LEONARDİTLERDEN FÜLVİK ASİT ÜRETİMİ

Yusuf Mert SÖNMEZa, Bekir Zühtü UYSAL a*, Ufuk Gündüz ZAFER a,
Selahaddin ANAÇb, Duygu UYSALa, Duygu ÖZTANa
a
Gazi Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü ve Temiz Enerji Araştırma ve Uygulama Merkezi
(TEMENAR), Maltepe, 06570 Ankara
b
Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, Hipodrom Cad., No:12, 06330 Ankara
*E-mail: bzuysal@gazi.edu.tr

Özet— Üç farklı Türk leonarditinden etil alkol kullanarak çöktürme yöntemi ile fülvik asit
üretilmiştir. Bu metod ile Muğla-Yatağan-Hüsamlar, Aydın-Söke ve Muğla leonardit
numunelerinden 1,4 ve 2,6 g / kg kuru leonardit arasında fülvik asit üretilmiştir. Üretilen fülvik
asit ile saf IHSS (2S103F) fülvik asit numunesinin Fourier Transform Infrared (FTIR)
spektroskopisi ile analizi yapılıp karşılaştırılmıştır. Çözeltideki etil alkol yüzdesinin üretim
verimine etkisi ve atık çözeltilerin UV/Vis spektrofotometresi ile fülvik asit analizi deneysel
olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Leonardit, Fülvik asit, Etil alkol

GİRİŞ

Fülvik asit, yapısı ve özellikleri humuslaşma prosesine ve oluştuğu bölgeye göre değişiklikler
gösteren bir makromoleküler polimerdir [1]. Fülvik asit, hümik asit gibi toprak, su ve turbada
doğal olarak meydana gelir. Humuslaşma olarak bilinen bitkilerin çürümesi sonucunda toprak
mikroorganizmaları tarafından üretilirler. Koyu kahverengi veya siyah renk yüksek molekül
ağırlıklı polimeri, açık kahverengi veya sarı renk ise düşük molekül ağırlıklı polimeri gösterir.
Molekül ağırlıkları hümik asitlere göre daha düşüktür. Hümik asitlere göre oksijence zengin,
karbonca fakirdir. Yüksek derecede doymamışlık sözkonusudur. Yapısındaki oksijenin %50 si
ether bağları ve heterosiklik oksijen olarak reaktif olmayan yapı içerisindedir. Karbon iskelet
yapısı hem kimyasal hem de mikrobiyal etkilere karşı direnç sağlar (Şekil 1) [2]. Fülvik asit
moleküllerinde karboksil, hidroksil, karbonil, fenol, kinon ve yarı-kinon içeren bir çok
fonksiyonel grup bulunur. Bu reaktif gruplar fülvik aside hem mineral iyonlarını hem de ağır
metalleri etkili bir şellatlayıcı özellik ve antioksidan özellik kazandırır. Fülvik asit aynı zamanda
besinlerin bitki tarafından emilimini kolaylaştırır. Tohumların çimlenmesi ve bitkilerin
büyümesinde köklerin sayısını ve boylarını artırdığı için kullanılması elverişlidir [3]. Turbadan
elde edilen fülvik asit aynı zamanda eklem iltihabı, kanser, ülser ve romatizmal tedavilerde
kullanılmaktadır [4]. Fülvik asit, etkileşime girdiği organik maddeler ile biyolojik özellikleri
dengeleyici, aktive edici ve başlatıcı doğal organik elektrolit olarak da bilinir [5].

Fülvik asit günümüzde birçok tıbbi ve bilimsel yönden araştırılmaktadır. Bu çalışma, üç farklı
Türk leonarditinden endüstriyel boyutta fülvik asit üretimini amaçlayan deneysel çalışmaları
içermektedir.
 Şekil.1 Fülvik asit için modellenen molekül yapısı [2]

DENEYSEL

Muğla-Yatağan-Hüsamlar, Aydın-Söke ve Muğla rezervlerinden alınan leonardit numuneleri

ile fülvik asit üretimi deneyleri yapılmıştır. Hümik içerik, alkali ortamda çözülmüş, sırasıyla
safsızlıklar ve pH’ı 2 civarında sabitleyerek hümik asit molekülleri çöktürülmüştür. Çözelti
içerisindeki fülvik asit moleküllerini çöktürmek için etil alkol ilave edilmiştir. Ardından çöken
fülvik asit 80 oC ‘de kurutulmuştur. Katı ürün ile IHSS (2S103F) saf fülvik asit numuneleri FTIR
analizi ile karşılaştırılmıştır. Deneylerde farklı etil alkol yüzdelerinin fülvik asit moleküllerini
çöktürmesine etkisi incelenmiştir. Fülvik asit molekülleri çöktükten sonra geriye kalan atık
sıvılarda da kantitatif fülvik asit analizi yapılmıştır.

SONUÇLAR

Muğla-Yatağan-Hüsamlar, Aydın-Söke ve Muğla leonardit numunelerinin 100’er gramından

sırasıyla 211 mg, 110 mg ve 123 mg fülvik asit elde edilmiştir. Hesaplamalar kuru kömür
bazında yapıldığında, fülvik asit içerikleri Muğla-Yatağan-Hüsamlar numunesi için %0,26 ,
Aydın-Söke numunesi için %0,14 ve Muğla numunesi için %0,19 olarak belirlenmiştir. Muğla-
Yatağan-Hüsamlar leonardit numunesinden üretilen katı ürün ile IHSS (2S103F) saf fülvik asit
numunesinin FTIR spektroskopisi ile karşılaştırması Şekil 2’de verilmiştir. Analiz sonucunda
numunelerin nitelikleri doğrulanmıştır.
 5
Hüsamlar leonarditinden etil alkol
ile çöktürülen fülvik asit
4

Abs
2

1 Saf fülvik asit (IHSS 2S103F)

0
4000 3000 2000 1000 400
W a v e n u m b e r [c m -1 ]

Şekil.2 Hüsamlar leonarditinden elde edilen ve IHSS 2S103F saf fülvik asitlerinin FTIR
Spektroskopisi ile karşılaştırma sonuçları

Beş farklı etil alkol yüzdesi için fülvik asit çöktürme deneyleri yapılmıştır ve sonuçları
Şekil 3’te verilmiştir. Sonuçlar değerlendirildiğinde ve eğrinin eğimi dikkate alındığında,
ekonomik açıdan etil alkol yüzdesinin %66 ile %76 arasında tutulması uygun olacaktır. Leonardit
içerisindeki heterojenlik ve çözeltilerin pH değerlerinin farklı olmasının getireceği farklılık
nedeniyle, etil alkol yüzdesinin etkisi incelenirken tek bir stok çözeltiden numuneler alınması
daha uygun olmaktadır.

Şekil.3 Etil alkol yüzdesinin fülvik asit üretiminde etkisi

 Farklı etil alkol yüzdelerinde çöktürmeler sonrasında çözeltide kalan çökmeyen fülvik asit
miktarları UV/Vis Spektrofotometresi ile kantitatif olarak incelenmiştir. Etil alkol oranlarına
karşı çözeltide kalan fülvik asit konsantrasyonları Şekil 4’te verilmiştir. Şekil 4’e bakıldığında,
%46’lık deneyde çözelti içerisinde 550 mg/L fülvik asit çökmez iken, %86’lık deneyde sadece
73 mg/L çökememiştir.

Şekil.4 Çözelti içerisinde kalan fülvik asit konsantrasyonları

Kaynaklar

1. Aiken, G., D. McKnight, and R. Wershaw, eds. Humic Substances in Soil, Sediment, and
Water. Vol. 1., John Wiley, New York, 1985
2. Tinsley, I. J., Chemical Concepts in Pollutant Behavior, John Wiley, New Jersey, 2004.
3. Wang, Z., Y. Xu, and Peng, Influences of fulvic acid on bioavailability and toxicity of selenite
for wheat seedling and growth, Biological Trace Element Research, 55 (1996) 147.
4. Wang, C., Interaction between fulvic acids of different origins and active oxygen radicals.
Science in China (Series C), 39(3), 1996, p. 267-275.
5. Baker, W.E., Geochimica et Cosmochimica Acta, 37, (1973) 269.