping, itahan
Jn
18:22
ang pikas. 40 Kon ikiha ka tungod sa 1Cor
kamisin, ihatag pod ang kamisadentro. 6:7
41
Kon pugson ka pagpalakaw uban
niya og usa ka kilometro, lakawg duha.
42
Hatag kon may mangayo; ayawg
Lc
6:30
talikdi ang buot mohulam.
Lev
19:18
• 43
Nakadungog mo sa ginaingon: Job
31:29
lingban. Ang pagpasaylo maoy labing maayong
hinagiban. Apan mas maayo nga moagi nig
proseso diin ang mga hinungdan ug pagbati sa
natungdan mapatin-aw ug mapadayag aron
mawala ang kaligutgot. Busa, nagkinahanglan
nig hanas nga tigpataliwala. Niining matanga sa
pasig-uli ang tanan matagbaw ug malipay.
Apan may laing matang sa panagbangi nga
bunga sa katilingbanong panaugdaog. Niining
bahina ang mga biktima angayng makigbisog
batok sa inhustisya aron pagpaamgo sa nang-
lupig. Ang sagad nga mahitabo mao nga kon
dawaton kining abusoha nakaabin na hinuon ta
sa mga gubat nga supak sa kabubut-on sa Diyos.
Ayaw buntoga ang daotan... Si Jesus nag-
awhag sa may igong kaisog ug kalig-on ug pa-
nabot nga pinaagi sa paghatag sa gitinguha sa
kaaway mausab ra ni sa ngadtongadto. Apan sa
mga tawo nga huyang ug way gahom, ang unang
lakang padulong sa hustisya ug kaluwasan mao
ang paghugpong. Gikinahanglan ang paghiusa
ug pag-inunongay, dili ang pagdumot ug pani-
malos. Ang Biblia nagtudlo sa katawhan sa Diyos
pagpakigbisog una sa tanan, ug unya, pagpa-
saylo.
…itahan ang pikas (b. 39). Pinaagi ini, si
Jesus mibukas kanato sa usa ka sikreto sa
kawalay-kabangis ug sa usa ka kusog. Ang ba-
ngis nga kusog nakapaaghat sa kahakog ug
kadaotan. Ang paggamit sa bangis nga kusog sa
usag usa dili mamungag hustisya. Kay kon ma-
pildi ang nagdaugdaog karon, ang gidaugdaog
na sab maoy modaugdaog ugma.
Si Jesus nangita sa andam pagsalmot sa
hinayhinay sa lisod nga pagmugna sa Ging-
harian ug dili sa naghimog hinanaling sulosyon
nga kasagaran dili matinud-anon.
• 43. Si Jesus kausa lang maghisgot: ingon
nga ang langitnon ninyong Amahan tarong ug
hingpit. Wala ni moila sa kalainan sa mga higala
ug mga kaaway. Ang Diyos nahigugma sa tanan
ug angay nga mosunod ta niya. (Tan-awa ang
komentaryo sa Lc 6:32). Aron matuman ni
 21
Buhat
7:50 Higugmaa ang inyong isigkatawo ug
Rom
12:20
kasilagi ang kaaway. 44 Apan sultihan
tamo: Higugmaa ang inyong kaaway
ug iampo ang nagpasipala ninyo,
45
Ex aron maanak mo sa inyong Amahan
23:4
Pan
sa Langit. Kay gipasilang niya ang
25:21 adlaw alang sa maayo ug sa daotan.
Nagpaulan siya sa tarong ug sa daotan.
46
Kon mahigugma ra mo sa nahi-
gugma ninyo, unsay nakalahi ini? Dili
ba, nagbuhat man ini ang mga kobra-
dor sa buhis? 47 Ug kon mahigalaon mo
sa kaigsoonan ra ninyo, unsay labaw
Lev
ini sa kasagaran? Dili ba, ang mga pa-
19:2 gano nagbuhat man sa ingon? 48 Alang
Dt
18:23 ninyo, kinahanglang matarong mo ug
Jaime
1:4 mahingpit ingon nga ang langitnon
1P
1:16
ninyong Amahan tarong ug hingpit.
Paghimog maayo alang sa Diyos
23:5 •1
Pag-amping nga dili mo mag-
Lc
16:14
6 pasundayag sa katawhan sa in-
Jn
5:44 yong katarong. Kon inyo ning himoon,
dili mo makabaton og bisag unsa gikan
sa inyong Amahan sa langit. 2 Kon may
Am
4:5 ihatag mo sa kabos, ayawg banha
ingon sa gibuhat sa mga tigpakaaron-
kinahanglan nga magbaton tag kasingkasing sa
gugma nga may kaaghop ug lawom nga pag-
sabot sa uban. Ang gugma maapektohan kon
manghimaraot ta sa uban. Kon makaamgo ta
nga ang tanan dunay luna ining kalibotana ug
nga ang Diyos nagpahigayon sa tanang butang
alang sa kaayohan sa tanan, masabtan nato ang
mga sukdanan sa Diyos aron mahingpit ingon
nga ang Amahan hingpit.
Higugmaa ang inyong kaaway …(b. 44).
Sumpay gihapon ni sa mensahe sa kinabuhi.
Ang Gingharian sa Diyos mahisama sa mabu-
ngahong kahoy kon buhi ang diwa sa pasaylo ug
pasig-uli. Matud pa ni Jesus, ang gugma maoy
labing maayong kasulbaran sa panagbangi.
(Rom 12:20; Lc 23:34; Buhat 7:60; Rom
12:14; Lc 10:27). Apan sa pikas nga bahin naay
mga kaaway nga naghulga sa kinabuhi mismo sa
katawhan ug sa kalibotan.
– Unsaon man paghigugma sa mga kaaway
nga responsabli sa pagtigom sa makalilisang nga
mga hinagiban sa gubat, sama sa bombang
nukleyar, bombang kemikal ug gamhanang
armas pagpatay?
– Unsaon man paghigugma sa mga kaaway
nga responsabli sa kadaotan sa kinaiyahan sa
nasod ug sa kalibotan?
– Unsaon man paghigugma sa mga kaaway
nga nakaingon sa tumang kawad-on ug pag-
antos sa minilyon ka kaigsoonan sa kabos nga
kanasoran?
MATTHEW 6
Slm
ingnon sulod sa mga sinagoga ug 139:
kadalanan aron dayegon sa mga tawo. 2-3
Makapaniguro ko ninyo nga gigantihan
na sila sa angay.
3
Kon duna moy ihatag sa kabos,
ayawg pahibaloa ang walang kamot sa
gibuhat sa tuo, 4 aron ang inyong gasa
magpabiling tinago. Ang inyong Ama-
han nga nagtan-aw moganti ninyo sa
tago.
5
Kon mag-ampo mo, ayawg sun-a
ang tigpakaaron-ingnon nga buot ma-
nindog ug mag-ampo sulod sa mga
sinagoga o sa mga eskina sa kadala-
nan aron hikit-an sa tanan. Makapa-
niguro ko ninyo nga gigantihan na sila
sa husto. 6 Kon mag-ampo mo, adto sa
lawak. Takpi ang pultahan ug pag- 6:16
ampo sa Amahan nga nag-uban ninyo
sa tago. Ang Amahan nga nakakita sa
tago, moganti ninyo.
• Amahan Namo... 2H
4:33
Dn
(Lc 11:1; Mc 11:25)
6:11
7
Kon mag-ampo mo, ayawg gamit
og daghang pulong sama sa mga
pagano. Nagtoo sila nga kon daghan
Higugmaa ang inyong isigkatawo …(b. 43).
Sa Daang Kasabotan, ang silingan (o isigkatawo)
mao ang isigka Judio! Ang mga balaod sa mga
Judio nagpatunhay sa panaghiusa sa tanang
katawhan sa Israel. Apan wala sa ilang
hunahuna ang pag-inigsoonay sa tanan.
• 6.1 Pag-amping nga dili mo…(b. 1). Ang
Diyos dili moganti kon nagtinguha lang ta sa
kaugalingong interes ug nagpasundayag sa
uban. Maminaw siya kon himoon ta siya nga
bugtong saksi sa atong kinabuhi. Ang matuod
nga matoohon mao ang makakita sa dili nato
makita ug malipayong nagtoo nga ang Diyos
nakakita ug nakaila niya.
Ang matuod nga pag-ampo wala mag-agad sa
gitas-on ug gidaghanon sa pulong o sa pag-
balikbalik ini nga morag dunay tahas nga ki-
nahanglang humanon. Ang kabililhon sa pag-
ampo nag-agad sa naa sa kailadman sa tawo
uban sa gugma ug pagsalig sa Diyos. Sa pag-
ampo... angayng ipahimutang nato ang kauga-
lingon atubangan sa bugtong Diyos nga Amahan
ug higala. Nahigugma siya ug buot makig-ambit
nato sa kahilom. Ang pag-ampo dili ang pag-
bulakbulak ug pagsultig daghan kondili, ang
pagtahan sa kaugalingon sa maamomahong
kamot sa Amahan.
• 7. Ang Amahan Namo nga gitudlo ni Jesus
sa mga tinun-an, hingpit nga pag-ampo hinukad
 MATTHEW 6
ang isulti daghan pod ang kahigayonan
Ecl nga dunggon sila. 8 Ayawg suon nila.
5:1
Ang inyong amahan nasayod nang
daan sa inyong gikinahanglan, bisag
wala pa mo mangayo.
6:32
Lc
9
Ingna ini pag-ampo:
12:30
Amahan namo sa langit,
Ez
balaan ang imong ngalan,
36:23 10
Jn moabot ang imong gingharian,
17:6 ang imong pagbuot matuman
26:39 sa yuta ingon man sa langit.
sa kailadman sa katawhan nga miila sa ilang
pagkaanak sa Diyos. Dinhi ilang gipadayag ang
tanang pangandoy sa tukmang han-ay ug por-
ma. Giampingan pag-ayo ni Jesus ang paghimo
sa Amahan Namo ingon sa gihimo sa mga
magtutudlo sa iyang panahon, aron sayon ning
masag-ulo. Sa pinulongan ni Jesus, ang unang
titik sa matag tudling kon hiusahon, mopormag
“Moabot”. Pulong ning lyabi sa pag-ampo:
Moabot ang imong gingharian.
Ang mga Judio dili molitok sa pulong “Diyos”.
“Langit” ang sagad nilang ipuli sa “Diyos.”.
Busa, ang kahulogan sa Amahan nga naa sa
langit, “Diyos nga Amahan”. Basaha ang
komentaryo sa Mateo 5:3.
Sa pag-ingon nato nga ang Amahan naa sa
langit, wala magpasabot nga may lugar siyang
gipuy-an, ni nga ang Diyos tua sa layo o nia sa
duol, sa taas o sa ubos. Buot lang ipasabot nga
naa siya sa atong taliwala.
…balaan ang imong ngalan (b. 9). Hinaot
nga ang imong Ngalan mailhan ug masangyaw!
Ang imong himaya ug kaluoy makita sa tanan
mong anak. Ang imong kahingpitan makita sa
maayo nilang buhat (5:16). Ang imong
presensya ug bahandi dawaton unta sa mituman
sa imong pulong, sumala ni Juan 14:23. Buot
mohatag ang Amahan sa iyang kabalaan ug
kalipay sa iyang mga anak. Buot siyang mobug-
kos nato sa iyang Ngalan aron mahiusa ta niya,
sama nga ang Amahan ug Anak nahiusa sa
Espiritu Santo. Alang sa mga Judio, ang ngalan
dunay lawom nga kahulogan. Busa, unsa gani
ang ngalan, pananglitan “Jesus” (Manluluwas)
“Juan” (gasa sa Diyos). “Pedro” (Bato) ug uban
pa, mao pod ang panawagan.
Nan, kon dayegon nato ang ngalan sa Diyos,
nagpasabot nga dili nato manihoon ang Diyos
sumala sa kaugalingon tang gusto ug interes, sa
ato pa, dili ta himoon ang Diyos nga han-okanan
sa katalagman ug sa daotang hitabo sa kalibotan.
Wala ta magdayeg sa ngalan sa Diyos kon mag-
tukod tag dagkong simbahan ni kapunongan
nga atong apilan. Ipadayag nato ang iyang
ngalan kon may kalabotan siya sa katukoran sa
iyang Gingharian, sa atong tinguha nga maka-
baton og kakabos tungod sa espiritu, sa kauhaw
sa hustisya, sa tinguha pagkab-ot sa kahingpitan
ug uban pa.
…moabot ang imong gingharian…(b. 10).
Sa unang mga siglo sa wala pa si Cristo, may
mitumaw nga hunahuna sa mga Judio nga nag-
22
11
Ihatag kanamo karong adlawa Pan
30:8
ang adlaw adlaw namong kalan-on.
12
Pasayloa mi sa among mga utang
18:21
ingon nga among gipasaylo
ang nakautang namo.
13 26:41
Ayaw mig itugyan sa panulay; Jn
hinunoa, luwasa sa daotan. 17:15
14
Kon pasayloon ninyo ang uban sa Sir
28:1
ilang sayop, pasayloon pod mo sa Mc
Amahan sa langit. 15 Kon dili, nan, dili 11:25
Et
pod mo pasayloon sa Amahan. 4:32
Col
3:13
isip nga kining panahona gigamhan sa yawan-
ong mga pwersa. Mao nga naghari ang pagda-
ugdaog, ang sala, ang grabing pag-antos sa
katawhan, lakip ang kamatayon. Ila ning gita-
wag og “Gingharian ni Satanas”. Busa, ang mga
Judio nangandoy sa pag-abot sa bag-ong pana-
hon ug sa uban pa. Sa pagsangyaw ni Jesus sa
maayong Balita sa Gingharian, gitudloan sab
niya ang katawhan sa Amahan Namo.
Sa pag-abot ni Jesus naduol nato ang Gingha-
rian. Naghari na ang Diyos, kay nailhan siya
karon diha sa kamatuoran. Nailhan sa mga mag-
totoo ang Diyos diha sa gasa sa iyang Anak, sa
pagpaubos sa Anak ug sa tim-os nga gugma sa
usag usa. Gikan ining kamatuorana, molipang
ang gugma ug kaluoy ug sa iyang panahon
makita nato ang pipila ka bunga sa Gingharian.
Ang nakig-uli nga mga anak sa Diyos mahimong
patubo sa katilingban, ug ang tibuok tawo uban
sa mga plano ug panlimbasog mopunting sa usa
ka tumong: ang tanan mahiuli sa Amahan.
Apan bisag maayo ta, daotan o walay pagpa-
kabana, ang Gingharian sa Diyos moabot,
mobulig ta o dili, kay nia na ni sa atong taliwala.
…ang imong pagbuot matuman…(b. 10).
Mao ni ang mga Pulong ni Jesus sa tanaman sa
Getsemani (Mc 26:39). Daghang kristyano ang
nag-isip nga dako silag pagtoo, kay gipasagdan
lang nila nga ang Diyos mosulbad sa ilang prob-
lema. Dili ni ang makapahimuot sa Diyos. Ang
mga anak sa Diyos mobayaw sa ilang espiritu
ngadto sa Amahan aron nga ang kabubut-on sa
Diyos makaugalingon nilang kabubut-on.
...sa yuta ingon man sa langit (b. 10). Sa
Biblia, ang “langit ug yuta” nagkahulogan sa
tibuok kalibotan, ang uniberso o ang tanang
binuhat. Busa, sa pag-ingon: ang imong pag-
buot matuman sa yuta ingon man sa langit...
nagpasabot nga matuman unta ang Paghari sa
Diyos sa tibuok kalibotan ug sa tanang binuhat.
Ang maong katumanan gitawag sab og Bag-ong
Langit ug Bag-ong Yuta” nga gihisgotan sa 2 P
3:13; Reb 21:1; Is 65:17.
...adlaw adlaw namong kalan-on (b. 11).
Ang Gingharian sa Diyos sama sa dyamanti nga
daghag silaw. Ang usa ini mao ang pagkaon nga
makabusog. Hinuon, dunay purohan nga
dihang mitudlo si Jesus, ang gihisgotan nga
kalan-on may kalabotan sa kombira sa umaabot
nga Gingharian nga mabasa sa Mt 8:11; 22:1-
10; 25:10; Lc 13-29 ug uban pa. Busa, ang
“kalan-on” sa Amahan Namo may duha ka
 23
23:5 • 16
Sa pagpuasa, ayawg ipakita nga
Is
58:5 makaluluoy kaayo mo ingon sa gihimo
sa tigpakaaron-ingnon. Nagpa-kita
silag subo nga nawong aron ang mga
tawo masayod nga nagpuasa sila. Sul-
tihan tamo nga gigantihan na sila.
17
Kon magpuasa mo, panghilam-os.
Patahoma ang kaugalingon. 18 Kay
wala mo magpuasa alang sa pasun-
dayag o alang sa mga tawo kondili,
alang sa Amahan nga nakakita luyo sa
pasundayag. Ug ang Amahan nga
nagtan-aw sa tago, moganti ninyo.
(Lc 11:34; 12:3)
• 19
Sir Ayawg tigom og bahandi alang
29:11
Jaime sa kaugalingon dinhi sa yuta nga ma-
5:2
kutkot sa anunogba ug sa taya, ug
butang. Ang kombira sa umaabot nga katawhan
sa nasod, ug ang katumanan ining pag-ampoa
nga nagpabiling lawom nga pangandoy.
Ang “utang” ug “kasaypanan” parehas ra ug
kahulogan alang ni Jesus (6:14). Sa pagpasaylo
nato sa nangayog pasaylo, wala tay gihatag nga
pabor ni angay tang premyohan. Ang tinuod
mao nga gilingkawas nato ang atong kauga-
lingon sa kaligutgot nga nagkutkot sa kasing-
kasing. Niining paagiha mahibalik ang maayong
relasyon. Mao nga ang Diyos nagpasaylo na sa
atong kasaypanan aron masuod siya nato, apan
unsaon man nato pagkasuod niya kon dili ta
mopasaylo sa uban?
Pasayloa…sa among mga utang…(b. 12). Si
Jesus naghisgot sa mga kabos nga nabuktot og
pinas-an sa bug-at nilang mga utang. Kasagaran
dili ni mabayran, ug mapugos na lang sila
pagpuyo uban sa mga silingan bisag dili sila
gusto. Mao nga mas modako pa ang mga higa-
yon sa panagbingkil ug kasaypanan sa usag usa.
May daghang tawo karon nga nagpuyong
indepyendenti ug nagtinguha nga dili maka-
utang ni bisag kinsa. Kining pagkaindependyenti
makapalisod sa atong pagsabot sa kaluoy sa
Diyos, kita nga kabos atubangan sa Diyos.
Ayaw mig itugyan sa panulay… (b. 13). Dili
ni pag-ampo sa nagtoo nga ang tanan mahimo
sa ila rang kaugalingon: ang naghunahuna nga
tungod sa ilang kalig-on wala na sila mag-
kinahanglan sa Diyos ug sa uban. Hinuon pag-
ampo ni sa mapaubsanong midawat nga duna
silay kakulangan, miangkon sa ilang kadili hing-
pit busa, masukamod, hinungdan nga nangi-
nahanglan sa panabang, sa gahom ug kalig-on
sa Diyos.
• 16. Sa pagpuasa… (b. 16). si Jesus wala
mag-awhag ni magsaway sa puasa. Siya mismo
mipuasa: 4:2; 9:5; 17:2. Ang puasa way ka-
puslanan kon ang tuyo mao ang pagpakita sa
mga tawo. May daghang relihiyon sa kalibotan
nga nagbansay sa puasa. Paagi ni pagpakig-
MATTHEW 6
makawat. 20 Pagtigom hinuog bahandi 19:21
Col
alang ninyo uban sa Diyos. Ug walay 3:1
anunogba ni taya nga makakutkot o
kawatan nga makapangawat ini. 21 Kay
hain gani ang bahandi, tua sab ang
kasingkasing.
• 22 Ang mata suga sa lawas. Kon Pan
20:27
ang mata maayo, mahayagan ang 11:34Lc
tibuok lawas. 23 Kon ang mata masa-
kiton, ang tibuok lawas mangitngitan.
Nan, kon ang inyong kahayag maka-
ngitngit, pagkangiob kaha sa kinangit-
ngitan ninyong bahin!
Salig sa gingharian
(Lc 12:23; 16:13)
• 24 Walay makaalagad og duha ka
Slm
agalon. Malagmit kasilagan niya ang 62:11
duyog sa walay igong makaon. Nagtudlo ni
pagpanton sa kaugalingon nga mopasayon sa
kahiusa sa Diyos.
Alang sa mga propeta ang puasa himulag sa
hustisya ug pagpakabana sa mga kabos, kawang
lang Is 58:1-9; Zac 7:4-10.
Ang puasa gigamit sab sa mga tawo o grupo
isip politikanhong pwersa pagpangayo sa mga
katungod. Lahi ni sa puasa nga gihisgotan ni
Jesus, hinuon dili ni daotan. Ang relihiyosong
puasa gipunting sa Diyos, dili sa mga tawo.
Nagdala nig tinguha sa pagbasol ug pagbag-o sa
kinabuhi.
• 19. …tua sab ang… (b. 21). Ang kasi-
natian nagtudlo nga imbis manag-iyag kab-
tangan, ako na hinuoy gipanag-iya. Sa inanay
nakapabungol ni nako sa pagpaminaw ug naka-
paamang sa pagsulti sa kamatuoran. Ang ba-
handi nakapabuta sa pagtan-aw sa mas lawom
nga kahulogan sa kinabuhi. Ang bahandi naa
aron gamiton sa pag-alagad sa kinabuhi, aron
mapasayon ang tumong sa pagkabuhi subay sa
mga baroganan sa Ebanghelyo.
• 22. Ang pahimangno ni Jesus bahin sa
kakuyaw sa buta nga konsensya nasubay sa
tinuod nga mga mithi. Gisabot sa kristyanong
espiritualidad nga ang pagkabuta sa kasing-
kasing naggikan sa sobrang pagkahikot sa mga
ideya, mga tawo, mga butang, ug salapi.
• 24. Walay makaalagad… (b. 24). Kining
tudlinga makatabang pagsabot sa sunod. Buot ni
Jesus nga magawasnon ta sa pag-alagad ug dili
mahiktan sa kabtangan. Ang Kasulatan naghagit
nato pagpili tali sa Diyos ug sa diosdios nga bisag
makalipay, moulipon ug mopugong sa gugma.
Dihang mahiktan ta sa pagpadato sa kaugali-
ngon, dili na ta gawasnong moalagad, dili na ta
magpakabana sa mga inhustisya, ug magpaka-
hilom na ta, dili mosulti sa kamatuoran. Kasaga-
ran makig-uban na ta sa mga gamhanan.
 MATTHEW 6
usa ug ang usa higugmaon; o mag-
maunongon siya sa primero ug mag-
tamay sa ikaduha. Dili mo makadu-
ngan pag-alagad sa Diyos ug salapi.
25
Busa, sultihan tamo: ayawg kaba-
laka sa inyong lawas. Dili ba, ang kina-
buhi labaw man ka bililhon kay sa pag-
kaon; ug ang lawas sa sinina? 26 Tan-
10:31
awa ang mga langgam sa kahitas-an.
Wala sila magpugas, wala mag-ani ni
magtigom og pagkaon sa kamalig.
Apan ang langitnong Amahan nag-
atiman nila. Dili ba, labaw man mo ka
bililhon sa langgam?
27
Kinsa ninyoy makadugang og usa
ka adlaw sa kinabuhi tungod sa kaba-
laka? 28 Nganong naguol mo sa inyong
1H
10 bisti? Tan-awa ang kabulakan sa mga
uma. Walay naghago ni nag-hablon.
29
Apan sutihan tamo: bisan si Solomon
sa tibuok niyang bahandi wala maka-
bisti og sama katahom sa usa ini.
30
Kon ang Diyos naghatag og bisti sa
balili sa kaumahan nga ma-muklad
karong adlawa ug isugnod sa hudno sa
sunod, kamo pa kaha? Pagkagamay
ninyog pagtoo!
31
Ayawg kabalaka o ingon: Unsay
kan-on? Unsay imnon? O unsay isul-
ob? 32 Ang mga pagano kanunayng
6:7 nagbudlay alang ini. Apan nasayod
Lc
12:30 ang langitnong Amahan nga nagki-
… ayawg kabalaka… (b. 25). Sa gihapon
namulong si Jesus sa mga dato nga nabalaka
kaayog unsaon pagpadaghan ug paghipos sa
ilang katigayonan. Matud pa ni Jesus ang kina-
buhi mas importanti kay sa kabtangan. Ang mga
butang nagtanyag sa mining kasigurohan, sam-
tang ang Diyos ug ang Gingharian naghatag sa
tinuod nga kinabuhi.
Ang pagtandi sa mga bulak ug mga langgam
wala magkahulogan nga magtinapolan ta.
Gitagaan tag kamot ug utok, ug naa nato ang
paggamit ini. Hinuon, si Jesus nagtudlo nga kon
nag-atiman ang Diyos sa labing gamay sa mga
binuhat, giatiman ta niya labaw kay kanila, ug
nagtinguha siya nga mahingpit ta.
Ibutang pag-una… (b. 33). Imbis mabalaka sa
kasigurohan sa kinabuhi ug sa kaugmaon pa-
ngitaon ta ang gingharian ug hustisya sa Diyos,
kay gitawag tang tanan sa usa ra ka misyon: Ang
pagpanday ining kalibotana aron manindot nga
puy-an sa mga anak sa Diyos. Angay tang
malimot sa atong kaugalingon, mosakripisyo sa
kaugalingong interes. Tingale angay tang mo-
24
nahanglan mo ining tanan. 33 Ibutang
pag-una ang inyong kasingkasing sa
gingharian ug hustisya sa Diyos, ug
Is
hatagan mo sa tanan. 34 Ayawg kaba- 51:1
Wis
laka sa sunod adlaw, kay may kauga- 1:1
lingon ning kabalaka. Ang matag ad- Ex
law may kaugalingong kahasol. 16:4
Mga anak sa gingharian
(Lc 6:37; 11:9; 6:31; 13:23)
• 1
Ayawg hukom aron dili mo
7 hukman. 2 Hukman mo ingon sa
1Cor
4:5
pag-hukom ninyo sa uban. Ang suk- Rom
2:1
danan nga gamiton alang sa uban mao 14:4
sab ang gamiton alang ninyo. 3 Nga-
nong tan-awon man ninyo ang puling
sa inyong igsoon? 4 Unsaon man ninyo
pag-ingon: ‘Ambi, kuhaon ko ang
1Cor
imong puling, samtang naa pa ang 5:12
Jaime
troso sa kaugalingong mata?’ 5 Mga 4:11
tigpakaaron-ingnon, unaha pagkuha Mc
kanang troso sa inyong mata aron pag- 4:24
Jn
tin-aw sa panan-aw. Unya, makuha 8:7
ninyo ang puling sa igsoon.
• 6 Ayawg ihatag ang balaang bu-
Pan
tang sa mga iro, ni iitsa ang perlas sa 23:9
mga baboy aron tamaktamakan. Mo-
sumbalik pa gani ni ug mokuniskunis
ninyo.
• 7 Pangayo ug makadawat mo.
18:19
Lc
Pangita ug inyong makakaplagan. 11:29
Tuktok ug ablihan ang pultahan alang
hatag sa kaugalingon sa trabaho sa Diyos nga
gamay lang o walay suhol.
• 7.1 Ayawg hukom… (b. 1). Kinahanglang
makamao tang mohukom sa maayo ug daotan.
Dili ta angayng mohukom sa atong isigkatawo,
ug magpakaaron-ingnon nga mas maayo ta kay
kanila.
Kon tan-awon nato ang atong kinabuhi,
makita nga milambo ta tungod sa midasig nato,
ug dili tungod sa mihukom ug mikondenar nato.
Ayawg hukom. Basaha sa Rom 2:1; 14:4;
1 Cor 5:12; Jaime 4:11. Unsaon man nato
paghukom sa isigkatawo kanang makatabang
niya? Si Pablo mipahayag kon unsaon sa Gal
6:15. Tan-awa sab ang panan-aw ni Jesus sa Jn
8:1-11.
• 6. Ayawg… iitsa ang…(b. 6). Namulong si
Jesus atubangan sa mga tinun-an nga nagpuyo
taliwala sa mga masupilon. Gipinahan sila ni
Jesus sa dili pagsulti sa tanan kang bisag kinsa.
Gigasahan ta sa Diyos og mga katingalahang
 25
Mc ninyo. 8 Kay ang mangayo, maka-
11:24
Jn
dawat. Ang mangita makakaplag ug
14:14 ang pultahan ablihan alang sa magtuk-
tok. 9 Mohatag ba mog bato sa inyong
anak nga mangayog pan? 10 O hatagan
ba siyag bitin kon mangayog isda?
11
15:7 Kon sa inyong kadaotan, maantigo
16:23
Jaime mong mohatag og maayong butang sa
1:5,
17 mga anak, unsa pa kaha ang Amahan
1:17
1Jn
nga Langitnon alang sa mangayo niya!
12
3:22
5:14
Busa, buhata sa uban ang buot
ninyo nga ilang ibalos. Kana ang
Rom
13:8 Balaod ug mga Propeta.
• 13
Sulod sa sigpit nga ganghaan.
Kay lapad ang pultahan ug sayon ang
dalan paingon sa kalaglagan, ug dag-
han ang mangagi ini. 14 Pagkasigpit ug
Buhat
14:22 pagkagansang-gansangon sa gangha-
an paingon sa kinabuhi. Dyotay ra ang
makakaplag ini.
Ez Ang kahoy maila sa mga bunga
22:28
Lc
(Lc 6:43)
6:26 • 15 Pagbantay sa mining mga pro-
Gal
1:8 peta: Moanha sila nga magtakuban
2P
2:1 daw karnero. Apan sa sulod, bangis
Mt
10:16 silang mga lobo. 16 Mailhan sila sa mga
gasa. Dili angayng ipaambit dayon ang tanan ni
bisag kinsa sa pamasin nga motoo siya.
• 7. Pangayo ug…(b. 7). Basaha ang
komentaryo sa Lc 11:9, Mc 11:24; Jn 14:13;
15:7; Jaime 1:5.
• 13. Sulod sa… (b. 13). Ang ganghaan nga
gisudlan ni Jesus, ganghaan sa pangalagad sa
kinabuhi. Kini sab ang mohatod niya sa kalbaryo
ug sa krus ug ang masinati sa mosunod sa iyang
lakang. Apan sama ni Jesus, dinhi masiguro ang
pagkabanhaw ug kadaogan.
Halapad ang dalan, kay maoy gipalabi ang
kahayahay; daghan ang mosubay sa lapad nga
dalan: ang kalibotan sa mining kalipay; kalibotan
sa bahandi ug dungog, sa bisyo ug kahilayan.
Mawala sila sa kinabuhi diin si Jesus ang sentro.
Mausikan nila ang mga gasa sa Diyos. Apan,
bisan pa ini, dili sila mahikawan sa kaluoy sa
Diyos.
• 15. Pagbantay sa… (b. 15). Mopasimang
sila nato sa hustong dalan ug molingla sa pagtan-
aw sa kamatuoran. Kasagaran daghan ang
madani tungod sa kaayo nga ilang ipakita.
Magsinggit silag “kalinaw” bisag naghari ang
kasamok (Jer 6:14). Ipahilayo ta nila sa
Ebanghelyo.
Makapupo ba…(b. 16). Ang kasinatian maoy
MATTHEW 7
bunga. Makapupo ba mog ubas sa 10:12Jn
sampinit, o sa kudyapa? Buhat
20:29
17
Ang maayong kahoy mamungag 27:6 Sir
maayong bunga. Ang masakiton, dao- Jaime
3:12
tan pog bunga. 18 Ang maayong kahoy
dili makahatag og daotang bunga ug
ang daotan walay maayong bunga. 3:10
19
Putlon ug isugnod sa kalayo ang 3:9Lc
kahoy nga dili maayog bunga. 20 Maila 13:6
ni sa mga bunga. Jn
15:6
12:33
Maalamong magtutukod
(Lc 6:47; 13:26; Mc 1:22)
• 21 Dili ang tanang nag-ingon: Gi- Rom
2:13
noo! Ginoo!, makasulod sa gingharian Jaime
1:22
sa Langit kondili, ang nagtuman sa 1Jn
kabubut-on sa akong Amahan sa La-
2:17
22
ngit. May daghan unya nga moi-ngon Jer
anang adlawa: “Ginoo, Ginoo, dili ba, 14:14
27:15
nagsulti man mi sa imong ngalan? Dili Mc
ba, naghingilin man mig mga yawa ug
9:38
naghimog daghang milagro sa imong 10:33
ngalan?” 23 Unya, sultihan ko sila sa Slm
6:9
dayag: Wala ko makaila ninyo, pahila- 2Tim
2:12
yo nako, kamong mga daotan!
24
Busa, ang tanang nakadungog sa
akong gisulti ug nagtuman ini nahi-
labing maayong magtutudlo. Walay maayong
bunga nga maani sa mga doktrina ug panghu-
nahunang himulag sa kasaysayan. Si Jesus
miawhag sa pagsusi una kon mosibo ba ni sa
konkretong panginahanglan. Apan kasagaran,
ang kristyanos mas ganahang mosultig daghan
ug makiglantogi inay magtuki sa kinabuhing
yano, makig-uban ug masinati sa katawhan, o
motrabaho ginamit ang kusog. Makahimo ni nga
ang pagtulon-an dunay gahom ug makadanig
daghang tawo.
May daghang tawo nga dili mosalig sa sakop sa
laing partido. Apan andam silang modapig bisan
sa mga sayop ug mga krimen nga mahimo sa
ilang partido. Si Jesus misaway sa nagsabwag sa
panagbulag, mga bakak ug bangis nga kusog,
bisan pag kunohay gihimo ni alang sa maka-
taronganong kawsa. Sa ingon, gibarogan niya
ang prinsipyo nga ang tumong dili makahatag og
katarongan sa pamaagi.
• 21. Dili ang tanang…(b. 21). Ang
mensahe alang sa matoohon dili garantiya sa
pagsulod sa Gingharian. Ang tinuod nga pagtoo
naglihok pinaagi sa gugma (Gal 5:6) ug nagdasig
nato sa pagtuman sa Balaod: Jaime 2:8.
… ang tanang nakadungog…(b. 24). Si Jesus
nagpasabot sa namati sa iyang mga pulong ug
nagbag-o sa ilang kinabuhi nga nagtoo nga
naluwas na sila. Apan kon dili nila gamiton
 MATTHEW 7
sama sa maalamon nga nagtukod sa
balay sa pangpang. 25 Mibundak ang
ulan, ang mga suba mibaha ug ang
hangin mihapak adtong balaya. Apan
wala ni mahagsa, kay diha man matu-
13:41
kod sa pangpang. 26 Ang namati sa
25:41 akong pulong ug wala magtuman ini,
Jaime
nahisama sa buang nga nagtukod sa
1:22
balay sa balas. 27 Ang ulan mibundak,
ang mga suba mibaha ug ang hangin
mikusokuso adtong balaya nga nahug-
Ez
13:10 no ug hingpit ang pagkaguba.
28
Humag sulti ni Jesus, ang mga
tawo natingala sa iyang pagtulon-an.
29
May awtoridad siya sa pagpanudlo,
Lc
7:1 dili sama sa magtutudlo nila sa Balaod.
Pag-ayo sa sanlahon
(Mc 1:40; Lc 5:12)
Mc
1
Sa paglugsong na ni Jesus sa
1:40
Lc
8 bukid gisunod siya sa dagkong
5:12
panon sa katawhan.
2
Unya, gitagbo siya sa sanlahon nga
matinahurong mihimamat niya ug mi-
ingon: “Ginoo, kon buot ka, maayo
ko.” 3 Si Jesus mituy-od sa iyang ka-
mot aron paghikap sa masakiton ug
miingon: “Buot ko nga malimpyo kag
usab.” Nianang gutloa ang tawo naayo
sa sanla. 4 Si Jesus miingon: “Pagmat-
kining kadasiga alang sa paglig-on sa ilang
kinabuhi pinaagi sa pagpamalandong sa Biblia,
sa kaayo, sa pagbatok sa kadaotan ug pagpa-
ambit diha sa Kristohanong Katilingban, ang
tanan kawang lang.
Niining bahina gitapos ni Mateo ang unang
wali ni Jesus, diin gihiusa niya ang mga pulong
nga “nagtawag sa tanang tawo nga maayog
kabubut-on”. Ang laing hugpong sa mga wali
magsugod sa kapitulo 10.
• 8.5 Basaha ang komentaryo sa Lc 7:1
Apan ang nagdahom nga...(b. 12). Ang tuyo
ining mga pulonga mao ang pagpadayag sa
Judiong pulong nga gigamit ni Jesus: ang mga
anak sa Gingharian, sa ato pa: ang sakop sa
gingharian, o ang midapig ini, mga kaabin sa
Gingharian. Kay ang tanang kinabuhi nga Judio
gipunting man sa pagsunod sa gingharian nga
gisaad kanila.
Niadtong panahona, ang relihiyon sa mga
Judio gitudlo sa relihiyosong katilingban. Walay
problema sa pagkakabig nga personal; ang
kabataan sa mga banayng Judio nahimong mag-
tutoong Judio. Ang mga Judiong magtutudlo
nagkamenos sa pagtoo, apan sa tinud-anay
26
9:30
ngon, ayawg tug-an kang bisag kinsa. 12:16
Adtoa hinuon ang pari ug ipamatuod Lev
14:2
nga naayo ka. Mc
7:36
Unya, halad og gasa sumala sa gi- Lc
17:14
sugo ni Moises agig pruyba nga maayo
ka na.”
Ang pagtoo sa senturyon
(Lc 7:1; Jn 4:46)
• 5
Sa pagsulod ni Jesus sa Cafar-
naum, may kapitan sa kasundalohan
nga miduol niya aron magpa-kitabang.
6
“Nyor, ang akong sulugoon nagmasa-
kiton ug naghigda sa balay. Dili siya
makalihok; hilabihan ang pag-antos.”
7
Si Jesus mitubag: “Moadto ko ug ayo-
hon ko siya.”
8
Ang kapitan mitubag: “Dili ko takos Lc
5:8
nga mopasaka nimo sa akong balay. Slm
107:
Ipamulong lang ug mamaayo ang 20
akong sulugoon. 9 Kay ako mismo
ubos sa kadagkoan. May mga sundalo
sab ubos nako. Kon moingon ko sa
usa: “Lakaw,” molakaw siya; ug sa lain:
“Dali,” ug moari siya; sa ulipon: “Bu-
hata ni,” ug iyang tumanon.”
10
Sa pagkadungog ini ni Jesus nahi-
bulong siya ug miingon sa mga tinun-
an: “Sultihan tamo, wala ko makakitag
sama nga pagtoo sa Israel. 11 Sa pagka-
kanunayng nagsulti bahin sa mga balansayon ug
gimbuhaton. Si Jesus wala magkamenos sa mga
balansayon, apan midayeg sa pagtoo; tan-awa
ang Mt 9:2; 9:22; 9:28.
…daghang manganhi gikan sa…(b. 11).
Gitawag ta aron makauban sa daghan. Ang
nagpasulod nato sa gingharian dili ang relihi-
yosong kahibalo ug balansayon sa atong pag-
kabata. Sama sa kaidad ni Jesus, kita pod kina-
hanglang makakaplag sa mahigugmaong pre-
sensya sa Amahan samtang nasinati nato ang
gahom sa pulong ni Jesus ug ang kontrobersyal
niyang binuhatan.
…ilabog hinuon sa kangitngit…(b. 12).
Kining hulgaa sumala sa istilo nga gigamit sa
mga propeta, wala magkahulogan nga ang wala
motoo ni Jesus ibalhog sa impyerno. Hinunoa,
nagpahayag nga ang dili matoohon gibutang
layo sa matuod nga kahayag. Ang edukasyong
relihiyoso dili mopuli sa pagtoo ug sa tawag sa
Diyos nga Amahan (Jn 6:44). Ang pagtoo
nagpaabot gikan sa Diyos sa morag imposibli;
ang kapitan nangayo sa milagro sa pag-ayo,
apan dihang makakaplag ta sa daghang bahandi
sa Diyos ug sa atong panawagan, mangayo ta sa
daghan pang bililhon nga butang.
 27
Lc
13:29 tinuod, may daghang manganhi gikan
sa sidlakan ug kasadpan ug molingkod
uban ni Abraham, Isaac ug Jacob sa
bangketi sa gingharian sa Langit.
12
Lc Apan ang nagdahom nga makasulod
13:28 sa gingharian, ilabog hinu-on sa
kangitngit. Didto magsinggit sila ug
magkagot sa ngipon.”
13
Unya, si Jesus miingon sa kapitan:
“Makapauli ka na. Matuman ang imong
gitoohan. Nianang gutloa naayo ang
sulugoon.
14
Dayon, si Jesus miadto sa balay ni
Pedro kansang ugangang babaye gihi-
lantan ug naghigda. 15 Gigunitan ni
Jesus ang kamot, ug gihuwasan ang
Mc
9:7
Gawa babaye sa hilanat. Mibangon siya ug
3:7 misugod sa pag-atiman nila.
16
Sa salumsom na, ilang gidala
kang Jesus ang daghang giyawaan.
Pinaagi sa usa ka pulong gipagawas
niya ang mga daotang espiritu ug giayo
ang ta-nang masakiton. 17 Iya ning
Is
53:4 gihimo aron matuman ang giingon ni
Jn
1:29 Propeta Isaias: Giayo niya ang atong
balatian ug sakit.
Mc 18
Sa pagkakita ni Jesus sa ka-
4:35
tawhan nga nag-alirong niya, misugo
siya sa pagtabok sa pikas daplin sa
baybayon. 19 Unya, may magtutudlo sa
balaod nga miduol ug miingon: “Mag-
tutudlo, mosunod ko nimo bisag asa ka
2Cor paingon.” 20 Giingnan siya ni Jesus:
8:9 “Ang mga milo may mga lungag, ug
ang mga langgam mga salag. Apan
ang Anak sa Tawo walay bisag usa ka
bato nga kapahulayan sa ulo.”
1H
21
May laing tinun-an nga miingon:
9:20 “Ginoo, mopauli una ko aron paglu-
bong sa akong amahan.” 22 Mitubag si
Jesus: “Sunod nako. Pasagdi ang mga
patay sa paglubong sa ilang patay.”
Gipahunong ni Jesus ang bagyo
(Mc 4:35; Lc 8:22)
23
Misakay si Jesus sa sakayan ug
minunot ang mga tinun-an. 24 Kalit
• 9.1 Basaha ang komentaryo sa Mc 2:1; Lc
5:17.
… midayg sa Diyos... (b. 8). Gipasabot ni
MATTHEW 9
kaayong miunos ug gikusokuso ang
lanaw. Gipadpad sa dagkong balod ang
sakayan, apan natulog si Jesus.
25
Unya, gipukaw siya nila nga na- 6:30
8:10
ninggit: “Ginoo, luwasa mi! Manga-
matay na mi! 26 Mitubag si Jesus: “Nga-
nong nahadlok mo pag-ayo, mga dyo-
tayg pagtoo?” Gimandoan niya ang
mga balod, ug mibanos ang tumang
kalinaw.
27
Ang mga tawo natingala. Miingon
sila: “Unsa siyang matanga sa pagka-
tawo nga bisan ang hangin ug balod
mopatoo niya?”
Mga giyawaan ug mga baboy
(Mc 5:1; Lc 8:26)
28
Sa pag-abot ni Jesus sa Gadara sa
pikas bahin, gisugat siyag duha ka
tawo nga nanggawas sa lubnganan.
Pintas sila busa, walay nangahas sa
pag-agi adtong dalana. 29 Unya, kalit
silang naninggit: “Unsay amo nimo,
ikaw nga Anak sa Diyos! Mianhi ka ba 4:34Lc
aron pagsakit namo bisag wala pa ang Buhat
16:17
panahon?”
30
Dili layo, may dakong panon sa
mga baboy nga nangaon. 31 Ang mga
yawa mihangyo ni Jesus: “Kon imo
ming pagul-on, pasudla mi anang
panon sa mga baboy.” 32 Si Jesus mi-
ingon “Lakaw.” Mibiya sila ug nanulod
sa mga baboy. Ug ang tibuok panon
nanalagan sa pangpang, nangambak
sa lanaw ug nalumos.
33
Ang nag-atiman nanalagan sa
lungsod ug nanugilon sa nahitabo,
ingon man sa gidangatan sa giyawaan.
34
Unya, ang tanang tawo adtong lung-
sora nangguwa aron pagsugat ni
Jesus. Sa pagkakita niya, nagpakiluoy
sila nga mobiya siya sa ilang dapit.
Giayo ni Jesus ang paralitiko
(Mc 2:1; Lc 5:17)
• 1
Misakayg balik si Jesus sa saka-
9 yan; mitabok na sab sa lanaw ug
Mateo nga dili lang si Jesus kondili, ang Kristo-
hanong katilingban ang makaambit sa gahom sa
pagpasaylo. Ang Kristohanong katilingban sa
 MATEO 9
9:33
mipauli sa lungsod nga iyang gipuy-an.
Lc 2 Didto may paralitikong naghigda sa
7:48
lantay nga gidala kaniya. Nakita ni
Jesus ang ilang pagtoo ug giingnan
niya ang paralitiko: “Ayawg kahadlok,
anak! Gipasaylo na ang imong mga
sala.”
Jn
3
May pipila ka magtutudlo sa Ba-
10:33
laod nga miingon sa ilang kaugalingon:
“Nagpasipala siya sa Diyos.” 4 Apan
nasayod si Jesus sa ilang hunahuna
busa, miingon siya: “Nganong naghu-
nahuna mog daotan? 5 Unsay mas
sayong buhaton, ang pag-ingon: ‘Gipa-
saylo na ang imong sala,’ o ‘Tindog ug
Dn lakaw’? 6 Apan kinahanglang masa-
7:10
Jn yod mo nga ang Anak sa Tawo may
5:27
Buhat
gahom dinhi sa yuta sa pagpasaylog
9:33 mga sala.” Busa, miingon siya sa para-
litiko: “Tindog! Dad-a ang imong hig-
daanan ug pauli sa inyo.” 7 Mibangon
ang tawo ug mipauli.
8
Sa pagkakita sa mga tawo, napuno
silag kataha ug midayeg sa Diyos nga
naghatag ining gahoma sa mga tawo.
Gitawag ni Jesus si Mateo
(Mc 2:13; Lc 5:27)
• 9
Samtang nagpadayon si Jesus sa
unahan, nakita niya ang ginganlag
Mateo nga naglingkod sa opisina ini sa
aduwana. Miingon niya si Jesus:
“Sunod nako.” Mitindog si Mateo ug
misunod niya. 10 Unya, samtang diha si
Jesus sa kan-anan sa balay ni Mateo
11:19 may daghang kobrador sa buhis ug
Lc
7:34
uban pang makasasala nga mitipon
unang panahon mas nakaamgo ining gahoma
kay kanato karon. Kon dunay ministro nga
makapasaylo o dili sa sala, kanang gahoma nag-
gikan, ug sa ngalan ra, sa katilingban nga
naghimo niyang tinugyanan. Busa, ang matag
sakop naka-tampo sa pagpasaylo ug sa pag-
pasig-uli sa kaig-soonan (1 Cor 5:3-5; 2 Cor 2:5-
11). Bisag dili ikalimod ang kabililhon sa
absolusyon, nasayod ta nga ang presensya ni
Cristo naa sa tibuok katilingban. Kon sulod sa
katilingban gipatunhay ang maayong relasyon
ug naa ang diwa sa kaluoy ug pagsalig; kon
mapaubsanon ang usag usa sa pagdawat sa
iyang kasaypanan ug naay pasayloay, nan,
nadawat na sa natungdan ang pasaylo ni Cristo
mismo – ang hubaran sa higot dinhi sa yuta,
hubaran sab sa langit (Mt 18:18).
28
niya ug sa iyang mga tinun-an. 11 Sa 15:1
19:7
pagkakita sa mga Pariseo, miingon sila
sa mga tinun-an: “Nganong nakigsalo
man ang inyong magtutudlo sa mga
makasasala ug kobrador sa buhis?”
12
Sa pagkadungog ni Jesus, mii- Tim
ngon siya: “Ang maayog lawas wala 1:15
magkinahanglag mananambal, kon dili 2Cor
5:17
ang masakiton. 13 Lakaw ug susiha un-
say gipasabot ini: ‘Ang akong gipa-ngi- 12:7
ta kaluoy, dili mga halad.’ Wala ko mo- Os
6:6
anhi aron pagtawag sa tarong kondili,
sa makasasala.”
14
Unya, ang mga tinun-an ni Juan
miadto ni Jesus ug nangutana: “Nga- 11:18
Lc
nong kami ug ang mga Pariseo nag- 18:12
puasa man sa daghang higayon, apan
ang imong mga tinun-an wala.” 15 Si
Jesus mitubag: “Magsubo ba diay ang
mga dinapit sa kombira sa kasal sam-
tang ang pamanhonon uban pa nila?
Kuhaon ra unya ang pamanhonon.
Nianang panahona magpuasa na sila.
16
Walay magtapak og bag-ong pa- Rom
7:6
napton sa daang bisti, kay ang maong 2Cor
5:17
tapak mokulo, ug mosamot kadako ang
gisi. 17 Ayawg isulod ang bag-ong bino
sa daang sudlanan. Kon imo ning bu-
haton magisi ang daang sudlanan nga
panit ug mausik ang bino. Hinunoa, isu-
lod ang bag-ong bino sa bag-ong sud-
lanan aron walay maunsa sa duha.”
Ang patay ug ang masakiton
(Mc 5:21; Lc 8:40) 8:3
Mc
• 18 Samtang nagsulti nila si Jesus 6:5
8:23
Lc
miduol ang pangulo sa sinagoga, mi- 13:13
• 9. Basaha ang komentaryo sa Mc 2:13.
Bag-ong bino sa bag-ong sudlanan. Sa ka-
raang panahon, ang bino dili sinulod og mga
botelya kondili, sa panit sa hayop. Busa, kon ang
bag-ong bino isulod sa daang sudlanan nga panit
malagmit nga mabusdik ni gumikan sa pagbukal
sa bino. Si Jesus nagtumong sa mga Pariseo ug
nato. Ang mensahe mao nga dili madawat ang
bag-ong balaod sa gugma kon dili ubanag
pagbag-o sa pagkatawo. Bag-ong pagtulon-an,
bag-ong tawo.
• 18. Basaha ang komentaryo sa Mc 5:21.
…mihikap sa sidsid...(b. 20). Isip maayong
Judio, dunay sidsid ang iyang bisti (Num 15:38;
Mt 23:5).
 29
yukbog minatarong ug miingon: “Ang
akong anak nga babaye bag-o pa lang
namatay. Apan dali, tapin-i siya sa
imong kamot ug mabuhi siya.” 19 Mitin-
dog si Jesus ug mikuyog sa pangulo
ingon man ang iyang mga tinun-an.
20
Unya, may babayeng gitalinug-an
Lev
15:25 sulod sa 12 ka tuig nga miduol sa luyo
Buhat ni Jesus ug mihikap sa sidsid sa bisti.
19:12 21
Nagtoo siya: “Kon mahikapan ko
Buhat
ang iyang bisti, mamaayo ko.” 22 Mili-
3:16 ngi si Jesus, nakakita niya ug miingon:
“Ayawg kahadlok, anak, naayo ka sa
pagtoo. Gikan adtong gutloa naayo
ang babaye.
23
Jn Sa balay sa pangulo nakita ni Je-
11:11
sus ang mga magtutugtog sa plawta ug
ang mga tawo nga nahingawa. Miingon
siya: 24 “Guwa mong tanan! Wala ma-
matay ang bata. Natulog lang!” Tungod
ini gibugalbugalan siya. 25 Sa nakagula
na ang mga tawo, mi-sulod si Jesus.
Gikuptan niya ang kamot sa bata nga
mibangon. 26 Ug ang maong balita mi-
Mc
1:34 kaylap sa tanang dapit adtong yutaa.
• 27 Samtang si Jesus nagpadayon
20:29
sa unahan, misunod niya ang duha ka
buta. Naninggit sila: “Anak ni David,
tabangi mi!” 28 Sa dayon nang sulod ni
Jesus sa balay naabtan siya sa duha. Si
Jesus miingon: “Nagtoo ba mo nga
may gahom ko sa pagbuhat sa inyong
8:13 gusto?” Mitubag sila: “Oo, nyor!”
20:34 29
5:28 Busa, mihikap si Jesus sa ilang
• 27. …misunod niya…(b. 27). Unsaon nila
pagsunod ni Jesus nga dili mapandol? Daghan
ang makapabuta sa tawo, ang usa ini mao ang
sala. Si Jesus moayo ni bisag kinsa sa pagkabuta
kon kinasingkasing ang pagpangita ug pag-
sangpit niya.
• 35. …naluoy siya, kay gisakit...(b. 36).
Basaha ang Num 27:7; Ez 34:5; Zac 10:2 Jn
4:35; Mc 6:34 ug Lc 10:2. Natandog pag-ayo si
Jesus sa makaluluoyng kahimtang sa iyang
katawhan: mga burong, masakiton, gigutom,
nagkagidlay, puno sa kahadlok.
Ang Diyos, diha ni Jesus, mikanaog aron pag-
ayo sa katawhan. Kay taas ug lisod man ni,
kinahanglang dunay mga timailhan aron motoo
ang mga tawo ining halos dili makitang pag-ayo
sa katawhan.
Gikinahanglan ni Jesus ang pag-yo sa mga
masakiton, ug sa atong panahon karon gikina-
MATEO 10
mata ug miingon: “Kay mitoo man mo,
matuman ang inyong gusto.” 30 Ug na-
ngabuka ang ilang mata. Unya, gipi-
nahan silag hugot ni Jesus: “Pag-am-
ping nga walay mahibalo ini.” 31 Apan Mc
sa ilang paggawas, gisangyaw nila ang 7:36
balita mahitungod niya sa tanang dapit
adtong yutaa.
32
Sa nakalakaw na sila, may pipila 12:22
ka tawo nga nagdala kang Jesus og
amang nga giyawaan. 33 Sa nakagula 2:12 Mc
na ang yawa, nakasulti ang amang. Na- 7:32
9:17
hibulong ang tanan ug miingon: 34 “Wala Lc
11:14
pay hitabo nga sama ini sa Israel.”
• 35
Milibot si Jesus sa tanang ka-
lungsoran ug kabalangayan, nanudlo 4:23
sa mga sinagoga ug nagwali sa maa-
yong balita sa Gingharian. Unya, giayo
niya ang tanang sakit ug balatian. 36 Sa
pagkakita niya sa daghang tawo, na- 14:14 15:32
luoy siya, kay gisakit sila ug wala silay 22:17
1H
mahimo, daw mga karnerong walay
magbalantay. 37 Unya, miingon siya sa 10:2Lc
iyang mga tinun-an: “Daghan ang ani- 4:35Jn
honon, apan dyotay ra ang manga-
ngani. 38 Hangyoa ang tag-iya sa ani-
honon sa pagdugang og mangangani.”
Ang 12 ka Apostol
(Mc 3:13; Lc 6:12)
1•Unya, iyang gitawag ang 12 ka Mc
10 apostol ug gihatagag gahom sa
1:34
6:7
Lc
paghingilin sa mga daotang espiritu ug 9:1
9:35
pag-ayo sa tanang balatian ug sakit.
hanglan nga magpakita ang kristohanong kati-
lingban og mga timailhan sa ilang gisangyaw.
Kinahanglang ayohon nila ang mga sakit sa
atong kalibotan karon. Ang gasa sa pag-ayo dili
lang alang sa mga lawasnong sakit, kay ang yawa
naghimo pag labaw kay sa tinagsang sakit.
Nangita ang mga tawo sa makaayo sa ilang
sakit busa, may bagang panon nga misunod ni
Jesus. Alang niya, ang sala sulod sa kasingkasing
maoy dugokan sa mga sakit, panaugdaog,
gutom ug gubat. Ang makanunayong paglihok
ug paghiusa sa mga tawo makasulbad sa
daghang suliran. Apan ang bugtong paagi sa
paglaglag sa mga gamit sa kadaotan mao ang
pag-uli sa tawhanong dignidad sa katawhan isip
mga anak sa Diyos. Nanginahanglan nig per-
sonal nga pag-bag-o nga naggikan sa Diyos, ang
nagpadala nato sa iyang Espiritu.
• 10.1 Si Jesus nagdapit sa matag usa nato
 MATEO 10
Jn 2
1:35
Kini ang 12: si Simon, (nga gitawag
Buhat
1:13
og Pedro) ug ang igsoong si Andres.
3
Si Jaime, ang anak ni Zebedeo, ug
ang igsoong si Juan. Si Felipe ug si
Bartolome, si Tomas ug si Mateo, ang
26:25
kobrador sa buhis. Si Jaime, ang anak
27:3 ni Alfeo ug si Tadeo. 4 Si Simon, ang
Jn
6:64 taga Canaan ug si Judas Iskariote, ang
mobudhi ni Jesus.
Ang unang mga misyonaryo
(Lc 9:1; 10:1; Mc 6:8)
• 5 Gipadala ni Jesus ang 12 aron
Lc pagmisyon uban sa pahimangno:
9:53
“Ayawg adto sa kayutaan sa mga pa-
Jn
4:9 gano ni sulod sa bisag unsang lungsod
Buhat
8:5 nga Samaritano. 6 Adtoa hinuon, ang
15:24 nangawalang karnero sa katawhang Is-
Jer
50:6 rael.
7
4:17
Lakaw ug isangyaw ang mensahe:
Lc Duol na ang gingharian sa langit. 8 Ayo-
10:9
ha ang masakiton, banhawa ang mga
Is
55:1 patay. Hinloi ang mga sanlahon, ug
Buhat
8:20
pagawsa ang mga yawa. Inyo ning na-
sa pag-alagad sa katawhan ginamit ang atong
abilidad. Apan nanginahanglan siyag mag-aani
alang sa ani sa Gingharian, ang maghiusa sa
midawat sa tawag sa Diyos diha sa Simbahan.
“Pag-ampo,” matud ni Jesus, “ug mabati nimo
ang tawag sa Diyos.”
Wala si Jesus moingon nga mag-ampo ta
alang sa dugang nga mga pari ug ministro, kay
ang matag kristohanong katilingban may kau-
galingong mga pangulo ug magbalantay. Buot
siya nga mag-ampo ta alang sa mga misyonaryo
ug mga aktibo sa simbahan ilabi na ang moa-
lagad sa mga kabos.
Sa sinugdan didto ra manudlo si Jesus sa mga
sinagoga sa Cafarnaum. Sa ngadtongadto dag-
han ang nakadungog bahin niya, ug mianam
kadako ang panon sa katawhan nga buot
maminaw niya. Busa, naghimo siyag pundok sa
“12", ang kaabag nga moandam sa mga tigom
ug pagtuon. Motabang sila pagsabwag sa mga
pagtulon-an ug pag-atiman sa masakiton ug sa
nasudlan sa daotang espiritu.
Sa samang higayon gitudlo ni Jesus ang mga
apostol nga mga pangulo sa iyang Simbahan.
Mga saksi sila ni Jesus taliwala sa katawhan.
Gitudloan silag pamaagi sa pagkinabuhi ug sa
katilingbanong pagpuyo. Gihimo sab ni nga
sumbanan sa Simbahan.
Gitawag ang iyang napili (Mc 3:16). Mo-
tawag sab sila sa uban. Sa Simbahan ang tanan
makahimog “apostoladong buhat”, apan dili ni
makapahimo nilang apostoles. Ang apostol
opisyal nga saksi ni Jesus. Kining katungdanana
espisyal nga tawag. Basaha ang komentaryo sa
Mc 3:19.
30
dawat isip gasa, ihatag sab isip gasa.
9
Ayaw pagdalag bulawan, plata, o
tumbaga sa inyong bag, 10 bagahi sa Lc
10:4
inyong panaw, o sinina, sandalyas, ug Num
18:31
sungkod. Ang mamumuo angayng ha-
tagan sa ilang kabuhian.
11
Inig-abot ninyo sa lungsod o ba-
1Cor
langay, pangitag kasaligan nga moa- 9:14
biabi ninyo. Pabilin uban niya hangtod
sa pagbiya ninyo anang dapita.
12
Inigsulod ninyo sa balay, sulti da-
yon: “Ang kalinaw manaa ining ba-
laya.” 13 Kon ang mga tawo sulod sa
balay angayan ini, magpabilin ang in-
yong kalinaw. Kon dili, ang inyong
panalangin mobalik ninyo.
14
Kon ang pipila ka balay o lungsod Lc
10:10
dili modawat ninyo ni mamati sa in- Buhat
yong pulong, biya anang balaya o 13:51
18:6
lungsora ug itaktak ang abog sa inyong
tiil. 15 Akong ikapaniguro ninyo nga 11:24
Gen
mas kaluy-an pa sa Diyos ang mga 19
tawo sa Sodoma ug Gomorra sa adlaw Lc
10:12
MISYON
• 5. Niining lain na sab nga wali, gitigom ni
Mateo ang pamahayag ni Jesus nga may
kalabotan sa Misyon. Sa unang bahin (5-16) si
Jesus misulti sa unang mga misyonaryo sa
Galilea. Human adto, misunod ang gipanulti ni
Jesus sa umaabot niyang mga saksi sa kalibotang
masupakon.
Tan-awa ang komentaryo sa Mc 6:7 ug Lc
10:1. Mao ni ang unang misyon. Ang “misyon”
nagkahulogag “pagpadala”. Ang Amahan nag-
padala sa mga misyonaryo sa kalibotan aron
paghiusa sa tanang mitoo sa iyang gugma ug sa
mga saad.
Gipadala sa Amahan ang mga mensahero sa
iyang pulong, ug ang iyang Espiritu aron pag-
tandog sa mga hunahuna ug kasingkasing sa
maminaw nila. Pinaagi sa Espiritu dali rang ma-
sabtan ang mga pulong sa Diyos bisag gikan pa
sa mga mensahero nga maglisod pagpadayag.
Ang Amahan mipadala sa iyang anak sa kali-
botan, ug ang Anak mipadala sa Apostoles. Ang
Amahan mihatag ni Jesus sa tahas pagtuman sa
iyang plano. Ang Simbahan midawat sa kaa-
kohan pagpadayon sa maluwasnong buhat nga
gisugdan ni Jesus.
Ayawg adto sa… (b. 5). Gisunod ni Jesus ang
plano sa kaluwasan nga gilatid sa Amahan su-
mala sa mabasa sa Biblia. Unahon sa Man-
luluwas pag-tigom ang nasalaag nga karnero sa
Israel unya, dalhon ang kaluwasan sapaganong
kanasoran: Is 49:6; 60:1-10; Zac 14:16; Mt
15:24.
Ang modawat ninyo…(b 40). Ang pag-
salikway sa mga mensahero pagsalikway pod sa
 31
2P
2:6
sa hukom kay sa katawhan anang
Mag
1:7
lungsora.
Lutoson mo
(Lc 12:11; Mc 13:9; 8:38)
Jn • 16 Tan-awa,
gipadala tamo daw
10:12
Buhat mga karnero sa panon sa mga lobo.
20:19
Rom Kinahanglang igmat mo sama sa mga
16:19
bitin ug yano sama sa mga pati. 17 Pag-
Mc bantay sa mga tawo. Taralon mo sa
13:9
hukmanan, latoson sa sinagoga ug
18
dad-on atubangan sa mga punoan ug
Jn
15:27
hari tungod nako aron pagsaksi alang
6:1
nila ug sa mga pagano.
• 19 Apan
kon dakpon na mo, ayaw
kabalakag unsay isulti. Pahibaloon ra
Ex
4:10 mo inig-abot sa panahon. 20 Kay dili
Jn
15:26
kamoy mosulti kondili, ang espiritu sa
Buhat inyong Amahan nga naa ninyo.
4:8
21
Ang igsoon motugyan sa igsoon
Mik
7:6 sa kamatayon; ang amahan sa anak.
Ang mga anak makigbatok sa gini-
tawag sa Amahan ug pagtalikod sa labing
mahinungdanong higayon sa kinabuhi sa tawo.
• 16. …gipadala tamo… (b. 16). Si Jesus
namulong alang sa tanan niyang tinun-an, (lakip
ang sa karon) nga nakasinatig panglutos. Ang
pulong “Martir” nagkahulogag “saksi” ug nag-
pasabot ni sa mga saksi ni Jesus, kinsa mitahan
sa ilang kinabuhi ug nagpasakit tungod sa ilang
pagtoo. Hinuon, dili tanang kristyanos nga
gilutos tungod ni Cristo ug maunongong
mipuyo sa Ebanghelyo ang maisip nga martir.
Kon gipakita nila sa ilang kamatayon ang
susamang pagbati ni Jesus sa Pasyon, tinuod
silang saksi.
Sa ubang nasod naay dili klaro ug nakalibog
nga mga kahimtang. Pananglitan, may awto-
ridad sa kagamhanan nga deboto sa tinoohan,
ang kadagkoan hinimbahon kaayo, apan ang
mga maayong kristyanos didto lakip ang
kaparian, gipangdakop, giturtyor, gipamatay.
Moingon sila nga “Dili mga martir, apan su-
bersibo!” Mao pod ni sa nanglabayng mga siglo
kanus-a ang mga katoliko sa Inglatera, Francia,
Tsina, gilutos, kay midumili pagbiya sa kahiusa
sa Roma. Gisupak nila ang kagamhanan. Alang
sa Simbahang Katoliko, mga saksi sila ni Cristo,
kay mas gipalabi nila ang Diyos kay sa tawo.
Mao gihapon karon. May mga matoohon nga
dili andam pagbarog batok sa mga madaug-
daogong pamaagi ug mga gambalay sa kagam-
hanan. Andam silang magpakamatay tungod ni
Cristo, apan dili makakita sa hinungdan pag-
supak sa ordinaryong kahiwian sa nagyatak sa
tawhanong dignidad. Ang uban nakaamgo sa
kabangian tali sa Ebanghelyo ug sa mga inhus-
MATEO 10
kanan nga ilang ipapatay. 22 Ang tanan 24:9,
13
magdumot ninyo tungod nako. Apan
ang lig-ong mobarog hangtod sa kata-
posan, maluwas.
• 23 Kon lutoson mo nila sa usa ka 16:28
24:27
lungsod, layas sa sunod. Makapani- 25:31
26:64
guro ko ninyo nga sa dili pa mo maka- Mc
sangkad pagsuroy sa tanang lungsod 13:26
sa Israel moabot ang Anak sa Tawo.
24
Lc
Ang tinun-an dili molabaw sa 6:40Jn
magtutudlo ug ang ulipon sa agalon. 13:16
25 15:20
Malipay ang tinun-an nga mahisama
sa magtutudlo ug ang ulipon sa agalon. 12:24
Kon ang pangulo sa panimalay gingan-
lag Beelzebul, unsa pa kaha kangil-ad
ang itawag sa mga sakop? Busa,
ayawg kahadlok nila.
26
Walay tinabonan nga dili ukban, 4:22 Mc
ug walay tinagoan nga dili mahibaloan. 8:17Lc
27
Ang akong gisulti sa ngitngit, isulti sa
hayag. Ug ang kamo ray nakadungog,
isinggit sa mga atop sa kabalayan.
tisya. Busa, nahimo silang saksi sa Maayong
Balita ug milihok alang sa hustisya, kamatoohan
ug kalingkawasan subay sa gisugo sa Ebang-
helyo. Mao nga gilutos sila ug gibutangbutangan
sa mismong sosyedad nga nanalipod sa kauga-
lingnan.
May daghan nila nga aktibo pagpalingkawas
sa mga kabos ug sinalikway sama sa gibuhat ni
Jesus. Ang uban midumili pagyukbo sa mga
nagharing klase sama gihapon sa gibuhat ni
Jesus. Kining kalihokana giisip nga pamolitika sa
politika ray naa sa hunahuna, apan alang sa
nagpuyo sa pagtoo, hugot ang ilang baroganan
nga buhi pod ning pagpadayag sa pagtoo.
Hinuon dili importanti nga mailhan kinsay ti-
nuod nga martir ug kinsay dili: si Cristo mismo
moila nila atubangan sa Amahan kon moabot
na siya nga mahimayaon.
• 19. …ayaw kabalakag…(b. 19). Ang mga
saksi ni Cristo wala maglihok alang sa kau-
galingon. Dihang lutoson sila ug bilanggoon sa
ngalan ni Jesus, ang iyang Espiritu nag-uban
kanunay. Ang sobrang kabalaka tungod ba kaha
sa kasong giatubang, makapugong sa kaga-
wasan sa Espiritu ug mawala ang kalinaw nga
gipasalig sa gilutos.
• 23. …sa dili pa mo makasangkad… (b.
23). Kining tudlinga angang ipahimutang sa
unang bahin sa pamahayag ni Jesus kabahin sa
misyon sa Galilea. Apan buot ni Mateo nga
malakip ini ang umaabot nga mga misyonaryo.
Busa, nausab ang kahulogan: bisag abogon sila
sa ubang dapit, daghan gihapon ang mga
buluhaton hangtod sa ikaduhang pagbalik ni
Jesus.
 MATEO 10
1P • 28 Ayawg kahadlok sa mopatay sa
3:14
Reb
2:10
lawas ra, apan dili sa kalag. Kahadloki
Jaime hinuon ang makalaglag sa kalag ug sa
4:12
lawas sa impyerno. 29 Sa pipila ka sa-
lapi, makapalit mog duha ka sayaw.
Apan walay usa ini nga mahulog sa
yuta kon dili motugot ang inyong
Is
14:45 Amahan. 30 Ug kamo, ang matag lugas
Buhat
27:34
sa buhok sa inyong ulo giihap. 31 Busa,
6:26
ayawg kahadlok. Labaw mo kaayog
12:12 kabililhon sa daghang sayaw.
Lc • 32 Ang moila nako atubangan sa
9:26
2Tim mga tawo, ilhon pod nako atubangan
2:12
Reb sa akong Amahan sa Langit. 33 Ang
3:5
mosalikway nako atubangan sa kataw-
han, isalikway pod nako atubangan sa
akong Amahan sa Langit.
Lc
• 34 Ayawg hunahunaa nga mianhi
2:34
12:51 ko aron pagdalag kalinaw sa kalibotan.
22:36
Dili kalinaw kondili, espada. 35 Mianhi
Mik ko aron ang anak nga lalaki makigba-
7:6
tok sa amahan ug ang anak nga
babaye sa inahan; ang mga binalaye sa
ugangang babaye. 36 Ang inyong kaa-
way ang sakop ra pod sa panimalay.
Dt 37
Ang nahigugma sa amahan ug
33:9
Lc inahan labaw kay kanako dili angay
14:26
nako. Ang nahigugma sa anak nga
• 28. Ayawg kahadlok…(b. 28). Nasayod si
Jesus nga talawan ta. Dihang miawhag siya nga
dili ta angayng mangitag kasigurohan sa
bahandi, miingon siyang daan, “ayawg kaba-
laka”. Karon atubangan sa kahadlok sa pang-
lutos midugang siya pag-ingon: “Kon dili mo
makalingkawas sa inyong katalawan, hunahu-
naag kinsay mas angay ninyong kahadlokan,
ang Diyos ba o ang tawo?”
Mao ra ni ang higayon kanus-a naghisgot si
Jesus og “kahadlok sa Diyos”. Sa daang kasa-
botan ang “kahadlok sa Diyos” kasagaran
nagpasabot og “pagtahod sa Diyos”. Apan ang
pagtahod dili kahadlok. Ang pagtahod kinaiya
nga angay sa tawong gawasnon. Kon dunay
bangis nga pangulo nga momando nato sa pag-
sunod, walay luna ang pagtahod kondili, ang
kahadlok. Ang Diyos wala maghulga nato sa
impyerno. Iya tang gipahinumdoman nga kon
mawala siya nato, mawala pod ta sa atong kau-
galingon, ug kanay impyerno.
• 32. Ang moila nako… (b. 32). Human
gipaila kanato ni Jesus ang Amahan iya dayong
gipatin-aw nga silang duha walay kalainan sa
kinaiya: si Jesus maoy mohukom sa atong kaug-
maon. Ang kapasikaran ini mao ang kamau-
nongon nato sa kristohanong pagtoo. Hagit ni
32
lalaki o babaye labaw kay kanako, dili
takos nako. 38 Ang dili mopas-an sa 16:24
krus ug mosunod nako, dili angay
nako. 39 Ang nag-atiman sa iya rang
Lc
kinabuhi, kawad-an hinuon ini. Apan 17:33
ang kawad-an sa kinabuhi tungod Jn
12:25
nako, nakakaplag ini.
18:5
40
Ang modawat ninyo, modawat sab Jn
nako. Ug ang modawat nako, modawat 12:44
Gal
sa nagpadala nako. 41 Ang modawat sa 4:14
propeta isip propeta, makadawat sa 1H
17:9
ganti sa propeta. Ang modawat sa ta- 2H
4:8
rong, kay tarong, makadawat sa ganti
sa tarong. 42 Kon may mohatag og bi-
sag usa na lang ka baso sa bugnawng Mc
9:41
tubig sa usa ining mga gagmay, kay
tinun-an ko siya, sultihan tamo, gan-
tihan.”
Si Jesus ug si Juan
(Lc 7:18; 16:16; 10:12)
• 1
Human pahimangnoi ni Jesus
11 ang 12 niya ka tinunan, mipa-
dayon siya sa unahan aron pagtudlo ug
pagwali sa iyang mensahe sa kalung-
soran. 2 Sa pagkadungog ni Juan nga
Magbubunyag sa bilanggoan sa gihimo
ni Cristo, nagpadala siyag mga tinun-
an 3 aron pagpangutana ni Jesus: “Ikaw
alang nato adlaw adlaw: nga dili ta maulaw sa
pagbuhat ug pagsulti isip katawhang may pag-
too kon gikinahanglan ang pagpadayag sa kris-
tohanong baroganan sa kadaghanan.
• 34. Ayawg hunahunaa nga…(b. 34). Ang
kalinaw sa matoohon naggikan sa kasayoran
nga gihigugma siya sa Diyos: kanay gisulti sa
mga anghel sa Bethlehem: Lc 2:14. Halos bisag
asa, ang naandang pagsabot sa kalinaw mao
ang kahimtang nga walay gubot. Mao nga kon
dunay mamatay ug ilubong, markahan dayon
ang krus og R. I. P. sa ato pa “Pahulay sa kali-
naw”. Sa Biblia ang kahulogan sa kalinaw mas
lapad kay sa kawalay gubot. Nagkahulogan nig
kapuno sa kinabuhi kay naay kalamboan, pag-
kaon, hustisya, kagawasan, ubp.
Niining kalibotana nga gigamhan sa pwersa ug
kabangis sa bakak ug panglingla, nga nahu-
gawan sa kahakog ug pag-iyaiya, diin ang ba-
handi maoy gipakadios, si Jesus wala moanhi
aron pagdalag kalinaw, kondili pinuti. Busa,
naay pagkabahinbahin tali sa batok ug pabor sa
kamatuoran, ug sa dapig ug supak sa Ebanghel-
yo. Ang maong tudling nag-aghat nato paghi-
mog desisyon diha sa kagawasan, bisan pa sa
pagsupak sa mga suod sa kinabuhi. Pananglitan,
ang babaye nga nagsabak mosupak sa ginikanan
 33
bay among gipaabot, o maghulat pa mi
sa lain?”
Is 4
Si Jesus mitubag: “Pamauli mo ug
26:19
42:18 suginli si Juan sa inyong nadu-ngog ug
nasaksihan: 5 ang mga buta nakakita,
ang bakol nakalakaw, ang sanlahon
naayo, ang bungol nakadungog, ang
13:57
26:31 patay nabanhaw, ug ang maayong ba-
Jn
6:61 lita nawali sa mga kabos. 6 Bulahan ang
wala masakit nako.”
7
Sa pagpamauli na sa mga tinun-an
ni Juan, si Jesus misugod pagsulti sa
mga panon sa katawhan mahitungod
ni Juan: Unsay inyong gipaabot nga
makita sa pag-adto sa kamingawan?
Ang bugang ba nga gipilaypilay sa
hangin? 8 Unsay inyong giadto aron
14:5 tan-awon? Ang tawo ba nga luhog
21:26
Dt
bisti? Ang nagsul-ob og tahom nga bis-
18:15 ti tua sa mga palasyo. 9 Unsay inyong
Lc
1:76 gipaabot nga makita? Propeta ba? Oo,
sa pagkatinuod, labaw kay sa propeta.
10
Ex
23:20
Siya ang giingon sa kasulatan: Gipa-
Mal dala ko ang akong sinugo nga mag-
3:1
Jn una nimo aron pag-andam sa imong
1:15
6:14 dalan.
11
Sultihan tamo: “wala pay labaw
nga buot mopakuha sa bata. Daghang Kristya-
nos ang gilutos, kay nagtudlo sila nga ang balaod
sa Diyos labaw sa awtoridad sa ginikanan. Na-
hitabo ni sa karaang mga Romano, ug karon, sa
Korea ug Tsina.
Ang yawa nagpasiugdag panglutos batok sa
matag tawo nga magbag-o sa kinabuhi. Mahimo
nga higala, mahimo sab nga awtoridad sa tino-
ohan o sa kagamhanan sama sa nahitabo sa
ubang nasod lakip sa ato.
… dili angay nako (b. 37). Si Jesus nagsulti ini
sa uban gawas sa mga misyonaryo ug sa dunay
espisyal nga misyon. Ang matag usa giawhag
pagputol sa tanang relasyon sa pamilya nga dili
makatabang sa Kristohanong pagtubo. Ang
nahigugma ni Cristo makakitag daghang
kahigayonan paglingkawas sa kaugalingon sa
pag-usik-usik sa panahon o sa sobrang kabalaka
sa pamilya nga makapugong pagtubag sa mas
hamiling tawag sa Diyos.
ANG EBANGHELYO UG MGA KABOS
• 11.1 Basaha ang komentaryo sa Lc 7:18.
… ang maayong balita nawali… (b. 5). Ang
gisangyaw ni Jesus sa iyang katagilungsod
Maayong Balita, kay mensahe ni nga wala
damha nga magdalag paglaom ug dignidad sa
mga kabos ug sa mga yanong tawo.
Kining tekstoha angayng basahon uban sa Lc
1:52; 4:18; 6:20; 10:23.
MATEO 11
nga propeta ni Juan, ang Magbubun-
yag. Apan labaw niya ang kinagamyan
sa gingharian sa Langit. 12 Sukad sa
panahon ni Juan nga Magbubunyag
hangtod karon, ang gingharian sa
Langit nag-antos sa mga pwersang Lc
bangis, ug ang mga desidido kaayo 16:16
nagsakmit ini.
Mal
13
Ang panahon sa mga Propeta ug 3:23
sa Balaod nagpadayon hangtod ni 9:11 Mc
Juan. Panahon to sa propesiya. 14 Kon 1:17Lc
motoo mo nako, si Juan si Elias siya, Jn
ang gitagnang moanhi. 15 Ang may da- 1:21
Reb
lunggan, pamati. 2:7
16
Karon, unsay akong tandian ining
kaliwata? Sama sila sa kabataan nga
nanglingkod sa tyanggi. Unya, nana-
wag sa ilang barkada ug naninggit:
17
‘Among gitugtog ang plawta, apan
wala mo manayaw. Miawit mig himno
sa lubong, apan wala mo manghilak!’
18
Si Juan mianhi sa samang paagi. 9:14
Nagpuasa siya ug ang mga tawo mi- 1:15Lc
ingon: ‘Giyawaan siya.’ 19 Unya, ang 9:11
Anak sa Tawo mianhi, mikaon ug mii- Lc
15:1
nom. Ug ang mga tawo miingon: Tan- 19:17
awa kining tawhana! Ulit ug palahubog,
Gisayop ni pagsabot sa ubang tawo. Abi nilag
maoy tuyo ni Jesus ang pagtudlog katekismo sa
mga kabos. Sa panahon ni Jesus, ang mga Pari-
seo nagtoo nga katungdanan nila ang pagtudlo
sa mga yano ug dili edukado, apan si Jesus
nagpadala sa iyang kabos nga apostoles taliwala
sa mga kabos aron pagwali nila ug aron ilang
madiskobrehan ang presensya ug kalihokan sa
Diyos nga Amahan sa ilang kinabuhi. Kini ang
nagpaluyong kasinatian nga makapabag-o sa
kalibotan ug sa kinabuhi sa matag usa.
b. 6 – Basaha ang laing paagi sa paghubad
ining maong tudling sa Lc 7:23.
b. 11 – Literal ang paghubad ni Mateo sa pag-
ingon: wala pay labaw nga propeta ni Juan, ang
Magbubunyag. Ang maong pulong nagkahulo-
gag usa ka propeta.
b. 12 – Ang Gingharian sa Diyos pwersang
naglihok nga makapaabanti sa kasaysayan,
ginamit ang malinawon ug bisan gani ang
dugoong kausaban sa kinabuhing tawhanon.
Ang magtotoo gitawag sa aktibong pagsalmot
ining nagpadayon nga kausaban. Ang kama-
tayon ug Pagkabanhaw aktibong naglihok sa
atong taliwala ug sa tibuok kalibotan.
• 20. Corozain ug Betsaida: Ining duha
ka syudad nahimutang ang inila ug taas nga
mga tunghaan sa relihiyon, apan wala sila
modawat sa Ebanghelyo. Ang Tiro ug Sidon:
 MATEO 11
13:58
Jn
higala sa kobrador sa buhis ug sa ma-
15:24 kasasala! Apan ang Kaalam mamatud-
an sa bunga.”
• 20 Unya,
misugod si Jesus og
saway sa mga syudad diin gihimo ang
kadaghanan sa iyang milagro. Kay ang
mga tawo ini wala magbag-o sa ilang
Is binuhatan. 21 “Pastilan! Corozain ug
23:1
Ez Betsaida! Kon ang mga milagro nga
26:28
Jl
nahimo diha ninyo didto pa himoa sa
3:4 Tiro ug Sidon, ang mga tawo ini dugay
Am
1:9 ra untang naghinulsol. Nagsul-ob na
Zac
9:2 silag sako ug nagbulibod og abo sa ulo.
22
Es Apan, ipaniguro ko nga sa adlaw sa
4:1
hukom mas maluoy ang Diyos sa taga
Tiro ug Sidon kay kaninyo. 23 Ug ikaw,
Is
14:13,
Cafarnaum, ibayaw kaha ka sa langit?
15
Gen
Dili! Itambog hinuon sa impyerno! Kon
19 ang mga milagro nga nahimo diha
2P
2:6 nimo didto pa himoa sa Sodoma, nia
pa unta ni hangtod karon. 24 Apan sul-
tihan tikaw, sa adlaw sa hukom, mas
maluoy pa ang Diyos sa Sodoma kay
kanimo.”
Isangon ang akong yugo
(Lc 10: 21)
• 25 Niadtong
higayona si Jesus mii-
Jn ngon: “Amahan, Ginoo sa Langit ug
7:48
1Cor yuta, dalayegon ka, kay gitago mo
1:17,
kining mga butanga sa maalamon ug
26
makinaadmanon, apan gipadayag sa
yanong katawhan. 26 Oo, Amahan,
28;18 nakapahimuot ni nimo. 27 Ang tanang
Wis
2:13
butang gitugyan kanako sa Amahan.
Jn
1:18
Walay nakaila sa Anak gawas sa
duha ka paganong syudad nga gitunglo sa mga
propeta.
• 25. Amahan, Ginoo sa…(b. 25). Ang suod
nga relasyon ni Jesus ug sa Amahan sa daghang
higayon, mas napakita sa pag-ampo ni Jesus
nga nakadasig sa mga tinun-an. Kining tekstoha
mubong pag-ampo, dinasig sa labing lab-as nga
hitabo. Ang mga hitabo ug ang adlaw adlaw nga
pagpakabuhi maoy labing maayong tinubdan sa
pag-ampo. Kining pag-ampoa nagtudlo nato og
importanting leksyon: alang sa pagkatinun-ang
kristohanon gikinahanglan ang mapaubsanong
kasingkasing ug kabukas sa Diyos. Ang mga
mapahitas-on nga kusog mangatarongan ug
sobrang nagsalig sa kaugalingon malagmit dili
daling makasinati sa kamatuoran ni Jesus.
Anak siya nga nakaila sa amahan ug nailhan
34
3:35
Amahan ug walay nakaila sa Amahan 10:15
gawas sa Anak ug ang pilion sa Anak 13:3
17:2
nga makaila niya. 28 Ari mo nako, ka- Flm
2:9
mong nga nag-ugmad ug gikapoyan sa
pagdala sa bug-at nga palas-anon, kay
papahulayon tamo. 29 Isangon ang
akong yugo ug sunda ko. Kay aghop
Jer
6:16
ug mapaubsanon ko sa kasingkasing, 31:25
Os
ug makapahulay mo. 30 Sayon ang 10:11
Pan
akong yugo ug gaan ang akong palas- 3:17
anon.”
1Jn
5:3
Ginoo sa adlaw sa pahulay
(Mc 2:23; 3:1; Lc 6:1; 14:1)
1
Usa ana ka Adlaw sa Pahulay
12 milatas si Jesus sa kaumahan sa
Dt
23:25
trigo, ug ang iyang mga tinun-an
gigutom. Busa, nangutlo silag mga
uhay sa trigo ug nangaon sa lugas. 2 Sa Ex
pagkamatngon sa mga Pariseo, mii- 20:10
Dt
ngon sila kang Jesus: “Tan-awa ang 5:14
imong mga tinun-an. Nagbuhat sila sa
gidili sa Adlaw sa Pahulay!”
3
Si Jesus mitubag: “Wala ba mo ma- 1S
21:2
kabasa sa gibuhat ni David dihang
gigutom siya ug ang iyang mga tawo?
4
Miadto siya sa balay sa Diyos ug mi- Lev
24:5
kaon sa pan nga gihalad alang sa
Diyos, bisag wala silay katungod sa
pagkaon ini, kay alang ra ni sa pari.
5
Wala ba mo makabasa sa Balaod nga
ang mga pari naglapas sa Adlaw sa
Pahulay, apan wala sila makasala?
12:41
6
Sultihan tamo nga dinhi may labaw Lc
11:30
pa sa Templo. 7 Kon nasayod pa mo sa Os
tinuod nga kahulogan ining mga pu- 6:6
sa Amahan. Isip Diyos makapangayo siya sa
bisag unsa gikan nato, kay dili man siya gawas
nato, apan ang iyang gahom molagbas sa
kailadman sa atong kasingkasing. Basaha sa Lc
10:21).
Ari mo nako…(b. 28). Dili ko pagaanon ang
inyong palas-anon, apan pinaagi sa pagbutang
sa akong yugo diha ninyo, mahatagan mog
pamaagi unsaon pagpas-an sa inyong palas-
anon.
Si Jesus, ang mapailobon ug mapaubsanong
magtutudlo, nagpahigayon nga masinati nato
ang kaluoy sa Diyos sa atong kinabuhi ug sa
atong pag-antos. Iyang gipakita nato ang gugma
sa Diyos bisan sa kasugoan sa Balaod. Ang Diyos
lang ang maayo ug ang iyang kamaayo gahom
nga gigamit ni Cristo.
 35
long: Kaluoy ang akong gipangita, dili
mga halad, dili unta ninyo paka-sad-on
ang walay sala.
8
Gawas pa, ang Anak sa Tawo Gi-
noo sa Adlaw sa Pahulay.”
9
Unya, si Jesus mibiya sa maong
dapit ug miadto sa ilang sinagoga.
10
Lc May tawo didto kansang kamot na-
14:3
paralisa. Ug nangutana sila ni Jesus:
“Gitugot ba ang pag-ayo sa masakiton
sa Adlaw sa Pahulay?” Buot silang mo-
pasakag sumbong batok ni Jesus.
11
Apan miingon siya: “Unsay buha-
ton kon usa ninyo may karnerong ma-
hulog sa gahong sa Adlaw sa Pahulay?
6:26 Dili ba ni ninyo kuhaon? 12 Ang tawo
10:31
Lc labaw kaayo ka bililhon sa karnero!
12:7
Num Busa, gitugot ang pagbuhat og maayo
28:9 sa Adlaw sa Pahulay.” 13 Unya, giing-
Lc
13:16 nan ni Jesus ang tawo: “Ituy-od ang
Jn
5:9 imong bukton.” Gituy-od ni ug naayo
7:23
9:13 sama sa pikas.
14
Nanglakaw ang mga Pariseo ug
naglaraw pagpatay ni Jesus. 15 Apan si
27:1
Mc Jesus nasayod sa daotan nilang laraw
11:18
Jn busa, mipahawa siya. Misunod niya
5:16
ang daghang tawo. Giayo niya ang
8:4
9:30
tanang masakiton 16 ug higpit siyang
Mc mipahimangno sa dili pagpanugilon
3:12
5:43 mahitungod niya.
7:36 17
Niining paagiha natuman ang
Is
panagna ni propeta Isaias: 18 “Ania ang
42:1 pinili kong sulugoon, ang akong gihi-
• 12.22 Basaha ang komentaryo sa Mc
3:22.
… sa inyong katawhan… (b. 27). Naghisgot
dinhi si Jesus sa mga Judio nga tighingilin og
yawa ginamit ang mga pag-ampo ug tulumanon,
sama sa giasoy sa Buhat 19:13.
…ang nagsultig daotan… (b. 31). Nagpa-
sabot ni nga, bisan ang mga maayong buhat sa
Espiritu Santo, ingnon nga mga buhat sa yawa,
sama sa mabasa sa Mc 3:30. Kinsay makaluwas
sa tulibagbag og konsensya?
…karon o ugma damlag (b. 32). Ang mga
Judio naglantaw sa duha ka panahon. Ang
karon mao ang kasaysayan nga atong nasinati:
kasaysayan sa kasakitan, pag-antos, kamata-
yon, sala, pagdaugdaog. Naglaom sila nga ki-
ning kasaysayana karon matapos ra ug mobanos
ang “ugma damlag” kanus-a maghari ang hus-
tisya, panagdait, kadagayaan sa kinabuhi. Tataw
dinhi nga alang sa mga Judio ang “ugma dam-
lag” laing ngalan sa paghari o sa Gingharian sa
Diyos.
MATEO 12
gugma ug gikahimut-an. Pakonsaron
ko kaniya ang akong espiritu ug isang-
yaw niya ang akong hukom sa tanang
kanasoran.
19
Dili siya makiglalis ni mosinggit,
ni madungog ang tingog sa kadalanan.
20
Ang tigbaw nga nagupok dili niya
balion. Ni palungon ang nagkaawop
nga siga. Molahutay siya hangtod nga
ang hustisya magmadaogon. 21 Ang ta-
nang kanasoran maglaom niya.”
Ang sala nga dili mapasaylo
(Mc 3:22; Lc 11:15)
• 22 Unya, may pipila ka tawo nga
nagdalag giyawaang buta ug amang
nga giayo ni Jesus. Sa ingon nakasulti
na siya ug nakakita. 23 Ang tanang
tawo sa pundok natingala ug nahi-
bulong: “Siya ba ang Anak ni David?”
24
Sa pagkadungog sa mga Pariseo mi-
ingon sila: “Si Beelzebul, ang pangulo
sa mga yawa, ang naghatag niyag
gahom sa pag-abog sa mga yawa.”
25
Apan si Jesus nga nasayod sa
ilang hunahuna miingon: “Ang ging-
harian nga magkabahinbahin ug mag-
unay, mapukan. Ang lungsod o pani-
malay nga magkabahinbahin dili mo-
lungtad. 26 Kon ang usa ka yawa moa-
bog sa lain, nabahinbahin siya batok sa
kaugalingon. Unsaon pagba-rog sa
iyang gingharian? 27 Kon nag-abog ko
Busa, klaro ang kahulogan sa pag-ingon ni
Jesus nga ang magsultig daotan batok sa Espiritu
Santo dili mapasaylo karong panahona ni sa
umaabot nga panahon. Sa ato pa, dili mapasaylo
karon ug sa pag-abot sa panahon nga maghari
na ang Diyos sa hingpit. Kay unsaon man pagpa-
saylo sa tawo nga dili bukas sa pagpasulod sa
mapasayloong grasya sa Diyos?
Kon ang kahoy…(b. 33). Adunay lahi nga
paggamit sa tudling nga mabasa sa 7:16. Sum-
bong ni batok sa mga Pariseo: gihimo nilang
daotan ang maayo, kay daotan man ang ilang
kasingkasing. Ang kaugalingong pulong ang
gamiton aron paghukom ninyo… (37). Ang
Diyos maghukom sa matag usa pinasikad sa
konsensya. Kadtong mga hinawayon ug hinum-
bong, isumbong. Ug ang mapasayloon, pasay-
loon. Ang Diyos dili mohukom nato gikan sa
gawas sama sa gibuhat sa mga tawo: apan sa
atong kailadman modan-ag ang kahayag nga
mopakita sa atong mga sala. Tungod ini, layo ra
ta kaayo sa Diyos nga Maghuhukom.
 MATEO 12
sa mga yawa pinaagi ni Beelzebul,
kinsay naghatag sa inyong katawhan
og gahom sa pag-abog nila? Silay mo-
tubag.
Buhat
28
Apan kon giabog ko ang mga
10:38
yawa pinaagi sa Espiritu sa Diyos, dan,
ang gingharian sa Diyos miabot na
Is ninyo. 29 Kinsay makalungkab sa balay
49:25
Jn sa kusgan ug makapangawat sa kabta-
12:31
ngan kon dili gaposon una ang kus-
gan? Anha pa makuha ang kabtangan.
30
Ang dili dapig nako, batok nako.
Ang dili mouban nako pagpamundok,
nagpatibulaag.
31
Busa, sultihan tamo: ang mga
tawo mapasaylo sa bisan unsang sala
ug sa bisan unsang pulong nga daotan.
Apan ang magsultig daotan batok sa
Espiritu, dili pasayloon. 32 Ang mag-
1Tim sultig daotan batok sa Anak sa Tawo
1:13
Lc mapasaylo, apan ang magsultig dao-
12:10
tan batok sa Espiritu Santo dili pasay-
loon, karon o ugma damlag.
33
Kon ang kahoy maayo, maayo
sab ang mga bunga; kon daotan,
daotan pod ang mga bunga. 34 Mga ka-
3:7
liwat sa bitin! Unsaon ninyo pagsultig
23:33
Lc
maayo nga hilabihan man mong dao-
3:7
15:18 tana? Ang baba mosulti gikan sa ka-
Mc
7:21 puno sa kasingkasing. 35 Ang maayong
tawo magkuhag kaayohan gikan sa
diyosnong bahandi sa kasingkasing, ug
ang daotan, kadaotan gikan sa yawan-
ong bahandi.
36
Jaime Sultihan tamo: sa adlaw sa hu-
3:1
kom, ang mga tawo maghatag og hu-
say sa way hinungdang pulong. 37 Ang
kaugalingong pulong ang gami-ton
aron paghukom ninyo, aron pag-ma-
tuod kon sad-an ba mo o dili.”
• 38. Si Jesus wala mohimog milagro anang
adlawa, kay ang mga batid sa relihiyon buot
mosukitsukit niya imbis maminaw. Nakahimo na
si Jesus og daghang milagro, apan wala sila
manoo.
Ang daotan ug walay…(b. 39). Kining
pamahayaga sa Biblia nagpasabot sa matoohon
nga dili maunongon sa Diyos. Wala nila isalikway
ang pulong sa Diyos, apan nagbaton silag
kaugalingong mga diosdios.
Ang tudling bahin sa daotang espiritu (b. 44)
ang yawa, nagpunting sa katawhan sa panahon
36
Gisaway ni Jesus ang katawhan
(Mc 8:11; Lc 11:16)
• 38 Unya, pipila sa magtutudlo sa
Balaod ug Pariseo namulong : “ Magtu-
tudlo, nagkinahanglan mig timaan
gikan nimo.” 39 Si Jesus mitubag: “Ang
daotan ug walay pagtoong katawhan
nangayog timaan. Apan ang timaan
nga akong ikahatag mao ang timaan ni
Jonas, ang propeta. 40 Ingon nga didto Jon
si Jonas sa tiyan sa dakong isda sulod 2:1
sa tulo ka adlaw ug tulo ka gabii, ang
Anak pod sa Tawo magpabilin sa
kailadman sa yuta sulod sa tulo ka
adlaw ug tulo ka gabii.
41
Sa adlaw sa hukom, ang katawhan
sa Ninive mamangon ug masudyaan
mo. Kay nagbag-o sila sa kinabuhi sa
pagkadungog sa wali ni Jonas. Dinhi
niay labaw pa ni Jonas. 42 Sa adlaw sa 1H
10:1
hukom, ang Rayna sa Habagatan mo-
barog ug motulisok ninyo. Mianhi siya
gikan sa pikas bahin sa kalibotan aron
pagpamati sa kaalam ni Solomon. Din-
hi niay labaw pa ni Solomon.
43
Kon may mogawas nga daotang
espiritu sa usa ka tawo, mopanaw ni sa
mga dapit nga uga ug mangitag
kapahula-yan. Kon way makaplagan,
44
moingon ni: “Mobalik ko sa balay
nga akong gibiyaan.” Mobalik ni ug
makaplagan ang balay nga walay su-
lod, limpyo ug maayong pagkapahi-
mutang. 45 Unya, mopanaw siyag balik Mc
dala ang laing pito ka espiritu nga la- 5:9
Lc
baw niya ka daotan. Manulod ni ug 8:2
2P
mamuyo didto. Kadtong tawhana ma- 2:20
labaw ka ngil-ad sa kaniadto. Kini ang
dangatan ining daotang kaliwatan.”
• Jn
46
Samtang si Jesus nagsulti sa 2:12
ni Jesus. Naminaw sila ni Jesus ug midawat sa
iyang mensahe. Apan sa dili madugay mobalik
sila sa kanhing pagkabuta. Ang mga tawo sa
Ninive: tan-awa sa Jon 3:5. Ang Rayna sa
Habagatan: 1 Hari 10.
Ang timaan ni Jonas mao ang pagkabanhaw
ni Jesus (b. 39). Morag pinugos ang pagtandi tali
sa tulo ka adlaw ni Jonas sulod sa tiyan sa dakong
isda, ug ang pagkabanhaw ni Jesus.
• 46. Ang imong inahan…(b. 47). Kon
tinuod pa silang inahan ug igsoon ni Jesus, ang
 37
Buhat
1:14
katawhan miabot ang iyang inahan ug
mga igsoon aron makigsulti niya.
Naghulat sila sa gawas. 47 Busa, giing-
nan siya: “Ang imong inahan ug mga
igsoon tua sa gawas, buot makigsulti
nimo.”
48
Si Jesus mitubag: “Kinsay akong
inahan? Ug mga igsoon?” 49 Gitudlo
niya sa kamot ang mga tinun-an ug
miingon: “Tan-awa! Anaa ang akong
inahan ug mga igsoon. 50 Kay ang nag-
Lc
2:49 buhat sa kabubut-on sa akong Ama-
han sa Langit maoy akong mga igso-
ong lalaki, babaye ug akong inahan.”
Ang sambingay sa mamumugas
(Mc 4:1; Lc 8:4; 10:23; 13:26)
• 1
Nianang adlawa mibiya si
Lc
5:1
13 Jesus sa balay ug milingkod sa
daplin sa lanaw. 2 Sanglit may daghang
tawo nga nang-lingkod ug nag-alirong
sa atubangan ug sa libot niya, miluan
siya sa sakayan ug milingkod samtang
ang tibuok panon sa katawhan nagba-
rog sa lapyahan. 3 Misulti siyag mga
sambingay sa daghang butang.
4
Si Jesus miingon: “Ang mamumu-
Ebanghelyo moingon unta: “ang iyang inahan
ug ang mga anak nga lalaki sa iyang inahan, “kay
mao ni ang pamaagi sa pagsulti sa mga Judio.
• 13.1 Nagsugod dinhi ang ikatulong wali ni
Jesus sa Ebanghelyo ni Mateo. Naglangkob ni sa
pito ka sambingay ni Jesus bahin sa Gingharian
sa Diyos. Ang matag sambingay lahig paghu-
lagway sa Gingharian. Kon hiusahon ang tanan,
atong masabtan ang lainlaing dagway ining
kamatuorana nga sa hilom nagtubo sa atong
taliwala latas sa kasaysayan.
Niining bahina, si Jesus namulong pinaagig
mga sambingay, sama sa naandan sa mga mag-
uuma ug mamumuo. Kining paagiha maka-
tabang pag-ayo sa pagtudlog pamatasan. Sa
maong panahon, kining pagtandi o mga sam-
bingay namapuslanon sa mga magtutudlo sa
tinoohan.
Hinuon dihang gisangyaw ni Jesus nga mia-
bot na ang Gingharian sa Diyos, ang Dakong
panon sa katawhan nga naglibot niya interesado
kaayong maminaw sa klarong mensahe. Alang
nila ang Gingharian sa Diyos nagdalag politi-
kanhong kahulogan, sama sa “kalingkawa-san”
karon. Ug natingala ang mga tawo nga-nong
naggamit siyag mga sambingay imbis mo-
diretsog sulti.
Uban sa naminaw ni Jesus mao ang mga
espiya ni Herodes o sa mga Romano. Ilang itaho
sa awtoridad ang bisan unsang ipamulong ni
MATEO 13
gas miadto sa uma aron pagpamugas.
Sa pagsabod niya sa binhi, ang uban
nahulog sa daplin sa dalan ug gipa-
nuhak sa mga langgam. 5 Ang uban sa
may mga bato diin dyotay rag yuta.
Miturok dayon ang binhi, kay ang yuta
mabaw ra man. 6 Apan sa pagsilang sa
adlaw ang mga tanom nalaya, kay wala
may gamot. 7 Ang uban nahulog sa
kasampinitan. Ang mga sampinit
milabong ug nalandongan ang binhi.
8
Ang uban nahulog sa maayong yuta 11:15
13:43
Mc
ug namungag 100 ka pilo ang uban, 4:23
9
ang uban 60, ug ang uban 30. Kon 14:35Lc
may dalunggan mo, pamati!” Reb
2:7
• 10 Unya, ang iyang mga tinun-an
miduol ug nangutana: “Nganong nag-
sulti ka nilag mga sambingay?” 1Cor
4:1
11
Si Jesus mitubag: “Gihatag ka- Ef
ninyo ang kahibalo sa mga sikreto sa 6:193:3
gingharian sa Langit, dili ining mga 2:2 Col
tawhana. 12 Kay ang dunay iyaha du-
4:3
gangan pa ug mahamugaway siya. Mc
Apan ang walay iyaha kuhaon bisan Lc 4:25
ang naa niya. 13 Tungod ini gisultihan 19:26
8:18
ko silag mga sambingay. Kay nagtan-
Jesus nga nakainit sa mga tawo. Nahadlok ba si
Jesus nila? Wala! Nabalaka lang siya nga kining
mga tawhana nangitag politikanhong solusyon;
wala silay laing nakita gawas sa mga damgo ug
dili sila makadawat sa gasa sa Diyos: naka-
dungog sila, apan dili makasabot, dili gustong
mag-usab, ni nga ayohon sila.
Ang binhi nga gitisok ni Jesus mao ang mga
pulong sa kamatuoran ug kinabuhi nga kina-
hanglang amumahon ug patuboon sa kasing-
kasing. Ang liso mitubo hangtod karon. Ug
dungan ini mikaylap ang Gingharian sa tibuok
kalibotan. Apan wala magkinahanglag dagkong
kalamposan (kay dili man makagitib sa daghang
naminaw). Apan diin mitubo ni, daghan ang ani!
Basaha ang mga komentaryo sa Mc 4:1; 4:14.
• 10. Gihatag kaninyo...(b. 11). kaninyo
nga matinud-anon sa pagtubag sa tawag ni
Cristo ug mihukom sa pagsunod niya. Ug kay
kauban man mo sa buluhaton ni Cristo, ipadayag
kaninyo sa Amahan ang iyang mga sikreto.
Ang Gingharian sa Langit. Sa ginaingon na,
ang “Langit” pulong nga gihulip sa mga Judio sa
“Diyos”. Ang Gingharian sa Langit mao ang
Gingharian sa Diyos, ang Amahan sa Langit,
sama ra sa Diyos nga Amahan. Busa, dili an-
gayng masayop pagsabot nga ang Ebanghelyo
nagsangyaw rag Gingharian didto sa langit
human sa atong kinabuhi karon. Ang tinuod
mao nga si Jesus nagpasabot nga ang Diyos
 MATEO 13
Is
6:9 aw sila, apan dili makakita; namati,
Jn
12:40
apan dili makadungog ni makasabot.
14
Buhat Natuman diha nila ang mga
28:26
pulong ni propeta Isaias: Bisag unsaon
ninyog pamati, dili mo makasabot;
bisag unsaog tan-aw, dili makakita.
15
Kay tig-a silag kasingkasing. Ang
dalunggan maglisod pagpamati ug
ang mata halos dili makakita. Kon
makakita sila sa ilang mata, maka-
dungog sa ilang dalunggan ug maka-
sabot sa ilang kasingkasing, mobalik
sila nako ug ayohon ko sila.
16
Lc
10:23
Apan bulahan ang inyong mata,
kay nakakita ug ang dalunggan, kay
nakadungog.
17
Sultihan tamo nga daghan ang
Ef
3:5
propeta ug tawo nga tarong nga buot
1P motan-aw sa mga butang nga inyong
1:12
nakita, apan wala makakita; mamati sa
inyong nadunggan, apan wala maka-
dungog.
• 18 Karon
pamati mo sa sambingay
sa mamumugas.
19
Kon may tawong nakadungog sa
mensahe sa Gingharian, apan wala
magtuman ini, moabot ang yawa ug
sakmiton ang natanom sa kasing-
mianhi aron maghari nga gawasnon sa atong
taliwala.
Gingharian o paghari sa Diyos? Basaha ang
komentaryo sa Lc 8:10.
• 18. Kon ang binhi nagmabungahon sa
uban dili sa tanan, kana dili tungod sa kalantip sa
salabotan sa uban, samtang ang uban bugo; o
ang uban deboto, samtang ang uban dili. Ang
binhi motubo diin dunay paglaom, ug dili sa
walay paglaom.
Ang may paglaom nanglimbasog sa tibuok
kinabuhi alang sa hamiling mithi; ang maka-
nunayon nga andam pagtahan sa kaugalingon
ug paglihok aron pagkab-ot anang damgo nga
dili pa makita (Heb 11:1). Ang tawo sa paglaom
mao ang tawo sa pagtoo nga makahimo paghi-
gugma sama sa Diyos.
Ang mga binhi nga nahulog sa daplin sa
dahan mao ang dili interesado sa mensahe nga
ilang nadawat, kay tingale nabutahan sila sa
kaugalingong interes (mga hakog) o lahi ang
ilang padulngan sa kinabuhi.
Anaa sab ang dili mangahas pag-atubang sa
panagbangi ug dali rang mabugnaw ug ma-
nalaw: busa, dali rang masunog. Ang paglaom
nagpasabot nga magpabiling lig-on bisan pa sa
kakulian. Kon ang Diyos naghatag natog dalan
sa kinabuhi, kining dalana, bisan sa kakulian,
38
kasing: Ang binhi nga nahulog sa dap-
lin sa dalan.
20
Ang binhi nga nahulog sa kaba-
tohan mao ang tawo nga nakadungog
sa pulong ug midawat dayon ini nga
malipayon, 21 apan wala ni maka-
gamot. Milungtad lang sa mubong pa-
nahon. Kon gukdon ug lutoson siya
tungod sa pulong, motalikod siya gila-
yon.
22
Ang binhi nga nahulog sa mga Lc
12:16
sampinit mao ang nakadungog sa 1Tim
6:9
pulong, apan wala makabunga. Ang
kabalaka ining kalibotana ug ang haw-
ang nga mga panaad sa katigayonan
mituok sa pulong.
23 Jn
Apan ang binhi nga nahulog sa 15:8
maayong yuta mao ang nakadungog Gal
5:22
sa pulong ug nakasabot ini. Ug namu-
ngag 100 ka pilo o 60 o 30.
Ang sambingay sa mga sagbot
• 24 Misugilon kanila si Jesus
og la-
ing sambingay: “Ang gingharian sa
Langit ikatandi sa nagsabod og ma-
ayong binhi sa uma. 25 Samtang na-
ngatulog ang tanan, ang kaaway mi-
abot ug misabod og sagbot uban sa
mais, dayon mibiya.
mohatod sa atong padulngan. Ang paglaom
mao ang kaisog ug paglahutay.
Ang sunod mao ang mga binhi nga gituok sa
mga sampinit. Mga matoohon sila, apan ang
mga bunga nga anihon sa tunokon nga agianan,
wala makatagbaw nila. Buot nilang luwason ang
ilang kinabuhi” pinaagi sa pag-alagad sa Diyos
ug sa bahandi sa samang higayon. Pila kaha ka
batan-on nga produkto sa katolikong tunghaan
o naumol sa mga parokya nga dili mabungahon
alang sa katukoran sa Gingharian sa Diyos?
Morag naguyod sila sa ambisyon pag-angkon og
dugang pang bahandi, hinungdan nga ang
panglantaw nila alang sa Gingharian natabo-
nan.
• 24. Sa sambingay sa mga sagbot, gitubag
ni Jesus ang nahasol pag-ayo sa kadaotan nga
makita bisag asa. Ang mga maayo ug daotan
magkasagol hangtod sa kataposan. Ang maayo
ug daotan naa sa mga tawo ug institusyon.
Ang Diyos nagrespito sa mga tawo. Nasayod
siya nga ang tintasyon mas gamhanan kay sa
maayong intensyon ug nga gikinahanglan nila
ang igong panahon pagkakaplag ug pagpili sa
maayo.
Ang Diyos mapailobon. Ang pagpasig-uli sa
daghan nga nagkasumpaking grupo, pwersa ug
kultura nga aktibong naglihok sa kalibotan,
 39
26
Sa pagturok sa mais ug pagsugod
og pamuso, mitubo sab ang sagbot.
27
Unya, ang mga sulugoon sa tag-iya
miabot ug miingon: “Agalon, maayong
binhi ang imong gisabod. Diin gikan
ang sagbot?”
28
Mitubag siya: “Buhat ni sa kaa-
way.” Nangutana sila: Buot ka ba nga
pangibton namo ang sagbot?” 29 Mitu-
bag siya: “Ayaw, kay inig-ibot sa sag-
Jn
bot, maapil unya ang mais. 30 Pasagdi
15:6 nga magdungan nag tubo hangtod sa
ting-ani. Unya, sultihan ko ang mga
mamumuo: “Unaha pag-ibot ang sag-
bot, bangana ug sunoga. Apan hiposa
ang mais sa akong kamalig.”
Ang mustasa ug ang patubo
(Mc 4:30; Lc 13:18)
• 31
Si Jesus misulti nila og laing
sambingay. “Ang gingharian sa Langit
makab-ot lang sa pagkatapos sa panahon. Sa
kasamtangan, giawhag ta sa dili pagbutang og
ngalan ni bisag kinsa, nga “kini mga maayo” o
“kana mga daotan”.
Si Jesus mismo mokomentaryo ining sam-
bingaya: mabasa sa tudling 36.
ANG IGLESYA NI JESUS
• 31. Sa sambingay sa liso sa mustasa gipa-
kita kanato ni Jesus nga ang Gingharian sa Diyos
kinahanglan nga mahimong timaan nga makita
sa kalibotan.
Bisag unsang espirituhanong tinguha, kultu-
ranhong pagbag-o o rebulosyonaryong lihok
manginahanglag konkretong institusyon aron ni
maklaro ug makita. Sa samang paagi gitukod ni
Jesus ang Simbahan isip magsa-sangyaw sa
Gingharian sa Diyos. Sa ato pa, ang Simbahan
“Kahugpongan sa gitawag”. Duha ka kinaiya sa
Simbahan ang gipakita dinhi:
– Una, nga makita ni ug magmabungahon
alang sa kalibotan, sama sa kahoy nga kapasi-
longan sa mga langgam.
– Ikaduha, nga nakasukad ni ug nakagamot
sa tawhanong kahimtang.
Ang matoohon dili angayng magpalayo sa dili
matoohon, kay patubo sila sa kalibotan.
Si Jesus dili gusto sa “Simbahan nga dili
makita” diin ang pagbinatiay ra ug ang espiritu-
hanong panaghiusa maoy gihatagag pagtagad.
Buot niya nga ang simbahan mahisama sa
higanting kahoy (sa laing bahin si Jesus mihisgot
sa syudad nga gitukod ibabaw sa bungtod) nga
mailhan sa tanan; nga ang bunga himsog ug
puno sa kinabuhi. Busa, nagkinahanglan tag
mga organisado nga Kristohanong Katilingban;
mga katilingban nga magkalambigitay sa usag
usa, usa ka herarkiya…Hinuon ang matoohon
dili magpahikot sulod sa kapilya o sa gagmayng
MATEO 13
sama sa liso sa mustasa nga gikuha sa
tawo ug gipugas sa iyang uma.
32
Mas gamay ni sa ubang liso. Apan 17:20Lc
kon makatubo na, modako labaw sa 17:6
Ez
ubang tanom sa hardin. Sama sa ka- 17:23
hoy, ang mga langgam mamatog ug Dn 31:6
mamahulay sa mga sanga.” 4:12
33
Misugilon siyag lain pang sam- 1Cor
bingay: “Ang gingharian sa Langit 5:6
Gal
sama sa patubo sa pan nga gikuha sa 5:9
babaye ug gisagol sa tulo ka takos nga
harina hangtod nga mitubo ang tibuok
masa.”
• 34 Si Jesus nagtudlo ining tanan sa
katawhan pinaagig sambingay. Wala
siyay laing gisulti gawas sa sambingay.
35
Busa, natuman ang giingon sa pro-
peta: Magsulti kog mga sambingay. Slm
Ipadayag ko ang mga misteryo sukad 78:2
sa sinugdan sa kalibotan.
katilingban o sa paghalad sa tibuok kahago alang
sa “ilang Simbahan”. Kinahanglan nga magma-
puslanon sila ug magmabungahon sa kalibotan
nga ilang luwason, hiniusa sa tanang katawhan
nga naglihok alang sa tawhanong kalamboan.
Angay silang mahimong patubo sa masa, dili
sa linain ug espisyal nga masa. Ang patubo
mobag-o sa tawhanong kasaysayan, dili sa pag-
kabig sa tanang tawo, apan sa pagpatuhop sa
tawhanong kalihokan sa diwa nga naghatag og
kinabuhi sa katawhan.
• 34. …nagtudlo...(b. 34). Kon basahon na-
to ang Mt 13:12, makaingon ta nga namu-long
si Jesus pinaagig sambingay ug nag-pahipi ang
pagtulon-an. Apan ang laing katarongan sa
iyang paggamit og mga sambingay mao nga ang
pamaagi pagtudlo mohaom sa tanang panahon.
Magsulti kog mga sambingay…(b. 35). Ang
una ning mga pulong sa Salmo 78 nga gigamit
ni Mateo. Ang buot niyang ipasabot: ang tina-
goan sa Gingharian sa Diyos nga gipadayag ni
Jesus makatubag sa dagkong problema sa kali-
botan.
Sukad pa sa sinugdan sa buhilaman, gikahi-
nagbo na sa tawo ang mga problema ug hagit
nga dili niya masulbad sa kinaugalingong paagi.
Si Jesus mitanyag og tubag ining panagbangi.
Ang sensya nakadiskobre og daghang butang
nga may kalabotan sa padulngan sa tawo, apan
wala ni makatukib sa misteryo sa kadaotan.
Si Jesus, mitubag dili pinaagig mga teyoriya ug
pangagpas kondili, pinaagig mga istorya ug
tanghaga nga mapalandongan sa mga tawo, ug
mahimong dugokan ug mga kamatuoran sa mga
tawo hangtod sa kataposan sa kasaysayan. Diha
lang sa pamalandong sa mga sambingay inu-
banan sa pagtan-aw sa dagan sa kasaysayan nga
inanayng masabtan ang kinatibuk-ang mensahe.
 MATEO 13
15:15 • 36 Unya, gipalakaw niya ang pun-
Mc
4:10 dok sa katawhan ug misulod siya sa
balay. Miduol niya ang iyang mga
tinun-an ug miingon: “Hatagi mig
katin-awan bahin sa sambingay sa
sagbot sa uma.” 37 Si Jesus mitubag:
“Ang nagsabod sa maayong binhi mao
ang Anak sa Tawo. 38 Ang uma ang
Jn
8:44
kalibotan. Ang maayong binhi ang
1Jn
3:10 katawhan sa Gingharian. Ang sagbot
ang mga sakop sa daotan. 39 Ang
kaaway nga nagsabod ini ang yawa.
Ang ting-ani ang kataposan sa pana-
hon ug ang mga mangangani ang mga
3:10
7:19 anghel.
Jn 40
Ingon nga ang sagbot pangibton
15:6
Reb
ug sunogon sa kalayo, mao sab unya
14:15
sa kataposan sa panahon. 41 Ang Anak
Sof
1:3 sa Tawo magpadala sa iyang mga
Dn
3:6 anghel aron pag-ibot sa tanang ngil-ad
Reb
21:8 ug nagbuhat og daotan sa iyang ging-
8:12
harian ug 42 pagtambog ini sa nagdi-
22:13 laab nga hudno. Didto dunay pagmi-
24:51
25:30
• 36. Ang uma ang kalibotan (b. 38).
Kining sambingaya wala maghisgot sa mahitabo
sa tagsa tagsa nato o sa Simbahan lang, ang
gihulagway sa baling (13:47). Nagtudlo hinuon
nga ang Gingharian sa Diyos naa ug nagtubo sa
kalibotan, sa tanang dimensyon sa tawhanong
kinabuhi. Ang balaang kasaysayan dili lang ang
karaang kasaysayan sa nasod ni Jesus, apan ang
kinatibuk-ang istorya sa tawo diin ang naban-
hawng Cristo mao ang Ginoo.
Gisalikway ni Jesus ang tinagoan natong kaba-
ngis nga makasanta pagsabot sa pamaagi sa
Diyos. Ang mga sulugoon wala makaamgo nga
ang mao rang diwa sa kabangis nga ilang gikon-
denar sa uban naa nila. Mao ray ilang gihuna-
huna ang pagpihig sa giisip nga daotan aron ang
maayo modaog. Apan ang Diyos mitugot nga
maka-baton og kusog ang daotan sa dili pa sila
pukanon pinaagi sa misteryo sa krus. Ang
hustisya modaog ra sa kataposan. Gitudloan ta
pag-buntog sa daotan pinaagi sa maayo (Rom
12:21).
• 44. Ang sambingay sa bahandi ug mutya
nag-awhag sa dili pagpalabay sa kahigayonan
kon moabot nato ang Gingharian sa Diyos.
Anaay naghulat anang pulonga sa daghan
nang katuigan o tawo o timaan sa paglaom nga
makahatag og bag-ong kahulogan sa ilang
kinabuhi. Usa ana ka adlaw ila ning nakaplagan.
Usahay pinaagi sa mga yanong butang: sa
pulong sa pasaylo, sa mahigalaong pahiyom ug
unang pagtahan sa kaugalingon nga gitanyag ug
gidawat. Unya, masabtan nila nga mao ni ang
paagi pagkab-ot sa gipasabot ug mosulod sila sa
Gingharian nga malipayon.
40
natay ug pagkagot sa ngipon. 43 Unya, Dn
12:3
ang tarong modan-ag sama sa adlaw
sa gingharian sa Amahan. Kon may
dalunggan mo, pamati.
Bahandi, mutya ug baling
• 44 Ang gingharian sa
Langit sama Pan
2:4
sa bahanding gitagoan sa uma. Naka- 4:7
lotan nig usa ka tawo, apan gibalik og
lubong. Nalipay siya pag-ayo. Tungod
ini milakaw siya, ug gibaligya ang tanang
katigayonan aron pagpalit sa uma.
45
Ang gingharian sa Langit sama sab
sa komersyanti nga nangitag nindot
nga mga mutya. 46 Sa nakaka-plag na
siyag usa nga may talagsaong ka-
nindot, milakaw siya ug gibaligya ang
tanang kabtangan ug gipalit ang mutya.
• 47 Ang gingharian sa langit sama
sab sa dakong baling nga gitaktak sa
dagat ug nakakuha sa tanang matang
sa isda. 48 Inigkapuno sa baling, bitaron
ni sa baybayon. Unya, ang mga tawo
Apan ang sambingay miingon nga gibalik
paglubong. Ang tinuod mao nga ang Diyos
mismo mitago pag-usab sa bahandi, human nga
iya ning gipakita, kay maatoa gyod ni kon
molihok ta alang ini ug molahutay.
gibaligya ang tanan… Atong biyaan ang
kinaiya ug bisyo nga nakahasol sa atong kasing-
kasing sa walay katagbawan. Ug kon ang pag-
sulay moabot nato nga daw dulom nga gabii,
angayng hinumdoman ang mutya nga ato nang
nakita, hangtod nga makaplagag usab. Si Plato,
ang bantogang pilosopo nga pagano, miingon:
“Sa kangitngit, tahom nga toohan ang kaha-
yag.”
Ang mutya, sa usa ka pagsabot, mao si Cristo
mismo. Ang nagpari o nagmadre naninguha
paghimamat niya pag-usab ug pag-angkon niya
sa tinuoray.
Sa ato pa, gibiyaan nato ang bisag unsa nga
makahasol sa pag-angkon ining mas hamili ug
balaanong kawsa: mga bisyo, kahilayan, ang
kahayahay, bisan gani ang mga higala ug
pamilya.
ANG KADAOTAN DIHA SA SIMBAHAN
• 47. Ang Simbahan makadani og daghang
katawhan, apan dili tanang katoliko maayo, ni
ang tanan mahimong anak sa Gingharian. Ang
uban sakop sa makita nga pamilya sa mga pinili,
apan wala nila ang diwa sa Gingharian sa Diyos.
Ang baling nga gihisgotan nagpahinumdom
nato nga ang unang misyon sa Simbahan mao
ang “pagpanagat og katawhan”. Ang uban dali
rang moatras, apan ang uban molahutay ug
maaktibo. Naghatag ni og kinabuhi sa Simba-
han.
 41
manglingkod ug manghagpat sa ma-
ayo nga ilang isulod sa mga bukag, ug
isalibay ang way pulos. 49 Kini ang
mahitabo sa kataposan sa panahon.
Ang mga anghel manganhi aron pag-
Dn
3:6
lain sa maayo ug sa daotan 50nga itam-
Mt bog sa nagdilaab nga hudno. Didto
13:42
maghilak sila ug magkagot sa ngipon.”
51
Nangutana si Jesus: “Nakasabot
ba mo ining tanan?” “Oo,” mitubag si-
la. 52 Busa, miingon siya: Makita ninyo
nga ang tanang magtutudlo sa Balaod
nga mahimong tinun-an sa Gingharian
sama sa tagbalay nga makakuhag
bag-o ug daang butang gikan sa iyang
tipiganan.”
Gusto tag hingpit nga Simbahan diin ang
tanang sakop maghupot sa mga gawi, kinaiya,
panglantaw nga dalayegon ug tarong. Apan dili
ni ang gitinguha ni Jesus ug dili sab ni ang matang
sa Simbahan nga magluwas sa kalibotan. Kining
sambingaya nagtug-an nga dili ikatingala nga
naay mga iskandalo sulod sa Simbahan, apan
wala sab iawhag nga pasagdan lang ni.
… isalibay ang way pulos (b. 48). Ang hudno
nga nagdilaab mao ang hilabihang pagbati sa
pag-antos ug kawalay paglaom tungod sa pagka-
himulag sa misalikway sa Gingharian diin ang
gugma mao ang Balaod. Kining pagkahimulag
mapermanenti, kay anang adlawa ang Gingha-
rian motunhay na.
Sa kataposan si Jesus namulong mahitungod
sa magtutudlo sa Balaod, ang mihalad sa kauga-
lingon alang sa mas lawom nga pagtugkad sa
mga butang sa Diyos. Pinaagi sa pagpamalan-
dong ining mga pulonga, makakutlo siyag bag-
ong panglantaw nga gipahaom sa nagkalain-
laing kahimtang.
ANG GINGHARIAN SA DIYOS: SUMADA
Sa atong pagbasa sa mga sambingay ni Jesus
kabahin sa Gingharian sa Diyos pinasikad sa
tradisyon sa Simbahan, unsay Gingharian sa
Diyos? Unsay lintunganay nga kahulogan sa
Gingharian sa Diyos?
– Alang nato, dili sayon ang pagtukib ini. Dili
ta makayanoyano pag-ingon nga “ang Ging-
harian sa Diyos mao ang kaangayan ug pag-
inigsoonay o ang pagpuyo sa grasya sa Diyos”,
ubp. Mas komplikado ni busa, gipadayag ni ni
Cristo pinaagi sa daghang parabola ug panig-
ingnan.
– Ang Gingharian mao ang Diyos mismo nga
naglihok sa kalibotan pinaagi sa Espiritu ni
Cristo nga mibag-o sa tanan (Reb. 21:5).
– Ang tuboran ug kinatibuk-ang pagpadayag
sa Gingharian mao si JesuCristo mismo. Dili
lang ang nagsugod sa Gingharian sa iyang pag-
abot, kondili siya mismo ang hingpit nga katu-
manan ini.
– Isip pagkatawo sa Diyos, ang Gingharian sa
Diyos misteryo busa, tanghaga alang nato. Gasa
MATEO 13
• 53 Humag asoy ni Jesus ining mga
sambingaya, mibiya siya sa maong
dapit; 54 miadto sa kaugalingong lung- Jn
7:15
sod ug nanudlo sa mga tawo sa ilang
sinagoga. Natingala sila ug miingon:
“Diin niya kuhaa ang kaalam ug ang
talagsaong gahom? 55 Dili ba, anak Lc
3:23
man siya sa panday? Ug si Maria ang Jn
6:42
iyang inahan? Dili ba, si Jaime, Jose,
Simon ug Judas ang iyang mga igso-
on? 56 Dili ba, ang mga igsoon niyang
babaye nagpuyo man dinhi? Nganong
nakaangkon man siya ining tanan?” Jn
57
Busa, gikasilagan siya. 4:44
Si Jesus miingon nila: “Ang propeta
tinahod bisag asa gawas sa kauga-
ni sa Diyos (ang binhi nga gisabod sa mga
sambingay), apan bunga sa atong paningkamot
(Mt 1:15). Ang katawhan, ang kasaysayan ug
mga binuhat nagpaabot sa hingpit nga katu-
manan ini sa umaabot nga panahon (mga sam-
bingay sa trigo ug sagbot, sa baling ug sa isda.
Anaa sab sa Mc 14:25; Rom 8:18-25).
Ang Gingharian sa Diyos mao ang tanan sa
tanan, ang dugokan ug uyok sa mensahe ni
Jesus, ang katumanan sa hingpit nga kinabuhi,
ang gasa ug bahandi sa Diyos nga kinahanglang
angkonon bisag unsay mahitabo. Gawas sa
Gingharian sa Diyos, ang tanan kawang ug way
kapuslanan. Apan kining Ginghariana moturok
ug motubo sa konkretong kahimtang sa tawo: sa
panghitabo ug kasaysayan.
Sa mubong pamahayag ang Gingharian sa
Diyos mapakita sa upat ka naghinulipayng
bahin:
– Ang Gingharian sa Diyos mao ang kina-
buhing dayon, diin ang kaugmaon mao ang mga
mithi sa katugob.
– Ang Gingharian makita pinaagi sa Simba-
hang Katoliko, ang buhing timaan ni Cristo dinhi
sa kalibotan; ang mga mithi sa Gingharian ma-
pakaylap gawas sa makitang Simbahan nga
nagpabiling sukaranan, ang tinubdan sa buhing
sakramento sa Gingharian.
– Ang Gingharian sa Diyos nia sa atong
kasingkasing. Miabot ni sa matag usa nato sa
pagbag-o, pagtoo, paglaom, gugma ug grasya.
Ang Gingharian naglakip sa personal tang
kasantos ug espiritwalidad. Busa, nagkina-hang-
lan nig kabalaan subay sa sumbanan nga gilagda
ug gisugo.
– Ang Gingharian sa Diyos dili moabot sa
tagsa tagsa, apan sa katilingban. Busa, ang kau-
saban sa kaugalingon naglakip sa kabag-ohan sa
tibuok tawo apil ang relasyon niya sa katawhan
ug sa kalibotan. Ang kabahandianon sa Gingha-
rian nagdalag katilingbanong kinaiya: dugang
pag-inigsoonay ug kahiusa, hustisya ug kalinaw,
kalamboan sa nagkadaiyang kultura ug uban pa.
• 53. Itandi sa Lc 4:14. Basaha ang ko-
mentaryo sa Mc 3:31.
 MATEO 13
lingong lungsod ug panimalay.” 58 Wala
siya mohimo didto og daghang milagro
tungod sa kakulang sa pagtoo.
Gipunggotan sa ulo si Juan
(Mc 6:4; Lc 9:7)
• 1
Niadtong panahona ang balita
16:14
14 mahitungod ni Jesus miabot
kang Hari Herodes. 2 Miingon siya sa
iyang mga sulugoon: “Si Juan siya nga
Magbubunyag nga nabanhaw sa mga
patay. Tungod ini may gahom siya sa
paghimog mga milagro.”
3
Si Herodes ang nagsugo nga dak-
pon si Juan, gaposon ug bilanggoon
tungod ni Herodias, ang asawa sa igso-
on, si Felipe. 4 Kay giingnan man siya
Lev
18:16 ni Juan: “Dili tarong ang imong pagpa-
ngasawa niya.” 5 Busa, si Herodes buot
mopatay ni Juan. Apan wala siya ma-
ngahas pagbuhat ini, kay nahadlok
siya sa mga tawong miila ni Juan nga
propeta.
6
Sa adlaw ni Herodes, ang anak nga
babaye ni Herodias misayaw atuba-
ngan sa mga dinapit. Nakapahimuot
siya pag-ayo ni Herodes nga 7 misaad
uban sa panumpa sa paghatag bisag
unsay pangayoon sa dalaga. 8 Ang ba-
baye nga misunod sa tambag sa iyang
inahan miingon: “Ambi ang ulo ni Juan
nga Magbubunyag sa usa ka plato.”
9
Ang hari nasubo. Apan tungod sa
panumpa nga iyang gihimo atubangan
sa mga dinapit, misugo siya sa pagha-
tag sa gipangayo. 10 Busa, gipapung-
gotan niya sa ulo si Juan didto sa
bilanggoan. 11 Gidala ang ulo sa usa ka
plato ug gihatag sa babaye nga mida-
wat ug mihatag ini sa inahan.
12
Unya, nangabot ang mga tinun-an
ni Juan nga mikuha ug milubong sa
lawas. Ug milakaw sila aron pag-asoy
sa balita kang Jesus.
• 14.1 Alang sa ulohan 14 ug 15 basaha ang
mga komentaryo sa Mc 6 ug 7.
• 13. Tan-awa ang komentaryo sa Mc 6:32
ug Juan 6.
• 22. Tan-awa ang komentaryo sa Mc 6:45.
42
Unang milagro sa mga pan
(Mc 6:32; Jn 6)
• 13 Sapagkadungog ni Jesus ini, sa
hilom misakay siya sa sakayan padu-
long sa mingaw nga dapit. Apan naka-
alinggat ang mga tawo ug misunod nga
nanglakat gikan sa ilang mga lungsod.
14
Sa pag-abot ni Jesus sa baybayon, 9:36
nakita niya ang katawhan nga nag- 15:32
kapundok. Ug naluoy siya. Giayo niya
ang ilang masakiton.
15
Sa misalop na ang adlaw, miduol
niya ang mga tinun-an ug miingon:
“Ania ta sa mingawng dapit ug gabii
na. Paadtoa kining mga tawhana sa
kabalangayan sa unahan aron pagpalit
og pagkaon.”
16
Apan si Jesus mitubag: “Wala na
kinahanglana. Kamoy pakaon nila.”
17
Mitubag ang mga tinun-an: “Wala tay
pagkaon dinhi gawas sa lima ka pan ug
duha ka isda.” 18 Si Jesus miingon:
“Dad-a na diri.”
19 Jn
Unya, gipalingkod sila sa balili.
11:41
Iyang gikuha ang lima ka pan ug duha 17:1
ka isda, miyahat sa langit, mipana-
langin ug mipikaspikas sa pan ug mi-
hatag ini sa mga tinun-an aron iapud-
apod sa katawhan. 20 Nangaon ang ta- 2H
4:43
nan ug nangabusog. Unya, gihipos sa
mga tinun-an ang salin nga nakapunog
12 ka bukag. 21 Mga 5,000 ka lalaki
ang nangaon. Wala ipha ang kababa-
yen-an ug kabataan.
Si Jesus naglakaw sa tubig
(Mc 6:45; Jn 6:16)
• 22 Gipasakaydayon ni Jesus ang
mga tinun-an sa sakayan ug gipauna
sa pikas daplin, samtang gipalakaw
niya ang katawhan.
23
Dihang nanglakaw na sila, mi- Lc
tungas siya sa bungtod aron pag- 6:12
9:28
ampo. Sa gabii nag-inusara siya didto.
…nalisang sila (b. 26). Tungod sa kakulang sa
pagtoo nasaypan sa mga tinun-an nga multo si
Jesus. Ug nalisang sila. Ang paglambigit sa mga
multo o sa ubang susama ini ug sa pagtoo, lagmit
modala sa pagtootoo. Gikan ni sa kakulang sa
hustong pagsabot sa tinuod nga pagtoo. Ang
binali sa tinuod nga pagtoo mao ang kahadlok,
 43
24
Sa laing bahin, ang sakayan layo
na kaayo sa lapyahan ug namiligro
dihang gilambalamba ni sa balod, kay
sungsongon man ang hangin.
25
Sa buntag miadto nila si Jesus nga
Lc
24:37
naglakaw sa lanaw. 26 Sa pagkakita nila
nga naglakaw siya sa lanaw, nalisang
sila. Abi nilag may multo busa, nan-
yagit sila. 27 Apan miingon si Jesus:
Jn
“ayawg kahadlok, ako ni.” 28 Si Pedro
21:7 mitubag: “Ginoo, kon ikaw na, paan-
haa ko nga maglakaw sa tubig.”
29
Giingnan siya ni Jesus: “Dali.” Mi-
kanaog si Pedro sa sakayan, ug mila-
kat sa tubig padulong ni Jesus. 30 Apan
8:25 tungod sa kusog nga hangin, nahadlok
Mc
4:39
siya, ug misugod og unlod. Busa, mi-
16:16
singgit siya: “Ginoo, luwasa ko!” 31 Mi-
26:63 dali si Jesus sa paggunit niya ug mii-
27:54
Mc ngon: “Dyotayg pagtoo, nganong nag-
14:61
15:39
duhaduha ka?”
32
Lc
Dihang nakasakay na sila, ang ha-
22:70 ngin milurang. 33 Unya, ang diha sa
Jn
1:49 sakayan miyukbo sa atubangan ni Je-
sus ug miingon: “Anak gyod ka sa
Diyos!”
34
Midunggo sila sa Genesaret 35 ug
didto nailhan si Jesus. Busa, gisang-
yaw nila ang balita sa tibuok kayutaan
ug gidala nila kang Jesus ang tanang
masakiton. 36 Mihangyo sila sa paghi-
kap bisan sa sidsid na lang sa kupo.
Sugo sa Diyos ug tradisyon
(Mc 7:1)
• 1
Unya, pipila sa mga Pariseo ug
15 magtutudlo sa Balaod nangabot
gikan sa Jerusalem. Gialirongan nila si
sama sa nahitabo sa mga tinun-an ni Jesus.
Tungod sa kahadlok dali rang madala ang tawo
sa pagtootoo. Hinungdan ni sa pagdaghan sa
bangis nga mga relihiyosong pundok sa
kabukiran karon. Daghang sakramental sa
Simbahan gipanggamit nga panagang o anting-
anting.
…paanhaa ko…(b. 28). Dili interes ni Mateo
ang paghatag og gibug-aton sa pagduhaduha ni
Pedro, kondili sa iyang pagtoo. Si Pedro lang
ang misulay paghimo sa butang nga daw si Jesus
ray makahimo. Sa pagbalik niya sa sakayan,
siyay labing malipayon nilang tanan, bisag
nahumod siya.
Dyotayg pagtoo…(b. 31). Ang mga kasaba ni
Jesus iyang gitumong sa labing maayo niyang
MATEO 15
Jesus ug giingnan: 2 “Nganong wala 11:38Lc
man magsunod sa balansayon sa mga 1:14 Gal
magulang ang imong mga tinun-an? Col
Dili sila manghinaw sa dili pa manga- 2:8
on.”
3
Si Jesus mitubag: “Ug kamo, nga-
nong gilapas man ninyo ang sugo sa
Diyos tungod sa inyong balansayon?
4
Ang Diyos nagsugo: Tahora ang ama- 20:12Ex
han ug inahan. Patyon sab ang ma- 21:17Ef
nunglo sa amahan o inahan. 5 Apan 6:2
nagtudlo mo nga bisag kinsa maka-
ingon sa amahan o inahan: ‘Dili ko
makatabang nimo, kay ang tanang
akoa gitagana alang sa Templo.’ 6 Ug
sa ingon wala magtahod sa amahan ug
inahan; may kagawasan siya. Wala
ninyo tumana ang sugo sa Diyos
tungod sa balansayon.
7
Mga tigpakaaron-ingnon! Husto
gyod ang panagna ni Isaias mahitu-
ngod ninyo sa iyang pag-ingon:
8
Kining mga tawhana nagpasidungog
nako sa ngabil, apan layo ang ilang
kasingkasing. 9 Ang pag-ampo nga 29:13Is
ilang gihalad walay kapuslanan. Kay 78:36
Slm
nagtudlo sila sa mga sugo nga hinimo
sa tawo.
Kamot ug kasingkasing
(Mc 7:14; Lc 6:39)
• 10 Unya, gipaduol ni Jesus ang
katawhan ug giingnan: “Pamati mo ug
ayohag sabot: 11 ang mosulod sa baba
dili makahugaw sa tawo kondili, ang
mogula ini.”
12
Sa wala madugay ang mga tinun-
an mialirong ni Jesus ug miingon:
mga tinun-an (sama sa 6:30; 8:26; 16:8; 17:20)
aron pagpadayag sa umaabot nga tinun-an sama
nato, nga kulang pa ang atong pagtoo.
• 15.1 Basaha ang komentaryo sa Mc 7:1.
• 10. Basaha ang komentaryo sa Mc 7:14.
Nabatasan sa halos tanang sosyedad ang
pagbulag sa maayo ug daotan, apan ila ning
gibuhat sa tawhanong sukdanan. Gisaway ni ni
Jesus. Alang sa mga Judio ang pagsimba sa
Diyos maoy importanti sa tanan busa, nag-
matngon sila kinsa o unsay angay nga pagsimba
ug kinsa o unsay dili angay. Naghimo silag
kalainan tali sa linis ug hugaw. Alang ni Jesus ang
matuod nga kaputli naa sa kasingkasing.
 MATEO 15
“Nasayod ka ba nga naglagot ang mga
Pariseo tungod sa imong gisulti?” 13 Si
Jesus mitubag: “Ang tanang tanom
nga wala itisok sa langitnon kong
23:16
Amahan ibton.14 Ayaw silag panumba-
Lc
6:39
linga! Mga buta sila nga nag-agak sa
Rom laing buta. Kon ang buta mag-agak sa
2:19
laing buta, ang duha mahulog sa bung-
aw.”
15
Miingon si Pedro: “Sultihi mi sa
kahulogan ining mga pulonga.” 16 Si
Jesus mitubag: “Gago ba gihapon mo?
17
Wala ba mo makasabot nga ang
mosulod sa baba moadto sa tiyan, ug
1Cor unya, mogula sa lawas? 18 Apan ang
5:10
6:9 mogula sa baba naggikan sa kasing-
Ef
5:3
kasing. Kanay makapahugaw sa tawo.
19
Col Naggikan sa kasingkasing ang
3:5
1Tim mga daotang tinguha – pagpatay, pa-
1:9
napaw, kalaw-ayan, pangawat, pama-
2Tim
3:2
kak, pagbutangbutang. 20 Kini ang ma-
Reb
21:8 kapahugaw sa tawo. Apan ang pag-
22:15
kaon nga dili manghinaw, dili makapa-
hugaw sa tawo.”
Ang pagtoo sa taga Canaan
(Mc 7:24)
21
Dayon si Jesus mibiya adtong da-
pita ug miadto sa kayutaan sa Tiro ug
Sidon. 22 Unya, may babayeng taga
Canaan nga miabot ug mituwaw: “Gi-
9:27 noo, anak ni David, kaluy-i intawon ko!
20:30
Mc Gisakmit sa yawa ang anak kong ba-
10:47
baye.” 23 Apan walay gisulti si Jesus.
Busa, ang iyang mga tinun-an miduol
ug miingon: “Papahawaa siya! Pagka-
alingugngog niya nga nagsunod nato.”
24
Unya, si Jesus miingon sa babaye:
Makapamunga ni og maayong gawi ug dalay-
gong buhat.
Lahi ang kalibotan nga atong gipuy-an. Ang
mga sosyedad karon nagsimba sa salapi ug
naglihok nga inaghat sa salapi. Ang mga paha-
yag ug kasinatian nagtug-an nga ang mga dato
ray giisip nga tawo. Ang kabos gisalikway nga
hugaw sa “desenti” nga mga dapit. Apan kining
sukdanan sa pagpasikat, wala lang damha nga
nasalo sab sa mga kabos, sa pagpatoo nga sikat
sab sila bisan pa sa kawad-on. Maulaw sila nga
magkadusingot ug mobati nga ubos, kay naa sila
sa mga dapit nga gipuy-an sa mga kabos. Ang
mensahe kanila ni Jesus buhi gihapon karon:
Unsaon man nila pagdalag kalingkawasan sa
katawhan kon kini ang ilang panghunahuna?
44
“Gipadala ko alang ra sa nawalang kar-
nero sa Israel.”
25
Apan ang babaye miluhod sa atu-
bangan ni Jesus ug miingon: “Ginoo,
tabangi ko!” 26 Si Jesus mitubag: “Dili
makataronganon ang paglabay sa
pagkaon sa mga anak ngadto sa mga
Lc
iro.” 27 Ang babaye mitubag: “Tinuod 16:21
na, Ginoo. Apan bisan ang mga iro
makakaon sa mumho nga mahulog sa
talad sa agalon.” 28 Unya, si Jesus mii- 8:10,
13
ngon: “Babaye, pagkadako sa imong 9:29
pagtoo! Mahimo ang imong gipa-
ngayo.” Ug ang anak sa babaye naayo
adtong gutloa.
Ikaduhang milagro sa mga pan
(Mc 7:31)
29
Gikan didto mipadulong si Jesus 5:1
sa baybayon sa Lanaw sa Galilea unya,
mitungas sa usa ka bungtod diin mi-
lingkod siya. 30 Giduol siya sa dagkong
panon sa katawhan. Gidala nila ang
mga amang, buta, piang, bakol ug ang
nagkalainlaig sakit sa tiilan ni Jesus,
ug giayo niya ang tanan. 31 Natingala
sila sa pagkakita nila sa amang nga
nakasulti, sa bakol nga nakalakaw, sa
lulid nga naayo ug sa buta nga naka-
kita. Busa, ilang gidayg ang Diyos sa
Israel.
32
Gitawag ni Jesus ang iyang mga
9:36
tinun-an ug giingnan: “Naluoy ko ining 14:14
mga tawhana. Tulo na ka adlaw karon
nga nagsunodsunod sila nako. Wala na
silay pagkaon. Dili ko buot nga papa-
ulion sila nga gutom. Basig pangu-
yapan sila sa dalan.” 33 Ang iyang mga
• 16.1 Nangayo sila…(b. 1) mga milagro
nga naggikan sa Diyos.
…walay ihatag…(b. 4). Si Jesus midumili
pagprobar sa iyang awtoridad pinaagig daghang
milagro. Ang katawhan nga mahigugmaon sa
kamatuoran ug nangita sa katarong makaila sa
buhing Diyos sa mga buhat ni Jesus ug sa iyang
sumusunod, bisag unsa pang pagbutangbutang
ang ipahamtang.
Ang timaan ni Jonas mao ang pagkabanhaw
ni Jesus (12:40). Ang pagkabanhaw nga labing
lintunganay nga timaan masabtan lang sa may
pagtoo. Busa, ang mangitag milagro sa dili pa
motoo, mapakyas lang.
Ang paghubad sa mga tilimad-on sa panahon
mao ang pagsabot sa mensahe sa Diyos sa
 45
tinun-an miingon: “Asa man ta maka-
kaplag og igong pagkaon dinhi sa ka-
mingawan alang sa tanan?” 34 Si Jesus
nangutana: “May pila mo ka pan?” Mi-
tubag sila: “Pito ug pipila ka gagmayng
isda.”
35
Gipalingkod ni Jesus sa yuta ang
katawhan; 36 gikuha ang pito ka pan ug
gagmayng isda ug mipasalamat sa
Diyos. Gipikaspikas ni ug gihatag sa
mga tinun-an nga miapud-apod ini sa
katawhan.
37
Silang tanan nakakaon ug nanga-
busog. Ang salin nakapunog pito ka
bukag. 38 4,000 ka tawo ang nangaon.
Wala ipha ang mga babaye ug mga
bata. 39 Unya, gipalakaw ni Jesus ang
katawhan. Misakay siya sa sakayan ug
miadto sa Magdala.
Ang mga Pariseo nangayog timaan
(Mc 8:11; Lc 11:16; 12:54)
• 1
Nangabot ang mga Pariseo ug
19:3
16 Sadduceo ug ilang gisulayan si
Jesus. Nangayo sila og langitnong
timailhan.
2
Si Jesus mitubag: “(Inigsalop sa
adlaw, moingon mo; ‘Maayo karong
panahona, kay ang langit pula.’ 3 Sa
buntag moingon mo: ‘Mohangin ka-
rong adlawa, kay pula ang silangang
langit.’ Mga tigpakaaron-ingnon! Kon
maantigo mong mosabot sa panagway
sa langit, nganong dili mo makasabot
12:38
sa mga timaan sa panahon?) 4 Daotan
Jn
6:30
ug mananapaw kining kaliwatana! Na-
1Cor ngayog timailhan, apan walay iha-tag
1:22
12:39 gawas sa timailhan ni Jonas.”
Lc
11:29
panghitabo sa kasaysayan. Busa, importanti ang
paggamit og sentipikong kahimanan sa pagtuki
sa kahimtang sa katilingban, sa nasod ug sa ka-
libotan. Dayag na lang nga maglakip ni sa pag-
pakisusi sa pang-ekolohiyang kahimtang, sa
pag-usisa ug pagtuon sa mga sistema sa ekono-
miya, politika, kultura ug uban pa.
• 5. Pagbantay ug… (b. 6). Basaha ang
komentaryo sa Mc 8:11
• 13. Sa ginaingon na, ang Gingharian sa
Diyos mas lapad ug mas malukpanon kay sa
Simbahan. Si Jesus mianhi alang sa usa ra ka
tuyo, ang pagpakaylap sa Gingharian sa Diyos
(Lc 4:43).
MATEO 16
Si Jesus mibiya nila ug milakaw.
• 5 Sa pagtabok sa mga tinun-an sa
lanaw, ilang nakita nga nakalimot sila
sa pagdalag pan. 6 Ug naatol nga mii-
ngon si Jesus: “Pagbantay ug ayawg
saligi ang patubo sa mga Pariseo ug
Sadduceo.” 7 Ang mga tinun-an nag-
ingnanay: “Nagpasabot siya sa pan
nga wala nato madala.”
8
Si Jesus nasayod ini busa, miingon
siya: “Mga dyotayg pagtoo! Nganong
naghisgot mo sa pan nga wala ninyo
madala? 9 Wala ba gihapon mo maka-
sabot? Wala ba mo mahinumdom sa
lima ka pan alang sa 5,000 ka tawo, ug
pila ka bukag ang nahipos? 10 O ang
pito ka pan alang sa 4,000, ug pila ka
bukag ang napuno sa salin?
11
Nganong nasayop mo pagsabot?
Wala ko maghisgot og pan sa akong
pag-ingon: Pagbantay sa patubo sa
mga Pariseo ug Sadduceo.” 12 Unya,
nakasabot sila nga wala siya magsulti
mahitungod sa patubo sa pan, kondili
sa pagtulon-an sa mga Pariseo ug Sad-
duceo.
Pagtoo ni Pedro; saad ni Jesus
(Mc. 8:27; Lc 9:18; Jn 6:69)
• 13 Human ana si Jesus miadto sa
Cesarea Filipo ug nangutana sa mga
tinun-an: “Unsay gisulti sa katawhan
mahitungod sa Anak sa Tawo? Kinsa
ko?” 14 Miingon sila: “Alang sa uban, si
Juan ka nga Magbubunyag; sumala
pod sa uban, si Elias o si Jeremias o
usa sa mga propeta.”
Apan ang Simbahan isip buhing timaan ni
Cristo, naa aron pagpadayon ining misyona.
Busa, ang tinuod nga Simbahan ni Jesus mao
ang maunongon kanunay sa misyon.
Ikaw si Pedro…(b. 18). Ang gitukoran sa
Simbahan mao ang pagtoo sa nabanhawng
Jesus; nga siya ang Cristo, ang Anak sa buhing
Diyos. Si Pedro maoy unang gigasahan ining
gitukod ni Jesus nga Simbahan. May daghang
teksto nga magpaila nga si Pedro giisip nga
pangulo sa mga apostol, basaha sa Mt 10:2;
14:28; 17:25; Lc 5:8-10; 22:32; Jn 6:68;
22:15-19. Busa, sa taas nga kasaysayan sa
Simbahang Katoliko, nahimong tradisyon sa
pagtoo, ang pag-angkon nga si Pedro (ang bato)
maoy unang makita nga pangulo sa Simbahan
 MATEO 16
15
Si Jesus nangutana: “Apan alang
ninyo, kinsa ko? “Si Pedro 16 mitubag:
“Si Cristo ka, ang Anak sa Diyos nga
buhi.” 17 Miingon kaniya si Jesus: “Bu-
lahan kang pagkatawo, Simon Bar-
jona, kay dili karne o dugo ang nag-
butyag ini nimo kondili, ang Amahan
ko sa Langit. 18 Ug karon nag-ingon ko:
Ikaw si Pedro (o Bato) ug niining bato-
ha tukoron ko ang akong Simbahan.
Ang mga gahom sa impyerno dili
makabuntog ini.
18:18 19
Reb
Hatagan tikaw sa mga lyabi sa
3:7 gingharian sa Langit; ang imong ga-
poson dinhi sa yuta gaposon sab sa
Langit, ug ang imong hubaran dinhi sa
yuta hubaran pod sa Langit.”
20
17:9
Mc
Unya, gisugo niya ang Iyang mga
9:9 tinun-an sa dili pagsulti ni bisag kinsa
nga siya ang Mesiyas.
Pasidaan sa Iyang kamatayon
(Mc 8:31; Lc 9:22; 12:9; 14:27)
• 21 Gikan
17:12 adtong adlawa si Jesu-
20:17
Lc Cristo nagsugod pagpatin-aw sa iyang
2:38
13:33
mga tinun-an nga gikinahanglang mo-
adto siya sa Jerusalem; ug nga paanto-
son sa kagamhanang Judio, sa mga
pangulong pari ug sa mga magtutudlo
sa Balaod unya, patyon ug banhawon
sa ikatulo ka adlaw.
ug ang iyang sumusunod mao ang mga Santo
Papa.
Ang laing pamalandong ining tudlinga gibasi
sa pangutana: unsay mensahe ini alang sa atong
mga Kristohanong Katilingban karon? Ang
pagtoo ni Pedro hagit alang nato. Sa atong mga
Kristohanong Katilingban nagkinahanglan tag
mga tawo nga may pagtoong buhi sama ni
Pedro, pagtoo nga makanunayon, nga bisan sa
tawhanong kahuyang, andam motahan tungod
ug alang sa ebanghelyo. Hinuon ang pagtoo
gasa. Busa, mag-ampo ta nga makabatog
daghang “Pedro” ang atong mga Kristohanong
Katilingban aron pagpadayon sa atong misyon
ug aron ang mga Kristohanon tang Katilingban
lig-ong makabarog ibabaw sa bato.
Ang mga gahom sa impyerno…(b. 18) Kini
ang mga kaaway sa Gingharian sa Diyos, mga
yawan-ong pwersa nga naninguha aron ang ka-
libotan magpabilin ubos sa gahom sa pagda-
ugdaog, sa pag-antos, sa sala, sa kamatayon.
Apan dili ni makabuntog sa Simbahan nga magpa-
dayon sa iyang misyon pagluwas sa kalibotan
bisag unsa pa ang pamaagi sa mga kaaway sa
paglumpag ini. Mabasa sab ni sa Reb 12:17.
Bisag si Pedro mao ang patukoran sa Sim-
46
22
Gidala siya ni Pedro sa unahan ug
gibadlong: “Dili, Ginoo. Dili ni mahita-
bo!” 23 Apan gitutokan siya ni Jesus ug
giingnan: “Pahawa Satanas! Nakabal-
da ka nako. Ang imong mga hunahuna
gikan sa tawo, dili sa Diyos.”
24
Unya, miingon si Jesus sa Iyang
10:38
mga tinun-an: “Ang buot mosunod Lc
14:27
nako, magpugong sa kaugalingon,
magpas-an sa krus ug mosunod nako.
25
Kay ang maninguha pagluwas sa Lc
17:33
iyang kinabuhi mawad-an ini, apan ang Jn
12:25
mawad-an ini tungod nako, makabaton
ini. 26 Unsay maganansya sa tawo kon 4:8
mabuntog niya ang tibuok kalibotan,
apan malaglag ang kaugalingon? Wala
siyay ikahatag aron iya ning mabawi.
27
Kay ang Anak sa Tawo moanhi sa 25:31
2Tes
Himaya sa Iyang Amahan uban sa 1:7
Slm
balaang mga anghel. Gantihan niya 28:4
62:12
ang tanan sumala sa ilang binuhatan. Reb
28
Sa pagkatinuod sultihan tamo, ang 10:23
uban ninyo dili mamatay hangtod nga
makita nila ang Anak sa tawo nga mo- 10:23
anhi isip hari.”
Nausab ang dagway ni Jesus
(Mc 9:2; Lc 9)
• 1
Human sa unom ka adlaw, gi-
17 dala ni Jesus si Pedro ug si Jaime
4:8
28:16
ug ang igsoong si Juan. Nanungas sila
bahan dili ni supak sa ubang tudling nga nag-
ingon nga ang sukaranan mao ang 12 ka
Apostol (Ep 2:20 ug Reb 21:4). Nakadawat sab
sila sa gahom sa pagtugot ug pagdili (Jn 20:21),
apan kining tudlinga (b. 19) naghisgot sa pagpa-
saylo sa mga sala nga may kalabotan sa pagpa-
tunhay sa kahiusa sa tanang magtotoo.
Aduna pay ubang pulong ni Jesus nga
gitumong kang Pedro: Lc 22:31; Jn 21:15.
Si Jesus mao ang Bato ug pundasyon: Mc
10:12; 1 Cor 3:11; 1 P 2:6.
• 21. Basaha ang komentaryo sa Mc 8:31
Kinsay makadawat nga si Jesus mamatay sa
krus? Apan ang iyang kamatayon kadaogan.
Walay laing paagi pagpukan sa gahom nga
yawan-on gawas sa paghalad sa kaugalingong
kinabuhi.
Pahawa Satanas! Namulong si Jesus kang
Pedro, diha nga iyang gibabagan si Jesus
pagtahan sa kaugalingon sa krus. Gitawag ni
Jesus si Pedro og Satanas, sa ato pa, manunulay.
Mao sab ni ang gibungat ni Jesus sa nanulay niya
sa kamignawan. Mas maayo pa nga si Pedro
magpalayo ni Jesus kay sa mosunod niya isip
tinun-an.
 47
28:3
sa habog nga bukid, 2 ug didto ang pa-
nagway ni Jesus nausab sa ilang atu-
bangan. Ang nawong misilaw sama sa
adlaw ug ang sapot misanag sa kaputi
sama sa kahayag. 3 Unya, si Moises ug
si Elias mipakita ug nakigsulti ni Jesus.
4
Si Pedro miingon kang Jesus:
“Magtutudlo, maayo nga nia ta. Kon
buot ka, maghimo kog tulo ka tolda:
usa alang nimo, usa ni Moises ug usa ni
24:30 Elias.” 5 Samtang nagsulti pa si Pedro
Ex
40:35 may sanag nga panganod nga mipa-
21:18
Dt tungod ug milandong nila. Unya, mii-
18:15
Is
ngon ang tingog gikan sa panganod:
42:1 “Ang ako ning Anak, akong Hi-nigug-
Mc
1:11 ma, akong Pinili. Pamatia siya.”
6
Sa pagkadungog nila sa tingog,
ang mga tinun-an nanghapa sa yuta,
puno sa kahadlok. 7 Apan miduol si
Jesus, mihikap nila ug miingon: “Tin-
dog. Ayawg kahadlok.” 8 Sa pagyahat
nila, wala silay laing nakita gawas ni
Jesus. 9 Sa pagpanglugsong giman-
doan sila ni Jesus sa dili pagsulti kang
bisag kinsa sa ilang nakita, hangtod
nga ang Anak sa Tawo mabanhaw sa
mga patay.
10
16:14
Mal
Unya, ang mga tinun-an nangu-
3:23 tana: “Nganong nag-ingon man ang
Sir
48:10 mga magtutudlo sa Balaod nga si Elias
ang mounag anhi?” 11 Si Jesus mitu-
bag: “Si Elias una gyong moanhi.
Andamon niya ang tanan. 12 Apan sul-
tihan tamo, mianhi na si Elias, ug walay
16:21 nanumbaling niya; hinunoa, ilang
17:22 gibuhat kaniya ang nagustohan nila. Ila
sab nga paantoson ang Anak sa Tawo.
13
Unya, ang mga tinun-an naka-
11:14
Lc sabot nga si Jesus naghisgot ni Juan
1:17
nga Magbubunyag.
Giayo ang batang patulon
(Mc 9:14; Lc 9:37)
• 14 Sa pagbalik nila sa katawhan,
• 17.1 Basaha ang komentaryo sa Mc 9:2;
Lc 9:28.
• 14. Sa pipila ka higayon, gipahibalo ni
Jesus ang iyang kamatayon.
• 22. Ang iyang kamatayon subo nga sang-
MATEO 17
may miduol ni Jesus, miluhod sa atu-
bangan ug miingon: 15 “Talahoron,
kaluy-i ang akong anak nga patulon.
Lisod siyag kahimtang. Kadaghan na
siya mahulog sa kalayo ug sa tubig.
16
Gidala ko siya sa imong mga tinun-
an, apan wala siya maayo.” 17 Si Jesus
mitubag: “Mga walay pagtoo ug dao-
tan! Hangtod kanus-a gikinahanglan
nga makig-uban ko ninyo? Hangtod
kanus-a nga magpailob ko ninyo?
Dad-a diri ang bata.” 18 Gimandoan ni
Jesus ang yawa sa paggula sa bata nga
naayo dihadiha.
19
Unya, ang mga tinun-an mialirong
ni Jesus ug nangutana: “Nganong dili
mi makapagula sa yawa?” 20 Si Jesus Lc
mitubag: “Kay dyotay ra mog pagtoo. 17:6
1Cor
Sultihan tamo, kon duna moy pagtoo 13:2
nga samag gidak-on sa liso sa mus-
tasa, makasugo mo anang bungtora sa
pagbalhin, ug motahod ni. Walay dili
ninyo mahimo. 21 Apan ang pag-ampo
ug pagpuasa lang ang makapagula
ining matanga sa yawa.”
• 22 Samtang si Jesus didto sa Ga- Mc
lilea uban sa 12, miingon siya: “Ang 9:30
Anak sa Tawo hapit na itugyan sa ka-
mot sa katawhan. 23 Patyon siya, apan 16:21
17:21
mabanhaw sa ikatulo ka adlaw.” Busa, 20:17
nasubo sila pag-ayo.
Ang buhis sa Templo
• 24 Sa ilang pagbalik
sa Cafarnaum, Ex
ang kobrador sa buhis sa Templo mi- 30:13
duol ni Pedro ug nangutana: Nagbuhis
ba ang imong agalon? 25 Mitubag siya:
“Oo.”
Unya, si Pedro misulod sa balay,
apan gipangutana siya ni Jesus: “Un-
say hunahuna nimo, Simon? Kinsay
nagbayad sa mga buhis o bayranan
alang sa mga hari ining kalibotana?
Ang ila bang mga anak o ang mga
potanan sa hugot niyang tinguha pagpatuman
sa kabubut-on sa Diyos dinhi sa kalibotan. Mao
ni ang iyang misyon.
• 24. Tungod ini, nalantaw na niyang daan
unsay mahitabo niya, sama nga nasayod sab tag
unsay dangatan kon tinuod ang atong pagsunod
 MATEO 17
langyaw?” 26 Si Pedro mitubag: “Ang
mga langyaw.” Si Jesus miingon: “Ang
mga Anak diay dili mobuhis. 27 Apan
aron dili masilo kining mga tawhana,
lakaw sa dagat, pamasol ug hilnga ang
baba sa isda nga una mong makuha.
Makita nimo ang usa ka salapi, kuhaa
ni ug bayri ang imo ug ang akong
buluhisan.”
Ang labing dako; mga iskandalo
• 1 Niadtong panahona ang mga
Lc
22:24 18 tinun-an miduol ni Jesus ug na-
ngutana: “Kinsay labing dako sa ging-
harian sa Langit?”
2
19:14 Mitawag si Jesus og gamayng bata
nga gibutang taliwala sa mga tinun-an
3
Mc ug miingon: “Akong ikapaniguro nin-
10:15
Lc yo nga gawas kon magbag-o mo ug
18:17
Jn
mahisamag kabataan dili mo maka-
3:5 sulod sa gingharian sa langit. 4 Ang nag-
20:26 himo sa kaugalingon nga sama ining
10:40 bata maoy labing dako sa gingharian
Lc
10:16
sa Langit. 5 Ang nagdawat anang bataa
Jn sa akong ngalan, nagdawat nako.
13:20 6
Ang makaangin sa pagpakasala sa
usa ining mga gagmay nga nagtoo
nako, maayo pa nga itambog siya sa
kinailadman sa dagat, hiniktan og
dakong galingan ang liog.
Lc 7
17:1 Pagkaalaot sa kalibotan tungod sa
daghang iskandalo! Moabot ning mga
butanga, apan alaot ang makadaldal sa
uban sa pagpakasala.
niya. Mao nga ang iyang kamatayon may kahu-
logan ug nagdalag kadaogan, kay gibugti man
niya ang kinabuhi aron ang kalibotan mabuhi.
ANG MGA GAGMAY
• 18.1 Alang sa komentaryo sa unang para-
po ining ulohana tan-awa ang Mc 9:33.
Gikan sa paghisgot ni Jesus og “gagmayng
bata”, gibalhin ni niya sa mga gagmay (b. 6) nga
nagpasabot sa yanong mga tawo. Mga gagmay
sila, kay dili man inila sa katilingban ug, kay mas
matinud-anon ang ilang pagtoo kay sa mga
tawong haruhay og kahimtang.
Naghisgot sab si Jesus (b. 7) sa kadaot nga
mahimo sa mga pwersa sa sosyedad. Kasagaran
ang mga kabos buot manginabuhi nga mali-
nawon. Buot silang magpuyo sa katarong ug
mataastaas ang kahimtang sa ilang pagpuyo.
Apan ang mga gambalay ug sistema sa sosyedad
dili makatugot ini, nagbanlod hinuon nila pag-
awat sa pamaagi sa mga hakog ug maiyaiyahon.
48
8
Kon ang kamot mo o tiil maka- Buhat
12:15
angin nimo sa sala, putla ni ug ilabay. Heb
1:14
Mas maayo nga mosulod ka sa kina-
buhi nga walay kamot o tiil kay sa
itambog sa walay kataposang kalayo
nga sangkap sa kamot ug tiil. 9 Kon ang
mata makaangin nimo sa pagpaka-
sala, lugita ni ug ilabay. Mas maayo
nga mosulod ka sa kinabuhi nga usa
ray mata kay sa itambog sa kalayo sa
impyerno nga sangkap sa duha ka
mata.
10
Pagmatngon sa dili pagtamay sa
bisag usa ining mga gagmay. Sultihan
tamo, ang ilang mga anghel sa Langit
nagtan-aw kanunay sa nawong sa
langitnong Amahan.
11
(Ang Anak sa Tawo mianhi aron
pagluwas sa nawala).
• 12 Unsay inyong hunahuna bahin Ex
34:1
ini? Kon ang tawo may 100 ka karnero Lc
15:3
ug ang usa nahisalaag, dili ba niya
biyaan ang 99 sa kabukiran aron pag-
pangita sa nasalaag? 13 Sultihan tamo;
kon makaplagan na ni, mas malipay
siya tungod ini kay sa 99 nga wala
masalaag. 14 Ang langitnong Amahan
dili buot nga dunay mawala bisag usa
sa mga gagmay.
Maghiusa pagpuyo sa simbahan
(Lc 17:3)
• 15 Kon Lc
ang igsoon nakasala batok 17:3
Tungod ini nadaot ang ilang tinguha pagpuyo og
linis nga kinabuhi atubangan sa Diyos.
…maayo pa…(b. 6). Gihatagan dinhig gibug-
aton ni Jesus ang ka bililhon sa kinabuhing
dayon o Gingharian sa Diyos. Maangkon lang ni
ining kinabuhia. Walay laing dapit tali sa Ging-
harian sa Diyos ug sa kataposang kapildihan.
May mga higayon nga aron maangkon nato ang
Gingharian, isakripisyo bisan ang atong tra-
baho, ang atong kasigurohan ug ang kinabuhi.
• 12. Ang sambingay sa 100 ka karnero
mabasa sab sa Lc 15:1. Nagtudlo ni sa kinaiya
nga angayng ipakita sa matag Kristohanong
Katilingban. Niining katilingbana ang matag
kauban importanti ug bililhon, walay bisag usa
ini nga mawala ug pasagdan lang. Daghan ang
hinungdan nga magkabulag ang mga kauban,
apan ang matuod nga katilingban mapaila lang
kon mahisama ni sa mahigugmaong Diyos nga
sa kanunay naglantaw nga walay usa sa panon
nga mapasagdan.
 49
nimo, adtoa ug pakigsulti niya nga siya
ra. Kon mamati siya, nakabig nimo ang
igsoon. 16 Kon dili, pagdalag duha o
tulo ka tawo aron ang kaso kahukman
pinasikad sa gimatuod sa duha o tulo
ka saksi. 17 Kon dili siya mamati, pahi-
baloa ang nagkatapok nga simbahan.
Kon dili siya mopatalinghog sa simba-
han, isipa siyang pagano o kobrador sa
buhis.
18
Ingnon tamo, ang inyong gaposon
dinhi sa yuta, gaposon sab sa Langit,
ug ang inyong hubaran dinhi sa yuta,
hubaran sab sa Langit.
19
Sa samang paagi, kon dinhi sa
yuta ang duha magkahiusa sa pagpa-
ngayo sa bisag unsa, ihatag ni sa
langitnon kong Amahan. 20 Kay kon
may duha o tulo nga magkapundok sa
akong Ngalan, naa ko taliwala nila.”
Lc • 21 Unya, si Pedro nangutana: “Gi-
17:3
noo, kapila ko ba pasayloa ang naka-
sala kong igsoon? Kapito ba?” 22 Si
Jesus mitubag: “Dili lang kapito, kon-
dili kapito pilupiloa ang 70.”
SIMBAHAN: SAKRAMENTO SA DIYOS
• 15. Kon ang igsoon nakasala…(b. 15).
Namulong si Jesus kang Pedro nga ang imong
gaposon dinhi sa yuta, gaposon sab sa langit
(16:19). Karon, iya ning gisubli og pahayag
alang sa tibuok Simbahan. Sa ato pa, ang gahom
pagpasaylo o dili naa sab sa Kristohanong Kati-
lingban.
…duha o tulo…(b. 16). Apas ni, sumpay sa
pasaylo sulod sa Kristohanong Katilingban. Hi-
nuon ang pagkanaa ni Jesus naglakip sa bisag
unsang tigom nga naghisgot sa pagpatunhay sa
mga mithi ni Jesus sama sa: kinabuhi, panagdait,
hustisya, kagawasan ug uban pa. Mga tigom nga
naghisgot sa dugang kahiusa sa Kristohanong
Katilingban.
Naandan sa mga tawo ang pagpangita sa Diyos
atubangan sa mga altar o sa pagpamalandong sa
kinaiyahan o sa kahilom. Apan nagtinguha ang
Diyos nga pangitaon nato ang iyang presensya
sa Kristohanong Katilingban. Anaa siya kon
maghiusa ta sa pag-ampo “sa ngalan ni Jesus”.
Anaa siya sa katilingban nga nagtubo diha sa
kalisdanan, problema, ug pakigbisog. Anaa ang
Diyos sa dagan sa kasaysayan sa Simbahan.
Sa hiniusa tang paningkamot pagpakaylap sa
kalihokan sa atong pagkasumusunod ni Jesus,
mosagubang tag mga problema ug panagbangi.
Dinhi ta motubo isip anak sa Diyos. Ining kasi-
natiana makaila tag dugang sa Diyos sa atong
katilingban. Busa, ang Simbahan o katawhan sa
Diyos mao ang balaang dapit diin ikahibalag
MATEO 18
Ang sulugoong dili makapasaylo
• 23 May hari nga nakighusay sa 25:19
utang sa iyang mga sulugoon. 24 Ang
una nakautang og 10,000 ka salapi.
25
Sanglit ang tawo wala may ikabayad,
ang hari nagsugo sa pagbaligya niya
isip ulipon uban sa asawa, mga anak
ug tanang kabtangan. Ibayad ang ha-
lin.
26
Ang sulugoon miluhod sa tiilan sa
hari ug miingon: “Kon hatagan ko
nimog igong panahon, bayran tikaw sa
tanan.” 27 Naluoy ang hari. Dili lang kay 7:42Lc
gilugwayan siya, kondili gipasaylo ang
utang.
28
Unya, ang maong tawo mibiya sa
atubangan sa hari. Nahibalag niya ang
kauban nga nakautang niyag mga 100
ka salapi. Iyang gigunitan ang liog ini
ug gisinggitan: “Bayri ko sa imong
utang!” 29 Ang kauban miluhod sa tiilan
ug mihangyo: “Kon hatagan ko nimog
higayon, bayran tikaw sa tanan.”
30
Apan wala siya mosugot. Gipabi-
langgo ang nakautang hangtod nga
mabayran ang tanan.
nato ang Diyos ug pinaagi ining kamatuorana
makaingon ta nga ang Simbahan “Sakramento
sa Diyos”.
Anaay mga “Sakramento” sab ang Simbahan
sama sa Bunyag, Eyukaristiya, ubp. Kasaulogan
ni sa Kristohanong Katilingban nga nalambigit
sa kasaulogan sa kristohanon tang kinabuhi.
Pinaagi ini mas molawom pa ang atong panaad
isip sumusunod ni Cristo. Pinaagi sab ini maka-
sinati ta sa buhi niyang presensya. Busa, ang
Diyos wala mosulod sa mga butang, apan nag-
padayag sa iyang kaugalingon pinaagi sa
katilingban sa mga magtutudlo. Buot niya nga
pangitaon ta siya ining dapita. Ang atong pag-
pakiglambigit sa Kristohanong Katilingban,
bisan pag duna tay pagsupak, timailhan nga naa
ta sa grasya sa Diyos.
• 21. … kapito pilopiloa ang 70. Itandi sa
Gen 4:24. Ang pagpasaylo angayng ipuli sa
panimalos. Ang mga pulong ni Jesus nagpa-
sabot sa walay kinutobang pagpasaylo.
ANG PASAYLO
• 23. Ang atong kasaypanan sa uban bale
wala kon itandi sa atong kasaypanan sa Diyos.
Ang Diyos nagpasaylo sa tanan, apan maglisod
tag hatag og higayon pagpaminaw sa nakasala
nato. Ang Diyos wala mangayo sa iyang
katungod gikan nato, apan nangayo ta sa tanang
husay sa nakasala nato. Nagpakita tag gawi
sama adtong daotan nga sulugoon.
 MATEO 18
31
Nakakita ang uban sa nahitabo.
Nangasuko sila ug misumbong sa aga-
lon. 32 Gipatawag sa agalon ang sulu-
goon ug giingnan: “Pagkabanyaga
nimo, gipasaylo tikaw sa tanan mong
utang, kay nagpakiluoy ka. 33 Dili ka ba
maluoy sa imong kauban, ingon nga
5:25
Lc
naluoy ko nimo?” 34 Ang agalon nasu-
12:58 ko. Busa, gitaral niya ang sulugoon sa
hukmanan hangtod nga mabayran ang
tanan.”
6:15 35
Ef Midugang pa si Jesus: “Kini ang
4:32
Col
buhaton kaninyo sa Amahan kong
3:13 langitnon gawas kon mapasaylo ninyo
sa kinasingkasing ang mga igsoon.”
Mahitungod sa pakigbulag
(Mc 10:2; Mt 5:31; Lc 16:19)
Lc • 1
Human manudlo si Jesus, mi-
9:51
19 biya siya sa Galilea ug miadto sa
probinsiya sa Juda, gawas sa Suba
Jordan. 2 May dakong pundok sa ka-
tawhan nga misunod niya. Didto iyang
giayo ang ilang masakiton.
16:1 3
Lc
Unya, miduol ang pipila ka Pariseo.
11:54
Jn
Buot nilang bikton si Jesus busa, na-
8:6 ngutana sila: “Gitugot ba sa balaod ang
pagbulag sa asawa sa bisan unsang
katarongan?”
Gen 4 (Mc 10:13; Lc 18:15)
1:27 Si Jesus mitubag: “Wala ba mo
makabasa nga sa sinugdan ang Mag-
bubuhat mibuhat nila nga lalaki ug
Gen babaye? 5 Ug miingon: Tungod ini
2:24
1Cor
6:16 Kining sambingaya molatas sa mga prob-
Ef lemang personal. Sa atong pagpakigbisog sa
5:31 pagkab-ot og sosyedad nga maangayon, sama
sa Diyos, paharion nato ang diwa sa pasaylo,
imbis pagdumot ug panimalos.
Nagtabang ni nato sa dugang pagsabot sa
tudling sa Biblia nga nag-ingon: Akoa ang pani-
malos nag-ingon ang Ginoo, ang matag usa
makadawat gikan nako og husay sa iyang
nabuhat. Ang Diyos dili maningil og husay
kabahin sa kaugalingong katungod (ang atong
utang niya), apan maningil siya kabahin sa mga
katungod sa mga gagmay. Kay dili sila maka-
bayad. Maningil pod siya alang sa mga nagbasol
ug nagbag-o, apan wala pasayloa sa uban.
Ang ikaupat nga wali sa Ebanghelyo ni Mateo
gitapos ining sambingaya sa pasaylo. Sa
kanunay, ang Simbahan wala magpakita sa
kahingpit nga angay ining puy-an. Apan dili
ikalimod nga sa kanunay, nagsangyaw ni sa
gugma ug kaluoy sa Diyos ug ang mga tawo
nakakat-on sa pagpasaylo.
50
mobiya ang lalaki sa amahan ug ina-
han ug motipon sa asawa aron mahi-
mo silang usa ka karne. 6 Busa, dili na
sila duha ka lawas, kondili usa. Walay
makabulag sa gihiusa sa Diyos.”
7
Nangutana sila: “Unya, nganong Dt
24:1
nagsugo man si Moises sa pagsulat og
kalig-onan sa pakigbulag alang sa
diborsyo?” 8 Si Jesus mitubag: “Si
Moises nasayod sa katig-a sa inyong
kasingkasing. Hinunoa, gitugtan mo sa
pagbulag sa asawa. Apan dili ni mao sa
sinugdan. 9 Busa, sultihan tamo: Ang 5:32
makigbulag sa asawa gawas kon tu- 1Cor
7:10
ngod sa pagluib, ug makigminyo sa
lain, nakapanapaw.”
10
Ang mga tinun-an miingon: “Kon
mao nay kahimtang sa minyo, mas
maayo pang dili magminyo.” 11 Giing- 1Cor
nan sila ni Jesus: “Dili ang tanan maka- 7:1,
dawat sa maong mga pulong kondili,
7
ang nakadawat lang sa gasa. 12 Ang
uban natawo nga dili makaminyo. Ang
uban naingon ana tungod sa laing
tawo. Apan dunay uban nga dili mag-
minyo tungod sa Gingharian sa Langit.
Ang makadawat ini, padawata.”
Si Jesus ug ang kabataan
13
Unya, gidala ang gagmayng bata
kang Jesus aron tapin-an sa iyang
kamot ug iampo. Apan gikasab-an sa
• 19.1 Basaha ang komentaryo sa Mc 10:2;
Mt 5:31.
Alang sa kristyanos, ang kamaunongon wala
magpasabot og pagpaulipon, kay mianhi si
Jesus aron paghatag nato og diwa sa kagawa-
san (Gal 5:1). Magpasayon ni pagtuman sa
balaod.
Bisag si Jesus nagpabiling ulitawo, iyang gi-
padayag sa iyang kinabuhi ang balaod nga
angayng puy-an sa managtiayon. Kining balaora
mao ang kamaunongon, kamasinugtanon,
gugma ug sakripisyo sa usag usa (Ef 5:22). Kon
wala kining diwaa, ang balaod sa Diyos mahi-
mong kadena nga mogapos sa managtiayon.
…mas maayo pang…(b. 10). Wala si Jesus
moignon nga angay ning buhaton sa tanan.
Hinuon misugyot siyag paagi nga dili sayong
sabton. Gidayg niya ang nakahukom sa pagpa-
biling ulitawo o dalaga, tungod ug alang sa
Gingharian. Apan iya sab ning gidawat isip
espesyal nga bokasyon ug grasya.
 51
Lc
9:47
mga tinun-an ang nagdala. 14 Miingon
1P si Jesus: “Pasagdi sila! Ayawg pugngi
2:1
ang mga bata sa paganhi nako kay ang
gingharian sa langit ila sa sama nila.”
15
Busa, gitapin-an sila ni Jesus sa
iyang kamot, ug mipadayon siya pag-
panaw.
Ang dato nga batan-on
(Mc 10:17; Lc 18:18; 1:33; 22:29)
• 16 Nianang
19:29
Lc
gutloa, may batan-ong
10:25 lalaki nga miduol niya ug nangutana:
“Maayong magtutudlo, unsay angay
kong buhaton aron pag-angkon sa
Lev
19:13
kinabuhing dayon?” 17 Si Jesus mitu-
Dt bag: “Nganong gitawag ko nimog ma-
24:14
ayo? Usa ray Maayo. Kon buot kang
mosulod sa kinabuhing tunhay, tumana
ang mga sugo.” 18 Ang batan-on mi-
ingon: “Unsang sugoa?” si Jesus mitu-
bag: “Ayaw pagpatay, ayawg pana-
paw, ayawg pangawat, ayaw pagsak-
sig bakak batok sa imong isigkatawo.
19
Tahora ang amahan ug inahan, ug
higugmaa ang imong isig-katawo
sama sa kaugalingon.”
20
Ang batan-on miingon: “Gituman
ko kining tanan. Unsa pay akong
6:20 buhaton?” 21 Si Jesus mitubag: “Kon
Slm
62:11 buot kang mahingpit, lakaw ug ibaligya
Mc
14:5
ang tanan mong katigayonan. Ihatag
Lc ang halin sa kabos ug maimo ang ba-
12:33
Jn handi sa langit. Unya, balik ug sunod
12:5
Buhat nako.
2:45 22
4:34
Sa pagkadungog ining tubaga mi-
lakaw ang batan-on nga masub-anon,
kay dato man siya kaayo.
23
Unya, miingon si Jesus sa iyang
• 16. Basaha ang komentaryo sa Mc 10:17.
Usa ray maayo (b. 17). Gibadlong ni Jesus ang
batan-on tungod sa sobra niyang pagtamod ni
Jesus himulag sa Diyos. Busa, miingon si Jesus
nga ang Diyos ray maayo. May mga higayon sa
kristohanon tang pagtoo nga si Jesus ray atong
gitutokan, morag walay labot ang Diyos. Kon
nahigugma ta sa Amahan nagpasabot na nga
naglihok ta sa katumanan sa iyang pagbuot: ang
pagdala sa Gingharian taliwala sa katawhan.
Tingalig sa atong pagbuhat ini gipuy-an nato ang
matuod nga kinabuhi sa kayano ug kakabos. Sa
ato pa, dili igo sa kristyanong patoo, ang pag-
tutok sa lulot nga mata ni Jesus sa mga estampa
ug mga debulto. Dili ta maghulat nga sabton ta
ni Jesus, hinuon tinguhaon ta ang pagsabot sa
MATEO 20
mga tinun-an: “Sa pagkatinuod sulti-
han tamo. Lisod kaayo alang sa dato
ang pagsulod sa gingharian sa langit.
24
Oo, toohi ko. Mas sayon pa sa ka-
melyo ang paglusot sa lungag sa da-
gom kay sa dato ang pagsulod sa ging-
harian sa langit.”
25
Sa pagkadungog ini sa mga tinun- 13:23Lc
an natingala sila ug miingon: “Kinsa
diay ang maluwas?” 26 Si Jesus mitutok Gen
nila ug mitubag: “Dili ni mahimo sa 18:14 Job
tawo. Apan mahimo sa Diyos ang ta- 42:2Lc
nan.” 1:37
27
Unya, miingon si Pedro: “Imong
nakita nga ang tanan among gibiyaan 20:21
aron pagsunod nimo, unsay among da- 7:9 Dn
28
ngatan?” Si Jesus mitubag: “Ka- Wis
mong nagsunod nako, paminaw sa Lc
3:8
akong mga pulong: sa Adlaw sa Pag- 1Cor 22:28
bag-o, iniglingkod na sa Anak sa Tawo Reb 6:2
sa mahimayaong trono, manglingkod 3:21
pod mo sa 12 ka trono aron pagmando
sa 12 ka tribu sa Israel. 29 Ang tanang
mibiya sa balay, mga igsoong lalaki ug
babaye, amahan, inahan, mga anak o
butang tungod sa akong Ngalan, ma-
kadawat og 100 ka pilo, ug makasulod
sa kinabuhing dayon. 30 Daghan nga 20:16
karon nahauna, maulahi, ug nga karon
naulahi, mahauna.”
Ang mga mamumuo sa parasan
• 1 May tawong yutaan nga misa- 21:28
20 yog lakaw aron pagpangitag ka-
suholan alang sa iyang parasan. 2 Ang
mga mamumuo miuyon sa suhol nga
usa ka salapi ang adlaw. Busa, gipa-
adto sila sa parasan.
uban ug itahan ta ang atong kinabuhi aron
pagpatuman sa plano sa Amahan, sama sa
gibuhat ni Jesus.
ANG MGA AGALON
• 20.1 Daghan ang matingala ining sam-
bingaya sa parasan. Para sa uban dili maa-
ngayon ang paghatag og parehong suhol sa mga
mamumuo nga wala magdungag trabaho. Apan
si Jesus wala maghisgot dinhi sa tinagsa ka
mamumuo kondili, sa lainlaing grupo sa mamu-
muo. Ang matag grupo nagrepresentar sa usa ka
nasod o hut-ong sa mga tawo. Samtang naay
uban nga dugay rang midawat sa pulong sa
Diyos, ang uban bag-o pa lang nanoo.
MATEO 20
3
Mibalik siya sa mga alas nwebe sa
buntag. Ug nakita niya sa kadalanan
ang mga tawo nga walay buhat. 4 Mi-
ingon siya: “Lakaw pod mo sa akong
parasan ug suholan tamo sa husto.” Ug
miadto sila.
5
Ang tag-iya misuroy pag-usab sa
pagkaudto ug sa alas tres sa hapon.
Nangita siyag dugang pang mamu-
muo. 6 Sa kataposan migawas siya sa
kinaulahiang takna sa pamuo ug nakita
niya nga may ubang nagtindugtindog
lang. Busa, giingnan sila: “Nganong
wala moy gibuhat sa tibuok adlaw?”
7
Mitubag sila: “Walay mipatrabaho
namo.” Ang agalon mitubag: “Lakaw
ug trabaho sa akong parasan.”
8
Sa gabii ang tag-iya miingon sa
tigdumala: ‘Tawga ang mga mamumuo
ug suholi sugod sa naulahi ngadto sa
nauna.’ 9 Ang nagtrabaho sa kata-
posang takna nangabot, ug gihatagag
tagsa ka dinaryo (usa ka salapi) ang
matag usa. 10 Naghunahuna ang unang
gipatrabaho nga makadawat silag la-
baw. 11 Apan nakadawat sab silag tagsa
ka dinaryo, ug nagbagulbol.
12
Miingon sila: ‘Ang naulahi wala
gani makatrabaho bisag usa ka oras.
Apan imo silang gisuholan og sama sa
nadawat namo nga nag-antos sa ka-
Sa tibuok kasaysayan, ang Diyos nagtawag sa
lainlaing katawhan sa pagtrabaho sa iyang para-
san. Unya, iyang gitawag si Abraham ug dayon,
ang iyang mga kaliwat. Gihimo silang tinug-
yanan sa iyang buluhaton sa kalibotan. Apan
wala ni maghimo sa mga kaliwat ni Abraham nga
tag-iya sa Gingharian sa Diyos. Ang Diyos maoy
tag-iya sa parasan ug sila ang mamumuo.
Unya, sa panahon ni Moises, ang lainlaing
kaliwat sa katawhan ug ang kaliwat ni Abraham
nahimong nasod sa Israel. Nagtoo sila nga
piniling katawhan sila sa Diyos ug ilang giangkon
nga mas pinalabi sila sa Diyos kay sa ubang
nasod busa, angay nga ubos nila ang uban. Apan
bisan pa ini, ang parasan wala ipiyal sa Diyos
kanila ra.
Unya, sa pag-abot ni Cristo, ang Ebanghelyo
gipakaylap sa ubang pagano nga kanasoran.
Nagpasakop sila sa Simbahan ug nahimong
kabahin sa pag-umol sa pagtoo. Ilang giangkon
nga sila ray tag-iya sa Gingharian sa Diyos ug sa
Simbahan. Sa ilang paghimog kolonya sa ubang
nasod, dunay dili makasabot nganong susamag
mga katungod sa Simbahan ang bag-ong
nakristyanos nga nasod.
52
budlay ug kainit!’ 13 Ang tag-iya mii-
ngon sa usa nila: ‘Higala, wala tikaw
lupigi. Dili ba, nagkasabot man ta sa
usa ka dinaryo ang adlaw? 14 Busa,
dawata ang imoha ug lakaw. Buot kong
mohatag sa naulahi og sama sa akong
gihatag ninyo. 15 Wala ba koy katungod
sa pagbuhat sa akong gusto sa akong
salapi? Nganong nasina ka sa akong
kaayo?’
16
Sa ingon, ang ulahi mauna, ang 19:30
una maulahi.”
Ikatulong panagna sa pasyon
(Mc 10:32; Lc 18:31)
17
Sa pagpadulong ni Jesus sa Jeru-
salem, gidala niya ang 12 ka tinun-an.
Sa diha pa sa dalan gisultihan sila:
18
“Tan-awa, nagpadulong ta sa Jeru- 16:21
salem. Didto ang Anak sa Tawo itugyan 17:12
sa mga pangulong pari ug magtutudlo
sa Balaod nga mohukom niya sa ka-
matayon. 19 Itugyan siya sa mga lang- Lc
yaw nga moyagayaga, molatos ug mo- 9:22
24:7
lansang niya sa krus. Apan maban- 1Cor
15:4
haw siya sa ikatulong adlaw.
Ang unang mga dapit
(Mc 10:35)
• 20 Unya,
ang inahan ni Jaime ug Lc
Juan uban sa mga anak miduol ni 22:30
Jesus ug miluhod aron pagpangayog
Hangtod karon may daghang katoliko nga
pamilya nga nag-isip nga sila ra ang dunay
katungod sa Simbahan. Anaa poy mga hut-ong
sa mga gamhanan mga mosinta kon ang Sim-
bahan manaway sa ilang mga prebilihiyo o kon
dili na sila makalingkod sa nag-unang lingkora-
nan sa templo. Dali ra silang moreklamo nga
gibudhian sila sa Simbahan, kay gitoohan man
nila nga ang Simbahan ilaha ra.
Niining sambingaya si Jesus namulong nga
ang daang sakop sa Simbahan angayng moha-
tag og patas nga katungod sa bag-o pa lang nga
miapil (ang tanan nakadawat og parehas nga
suhol). Busa, malipayon silang maghiusa sa pag-
trabaho uban ni Cristo. Nagpasabot nga ang
nakapatukod og kapilya dili mag-isip nga labaw
siyag katungod sa Kristohanong Katilingban;
sama nga sayop ang pari kon dili siya mohatag
og katungod sa mga lego pagpangilabot sa mga
desisyon nga may kalabotan sa pagpalambo sa
Simbahan.
• 20. Tan-awa ang pahayag sa Marcos
10:35. Itandi ang Mateo 20:23 sa Marcos
10:40.
 53
pabor. 21 Miingon niya si Jesus: “Unsay
imong gusto?” Mitubag siya: “Ania ang
duha ko ka anak nga lalaki. Palingkora
sila sa wala ug tuo nimo sa imong ging-
harian.
22
26:39
Jn
Si Jesus miingon sa managsoon:
18:11 “Wala mo masayod sa inyong gipa-
ngayo. Makainom ba mo sa kupa nga
akong imnan? Mitubag sila: “Maka-
inom.” 23 Si Jesus mitubag: “Makainom
tuod mo. Apan dili ko makabuot pag-
palingkod ninyo sa akong tuo ug wala.
Alang na sa giandaman sa akong
Amahan.”
24
Ang kauban nga 10 nakadungog
ining tanan ug nasuko sa duha. 25 Busa,
gitawag sila ni Jesus ug giingnan:
“Nasayod mo nga ang mga pangulo sa
kanasoran nagharihari nila. Gidaug-
23:11
daog sila sa may gahom. 26 Dili ni
Mc
9:35
mahitabo ninyo. Ang buot molabaw sa
inyong pundok, mag-alagad sa uban.
27
Ang buot molabaw sa tanan, mag-
paulipon sa tanan. 28 Pakigsama mo sa
26:28
Rom
Anak sa Tawo nga mianhi dili aron
5:6
Flm alagaran kondili, aron paghatag sa
2:7
1Tim kinabuhi alang sa kaluwasan sa dag-
2:6
han.”
Mc 29
Sa pagbiya nila sa Jerico, may
10:46
Lc dakong panon sa katawhan nga misu-
18:35
nod nila sa dalan. 30 Ug may duha ka
9:27
15:22 buta nga nanglingkod sa daplin nga
nakadungog nga milabay si Jesus
busa, naninggit sila: “Anak ni David,
kaluy-i mi!” 31 Ug gipahilom sila sa mga
• 21.1 Basaha ang komentaryo sa Mc 11. Si
Mateo, Marcos ug Lucas nagpahimutang sa
hitabo pagpanghinlo ni Jesus sa Templo sa
pagsulod niya sa Jerusalem. Samtang si Juan
nagpahimutang ini sa pagsugod sa misyon ni
Jesus. Lisod ang pag-ila kinsay husto. Ang
matag ebanghelista nagdugtong sa mga hitabo
sumala sa kaugalingong plano, ug dili sumala sa
panahon sa pagkahitabo.
Gawas pa, naay pipila ka detalye sa mada-
ogong pagsulod ni Jesus, nga mas magpa-
hinumdom nato sa Pangilin sa Tabernakulo (nga
gisaulog sa bulan sa Septyembre) kay sa mga
adlaw sa wala pa ang Paskuwa sa mga Judio,
pananglit:
– ang malipayong pag-abiba sa katawhan
mas mohaom sa maong Pangilin sa Taberna-
kulo. Ang nabantog ni nga pinakadakong pa-
ngilin sa mga Judio.
– ang mga sanga ug palwa nga gigamit sa
MATEO 21
tawo. Apan mikusog silag singgit:
“Ginoo, Anak ni David, kaluy-i mi!”
32
Mihunong si Jesus ug gitawag sila ug
gipangutana: “Unsay ato?” 33 Mitubag
sila: “Ginoo, pabukha ang among ma-
ta.” 34 Naluoy nila si Jesus. Gihikap ni-
ya ang ilang mata ug dihadiha mibalik
ang panan-aw, ug misunod sila ni
Jesus.
Si Jesus misulod sa Jerusalem
(Mc 11:1; Jn 12:12; Lc 19:12)
• 1
21 saSapag-abot
duol na sila sa Jerusalem ug
nila sa Betfage, sa
bungtod sa mga olibo, gipauna ni
Jesus ang duha ka tinun-an 2 ug gi-
ingnan: “Lakaw sa pikas nga balangay.
May asno didto nga gihigot uban sa
nati. Badbari ni ug dad-a nganhi. 3 Kon
may mobuyag, ingna siya: “Ang Ginoo
nagkinahang-lan ini, apan iya dayong
iuli.”
4
Nahitabo ni aron matuman ang gi-
ingon sa manalagna: 5 Ingna ang mga 11:29
Slm
anak sa Sion: tan-awa ang inyong hari 118:
nga mianhi ninyo sa tumang kayano. 25
Nagsakay siya sa asno, ang mananap
alang sa trabaho, uban sa nati.
6
Nanglakaw ang mga tinun-an su-
mala sa gitugon ni Jesus. 7 Gidala nila
ang asno ug ang nati. Unya, gihapinan
nila ang bukobuko sa asno sa ilang
mga kupo ug mikabayo si Jesus.
8
Daghan pod ang mga tawo nga na-
mukhad sa ilang kupo sa dalan, sam-
prosesyon padulong sa busay sa Siloe samtang
nanganta sila sa Salmo 118: “Bulahan siya nga
mianhi sa ngalan sa Ginoo” ug nagsinggit og
“Hosana!” (sa ato pa, Luwasa mi!).
– ang paghisgot sa Bukid sa mga Olibo, diin
ang mga payagpayag sa mga sanga ug dahon
gipahimutang alang sa pangilin.
Niining bahina basaha ang Zac 14:16 nga
naghisgot sa maong pangilin ug nanagna sa
pagpanghinlo sa Templo.
– Dakog purohan nga ang tagsulat sa Ebang-
helyo nagpahimutang sa pagsulod ni Jesus sa
Jerusalem sa dayon na ang pangilin sa Paskuwa
sa mga Judio, kay nagsaysay man silag usa ra ka
panaw ni Jesus sa Jerusalem.
…pag-abot nila sa Betfage…(b. 1). Ang ga-
may nga balangay sa Betfage agianan paingon
sa distrito sa Jerusalem ngadto sa silangan.
Sumala sa ilang Balaod ang Pangilin sa Paskuwa
sa mga Judio saulogon sa Jerusalem, apan ang
 MATEO 21
tang ang uban namutol og mga sa-
ngang dahonan nga gikatag sa dalan.
9
Ang mga tawo nga nag-una ni Jesus
ug ang nagsunod naninggit: “Hosana
sa Anak ni David! Bulahan ang mianhi
sa Ngalan sa Ginoo! Hosana, himaya sa
kahitas-an!
10
Sa pagsulod ni Jesus sa Jerusa-
lem, naukay ang tibuok syudad. Busa,
nangutana ang katawhan: “Kinsa
siya?” 11 Ug ang pundok mitubag: “Si
Jesus, ang propeta nga taga Nazaret sa
Galilea.”
Giabog ang mga komersyanti
(Mc 11:11; Lc 13:35; Jn 2:14)
• 12 Misulod si Jesus sa templo ug
nangabog sa tanang namalit ug ma-
maligya sa hawanan. Gitikwang niya
ang mga lamesa sa nangilis og kwarta
ug ang mga lingkoranan sa nama-
Is
56:7
ligyag pati. 13 Miingon siya: “Ang
Jer akong balay tawgog Balay alampo-
7:11
anan. Apan inyo ning gihimo nga tago-
anan sa mga kawatan .”
14
2S
5:8
Ang mga buta ug bakol nanuol
pod niya sa templo ug giayo sila ni
Jesus.
Jn 15
12:19 Ang mga pangulong pari ug mag-
tutudlo sa Balaod nakakita sa mga
katingalahan nga nahimo ni Jesus. Na-
dungog sab nila ang singgit sa kaba-
taan sulod sa templo: “Hosana sa Anak
ni David!” 16 Nangasuko sila ug mi-
ingon ni Jesus: “Nakadungog ka ba sa
Slm
8:3 ilang giingon?” Si Jesus mitubag: “Oo.
syudad dili kaayo dako sa pagdawat sa sobra sa
150,000 ka magduduaw sa balaang dapit alang
sa maong pangilin. Busa, gikinahanglan nga
ilang palapdan ang Jerusalem nga maglakip sa
gagmayng mga balangay sama sa Betfage.
Niadtong panahona nabatasan na ni Jesus ang
pagpahulay sa Betania (21:17).
• 12. Pagpanghinlo ni Jesus sa Templo. Ba-
saha ang komentaryo sa Mc. 11:15.
Gilimpyohan ni Jesus ang Templo, sumala sa
gipanagna sa Zac 14:21. Si Malaquias naghisgot
sab ining hitaboa: Ang Ginoo moanhi aron
paglimpyo sa iyang katawhan ug sa Templo.
(Mal 3) Si Jesus miabot isip propeta aron pag-
hatag og pagtahod sa Diyos. Isip Diyos, iya pong
gisugdan ang bag-ong panahon sa tinoohan sa
espiritu ug kamatuoran. Kahulogan ni nga gi-
54
Wala ba mo makabasa sa Kasulatan?...
giawit ug gidayg ang imong himaya
sa mga masuso ug kabataan?”
17
Busa, mibiya siya, migawas sa
dakbayan ug miadto sa Betania diin
mipalabay siya sa kagabhion.
Gitunglo ni Jesus ang igera
(Mc 11:12; Lc 1:6)
• 18 Sayo nga mibalik si Jesus sa
dakbayan, ug gigutom siya. 19 May 13:6Lc
igera sa daplin sa dalan nga iyang gi-
duol, apan wala siyay nakita gawas sa
mga dahon. Unya, iyang gitunglo ang
kahoy: “Dili ka na mamunga!” Ug diha-
diha ang igera nalaya.
20
Sa pagkakita ini sa mga tinun-an,
nahibulong sila ug miingon: “Giunsa
man pagkalawos gilayon sa igera!”
21
Si Jesus miingon: “Sa tinuoray sul-
tihan tamo: Kon duna moy pagtoo ug 17:20
dili magduhaduha, dili lang kay maka- 17:6Lc
himo mo sa akong gibuhat sa igera. 1Cor
13:2
Makasugo pa mo anang bungtora: Jaime
Lihok ug ambak sa dagat! Ug mahimo
1:6
22
ni. Bisag unsay inyong pangayoon sa 7:7
pag-ampo nga puno sa pagtoo, mada- 18:19Jn
wat ninyo. 14:13
Ang tubag ni Jesus sa mga punoan
(Mc 11:27; Lc 20:1)
23
Sa pagsulod ni Jesus sa Templo, Jn
ang mga pangulong pari, magtutudlo 2:18
sa Balaod ug awtoridad nga Judio
miduol niya ug nangutana: “Unsay
imong katungod sa pagbuhat ining
hatag ni Juan ining hitaboa sa Jn 2:21, diin
naghisgot siya sa bag-ong Templo, si Cristo
mismo.
...gidayeg ang imong himaya…(b. 16). Ki-
ning mga pulonga sa Salmo 8:1 nagpunting sa
Diyos, apan gigamit ni Jesus, sama sa ubang
hitabo, sa iyang kaugalingon.
• 18. Gitunglo ni Jesus ang igera. Magta-
bang ni nato pagsabot sa talagsaong tahas nga
gipakita ni Jesus sa pagpangitag mga bunga sa
panahon nga dili tingbunga! Unya, gitunglo niya
ang igera nga daw responsabli ini. Aduna ni
kahulogan: buot ni Jesus nga ang mga apostol
makaamgo paghatag og maayong panig-ing-
nan. Kining estiloha sa panudlo gihimo sab sa
mga propeta. Ang igera naghulagway sa mga
Judio nga wala mamunga ingon sa gihandom sa
Diyos alang nila.
 55
tanan? Kinsay naghatag nimo sa ma-
ong gahom?”
24
Si Jesus mitubag: “Mangutana
kog usa lang ka butang. Kon ma-
katubag mo, nan motug-an pod ko sa
akong katungod sa pagbuhat ini. Diin
gikan ang katungod ni Juan pagpa-
munyag: sa Diyos o sa tawo ba lang?”
Jn 25
Nangatarongan sila sa ilang ka-
1:6
3:27 ugalingon: “Kon motubag ta nga ang
bunyag ni Juan gikan sa Diyos, moi-
ngon siya: Nganong wala mo manoo?
21:32 26
Ug kon moingon ta: Ang bunyag ni
Juan gikan lang sa tawo, makigbatok
nato ang katawhan sanglit ang tanan
nag-isip ni Juan nga propeta. 27 Hinu-
Lc
3:12
noa, mitubag sila: “Wala mi masayod.”
7:30
19:1
Busa, giingnan sila ni Jesus: “Dili
pod ko motug-an sa akong katungod
sa pagbuhat ini.”
Ang duha ka anak nga lalaki
22:6 • 28 Si Jesus mipadayon sa pag-
ingon: “Unsay inyong hunahuna bahin
ini? May tawo nga dunay duha ka anak
nga lalaki. Giduol niya ang magulang
ug giingnan: ‘Anak, trabaho karong
adlawa sa akong parasan.’ 29 Ug ang
anak mitubag: ‘Dili ko moadto.’ Apan
pagkataudtaod nakahunahuna siyag
maayo ug miadto. 30 Unya, giduol sa
amahan ang manghod ug gisugo pod
sa pagtrabaho sa parasan. Mitubag ni:
‘Moadto ko, Tay!’ Apan wala moadto.”
31
22:6 Nangutana si Jesus: “Kinsa sa
duha ang nakatuman sa sugo sa ama-
han?” Mitubag sila: “Ang una.” Ug si
Jesus miingon: “Sa pagkatinuod sul-
tihan tamo: Ang mga kobrador sa buhis
ug mga puta mag-una ninyo sa dalan
paingon sa gingharian sa langit. 32 Kay
• 28. Gipasabot sa maong sambingay ang
pagdumili sa mga labawng pari sa pag-ila ni Juan
nga Magbubunyag isip sinugo sa Diyos.
Dunay ubay-ubay nga makasasala nga
nakabig ug nangompisal sa ilang sala tungod sa
wali ni Juan. Sila hinuon ang andam sa pagdawat
sa mensahe ni Jesus. Tungod ini, gibuksan alang
nila ang Gingharian sa Diyos ug napadayag
kanila ang tinuod nga hulagway sa Diyos nga
Amahan. Mao nga nauna pa sila sa kaparian,
kay ang kadagkoan wala man manumbaling sa
MATEO 21
si Juan mianhi aron pagtultol ninyo sa
dalan sa kaayohan, apan wala mo
manoo. Hinunoa, ang mga kobrador ug
puta mitoo. Saksi mo ini, apan wala mo
maghinulsol ni motoo.
Ang sambingay sa mga saop
(Mc 12:1; Lc 20)
33
Paminawa ang laing sanglitanan:
May tawong yutaan nga naghimog
parasan. Iya ning gikural. Naglungag
siyag gahong alang sa pigsanan sa
ubas, gitukoran og bantayan ug gipa-
saopan. Unya, miadto siya sa layong
dapit. 34 Sa ting-ani, gipadala niya ang
mga sulugoon ngadto sa mga saop
aron pagdawat sa bahin. 35 Apan gi-
dakop sa mga saop ang mga sinugo.
Gibunalan ang usa, gipatay ang lain ug
ang uban gibato.
36
Mipadalag usab ang tag-iya sa
laing mga sulugoon nga ila gihapong
gidagmalan.
37
Sa kataposan, gipadala ang anak 3:16Jn
sa hunahuna nga tahoron ni. 38 Apan sa
Gal
pagkakita sa mga saop, nakahuna- 3:16
4:7
huna sila: “Ang manununod ni. Pat-yon Heb
ta siya aron maato ang katiga-yonan. 1:2
39
Busa, gidakop siya, gidala sa gawas 13:12
Heb
sa parasan ug gipatay.’
40
Karon, unsaon man sa tag-iya ang
mga saop inig-abot na niya?” 41 Mii-
ngon sila: “Dili siya maluoy sa mga
daotan, ug pamatyon sila. Pasap-an
niya ang parasan sa lain nga maka-
hatag niyag bahin sa tukmang pana-
Is
hon.” 28:16
42
Ug si Jesus mitubag: “Wala ba mo 118:
Slm
makabasa sa giingon sa Kasulatan? 22
Buhat
Ang batong gisalikway sa magtutukod 4:11
1P
nahimong batong sukaranan. Mao ni 2:4-7
imbitasyon ni Juan; wala sila magtinguha pag-
usab sa ilang kaugalingon.
Ang kamatuoran sa sambingay, dili alang ra sa
mga Judio, apan sa katawhan sa Diyos sa tanang
panahon. Bisan sa atong Simbahan naay
kadagkoan ug mga lubasan sa tinoohan nga
nagpakita sa ilang karelihiyoso, apan sa tinuyo
ba kaha o sa dili, nakababag sila sa pagpakaylap
sa Gingharian. Samtang daghan ang sinalikway
sa katilingban nga sa ilang pagmata sa kamatu-
oran mao ra hinuon ang andam mohalad sa
kaugalingon tungod ug alang sa Gingharian.
 MATEO 21
ang binuhatan sa Ginoo ug natingala
ta.”
43
Buhat Busa, sultihan tamo: “Ang gingha-
13:5
Rom rian sa langit kuhaon kaninyo ug ihatag
11:11
sa mga tawo aron mamunga pag-ayo.
44
(Ang mahulog ining batoha ma-
dugmok, ug mapulpog ang mahulo-
gan.)”
45
Sa pagkadungog sa mga pangu-
14:5 long pari ug Pariseo ining sambingaya,
21:26
16:14
namatngonan nila nga silay gipasabot
21:11 ni Jesus. 46 Dakpon unta siya, apan
Lc
7:16 nahadlok sila sa panon sa katawhan
Jn
4:19 nga nag-isip niya nga propeta.
Ang kombira sa kasal
(Lc 14:15)
• 1
Si Jesus mipadayon pagsultig
22 mga sambingay.
2 11
“May hari nga nagsaulog sa kasal
21:34 sa iyang anak nga lalaki. 3 Nagpadala
siyag mga sulugoon aron pagtawag sa
mga dinapit. Apan mibalibad sila. Dili
makatambong.
4
Nagpadala siyag laing mga sulu-
goon aron pagpahibalo: ‘Andam na
ang kombira, giihaw na ang pinatam-
bok nga mga baka ug ang uban pang
hayop. Karon andam na ang tanan.
Dali mo sa bangketi sa kasal.’ 5 Apan
ANG KOMBIRA
• 22.1 Kining sambingaya dunay duha ka
bahin. Ang una mao ang pagdapit kanato sa
Diyos alang sa kombira. Kahimtang ni diin ang
matag usa nato dunay luna ining kalibotana.
Gipadala niya ang iyang mga propeta sa tanang
panahon sa atong kasaysayan aron pagsangyaw
sa hustisya, sa kaluoy ug pagsalig sa Diyos. Ang
Judiong nasod wala maminaw sa mga propeta,
ingon man ni Jesus. Apan ang plano sa Diyos dili
mapakyas. Iyang gipadala ang apostoles aron
pagsangyaw sa Maayong Balita sa ubang
kanasoran (b. 9) aron ang dili Judio masakop ug
makaambit sa kombira sa Gingharian. Hinuon
sa daghang Judio nga gitawag, pipila ray misa-
nong – ang pinili nga nahimong unang sakop sa
Simbahan.
Gisaulog sa hari ang kombira sa kasal sa iyang
anak nga si Cristo. Siya ang “pamanhonon” sa
katawhan (Mc 2:19) kay nahiusa man nila ang
iyang lawas (Rom 12:5). Sulod sa taas nga
kasaysayan, ang nabanhawng Jesus nagtinguha
paghiusa sa nabahinbahin nga katawhan. Ang
Espiritu sa Diyos mobag-o ug mobanhaw nila sa
mga patay aron molingkod sila sa kombira uban
sa mga buhi, sumala sa sambingay.
Kasagaran ang nahibaw-an nato bahin ining
56
wala sila magtagad ug nanglakaw, ang
uban sa uma; ang uban sa trabaho.
6
Samtang gidakop sa uban ang mga
sulugoon sa hari, gipakaulawan ug
gipatay.
7
Nasuko ang hari. Iyang gipaadto
ang mga sundalo aron paglaglag sa
mamumuno ug pagsunog sa ilang
syudad. 8 Unya, giingnan niya ang mga Reb
19:17
sulugoon: “Ang hikay sa kasal andam
9
na. Apan dili takos ang dinapit. Lakaw
sa kasuokan sa kadalanan ug dapita sa
kombira ang tanan nga inyong ma-
kita.”
10
Ang mga sulugoon nangadto da- 13:47
yon sa kadalanan ug gidala ang tanang
nakita, ang maayo ug daotan. Ug ang
balay napuno sa mga dinapit.
Ang hari miduol aron pagtan-aw
sa nanambong sa kan-anan, apan na-
kakita siyag tawo nga walay sinina sa
kasal. 12 Busa, iya ning giingnan: “Hi- 19:8
Reb
gala, giunsa mog sulod nga wala ka
may sapot sa kasal?” Apan ang tawo
nagpakahilom. 13 Busa, misugo ang 25:30 8:12
hari sa iyang ginsakpan: “Gaposa ang Lc
kamot ug tiil ug ilabay siya sa ka-ngit- 13:28
ngit diin dunay bakho ug kagot sa ngi-
pon.’
sambingaya mao ra ang Eyukaristiya sa Santos
nga Misa. Apan sa atong pag-apil ining balaang
pag-inambitay dili angayng kalimtan ang kahu-
logan nga ginaingon sa unahan. Ang atong
pagtambong sa Misa magpahinumdom nga ang
Diyos nagdapit nato pag-apil ug pag-ambit sa
kombira diin ang matag tawo mahatagag luna
aron mabuhi nga desenti ug malipayon ining
kalibotana. Busa, kitang tanan gidapit aron
pagtabang sa paghiusa ug pagpasig-uli sa tanang
katawhan.
Unsay mahitabo kon kita isip Simbahan dili
mosanong sa pagdapit? Sa hinayhinay, ang
Simbahan mopahilayo sa dagan sa kasaysayan
ug ang Diyos modapit sa laing katawhan aron
pagpadayon sa iyang buluhaton.
Ang ikaduhang bahin ining sambingaya nag-
sukna sa tagsa tagsa nato: kamong kristyanos,
nagsul-ob ba mo sa bisti sa kasal, sa ato pa,
nagpuyo ba ta sa kinabuhi sa hustisya, sa kalig-
dong ug kamatuoran?
Angayng likayan ang hunahuna nga kadtong
bisita nga walay bisti sa kasal, kabos. Dili. Naba-
tasan adtong panahona nga ang tanang dinapit
hatagag bisti nga gamiton sa kombira. Duna
unta siyay bisti, apan wala niya isul-ob busa, wala
siyay ikatubag.
 57
• 14 Hibaloi nga daghan ang gitawag,
apan dyotay ra ang napili.”
Pagbuhis kang Cesar
(Mc 12:13; Lc 20:20)
15
Ang mga Pariseo namahawa ug
nagsabot og unsaon pagbitik si Jesus
pinasikad sa kaugalingong mga pu-
long. 16 Busa, gipaadto nila ang ilang
mga tinun-an uban sa mga sakop ni
Herodes alang sa maong katuyoan.
17
Miingon sila kang Jesus: “Magtu-
tudlo, nasayod mi nga tarong kang
pagkatawo. Matinud-anon kang nag-
tudlo sa kabubut-on sa Diyos. Wala ka
magpadala sa uban ug wala kay gika-
hadlokan. Busa, tug-ani mig unsay
imong hunahuna: Supak ba sa Balaod
ang pagbuhis kang Cesar? Magbuhis
ba ta o dili?”
18
Apan nasayod si Jesus sa daotan
nilang tuyo. Busa, miingon siya: “Mga
tigpakaaron-ingnon! Nganong inyo
kong gisulayan? 19 Pakit-a ko sa salapi
nga inyong ibuhis.”
Gipakita nila ang usa ka dinaryo.
20
Si Jesus miingon: “Kang kinsa ning
Rom larawan ug kinsa siya? 21 Mitubag sila:
13:7
“Kang Cesar.” Unya, miingon si Jesus:
“Kon mao na, ihatag kang Cesar ang
iya ni Cesar ug sa Diyos ang iya sa
Diyos.”
22
Nahibulong sila pag-ayo sa iyang
tubag. Busa, namiya sila ug nagpalayo.
Ang pagkabanhaw sa mga patay
(Mc 12:18; Lc 20:27)
23
Nianang adlawa, pipila sa mga
Sadduceo miduol ni Jesus. Sanglit
ilang gipamatuod nga walay pagka-
Gen
38:8
banhaw, nangutana sila: 24 “Magtu-
• 14. …daghan ang gitawag…(b. 14). Dag-
han ang nahasol sa pagkabasa ining tudlinga.
Nagpasabot ba ni nga dyotay ray maluwas?
Kon idugtong nato kining tudlinga sa unang
bahin sa sambingay nagpasabot lang nga sa
daghang dinapit dyotay ra ang miadto sa
kombira. Ang mga Judio ni. Dyotay ra ang nag-
pasakop sa Simbahan ni Jesus. Kon hubaron ni
isip dugtong sa ikaduhang bahin sa sambingay,
nagpasabot nga pipila ra ang naa sa Simbahan
nga angayan ug may katakos busa, ang kadag-
hanan pahamtangan sa hukom. Apan supak ni
MATEO 22
tudlo, si Moises nag-ingon: Kon may Dt
25:5
mamatay nga walay anak, ang igsoon
niyang lalaki mangasawa sa byuda.
Ang ilang anak isipong anak sa nama-
tay. 25 Karon, may pito ka magsoong
lalaki. Ang una nangasawa unya, na-
matay. Sanglit wala man siyay anak,
gibilin niya sa igsoon ang asawa.
26
Mao gihapon ang nahitabo sa ika-
duha ug sa ikatulo hangtod sa ikapito
ka igsoon. 27 Ug namatay pod ang ba-
baye. 28 Inigkabanhaw na sa mga pa-
tay, kang kinsa siyang asawa, nga ang
pito nakapangasawa man niya?”
29
Si Jesus mitubag: “Sayop kaayo
mo. Wala ninyo hisabti ang Kasulatan
ni ang gahom sa Diyos. 30 Una sa ta-
nan, sa pagkabanhaw sa mga patay,
dili na magminyo ang mga lalaki ug
babaye. Hinunoa, mahisama sila sa
mga anghel sa Langit. 31 Kabahin sa
pagkabanhaw... wala ba mo kapama-
landong sa giingon sa Diyos: 32 Diyos 3:6Ex
ko ni Abraham, ni Isaac ug ni Jacob!
Diyos siya sa mga buhi, dili sa mga
patay.”
33
Ang nakadungog niya natingala 13:54
7:28
sa iyang gipanudlo.
34
Nakita sa mga Pariseo giunsa ni
Jesus pagpahilom ang mga Sadduceo.
Busa, nagkauyon sila sa pagtigom libot
niya. 35 Ang usa nila nga magtutudlo sa
Balaod misulay pagbitik niya ining pa-
ngutanaha: 36 “Magtutudlo, unsay la-
bing bililhon nga sugo sa Balaod?”
37
Mitubag si Jesus: “Higugmaa ang
Ginoo nga imong Diyos sa tibuok
kasingkasing, sa tibuok kalag, ug sa
tibuok salabotan. 38 Kini ang una ug
ang labing importanti nga sugo.
sa giingon sa sambingay nga usa ra ka bisita ang
gipalagpot sa gawas.
Mas maayo pa nga kining tudlinga dili ilambigit
pag-ayo sa sambingay sa kombira, kay nasulat
sab ni sa ubang bahin sa Ebanghelyo. Sa mabasa
sa 7:13, si Jesus nagpahinumdom nga pipila ra
ang makadiskobre sa matuod nga kagawasan ug
bag-ong kinabuhi sa Ebanghelyo. Nan, maluwas
ba ang uban? Oo ug dili, kay ang kaluwasan
alang ni Jesus mao ang pagkab-ot sa katugob sa
kinabuhi dinhi ug karon, dili ang pag-iskapo sa
kastigo sa impyerno.
 MATEO 22
5:43 39 Apan may lain nga sama ini: Higug-
7:12
Lev maa ang isigkatawo sama sa kauga-
19:18
Rom lingon. 40 Ang tibuok Balaod ug mga
13:10
Gal
Propeta nagsukad ining duha ka sugo.”
5:14
Ang Mesiyas, Anak ni David
(Mc 12:35; Lc 20:41)
41
Dihang nagkatigom na ang mga
Pariseo, 42 si Jesus nangutana nila:
“Unsay inyong hunahuna bahin ni
Cristo? Kinsa siyang anak?” Mitubag
sila: “Ni David.”
43
2S
7:1
Unya, nangutana si Jesus: “Nga-
nong si David, linamdagan sa Diyos,
nagtawag man ni Cristo og Ginoo? Kay
nag-ingon siya sa usa ka salmo: 44 Ang
Diyos nag-ingon sa akong Ginoo: Ling-
kod sa akong tuo hangtod nga ibutang
ko ang imong kaaway ubos sa imong
tiil. 45 Kon si David nagtawag niyag Gi-
noo, unsaon man niya pagka-anak ni
David?”
46
Walay usa nga mitubag, bisag usa
na lang ka pulong. Sukad adtong adla-
wa wala nay nakaako sa pagpangutana
niya.
Magtutudlo sa Balaod
(Lc 20:45; Mc 12:38)
Slm •1
Unya, si Jesus miingon sa ka-
110:1
Buhat 23 tawhan ug sa iyang mga tinun-
2:34
1Cor an;
15:25
Heb • 2 “Ang mga magtutudlo sa Balaod
1:13
Rom ug Pariseo mipuli ni Moises. 3 Pamatia
2:17
ug buhata ang tanan nilang gisulti,
11:30 apan ayaw silag sunda. 4 Kay wala nila
Lc
11:46 buhata ang ilang gitudlo. Nag-andam
• 23.1 Ang ikalimang Wali sa Ebanghelyo ni
Mateo magsugod dinhi. Pipila na lang ka adlaw
ang nahibilin sa kinabuhi ni Jesus. Naglantaw na
siya sa kaugmaon sa Simbahan diha sa kasay-
sayan. Duha ka dagkong hitabo ang gihatagan
niyag pagtagad.
Ang una, dili na madugay ang Simbahan nga
bag-o pang nahimugso moatubang og kus-
ganong pakigbangi sa kadagkoang Judio, labi na
sa mga Pariseo. Busa, mobiya siya sa katilingban
sa mga Judio ug mosubay og bag-ong dalan.
Kini ang unod sa ulohan 23.
Ang ikaduhang hitabo mao ang pag-abot sa
kataposan sa kasaysayan “Ang hukom sa
Diyos.” Mabasa ni sa ulohan 25.
Ang ulohan 24 maghisgot ining duha ka
hitabo.
58
silag bug-at nga palas-anon nga lisod
kaayong dad-on, ug gipapas-an sa
mga tawo. Apan dili sila moisa bisag
usa ka tudlo aron pag-irog ini. 5 Ilang 6:1
Num
buhaton ang tanan aron makita sa mga 15:38
tawo. Busa, nagtaklay silag dagkong 14:7Lc
sudlanan sa mga sinulat nga Balaod.
Nagsul-ob silag mga sapot nga tag-as
og sidsid. 6 Buot silang manglingkod sa
unang mga dapit sa kombira ug sa lina-
ing lingkoranan sa sinagoga. 7 Malipay
silang yukboan ug tahoron sa tiyang-
gihan ug tawgog ‘Magtutudlo’ sa mga
tawo.
8
Apan ayaw mog patawag og Aga-
lon, kay usa ra ang inyong Agalon. Ma-
nagsoon mong tanan. 9 Ayawg pata-
wag og Amahan dinhi sa yuta, kay usa 20:26
ra ang inyong Amahan nga tua sa la- 1:52Lc
ngit. 10 Ayawg patawag og Magtutudlo, 14:11
22:26
kay si Cristo ray inyong Magtutudlo. Job
11
Himoa nga ang inyong labaw moa- 22:29 Pan
lagad sa tanan. 12 Kay ang magpataas, 29:23Lc
ipaubos, ug ang magpaubos, ipataas. 14:11
Ang pagkaalaot sa mga Pariseo
(Lc 11:39)
• 13
Busa, pagkaalot ninyo, mga
magtutudlo sa Balaod ug Pariseo, tig-
pakaaron-ingnon! Gitakpan ninyo ang
ganghaan ug gibabagan ang katawhan
sa pagsulod sa gingharian sa Langit.
Kamo mismo dili mosulod ug gibaba-
gan ninyo ang buot mosulod.
14
Pagkaalaot ninyo, mga magtutud-
lo sa Balaod ug Pariseo, tigpakaaron-
ingnon! 15 Mopanaw mo sa kadagatan
ANG KADAGKOAN SA TINOOHAN
• 2. Si Jesus wala maggikan sa tribu ni Levi,
diin ang mga pari ug mga responsabli sa mga
relihiyosong kalihokan nasakop. Wala sab siya
magpasakop sa bisag unsang kapunongan sa
Simbahan, sama sa mga Pariseo. Diha siya uban
sa yanong katawhan, diin gisaway niya ang
napanid-ang mga gawi sa kadagkoan ug sa mga
edukado sa katilingban.
Walay lipudlipod ang pagsaway ni Jesus sa
mga Pariseo (Mc 8:11). Sa pagbutyag niya sa
ilang kahiwian, gipasidan-an niya ang mga haligi
sa tinoohan ug ang tanang pundok nga nag-
patoo nga sila ray labing maayo o labing ma-
hibalo ug labing hapsay nga mopadagan sa
Simbahan. Mao ni ang gitinguha sa mga Pari-
 59
ug kayutaan aron pagkabig sa mga
pagano ngadto sa Diyos, apan ang na-
kabig gihimong mga anak sa impyer-
no, labaw kadaotan kay kaninyo.
15:14 16
Pagkaalaot ninyo, mga giyang
Rom
2:19 buta! Nag-ingon mo: Ang panumpa sa
Templo dili kinahanglang tumanon,
apan ang panumpa sa bahandi nga
gihalad sa Templo kinahanglang tuma-
non. 17 Mga buta nga buangbuang!
Hain may mas bililhon: ang bulawan
nga naa sa Templo o ang Templo ba
nga nakapabalaan sa bulawan? Nag-
ingon mo: 18 Kon may manumpa sa
altar, dili siya kinahanglang motuman
ini. Apan kon manumpa siya sa mga
halad sa altar, pagatumanon ni niya.
19
Mga buta! Hain may labawg bili: ang
mga halad sa alampoanan o ang
alampo-anan nga nagbalaan sa halad?
Ex 20
Ang nanumpa sa alampoanan naka-
29:37
panum-pa sa alampoanan ug sa ta-
nang naa ini. 21 Ang nanumpa sa Tem-
plo naka-panumpa ini ug sa Diyos nga
seo. Alang nila silay labing hanas sa mga Judiong
matoohon.
Ang mga magtutudlo…(b. 2). Makapasubo
nga kining tudlinga nagpasabot nga ang ilang
awtoridad naggikan sa Diyos mismo. Apan ang
tinuod mao nga sa hilom daan na silang nag-
ambisyon ug naninguha paglingkod ining ka-
tungdanana. Sa pagsulat ini, buot ni Mateo nga
ang lintunganayng panag-angay sa Simbahan
maampingan. Dili kalimtan nga ang katilingban
lang ang gigasahan sa Espiritu Santo. Ang mga
pangulo ug mga doktor sa Simbahan walay
awtoridad gawas kon nakagamot sila pag-ayo sa
kinabuhi sa katilingban.
… buhata ang ilang…(b. 3). Ang mga dao-
tang panig-ingnan sa kadagkoan dili makapa-
menos sa pulong sa Diyos. Dili sab makapakun-
hod sa batakang sumbanan sa awtoridad. Ang
makapamenos lang mao ang pagpakaaron-
ingnon nga labaw sila sa uban.
Ilang buhaton ang tanan...(b. 5). Ang
magtutudlo sa tinoohan, tawo sab ug makasasala
busa, sayon rang makalapas sa mga pulong sa
Diyos nga nag-awhag niya sa matuod nga
pagbag-o sa kaugalingon. Busa, ang mga butang
ra nga angay niyang ikapasigarbo ang iyang
buhaton, ug sayon ni niyang mahimo, kay
hayahay man ang iyang kinabuhi, sama sa
daghang ministro sa tinoohan karon. Ingon ini
ang mga Pariseo. Mahigugmaon sila sa kwarta,
apan giinitan nila ang mga kabos nga walay
kabangkaagan ug walay panahon pagsimba.
Ang kadagkoan sa Simbahan nag-alagad lang
sa ngalan ni Jesus. Aduna silay awtoridad su-
sama sa apostoles sa pagpanalipod sa tinoohan
MATEO 23
nagpuyo sa Templo. 22 Ang nanumpa 5:33
sa langit nakapanumpa sa trono sa
Diyos ug sa naglingkod ini.
23
Pagkaalaot ninyo, mga magtu- 27:30Lev
tudlo sa Balaod ug Pariseo, tigpaka- Am
aron-ingnon! Wala mo malimot sa mga 5:21Mik
lamas sama sa herbabwena, sa anis ug 6:8
sa kaningag dihang nagbayad mo sa
ika-10 nga bahin. Apan wala ninyo
tumana ang labing importanti sa Ba-
laod sama sa hustisya, kaluoy, ug
pagtoo. Kinahanglan ning buhaton, sa
walay pagsalikway sa uban. 24 Mga
giya nga buta! Salaon ninyo ang la-
mok, apan lamyon ang kamelyo.
25
Pagkaalaot ninyo, mga magtu- Mc
7:4
tudlo sa Balaod ug Pariseo, tigpaka-
aron-ingnon! Gipuno ninyo ang plato
ug baso sa pangawat ug kabangis.
Unya, inyo ning gipanalanginan. 26 Bu-
ta nga mga Pariseo! Putlia pag-una ang
sulod, mahinlo pod unya ang gawas.
27
Pagkaalaot ninyo, mga magtutud- Buhat
23:3
lo sa Balaod ug Pariseo, tigpakaaron-
ug pag-agak sa mga karnero. Kon gimandoan
man ni Jesus ang mga Judio sa pagpaminaw sa
mga sumusunod ni Moises, nan, kita sab karon
maminaw sa mga sumusunod sa apostoles. Kini
kay wala nila isalikway ang ilang awtoridad ubos
sa pagpatootoo nga sila mapaubsanong nag-
alagad aron mahimong tigpatuman sa kabubut-
on sa kadaghanan. Hinuon, ang ilang pagpa-
ngalagad pagsilbi ug pagmando.
Gikinahanglan nga magpabilin ang Simbahan
isip katilingban sa gawasnong katawhan nga
andam pagpahayag sa tinuoray sa ilang pang-
hunahuna ug paggamit sa katungod pagsaway
bisan sa pinakataas nga awtoridad.
Kinahanglan nga dili lubogon sa mga awto-
ridad sa Simbahan ang pagpaminaw sa “Ama
han”. Sa samang paagi nalakip dinhi ang tim-os
nga pagpaminaw sa atong kaigsoonan aron
maalinggatan nato ang pagpadayag sa Espiritu
Santo nga naggiya sa Simbahan. Makasala ang
Simbahan kon tagdon ini ang kaobispohan ug
mga apostol pinasubay sa kabantog sa ilang
personalidad. Batasan ni nga gitamod sa mga
tawhanong katilingban sa pag-ila sa ilang mga
pangulo.
• 13. Ayaw mog patawag og agalon o
amahan. Ang titulo sa pagtahod dili ang labing
importanti, kay mahimo man nga may
nagpatawag sa iyang kaugalingon og “Brad” o
“Sis”, apan ang iyaha ra ang masunod.
Gisirhan ninyo atubangan sa mga tawo ang
ganghaan sa Gingharian sa Diyos. Angayng
hinumdoman dinhi nga ang Gingharian sa
Langit ug Gingharian sa Diyos pareho rag kahu-
 MATEO 23
ingnon! Sama mo sa mga pantyon nga
gipaputi. Nindot tan-awon, apan sa
sulod naa ang patayng kabukogan ug
Lc kahugawan. 28 Sa ingon, nagpakita mo
16:15
18:9 isip makidiyos atubangan sa mga
tawo. Apan puno mo sa pagpakaaron-
ingnon ug kadaotan.
• 29 Pagkaalaot ninyo, mga magtu-
tudlo sa Balaod ug mga Pariseo, tig-
pakaaron-ingnon! Nagpatukod mog
mga lubnganan alang sa mga propeta
ug gidayandayanan ninyo ang mga
bantayog sa mga balaan. 30 Nag-ingon
mo: kon nagpuyo pa mi sa panahon sa
atong katigulangan, dili unta mi mo-
uyon nga ang mga propeta patyon.
31
Apan gisugid ninyo nga mga kaliwat
Buhat mo sa nagpatay sa mga propeta. 32 Ta-
7:52
logan. Niining tudlinga si Jesus naghisgot sa mga
magtutudlo sa tinoohan nga wala magtudlo sa
katawhan sa kamatuoran – kinsa gyod ang Diyos
ug unsay buot niyang ipatuman dinhi sa yuta.
Busa, gisirhan nila ang agianan nga modala sa
katawhan sa matuod nga kagawasan sa mga
anak sa Diyos. Angayng matngonan nga bisan
sa atong Simbahan naay mga magtutudlo nga
mao ray gipanudlo ang mahitungod sa mo-
ralidad ug pamatasan o ang paagi aron mabu-
otan nga lungsoranon, imbis pukawon nila ang
kristyanos aron pagtubag sa mga hagit sa pag-
too; pagtoo nga gipasukad sa kinabuhi; pagtoo
sa bugtong Diyos nga nakigdait sa tagsa tagsa
aron makauban niya pagpanday og Bag-ong
Kalibotan. Apan ang nahitabo mao nga nag-
umol tag kristyanos nga matootoohon. Pila kaha
ka milyon ka kristyanos kansang pagtoo
gipasukad sa kahadlok sa silot, sa kahadlok nga
magabaan sa Diyos, sa kahadlok sa Diyos nga
Maghuhukom? Pila kaha ka milyon ka kristyanos
kansang pagtoo ug kabalaan diha ra kutob sa
mga ritwal ug debosyon?
…Ang panumpa sa Templo…(b. 16). Nag-
hisgot si Jesus sa nabatasan sa iyang panahon.
May mga magtutudlo nga abtik mangitag lu-
tsanan sa ilang gipanumpaan. Mao nga mahi-
mong manumpa sila uban sa dakong kaligdong,
aron paglansis sa ilang kaatbang, bisag nasayod
sila nga dili ni nila matuman.
ANG MANLALABAN SA PAGTOO
Nganong gitawag man sila ni Jesus og tigpaka-
aron-ingnon, nga unta mga hanas man sila sa
Biblia?
Sa pinulongan ni Jesus, ang pulong “pagpa-
kaaron-ingnon” wala lang magpasabot sa nag-
patootoo, labaw pa ini ang kahulogan. Nagpa-
sabot ni sa nagyagayaga sa mga butang sa Diyos,
mao nga nawad-an nag respito ini. Dili ang tanan
sa mga Pariseo tigpakaaron-ingnon. Apan
giataki ni Jesus ang ilang institusyon: sama ni sa
daotan nga kahoy (Mt 15:13). Ngano man? Kay
60
posa karon ang nasugdan sa inyong
katigulangan!
33
Mga bitin, kaliwat sa mga bitin! Lc
Unsaon ninyo paglikay sa silot sa im-
3:7
34
pyerno? Gikan karon, padad-an ta- 10:23
1Tes
mog mga propeta, mga maalamon, ug 2:15
mga magtutudlo. Apan inyo silang
punggotan sa ulo ug ilansang. Latoson
ang uban sa mga sinagoga o hinginlan
sa usa ka dakbayan ngadto sa lain.
35
Tungod ini, kamoy manubag sa 27:25
Gen
giulang dugo sa way sala sa kalibotan. 4:10
Heb
Gikan sa dugo ni Abel, ang tarong, 11:4
ngadto sa dugo ni Zacarias, anak ni 16:6 Reb
Barequias, nga inyong gipatay sa
halaran sa Templo. 36 Sa pagkatinuod Lc
13:34
sultihan tamo: Ang kaliwatan karon
magbayad ining tanan.
nahimo ning pundok nga elitista o pundok sa
mga pinili, pundok nga nag-isip sa kauga-lingon
nga mas maayo sa uban, ang pundok sa
“tigpanalipod sa tinoohan”.
Ang misteryo sa Diyos lawom ug dili matukib
busa, walay makaangkon nga siya ray naghupot
sa kamatuoran sa Diyos. Kon moabot ang pana-
hon nga mag-alagad ta niya, nan, ato ning
buhaton uban sa pagpaubos. Bisan sa pag-
alagad ug pagsakripisyo nato, dili ta makalikay sa
kasaypanan nga lagmit makadaot sa mga butang
sa Diyos. Ang mga Pariseo nagbansay, nanudlo
ug nakadani og mga magtotoo, apan tungod sa
garbo ug kahingwarta, wala nila damha nga
kawang ang ilang gisangyaw. Wala sila mag-
hupot sa kabos nga espiritu. Wala sila motugot
nga mosolud ang Diyos sa ilang kasingkasing.
Ang mga tawo nga mipahilayo sa mga ma-
kasasala ug sa mga kabos, mipahilayo sab sa
gugma sa Diyos ug sa Diyos mismo.
ANG MGA PROPETA
• 29. Anaa ang mga Propeta, naa sab ang
mipatay sa mga propeta; ilang gipatay ang mga
propeta aron mapanalipdan ang mga
institusyon sa tinoohan!
Nagkinahanglan tag mga institusyon sama sa
mga parokya, mga eskwelahan ug uban pa, aron
makagiya nato. Apan daghan ang higayon nga
imbis makatabang ni nato pagpuyo sa pagtoo,
napasangil na hinuon aron dili ta maningkamot.
Busa, sayon ra tang gisuyop pagpuyo sa “naan-
dan”; hayahayng matang sa pagkakristyanos.
Anaay daghan unta nato nga bukas og kasing-
kasing sa tawag sa Diyos. Andam sila sa pag-
tahan sa kaugalingon aron magmatinud-anon sa
kabubut-on sa Diyos, apan naay mga pundok sa
mga institusyon ug parokya nga dili andam ini,
dili andam paglatas gikan sa kahaya-hay ngadto
sa lisod nga mga sangpotanan ini.
Inigsugod nato sa bag-ong pamaagi, morag
hasolon dayon ang atong konsensya, kay naga-
pos man ta sa naandan. Naanad ta sa taphawng
 61
• 37 Jerusalem, Jerusalem! Gipatay
mo ang mga propeta ug gibato ang
gipadala kanimo sa Diyos! Pagkadag-
1H
9:7
Jer
hang higayon nga buot kong mogakos
7:14 sa tanan mong anak, apan nagdumili
Ez
11:23 ka! 38 Karon, mabiniyaan ka ug ang
Tb
14:4 imong balay. 39 Sultihan tamo nga dili
Slm
118:
na mo makakita nako hangtod nga
25 moingon mo: “Bulahan siya nga mian-
Mc
11:9 hi sa ngalan sa Ginoo!”
kinabuhi ug abi nato nga kini ang insakto. Busa,
duha ray atong kapaingnan, maminaw ta ug
mag-usab o mosupak sa kausaban. Ingon ini ang
nahitabo sa mga institusyon sa Simbahan.
Gisupak nila ang mga propeta, ang naminaw sa
tawag sa Diyos. Apan human molabay ang 50
ngadto sa 100 ka tuig, ang ilang gisalikway
kaniadto gipasidunggan sa tanan.
Ang mga Judio kaniadto nga napiit sa lang-
yawng mga nasod napugos paghatag og gibug-
aton sa Templo, sa relihiyosong mga tulumanon
ug sa kapunongan sa mga Pariseo; naaghat sa
kahadlok ang mga Judio sama sa ubang pundok
nga nag-atubang og hulga, nahimo nga konser-
batibong panatiko, sa ato pa, lunod-patay ang
ilang pagsupak sa kausaban. Gihimo nilang
kasigurohan ug taming ang mga institusyon nga
para nila naggikan sa Diyos. (Ingon sab ini ang
nahitabo karon, sa gitawag og mga relihiyosong
pundamentalista).
Mao ni ang nahitabo sa kadagkoan ug sa
tigpanalipod sa pagtoo. Dili sila andam pagpa-
minaw. Alang nila motoo sila sa Balaang Ka-
sulatan ug sa mga propeta kaniadto, apan dili sila
andam sa pagdawat sa pagsaway kanila sa Diyos
pinaagi sa anak sa panday nga si Jesus, kay wala
masulat sa mga basahon ang iyang gipamulong.
Busa, gipalabay ang pagduaw kanila sa Diyos
ug gisubay ang dalan nga nagbanlod nila sa
kalaglagan. Sukad karon dili na nila makaplagan
ang Diyos sa ilang mga libro, ni sa Templo sa
Jerusalem. Biniyaan sama sa mga ilo (Ez 8), wala
nay Diyos nga mopabangon ug mohiusa sa
Judiong nasod hangtod nga makaila sila ni
Cristo.
Ang panig-ingnan sa nasod sa mga Judio lig-
ong pasidaan alang nato. Mopadulong sab ta sa
kapildihan, kon magpabilin tang magpahikot
pag-ayo sa atong kagahapon; kon modumili ta
pagpabarog og mas kabos nga Simbahan, nga
mas mahagiton, ug walay sobrang kahingawa sa
kaugalingong kasigurohan gawas sa kaluwasan
sa kalibotan.
• 37. Jerusalem, Jerusalem!...(b. 37). Isog
nga pamahayag ni Jesus. Ang Jerusalem na-
lumpag sa tuig 587 BC. Kon basahon nato ang
mga sinulat sa mga propeta, makita nga ang silot
tungod sa kalapasan maoy hinungdan sa pagka-
lumpag ini. Karon, gipahibalo na sab ni Jesus
ang laing pagkagun-ob sa Jerusalem. Agi nig
silot sa dugo nga mibanaw; ang dugo sa mga
propeta, ang dugo ni Cristo mismo, ang dugo sa
unang kristyanos nga gipamatay sa mga Judio
nga diha sa gahom.
MATEO 24
Pagkagun-ob ug kataposan
(Mc 13; Lc 21; 17:23 12:36)
• 1
Mibiya si Jesus sa Templo.
24 Samtang naglakaw siya, miduol
ang iyang mga tinun-an ug mitudlo sa
halangdong Templo. 2 Apan miingon 19:44Lc
siya: “Nakakita ba mo ini? Sa pagkati- 13:39
nuod sultihan tamo: walay bato nga
magpabilin dinhi. Lumpagon ang ta-
nan.”
Mianhi si Jesus aron pagtigom sa nagkatibu-
laag nga anak sa Israel, apan wala sila maka-
matikod sa pagduaw kanila sa Diyos. Ang
presensya sa Diyos mopalayo nila aron pagpuyo
uban sa nakabig nga mga pagano, sama sa nahi-
tabo sa miaging panahon (Ez 8).
• 24.1 Mahitungod ining wali ni Jesus sa
pagkatapos sa kalibotan basaha ang komen-
taryo sa Mc 13.
Alang sa mga Judio sa panahon ni Jesus ang
pagpahibalo sa pagkalumpag sa Templo suber-
sibo nga pamahayag labi na, kay ang Templo
ining panahona bag-o pang giayo. Nindot ug
luhong tan-awon. Alang sa maong nasod, ang
Templo maoy hinungdan sa ilang pagpakabuhi.
Busa, miduol ang suod niyang mga higala ug sa
tago, gipangutana si Jesus (b. 3).
Duna silay duha ka pangutana: Kanus-a ni
mahitabo? Kanus-a matapos ang kasaysayan?
Morag nalibog ang Apostoles sa mga pangu-
tana, apan giklaro ni Jesus ang kalainan:
Sa mga tudling 4-28, si Jesus naghisgot sa
mga adlaw sa kalisdanan (21 ug 29) nga matapos
sa pagkalumpag sa Jerusalem. Masaksihan ni sa
daghang tawo nga naminaw ni Jesus. Niining
panahona makahiklin sila sa dili pa mahitabo
ang maong katalagman (15-20).
Mao ni ang panahon sa pagsangyaw sa
Ebanghelyo, ang panahon sa panglutos ug pag-
saksi sa kristyanos atubangan sa mga Judio ug sa
paga-nong kalibotan (9-14). Ang mga Judio nga
wala moila ni Jesus nga ilang Manluluwas, na-
ngitag lain nga Mesiyas nga makigbatok sa mga
Romano.
Sa mga tudling 26-28, gipakita ni Jesus nga
kining kalibog bahin sa matuod nga Manluluwas,
layo ra kaayo sa mahitabo unya kon mobalik na
siya sa kataposan sa panahon.
Sa mga tudling 29-31 si Jesus naghisgot sa
mahimayaon niyang pagbalik. Duha ka butang
ang giklaro ni Jesus: ang mga hitabo ug tilimad-
on sa pagkagun-ob sa Jerusalem matuman ining
kaliwatana (32-35). Apan ang adlaw sa pagbalik
ni Jesus (36 ug 42) ulahi pa kaayo.
Ang pagtandi sa duha ka tawo nga nagtrabaho
nagpasabot lang nga sa pagbalik na ni Jesus ma-
hitabo ang hukom ug dunay pagkabahin sa mao
rang pundok, sa pamilya ba o katilingban, ang
uban maadto sa Ginoo, samtang ang uban huk-
man (37-41).
Nganong gilambigit man ni Jesus ang pag-
kagun-ob sa Jerusalem ug ang kataposan sa
panahon? Kay ang duha panghitabo man nga
 MATEO 24
3
Jn Samtang si Jesus naglingkod sa
5:43
bungtod sa mga olibo, ang mga tinun-
an miduol niya ug nangutana: “Tug-ani
mig kanus-a ni mahitabo. Unsang ti-
mailhana ang ipakita kanamo sa da-
yon na nimong anhi ug sa kataposan sa
kasaysayan?”
4
Mitubag si Jesus: “Pagbantay ug
ayawg palimbong ni bisag kinsa. 5 May
daghang manganhi nga moingon: ‘Ako
ang Mesiyas,’ ug malimbongan nila
ang daghang katawhan. 6 Makabati
mog mga balita sa gubat ug mga hulga
sa gubat. Apan ayawg kabalaka, kay
dili pa ni ang kataposan. 7 Ang mga na-
Jn sod makig-away sa laing mga nasod,
16:21
Rom ang gingharian batok sa gingharian.
8:22
1Tes
May gutom ug linog sa daghang dapit.
8 Dt
5:3
Reb
Apan kining tanan sama sa unang
12:2 pagbati sa magalanak.
9
10:17 Unya, dakpon mo, paantoson ug
Jn
16:2 patyon. Ang tanang nasod masilag
ninyo, kay nagdala mo sa akong nga-
lan. 10 Nianang mga adlawa daghan
ang masukamod ug mapukan sa ilang
pagtoo; magbudhiay sila ug mahimong
Lc mga kaaway. 11 Dugang pa, manungha
18:8
2Tes ang mga propetang mini nga mag-
2:3
pasalaag sa daghang katawhan.
12
Tungod sa hilabihang kadaot, ang
gugma sa katawhan mabugnaw.
13
28:19 Apan ang molahutay hangtod sa ka-
Rom
10:18 taposan, maluwas. 14 Ang Maayong
Balita sa Gingharian isangyaw sa tibu-
ok kalibotan alang sa kasayoran sa ta-
nan. Unya, moabot ang kataposan.
1Mac
15
Kon makita ninyo ang ngilngig
1:54
6:7 nga kalaglagan sa balaang dapit nga
Dn
9:27
gitagna ni propeta Daniel, (ang maka-
basa makasabot ra unta!), 16 nan, ang
naa sa Juda palayasa sa kabukiran.
17
Lc
17:31
Kon naa ka sa atop sa balay
nagdalag dagkong katalagman ug nagtapos sa
usa ka panid sa kasaysayan.
Ang una mao ang panahon sa Daang Kasa-
botan diin ang Diyos nag-agak sa katawhan sa
Israel aron nga pinaagi sa ilang kasaysayan
mopadulong sila sa giplano sa Diyos kanila ug sa
tibuok nga kalibotan. Ang ilang kapakyasan
mihatod nila sa nasodnong krisis busa, miabot si
Jesus aron magiyahan sila sa matuod nga dalan.
Gisangyaw ni Jesus ang Maayong Balita. Pipila
62
ayawg kanaog aron pagkuhag bisag
unsa nga imong dad-on. 18 Kon tua ka
sa uma, ayawg balik aron pagkuha sa
imong kupo. 19 Pagkalisod unya sa
mga babayeng nagsabak ug sa mga
inahan nga may masuso! 20 Pag-ampo
nga dili maatol sa tingtugnaw o sa
adlaw sa pahulay ang inyong pagka-
giw.
21
Kay panahon ni sa dagkong pag- Jl
2:2
sulay nga wala pa mahibaloi sukad sa Dn
sinugdan sa kalibotan hangtod karon 12:1
Reb
ug dili na igdungog pag-usab. 22 Kon 7:14
dili ni mub-an, walay mahibiling buhi.
Apan gipamub-an ni sa Diyos tungod
sa Iyang mga pinili. 23 Unya, kon may
moingon: ‘Tan-awa! Ania ang Mesiyas!
Tua siya didto!’ Ayawg too. 24 Kay ang
mga Cristong bakak ug mga mining 13:2
propeta manungha. Maghimo silag 2Tes
2:9
mga milagro ug katingalahan nga 1Jn
2:18
sarang makalimbong bisan sa mga 4:1
Reb
pinili sa Diyos, kon mahimo pa. 25 Tan- 13
awa, gitug-anan tamo sa tanan sa wala
pa ang panahon.
26
Busa, kon may moingon ‘Tua siya
sa kamingawan, ayawg adto.’ Kon mo-
ingon sila: ‘Naa siya sa awaawng da-
pit,’ ayawg too. 27 Kay ang pag-abot sa
Anak sa Tawo mahisama sa kilat nga
motadlas gikan sa silangan hang-tod
sa kasadpan. 28 Nasayod mo sa pa-
nultihon: ‘Hain gani ang patayng lawas,
adto magpundok ang mga agila.’
Ang pag-abot sa Anak sa Tawo
Is
(Mc 13:28; Lc 17:29) 13:10
Ez
29
Human sa kasamok adtong pana- 32:8
Jl
hona, ang adlaw mongitngit, ang bu- 3:4
lan dili mohatag sa kahayag, ang ka- Am
8:9
bitoonan mangahulog ug ang tibuok
kalibotan matay-og. 30 Unya, ang tima- Reb
6:12
ra ang midawat ug mitoo, ug ang nasod na-
pukan.
Dayon gidala ang mensahe ni Jesus sa ubang
nasod. Dinhi nagsugod ang Bag-ong Kasa-bo-
tan. Ang Simbahan nahimong tigdala sa mensa-
he sa tanang katawhan. Taliwala sa kalis-danan
nga giatubang, ang pasaylo ug pag-inigsoonay
nagpabiling lab-as ug buhi. Panahon ni nga
mohatod sa katumanan sa Bag-ong kasabotan
ug sa kasaysayan dungan sa pagbalik ni Jesus.
 63 MATEO 25

1Tes an sa Anak sa Tawo mopakita sa langit, unsang adlawa moabot ang Ginoo.
3:13 43
2Tes samtang ang kanasoran manampok sa Hunahunaa ni: kon ang tag-iya sa 2:28
2:1
2P
dughan. Makita nila ang pag-abot sa balay nasayod nga ang kawatan 25:13
3:4
Zac
Anak sa Tawo nga sinap-wang sa moabot sa kagabhion sa takna nga gi- 1Tes
5:2
12:10 panganod uban sa langitnong gahom tagal, magtukaw siya aron dili maka- 3:4 2P
Dn
7:13 ug puno sa Himaya. 31 Ipadala niya ang sulod ang kawatan. 44 Hinunoa, pag-
Reb mga anghel aron pagpalanog sa trom- bantay, kay ang Anak sa Tawo moabot
1:7
Is peta ug pagtigom sa mga pinili gikan sa takna nga wala ninyo damha.
27:13 45
1Cor
sa tanang dapit, gikan sa usa ka tumoy Hunahunaa ang maunongon ug 1Jn
2:28
15:52
1Tes
sa kalibotan hangtod sa pikas. maalamong sulugoon nga gipiyalan sa
32
Kuhaig pagtulon-an ang igera. agalon sa pag-atiman sa panimalay
Kon manalingsing ang mga sanga ug aron pag-andam sa pagkaon sa hus-
manggitib ang mga dahon, sayod mo tong panahon. 46 Bulahan ang sulugo-
nga hapit na ang ting-init. 33 Ingon on nga nag-atiman sa buluhaton inig-
man, kon makita na ang timaan nga abot sa agalon. 47 Sa pagkatinuod sul- Lc
12:43
akong gisugilon ninyo, hibaloi nga ha- tihan tamo: piyalan siya sa agalon sa
pit na ang takna; naa na sa pultahan. tanan niyang gihuptan.
34 48
4:16 Sa pagkatinuod sultihan tamo: ki- Dili sama sa daotang sulugoon
10:23 ning kaliwatana dili molabay hangtod nga naghunahuna: Nalangan ang
nga matuman ang tanan. 35 Ang langit akong agalon. 49 Unya, daugdaogon
ug yuta mahanaw, apan ang akong niya ang isigkatawo samtang nakigsalo
pulong dili makawang. ug nakig-inom siya uban sa mga pala-
36
16:28 Walay nasayod kanus-a moabot hubog. 50 Apan moabot ang iyang aga- 19:28
Buhat kanang adlawa ug orasa. Bisan ang lon sa adlaw ug takna nga wala damha. 25:21
1:7
1Tes
mga anghel sa Diyos o ang Anak. Ang Ug papahawaon ang maong sulugoon.
51
Amahan ray nasayod. Mosangko siya sa gida-ngatan sa
37
Ang pag-abot sa Anak sa Tawo tigpakaaron-ingnon. Didto tua ang
5:2 sama sa panahon ni Noe. 38 Sa wala pa bakho ug kagot sa ngipon.
ang lunop, ang mga tawo nangaon ug
Ang 10 ka dalagang-abay
nanginom. Nagminyoay sila hangtod (Mc 13:35; Lc 13:25)
sa adlaw nga si Noe misakay sa Arka.
39 • 1
Magpakita kining istoryaha sa 8:12
Apan wala sila mahibalo unsay ma-
Gen
7
hitabo hangtod nga miabot ang lunop
25 mahitabo sa gingharian sa la- 13:42
Jaime
ug gibanlas sila. Mao pod unya inig- ngit. Ang 10 ka dalagang-abay miga-
5:7
2P abot sa Anak sa Tawo. 40 Sa duha ka was nga nagdalag suga aron pagsugat
tawo sa uma, ang usa kuhaon ug ang sa pamanhonon. 2 Lima nila danghag,
usa ibilin. 41 Sa duha ka babaye nga apan ang laing lima maalamon.
3
maggaling og trigo, ang usa kuhaon ug Ang mga danghag nagdala sa suga
ang usa ibilin. nga walay lana nga reserba. 4 Apan ang
maalamon nagdalag reserba. 5 Sanglit
Pagbantay mo nalangan ang pamanhonon, nagduka
42
3:4 Busa, pagtukaw, kay wala hibaloi sila ug nakatulog sa paghinulat.
1Jn

ANG KAMAUNONGON Ang mga dalaga andam na sa kasal, apan

• 25.1 Ang mosunod nga tulo ka sambingay
nagpakitag tulo ka talan-awon sa hukom sa
Diyos. Ang una gitumong sa mga sakop sa
Simbahan.
Ang Gingharian sa Diyos gitandi sa kasal, diin
may 10 ka dalaga nga gipili sa pagsugat sa
pamanhonon. Kita sab gipili sa Diyos pag-
andam sa kasal ni Jesus uban sa katawhan.
nalangan pag-abot si Jesus, ug milabay ang
panahon. Ang mga dalaga wala molantaw sa
umaabot busa, kompyansa lang sila sa kinabuhi.
Kontento sila sa karon. Hangtod nga “naka-
tulog” sila, sa ato pa, nakatulog sa pagtan-aw sa
kamatuoran sa kinabuhi. Ingon sab ini ang
nahitabo sa daghan tang kaigsoonan labi na sa
mga batan-on. Tungod sa nagkalainlaing haylo
sa kalibotan sama sa bahandi, ambisyon, sa
 MATEO 25
6 16
Sa tungang gabii, may singgit nga
milanog: ‘Ania na ang pamanhonon,
gula na mo ug sugata siya!’ 7 Nang-
mata dayon ang tanang dalaga ug
gidagkotan ang ilang suga. 8 Unya, ang
mga danghag miingon sa maalamon:
‘Hatagi mig lana, kay ang among suga
hapit na mapalong.’ 9 Apan ang maa-
lamon mitubag: ‘Dili paigo ang lana
alang ninyo ug namo. Maayo pa nga
mangadto mo sa tindahan ug mamalit
sa gikinahanglan.”
Lc 10
Sa nakapanglakaw na sila aron
12:35
pagpamalit og lana, naabot ang pa-
manhonon. Ang tanang nakapangan-
dam minunot niya sa kombira sa kasal.
Unya, gisirhan ang mga pultahan.
Reb 11
Taudtaod miabot ang ubang da-
19:7
laga nga nanawag: “Ginoo, Ginoo, ab-
lihi mi! 12 Ug mitubag siya: ‘Sa tinuoray,
wala ko makaila ninyo.’
13
Busa, pagtukaw, kay wala mo
Lc
13:25 mahibalo sa adlaw o sa takna.”
Ang sambingay sa mga salapi
(Lc 19:12; Mc 4:25 13:34)
• 14 “Hunahunaa ang tawo nga sa
Mc
13:35
wala pa mopanaw sa laing nasod, mi-
tawag sa mga sulugoon aron piyalan sa
katigayonan. 15 Mihatag siyag lima ka
salapi sa nauna unya, duha sa su-nod,
ug usa sa ikatulo sumala sa tagsa tagsa
nila kaabilidad. Unya, mipanaw siya.
mini ug taphaw nga kalipay, nalimot sila sa ilang
kaakohan sa Ginoo ug sa katilingban. Nalimot
sila nga ang tanan gitawag sa Diyos sa pagtubag
sa mas hamili pang misyon sa kinabuhi.
Ang mga danghag wala magdalag sobra nga
lana. Sa ato pa, wala nila andama ang ilang
kinabuhi, ug kulang sila sa pagtugyan sa kauga-
lingon aron makalahutay sa mas lawom nga
hagit sa ilang pagtoo. Tungod ini ang ilang
pagtoo, paglaom ug gugma miawop ug dili na
makahatag og siga.
…wala ko makaila ninyo (b. 11). Ang bunyag
ug ang mga mainitong debosyon mawad-ag bili
kon human ini, makontento na ta sa balikbalik
nga pagbansay sa mga relihiyosong tulumanon.
Gipangayo sa Ginoo nga ang iyang pinili magpa-
biling maunongon ug malahutayon: Paagi nga
ang kalibotan nga nangita sa kamatuoran
makakab-ot sa kaluwasan.
• 14. Sa panahon ni Jesus ang salapi mga 30
ka kilo sa mahalon nga metal. Apan sa sam-
bingay ang salapi nga gihisgotan ni Jesus mga
64
Ang nakadawat sa lima mipa-
tigayon ini ug nakaganansiyag laing
lima. 17 Ang nakadawat sa duha, nag-
negosyo sab ug nakaganansiyag laing
duha. 18 Apan ang nakadawat sa usa, Mc
13:34
naglungag ug gilubong ang salapi sa
agalon.
19
Human sa taas nga panahon, ang
agalon sa mga sulugoon mipauli ug
nangayog husay. 20 Ang gihatagag
lima, miduol nga nagdalag laing lima,
ug miingon: ‘Ginoo, imo kong gipi-
yalan og lima ka salapi, tan-awa, niay
laing lima nga akong ganansiya.’
21
Ang agalon mitubag: ‘Maayo kaayo, 18:23
2Cor
buotan ug matinud-anon nga sulugo- 5:10
19:28
on. Sanglit nagbinuotan ka sa dyo- 24:47
tayng butang, piyalan tikaw sa dagko. 16:10Lc
Dali ug ambit sa kalipay sa imong
agalon.
22
Unya, ang nakadawat og duha
miduol ug miingon: “Ginoo, gipiyalan
ko nimog duha ka salapi. May duha
nga nadugang nga akong naganansya.
23
Ang agalon miingon: “Maayo, buotan
ug matinud-anong sulugoon, sanglit
nagbinuotan ka sa dyotayng butang,
piyalan tikaw sa dagko. Dali ug ambit
sa kalipay sa imong agalon.’
24
Sa kataposan, ang nakadawat og
usa miduol ug miingon: ‘Agalon, na- Jn
15:10
sayod ko nga higpit kang pagka-tawo.
Nag-ani ka sa wala mo ipugas ug nag-
hiyas ug abilidad nga gihatag sa Diyos sa tagsa
tagsa nato. Nasabtan na ni sa mga tawo sa iyang
panahon.
Ang pagpaabot sa Gingharian paglihok aron
matuman ni ug makab-ot. Ang sulugoon nga
nagtago sa salapi taspokan ug way pagpa-kaba-
na. Giisip niya ang pagtoo nga kabilin sa ginika-
nan. Talawan sab siya nga dili mangako pagtu-
bag sa panginahanglan sa uban. Ang Diyos
nagpaabot kanunay sa atong koope-rasyon ug
pagbulig.
Milambo ta tungod sa atong pagtoo, trabaho
ug kapasidad sa pagsabot sa uban. Apan ang
gihimo nato ining kalibotana dili magpadayon
hangtod sa hangtod, mao nga ang Diyos mii-
ngon: “piyalan tikaw sa dagko” Ang hustisya sa
Gingharian lahi sa dignidad sa tawo, ug lahi sab
kon itandi sa mga bahandi nga iapod-apod.
Bisag dyotay ra ang atong mahimo, ang Diyos
mopahigayon aron makahimo tag daghan.
Nasayod ka nga nag-ani... (b. 26). Daw
gipakita ining tudlinga nga ang Diyos istriktong
agalon nga nanglupig sa sulugoon. Apan kon
 65
hipos sa wala hagoi. 25 Nahadlok ko.
Busa, gitagoan nako ang imong salapi
ilalom sa yuta. Ania dawata ang imo-
ha.’ 26 Apan ang agalon mitubag: “Dao-
tan ug walay hinungdan nga sulugoon!
Nasayod ka nga nag-ani ko sa wala ko
ipugas ug naghipos sa wala gioka.
27
Gideposito mo unta ang akong salapi
aron imong ikauli nga may tubo.
28
Kuhaa niya ang salapi ug ihatag sa
may 10. 29 Kay ang mabungahon hata-
gag dugang aron mahamugaway siya.
Apan ang dili mabungahon kuhaan sa
naa niya. 30 Ug ang walay hinungdang
sulugoon ipagawas sa kangitngit diin
may bakho ug kagot sa ngipon.”
Ang kataposang hukom
(Lc 9:26)
• 31 Inig-anhi sa Anak sa Tawo nga
mahimayaon kuyog sa tanan niyang
Jn
4:37
anghel, molingkod siya sa trono sa
Zac
Himaya. 32 Ang tanang kanasoran dad-
14:5 on sa Iyang atubangan. Isip magba-
Reb
lantay sa mga karnero, lainon niya ang
3:2 mga karnero sa mga kanding. 33 Kini
20:11
ang iyang buhaton: Ibutang ang mga
Ez
34:17
mangayo nato ang Diyos, nagpasabot ba ni nga
may nakulang niya o nga buot siyang palabwan
pa nato ang atong nahuptan? Dili pasagdan sa
Diyos nga ang mga tawo magpaalang-alang. Dili
siya agalon nga modaugdaog sa mga tawo, sama
sa gipatoo sa uban, apan moaghat siya sa kataw-
han sa paglihok.
Ang pagsalig sa Diyos pagsalig sab sa kau-
galingon. Ang Diyos naghatag nato og daghang
hiyas ug abilidad alang sa kaayohan sa uban.
Dihang modawat ta ining mga responsabilidad
nga dili mahadlok sa mga pagsaway ug kapak-
yas, nan, dugang pa siyang mopiyal nato, kay
daghan ang wala mogamit sa ilang abilidad.
Malagmit nga sa umaabot tugyanan sa kaakohan
ang mga tawo nga walay katakos. Kay ang may
katakos milikay man, kuhaon kaniya ang salapi
ug ihatag sa uban.
ANG HUKOM SA DILI KRISTYANOS
• 31. Hinumdoman nato kanunay nga ang
Ebanghelyo ni Mateo alang sa Kristohanong
Katilingban diin ang kadaghanan mga Judio.
Nasayran na nato ang panghunahuna sa mga
Judio. Alang nila labaw gihapon sila sa dili Judio.
Subay sa naandang kultura naa sa ilang huna-
huna nga ang tinoohan nga ilang giapilan mao
ray tinuod: ang magdala sa katawhan ngadto sa
kaluwasan. Buot si Mateo nga mabungkag ki-
ning hunahunaa. Buot siyang mopukaw nila
MATEO 25
karnero sa tuo ug ang mga kanding sa
wala.
34
Ang Hari moingon sa naa sa tuo: Lc
12:32
‘Umari mo nga gipanalanginan sa
akong Amahan! Panag-iyaha ang 22:30Lc
gingharian nga giandam alang ninyo Rom
sukad sa sinugdan sa kalibotan. 35 Kay 8:17
Ef
gigutom ko ug inyong gipakaon, giu- 1:4
36
haw ug gihatagag mainom. Dumu-
duong ug giabiabi sa inyong balay.
Hubo ug gisininaan. Nasakit ug giduaw.
Nabilanggo ug nakigkita mo nako.
37
Unya, ang tarong mangutana:
‘Ginoo, kanus-a ka namo makita nga
gigutom ug among gipakaon; giuhaw
ug among gipainom, 38 o dumuduong
ug gidawat namo, o hubo ug among
gibistihan? 39 Kanus-a ka namo makita
nga nasakit o nabilanggo ug among
giduaw?’ 40 Ang Hari mitubag: ‘Sa pag- Is
katinuod sultihan tamo. Sa matag hi- 58:7
gayon nga inyo ning gibuhat sa labing Pan
ubos sa akong mga igsoon, inyo ning 19:17Mc
gibuhat nako.’ 9:41
Lc
41
Unya, moingon siya sa naa sa 10:16
Buhat
wala: ‘Mga tinunglo, palayo mo nako, 9:5
adto sa walay kataposang kalayo nga 7:23
Mc
pinaagi sa pagpalanog og mensahe nga sukwahi
sa naandang gitoohan. Busa, sa hapit na ang
kataposang bahin sa Ebanghelyo, gipahimutang
niya ang Sambingay sa Kataposang hukom.
Gipakita niya si Jesus isip Hari, dili lang sa mga
kristyano kondili, sa tanang katawhan ug kana-
soran. Sa kataposan sa panahon, si Jesus ma-
ngayog husay sa tagsa tagsa. Ug ang sukdanan
nga iyang basihan, dili kon Judio ka o dili; dili
gani siya mangutana sa imong relihiyon. Usa ra
ang iyang ipangutana:
Unsay imong gibuhat sa mga kabos?
Dako ning pangutanaha sa tagsa tagsa nato.
Pangutana sab ni sa mga nasod nga nagpuyo sa
tumang kaluho taliwala sa kanasoran nga nag-
antos sa tumang kawad-on; pangutana ni sa
abundang mga nasod nga nabuhi gumikan sa
pagpahimulos sa kabos nga mga nasod; pangu-
tana ni sa gamhanang mga nasod nga dili mo-
tugot nga ang gagmay ug kabos nga mga nasod
magpuyong gawasnon ug magkinaugalingon sa
pagpanday sa kaugmaon.
Ang Ebanghelyo ni Mateo kanunayng mau-
nongon sa mensahe ni Jesus nga nagdalag
Maayong Balita sa mga kabos (11:5). Ang suk-
danan sa tanan nga buot mahimong tinun-an
mao ang pagpakabana sa mas nanginahanglang
kaigsoonan. Ang atong way pagpakabana nila
igo nang mohatod sa kapildihan, samtang ang
pagpakitag kinasingkasing nga kahingawa igo
nang magdala nato uban sa Ginoo.
 MATEO 25
giandam alang sa yawa ug sa iyang
mga anghel. 42 Kay gigutom ko ug wala
ninyo pakan-a. Giuhaw, ug wala paim-
na. 43 Dumuduong, ug wala abiabiha sa
inyong balay. Hubo ug wala bistihi;
nasakit ug nabilanggo, apan wala
duawa.’
44
Sila pod mangutana: ‘Ginoo,
kanus-a ka namo makita nga gigutom,
giuhaw, hubo o dumuduong, nasakit o
nabilanggo, ug wala mi motabang
nimo?’ 45 Ang Hari motubag: ‘Sa pag-
katinuod sultihan tamo: Bisag unsa nga
wala ninyo buhata sa labing gamay
kong mga igsoon, wala ninyo buhata
nako.’
9:48 46
Kini sila moadto sa walay kata-
Reb
20:10 posang silot. Apan ang mga tarong, sa
Dn kinabuhing dayon.”
1
Human mosulti si Jesus sa buot
26 niyang isulti, giingnan niya ang
12:2 iyang mga tinun-an. 2 “Nasayod mo
Jn
5:29 nga human sa duha ka adlaw mao na
ang Pangilin sa Pagsaylo. Ang Anak sa
Tawo itugyan aron ilansang sa krus.”
3
Ang mga pangulong pari ug ka-
Ex
12:1 dagkoan sa mga Judio nagkatigom sa
palasyo sa Labawng Pari, si Caifas.
Jn
4
Nagkauyon sila sa paglingla ni Jesus
ug pagpatay niya. 5 Apan miingon sila
sa ilang kaugalingon: “Dili ni nato iatol
sa pangilin, kay magubot unya ang
mga tawo.”
Ang pagdihog sa Betania
(Jn 12; Mc 14:9)
6
Didto si Jesus sa Betania sa balay
11:47 ni Simon nga sanlahon. 7 Unya, may
Buhat
4:25 babaye nga miduol niya dala ang tibud
puno sa mahalong agwa nga gibubo sa
ulo ni Jesus. 8 Sa pagkakita ini sa mga
tinun-an nangasuko sila ug mireklamo:
“Pagkaanugon! 9 Ang agwa ikabaligya
Walay tungatunga. Ang kalayo nagkahulogag
pag-antos adtong nagsira sa ilang pagkatawo
alang sa uban. Gibanlod nila ang kaugalingon sa
kalayo sa kasakitan sa pagpatig-a sa ilang ka-
singkasing aron dili mobatig gugma. Sa buhi pa
sila wala sila manumbaling sa tuaw ug inagulo sa
kaigsoonan, ug karon ang gugma ug kaluoy sa
Diyos mitulisok sa ilang kailadman.
66
untag mahal ug ang halin ikahatag sa
mga kabos.”
10
Apan si Jesus nasayod ini. Busa,
miingon siya: “Nganong gisamok nin-
yo ang babaye? Maayo siyag gihimo
alang nako. 11 Ang mga kabos kanu-
Lc
nayng uban ninyo, apan ako, dili. 7:36
12
Ang akong lawas iyang gihilogan,
kabahin ni sa seremonyas sa akong
lubong. 13 Sa pagkatinuod sultihan
tamo: Bisag asa isangyaw ang Maa-
yong Balita sa tibuok kalibotan, day-
gon siya tungod sa iyang gihimo nako.”
14
Usa sa 12, ang ginganlag Judas
Dt
Iscariote, miadto sa mga pangulong 15:11
15
pari nga nag-ingon: “Pilay inyong
Jn
ihatag sa pagtugyan ko niya?” Misaad 11:57
sila og 30 ka salapi. 16 Sukad adtong 27:3
panahona nangita siya sa kinama- Gen
ayohang paagi sa pagtugyan kanila ni
Jesus.
Ang kataposang panihapon
(Mc 14:12; Lc 22:7; Jn 13:1)
17
Sa unang adlaw sa Pangilin sa Pan 37:28
Zac
nga Way Patubo, ang mga tinun-an 11:12
miadto ni Jesus. Miingon sila: “Asa
namo hikaya ang pagkaon alang sa
Paskuwa?” 18 Si Jesus mitubag: “Lakaw
Ex
sa dakbayan, sa balay sa usa ka tawo. 12:14
Sultihi siya: ‘Ang Magtutudlo nag-ingon:
Ang akong takna miabot na. Saulogon
ko sa imong balay ang Paskuwa uban sa
akong mga tinun-an.”
19
Gibuhat sa mga tinun-an ang
gisugo ni Jesus. Giandam nila ang pag-
kaon alang sa Paskuwa.
20
Sa gabii, si Jesus mikaon uban sa
12. 21 Samtang nangaon, miingon si
Jesus: “Sa pagkatinuod sultihan tamo:
budhian ko sa usa ninyo.” 22 Nasubo
sila pag-ayo ug nangutana: “Ako bay
gipasabot mo, Ginoo?”
23
Mitubag siya: “Ang nagtuslob sa Jn
Sa matag higayon nga… (b. 40). Sa lainlaing
paagi, si Jesus naa sa matag tawo bisag unsa pa
ang iyang kahimtang, apan labaw sa tanan, ang
talagsaong presensya ni Jesus naa sa mga
sinalikway, sa nag-antos ug dinaugdaog. Buhi
silang larawan ni Jesus. Ang paghigugma nila,
paghigugma ni Jesus, ug ang pagsalikway nila
pagsalikway ni Jesus.
 67
2:4 pan sa panaksan dungan nako maoy
Slm traydor. 24 Ang Anak sa Tawo patyon
41:10
Jn sumala sa giingon sa Kasulatan. Apan
13:18
Is
alaot ang traydor. Mas maayo pa nga
53:9 wala siya ihimugso.’ 25 Si Judas, ang
Job
3:3 nagbudhi, nangutana pod: “Ako ba,
Slm
Magtutudlo?” Si Jesus mitubag: “Gii-
ngon mo.”
26
22 Samtang nangaon sila, si Jesus
Jn
17:12 mikuhag pan; mipanalangin, mipikas,
mihatag ini sa mga tinun-an ug mii-
ngon: “Dawata ug kan-a: kini ang
23:35 akong lawas.” 27 Unya, mikuha siyag
Buhat
5:28 kupa, mipasalamat ug mitunol ini nila
ug miingon: “Inom ini, kamong tanan.
1 Cor
10:16
28
Kay ang ako ning dugo, ang dugo sa
Ex Kasabotan nga giula alang sa daghan,
24:8
Jer
aron mapasaylo ang mga sala. 29 Oo,
31:31 sultihan tamo: Dili ko mokaon sa bu-
Zac
9:11 nga sa ubas gikan karon hangtod nga
Heb
9:20 moinom ko sa bag-ong bino uban nin-
yo sa gingharian sa akong Amahan.”
Jn
30
Human nilag awit sa mga salmo sa
pagdayeg, miadto sila sa Bungtod sa
12:23 mga Olibo. 31 Unya, si Jesus miingon:
13:1
17:1 “Ang inyong pagsalig nako mapakyas
karong gabhiona. Mapukan ang tanan.
Kay ang Kasulatan nag-ingon: “Akong
patyon ang magbalantay. Unya, ang
mga karnero magkatibulaag. 32 Human
sa akong pagkabanhaw mag-una ko
ninyo sa Galilea.”
33
Si Pedro mitubag: “Bisan pag mag-
duhaduha ang tanan ug mosalikway
nimo, dili gyod ko.” 34 Si Jesus mitubag:
“Sa pagkatinuod, sultihan tika: “Niining
gabhiona sa dili pa motuktugaok ang
sunoy, ilimod ko nimo sa makatulo.”
35
Miingon si Pedro: “Bahalag mamatay,
Jn
dili tikaw ilimod.” Ug ang tanang tinun-
an nanumpa sab sa ingon.
Getsemane
(Mc 14:26; Lc 22:39)
36
Si Jesus miuban nila sa dapit nga
ginganlag Getsemane ug miingon sa
• 26.47 Ang pagdakop ni Jesus. Basaha
ang komentaryo sa Mc 14:43.
Ang halok ni Judas. Mao ni ang naandang
paagi paghimamat sa tinun-an sa iyang magtu-
tudlo.
MATEO 26
mga tinun-an: “Lingkod mo dinhi sam-
tang moadto ko sa unahan aron pag-
ampo.” 37 Gidala niya si Pedro ug ang 11:1
duha ka anak ni Zebedeo. Naguol siya Jn
pag-ayo ug nahingawa, ug 38 mii-ngon: 11:16
“Ang akong kalag puno sa makapa-
tayng kaguol. Unongi ko ug pagtukaw
mo.”
39
Miadto siya sa unahan, ug mihapa 17:1
Mc
nga sangko ang nawong sa yuta. Nag- 5:37
ampo siya: “Amahan ko, kon mahimo, Heb
ipalayo una kining kupa. Apan dili ang 5:7Jn
akong pagbuot kondili, ang imoy 4:34
6:38
matuman.” 40 Mibalik siya sa iyang Rom
mga tinun-an ug nakita niya nga na-
ngatulog sila. Giingnan niya si Pedro:
“Dili ba mo makatukaw uban nako bi-
sag usa lang ka oras? 41 Pagtukaw mo 5:19
Flm
ug pag-ampo, aron dili mo madalin-as.
Ang espiritu madasigon tuod, apan
luya ang tawhanong kinaiya.”
42
Mibalik siyag ampo: “Amahan ko,
kon dili mapahilayo ang kupa, ako ning
imnon aron pagtuman sa Imong
kabubut-on.” 43 Sa pagbalik niya sa 2:8
mga tinun-an, iyang nakaplagan nga
nangatulog gihapon sila. Bug-at kaayo
ang ilang mata. 44 Mibiya siya ug 6:13
miadto aron pag-ampo sa ikatulong 20:22
higayon ginamit ang mao gihapong
mga pulong.
45
Unya, miadto siya pag-usab sa
mga tinun-an ug miingon: “Pangatulog
na mo! Ang oras miabot na. Ang Anak
sa Tawo itugyan sa gahom sa maka-
sasala. 46 Bangon, manglakaw na ta.
2Cor
Tan-awa, nia na ang mabudhion.” 12:8
Si Jesus gidakop
• 47 Samtang nagsulti
pa si Jesus,
miabot si Judas, usa sa 12. Gikuyogan
siya sa dakong panon sa mga tawo nga
nagdalag mga espada ug puspos si-
nugo sa mga pangulong pari ug kadag-
koan sa mga Judio. 48 Ang mabudhion
naghatag nilag ilhanan: “Dakpa ang
...miibot sa espada…(b. 51). Si Pedro, sama
sa ubang apostol nagdaladalag pinuti, kay kau-
ban man sila sa kalihokan nga armadong nakig-
bisog batok sa Romanong pagdaugdaog (Lc
23:38).
 MATEO 26
akong hagkan.” 49 Ug miduol siya ni
Jesus: “Maayong gabii, Magtutudlo.”
Unya, gihagkan niya si Jesus 50 nga
Jn
miingon: “Higala, nganong nia ka?.”
Gilibotan dayon nila ug gidakop si Jesus.
51
Usa sa kauban ni Jesus miibot sa
espada ug giwitkan ang ulipon sa La-
bawng Pari; naputol ang dalunggan.
52
14:30 Apan giingnan siya ni Jesus: “Isakob
26:23 na, kay ang maggamit sa espada, sa
Gen espada sab mamatay. 53 Wala ka ba
9:6 masayod nga makatawag ko sa akong
Reb
13:10 Amahan sa pagpadala dayon og 12 ka
lihiyon sa mga anghel. 54 Apan unya,
unsaon man pagkatuman sa Balaang
Kasulatan? Kini gyod ang mahitabo.”
55
Nianang puntoha si Jesus miingon
Jn
18:36 sa katawhan: “Nganong mianhi mo
Lc
aron pagdakop nako nga daw tulisan,
19:47 dala ang mga pinuti ug bunal. Adlawng
tanan naglingkod ko uban ninyo sa
templo, apan wala ko ninyo dakpa.
21:37 56
Hinunoa, kining tanan nahitabo
Jn
alang sa katumanan sa gisulti sa mga
18:20
propeta.” Unya, ang iyang mga tinun-
Zac
an mibiya ug nanalagan.
Si Jesus atubangan sa Sanhedrin
(Mc 14:53; Lc 28:54)
• 57Ang nagdakop ni Jesus midala
niya sa balay ni Caifas, ang Labawng
Pari. Didto nagkatapok ang mga mag-
tutudlo sa Balaod ug ang kadagkoan sa
mga Judio.
58
13:7 Misunod niya si Pedro nga nagpa-
Jn
16:32
…kay ang maggamit sa espada…(b. 52).
Wala ni magbadlong sa lehitimong mga tinug-
yanan nga may armas. Buot lang ipaklaro ni
Jesus nga ang gahom sa armas wala magdalag
kinabuhi kondili, kamatayon. Kini unta ang ilang
gidangatan kon misukol pa sila sa naglibot nga
kaaway.
• 57. Adunay duha ka sumbong batok ni
Jesus. Ang una: Makahimo ko pagguba sa Tem-
plo (61). Si Jesus naghisgot nga pulihan niya ang
Templo sa Jerusalem pinaagi sa bag-ong reli-
hiyon nga nagsentro sa iya mismong pagkatawo
(Jn 2:10). Para sa kadagkoan, subersibo ning
pamahayaga, kay giisip man sa mga Judio nga
ang Templo sagrado kaayo. Sa samang higayon
ang pag-ataki ni Jesus sa Templo naghulga sa
katungdanan sa mga paring nagamhanan, kay
sila ray makahimo sa ritwal sa paghalad sulod sa
Templo. Busa, sa pagpanalipod nila sa sagra-
68
antaw sa nataran; dayon misulod ni ug
milingkod uban sa mga gwardya; nag-
paabot sa sangpotan sa panghitabo.
59
Ang mga pangulong pari ug ang
tibuok Taas nga Konseho nagkina-
hanglag ikabutangbutang batok ni
Jesus aron mapatay siya. 60 Apan wala
silay nakit-an. May testigos nga mini
nga mipakita, apan wala silay napili.
61
Sa kataposan, may duha ka lalaki
nga mipakita ug misumbong: “Kining 18:15
Jn
tawhana miingon: ‘Magun-ob ko ang 27:40
Templo sa Diyos, ug matukod pag- 7:13 Dn
usab sulod sa tulo ka adlaw.”
62
Ang Labawng Pari mibarog ug
nangutana ni Jesus: “May ikatubag ka
ba? Unsay imong ikasulti sa sumbong
batok nimo?” Apan si Jesus wala moti-
ngog.
63
Busa, ang Labawng Pari miingon: 110:
Slm
“Sa ngalan sa Buhing Diyos, sultihi mi 1
kon ikaw ba si Cristo, ang Anak sa
Diyos! 64 Si Jesus mitubag: “Maingon
Is
sa imong gisulti, ug nia pa: Gikan karon 53:7
makita ninyo ang Anak sa Tawo nga 24:30
maglingkod sa tuong kamot sa Labing 7:13 Dn
Makagagahom nga Diyos. Moabot siya
diha sa mga panganod sa langit.” Slm
110:
65
Unya, gigisi sa Labawng Pari ang 1
iyang sinina nga nag-ingon: “Nagpasi- Num
pala siya. Unsa pang testigosa ang 14:6 Esd
atong gikinahanglan? Nadungog ninyo 9:3
ang iyang mga pulong nga mapana- Jer
mastamason. 66 Unsay inyong hu- 36:24
dong mga butang, gipanalipdan nila ang kauga-
lingong interes.
Alang sa ikaduhang sumbong nga labing im-
portanti basaha ang komentaryo sa Mc 14:53.
Nagpakahilom si Jesus. Dili kay nawad-an
siyag pagtahod sa kadagkoan sa tinoohan,
kondili nakita niya nga walay kapuslanan ang
pagpakiglantogi. Nagpakahilom siya ug gisalig
ang tanan sa Diyos.
Maingon sa…(b. 64). Gipamulong mo, kon
hubaron sa atong pinulongan ang gitubag ni
Jesus. Sa ato pa, “Ikay nagsulti ana” nagpasabot
nga wala mouyon si Jesus sa mga pulong nga
gigamit ni Caifas. Ang pahayag “Anak sa Diyos”
ila sa mga hari ug sa mga Manluluwas sa Israel.
Ang pagka-Anak sa Diyos ni Jesus lahi kaayo sa
naandang pagsabot. Sa Daniel 7:13, si Jesus
Manluluwas, ang Anak sa Tawo nga naggikan sa
Diyos mismo.
 69
Buhat kom?” Mitubag sila: “Kinahanglang
14:14
Lev mamatay siya!” 67 Unya, gilud-an nila
si Jesus 68 ug miingon: “Cristo, sultihi
mig kinsay naghampak nimo.”
Si Pedro milimod ni Jesus
(Mc 14:66; Lc 22:56)
• 69 Sa laing bahin, samtang nag-
lingkod si Pedro sa nataran may batan-
ong babaye, usa sa mga sulugoon sa
balay, nga miduol niya: “Dili ba, kau-
ban ka man ni Jesus, ang Galileo?”
70
24:16 Apan iya ning gilimod atubangan sa
Jn
tanan sa pag-ingon: “Wala ko maka-
sabot sa imong gisulti.”
71
Sa mogawas na unta si Pedro sa
pultahan, may laing babaye nga sulu-
goon nga nakakita niya ug miingon sa
nanagbarog: “Kauban kining tawhana
ni Jesus, ang Nazareno.”
72
Sa ikaduhang higayon, milimod si
Pedro nga nanumpa: “Wala ko makaila
anang tawhana.”
73
Human sa pipila ka gutlo ang nag-
barog didto miduol ni Pedro ug mi-
ingon: “Galileo gyod ka! Ang imong
sinultihan nagpadayag og kinsa ka.”
74
Si Pedro nangatarongan ug namali-
bad. Nanunglo siya ug nanumpa nga
wala siya makaila sa tawo. Dihadiha
mituktugaok ang sunoy.
75
Nahinumdom si Pedro sa pulong
ni Jesus: “Sa dili pa motuktugaok ang
sunoy ilimod ko nimo sa makatulo.” Ug
milakaw siya nga naghilak sa tumang
kapait.
1
19:7 Sayo sa buntag ang tanang pa-
27 ngulong pari ug kadagkoan sa
mga Judio nagkatigom aron pagpangi-
tag mga paagi sa pagpatay ni Jesus.
2
Gipagapos siya ug gidala aron itug-
yan kang Pilato, ang gobernador.
• 69. Ang paglimod ni Pedro makapati-
ngala, kay ang iyang higala nga si Juan mas ilado
sa Templo ug sa Labawng Pari. Si Juan pa gani
ang nagpaila ni Pedro isip higala (Jn 18:16). Ang
babayeng batan-on nakaila pag-ayo kinsa si
Juan. Wala nila hulgaa si Pedro, ila hinuong
giyagayagaan tungod sa tonada sa sinultihan nga
gikan sa probinsya sa Galilea sama ni Jesus.
MATEO 27
Ang kamatayon ni Judas
• 3
Sa pagkamatngon ni Judas, ang 26:34
traydor, nga gipahamtangan si Jesus 12:14
sa silot sa kamatayon, napuno siya sa
kaguol. Giuli niya ang 30 ka salapi sa
mga pangulong pari ug kadagkoan 4 ug
miingon: “Nakasala ko. Gibudhian ko
ang tawong walay sala aron patyon.”
Mitubag sila: “Unsay labot namo ana?
Imo nang problema.” 5 Busa, gilabay
niya ang salapi sa templo; milakaw
siya ug naghikog.
6
Gipunit sa mga pari ang salapi ug
Buhat
miingon: “Ang maong salapi dili ika-
butang sa panudlanan sa templo, kay
bili ni sa dugo.” 7 Nagkauyon sila sa
paggamit ini aron pagpalit sa Uma sa
mga Tighimog Kulon nga himoon ni-
lang sementeryo sa mga langyaw. 8 Gi-
tawag ang maong dapit nga Uma sa
Dugo hangtod karon.
9
Ang gisulti ni Propeta Jeremias na- 1:18
tuman: Ilang gikuha ang 30 ka salapi,
ang bili nga gitakda alang niya sa mga
anak sa Israel. 10 Gihatag ni alang sa
Uma sa mga Tighimog Kulon, sumala
sa gisugo kanako sa Ginoo.
Si Jesus atubangan ni Pilato
(Mc 15:1; Lc 23:2; Jn 18:29)
11
Mibarog si Jesus atubangan sa go-
bernador nga nangutana: “Hari ka ba
sa mga Judio?” Mitubag si Jesus: “Ikay
namulong.”
12
Ang mga pangulong pari ug ka-
dagkoan mipasakag sumbong batok
niya. Apan wala siya motubag. 13 Si 27:24
Pilato miingon: “Nakadungog ka ba sa Zac
tanang sumbong batok nimo?” 14 Apan
wala motubag si Jesus sa bisag usa ka
pangutana. Busa, natingala ang gober-
nador.
Apan kining tanan igo na nga nakapatarantar ni
Pedro.
• 3. Ang kamatayon ni Judas. Human budhii
ni Judas si Jesus nawala siya sa talan-awon ug
namatay. Wala gani ta mahibalo unsay nahitabo
sa 30 ka salapi nga sensiyo: Basaha sa Mga
Buhat 1:18.
 MATEO 27
11:12 • 15 Sa pangilin sa Pagsaylo naandan
Jn
sa gobernador ang pagbuhi sa binilang-
go nga pangayoon sa katawhan. 16 Ka-
ron, may banggiitang binilanggo nga
ginganlag Barabas. 17 Sa tigom sa ka-
tawhan nangutana si Pilato: “Kinsay
pabuhian ninyo: si Barabas ba, o si Je-
sus, ang gitawag og Cristo?” 18 Naka-
matngon siya nga gitugyan si Jesus
tungod sa kasina.
19
Kay diha man si Pilato sa hukma-
nan, ang asawa nagpadalag mensahe:
“Ayawg panghilabot ining tawong ba-
laan. Kagabii makalilisang ang damgo
ko bahin niya.”
20
Apan giaghat sa mga pangulong
pari ug kadagkoan ang katawhan sa
pagpangayo sa kagawasan ni Barabas
ug sa kamatayon ni Jesus. 21 Diha nga
ang gobernador nangutanag usab:
“Kinsay pabuhian ninyo?” Mitubag sila:
“Si Barabas.” 22 Miingon si Pilato: “Un-
say buhaton ko ni Jesus nga gitawag
og Cristo?” Mitubag ang tanan: “Ilan-
19:9 sang siya sa krus!” 23 Si Pilato mipa-
dayon: “Unsay nahimo niyang dao-
tan?” Apan misamot ang ilang singgit:
“Ilansang siya sa krus.”
• 15. …Barabas (b. 16). Sumala sa karaan na
kaayong sinulat sa Ebanghelyo ni Mateo, ang
ngalan sa binilanggo Jesus, apan gitawag siyag
Barabas: Gipapili ni Pilato ang mga tawo tali ni
Jesus nga gitawag og Barabas, ug ni Jesus nga
gitawag og Cristo.
• 24. …nangayo siyag tubig…(b. 24).
Nasabtan pag-ayo sa mga Judio ang gipakita ni
Pilato. Klaro ning timaan sa iyang pagdumili
paghukom ni Jesus (Basaha sab sa Dt 21:6; Slm
26:6).
• 27. Sa hawanan sulod nga gitawag og
Pretorio, ang mga Romanong militar mibiaybiay
ni Jesus atubangan ni Pilato ug sa tanang imple-
yado sa Palasyo.
Gikoronahan siyag mga sangang tunokon.
Malagmit ang mga sanga giporma sama sa kalo
ug gilikosag tag-as nga tunok.
Kaniadto ang mga sundalo malingaw sa dula
mahitungod sa napukan nga hari. Kultura nila
kaniadto ang pag-isip sa hari nga dunay gahom
gikan sa Diyos, apan naay higayon nga isipon
nila ang hari nga tinubdan sa kadaotan. Busa,
kining dula sa hari naila sa daghang dapit.
Si Jesus nabiktima ining dulaa. Ang iyang
madaogong pagsulod sa Jerusalem mihatod
niya sa prisohan. Ang makauulaw niyang gida-
70
• 24 Nakamatngon si Pilato nga wala
siyay mahimo ug magkagubot na hinu-
on. Busa, nangayo siyag tubig, nang-
hugas sa kamot atubangan sa kataw-
han ug miingon: “Dili ko manubag sa
iyang dugo. Inyo ning binuhatan.” 25 Ug Buhat
3:14
mitubag ang tibuok katawhan: “Kami Buhat
13:28
ug ang among mga anak ang manubag Dn
sa iyang dugo.”
26
Gibuhian ni Pilato si Barabas; si 13:46
Buhat
Jesus gipalatos ug gitugyan aron ilan- 18:6
sang sa krus. 20:26
Ang dalan sa krus
(Mc 15:16; Lc 23:11)
• 27 Gipasulodsi Jesus sa mga sun-
dalong Romano sa palasyo sa gober-
nador, ug ang tibuok tropa mialirong
niya. 28 Gihuboan siya sa sapot ug gisi-
ninaag morado sa usa ka sundalo.
29
Naghimo silag korona sa mga tunok 23:35
Buhat
nga gipahaom sa ulo ug gipakupot og
bagakay sa tuong kamot. Nangluhod
sila atubangan ni Jesus ug gibugal-
bugalan siya sa pag-ingon: “Mabuhi
ang hari sa mga Judio!” 30 Gilud-an 5:28
siya; gikuha ang bagakay sa kamot ug 27:11
gihapak sa ulo.
ngatan nag-andam niya nga mahimong Hari ug
Manluluwas sa katawhan, sama sa giasoy sa
istorya ni Jose (Gen 37:44) o sa mas klarong
paghulagway ni Propeta Isaias (52:13).
Si Jesus Manluluwas, kay biktima siya. Gipu-
kan niya ang tanang matang sa kabangis sa
paagi nga wala siya magbinangis, bisan pag naa-
goman niya ang tanang matang sa kabangis. Sa
iyang pagpaubos, gipadayag ni Jesus ang hima-
ya ug gahom sa Diyos. Naagoman niya ang
tanang pakaulaw ug pagtamay nga naangkon sa
mga sinalikway, sa way gahom ug pinasagdan.
Mga biktima sila sa mga tawo ug pangulo sa
nasod kansang hunahuna mao ra ang kabangis.
Gipas-an ni Jesus ang sala sa kalibotan sumala ni
Isaias. Sa umaabot, ang tanan nga masinati niya,
makasinati sab sa kaugalingong kadaotan ug
magbangotan sila alang niya nga ilang biktima
(Zac 12:10). Ang Diyos ni nga gikasilagan ug
gipatay. Lahi sa Diyos nga gisimba sa kahitas-an.
Ang Diyos siya nga tuboran sa pasaylo ug sa
kaputli (Zac 13:1).
gihatagan siyag…(b. 34). Sumala sa Marcos,
gitunolan siyag bino aron pagkunhod sa kasakit.
Apan si Mateo naghisgot og bino nga sinago-
lag apdo aron matagamtam nato ang kapait
sa gidangatan ni Jesus. Hinumdoman sab ang
Slm 69:22.
Gilansang pod...(b. 38). Malagmit nga sama
 71
31
Humag bugalbugal, gihuboan siya
sa moradong sinina ug gisul-oban sa
kaugalingong sapot unya, gidala aron
ilansang sa krus.
32
Sa dalan nakakita silag tawo gikan
sa Cyrene, si Simon, nga gipugos pag-
pas-an sa krus ni Jesus. 33 Sa pag-abot
nila sa dapit nga gitawag og Golgota (o
Calbaryo), sa ato pa, ang kalabera,
34
gihatagan siyag bino sinagolag apdo
Is
50:6 nga gitilawan ni Jesus, apan wala
imna.
35
Dayon gilansang siya sa krus ug
Slm
69:22 gibahinbahin ang iyang sinina; giripa-
han ang makakuha sa kada bahin.
36
Unya, nanglingkod sila aron pagban-
tay niya. 37 Ang hukom sa iyang sala
gibutang ibabaw sa ulo: 38 “Si Jesus
Slm
ang hari sa mga Judio.” Gilan-sang
22:9
pod ang duha ka kawatan uban niya,
usa sa tuo ug usa sa wala.
39
Ang mga tawo nga nangagi nang-
Lc
lingulingo ug miinsulto niya 40 sa pag-
22:37 ingon: “Aha! Ikaw nga molumpag sa
Reb templo ug motukod pagbalik ini sulod
2:15
sa tulo ka adlaw, luwasa ang imong
kaugalingon. Kanaog sa krus, kon
Anak ka sa Diyos.”
41
Sa samang paagi ang mga pa-
ngulong pari, ang kadagkoan, ug
magtutudlo sa Balaod mibiaybiay niya.
42
Miingon sila: “Ang nagluwas sa uban,
dili makaluwas sa kaugalingon. Paka-
naoga sa krus ang hari sa Israel aron
26:61
Jn
motoo mi niya. 43 Misalig siya sa Diyos.
2:19 Kon gihigugma siya sa Diyos, maluwas
sila ni Barabas. Mga makinasodnong mga re-
belde nga armadong nakigbisog batok sa Roma-
nong dominasyon. Mga kauban tingale sila ni
Barabas, ug ang paglansang nila bugti sa pag-
buhi ni Barabas.
Si Jesus ang hari sa mga Judio (b. 38). Alang
ni Pilato ug sa katawhan, kining ulohana maoy
ilang tawag sa makinasodnong mga pangulo nga
naglihok alang sa kalingkawasan sa Romanong
gahom.
Ang mga Judio katawhan sa Diyos. Buot din-
hing ipakita sa talagsaong paagi, nga nakaambit
sab sila sa kaluwasan nga gidala ni Cristo. Gani,
nagsagubang sab silag daghang pagsulay ug
panglutos. May daghang Judio nga nag-antos
sama ni Jesus bisag wala sila motoo niya, apan
MATEO 27
siya, kay siya mismo nag-ingon: “Anak Klm
2:17
ko sa Diyos.” Slm
44
Bisan ang duha nga gilansang 22:9
uban niya nangapil pagpanginsulto.
45
Sukad sa udtong tutok, mitabon Jn
5:18
ang kangitngit sa tibuok yuta hangtod 10:36
sa kahaponon. 46 Sa mga alas tres ang 19:7
Mc
takna, si Jesus misyagit sa kusog nga
tingog: “Eloi, Eloi, lamma sabbact-
hani?” Sa ato pa: “Diyos ko, Diyos ko,
nganong gibiyaan ko nimo?” 47 Sa pag-
kadungog nila ini, pipila sa mga nag-
barog didto miingon: “Nagtawag siya ni
Elias.” 48 Usa nila miduol dayon, nag-
kuhag espongha nga gituslob sa suka
unya, gibutang sa bagakay ug gihatag
aron imnon ni Jesus. 49 Ang uban mi-
ingon: “Tan-awon nato karon kon taba-
ngan ba siya ni Elias.”
50
Unya, si Jesus misinggit pag-usab
sa kusog nga tingog ug mitugyan sa
iyang espiritu.
Human sa kamatayon ni Jesus
• 51 Sa kalit lang ang kurtina sa sant- 15:34
waryo sa templo nagisi ug nabahin sa 22:2
Slm
duha gikan sa ibabaw ngadto sa ubos. Ex
Nauyog ang yuta ug nangabuak ang
mga bato. Naabli ang mga 52 lubnga-
nan ug ang daghang santos nga nanga-
matay, nabanhaw. 53 Migawas sila sa 26:33 Reb
lungon human mabanhaw si Jesus, 21:2
misulod sa balaang syudad ug nagpa-
kita sa daghang tawo.
54
Ang kapitan ug ang mga sundalo
1P
nga nagbantay ni Jesus nalisang pag- 3:19
ayo sa nasaksihan nilang linog ug sa
masaligon sila sa mga saad sa Diyos ug sa ging-
harian sa hustisya. Busa, si Jesus ilang Hari.
Sa Latin ang mga titik nga I.N.R.I. nga mabasa
sa ulohan sa mga krusipiho mga letra nga nagka-
hulogag: Jesus nga taga Nazaret, Hari sa mga
Judio.
• 51. Sa pagkabanhaw ni Jesus sa mga pa-
tay, dunay mga pagpakita sa mga patay nga
gihubad isip timaan sa katumanan sa mga pa-
nagna sa Daniel 12:2 nga naghisgot sa Adlaw sa
Kaluwasan. Nagpasabot ni nga si Jesus, sa wala
pa mabanhaw, mikunsad sa mga patay. Nahi-
mamat niya ang mga kalag sa ligdong nga mga
tawo nga unang nangamatay nga naghulat sa
iyang kasugoan aron pagsulod sa Gingharian sa
Diyos.
 MATEO 27
tanang hitabo. Miingon sila: “Sa pagka-
tinuod Anak siya sa Diyos.”
55
May nanan-aw pod sa unahag
dyotay nga mga babaye nga nagsunod
ni Jesus gikan sa Galilea ug nag-ati-
man sa iyang panginahanglan. 56 Uban
Reb
11:13 nila si Maria Magdalena, si Maria, ang
Lc inahan ni Jose, ug ang inahan sa mga
anak ni Zebedeo.
Ang lubong
(Mc 15:42; Lc 23:50; Jn 19:38)
57
Gabii na. Unya, miabot si Jose, ang
dato gikan sa Arimatea, nga tinun-an ni
8:2 Jesus. 58 Miadto siya ni Pilato ug na-
13:55
20:20 ngayo sa lawas ni Jesus. Misugo ang
gobernador sa paghatag kaniya sa la-
was. 59 Busa, gikuha ni Jose ang lawas
ni Jesus ug giputos og limpyong panap-
tong lino. 60 Dayon gipahimutang sa ka-
Dt
21:23 ugalingong lubnganan, sinapsap sa da-
kong bato. Nagkuha siyag laing bato
nga gipaligid ug gitabon sa lubnganan.
Unya mipauli siya. 61 Si Maria Magda-
Buhat
13:29 lena ug ang laing Maria nagpabiling
naglingkod atubangan sa lubnganan.
Ang mga gwardya sa lubnganan
62
Sa sunod adlaw (ang adlaw sa pa-
ngandam alang sa Pasko sa Pagsaylo),
ang mga pangulong pari, ug mga
Pariseo miadto ni Pilato 63 ug miingon:
Jn
“Nyor, among nahinum-doman nga sa
buhi pa tong bakakon, miingon siya:
Mabanhaw ko human sa tulo ka adlaw.
ANG NABANHAWNG SIMBAHAN
• 28.1 Si Mateo naghisgot sa mga ngalan ni
Maria Magdalena ug sa laing Maria nga inahan
ni Jaime ug paryenti ni Maria nga inahan ni
Jesus. Sa wala pa sila moabot sa lubnganan
mikunsad ang anghel sa Ginoo. Sa Biblia paagi
ni sa pag-ingon nga may talagsaon kaayong
hitabo. Apan dayag na lang nga walay nakakita
ni Jesus sa paggula ini sa lubnganan, bisan gani
ang mga gwardya. Ang nabanhawng Cristo dili
makita, gawas kon magpakita siya.
Ang mga babaye nga nangita ni Jesus, naka-
kaplag niya: apan ang mga sundalo ug kadag-
koan nga wala mangita, dili makasabot.
Unya, si Jesus nakigtagbo nila…(b. 9). Dinhi
si Mateo naghiusa sa duha ka lahing hitabo: ang
una, ang pagdiskobre sa way sulod nga lubnga-
nan, ug ang ikaduha nga ulahi na, ang pagpakita
ni Jesus kang Maria Magdalena sumala sa giasoy
sa Juan 20:11-18.
72
64
Busa, pabantayi pag-ayo ang lub-
nganan hangtod sa ikatulo ka adlaw.
Kay basig moanha ang mga tinun-an
aron pagkuha sa lawas. Unya moingon
sila sa mga tawo: Nabanhaw siya sa
mga patay. Mas dako pa unya ning
bakaka kay sa una.” 65 Mitubag si Pi-
lato: “Naa ang mga sundalo. Dad-a sila
ug buhata ang gikinahanglang pana-
gana.” 66 Busa, nangadto sila sa lub-
nganan ug ila ning gibantayan. Giayo
nilag pahimutang ang bato ug gipag-
wardyahan.
Si Jesus mipakita sa mga babaye
(Mc 16:1; Lc 24:1; Jn 20:1)
• 1
Human sa adlaw sa pahulay, sa
28 pagpakita sa unang bitoon, ang
primerong adlaw sa semana, si Maria
Magdalena ug ang laing Maria namisita
sa lubnganan. 2 Kalit lang nga dihay
kusog kaayong linog. Ug may anghel
sa Ginoo nga nanaog gikan sa langit ug
miadto sa lubnganan. 3 Giwahing niya 19:25
ang dakong bato ug gilingkoran. Sama 12:40
sa kilat ang iyang nawong ug ang bisti 16:21
sama kaputi sa ays. 4 Nangurog ang
mga gwardya sa kahadlok. Mora silag
patay sa pagkakita sa anghel.
5
Ang anghel miingon sa mga ba-
baye: “Ayawg kahadlok. Paminawa
ang akong mensahe. Nasayod ko nga
nangita mo ni Jesus nga gilansang sa
krus. 6 Wala siya dinhi. Nabanhaw siya
sumala sa iyang gisulti. Dali, tan-awa
…pag-adto sa Galilea…(b. 10). Nganong
naghatag man si Jesus og petsa kon magpakita
siya sa samang adlaw didto sa Jerusalem? (Lc
24:13-42) Dili ni klaro. Tingale ang mga ebang-
helista naglangkod sa pipila ka aparisyon aron
masayon ang paghulagway ini. Bisan pa ining
tanan, igong panahon lang ang gikina-hanglan
aron masabtan ug matoohan sa Apostoles ang
pagkabanhaw ni Jesus. Human sa ikaduhang
aparisyon nga nahitabo sa Jerusalem, diin
gipamatuod ni Jesus nga dili siya kalag o espiritu,
gidasig siya unya, gipapauli sa ilang probinsya
layo sa Jerusalem. Iya ning gihimo aron ang mga
tinun-an makagahig panahon sa paghinuktok
bahin ining talagsaong kasinatian.
Sa Galilea, si Jesus nagpadayag nila. Apan lahi
ang ilang nasinati, kay dinhi nasabtan man nila
nga naa na siya sa iyang himaya, nga ang iyang
kinabuhi dili na kalibotanon.
Si Maria Magdalena nagpaambit ining impor-
 73
17:2 ang dapit diin gipahigda siya. 7 Karon,
Buhat
1:10 lakaw dayon. Sultihi ang mga tinun-an
nga nabanhaw na siya sa mga patay.
Mag-una siya sa Galilea diin inyo si-
yang makita. ”
8
Dihadiha namiya sila sa lubnganan
sa balaang kahadlok ug sa dakong
kalipay. Nanalagan sila aron balitaan
ang mga tinun-an.
9
Unya, si Jesus nakigtagbo nila sa
dalan ug miingon: “Kalinaw.” Giduol
siya sa mga babaye, gigakos ang tiil
ug gisimba. 10 Ug miingon si Jesus:
“Ayawg kahadlok. Lakaw, sultihi ang
akong mga igsoon sa pag-adto sa
Galilea, diin makigkita ko nila.”
11
Samtang nanglakaw ang mga ba-
baye, namalik ang mga gwardya sa
syudad. Pipila nila mitaho sa mga pa-
ngulong pari sa tanang hitabo. 12 Na-
tanting mensahe, aron pagpaila nga sa Simba-
han dili tanan maggikan sa mga awtoridad. Ang
Diyos mopadayag kang bisag kinsa nga gusto
niya. Mohatag siyag mensahe sa yanong mga
tawo, mababaye siya o lalaki.
Ang pagkabanhaw ni Jesus kinauyokang ba-
hin sa Ebanghelyo, apan mubo ra ang saysay ni
Mateo bahin ini. Ngano man? Kay dihang gisulat
ni Mateo kining Ebanghelyoha, ang Pagkaban-
haw talagsaong hitabo ug kasinatian, nga lisod
kaayong hubiton pinaagi lang sa sulat. Kina-
hanglan nga isangyaw ni ug sination pinaagi sa
Espiritu nga naglihok sa mga kristohanong
Katilingban.
Lahi na ba ang kahimtang sa Simbahan
karon? Ang nabanhaw rang Simbahan ang may
gahom pagsangyaw sa Nabanhawng Cristo.
Walay luna alang ini ang Simbahan nga gam-
hanan ug bahandianon; sama nga walay luna
paghisgot og pagkabanhaw ang Simbahan nga
nagsunod sa mga bili ug baroganan sa mga hari
ug namunoan ining kalibotana. Makasinati ang
Simbahan og pagkabanhaw kon mabanhaw
Siya sa kinaiyang hakog, ngadto sa pagpaambit
ug kamanggihatagon; makasinati siyag pagka-
banhaw kon mabanhaw siya sa pagdominar ug
pagkontrolar ngadto sa pag-alagad ug pagtahan
sa kaugalingon alang sa uban; makasinati ang
Simabahan og pagkabanhaw kon mabanhaw
siya sa kagarboso ngadto sa kamapaubsanon ug
sa makanunayong pagsusi sa kakulangan isip
“Kahayag sa Kanasoran.” Ang Simbahan nga
nabanhaw mao ang nagpuyo kanunay sa mga
mithi sa Ebanghelyo. Ang nabanhawng Simba-
han mao kadtong walay kahingawa pagluwas ra
sa kaugalingon kondili, sa kalibotan. Ang Sim-
bahan nga nabanhaw mao kadtong matinud-
anon sa pagdalag kinabuhi bisan pa sa pagsupak
sa mga kaaway sa kinabuhi. Mao sab ni ang
timaan sa matuod nga Simbahan. Ang maka-
MATEO 28
kigtagbo sila sa kadagkoan sa mga
Judio nga nakahukom sa paghatag sa
mga sundalo og dakong kantidad sa
salapi. 13 Gipinahan sila: “Ingna ninyo
nga sa gabii, samtang nangatulog mo,
nangabot ang iyang mga tinun-an ug
gikawat ang lawas ni Jesus. 14 Kon
masayod ini si Pilato, kami ang mahi-
balo niya. Ipahilayo mo namo sa kagu-
bot.” 15 Ang mga sundalo midawat sa
kwarta ug misunod sa gisulti kanila.
Ang maong bakak nasabwag sa mga
Judio hangtod karon.
Gipadala ang mga apostol
• 16 Nangadto ang 11 ka tinun-an sa
Galilea, sa bukid nga gii ngon ni Jesus.
17
Sa pagkakita nila ni Jesus miyukbo
sila, apan may pipila nga nagduda. 26:32
18
Giduol sila ni Jesus ug giingnan: Mc
14:28
paduda sa katinuod ini mao ang kanunayng
pagpanagang ug pag-insister sa pagkahusto ug
pagkatinuod ini!
Ingon sab ini ang talan-awon sa mga Gag-
mayng Kristohanon nga Katilingban. Ang ilang
kasinatian sa pagkabanhaw naa sandig kanunay
sa kamatinud-anon kang Cristo ug sa iyang mga
baroganan: ang makanunayong pagsaulog ug
pamalandong sa pagtoo; ang makanunayong
pagtuon sa kahimtang; ang panaghugpong ug
malahutayong paglihok alang sa tawhanong
kausaban. Nasayod ta nga gumikan ini naay
daghang kakulian: mga pagbiaybiay, pagduda,
hulga, panglutos ug bisan pa gani pagpamatay,
apan kon taliwala ining tanan, ang pakigbisog
nagpadayon tungod ug alang sa kamatuoran nga
gidala ni Cristo, nan, makasinati silag unsay
pagkabanhaw.
ANG PAGSANGYAW SA EBANGHELYO –
ANG TRINIDAD
• 16. Si Jesus nagpadala sa iyang apostoles
aron pagsangyaw sa ebanghelyo sa tibuok
kalibotan. Hinuon, dunay uban nga nagduha-
duha. Mao nga gisumada ni Mateo ang kata-
posang pagpakita ni Jesus. Dili tanan sa mga
tinun-an mitoo dayon sa Pagkabanhaw ni
Jesus.
…panudlo sa tanang kanasoran (b. 19).
Gisunod ni Jesus ang pamaagi sa magtutudlong
Judio sa iyang panahon: naay pundok sa mga
tinun-an nga mipuyo uban niya. Busa, ang mag-
tutudlo nakaila sa iyang mga tinun-an ug ang
mga tinun-an sab nakaila pag-ayo sa magtutudlo
tungod sa adlaw adlaw nilang pag-inambitay sa
kinabuhi. Kini pod ang angayng mahitabo ka-
ron: ang pagsangyaw sa ebanghelyo magka-
hulogan og lawom nga pag-ambitanay sa ki-
nabuhi sa usag usa. Ang tawo matabangan sa
dugang nga pag-ila kinsa si Cristo sa iyang
 MATEO 28
Jn “Gihatagan tamo sa tanang gahom sa
21
13:39 langit ug sa yuta. 19 Busa, lakaw ug
24:3
11:27 panudlo sa tanang kanasoran. Bunyagi
Jn
3:35
sila sa ngalan sa Amahan ug sa Anak
17:2
kinabuhi kon mahatagan siyag higayon sa
pagpamalandong sa nangagi niyang kasinatian.
Kini ang gibuhat ni Jesus sa iyang apostoles.
Gipakita sila nga ang tibuok Biblia ug ang
nangaging kasinatian sa katawhan nagtug-an sa
iyang kamatayon ug pagkabanhaw (Lc 24:27;
44).
Mao ni ang hinungdan nga ang Simbahan
nangilabot ug nagpaamgo sa katawhan bahin sa
panghitabo ug sa dagan sa kalibotan karon, aron
nga pinaagi ini, mailhan natog dugang kinsa si
Cristo sa kasaysayan ug unsay iyang tawag alang
nato ining mahagiton nga panahon.
Ang motoo, bunyagan sa ngalan sa Amahan
ug sa Anak ug sa Espiritu Santo. Dayag na lang
nga gitagsa tagsa sila paghingalan, kay ang
Amahan dili man ang Anak, ug ang Anak dili ang
Espiritu Santo bisag kining tulo bugtong nga
Diyos. Ang Diyos diay, katilingban. Sa bunyag
nahimo tang mga bag-ong kauban sa Kristo-
hanong Katilingban. Maoy gipaabot nga pinaagi
ini, atong mapuy-an ang mithi sa pagkakati-
lingban sa Diyos. Nahimo sab ta nga bag-ong
mga sakop sa Simbahan, ang kahayag sa kali-
botan ug simbolo sa kahiusa sa tanang kataw-
han.
Mahitungod sa pagbunyag sa ngalan ni Jesus,
basaha ang komentaryo sa Mga Buhat 19:6.
Si Jesus naghisgot og kasugoan diha sa Sim-
bahan, apan wala siyay laing kasugoan gawas sa
74
ug sa Espiritu Santo; 20 ug tudloi sa Buhat
1:8
pagtuman sa akong gisugo. Mag-uban Ef
1:20
ko ninyo kanunay hangtod sa kata-
posan sa kalibotan.” Ex
3:12
Jos
1:5
Jn
14:23
nagpalambo ug nagpatunhay sa kinabuhi alang
sa kahiusa.
Mag-uban ko ninyo…(b. 20). Subli-pama-
hayag ni bahin ni Jesus isip Diyos nga kauban sa
tawhanong kasaysayan (1:23). Ang unang
kristyanos naghunahuna nga mobalik na gyod si
Cristo sa labing madali nga panahon, apan sa
pagsulat ining Ebanghelyoha naamgohan na nila
nga layo pa ang kataposan sa kasaysayan. Busa,
ang tudling pasalig nga si Jesus mag-uban gyod
sa iyang katawhan, sama sa pag-uban sa Diyos
sa katawhan sa Israel, sukad sa sinugdan.
Ang Simbahang Katoliko lahi sa ubang
kristohanong pundok, kay gisugdan man ni sa
mga tinun-an ni Jesus. Mao nga obligado siya
nga magpabiling usa taliwala sa mga sumusunod
sa apostoles nga mao ang kaobispohan. Lisod
ang pagpadayon ining kahiusa ug katunhayan
labi na sa mga higayon nga dunay matukod nga
kuno bag-ong dagway sa kristohanong kati-
lingban. Apan pinaagi sa pagsunod sa kabubut-
on sa Diyos Amahan ang atong pagtoo maputli
ug malig-on. Si Jesus magpabiling “Ginoo”
hangtod nga maangkon sa Simbahan ang iyang
kapalaran.
Si Cristo, Diyos ug Ginoo, kanunayng mag-
uban sa Simbahan sa kalisdanan ug sa mabu-
ngahong kasinatian nga iyang agian. Isip Sim-
bahan nga naglawig, mopadayon ni sa misyon sa
kaluwasan hangtod sa kahangtoran.