ANALGETICI

ANALGETICI

 ANALGETICI - su lijekovi koji dovode do

analgezije - nestanak osjetljivosti na bol

 Služe za ublažavanje ili potpuno uklanjanje

boli različitog porijekla, pri potpuno
očuvanoj svijesti.
 BOL

0 2 4 6 8 10

No Hurts Hurts a Hurts Hurts a Hurts as

hurt just a little bit even whole much as
little bit more more lot you can
imagine

BOL - je potpuno subjektivno i vrlo kompleksno

iskustvo svakog pojedinca

Reakcija na bol je također potpuno različita

 BOL
“Sedare dolorem-divinium opus est”
BOL je signal nastalog ili
prijetećeg organskog ili
funkcionalnog oštećenja tkiva, to je
zaštitni mehanizam koji alarmira i
olakšava dijagnozu

Oboljelu osobu čini nesposobnom

za svakodnevni život
CILJ: potpuno uklanjanje ili
ublažavanje boli - poboljšanje
kvalitete života
Uzroci boli
 Fizički i psihički
 Hronični uzroci:
 rak, artritis, anemija srpastih ćelija
 Akutni uzroci:
 rane, opekotine, rascjepi mišića,
 slomljene kosti, nategnuti ligamenti,
apendicitis,
 bubrežni i žučni kamenci ili srčani napadi
 Psihološki uzroci - depresija i tjeskoba
uzrokuju psihogene boli
Vrste boli
Neuropatska bol – uzrokuju je oštećenja ili
disfunkcije dijelova nervnog sistema
*postherpetička neuralgija - bol koja nastaje u
dijelu zahvaćenom s Herpes zosterom – upaljeni
živci – hronična neuropatska bol
* refleksna simpatička distrofija - bol praćena
oteknućem i znojenjem ili promjenama tkiva kao
što su atrofija ili osteoporoza
 Kauzologija – sindrom koji nastaje nakon ozlijede
ili bolesti važnijeg mišića
 Bol nakon hirurškog zahvata - često se
preventivno primjenjuju opioidni analgetici
Liječenje boli

SZO je na osnovu jačine boli

postavila algoritam liječenja -
trostepena ljestvica:
1. Slabi, neopijatni analgetici (paracetamol ili
NSAR, nesteroidni protuupalni lijekovi)
2. Blagi opijatni analgetici (kodein, tramadol)
3. Snažni opijati, narkotski analgetici (morfin
je lijek izbora)
Podjela analgetika
Prema mehanizmu djelovanja analgetici se dijele:

1. Slabi analgetici:
Analgoantipiretici
(inhibitori COX, NSAI)

2. Jaki analgetici:
Hipnoanalgetici,
(opoidni analgetici, opijati)
Jaki analgetici

Hipnoanalgetici, Narkoanalgetici
Opoidni analgetici, Opijati

 Spriječavaju prenos bolnih impulsa

u CNS,
 Smanjuju i kvantitativno mijenjaju
percepciju boli
Jaki analgetici

1803. njemački apotekar Sertürner

izolirao je Morfin
1832. Robiquet - izolacija Kodeina
1848. Merck - izolacija Papaverina
1833. - počela proizvodnja morfina u
Edinburgu
1925. - Robinson i Gullard - utvrdili
strukturu morfina
1952. - potpuna sinteza
 Opijum
 OPIJUM - sirova smola dobivena iz makovih glavica
(na zraku sasušen mliječni sok koji curi iz zarezanih,
nedozrelih čahura maka, Papaver somniferum)
 Stoljećima se koristio kao SEDATIV, ANALGETIK,
ANTITUSIK, ANTIDIJAROIK i kao sredstvo za
uživanje.
 Tek u 19. stoljeću počinje primjena MORFINA,
glavnog alakaloida opijuma, od kojeg potiče njegovo
analgetsko djelovanje.

 OPIJUM – sadrži 40-tak različitih alkaloida koji čine

25% opijumske mase (75% - smole, ulje, šećeri i proteini).
 Samo četiri alkaloida imaju širu medicinsku
primjenu: osim MORFINA, KODEIN, PAPAVERIN i
TEBAIN.
Morfin

Mak, Papaver somniferum

 Prirodni alkaloidi opija
OH OCH 3

O O
H3C H3C
N N

OH OCH 3
Morfin
morfin N tebain
Tebain
O
OCH 3 1-benzilkinolin
1-benzilizokinolin
OCH 3
OCH 3
OCH 3
O

OCH 3
H3C
N

OCH 3
H3CO N
O
O

Noskapin Papaverin
Morfin
 Prema Robinsonu to je derivat
fenantrena (A, B i C)
H3C
 Sastoji se iz 5 prstenova, T oblika: A,
B, C, D i E N
Prsten A - aromatski 10 9 D 16
 benzen 11 B 14
1 12 13 8
B i C - nisu aromatski 2 A 15C 7
B, cikloheksan, 3 6
 4 E 5
 C, cikloheksen
HO O OH
Prsten D - sadrži N, tercijernu
amino grupu, Schaumann je 1940. otkrio
da morfin posjeduje
 piperidin
benzilkinolinsku
Prsten E - tetrahidrofuran, strukturu (C, D).
Morfin

Amfoteranog karaktera
Prsten D (piperidin) - H3C
sadrži tercijernu amino N
grupu, N - bazna. 10 9 D 16
11 B 14
1 12 13 8
Na prstenu A (benzen), 2 A 15C 7
3 6
morfin ima fenolnu OH 4 E 5
grupu - kisela. HO O OH
(-)3,6-dihidroksi-N-metil-
4,5-epoksimorfin-7-en
Stereohemija morfina
 Dolazi u dva optička izomera, ali je samo lijevo
skrećući izomer - AKTIVNI MORFIN

 U prirodi se pojavljuje samo jedan stereoizomer

(-), koji se koristi u terapiji

SINTETSKI MORFIN je desno skrećući izomer (+) -

nema analgetsko djelovanje
 Prvi put je sintetiziran kao racemska smjesa, a kad su
enantiomeri razdvojeni, pokazalo se da je
 samo je (-) Morfin farmakološki aktivan
Analgetsko djelovanje morfina
 Veže se za specifične opijatne receptore i snažno
ih aktivira
 Opijatni receptori - smješteni u lipoproteinskoj
membrani nervne ćelije prvenstveno mozga,
kičmene moždine i drugih organa
 Morfin se veže za receptore preko:
 fenolne OH grupe,
 aromatskog prstena
 joniziranog tercijernog amina
Vezivanje morfina za receptore

H3C
Jonizirani, tercijerni N atom N
Aromatski prsten 10 9 D 16
11 B 14
1 12 13 8
2 A 15C 7
3 6
4 E 5
Fenolna OH HO O OH
 μ, κ, δ - receptori
Vezivanje morfina na μ (mi) receptore izaziva:
 analgetsko djelovanje,
 respiratorna depresija,
Nus pojave
 euforija, sedacija, psihička ovisnost

Vezivanje morfina na κ (kapa) receptore:

 kao odgovor na vezivanje za ovaj receptor nastaje
slabija anlgezija (spinalna), sedacija i mioza.
Vezivanje morfina na δ (delta) receptore:
 je mjesto djelovanja prirodnih analgetika - enkefalina,
 kao odgovor na vezivanja za delta receptor nastaje
spinalna i supraspinalna analgezija, oslobađanje
hormona rasta (periferno djelovanje)
Djelovanje morfina
Koristi se kod vrlo jakih bolova, pri čemu ne prouzrokuje
depresiju CNS-a, niti gubitak svijesti
 Ima jako analgetsko djelovanje
 Povećava prag za percepciju boli, pa je efikasan u premedikaciji
bolnih zahvata.
 Reducira duševnu aktivnost, ima sedativno djelovanje, uklanja
osjećaj straha i bezvoljnosti, te ima euforično djelovanje.
 Parasimpatomimetik, bradikardija
 Inhibira centar za disanje i kašalj
 Mioza (sužena zjenica oka)- rapoznavanje narkomana
 Djeluje na peristaltiku crijeva - opstipans
 Emetik - uzrokuje povraćanje
Indikacije - najjači bolovi

 infarkt miokarda,
 osteoartritis (leđa, koljena, kukova),
 reumatoidni artritis,
 postopretivni bolovi (hronična bol nakon operacije)
 teške opekotine,
 frakture,
 uznapredovali karcinom,
 kašalj kod karcinoma pluća,
 terapija jake, hronične, visceralne boli
 šok
Nus pojave
depresija respiratornog centra (nastupa smrt
zbog prestanka disanja)
depresija centra za kašalj
ekscitacija nauzeja,
euforija povraćanje,
sedacija spazam mišića
mioza (GIT, UGT)
konstipacija

 Psihička i fizička OVISNOST, i tolerancija

 Koristi samo kada drugi analgetici zakažu, u malim
dozama.
 ADME Morfina
Morfin je netopiv u vodi, pa se primjenjuje u fomi soli,
sulfata, fosfata, hlorida (topive soli morfina)

 Oralno: 30-60 mg Metabolizira se prvim

 Parenteralno: 10-30 mg prolaskom kroz jetru, pa su
per os doze veće od
 Rektalno parenteralne!
 Subkutano
 Transdermalno
 Intranazalno
 Epiduralno
 Dobra resorpcija nakon subkutane injekcije, i
digestivnog trakta
 Veže se za proteine plazme
 Poluvrijeme eliminacije t1/2 2-3 sata
Kodein
 Prirodni alakaloid opijuma, 0,5%, ali se može
dobiti iz morfina metiliranjem (metilni-eter
morfina).

Upotrebljava se kao:
 antitusik, koji ne izaziva depresiju disanja,
 slabi analgetik u kombinaciji s
analgoantipireticima (paracetamol) i
Kodein
 Ako se kodein daje peroralno, njegovo
analgetsko djelovanje je 20% od djelovanja
morfina.
 Prolaskom kroz jetru, kodein se djelimično
demetilira i prelazi u morfin, ali samo 3%,
pa ne izaziva ovisnost
 Dolazi u obliku fosfata, tablete i sirup.
 Od kodeina se odvodi folkodin i etilmorfin,
dobri antitusici sa smanjenom tendencijom
navikavanja.
 Varijacija supstituenta
- alkoholna OH
 Maskiranje ili uklanjanje
alkoholne OH (C6) - NE H3C
SMANJUJE analgetsko
djelovanje, nego ga čak
N
povećava 10 9 D 16
11 B 14
 Povećana LIPOFILNOST - lakši 1 12 13 8
prolaz kroz KM barijeru - bolje 2 A 15C 7
3 6
farmakodinamske osobine 4 E 5
6-etilmorfin - veća analgezija HO O OH
6-acetilmorfin - 4x veća aktivnost,
veća toksičnost
 Varijacija supstituenta
- alkoholna OH Photo: istockphoto

HEROIN (3,6-diacetilmorfin) NARKOTIČKI ANALGETIK

2x veća aktivnost

Heroin je najlipofilniji i
najbrže prolazi u mozak, ali
prije interakcije s receptorima
mora se fenolna OH grupa
(5α,6α)-7,8-didehidro-4,5-epoksi-17- osloboditi (deacetilirati)
metilmorfinan-3,6-diol acetat esterazama u mozgu.
Tebain
 Dolazi u prirodnom opijumu u maloj
količini 0,2%.
 Nastaje metilacijom obje OH grupe
(-OCH3).

 Sa H2SO4 može se demetilirati

enolna eterska grupa, pa se dobije
kodein.
 Danas tebain služi za dobijanje
KODEINA i njegovih derivata.

 Tebain je VRLO TOKSIČAN, djeluje

slično strihninu,
 izaziva grčeve, depresiju mišića
disanja.
Strukturni analozi morfina

 Kodein
H3C  Etilmorfin, folkodin
N  Tebain
10 9 D 16  Heroin
11 B 14  6-acetilmorfin
1 12 13 8
2 A 15C 7  Dihidromorfin,
3
4 E 5 6 dihidrokodein
 Nalorfin, nalokson,
HO O OH naltrekson
 Apomorfin
Strukturni analozi morfina

U opioidne analgetike spadaju:

 Derivati morfinana
 Analgetici petidinske strukture
 Metadon i slični derivati
(fenilpropilamini)
 Peptidni analgetici
 Opioidi različite strukture
Pojednostavljenje molekule
 Sintetski opioidni analgetici nastaju
prevođenjem morfina u jednostavnije
strukture, sa ciljem da se izbjegnu
neželjeni sporedni efekti.

 Ako bi se molekula mogla pojednostaviti,

sinteza bi bila jednostavnija, a time i
jeftinija.
 Obzirom da MORFIN ima 5 prstenova,
jedan po jedan su uklanjali da bi utvrdili
koji je bitan za djelovanje.
Pojednostavljenje molekule
 Aromatski prsten A - bitan je za
djelovanje, jer se njegovim uklanjanjem
djelovanje gubi.

Uklanjanjem prstenova:
E (prsten E nije bitan za djelovanje)
D (spoj bez prstena D gubi djelovanje)
Pojednostavljenje molekule
 Uklanjanjem eterskog mosta (prstena E) nastala
je serija MORFINANA
 Terapeutski su aktivni samo oni spojevi koji na C3
imaju jednu OH ili OCH3 grupu, a to su:

 Levorfanol (OH)
RO
 Dekstrofan (OH)
3
 Levometorfan (OCH3)
 Dekstrometorfan (OCH3) O

N CH3
6 8
 Derivati morfinana
 Svi derivati morfinana dolaze kao optički aktivni
racemati, a oba racemična oblika nemaju isto
djelovanje.
 Aktivan je samo (-) Levorfanol, dok (+) izomer
pokazuje zanemarljivo analgetsko djelovanje.

Levorfanol - slobodna fenolna OH u položaju C3

 5x jače analgetsko djelovanje od morfina,
 Levorfanol - 5x jači analgetik od morfina,
ali su potencirana i nus djelovanja

 Prednosti u odnosu na morfin:

 djelovanje je duže,
 manje je podložan biotransformaciji
(ne metabolizira se u jetri u istoj mjeri kao morfin)

 Primjena: per os
 Opijate miješovitog djelovanja
Agonisti-antagonisti
Uklanjanjem prstena E i otvaranjem prstena C
dobiveni su BENZOMORFANI.

Pentazocin
H O
A

CH3 D CH3
N C H 2C H C
CH 3 CH 3
Pentazocin
Analgetik je dugog djelovanja, s vrlo malim rizikom
izazivanja navike
H O  Radi prostornog
rasporeda funkcionalnih
grupa veže se za
opijatne receptore, ali
CH3 CH3 samo za κ - slabi
CH 3
N C H 2C H C
CH 3
AGONIST
 dok μ i δ receptore
2′-hidroksi-5,9-dimetil -2-(3,3- blokira -
dimetilalil) -6,7-benzomorfan ANTAGONIST
Pentazocin (Fortral)
 Dolazi u formi racemata, D i L izomera:
 L-izomer - analgetik, antitusik
 Racemat - analgetik
 oralno, i.m., s.c.
 Po djelovanju je slabiji od morfina (doza od 20 mg,
analogna je 10 mg morfina)
 Kako je sličan morfinu izaziva i sedaciju, respiratornu
depresiju i euforiju, ali ne izaziva navikavanje!!!

 Benzomorfani imaju halucinogeno

nusdjelovanje - jer se osim na analgetske
receptore vežu i na druge receptore u mozgu!!!!!
Analgetici petidinske strukture
H3C
Uklanjanjem prstena N
D 16

B, C i E
10 9
11 B 14
1 12 13 8
2 A 15C 7
 iz morfina, dobiveni su 3
4 E 5
6

4-fenilpiperidini – HO O OH

PETIDINI
 PETIDIN HLORID A O O
(MEPERIDIN) - derivat C C2H5
fenilpiperidin-karboksilne 4
kiseline D
 Kvarterni C bitan za N
djelovanje CH3

(1-metil-4-fenil-4-piperidinkarboksietilat)
Piperidinski derivati

R2
N R1
R3
Derivat piperidina
 Derivat piperidina se mnogo lakše
sintetiziraju od ostalih opioida.
 Različito ponašanje derivata piperidina
može se objasniti njihovom fleksibilnijom
strukturom, te mogu da reaguju sa
receptorima na više načina.
 Petidin ili Meperidin
 Agonist morfina, ali i opijat koji djeluje na
CNS, na stišavanju boli.

A 4
D N CH3
CH3 CH2O C
O

1-metil-4-fenil-4-piperidinkarboksietilat
Djelovanje petidin hlorida
 analgetsko (20% djelovanja morfina),
 spazmolitsko (teški porodi, brzo i kratko djelov.),
 lokalno anestetsko i
 antihistaminsko djelovanje
 Blaga do jaka bol (migrena, trauma, postoperativna i
akutna abdominalna bol)
 Djelotvorna doza je 75-100 mg (i.m. ili s.c.), što
odgovara 10 mg morfina.
U toj dozi prouzrokuje:
 smirenje,
 respiratornu depresiju,
 euforiju sličnu morfinu,
 može izazvati ekscitaciju CNS sa tremorom,
mišićnom napetošću i drhtavicom.
Djelovanje petidin hlorida
 Nije sigurno da djeluju preko istih
receptora kao MORFIN - slične promjene
provedene na morfinu i petidinu nisu
dovele do uporedivih rezultata

 Petidini se vežu drugačije za receptore

 Djelovanje je BRZO I KRATKO

 Analgetski efekat se postiže 15 minuta
nakon oralne primjene
Ketobemidon 1-4-(3-hidroksifenil)-1-metil-4-
piperidil-1-propanon

HO 3

O C
H5C2
N CH3
 Jedini koji je u praksi jači analgetik od petidina
6X jače djelovanje
 Kada je uvedena fenolna OH grupa, a esterska
zamijenjena keto grupom, djelovanje se povećalo 6x
Fentanil
H
O N CH2CH2
4
CH3CH2C N

supstituisani amid
propionske kiseline

 Najdjelotvorniji piperidinski derivat je

fentanil
 Pripada derivatima 4-anilidopiperidina
Fentanil
 Djeluje predominantno kao agonist -opijatih
receptora,
100x jači agonist od morfina,
 Djelovanje je brže, traje kraće
 Ima manje neželjenih efekata od morfina
 Utvrđeno je da fentanil može da ublaži ili suzbije
hormonske i metaboličke poremećaje koji prate
hirurški stres.
 Koristi se u postoperativnoj terapiji bola i u
anesteziji (preanastezija).
 Vrlo slični su i Sulfentanil i Alfentanil
 Fentanil
 100x aktivniji od morfina, dok mu je trajanje
djelovanja vrlo kratko - samo 30 minuta
 Djelovanje zavisno o načinu davanja
 Nedostatak fenolne OH grupe nadoknađene su
velikom lipofilnošću.
 zbog lipofilnih osobina danas se primjenjuje u obliku
transdermalnih flastera, za liječenje boli
uzrokovane zloćudnim tumorima
 Flaster djeluje kontinuirano 3 dana (fentanil dugog
djelovanja može kontrolirati bol i do 72 sata)

 i.v. fentanil se često kombinira s benzodiazepinima

za proceduralnu analgeziju i sedaciju
 Fentanil
 Ako se FENTANIL primjeni u dozi od 0,3-0,4
mg intravenski u kombinaciji s
DROPERIDOLOM, tada nastupa stanje
NEUROLEPTANALGEZIJE (depresija
disanja, duboki san)
Fentanil

 Koristi se u terapiji:
srednje jake do jake boli, ako slabi opijati
nisu djelotvorni,
hronične boli kod karcinoma,
osteoartritisa
osteoporoze
bolova u kičmi
 4-[4-(4-hlorofenil)- 4-hidroksi-1-piperidil]-
Loperamid N,N-dimetil- 2,2-difenil-butanamid

Cl
difenilpiperidin
butanamida

N CH2CH2C C N(CH3)2
HO O

 FENILPIPERIDINSKI DERIVAT, na N ima amidnu

vezu.
 Usporava crijevnu pokretljivost, pa se koristi kod
hroničnih dijareja (ANTIDIJAROIK)
 Smanjuje gubitak vode i elektrolita iz crijeva, time
smanjuje količinu izlučene stolice, a povećava njenu
gustoću i viskoznost.
 Kako je lipofilan izlučuje se fecesom.
Difenoksilat
etilester 1-(3-cijano-3,3-difenilpropil)-
4-fenil-4-piperidinkarboksilne kiseline

N CH2CH2C CN
CH3 CH2O C
O

 Derivat fenilpiperidina sličan meperidinu.

 Analgetski efekat je slab, ali se koristi kod dijareja kao
konstipirajuće sredstvo.
 Netopiv je u vodi, pa dolazi u formi soli, hidrohlorida.
 Koristi se u strogo određenim dozama, jer u većim
dozama djeluje euforično, a izaziva i depresiju
disanja.
Tramadol
TRAMADOL - derivat
H3CO
cikloheksanola
 Hemijski je sličan petidinu
 Blagi opijatni analgetik
 analgetska aktivnost je
značajno slabija od morfina HO
 10-20% aktivnosti morfina
Prednost:
 izuzetno slabo inhibira CH2 N CH 3
DISANJE
 minimalan rizik razvoja CH 3
OVISNOSTI
(1R,2R)-2-[(dimetilamino)metil]-
 Oralno, parenteralno
1-(3-metoksifenil)cikloheksanol
Derivati metadona
 Eliminacijom prstenova B, C, D i E iz
strukture morfina nastaju METADONI,

 Strukturno nemaju mnogo sličnosti sa

morfinom,

 Sadrže izvjesne funkcionalne grupe, kao

i ostali opioidni ANALGETICI.

 METADON - uklonjen prsten B, C, D i E iz

morfina
Metadon
dipolarne privlačne sile
karbonilne grupe i terc. N
COC2H5
CH3
CH2CHN * HCl
CH3 CH3

 Za farmakološko djelovanje METADONA važna je

STEREOHEMIJA.
 Aktivan je samo L enantiomer (2x aktivniji od
morfina), dok je D enantiomer potpuno inaktivan.
 L-forma 2x aktivnija i manje toksična od D-forme.
 D-forma - nije jak analgetik, ali djeluje kao antitusik.
Metadon
 JAKI ANALGETIK - po djelovanju sličan
morfinu, ali manje emetično djelovanje,
sedacija, ekcitacija i euforija,
 SPAZMOLITIK
 Tolerancija i ovisnost na metadon se razvijaju
SPORIJE nego na morfin
 Zbog toga se metadon upotrebljava se za
odvikavanje od drugih opioida, te kao
zamjena za HEROIN kod ovisnika
 Kod ovisnika o metadonu, simptomi
apstinencije blaži, ali duže traju, nego kod
ovisnika o morfinu i heroinu
Metadon
Primjena:
 oralno, parenteralno, rektalno
 Brzo se apsorbira,
u plazmu dospjeva za - 30’
 maksimalna koncentracija se postiže za

4 sata
 dužina analgetskog djelovanja 6-8 sati

 Dobro se veže za proteine plazme (90%) i

tkiva pa mu je zadržavanje u tijelu duže
Propoksifen
 Dolazi u formi 4 izomera,
ali je samo α-izomer djelotvoran
kao opioid.
O CH3 CH3
 D-propoksifen – jaki analgetik
CH3CH2C O C CHCH2N
 L-propoksifen - antitusik CH3
CH2
 Dobro se resorbira,
 NE pokazuje efekte na CNS
Nus djelovanja:
 nauzeja,
 GI smetnje, (S)- -(1R)-2-(dimetilamino)-1-
metiletil--fenilbenzenetanol
 abdominalni bolovi,
propanoat (ester)
 opstipacija.
Tetrahidrokanabinol
 Tetrahidrokanabinol - THC ili delta-9-
tetrahidrokanabinol, glavna je psihoaktivna
supstanca pronađena u biljci Cannabis sativa, a
novije i u nekim drugim biljkama.

 THC - djeluje na CNS, snažan stimulator CNS-

a i na VNS - slično amfetaminu,

 THC - djeluje analgetski

Tetrahidrokanabinol

U legalno uzogojenom kanabisu postotak psihoaktivne

tvari THC ne smije prelaziti 0,2%.

1g marihuane = 0,2 g hašiša

Medicinska upotreba THC
 THC ima analgetske osobine
Ostala djelovanja:
euforija, smirenost, opuštenost, loša
psihomotorna koordinacija; usporenost,
povećan apetit, utisak naglašenosti čula
vida, sluha, ukusa, mirisa, suhoća usta,
tahikardija.
 psihoaktivna supstanca kanabisa - THC
stimulira apetit i poboljšava ukus hrane kod
oboljelih od karcinoma, nakon hemoterapije
Medicinska upotreba THC
 Sintetski dronabinol (Marinol) - tretiran kao
nenarkotički lijek s vrlo slabim rizikom za
fizičku i mentalnu ovisnost

 Dronabinol - odobren od FDA u terapiji:

anoreksije kod pacijenata oboljelih od
AIDS-a
nekih glavobolja
povraćanje kod pacijenata koji primaju
hemoterapiju
Kanabinoidi
Konoplja,Cannabis sativa
 MARIHUANA – osušeno lišće
konoplje (koristi se kao opojna
droga) (1-7%)
(način uzimanja - pušenjem, jedenjem,
pijenjem čaja)
 HAŠIŠ - smola iz cvijeta - (20-
30%)
(način uzimanja pušenjem, pomješan
s duhanom, jedenjem)
 ULJE HAŠIŠA, (50%)
Cannabis sativa
(način uzimanja - pušenjem, duhan
se natopi uljem)
PEPTIDNI ANALGETICI
 Opijatni receptori su prisutni u svim
strukturama mozga u kojima se mogu naći i
supstance koje se jednim imenom nazivaju
endogeni opioidi.

 Endogeni opijati su biološki aktivni peptidi, koji su po

djelovanju slični morfinu, pa su po tome i dobili ime.
 Kao endogeni agonisti morfina na opijatnim
receptorima - ove endogene supstance (oligo i
polipeptidi) nazvane su endorfini (endogeni
morfini).
Peptidni analgetici
 Endogeni peptidni sistem smješten je u
neuronima koji prenose bolne impulse, a
zadatak mu je sprečavanje prenosa bolnih
impulsa.

 To je odbrambeni sistem u organizmu koji reaguje u

stresnim situacijama, tako da se snažna bol ne očituje
odmah i omogućava prisebnost i radnje spašavanja.

 Endogeni opijati djeluju kao neurotransmiteri ili

neurohormoni u mozgu, te kao prirodni
analgetici.
 Endogeni opijati
 Endorfini - se stvaraju u svim strukturama
mozga, hipofizi, kičmenoj moždini, hidrolitičkom
degradacijom tri velike proteinske molekule:
Proopiomelanokortina (-endorfini)
Proenkefalini (met-enkefalini i leu-enkefalini)
Prodinorfini (dinorfin i -neoendorfin)

 Svi djeluju kao analgetici, a njihovo djelovanje se

može anatgonizovati opijatnim anatgonistima kao
što je nalokson.
Endogeni opijati
 Zajedničko za sve opijatne peptide je raspored
aminokiselina: tirozin-glicin-glicin-fenilalanin
H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Met 2x jači
H-Tyr-Gly-Gly-Phe-Leu
 Tirozin i fenilalanin su esencijalne aminokiseline za
analgetsku aktivnost.
Svi endogeni opijati predstavljaju dio peptida od 91
aminokiseline – β-lipotropin i to onih dijelova koji su
odgovorni za prenos boli.
β-Lipotropin (91 aminokiselina)
 61-65 met-enkefalin (5 aminokiselina)
 61-76 α-endorfin (26 aminokiselina)

 61-77 γ-endorfin (27 aminokiselina)

 61-91 β-endorfin (31 aminokiselina)

Endogeni opijati
TIROZIN - je značajan za analgetsko djelovanje
HO HO S

O
HOOC
O NH
N NH2
CH3 H O NH
NH O
O NH
CH3O
Tirozinski ostatak u molekuli morfina i Met-enkefalina

H Tyr Gly Gly Phe Met OH H Tyr Gly Gly Leu OH

Enkefalini
Pokušavaju se dobiti SINTETSKI ENDORFINI, koji će biti manje osjetljivi na
proteolitička cijepanja.