Gallego 2 Eso PDF

1 Algo novo cada día GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Comprender o concepto de substantivo.

2. Recoñecer os substantivos nun texto.
3. Clasificar os substantivos segundo a forma.
4. Diferenciar substantivos simples, derivados, compostos e parasintéticos.
5. Formar substantivos por derivación e composición.
6. Clasificar substantivos segundo o seu significado.
7. Identificar e diferenciar substantivos comúns, propios, concretos, abstractos, individuais, colectivos, contables e incontables.
8. Unir substantivos individuais co colectivo correspondente e viceversa.
S O L U C I O N A R I O
1. Luísa e Antón, os fillos dos donos da libraría, foron de sempre afeccionados aos deportes. El é un excelente automobilista, par-
ticipa en probas de motociclismo, xoga ao baloncesto e fai atletismo. Ela practica balonmán, sendeirismo e escalada; tamén
é unha boa nadadora e submarinista.
simples: Luísa, Antón, fillos, donos, deportes, probas.
derivados: libraría, afeccionados, atletismo, sendeirismo, escalada, nadadora.
compostos: baloncesto, balonmán.
parasintéticos: automobilista, motociclismo, submarinista.
2. Resposta modelo: a) ciclismo, ciclista; b) aéreo, aeronave; c) mariño, mariñeiro; d) poboación, poboador; e) irmanciña, ir-
mandade; f) terrón, terrario; g) carniceiro, carnizaría; h) cabalgata, cabaleiro.
3. augamar, gardalamas, parachoques, abrelatas, autoestrada, curtametraxe.
4. a), b), c), f), h).
5. concretos: b), d), h), n).
abstractos: a), c), e), f), g), i), l), m), o), p).
6. a) bondade; b) tristeza; c) claridade; d) avaricia; e) tranquilidade; f) inimizade; g) fermosura; h) amabilidade; i) alegría;
l) fealdade; m) pesar; n) violencia.
7. a) 4; b) 1; c) 6; d) 7; e) 8; f) 3; g) 9; h) 2; i) 5.
8. Resposta modelo: a) árbore, b) peixe, c) lobo, d) pito, e) músico, f) sal, g) folla, h) mariñeiro, i) area.
9. ramo area furia acio Ana
común x x x x
propio x
concreto x x x
abstracto x
individual x
colectivo x x
contable x x
incontable x
Atención á diversidade 6 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

REFORZO 1 Algo novo cada día
ACTIVIDADES
1 Subliña os substantivos que aparecen no texto. Logo 6 Forma substantivos abstractos a partir dos seguin-
clasifícaos en simples, derivados, compostos ou pa- tes adxectivos.
rasintéticos. a) bo g) fermoso
Luísa e Antón, os fillos dos donos da libraría, foron de b) triste h) amable
sempre afeccionados aos deportes. El é un excelente
c) clara i) alegre
automobilista, participa en probas de motociclismo,
xoga ao baloncesto e fai atletismo. Ela practica ba- d) avarento l) feo
lonmán, sendeirismo e escalada; tamén é unha boa na- e) tranquila m) apesarado
dadora e submarinista. f) inimiga n) violento
2 Forma dous substantivos derivados a partir dos se- 7 Une cada substantivo colectivo co substantivo indi-
guintes substantivos simples. vidual que lle corresponda.
a) bicicleta e) irmá a) enxame 1. soldado
b) aire f) terra b) exército 2. bailarín
c) mar g) carne c) souto 3. músico
d) pobo h) cabalo d) acio 4. abella
e) vaixela 5. cana
3 Forma substantivos compostos a partir das seguin-
tes palabras. f) orquestra 6. castiñeiro
a) auga 1) estrada g) cardume 7. uva
b) garda 2) latas h) ballet 8. prato
c) para 3) metraxe i) canaval 9. peixe
d) abre 4) mar
8 Escribe os subtantivos individuais que corresponden
e) auto 5) lamas a estes substantivos colectivos.
f) curta 6) choques a) fraga b) banco c) manda
4 Rodea os substantivos parasintéticos e fai unha ora- d) rolada e) banda f) manoxo
ción con cada un deles. g) follaxe h) tripulación i) areal
a) teleoperadora e) parabrisas
9 Completa o cadro, clasificando os substantivos.
b) desvergonzado f) vicerreitorado
c) anormalidade g) hipermercado ramo area furia acio Ana
d) actualmente h) submarino común
5 Clasifica os seguintes substantivos segundo sexan propio

concretos ou abstractos. concreto
a) simpatía h) arquitecto abstracto
b) autovía i) maldade
individual
c) inxustiza l) morriña
d) bandada m) solidariedade colectivo
e) honradez n) arbusto contable

f) beleza o) ira incontable
g) paciente p) delicadeza
Lingua Galega e Literatura 3o ESO 7 Atención á diversidade

1 Algo novo cada día ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Recoñecer o alfabeto.
2. Diferenciar entre letras e dígrafos.
3. Asociar correctamente letras e dígrafos co son ou sons que expresan.
4. Diferenciar entre sons, letras e dígrafos.
5. Clasificar unha consoante polo modo de articulación.
6. Clasificar unha consoante polo punto de articulación.
1. a-b-c-d-e-f-g-h-i-l-m-n-ñ-o-p-q-r-s-t-u-v-x-z.
2. Dúas letras que representan xuntas o mesmo son.
3. ce hache, gue u, l dobre, ene hache, que u, erre dobre.
4. nh, ch, ll, gu, qu, rr
5. a) queimar, b) botella, c) regueiro, d) paporrubio, e) cheo, f) cunha, g) corredor, h) xoguete, i) algunha, l) quilo, m) ore-
lla, n) becho
6. Resposta modelo: X 1º son: caixa, xente. 2º son: exame, texto. C 1º son: casa, copa. 2º son: cine, cen
7. Palabra Letra ou dígrafo Son
vulto v [b]
agasallo g [g]
berro b [b]
lenzo z [θ]
rato r [r]
nube b [b]
pequeno qu [k]
guedellas gu [g]
cisne c [θ]
comida c [k]
8. a) qu, ll, nh, ch; b) rr, qu, nh; c) qu, rr, ll, ch.
9. oclusivas, fricativas, africadas, nasais, laterais e vibrantes.
10. F, S, Z.
11. a) p, b; b) d, b; c) c, t; d) t, b; e) g, t; f) g, t; g) c, t; h) b, t.
12. labiais, dentais, alveolares,palatais, velares.
13. N, L, R, S.
14. a) p, m, b; b) z, p, t; c) m, b; d) t, d; e) f, m; f) f, m; g) b, f; h) f, m, b; i) c, m, p; l) p, m.
15. r.
16. ele, ene, erre e ese.
17. [p]: oclusiva, labial [θ]: fricativa, dental [m]: nasal, labial
[s]: fricativa, alveolar [r]: vibrante forte, palatal [d]: oclusiva, dental

REFORZO 1 Algo novo cada día
ACTIVIDADES
1 Escribe no caderno as letras que forman o alfabeto 9 Como poden ser as consoantes segundo o modo de
galego. articulación?
2 Que é un dígrafo? 10 Copia no caderno as consoantes fricativas.

F P L R S Z
3 Escribe o nome dos dígrafos galegos.
11 Nas seguintes palabras sinala as consoantes oclusi-
4 Indica cal destes símbolos é un dígrafo.
vas.
f nh m ch
a) pomba b) dúbida
ll gu qu rr
c) lectura d) tambor
5 Enche os ocos das seguintes palabras cos dígrafos e) gato f) foguete
que faltan. g) cantar h) subterráneo
a) ...eimar b) bote...a
12 Como poden ser as consoantes segundo o punto de
c) re...eiro d) papo...ubio
articulación?
e) ...eo f) cu...a
g) co...edor h) xo...ete 13 Copia no caderno as consoantes alveolares.
i) algu...a l) ...ilo F N L R S Z
m) ore...a n) be...o
14 Nas seguintes palabras sinala as consoantes labiais
6 As seguintes letras expresan diferentes sons. Busca e dentais.
dous exemplos para cada caso. a) pomba f) zapato
Letra 1º son 2º son b) lombo g) tenda
x
c) familia h) fume
c d) bafo i) alfombra
e) cempés l) pasmón
7 Identifica as letras e dígrafos diferentes que expresan 15 Cal é a consoante vibrante?

o mesmo son.
16 Escribe no caderno o nome das consoantes alveola-
Palabra Letra ou dígrafo Son res.
vulto
agasallo 17 Clasifica segundo o modo e punto de articulación.
berro Fíxate no modelo.
lenzo [y]: consoante lateral palatal
rato
[p]:
herba
pequeno [θ]:
guedellas [m]:
cisne
[s]:
comida
[r]:
8 Busca os dígrafos que aparecen nas seguintes oracións. [d]:

a) Aquela parella perdeu unhas chaves.
b) Socorro come queixo algunhas veces.
c) Quico entrou correndo na palleira porque estaba
chovendo.

1 Algo novo cada día CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Identificar as características dos textos instrutivos.

2. Comprender as características dun texto literario.
3. Coñecer o concepto de substantivo e clasificalos segundo a forma ou o significado.
4. Coñecer e clasificar as letras e dígrafos do alfabeto galego.
5. Coñecer os elementos de substrato, estrato e superestrato que configuraron a lingua galega.
1. a) V; b) F; c) V.
2. lexema morfemas derivativos morfemas flexivos clase de substantivo
sapoconcho sap-conch- -o composto
camiños camiñ- -os simple
portaavións porta-avion- -s composto
ferreiro ferr- -eir- -o derivado
libraría libr- -aría derivado
corredoras corre- -dor- -as derivado
paracaidista para-caid- -ista parasintético
casiña cas- -iñ- -a derivado
3. a) f; b) m; c) n; d) k, g.
4. a) V; b) F; c) V; d) V.
5. Resposta modelo: a) carqueixa, amorodo, barranco. b) plano, nocturno, lácteo. c) Afonso, Gondomar, Forcarei. d) Sada, Rá-
bade, A Mezquita.

AMPLIACIÓN 1 Algo novo cada día
ACTIVIDADES
1 Indica se son verdadeiras ou falsas as seguintes afir- 4 Sinala se son verdadeiros ou falsos os seguintes enun-
macións. ciados.
a) As receitas son un claro exemplo de texto instruti- a) As linguas indoeuropeas forman parte dos elemen-
vo. tos de substrato do galego.
b) A crónica, máis que a noticia, adoita empregar tex- b) As palabras patrimoniais introdúcense no galego tar-
tos instrutivos. diamente.
c) O superestrato do galego está formado polo xer-
c) Os textos instrutivos adoitan presentar tres carac-
mánico e o árabe.
terísticas: indicacións claras e directas, verbos en
infinitivo e ordenación dos pasos. d) As linguas preindoeuropeas forman o substrato máis
antigo do galego.
2 Sinala, nos seguintes substantivos, o lexema (ou le-
xemas), os morfemas flexivos e os morfemas deri- 5 Escribe no caderno:
vativos. Logo clasifícaos en simples, derivados, com- a) Tres palabras que pertenzan ao substrato preindo-
postos ou parasintéticos. europeo.
sapoconcho camiños b) Tres cultismos de orixe latina.
portaavións ferreiro c) Tres palabras do superestrato xermánico.
d) Tres topónimos de orixe árabe.
libraría corredoras
paracaidista casiña
3 Escribe as consoantes correspondentes.

a) consoante fricativa-labial
b) consoante nasal-labial
c) consoante nasal-alveolar
d) consoante oclusiva-velar
LER E CREAR
Escribe un poema de catro versos á túa localidade:

a) Recorda que os versos teñen que rimar.
b) Inclúe un recurso relacionado co son, outro relacionado co significado e outro relacionado coa orde e a re-
petición.

2 Diferentes pero iguais GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Comprender o concepto de substantivo.

2. Recoñecer o xénero dos substantivos.
3. Coñecer e aplicar as normas que regulan o cambio de xénero no substantivo.
4. Recoñecer o número dos substantivos.
5. Coñecer as regras de formación do plural nos substantivos.
6. Coñecer a función sintáctica que cumpre o substantivo.
7. Identificar o substantivo como núcleo do grupo nominal.
8. Recoñecer as funcións que desempeña o grupo nominal na estrutura da oración.
1. Brais de Lema era todo un personaxe na miña vila. Xa no berce daba sinais de que non ía ser unha persoa corrente, tiña o
costume de meter o dedo no nariz mentres botaba un sorriso parvo e cando tiña fame só quería leite con mel. Despois deulle
por levar traxe de la fose frío ou calor. A súa fazaña máis sonada foi subir ao cume dunha cerdeira e, desde esa atalaia, dar
ordes a todos os que pasaban. No cume da árbore permaneceu dez días.
Masculino: personaxe, berce, sinais, costume, dedo, nariz, sorriso, leite, mel, traxe, frío, cume, días.
Feminino: vila, persoa, fame, la, calor, fazaña, cerdeira, atalaia, ordes, árbore.
2. a) a estudante, b) deusa, c) anciá, d) comellona, e) madriña, f) humana, g) emperatriz, h) gobernadora, i) mestra, l) patroa.
3. a) O meu irmán ten un amigo bretón que é pintor. b) A miña avoa ten unha egua ruana moi lambona. c) A túa nora é unha
boa actriz. d) Ese ancián é o pai do bailarín romanés. e) Esa capitá é un pouco lacazana. f) O teu curmán viu un león.
4. a) A capitá botou un pouco mel no leite. b) Desde a ponte que hai no porto vese unha paisaxe impresionante. c) Ten un sinal
no nariz, dun couce que lle deu unha egua. d) O limoeiro é a miña árbore favorita.
5. Resposta modelo: contable, estudante, electricista, atleta, ximnasta.
6. As letras teñen xénero masculino.
7. a) barrís, b) saltóns, c) áxiles, d) veces, e) cores, f) bíceps, g) vales, h) bailaríns, i) capitais, l) ollomoles, m) útiles, n) lapis
8. Son invariables.
9. a) Os xuíces pisaron uns caracois cando entraban nos teus locais; b) Aquelas mulleres perderon uns aneis azuis nas beirarrúas;
c) Os caimáns son uns réptiles; d) Esas actrices fixeron os papeis de raíñas nuns filmes israelís; e) As emperatrices tomaron uns
cafés con leite e uns pasteis de nata; f) Os cónsules alemáns están moi áxiles, subiron ás nogueiras e colleron algunhas noces.
10. As palabras que rematan en –z forman o plural engadindo -es.
11. Resposta modelo: a) rapaz/rapaces, mar/mares, cor/cores; b) papel/papeis, cartel/carteis, capital/capitais; c) camión/camións,
león/leóns, man/mans; d) martes, tórax, tríceps.
12. a) O teu irmán canta moi ben: núcleo do suxeito; b) Eu son escritora: atributo; c) Merquei unha saia verde: núcleo do com-
plemento directo; d) Neno, fai iso xa!: vocativo; e) A miña curmá é cantante: núcleo do suxeito e atributo.

REFORZO 2 Diferentes pero iguais
ACTIVIDADES
1 Subliña os substantivos comúns que aparecen no tex- 7 Pon en plural os seguintes substantivos.
to. Logo di cal é o seu xénero. a) barril g) val
Brais de Lema era todo un personaxe na miña vila. Xa
no berce daba sinais de que non ía ser unha persoa b) saltón h) bailarín
corrente, tiña o costume de meter o dedo no nariz c) áxil i) capital
mentres botaba un sorriso parvo e cando tiña fame só
quería leite con mel. Despois deulle por levar traxe de d) vez l) ollomol
la fose frío ou calor. A súa fazaña máis sonada foi su- e) cor m) útil
bir ao cume dunha cerdeira e, desde esa atalaia, dar
f) bíceps n) lapis
ordes a todos os que pasaban. No cume da árbore per-
maneceu dez días. 8 Como forman o plural os substantivos que rematan
nun grupo consonántico?
2 Forma o feminino dos seguintes substantivos.
a) estudante f) humano 9 Pon en plural os substantivos das seguintes frases.
b) deus g) emperador Lembra cambiar as palabras que deben concordar con
eles.
c) ancián h) gobernador
a) O xuíz pisou un caracol cando entraba no teu lo-
d) comellón i) mestre cal.
e) padriño l) patrón b) Aquela muller perdeu un anel azul na beirarrúa.
3 Cambia o xénero dos substantivos nestas frases. Lem- c) O caimán é un réptil.

bra cambiar tamén o das palabras que deban con- d) Esa actriz fixo o papel de raíña nun filme israelí.
cordar con eles.
e) A emperatriz tomou un café con leite e un pastel
a) A miña irmá ten unha amiga bretoa que é pintora. de nata.
b) O meu avó ten un cabalo ruán moi lambón. f) O cónsul alemán está moi áxil, subiu á nogueira e
c) O teu xenro é un bo actor. colleu algunha noz.
d) Esa anciá é a nai da bailarina romanesa. 10 Como forman o plural os substantivos que rematan
e) Ese capitán é un pouco lacazán. en –z?
f) A túa curmá viu unha leoa. 11 Escribe:

4 Corrixe as seguintes frases. a) Tres substantivos que formen o plural engadindo –es.
a) * A capitana botou unha pouca mel na leite. b) Tres substantivos que formen o plural engadindo –is.
b) * Desde o ponte que hai no porto vese un paisaxe c) Tres substantivos que formen o pluran en -ns.
impresionante. d) Tres substantivos invariables.
c) * Ten unha sinal na nariz, dunha couce que lle deu
unha egua. 12 Di que función sintáctica desempeñan os substanti-
vos nas seguintes oracións.
d) * A limoeira é o meu árbore favorito.
a) O teu irmán canta moi ben.
5 Escribe cinco substantivos que presenten a mesma b) Eu son escritora.
forma para o masculino e o feminino.
c) Merquei unha saia verde.
6 Que xénero teñen os nomes das letras? d) Neno, fai iso xa!
e) A miña curmá é cantante.

2 Diferentes pero iguais ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Recoñecer o alfabeto.
2. Diferenciar entre vogais e consoantes.
3. Coñecer os sons das vogais galegas e relacionalos coa súa grafía.
4. Clasificar as vogais polo modo de articulación.
5. Clasificar as vogais polo punto de articulación.
6. Pronunciar correctamente e recoñecer todos os sons vocálicos.
7. Coñecer a función do acento diacrítico na distinción de palabras con vogais medias tónicas.
1. a-b-c-d-e-f-g-h-i-l-m-n-ñ-o-p-q-r-s-t-u-v-x-z.
2. Existen sete sons.
3. O galego ten cinco letras para representar os sons vocálicos.
4. Anteriores, centrais, posteriores.
5. Pechadas, semipechadas, semiabertas, abertas.
6. A vogal aberta é o a.
7. As vogais pechadas son o i e o u.
8.
Vogais
Palabra Vogal aberta
pechadas
lámpada a
afillado i a
nai i a
calculadora u a
xuíza u, i a
feira i a
pequena a
leituga i, u a
cisne i
comida i a
pau u a
viúva i, u
9. a) /E/ semiaberta, b) /i/ pechada, c) /o/ semipechada, d) /a/ aberta, e) /O/ semiaberta, f) /u/ pechada, g) /e/ semipechada.
10. As vogais fortes son a, e, o.
11. As vogais débiles son i, u.
12.
Palabras Anterior Central Posterior
mestra e a
camiño i a o
cine i, e
loureiro e, i u, o
amigo i a o
13. a) papel, semiaberto; b) lugués, semipechado; c) león, semipechado; d) arroz, semiaberto; e) canela, semiaberto; f) conce-
llo, semipechado; g) euforia, semiaberto; h) ledo, semipechado; i) doutor, semipechado; l) vella, semipechado.
14. a) 4, b) 8, c) 5, d) 7, e) 1, f) 2, g) 3, h) 6.
15. b) té (infusión), c) fóra (adverbio de lugar), f) dó (sentimento de pesar), g) bóla (corpo esférico), l) présa (rapidez).

REFORZO 2 Diferentes pero iguais
ACTIVIDADES
1 Escribe as letras que forman o alfabeto galego. 12 Clasifica as vogais das seguintes palabras segundo o
punto de articulación.
2 Cantos sons vocálicos existen na lingua galega? Palabras Anterior Central Posterior
mestra
3 Cantas letras ten o galego para representar eses sons
vocálicos? camiño
cine
4 Como se clasifican as vogais segundo o punto de ar- loureiro
ticulación? amigo
5 Como se clasifican as vogais segundo o modo de ar-

13 Subliña as vogais tónicas destas palabras e sinala o
ticulación?
seu timbre.
6 Cal é a vogal aberta no sistema vocálico galego? a) papel f) concello
b) lugués g) euforia
7 Cales son as vogais pechadas?
c) león h) ledo
8 Nas seguintes palabras sinala as vogais pechadas e
d) arroz i) doutor
a vogal aberta.
e) canela l) vella
Vogais
Palabra Vogal aberta
pechadas
lámpada 14 Une cada palabra coa súa definición. Fíxate no acen-
afillado
to diacrítico.
nai a) pola 1. Nome da letra p.
calculadora b) póla 2. Parte do corpo.
xuíza
c) besta 3. Contracción, en+o.
feira
pequena d) bésta 4. Galiña nova.
leituga e) pe 5. Animal de carga.
cisne
f) pé 6. Atadura.
comida
pau g) no 7. Arma antiga.
viúva h) nó 8. Parte dunha árbore.
9 Clasifica os seguintes sons vocálicos segundo o modo 15 Coloca o acento diacrítico nas palabras que deben
de articulación. levalo.
a) /E/ a) te (pronome persoal)
b) /i/ b) te (infusión)
c) /o/ c) fora (adverbio de lugar)
d) /a/ d) fora (verbo ser)
e) /O/ e) do (contracción de+o)
f) /u/ f) do (sentimento de pesar)
g) /e/ g) bola (corpo esférico)
h) bola (anaco de pan)
10 Que vogais se consideran fortes?
i) presa (encoro)
11 Cales son as vogais débiles? l) presa (rapidez)

2 Diferentes pero iguais CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Identificar os elementos que aparecen nos contos populares de temática marabillosa.

2. Repasar e interiorizar os xéneros literarios, especialmente o narrativo.
3. Crear textos narrativos aplicando os coñecementos adquiridos na unidade.
4. Recoñecer o concepto de préstamo lingüístico diferenciando os necesarios dos innecesarios.
5. Recoñecer o xénero e o número dos substantivos.
6. Coñecer e aplicar as normas que regulan o cambio de xénero e número dos substantivos.
7. Recoñecer as funcións que desempeña o substantivo e o grupo nominal na estrutura da oración.
8. Clasificar as vogais polo punto e modo de articulación.
9. Comprender a estrutura, a temática e as características da literatura popular.
10. Coñecer o xénero do refrán.
1. Teñen unha estrutura sinxela: inicio-nó-desenlace. Hai un protagonista heroico que, coa axuda de obxectos máxicos, supera
todos os obstáculos e alcanza o triunfo final. Resposta libre.
2. Narrador: é a voz que conta a historia. Argumento: é o tema que se trata. Personaxes: son os que protagonizan os feitos que
se narran. Espazo: é o lugar no que se desenvolven os feitos. Tempo: é o período no que ocorre a historia que se conta.
3. a) inglés, b) italiano, c) inglés, d) francés, e) francés, f) italiano, g) castelán, h) catalán, i) italiano, l) francés, m) alemán,
n) éuscaro.
4. a) cidadá, b) artesá, c) paspana, d) musulmá, e) nugallana, f) cirurxiá.
5. a) pozo-poza: o feminino indica menor tamaño; b) río- ría: hai un cambio de significado; c) agro-agra: o feminino indica maior
tamaño; d) leiro-leira: o feminino indica maior tamaño; e) campo-campa: o feminino indica menor tamaño.
6. a) vacalouras; b) cartafoles; c) gardas civis; d) coches cama.
7. a) Deille á raíña un ramo de tulipáns e caraveis. b) A miña anciá avoa sempre respectou as leis, é unha boa cidadá. c) A ca-
pitá do equipo de baloncesto é asturiana. d) Os reis foron visitar os piñeirais ourensáns. e) Esas árbores vellas son pereiras e
nogueiras.
8. Resposta modelo: a) vela; b) Luís; c) inglés; d) vía; e) casa.
9. A literatura popular é anónima e de tradición oral, ten unha funcionalidade específica, é aceptada pola comunidade, ten unha
gran variedade de formas e emprega unha linguaxe sinxela e moi expresiva.
10. Contos marabillosos, contos exemplares e relixiosos, contos de animais, contos humorísticos.
11. Resposta libre.

AMPLIACIÓN 2 Diferentes pero iguais
ACTIVIDADES
1 Explica as principais características dos contos po- 6 Forma o plural dos seguintes substantivos compos-
pulares marabillosos. Que contos deste tipo coñeces? tos.
a) vacaloura.
2 Cita e define os elementos da narración. b) cartafol.
c) garda civil.
3 Clasifica estes préstamos lingüísticos segundo a lin-
gua da que procedan. d) coche cama.
a) fútbol g) zambomba
7 Corrixe estas frases.
b) dueto h) fideo
a) *Dinlle á reina un ramo de tulipás e caraveles.
c) spray i) pizzaría
b) *A miña anciana avoa sempre respetou as leises, é
d) chaqué l) abordaxe una boa cidadana.
e) bacharelato m) káiser c) *A capitana do equipo de baloncesto é asturiá.
f) charlatán n) chistera d) *Os reises foron visitar os piñeirales ourensanos.
e) *Eses árbores vellos son pereiros e nogais.
4 Escribe estes substantivos en feminino.
a) cidadán d) musulmán 8 Escribe substantivos:
a) cunha vogal aberta e outra semiaberta.
b) artesán e) nugallán
b) con dúas vogais pechadas.
c) paspán f) cirurxián
c) cunha vogal pechada e outra semipechada.
5 Nestes substantivos o cambio de xénero afecta ao d) cunha vogal aberta e outra pechada.
seu significado. Busca no dicionario e di como va- e) con dúas vogais abertas.
ría o significado da palabra entre o xénero mascu-
lino e o feminino. 9 Explica as principais características da literatura po-
a) pozo-poza pular.
b) río-ría
10 Que temática aparece nos contos de literatura po-
c) agro-agra pular?
d) leiro-leira
11 Escribe varios refráns que se utilicen no teu núcleo
e) campo-campa familiar ou no lugar onde vives e explica o seu sig-
nificado.
LER E CREAR
Repasa o que estudaches na unidade e crea un texto narrativo no que:
a) O argumento xire ao redor da túa localidade.
b) Ti sexas o narrador.
c) Aparezan claramente todos os elementos da narración.

3 Sé ti mesmo GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Comprender o concepto de adxectivo.

2. Recoñecer os adxectivos nun texto.
3. Diferenciar os graos de intensidade do adxectivo.
4. Clasificar os adxectivos atendendo ao xénero e número.
5. Cambiar o xénero e número dos adxectivos.
6. Coñecer a función sintáctica que cumpre o adxectivo.
7. Identificar o adxectivo como núcleo do grupo adxectival.
8. Recoñecer as funcións que desempeña o grupo adxectival na estrutura da oración.
1. Cando chega a fermosa primavera as grandes bicicletas e os pequenos triciclos, que estiveron nos escuros garaxes todo o frío
e chuvioso inverno, saen para permitirnos gozar das tardes luminosas e longas, das mornas temperaturas, dos verdes prados
floridos e dos azuis e claros ceos. Montados nelas van os ledos e risoños rapaces, as deportistas mozas, os orgullosos pais e
as valentes avoas. ■ a) bicicletas, explicativo; b) tardes, explicativo; c) mozas, explicativo; d) inverno, especificativo;
e) campos, especificativo; f) triciclos, explicativo; g) pais, explicativo; h) avoas, explicativo; i) azuis, especificativo; l) rapa-
ces, explicativo.
2. Resposta modelo: a) Ese libro é divertido, interesante e ameno; b) O outono é dourado, romántico e morriñento; c) O rapaz
está canso, aburrido e inquedo; d) Esa idea paréceme axeitada, prudente e sensata; e) Vense unhas escasas, brancas e algo-
donosas nubes no ceo; f) Lola leva un vestido longo, axustado e escotado acompañado duns zapatos altos, estreitos e agu-
zados.
3. a) É un bo rapaz aínda que non sexa moi simpático; b) Esa muller fisterrá é tranquila e amable; c) Aquel señor louro é áxil e
rápido; d) Aquelas nenas altas e guapas son moi folgazanas; e) Ese peludo can é moi rosmón.
4. Resposta modelo: hábil, ruín, veloz, deportista, salvaxe.
5. a) O exercicio foi máis difícil ca o ditado: grao comparativo de superioridade; b) Esa muller é simpatiquísima: grao superla-
tivo absoluto; c) Este queixo está ben rico: superlativo absoluto; d) Teño un gato atigrado: grao positivo; e) O guepardo é o
animal máis rápido da sabana; grao superlativo relativo; f) O noso curmán é tan intelixente coma Mariña: comparativo de
igualdade; g) A túa bicicleta é menos nova ca a miña: comparativo de inferioridade; h) Ese home é moi ruín: superlativo ab-
soluto; i) Non me gusta a cor amarela: grao positivo.
6. Resposta modelo: a) Inés é moi amable; b) Esa rapaza é menos leda ca min; c) A miña irmá pequena é a máis lambona da
familia; d) O leite está tan quente coma o café; e) Este exame foi doado de facer.
7. a) A túa nai é a máis elegante da voda; b) Aquel cabalo é o máis rápido da carreira; c) Ese lapis que merquei é o máis ruín
dos que teño; d) Ese cantante é o máis famoso dos que actuaron.
8. a) Complemento do nome; b) predicativo; c) atributo; d) núcleo do atributo.
9. Resposta modelo: Ese neno é alto.

REFORZO 3 Sé ti mesmo
ACTIVIDADES
1 Subliña os adxectivos que aparecen no texto. 5 Subliña os adxectivos e di en que grao están nas se-
Cando chega a fermosa primavera as grandes bicicle- guintes oracións.
tas e os pequenos triciclos, que estiveron nos escuros a) O exercicio foi máis difícil ca o ditado.
garaxes todo o frío e chuvioso inverno, saen para per-
b) Esa muller é simpatiquísima.
mitirnos gozar das tardes luminosas e longas, das mor-
nas temperaturas, dos verdes prados floridos e dos azuis c) Este queixo está ben rico.
e claros ceos. Montados nelas van os ledos e risoños d) Teño un gato atigrado.
rapaces, as deportistas mozas, os orgullosos pais e as
valentes avoas. e) O guepardo é o animal máis rápido da sabana.
• Escribe os substantivos aos que cualifican os se- f) O noso curmán é tan intelixente coma Mariña.
guintes adxectivos. Logo di se os adxectivos son ex- g) A túa bicicleta é menos nova ca a miña.
plicativos ou especificativos.
h) Ese home é moi ruín.
a) grandes f) pequenos
i) Non me gusta a cor amarela.
b) longas g) orgullosos
c) deportistas h) valentes 6 Escribe:
d) frío i) azuis a) unha oración co adxectivo amable en grao super-
lativo absoluto.
e) verdes l) risoños
b) unha oración co adxectivo leda en grao compara-
2 Completa as oracións con tres adxectivos axeitados tivo de inferioridade.
para cada substantivo. c) unha oración co adxectivo lambona en grao super-
a) Ese libro é... lativo relativo.
b) O outono é... d) unha oración co adxectivo quente en grao compa-
rativo de igualdade.
c) O rapaz está...
e) unha oración co adxectivo doado en grao positivo.
d) Esa idea paréceme...
e) Vense unhas... nubes no ceo. 7 Pon en grao superlativo relativo os adxectivos das
f) Lola leva un vestido... acompañado duns zapatos... seguintes oracións:
a) A túa nai é elegantísima.
3 Cambia o xénero dos adxectivos nas seguintes ora- b) Aquel cabalo é moi rápido.
cións. Lembra cambiar tamén as palabras coas que
deben concordar. c) Ese lapis que merquei é ben ruín.
a) É unha boa rapaza aínda que non sexa moi simpá- d) Ese cantante é superfamoso.
tica.
b) Ese home fisterrán é tranquilo e amable. 8 Di que funcións sintácticas desempeñan os adxecti-
vos nas seguintes oracións.
c) Aquela señora loura é áxil e rápida.
a) Ese rapaz pequeno xa anda.
d) Aqueles nenos altos e guapos son moi folgazáns.
b) María fala baixiño.
e) Esa peluda cadela é moi rosmona.
c) O rapaz está enfermo.
4 Escribe cinco adxectivos que presenten a mesma for- d) Ese conto é moi divertido.
ma para o masculino e o feminino.
9 Escribe unha oración na que un adxectivo desempe-
ñe a función de atributo.

3 Sé ti mesmo ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer o concepto de sílaba.

2. Diferenciar entre ditongos, tritongos e hiatos.
3. Separar correctamente as sílabas dunha palabra.
4. Recoñecer a sílaba tónica dunha palabra.
5. Clasificar as palabras segundo o lugar que ocupe a sílaba tónica.
6. Diferenciar e acentuar correctamente as palabras agudas.
7. Diferenciar e acentuar correctamente as palabras graves.
8. Diferenciar e acentuar correctamente as palabras esdrúxulas e sobreesdrúxulas.
1. O ditongo está formado por dúas vogais seguidas que forman parte da mesma sílaba. Exemplos: leite, colleu. O hiato está for-
mado por dúas vogais seguidas que pertencen a sílabas distintas. Exemplos: leo, facía.
2. Un tritongo son tres vogais seguidas dentro da mesma sílaba.
3. Ditongos: noite, naturais, anciás, carteis. Hiatos: baúl, oído, rúa, ruín, caía. Tritongos: repudiei, especiais, caeu.
4. a) ca-mio-nei-ro; b) es-pa-ñois; c) ár-bo-re; d) can-dil; e) a-e-ro-náu-ti-ca; f) do-a-do; g) lei-tei-ro; h) a-ví-co-la; i)
cons-tru-ción; l) cam-biar; m) re-cam-bio; n) ar-ti-fi-ciais; ñ) li-brei-ro; o) lou-ro; p) re-pe-ti-ción; q) bai-xa-ron; r) zo-
o-lo-xí-a; s) fu-nís.
5. A Pedro, Estrela e Mariña gústalles moito visitar o aeroporto. Todo o que hai alí lles parece moi interesante, desde os mos-
tradores de facturación coas cintas transportadoras nas que vai a equipaxe ata as máquinas automáticas onde podes sacar
billetes para algúns voos. Logo asómanse á terraza para ver os avións, avionetas e helicópteros que están na pista. A súa
maior diversión é ver engalar e aterrar os distintos avións. Os tres desexan pilotar aeronaves cando sexan grandes.
6. a) fuxiu: aguda; b) réptil: grave; c) lentísimo: esdrúxula; d) comodamente: grave; e) difícil: grave; f) cómic: grave; g) azul: agu-
da; h) reprodutor: aguda; i) océano: esdrúxula; l) aínda: grave; m) ruín: aguda; n) feliz: aguda; o) tríceps: grave; p) café: gra-
ve.
7. Resposta modelo: a) café, cotiá, mañá, colleu, bisté; b) calor, candil, sabor, mandil, correr; c) camión, león, man, comín, co-
mún; d) cónsul, cómic, dátil, súper, cáliz; e) quente, comida, pagado, billete, pasaporte; f) árbore, cómico, réptiles, número, dú-
bida; g) pé, té, dá, nó, dó.
8. a) Marchei de alí rapidamente, sen facerlle caso a ninguén; b) A miña irmá traballa nunha fábrica téxtil, deseña os patróns
das saias e pantalóns; c) Non te oín saír pero contáronme que saíras moi cedo; d) Os crocodilos son uns réptiles moi rápidos
dentro da auga; e) A súa curmá é capitá do exército; f) Muxía está á beira do océano Atlántico; g) María e Ánxela tocan o
óboe, o piano e o triángulo; h) André mercou un móbil con tons polifónicos.
9. b) saín; c) ancián; d) facía; e) campión; f) destruír; g) chacinaría; h) raíña; l) ruído; m) saíu; ñ) lía.
10. a) caixa, colleu, esperou; b) anciá, cotiá, liviá; c) ruín, collía, estío, paella, fideo, volvía.

REFORZO 3 Sé ti mesmo
ACTIVIDADES
1 Explica as diferenzas que hai entre un ditongo e un 7 Escribe:
hiato. Pon dous exemplos de cada un deles. a) cinco palabras agudas que rematen en vogal.
2 Que é un tritongo? b) cinco palabras agudas que rematen en ele ou erre.
c) cinco palabras agudas que rematen en ene.
3 Clasifica as seguintes palabras segundo teñan diton-
gos, tritongos ou hiatos. d) cinco palabras graves que rematen en consoante
distinta de ene ou ese.
a) noite g) rúa
b) naturais h) especiais e) cinco palabras graves que rematen en vogal.
c) baúl i) carteis f) cinco palabras esdrúxulas.
d) repudiei l) caeu g) cinco monosílabos que deban levar acento gráfico
e) oído m) ruín
f) anciás n) caía 8 Pon os acentos gráficos necesarios nas seguintes ora-
cións.
4 Separa as sílabas e subliña a sílaba tónica. a) Marchei de ali rapidamente, sen facerlle caso a nin-
a) camioneiro l) cambiar guen.
b) españois m) recambio b) A miña irma traballa nunha fabrica textil, deseña
c) árbore n) artificiais os patrons das saias e pantalons.
d) candil ñ) libreiro c) Non te oin sair pero contaronme que sairas moi cedo.
e) aeronáutica o) louro d) Os crocodilos son uns reptiles moi rapidos dentro
f) doado p) repetición da auga.
g) leiteiro q) baixaron e) A sua curma e capita do exercito.
h) avícola r) zooloxía
f) Muxia esta a beira do oceano Atlantico.
i) construción s) funís
g) Maria e Anxela tocan o oboe, o piano e o triangu-
lo.
5 No seguinte texto rodea as palabras agudas (que non
sexan monosílabas) e subliña as esdrúxulas. h) Andre mercou un mobil con tons polifonicos.
A Pedro, Estrela e Mariña gústalles moito visitar o ae-
roporto. Todo o que hai alí lles parece moi interesan- 9 Pon acento gráfico aos ditongos e hiatos que o ne-
te, desde os mostradores de facturación coas cintas cesiten.
transportadoras nas que vai a equipaxe ata as má- a) escapei h) raiña
quinas automáticas onde podes sacar billetes para al- b) sain i) azuis
gúns voos. Logo asómanse á terraza para ver os avións,
avionetas e helicópteros que están na pista. A súa c) ancian l) ruido
maior diversión é ver engalar e aterrar os distintos d) facia m) saiu
avións. Os tres desexan pilotar aeronaves cando sexan e) campion n) maio
grandes. f) destruir ñ) lia
g) chacinaria o) caixa
6 Clasifica estas palabras e pon acento nas que o ne-
cesiten.
10 Escribe:
a) fuxiu h) reprodutor
a) tres palabras con ditongos que non se acentúen.
b) reptil i) oceano
b) tres palabras con ditongos que leven acento gráfi-
c) lentisimo l) ainda co.
d) comodamente m) ruin
c) cinco palabras con hiato.
e) dificil n) feliz
f) comic ñ) triceps
g) azul o) cafe

3 Sé ti mesmo CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Comprender lecturas de distintos xéneros e contestar preguntas sobre elas.

2. Identificar os elementos que deben aparecen nunha descrición.
3. Coñecer e utilizar o vocabulario necesario para facer todo tipo de descricións.
4. Comprender o concepto de adxectivo e clasificalos segundo o significado.
5. Diferenciar os graos de intensidade do adxectivo.
6. Coñecer a función sintáctica que cumpre o adxectivo e o grupo adxectival na estrutura da oración.
7. Coñecer o concepto de sílaba e separar correctamente as sílabas dunha palabra.
8. Recoñecer a sílaba tónica dunha palabra e clasificar as palabras segundo o lugar que ocupe a sílaba tónica.
9. Diferenciar e acentuar correctamente as palabras agudas, graves e esdrúxulas.
10. Recoñecer e clasificar a literatura medieval galego-portuguesa.
1. Carlos é un rapaz alto e delgado, ancho de costas e de pernas moi longas. A súa cara é ovada, cun nariz chato, uns ollos
grandes e verdes, unha boca grande de grosos beizos e as orellas un pouco grandes. Ten o pelo negro, longo e crecho.
Normalmente leva vaqueiros negros, camisetas de cores escuras e chaquetas de cremalleira.
É un mozo simpático, amable, xeneroso con todos pero un pouco serio de máis. É un pouco tímido pero moi responsable e
sensato.
Gústalle ler, escoitar música, xogar ao xadrez, e pasear en bicicleta.
■ Plano físico: alto, delgado, ancho, longas, ovada, chato, grandes, verdes, grosos, negro, longo, crecho. Personalidade: sim-
pático, amable, xeneroso, serio, tímido, responsable, sensato.
2. a) F; b) V; c) F; d) V; e) V.
3.
Adxectivo Sinónimo Antónimo
leda feliz triste
nugallán lacazán traballador
valoroso valente covarde
falangueiro lareteiro calado
inqueda nerviosa tranquila
dadivosa xenerosa avara
delgado fraco groso
4. Resposta modelo: a) A nena é simpática. b) Ese home parece enfadado.
5. a) difícil: grave; b) lapis: grave; c) consonántico: esdrúxula; d) cotiá: aguda; e) aparecía: grave; f) aparición: aguda; g) oír: agu-
da; h) heroe: grave; i) rei: aguda; l) cáliz: grave; m) feliz: aguda; n) rúa: grave.
6. Nobreza, clero, burguesía e campesiñado.
7. Cantigas de amigo, cantigas de amor, cantigas de escarnio e maldicir, cantigas de Santa María.
8. Cantiga de amor.
9. Os trobadores pertencían á nobreza e compoñían as cantigas. Os xograres eran de clase baixa e interpretaban as cantigas
acompañados por música, a cambio dun salario.

AMPLIACIÓN 3 Sé ti mesmo
ACTIVIDADES
1 Fíxate na seguinte descrición e subliña os adxecti- 4 Escribe oracións:
vos empregados. a) cun adxectivo como atributo.
Carlos é un rapaz alto e delgado, ancho de costas e
b) cun adxectivo como predicativo.
de pernas moi longas. A súa cara é ovada, cun nariz
chato, uns ollos grandes e verdes, unha boca grande
de grosos beizos e as orellas un pouco grandes. Ten o 5 Clasifica as seguintes palabras e ponlles acento ás
pelo negro, longo e crecho. que o necesiten.
Normalmente leva vaqueiros negros, camisetas de co- a) dificil g) oir

res escuras e chaquetas de cremalleira. b) lapis h) heroe
É un mozo simpático, amable, xeneroso con todos pero c) consonantico i) rei
un pouco serio de máis. É un pouco tímido pero moi
d) cotia l) caliz
responsable e sensato.
e) aparecia m) feliz
Gústalle ler, escoitar música, xogar ao xadrez e pasear
en bicicleta. f) aparicion n) rua
• Clasifica os adxectivos segundo fagan referencia
ao plano físico ou á personalidade. 6 En que estamentos se dividía a sociedade medieval?
7 Clasifica as cantigas segundo a súa temática.

2 Indica se son verdadeiras ou falsas as seguintes afir-
macións. 8 Le esta cantiga e clasifícaa pola súa temática.
a) No xénero lírico o ritmo conséguese mediante a A dona que eu am’e teño por señor
rima.
amostrádemia, Deus, se vos en pracer for,
b) A aliteración é a repetición dun mesmo son en di-
ferentes palabras. senón dádemi a morte.
c) A paronomasia é a repetición no poema de estru- A que teñ’eu por lume destes ollos meus
turas sintácticas.
e por que choran sempr’, amostrádemia, Deus,
d) A personificación consiste na atribución de carac-
terísticas humanas a obxectos e animais. senón dádemi a morte.
e) O hipérbato é a alteración da orde normal das pa- Bernal de Bonaval
labras.
9 Explica a diferenza entre trobadores e xograres.
3 Completa.
adxectivo sinónimo antónimo
leda triste
nugallán lacazán
valoroso
falangueiro
inqueda nerviosa
dadivosa avara
delgado
LER E CREAR
Escolle unha destas dúas posibilidades:

a) Perdiches o teu can ou a túa cadela nunha rúa. Debes describilo dando todos os datos posibles, para que
calquera persoa que o vexa poida recoñecelo.
b) Describe un amigo ou amiga con gran minuciosidade. Lembra dar datos físicos e de carácter. Utiliza o vo-
cabulario aprendido, usa sinónimos para non repetirte e organiza correctamente a túa descrición.

4 Risoterapia GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Coñecer a función que cumpren os determinantes.

2. Clasificar os determinantes.
3. Distinguir e coñecer os artigos, a súa clasificación e o seu uso.
4. Distinguir e coñecer as contraccións de preposición e artigo.
5. Distinguir e coñecer os determinantes posesivos e a súa clasificación.
6. Coñecer e manexar os valores especiais dos determinantes posesivos.
1. a) F; b) V; c) V; d) F; e) V; f) F.
2.
o a os as
en no na nos nas
de do da dos das
con co coa cos coas
por polo pola polos polas
a ao á aos ás
3. O artigo determinado presenta un substantivo xa coñecido ou mencionado, mentres que o artigo indeterminado introduce un
substantivo que é descoñecido ou que non foi mencionado anteriormente.
4. artigos: a, un, unha, o; contraccións: ao, nunha, á, dun, nas, do, nos.
5. Resposta modelo: a) Veño dunha festa; b) Traballo na oficina de correos; c) Ana chegou cun amigo seu; d) Vai pasear pola
carballeira; e) Vive nunha desas casas.
6. a) V; b) V; c) F; d) F; e) F.
7. a) noso, vosas, túas: determinantes; b) meus: determinante; seus, teus: pronomes; c) túas, miña, vosos: determinantes; d) súas,
meus: determinantes.
8. Resposta modelo: Determinante: Alí está o teu libro; Pronome: Este libro é teu.
9. a) vosas: posesivo de 2ª persoa do plural, varios posuidores, feminino plural; b) túa: posesivo de 2ª persoa do singular, un po-
suidor, feminino singular; c) miña: posesivo de 1ª persoa do singular, un posuidor, feminino singular; d) nosas: posesivo de 1ª
persoa do plural, feminino plural; e) seus: posesivo de 3ª persoa do singular / plural, un / varios posuidores, masculino plural;
f) voso: posesivo de 2ª persoa do plural, varios posuidores, masculino singular.

REFORZO 4 Risoterapia
ACTIVIDADES
1 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma- 5 Escribe:
cións. a) Unha frase cunha contracción da preposición de e
a) Os determinantes son palabras que acompañan o un artigo indeterminado.
adxectivo, limitan a súa extensión e precisan o seu b) Unha frase cunha contracción da preposición en e
significado. un artigo determinado.
b) Os determinantes deben concordar en xénero e nú- c) Unha frase cunha contracción da preposición con e
mero co substantivo que acompañan. un artigo indeterminado.
c) Os artigos, demostrativos, numerais, indefinidos e d) Unha frase cunha contracción da preposición por e
posesivos son determinantes. un artigo determinado.
e) Unha frase cunha contracción da preposición en e
d) Os artigos poden ser definidos ou indefinidos.
un artigo indeterminado.
e) Os artigos determinados contraen coas preposicións
en, con, de, a e por. 6 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma-
f) As formas dos artigos indeterminados son: a, o, as, cións.
os. a) Os determinantes posesivos poden facer referencia
a un ou a varios posuidores.
2 Completa este cadro coas contraccións correspon- b) Os posesivos poden funcionar como determinantes
dentes. ou pronomes.
c) Os posesivos sempre deben ir precedidos dun arti-
o a os as
go.
en
d) Cos nomes de parentesco, os posesivos non poden
de
ir precedidos dun artigo.
con
e) Nalgunhas ocasións, os posesivos poden funcionar
por
como substantivos.
a
7 Localiza os posesivos nas seguintes oracións.

3 Explica a diferenza que hai entre artigos determina-
a) O noso pai falou coas vosas tías e coas túas cur-
dos e indeterminados.
más.
4 No seguinte texto busca os artigos e as contraccións b) Eu trouxen os meus patíns pero Martiña esqueceu
dos artigos con algunhas preposicións. os seus. Préstaslle os teus?
E UIi ergue a cabeza con disimulo cara ao televisor e c) As túas amigas irán á miña casa para coñecer os
ve un grupo de persoas nunha embarcación chegando vosos primos.
a unha praia, e gardas civís agardando por eles para d) As súas sandalias son azuis e os meus zapatos ta-
envialos de novo á súa terra. (...) mén.
Escápalle un inxenuo: “Pobre xente!” Daquela, non tar- • Indica cales funcionan como determinantes e cales
da moito tempo en escoitar a voz do seu pai. como pronomes.
—Que sabes ti de todo isto, rapaz?

8 Fai unha oración na que un posesivo funcione como
E UIi tenta dicirlle que ten mágoa deles, que deben es- determinante e outra na que o posesivo funcione
capar dun inferno para arriscarse dese xeito, que... tan- como pronome.
tas cousas que lles comentou Toño nas clases de Ética,
ou Alternativa como Ile chaman agora! 9 Clasifica os seguintes posesivos segundo o posuidor
e a variación en xénero e número.
Pero a voz autoritaria, forte, dura, do seu pai atrona o
espazo e dispara un brusco: a) vosas d) nosas
—Cala, rapaz, que ti aínda cres nos peixes de cores. b) túa e) seus
c) miña f) voso
A. GARCÍA TEIJEIRO: Os peixes de cores, Xerais

4 Risoterapia ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer os casos especiais de acentuación.

2. Coñecer o uso do acento diacrítico e utilizalo correctamente.
3. Coñecer os casos nos que se debe acentuar os interrogativos e exclamativos.
4. Coñecer as normas de acentuación das palabras compostas.
5. Recoñecer o uso apropiado da diérese e utilizala correctamente.
1. a) dá (verbo dar); c) té (infusión); f) vés (verbo vir); g) pór (verbo poñer). ■ a) Marta non me dá a chaqueta; c) Gústame be-
ber té con leite; f) Vés connosco ao cine?; g) Vou pór a saia verde.
2. a) vagón restaurante; b) beirarrúa; c) autovía; d) político-social; e) portalámpadas; f) cempés.
3. a) Fixen dous nós no pano; b) Tomei o té rapidamente porque tiña moita présa; c) Vós non nos falades; d) A póla caeu da
árbore pola mañá; e) Ese é o meu amigo, o que está fóra; f) Ven aquí, ti ves o que fixo?; g) Ese pé tan sucio dá noxo; h) Tes
que pór un pe maiúsculo despois do punto.
4. a) do: contracción de + o; dó: sentimento de pena; b) presa: persoa, animal ou cousa apresada; présa: rapidez; c) da: con-
tracción de + a; dá: verbo dar; d) mais: conxunción, pero; máis: adverbio de cantidade; e) e: conxunción; é: verbo ser; f) ves:
verbo ver; vés: verbo vir; g) as: artigo; ás: contracción a + as; h) oso: animal plantígrado; óso: parte do corpo.
5. a) Os interrogativos directos (que) non levan acento gráfico; b) Oso (animal) non leva acento diacrítico; facilmente non leva
acento gráfico porque é unha palabra grave rematada en vogal; c) Ves non leva acento porque pertence ao verbo ver; que é
un interrogativo indirecto que só se acentúa graficamente se pode dar lugar a unha confusión; d) Rapidamente non leva acen-
to gráfico porque é unha palabra grave rematada en vogal; pola non leva acento porque é unha contracción; e) Por é unha
preposición; os interrogativos directos (onde) non se acentúan; f) Fora non leva acento gráfico porque é unha forma do ver-
bo ir.
6. a) F; b) V; c) V; d) F; e) V.
7. a) Sigüeiro; b) lingüística; c) trilingüe; e) ungüento; g) lingüeta; l) argüír; m) antigüidade. ■ a) Sigüeiro é unha vila da pro-
vincia da Coruña; b) O profesor escribiu un libro sobre lingüística; c) Ese rapaz é trilingüe, fala galego, castelán e portugués;
e) Para as queimaduras é mellor que botes este ungüento; g) Rompeume a lingüeta da zapatilla de deporte; l) Tes que ar-
güir que o fixeches para defenderte; m) Na antigüidade, o Imperio romano estendíase polo Mediterráneo.
8. a) Ese rapaz que está fóra é trilingüe; b) Que té che gusta?; c) O lingüista falounos da importancia da linguaxe oral; d) Apren-
de facilmente calquera lingua, xa era multilingüe aos vinte anos; e) Ves o nó que fixen na corda?; f) Bota rapidamente ese
ungüento no brazo ou empezará a picarche.

REFORZO 4 Risoterapia
ACTIVIDADES
1 Pon o acento diacrítico nas palabras que deben le- 5 Explica por que non levan acento gráfico as pala-
valo: bras subliñadas en cada unha destas oracións:
a) da (verbo dar) a) Que fas?
b) oso (animal plantígrado) b) O oso escapou facilmente.
c) te (infusión) c) Ves que che dixen?
d) pola (contracción de por + a) d) Miña irmá chegou rapidamente, atallou pola horta.
e) pola (galiña) e) Por onde vés?
f) ves (verbo vir) f) Lucía fora de excursión a Moaña.
g) por (verbo poñer)
h) pe (nome de letra) 6 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma-
cións.
• Fai unha frase con cada unha das palabras que le-
ven acento gráfico. a) A diérese só se coloca sobre a letra u.
b) A diérese é un signo gráfico que nos indica que de-
2 Forma palabras compostas e colócalles os acentos grá- bemos pronunciar o u que acompaña o g.
ficos necesarios. c) A diérese pódese colocar sobre o i nalgunhas for-
mas verbais.
a) vagón 1) vía
d) Os verbos rematados en -aer, -oer, -aír e -oír le-
b) beira 2) lámpadas
van diérese na primeira e segunda persoa do sin-
c) auto 3) restaurante gular do copretérito de indicativo.
d) político 4) rúa e) A diérese, nalgunhas formas verbais, emprégase para
e) porta 5) pés distinguir o copretérito de indicativo do presente de
f) cen 6) social subxuntivo.
3 Pon os acentos diacríticos necesarios nas seguintes 7 Coloca a diérese nas palabras que a necesiten:
frases: a) Sigueiro g) lingueta
a) Fixen dous nos no pano. b) linguística h) linguaxe
b) Tomei o te rapidamente porque tiña moita presa. c) trilingue i) egua
c) Vos non nos falades.
d) minguar l) arguír
d) A pola caeu da árbore pola mañá.
e) unguento m) antiguidade
e) Ese e o meu amigo, o que está fora.
f) Ven aquí, ti ves o que fixo? f) linguado n) minguando
g) Ese pe tan sucio da noxo. • Escribe unha oración con cada unha das palabras
h) Tes que por un pe maiúsculo despois do punto. anteriores que leven diérese.
4 Explica, coa axuda do dicionario, os significados das 8 Corrixe e escribe correctamente:

seguintes parellas de palabras: a) * Ese rapaz que está fora e trilingue.
a) do / dó b) * Qué te che gusta?
b) presa / présa
c) * O linguista falounos dá importancia da lingüaxe
c) da / dá oral.
d) mais / máis
d) * Aprende fácilmente calquera lingüa, xa era multi-
e) e / é lingue aos vinte anos.
f) ves / vés
e) * Vés o no que fixen na corda?
g) as / ás
f) * Bota rápidamente ese unguento nó brazo ou em-
h) oso / óso
pezará a picarche.

4 Risoterapia CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Identificar os elementos que deben aparecer nunha caricatura.

2. Recoñecer as principais características do xénero teatral.
3. Coñecer os tipos e partes do ordenador a través dun léxico especializado.
4. Coñecer, identificar e clasificar os determinantes artigos e posesivos.
5. Diferenciar correctamente os artigos e os posesivos.
6. Coñecer e utilizar as contraccións dalgunhas preposicións cos artigos
7. Coñecer o concepto de acento diacrítico e utilizalo con corrección.
8. Utilizar correctamente a diérese.
9. Coñecer as principais características das cantigas de amigo e amor e clasificalas.
1. a) F; b) V; c) V; d) V.
2. a) V; b) V; c) V; d) F.
3. Chove arreo na vila. E vai frío. A humidade envolve as árbores, pinta de carriza os muros das leiras e de negro as fachadas dos
edificios. Os paraugas hai ben tempo que non teñen descanso. É unha de tantas vilas do noso planeta Terra. (...)
Nunha rúa desta vila que respira humidade, vive Uli. Concretamente, no cuarto andar dun edificio novo. Vive co seu pai, que
sempre está a ler o xornal diante da televisión. (....)
E vive coa súa nai, unha muIler seria, calada pero tenra, que traballaba nunha drogaría da vila ata que o dono decidiu pe-
chala.
4. a) As vosas tías foron visitar os teus avós; b) Elas trouxeron a súa cadela á clínica que hai na túa rúa; c) O voso amigo vai á
nosa escola; d) Trouxen a miña mochila pero Elías esqueceu o seu balón.
a) vosas: determinante posesivo, 2ª persoa do plural, varios posuidores, feminino singular; teus: determinante posesivo, 2ª per-
soa do singular, un posuidor, masculino plural; b) súa: determinante posesivo, 3ª persoa do singular, un posuidor, feminino sin-
gular; túa: determinante posesivo, 2ª persoa do singular, un posuidor, feminino singular; c) voso: determinante posesivo, 2ª
persoa do plural, varios posuidores, masculino singular; nosa: determinante posesivo, 1ª persoa do plural, varios posuidores,
feminino singular; d) miña: determinante posesivo, 1ª persoa do singular, un posuidor, feminino singular; seu: determinante
posesivo, 1ª persoa do singular, un posuidor, masculino singular.
5. a) Ven aquí, sae fóra; b) Mariña subiu á póla do castiñeiro; c) A pola está fóra do galiñeiro; d) Elvira non lle dá os cartos
para que compre unha bola de pan.
6. É unha cantiga de amigo, do subxénero bailadas.
Unha muller namorada que expresa a súa ledicia bailando.
Refrán: “amor ei!”
Leixaprén: “bailaba corpo belido” é o 2º verso da 1ª estrofa que se repite no 1º verso da 3ª estrofa; “bailaba corpo delgado” é
o 2º verso da 2ª estrofa que se repite no 1º verso da 4ª estrofa.
7. Resposta modelo. A disipación de calor é máis doada ao non estaren tan concentrados os compoñentes do ordenador fixo. A
independencia, aínda que limitada, con respecto á rede.
8. Hardware: altofalantes, cámara de fotos, CPU, teclado, impresora; Software: programas de sistema, procesador de textos, pro-
gramas de usuario, bases de datos.

AMPLIACIÓN 4 Risoterapia
ACTIVIDADES
1 Indica se son verdadeiras ou falsas as seguintes afir- 4 Subliña os posesivos que aparecen nas seguintes ora-
macións. cións. Despois analízaos.
a) A caricatura é un tipo de descrición obxectiva. a) As vosas tías foron visitar os teus avós.
b) Na caricatura reflíctense dun xeito esaxerado os tra- b) Elas trouxeron a súa cadela á clínica que hai na túa
zos físicos dunha persoa. rúa.
c) Nas caricaturas tamén se destacan as rarezas ou ex- c) O voso amigo vai á nosa escola.
travagancias da persoa caricaturizada. d) Trouxen a miña mochila pero Elías esqueceu o seu
d) A caricatura adoita ter unha intención cómica ou balón.
burlesca.
5 Coloca o acento diacrítico nas palabras que o nece-
2 Indica se son verdadeiras ou falsas as seguintes afir- siten:
macións. a) Ven aquí, sae fora.
a) O xénero teatral é aquel no que os personaxes pre- b) Mariña subiu a pola do castiñeiro.
sentan e desenvolven a acción mediante o diálogo
c) A pola está fora do galiñeiro.
e a través dun narrador.
d) Elvira non lle da os cartos para que compre unha
b) A finalidade das obras de teatro é a de seren re- bola de pan.
presentadas.
6 Le esta cantiga e logo responde as preguntas:
c) Nas obras de teatro ten unha grande importancia a
escenografía, as luces o vestiario e a expresión cor- Eno sagrad’, en Vigo
poral. Eno sagrad’, en Vigo Bailaba corpo belido
d) A traxedia e o drama son os subxéneros teatrais. bailaba corpo belido que nunca ouber’amigo
amor ei! amor ei!
3 Completa este texto cos artigos e contraccións axei- En Vigo, no sagrado, Bailaba corpo delgado
tados. bailaba corpo delgado. que nunca ouber’amado
Chove arreo ____ vila. E vai frío. ____ humidade en- amor ei! amor ei!
volve ____ árbores, pinta de carriza ____ muros ____
• Identifica o xénero e subxénero da cantiga.
leiras e de negro ____ fachadas ____ edificios. ____
paraugas hai ben tempo que non teñen descanso. É • Quen fala nesta cantiga?
____ de tantas vilas ____ noso planeta Terra. (...) • Sinala o refrán e o leixaprén.
____ rúa desta vila que respira humidade, vive Uli.
Concretamente, ____ cuarto andar ____ edificio novo. 7 Sinala unha vantaxe do ordenador fixo con respecto
Vive ____ seu pai, que sempre está a ler ____ xornal ao portátil; e do portátil con respecto ao fixo.
diante ____ televisión. (....)
8 Organiza a seguinte lista de palabras segundo as dúas
E vive ____ súa nai, ____ muIler seria, calada pero partes nas que se pode dividir un ordenador:
tenra, que traballaba ____ drogaría ____ vila ata que
____ dono decidiu pechala. programas de altofalantes cámara de
sistema fotos
A. GARCÍA TEIJEIRO: Os peixes de cores, Xerais
procesador de teclado CPU
textos
impresora programas de bases de
usuario datos
LER E CREAR
Crea unha escena dun texto teatral:

a) Escribe un breve diálogo entre dous personaxes.
b) Indica as anotacións necesarias para a escena.
c) Sinala o vestiario e a maquillaxe que deben levar os actores.

5 Por vocación GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Distinguir e coñecer os determinantes numerais e a súa clasificación.

2. Distinguir e coñecer os determinantes indefinidos e as súas clasificacións.
3. Distinguir e coñecer os determinantes demostrativos e as súas contraccións.
4. Manexar os valores especiais dos demostrativos.
1. O numeral indica un número concreto de obxectos, mentres que o indefinido indica de xeito impreciso a cantidade con que
se presenta o substantivo.
2. a) cuantificador, variable só en número; b) identificador, invariable; c) cuantificador, variable só en xénero; d) identificador,
variable en xénero e número.
3. a) V; b) F; c) F.
4. (de arriba para abaixo) Resposta modelo: trinta – foron trinta minutos moi intensos; vixésimo – chegou no vixésimo lugar;
duplo – empataron pese a crear o duplo de ocasións que o rival; cuarta – non completou nin a cuarta parte da proba.
5. a) valor adverbial, equivalente a naquel tempo; b) valor adverbial, equivalente a nese momento; c) substantivo de valor im-
preciso, por exemplo dificultade; d) valor verbal, equivalente a apamparse. ■ Resposta modelo: abraiado, estupefacto, atóni-
to.

REFORZO 5 Por vocación
ACTIVIDADES
1 Sinala a principal diferenza entre os determinantes 4 Completa o cadro, indicando para cada tipo de nu-
numerais e os indefinidos. meral un exemplo e escribindo unha oración con el.
Numeral Exemplo Oración

2 Clasifica os seguintes indefinidos segundo o tipo de Cardinal
determinación e segundo a súa variación en xénero
Ordinal
e número.
a) cantos Multiplicativo
b) bastante Partitivo
c) varios
d) outro
5 Indica o valor das palabras subliñadas.
3 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma- a) Daquela había menos contaminación.
cións. b) Nesas interromperon o discurso.
a) Os demostrativos poden contraer coas preposicións c) Aqueloutra oración ten o seu aquel.
en e de e co indefinido outro. d) Ficou aqueloutrado observando a situación.
b) En determinados contextos os indefinidos poden ad-
• Escribe tres sinónimos para esta última palabra su-
quirir un valor especial.
bliñada.
c) Os numerais presentan formas neutras.

5 Por vocación ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer o punto e a súa tipoloxía.

2. Coñecer a coma e as súas diversas funcións.
3. Coñecer o punto e coma e as súas diversas funcións.
4. Diferenciar o punto, a coma e o punto e coma.
5. Recoñecer o uso apropiado do punto, a coma e o punto e coma en calquera manifestación escrita.
6. Puntuar correctamente calquera texto.
1. a) Marcar elementos intercalados na oración (aclaración); b) Diferenciar a oración subordinada da principal ao situar a subordi-
nada en primeiro termo; c) Separar os elementos nunha enumeración; d) Indicar que se suprimiu o verbo da oración. ■ Si, por-
que separa os elementos dunha enumeración cando é extensa e no seu interior existen outros signos de puntuación.
2. a) Diante de conxuncións adversativas e consecutivas (ou mesmo locucións como “con todo”) en oracións longas; b) Para se-
parar, do mesmo xeito ca o punto, oracións relacionadas estreitamente e de certa extensión. ■ Si, en lugar do punto e coma
poderíase usar o punto e seguido, xa que se trata de oracións que gardan unha estreita relación.
3. Punto seguido tras: “galego”, “actividade”, “exemplos”; punto e final despois da segunda vez que aparece o termo “galego”. ■
Porque se está a falar dun mesmo tema.
4. a) V; b) F; c) F.
5. a) O punto e coma é excesivo debido á curta extensión da oración (mellor empregar a coma); b) O vocativo vai entre comas,
polo tanto o punto e coma é inapropiado; c) Despois de “estudar” esíxese o punto e coma en lugar da coma, xa que separa os
elementos dunha enumeración extensa e na que existen, no seu interior, outros signos de puntuación.
6. Resposta modelo: O sorprendente, mesmo o incrible para quen non coñeza a súa vida, é que estaba a perseguir un xigantes-
co xabaril branco instantes antes de que dese o último alento.
A súa historia comezou cando o século XIX entrara xa de cheo na súa segunda metade. Foi nunha pequena e remota aldea dos
Ancares. Daquela, se o tempo era bo, facían falla varios días para poder chegar dende alí á vila. No inverno, o máis do tempo
a neve impedía calquera aventura dese tipo e xentes e animais permanecían refuxiados compartindo as pallozas sen ver a luz
do día.
■ Si, porque con “A súa historia [...]” inicíase un cambio de tema suficiente para comezar un novo parágrafo.

REFORZO 5 Por vocación
ACTIVIDADES
1 Explica por que empregamos a coma nestas oracións: 4 Indica se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as se-
a) Invitáronme a ir ao cine, é dicir, non tiven que mer- guintes afirmacións.
car a entrada. a) O punto e á parte indica unha pausa maior que o
punto e seguido.
b) Se pensa en aprobar por arte de maxia, está equi-
vocada. b) O punto e seguido relaciona oracións que tratan te-
c) Só lle gusta a música folk: Susana Seivane, Carlos mas distintos.
Núnez, Milladoiro...
c) O punto e final non só sinala a fin dun texto, pode
d) André vive no Cebreiro; Antón, en Pontecaldelas, e desempeñar outras funcións.
Xoana, en Arzúa.
• Cres que está xustificado o uso do punto e coma na 5 Explica por que están mal puntuadas as seguintes
oración anterior? Xustifica a túa resposta. oracións:
a) Díxollo; pero non vai.
2 Explica por que empregamos o punto e coma nas
b) Ourense, a cidade das Burgas; é a capital da pro-
seguintes oracións:
vincia.
a) Aconselláronlle que non viaxase por mor do mal
tempo; con todo, sorprenderíame que non o fixese c) Carlos foi estudar, Xabier, o alto, falar coa profeso-
porque é moi profesional. ra e Carme, coma de costume, púxose a debuxar.
b) Case que non contestou; limitouse a facer xestos

de aprobación. 6 Copia este texto no teu caderno cos signos de pun-
tuación que faltan.
• Cres que a oración anterior se podería puntuar dou-
tra maneira? Xustifica a túa resposta.
O sorprendente mesmo o incrible para quen non co-
ñeza a súa vida é que estaba a perseguir un xigan-
3 Sinala os tipos de puntos que se empregan no se- tesco xabaril branco instantes antes de que dese o
guinte texto: último alento a súa historia comezou cando o sé-
culo XIX entrara xa de cheo na súa segunda meta-
de foi nunha pequena e remota aldea dos Ancares
Viven en Madrid pero respiran e pensan en galego.
daquela se o tempo era bo facían falla varios días
A colectividade galega da capital desenvolve desde
para poder chegar dende alí á vila no inverno o máis
hai máis de vinte anos unha intensa actividade. “Os
do tempo a neve impedía calquera aventura dese
mozos de Aegama”, as actividades folclóricas da
tipo e xentes e animais permanecían refuxiados com-
Agrupación Rosalía de Castro, os libros da editorial
partindo as pallozas sen ver a luz do día
do Grupo Cultural Galicia en Madrid (Grugalma) son
só algúns dos moitos exemplos. Madrid ten a súa TUCHO CALVO: O xabaril branco, Ir Indo
movida con acento galego.
<http://www.culturagalega.org> • Cres que o texto anterior debe organizarse en dous
parágrafos? Xustifica a túa resposta.
• Por que cres que non hai ningún punto e á parte no

texto?

5 Por vocación CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Comprender as características e o poder que posúen os medios de comunicación de masas.

2. Coñecer a estrutura da portada dun xornal.
3. Coñecer e utilizar o vocabulario relacionado cos distintos traballos e profesións.
4. Coñecer, identificar e clasificar os determinantes demostrativos, numerais e indefinidos.
5. Diferenciar correctamente os demostrativos, os numerais e os indefinidos.
6. Coñecer, identificar e diferenciar o punto, a coma e o punto e coma.
7. Puntuar e grafar con corrección e de acordo coas normas ortográficas vixentes.
1. A prensa, mediante as cartas ao director; e internet, que permite participar nos chats de opinión ou facer unha
páxina web.
2. a) xuíz -a; b) cociñeiro -a; c) xastre -a; d) condutor -a; e) tecelán -a; f) tradutor -a; g) mestre -a; h) goberna-
dor -a; i) debuxante; l) pescador -a; m) vixilante; n) ilustrador -a.
3. a) indefinido, cantidade; b) determinación, identificadores; c) cuantificadores.
4. numerais: segundo, dupla, trinta e tres; indefinidos: abondo, cada, tanto; demostrativos: aquelas, esa, este.
5. a) esa, xa que é o único demostrativo que non contrae; b) esta, posto que é o único demostrativo que non posúe
valores especiais; c) nada, xa que é o único identificador (o resto son numerais); d) outro, posto que é o único
identificador (o resto son cuantificadores); e) alguén, xa que é o único indefinido invariable (o resto son variables
en xénero e número).
6. Resposta modelo: a) sinala a fin dun texto (o punto e final); b) separa os elementos nunha enumeración; c) se-
para, do mesmo xeito ca o punto, oracións relacionadas estreitamente e de certa extensión. ■ Resposta aber-
ta.

AMPLIACIÓN 5 Por vocación
ACTIVIDADES
1 Pensa en que medios de comunicación de masas o 4 Organiza os seguintes determinantes segundo a súa
receptor ten a posibilidade de dar a súa opinión. Ex- clasificación en numerais, indefinidos ou demostra-
plica como pode facelo. tivos.
aquelas cada trinta e tres
2 Escribe o nome dos profesionais que realizan as se-
guintes actividades: segundo esa tanto
abondo dupla este
a) xulgar g) educar
b) cociñar h) gobernar 5 Acha o “intruso” que se esconde en cada unha das
c) coser i) debuxar series e xustifica a túa elección.
d) conducir l) pescar a) neste – daquela – estoutro – esa
e) tecer m) vixiar
b) aquel – esta – daquela – nesas
f) traducir n) ilustrar
c) oitavo – sete – séxtuplo – nada
3 Completa axeitadamente as seguintes afirmacións. d) algún – todo – outro – demasiado
a) O ........................ é un determinante que indica de xei- e) alguén – algún – moito – pouco
to impreciso a ........................ con que se presenta o
substantivo.
6 Escribe unha función que desempeñe:
b) Se atendemos ao tipo de ........................ os indefini-
a) o punto
dos poden clasificarse en cuantificadores e
........................ . b) a coma
c) Os indefinidos ........................ determinan un ou va- c) o punto e coma
rios elementos sen individualizalos nin delimitalos • Constrúe unha oración con cada unha das funcións
ben. anteriores.

6 Heroes cotiáns GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Coñecer internet e os seus conceptos básicos.

2. Coñecer os servizos e funcións básicos de internet.
3. Distinguir e coñecer os determinantes e os pronomes.
4. Distinguir e coñecer os pronomes interrogativos e exclamativos.
5. Distinguir e coñecer os pronomes relativos.
1. Resposta modelo: a) World Wide Web; b) Internet Relay Chat; c) transferencia de ficheiros; d) correo electrónico.
2. Resposta modelo: www.consellodacultura.org, www.culturagalega.org, www.prolinguagalega.org.
3. a) F; b) F; c) V.
4. Deixando á parte a entoación, a principal diferenza radica no uso que se fai de ambos os pronomes: os interrogativos formu-
lan unha pregunta e os exclamativos expresan un estado de ánimo, sorpresa, desexo etc.
5. a) relativo: que, antecedente: muller; b) relativo: cuxo, antecedente: canción; c) relativo: quen, antecedente: cantante; d) re-
lativo: cal, antecedente: caderno.
6. a) F; b) F; c) V.
7. Resposta modelo (de arriba para abaixo): numeral: oito – Carlos pescou cinco troitas e Xurxo pescou oito; posesivo: miña –
esa casa non é a miña; demostrativo: aquel – o neno do que che falei é aquel; persoal: el – Estevo pensa pouco nel e moito
nos demais.
8. a) Cantos anos ten?; b) Cal dos pantalóns prefires?; c) Que pensas de Carme?

REFORZO 6 Heroes cotiáns
ACTIVIDADES
1 Indica a que servizos ou funcións de internet aso- 6 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma-
cias os seguintes conceptos. cións.
a) enderezo web a) O pronome pode acompañar o substantivo.
b) charla b) O determinante é invariable en xénero e número.
c) descarga c) Un pronome pode funcionar como suxeito, comple-
d) mensaxe mento directo etc.
7 Completa o cadro, indicando para cada tipo de pro-

2 Escribe tres enderezos web que coñezas relacionados
nome un exemplo e escribindo unha oración con el.
co mundo da cultura.
Pronome Exemplo Oración
3 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma-
cións. Numeral
a) O correo electrónico ten a desvantaxe de que non Posesivo
é instantáneo.
Demostrativo
b) O buscador é a ponte que se establece desde
Persoal
unha páxina a outra.
c) Intranet é unha rede de ordenadores dunha orga-
nización ou empresa que proporciona ferramentas 8 Constrúe as oracións interrogativas que procedan
de internet para determinadas aplicacións infor- para estas respostas.
máticas. Exemplo: Manolo Rivas é un escritor galego. Quen é
Manolo Rivas?
4 Sinala a principal diferenza entre os pronomes inte-
a) Ten corenta anos.
rrogativos e os exclamativos.
b) Prefiro o pantalón de pana.
5 Sinala en cada unha das seguintes oracións o pro- c) Penso que Carme é unha boa persoa.
nome relativo e o seu antecedente.
a) A muller que está aí é a nai de Xaime.
b) A canción cuxo autor descoñeces é preciosa.
c) O cantante da orquestra, quen comezou hai pouco,
conecta moi ben co público.
d) Ten un caderno no cal vai anotando todas as súas
impresións.

6 Heroes cotiáns ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer os dous puntos e as súas diversas funcións.

2. Coñecer os puntos suspensivos e as súas diversas funcións.
3. Coñecer os signos de interrogación e exclamación e as súas diversas funcións.
4. Diferenciar os dous puntos, os puntos suspensivos e os signos de interrogación e exclamación.
5. Recoñecer o uso apropiado dos dous puntos, os puntos suspensivos e os signos de interrogación e exclamación en calquera
manifestación escrita.
1. a) Antes dunha enumeración; b) Despois das palabras que encabezan unha carta; c) Antes dunha cita; d) Antes dunha cita.
2. a) Indicar que deixamos de marcar termos similares nunha enumeración; b) Para indicar dúbida. ■ Para indicar dúbida (a pe-
sar de non ir entre parénteses).
3. O 1º para indicar dúbida; o 2º (entre corchetes) indica que se omite parte do texto; o 3º indica unha suspensión do discurso
para gañar tempo o que vai formular a pregunta (ou mesmo dúbida por non saber ben como enfocar a propia pregunta); o 4º
e último marca que se deixan de mencionar termos similares nunha enumeración.
4. a) F; b) F; c) V.
5. a) Non se emprega o punto tras o signo de exclamación (e ademais non se recomenda o seu uso ao principio da oración);
b) É unha oración interrogativa indirecta, polo que non se precisa o signo de interrogación; c) Deberían usarse os puntos
suspensivos (e, polo normal, entre corchetes) posto que se omite parte dun texto.
6. Resposta modelo: Mais emporiso o crego liberal, con signos evidentes de condolencia, deixaba ver no seu aspecto unha
desilusión, un certo desánimo, coma unha sentida mágoa... Talvez impresionado perante a sinxeleza dunha ignorancia tan
pura como abafante. E finalmente falou para dicirlle, suspirando: —Segues a dicir parvadas, Anselmo. Polo que vexo, en to-
dos estes anos non te deches curado.
7. Resposta aberta. ■ Resposta aberta.

REFORZO 6 Heroes cotiáns
ACTIVIDADES
1 Explica por que empregamos os dous puntos nestas 5 Explica por que están mal puntuadas as seguintes
oracións: oracións:
a) Comprou froita de todo tipo: peras, plátanos, ce- a) ¡Que ben está a película de Miguel Anxo Prado!.
reixas etc. b) Preguntoume se tiña o primeiro disco dos Tamara?
b) Querido Antón: c) Que din os rumorosos na costa verdescente: nazón
Desexo que te recuperes pronto. de Breogán.
c) Xa o di o refraneiro: “Nunca chove a gusto de to-
dos”.
d) Como di meu avó: “Vai, vai que xa volverás”. 6 Puntúa correctamente o seguinte texto.
2 Explica por que empregamos os puntos suspensivos Mais emporiso o crego liberal con signos evidentes
nas seguintes oracións: de condolencia deixaba ver no seu aspecto unha
desilusión un certo desánimo coma unha sentida
a) Dígoche que hai máis números primos: sete, trece, mágoa talvez impresionado perante a sinxeleza
dezasete... dunha ignorancia tan pura como abafante e final-
b) Cantares gallegos foi escrito por... Murguía? mente falou para dicirlle suspirando segues a dicir
• Explica a función do signo de interrogación na ora- parvadas Anselmo polo que vexo en todos estes anos
ción anterior. non te deches curado.
MANOEL RIVEIRO LOUREIRO: Xullo-Agosto, Sotelo Blanco
3 Indica a función que empregan os puntos suspensi-
vos no seguinte texto:
—Pois... non sei. Teño algo de experiencia médica;

de cando estiven como celador no Hospital. Non sei 7 Crea unha historia no teu caderno que recolla as se-
curar, pero podo axudar no coidado dos enfermos. guintes características.
[…] a) Dúas das funcións dos dous puntos.
—E... que máis sabes facer? b) Dúas das funcións dos puntos suspensivos.
c) Dúas das funcións dos signos de interrogación ou
—Ultimamente traballaba como administrativo. Xa
exclamación.
sabes. Impresos, cartas, arquivos, máquinas de es-
cribir, un pouco de informática... • Que funcións non empregaches? Cales foron os mo-
tivos?
NACHO PÉREZ: Xente de fusil, xente de libros, Aba Edicións
4 Indica se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as se-

guintes afirmacións.
a) Para suspender o discurso é necesario empregar os
puntos suspensivos.
b) O signo de interrogación hai que empregalo en to-
das as oracións interrogativas.
c) Os puntos suspensivos marcan sempre unha peque-
na pausa.

6 Heroes cotiáns CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Identificar os elementos que deben aparecen nun retrato robot.

2. Recoñecer os elementos da comunicación nos medios de comunicación escritos.
3. Coñecer os conceptos, servizos e funcións básicos de internet.
4. Coñecer, identificar e diferenciar os determinantes dos pronomes.
5. Coñecer, identificar e diferenciar correctamente os pronomes interrogativos e exclamativos e os relativos.
6. Coñecer, identificar e diferenciar os dous puntos, os puntos suspensivos e os signos de interrogación e exclamación.
8. Reflexionar sobre o proceso de lectura e escritura.
1. O retrato robot é un tipo de descrición obxectiva dos trazos físicos dunha persoa, baseándose nos aspectos xerais e dan-
do detalles que permitan unha mellor caracterización. No caso dunha persoa desaparecida pode reflectirse a indumentaria
que levaba ou o lugar onde se viu por última vez.
2. Xornais e revistas de información xeral que tratan aspectos da actualidade. Xornais e revistas especializados que se cen-
tran nun tema concreto.
3. Resposta modelo: o seu carácter inmediato. ■ Resposta modelo: non se recibe correo lixo (ou en menor medida).
4. Son servizos de internet: WWW, Telnet, transferencia de ficheiros FTP, intranet.
5. a) antecedente, substituído; b) acompaña, concorda; c) pronomes, substantivo.
6. Posesivos: meu, noso; Demostrativos: aquilo, ese; Numerais: quinto, un, triplo; Persoais: nós, me; Indefinidos: pouco; Interroga-
tivos e exclamativos: canto; cal pode funcionar como relativo, interrogativo e exclamativo.
7. a) cando, xa que non é un pronome interrogativo ou exclamativo; b) antecedente, o determinante concorda co substantivo ao
que acompaña, polo tanto, o antecedente non intervén; c) onde, xa que non é un pronome relativo; d) posterioridade, o pro-
nome relativo substitúe o antecedente, que é o elemento presentado con anterioridade e, polo tanto, a posterioridade non ten
presenza.
8. Resposta modelo: a) marcan unha pequena pausa antes dunha cita; b) marcan que deixamos de mencionar termos similares
nunha enumeración; c) para expresar ironía. ■ Resposta aberta.

AMPLIACIÓN 6 Heroes cotiáns
ACTIVIDADES
1 Que é un retrato robot? Que tipo de descrición se 6 Clasifica os seguintes pronomes.
fai nel? meu quinto canto
2 Clasifica os medios de comunicación escritos segun- aquilo un cal
do os temas que tratan. ese pouco noso
nós triplo me
3 Sinala unha vantaxe do correo electrónico con res- 7 Acha o “intruso” que se esconde en cada unha das
pecto ao correo tradicional. series e xustifica a túa elección.
• Sinala agora unha vantaxe do correo tradicional con a) canto – quen – cal – cando
respecto ao correo electrónico.
b) determinante – substantivo – antecedente – con-
cordancia
4 Organiza a seguinte listaxe de palabras segundo se-
xan servizos de internet ou non: c) quen – onde – cales – que
enderezo web Worl Wide CPU d) relativo – antecedente – posterioridade – substitu-

Web ción
Telnet dominio transferencia 8 Indica unha función que desempeñen:
ficheiros FTP
a) os dous puntos
escáner intranet software
b) os puntos suspensivos
5 Completa axeitadamente as seguintes afirmacións. c) os signos de interrogación e exclamación
a) O ........................ é o elemento presentado con ante- • Constrúe unha oración con cada unha das funcións
rioridade que é ........................ polo pronome relativo. anteriores.
b) O determinante ........................ o substantivo e
........................ en xénero e número.
c) Os demostrativos poden funcionar como determi-
nantes e como ........................ . Estes distínguense dos
primeiros polo feito de non acompañar a ningún
........................ .
LER E CREAR
Busca nun quiosco e en internet catro xornais e revistas e fai para cada un deles unha ficha que conteña a se-
guinte información:
a) Periodicidade de publicación.
b) Canal de transmisión.
c) Clasificación segundo os temas que traten.

7 Entre todos GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Coñecer o vocabulario relacionado cos fenómenos atmosféricos.

2. Distinguir e coñecer os pronomes persoais.
3. Distinguir e coñecer os pronomes persoais tónicos.
4. Distinguir e coñecer os pronomes persoais átonos.
1. a) chuvioso; b) nevado; c) brumoso; d) neboento; e) ventoso; f) aireado; g) caloroso; h) bochornoso.
2. a) Nós: tónico recto, convosco: tónico oblicuo; b) vostede: tónico recto (valor especial de cortesía); comigo: tónico oblicuo; c)
che: átono; si: tónico oblicuo; d) lle: átono; o: átono.
3. a) mo (me + o): anteponse ao verbo ao tratarse dunha or. subordinada; b) lle: anteponse ao verbo ao ser unha or. negativa;
che: anteponse ao verbo ao ser unha or. subordinada; c) te: posponse ao verbo, xa que é a posición non marcada na or. (ade-
mais o pr. pers. átono precisa dun elemento de apoio para poder funcionar, polo tanto non pode encabezar unha oración);
d) o: anteponse ao verbo, ao tratarse dunha or. interrogativa introducida por un pronome interrogativo.
4.
Pronome Función Ora- ción
oblicuo CC Quero ir convosco alí.
recto suxeito Eles foron ao parque.
átono CI Non che trouxen o regalo.
recto atributo Se fose ela non o dubidaría.
5. Resposta modelo: a) Vós tédelo hoxe; b) Vós non llo aceptaredes; c) Nós escribímosllela.

REFORZO 7 Entre todos
ACTIVIDADES
1 Forma adxectivos a partir dos seguintes substanti- 4 Completa o cadro, indica para cada tipo de pronome unha
vos relacionados cos fenómenos atmosféricos. función e escribe unha oración con el.
a) chuvia e) vento
Pronome Función Oración
b) neve f) aire
oblicuo
c) bruma g) calor
d) néboa h) bochorno Eles foron ao parque.
átono
2 Sinala en cada unha das seguintes oracións os pronomes
persoais e clasifícaos. atributo
a) Nós imos convosco pero só se chegades cedo.
b) Vostede non está sendo respectuoso comigo.
5 Transforma as seguintes oracións empregando os prono-
c) Éche moi traballadora para si. mes persoais que poidas. Faino igual que no exemplo:
d) Non lle dixen nada porque non o sei con seguridade. Exemplo: Xoán tamén é un pintor excelente. El tamén o é.
a) El, ela e ti tedes hoxe un exame.
3 Sinala en cada unha das seguintes oracións o pronome b) Ti e a túa amiga Sara non aceptaredes o seu regalo.
persoal átono e xustifica a súa colocación. c) Eu, ti e el escribimos a carta aos Reis Magos.
a) Quero que mo digas xa.
b) Non lle penso falar despois de que che contestara da-
quela forma.
c) Véxote moi contenta.
d) Quen o solicita?

7 Entre todos ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer a paréntese e as súas diversas funcións.

2. Coñecer o guión e as súas diversas funcións.
3. Coñecer as comiñas e as súas diversas funcións.
4. Diferenciar a paréntese, o guión e as comiñas.
5. Recoñecer o uso apropiado da paréntese, o guión e as comiñas en calquera manifestación escrita.
1. a) Para unir algunhas palabras; b) Tras o adverbio “u”; c) Para indicar datas que informan sobre o principio e a fin de algo;
d) Para cortar unha palabra na fin da liña.
2. a) Para marcar unha cita directa; b) Para salientar unha expresión porque se emprega con ironía; c) Para citar o poema dunha
obra; d) Para indicar unha expresión que define unha palabra.
3. En todos os casos para encerrar as anotacións dun texto dramático.
4. a) F; b) V; c) F.
5. a) O guión non pode cortar a sílaba dunha palabra; b) Non é unha cita directa, polo que as comiñas están mal empregadas;
c) A paréntese non fai ningunha aclaración, “Carme” é unha palabra necesaria na oración.
6. Resposta modelo: Compadre 1: U-lo coenllo? Compadre 2: Pois non, non o “cheiro”. (Rise.) Compadre 1: Como dis? Compadre
2: Digo que está aquí, compadre, pero non é como ti dis. (Avanza ata chegar xunto a el.) Compadre 1: E logo, como é? Com-
padre 2: Pois como digo: “O cazador que o matou hai seis meses que morreu”.

REFORZO 7 Entre todos
ACTIVIDADES
1 Explica por que empregamos o guión nestas ora- 5 Explica por que están mal puntuadas as seguintes
cións: oracións:
a) Creo que é un futbolista hispano-arxentino que xoga a) Non é nada sinxelo, pero penso que podo telo par-
en Alemaña. a o xoves.
b) U-las menciñas que deixei enriba da mesa? b) Díxolle ao seu amigo que “os cartos son para gas-
tar”.
c) Só sei que os temas 2-5 non entran.
c) O neno de (Carme) foi onte á escola por primeira
d) O que tes que mercar é zume, froita, verdura e pa-
vez.
tacas.
2 Explica por que empregamos as comiñas nas seguintes

6 Puntúa correctamente o seguinte texto engadindo a
oracións:
paréntese, o guión e as comiñas onde sexa necesa-
a) Se non recordo mal, as súas palabras foron: “Nece- rio.
sito pensalo un tempo”.
b) Si, é moi “listo”. Por iso o soubo todo o mundo. Compadre 1: U lo coenllo?
c) “As almas escravas” é o poema de Pondal co que Compadre 2: Pois non, non o cheiro. Rise.
máis me identifico. Compadre 1: Como dis?
d) Ter fixeza significa ter ‘seguridade de opinión’. Compadre 2: Digo que está aquí, compadre, pero
non é como ti dis. Avanza ata chegar xunto a el.
3 Indica a función que desempeña a paréntese no se-
Compadre 1: E logo, como é?
guinte texto:
Compadre 2: Pois como digo: O cazador que o ma-
Lumia— Vaia, sosega. Déitate; non te colla a friaxe tou hai seis meses que morreu.
(tentándolle as máns) Cala! Xa estás entanguida. Ven
(Erguéndoa e levándoa cariñenta) Imos ao carto, fi- Conto popular
lliña. Durme tranquila. (na porta dereita) El virá, non
temas.
Madanela (entrando)— Certo que está á chegar, ma- 7 Crea unha peza teatral no teu caderno que recolla
dre? (Desaparecen amas.) […] as seguintes características.
ARMANDO COTARELO VALLEDOR: Mourenza, Editorial Nós a) dúas das funcións da paréntese
b) dúas das funcións do guión
4 Indica se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as se- c) dúas das funcións das comiñas
guintes afirmacións. • Que funcións non empregaches? Cales foron os mo-
a) As aclaracións teñen que ir sempre entre parénte- tivos?
ses.
b) O uso do guión á hora de cortar unha palabra na fin
de liña está condicionado ao cumprimento dunha
serie de normas.
c) As obras de literatura deben citarse tamén entre co-
miñas.

7 Entre todos CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Coñecer o vocabulario relacionado cos fenómenos atmosféricos.

2. Coñecer, identificar e diferenciar os pronomes persoais.
3. Coñecer, identificar e diferenciar correctamente os pronomes persoais tónicos e os átonos.
4. Coñecer, identificar e diferenciar a paréntese, o guión e as comiñas.
5. Crear entrevistas e reportaxes xornalísticas a partir do coñecemento das súas diversas estruturas textuais.
1. Cabeceira, noticia principal, imaxe que pode ou non corresponder coa noticia principal, sumario e publicidade.
2. Resposta aberta.
3. a) chuvasco; b) relampo; c) brétema; d) tormenta; e) pedrazo; f) farrapo.
4. a) intensidade, independente; b) apoio, verbo; c) oblicuas, tónico, preposición, rectas.
5. pr. pers. tónico recto: eu; pr. pers. tónico oblicuo: comigo, si; pr. pers. átono: os, lles, che; ti e nós poden ser tanto pr. pers. tó-
nicos rectos coma oblicuos (dependen do contexto); vos pode ser tanto pr. pers. tónico oblicuo como pr. pers. átono (depende
do contexto).
6. a) si: pr. pers. tónico oblicuo (o resto son átonos); b) che: único pr. átono que funciona como CI (o resto funciona como CD);
c) eu: único pr. pers. tónico recto (o resto son oblicuos); d) vós: único pr. pers. que non se pode asociar á 3ª persoa.
7. Resposta modelo: a) acoutar aclaracións ou incisos; b) tras o adverbio “u”; c) para citar o capítulo dunha obra. ■ Resposta
aberta.

AMPLIACIÓN 7 Entre todos
ACTIVIDADES
1 Que partes aparecen na portada dun xornal? 5 Clasifica os seguintes pronomes.
nós comigo vos
2 Compara varios xornais e escribe no caderno as dis-
lles eu os
tintas seccións que aparecen.
si che ti
3 Escribe sinónimos dos seguintes substantivos rela-
cionados con fenómenos meteorolóxicos. 6 Acha o “intruso” que se esconde en cada unha das
a) chuvascada series e xustifica a túa elección.
b) lóstrego a) me – o – si – la
c) néboa b) te – che – nós – as
d) tempestade c) min – connosco – eu – ti
e) sarabia
d) si – consigo – vós – lle
f) folerpa
7 Indica unha función que desempeñen:
4 Completa axeitadamente as seguintes afirmacións.
a) a paréntese
a) O pronome persoal tónico ten un acento de
b) o guión
........................ que lle permite funcionar de maneira
......................... . c) as comiñas
b) O pronome persoal átono precisa dun elemento de • Constrúe unha oración con cada unha das funcións
........................, polo normal un ........................ . anteriores.
c) As formas ........................ do pronome persoal

........................ levan sempre ........................ . Polo con-
trario, as formas ........................ non a necesitan.
LER E CREAR
Compara as portadas de diferentes xornais nunha mesma data e fíxate na noticia principal, na imaxe que se des-
taca e no sumario. Logo, con esa información, debes:
a) Comprobar que tipo de noticias destaca cada xornal.
b) Escoller as noticias e imaxes que ti destacarías e elaborar unha nova portada.
c) Reflexiona sobre as noticias publicadas. Que criterio segue cada xornal para escoller a noticia da porta-
da? Cres que seguen criterios obxectivos.

8 De viaxe GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Comprender en que consisten os xéneros xornalísticos.

2. Diferenciar os xéneros xornalísticos mediante o coñecemento dos xéneros informativos e os xéneros de opinión.
3. Distinguir e coñecer o verbo.
4. Distinguir e coñecer os morfemas verbais.
5. Distinguir e coñecer as formas verbais e non verbais e o infinitivo conxugado.
1. a) 2; b) 1; c) 3.
2. a) F; b) F; c) V; d) V.
3. Resposta modelo: a estrutura adoita presentar tres partes: presentación-desenvolvemento-desenlace; achégase información
nova sobre o tema que se trata; emprégase un rexistro estándar.
4. a) 2; b) 1; c) 1; d) 2.
5. Séguese esta orde (raíz-VT-MMT-MNP): a) Fal-a-ra-s; coincid-i-∅-mos; b) Ri (raíz: Ri, VT: i; comparte dous valores polo tan-
to)- ∅-mos; c) Estiv-∅-∅-o; d) Est-a-ba-s; dix-∅-∅-o.
6. Resposta modelo: a) Gardar silencio é unha virtude; b) Mantendo ese ritmo logrará a vitoria; c) Apareceu empapado; d) Can-
do lle dixeron que quedara todo asolagado, contar ata tres marcando a respiración fortemente foi a súa táboa de salvación
para encaixar a noticia.
7.
Tempo Aspecto Oración
Antepret. Ind. perfectivo Xa comera cando cheguei
Pret. Subx imperfectivo Se ficase tranquilo
Pres. Ind. perfectivo Vai a algún sitio?
Pospretérito imperfectivo Falaría do mar se tivese tempo.
8. Resposta modelo: a) Que che gustaría seres?; b) O motivo de estaren aí sentados é que non hai sitios libres; c) Creo que o
lembro, foi antes de marcharmos para Pedrafita.

REFORZO 8 De viaxe
ACTIVIDADES
1 Relaciona cada termo co seu significado. 6 Escribe unha oración para cada un dos seguintes ca-
a) Aqueles que dan a 1. Xéneros xornalísticos. sos.
coñecer un feito. a) Un verbo en infinitivo.
b) Modalidades de creación 2. Xéneros informativos. b) Un verbo en xerundio.
textual que se espallan
c) Un verbo en participio.
a través dos medios de
comunicación. d) Un verbo en infinitivo, outro en xerundio e outro
en participio.
c) Os que dan a coñecer 3. Xéneros de opinión.
ideas e valoracións
sobre os feitos. 7 Completa o cadro, indicando para cada verbo o seu
tempo e aspecto e escribindo unha oración con el.
Tempo Aspecto Oración
cións.
Antepret. Ind.
a) Nos xéneros xornalísticos só se emprega a exposi- Se ficase tranquilo.
ción como forma de expresión. Pres. Ind.
b) Os xéneros xornalísticos son xéneros de opinión. imperfectivo
c) Os xéneros de opinión son xéneros xornalísticos.
8 Transforma as seguintes oracións empregando o in-
d) A noticia e a crónica pertencen aos xéneros infor-
finitivo conxugado tal e como se amosa no exem-
mativos.
plo.
3 Sinala tres características dos textos expositivos. Exemplo: Se chegas a tempo, fala con Alberte. De che-
gares a tempo, fala con Alberte.
4 Relaciona as seguintes columnas.
a) Que che gustaría ser a ti?
a) reportaxe
b) columna 1. xénero de opinión b) O motivo de eles estar aí sentados é que non hai
sitios libres.
c) crítica 2. xénero informativo
d) entrevista c) Creo que o lembro, foi antes de nós marchar para
Pedrafita.
5 Sinala en cada unha das seguintes oracións o verbo
e indica os morfemas verbais que o constitúen.
a) Falarasme se coincidimos pola rúa!
b) Moito rimos con aquel conto de André.
c) Estivo moi participativo durante a reunión.
d) Estabas na cociña cando cho dixo.

8 De viaxe ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Diferenciar a letra maiúscula da minúscula.

2. Coñecer a maiúscula e as súas diversas funcións.
3. Recoñecer o uso apropiado da maiúscula en calquera manifestación escrita.
4. Puntuar correctamente calquera manifestación escrita.
1. a) Antón: nome de pía; Castro: apelido; Rañolas: alcume; b) Gustoume: comezo de oración; Moeche: topónimo; Ortigueira: to-
pónimo; Para: despois dun punto; Vimianzo: topónimo; c) Cal: comezo de oración; Plutón: nome dun planeta (aínda que xa
non pertenza ao sistema solar); d) A: comezo de oración; Xosé: nome de pía; Otero Abeledo: apelidos; Laxeiro: alcume e nome
artístico; Lúa: título dunha obra; e) A: comezo de oración; UDC: siglas; f) O: comezo de oración; Un: título dunha obra.
2. Por orde de aparición: A: comezo de oración; Alemana: alcume; Mar: nome de pía; FP: siglas; Curota: accidente xeográfico;
Cando: despois dun punto; Pero: tras un signo ortográfico (puntos suspensivos) que signifique unha pausa similar á do punto.
3. a) F; b) F; c) V; d) V.
4. a) O cabo Touriñán en Muxía e o Vilán en Camariñas asistiron a uns cantos desastres marítimos: Prestige, The Serpent etc.
Touriñán e Vilán son accidentes xeográficos; Prestige é un nome propio. b) Manuel Veiga, o Falapouco, ía andando de Ribei-
ra á Pobra do Caramiñal todos os días. Falapouco é un alcume; Caramiñal forma parte do topónimo. c) Como se títula esta
película de debuxos? O bosque animado. O: por ser inicial do título da obra e por se ademais interpretamos que o signo de
interrogación supuxo unha pausa similar ao punto. d) A RTVG (Radio Televisión de Galicia) programou para este sábado unha
serie de actividades culturais moi interesantes. Televisión: o desenvolvemento das siglas vai en maiúscula (salvo que haxa pa-
labras gramaticais: preposicións, conxuncións etc.).
5. Resposta modelo: Moitos os acordos que enchían a vacuidade sincrónica de Adela fronte ó fastío daquel día na capital de Es-
paña. Como o seu primeiro amor, o capitán R. Wilke, do Black Arrow, que dera coa proa no Corno do Vilán, cando ela andaba
polos quince anos. Don Fernando quería comprobar un novo método de prensado nas conserveiras de Camariñas. Era o mo-
mento das excursións familiares. Nai estaba contenta facendo turismo. Cambiáballe a faciana que sempre tiña amarga e aló
ían, as dúas, vestidas de festa no seu automóbil movido polo motor de explosión Daimler.

REFORZO 8 De viaxe
ACTIVIDADES
1 Explica por que empregamos as maiúsculas nos se- 4 Escribe correctamente as maiúsculas e puntúa ben.
guintes casos: a) O cabo touriñán en Muxía e o vilán en Camariñas
a) Antón Castro, o Rañolas, sempre está a falar dos asistiron a uns cantos desastres marítimos: presti-
seus problemas. ge, The Serpent etc.
b) Gustoume máis o festival folk de Moeche ca o de b) Manuel Veiga, o falapouco, ía andando de Ribeira
Ortigueira. Para o ano vou ao de Vimianzo. a Pobra do caramiñal todos os días.
c) Cal me dicías que é o que agora xa non se consi- c) Como se titula esa película de debuxos? o bosque
dera? Plutón? animado.
d) A obra que máis me gusta de Xosé Otero Abeledo, d) A RTVG (Radio televisión de Galicia) programou para
Laxeiro, é Lúa azul. este sábado unha serie de actividades culturais moi
interesantes.
e) A UDC ofertou unha serie de cursos para estudan-
tes das universidades galegas.
f) O último que lera fora Un xogo de apócrifos, do mes- 5 Escribe as maiúsculas onde sexa necesario.
mo autor.
moitos os acordos que enchían a vacuidade sincró-
2 Indica a función que desempeñan as maiúsculas no nica de adela fronte ó fastío daquel día na capital de
seguinte texto: españa. como o seu primeiro amor, o capitán r. wil-
ke, do black arrow, que dera coa proa no corno do
A todo isto, xa lles debería ter dito que todos me vilán, cando ela andaba polos quince anos. don fer-
coñecen pola Alemana, aínda que o meu nome é nando quería comprobar un novo método de prensa-
Mar, que estudo administrativo en FP, e que agora do nas conserveiras de camariñas. era o momento das
mesmo estou coma se un fume mesto que baixase excursións familiares. nai estaba contenta facendo
do Curota atravesase a ría e se pousase enriba de turismo. cambiáballe a faciana que sempre tiña amar-
min para me aniquilar. Cando este fume baixa e me ga e aló ían, as dúas, vestidas de festa no seu auto-
aplana, non me queda apenas nada, só unhas ga- móbil movido polo motor de explosión daimler. [...]
nas tolas de escribir, de me escribir...
ROSA VIDAL: A curvatura das chemineas, Edixital
Pero tranquis, ante todo moita calma, que non me
vou reducir a chorar.
MIGUEL SUÁREZ ABEL: Selva Negra, Xerais
6 Crea un texto no teu caderno que recolla as se-
guintes características.
3 Indica se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as se- a) Dous nomes de revistas galegas.
guintes afirmacións.
b) Dúas obras de literatura, cine, escultura e pintura
a) Os apócopes dos nomes de pía nunca levan maiús- galegas.
cula.
b) O uso das maiúsculas tras puntos suspensivos é obri- c) Dúas siglas galegas.
gado. • Refire outros usos da maiúscula que empregases. Ca-
c) Nas preposicións e artigos que conforman un nome les foron os motivos?
propio (por exemplo: Xabier do Val) non se debe
empregar a maiúscula.
d) As maiúsculas levan acento cando as regras orto-
gráficas así o requiren.

8 De viaxe CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Coñecer e recoñecer os xéneros xornalísticos e a súa tipoloxía.

2. Coñecer, identificar e diferenciar os verbos e os morfemas verbais.
3. Coñecer, identificar e diferenciar correctamente as formas verbais e non verbais e o infinitivo conxugado.
4. Coñecer, identificar e diferenciar a maiúscula.
5. Crear textos xornalísticos de opinión a partires do coñecemento das súas diversas estruturas textuais.
7. Formar xentilicios a partir dos topónimos.
1. a) V; b) V; c) V.
2. Xénero de opinión: a), b); Xénero informativo: c), d).
3. a) aspecto; desinencias; perfectivo; b) persoa, 2ª persoa; c) actitude; desexos, dúbidas etc.; imperativo.
4. soportasen: 3ª p. pl. Copret. Subx.; durariamos: 1ª p. pl. Cond. Ind; soñei: 1ª p. s. Pret. Ind; seguiras: 2ª p. s. Antepret. Ind.; teci-
da: participio; organicedes: 2ª p. pl. Pres. Subx.; valendo: xerundio; faltaba: 1ª ou 3ª p. s. Copret. Ind.; Cala: 3ª p. s. Pres. Subx.
ou 3ª p. s. Imperativo.
5. a) falando (o resto inf. conxugado); b) xogamos (o resto verbos en pretérito, pasado); c) atenden (o resto en número singu-
lar); d) cante (o resto verbos en Indicativo).
6. Resposta modelo: a) cos nomes de pía; b) cos títulos de obras literarias (só leva maiúscula a inicial do título); c) ao comezo
dunha oración. ■ Resposta modelo: A tese de Carlos afonda en Vicente Risco e O porco de pé.
7.
Xentilicio Xentilicio
Topónimo
masculino feminino
Allariz allaricense allaricense
A Terra Chá chairego chairega
Fisterra fisterrán fisterrá
Foz focense/focego focense/focega
Letonia letón letoa
Moaña moañés moañesa
O Bierzo berciano berciana
Ponteareas ponteareán ponteareá
Romania romanés romanesa
Tui tudense tudense
Vietnam vietnamita vietnamita

AMPLIACIÓN 8 De viaxe
ACTIVIDADES
1 Indica se son verdadeiras ou falsas as seguintes afir- 4 Indica a persoa, número, tempo e modo dos seguin-
macións. tes verbos.
a) A exposición é o tipo de texto que procura infor- Soportasen Durariamos Soñei
mar e ampliar os coñecementos do receptor. Seguiras Tecida Organicedes
b) Os textos expositivos empréganse en diversos ám- Valendo Faltaba Cala
bitos e formatos: enciclopedias, xornais, revistas,
exames... 5 Acha o “intruso” que se esconde en cada unha das
c) A estrutura dos textos expositivos adoita presentar series e xustifica a túa elección.
tres partes: presentación, desenvolvemento e con- a) falardes – falaren – falando – falar
clusión. b) Xoguei – xogamos – xogaran – xogabas
c) Estudaba – Pensei – Traballará – Atenden
d) Cante – Forzou – Agochara – Traerá
2 Relaciona os termos seguintes cos dous tipos de xé-
neros xornalísticos. 6 Indica un uso das maiúsculas que desempeñen:
a) opinan sobre os feitos a) cos nomes propios
b) artigo e columna 1. xénero de opinión
b) cos títulos de obras
c) crónica e noticia 2. xénero informativo
d) dan a coñecer o feito c) segundo a posición no texto
sen máis • Constrúe unha oración con cada unha das funcións
anteriores.
7 Escribe os xentilicios masculino e feminino dos se-
a) O ........................ non se expresa mediante ........................ guintes topónimos.
verbais. Se o proceso se contempla como acabado
é ........................ . Topónimo
Xentilicio Xentilicio
masculino feminino
b) A ........................ expresa quen realiza a acción ver-
bal, se intervén o oínte estamos a falar da Allariz
........................ . A Terra Chá
Fisterra
c) O modo marca a ........................ do falante. Se se ex-
Foz
presa en subxuntivo expresa ........................ e se o fai
Letonia
en ........................ expresa mandatos, ordes ou prohi-
bicións. Moaña
O Bierzo
Ponteareas
Romania
Tui
Vietnam
LER E CREAR
Procura en internet información sobre os xéneros xornalísticos. Debes centrarte tanto nos xéneros informativos
coma nos xéneros de opinión para:
a) Crear unha noticia sobre a realidade da túa aula.
b) Crear un artigo de opinión sobre a realidade da túa aula.
c) Reflexiona sobre os textos creados. En cal te sentiches máis cómodo? Por que?

9 Un planeta para todos GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Coñecer os xéneros xornalísticos informativos.

2. Coñecer e diferenciar a noticia e a crónica.
3. Distinguir e coñecer os verbos regulares e os verbos con alteracións nas vogais da raíz verbal.
4. Distinguir e coñecer os verbos irregulares e as principais alteracións da raíz verbal.
5. Distinguir e coñecer o tema de presente e o tema de pretérito e a súa incidencia nos tempos verbais.
1. a) 3; b) 1; c) 2.
2. a) V; b) F; c) F; d) F.
3. a) 1; b) 1; c) 2; d) 1.
4. a) poño: pres. ind. – tema de pres.; b) quixese: pret. Subx. – tema de pret.; pediría: Pospret. Ind. – tema de pres. (+ tema de
pret.); cres: pres. ind. – tema de pres. (+ tema de pret.); c) díxo(me): pres. Ind. – tema de pret.; puidera: antepret. Ind. – tema
de pret.; d) alterou(se): pret. Ind. – tema de pret. (+ tema de pres.).
5. a) dicir (digo-dixeses): Se o dixeses, estarías máis tranquilo; b) atopar: O que o atope que mo diga. c) defender: Se defendes
ben gañamos o partido. d) divertir: Divírtete!
6. Resposta modelo: a) sirvo; b) viñeches; c) levedes; d) tiveren.
7. Resposta modelo: a) encobres: cambio de u por [ɔ] no pres. Ind. (neste caso na 2ª p. s.); b) dixesen: v. irreg. con 2 temas; sig-
nifica: v. reg. sen alteracións; sentisen: v. con alteracións (e por i na raíz da 1ª p. s. pres. Ind. e 2ª p. s. Imperativo e en todo o
pres. Subx.; e, tamén, abren o [ε] na 2ª e 3ª p. s. e na 3ª p. pl. pres. Ind.) aínda que no caso práctico non quedan reflectidas;
c) sírve(me): cambio de [e]/[ε] por i (no caso práctico, na 2ª p. s. do Imperativo); d) responden: abren o timbre da vogal radi-
cal na 2ª e 3ª p. s. e na 3ª p. pl. do pres. Ind.; e) é: v. irreg. con 2 temas; vexan: v. irreg. no noso caso en todo o pres. de Subx.
(e, ademais, na 1ª p. s. do pres. Ind.).

REFORZO 9 Un planeta para todos
ACTIVIDADES
1 Relaciona cada termo co seu significado. 5 Escribe unha oración para cada un dos seguintes ca-
a) primeira persoa 1. xéneros sos.
informativos a) Un verbo da 3ª conxugación irregular no tema do
b) exposición 2. noticia verbo.
c) actual, verdadeira e interesante 3. crónica b) Un verbo da 1ª conxugación con alteracións no pre-
sente de subxuntivo.
cións. c) Un verbo da 2ª conxugación con alteracións no pre-
sente de indicativo.
a) A noticia e a crónica informan sen entrar a valo-
rar os feitos. d) Un verbo da 3ª conxugación con alternancia de e
tónico e i.
b) A noticia e a crónica son xéneros de opinión.
c) Na noticia e na crónica os feitos son contados se-
6 Escribe as formas verbais correspondentes ás seguintes
guindo unha orde cronolóxica.
definicións.
d) Os xéneros informativos son dous: a noticia e a cró-
nica. a) 1ª pers. sing. do presente de Ind. de servir.
b) 2ª pers. sing. do pret. de Ind. de vir.
3 Relaciona as seguintes columnas.
c) 2ª pers. pl. do presente de Subx. de levar.
a) subtítulo
b) entrada 1. noticia d) 3ª pers. pl. do futuro de Subx. de ter.
c) nome de autor 2. crónica
7 Sinala o verbo en cada unha das seguintes oracións
d) titular
e clasifícao segundo o tipo de irregularidade que
4 Sinala en cada unha das seguintes oracións o verbo presente.
e indica o tempo e o tema de cada un. a) A quen encobres?
a) Poño a man no lume por el. b) Que o dixesen non significa que o sentisen.
b) Se quixese unha boneca xa cha pediría, non cres? c) Sírveme dunha vez!
c) Ela díxome: Quen puidera namoralo, meu amigo! d) Eles non responden ás ofensas dos outros.
d) Entre o “e” e o “o” alterouse máis el que os propios e) É mellor que non a vexan nunha temporada.
verbos.

9 Un planeta para todos ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer as siglas e as súas principais características.

2. Coñecer o acrónimo e as súas principais características.
3. Coñecer a abreviatura e as súas principais características.
4. Diferenciar a sigla, o acrónimo e a abreviatura.
5. Recoñecer o uso apropiado da sigla, o acrónimo e a abreviatura en calquera manifestación escrita.
6. Puntuar correctamente calquera manifestación escrita.
1. a) ovnis; b) non ten plural; c) esta sigla xa é un plural en si mesma; d) os DNI; e) emails; f) Drs.; g) Sras.; h) Non ten plural.
2. a) feminino; b) masculino; c) non ten marcación de xénero; d) masculino; e) feminino; f) masculino.
3. a) V; b) F; c) V; d) F; e) V; f) V.
4. a) bit: ao ser acrónimo podería levar maiúscula na letra inicial, aínda que non neste caso, e se fose o nome dunha empresa
ou institución; b) A abreviatura correcta de edicións é eds.; a abreviatura VV.AA. ao seren duplicadas para formar o plural van
seguidas de puntos; c) As siglas non van entre puntos; d) As ONG é o plural correcto (o –s final sobra); e) símb.: xa que as
abreviaturas conservan o acento gráfico da palabra; f) a sigla do Diario Oficial de Galicia é DOG; g) Inem: é un acrónimo e
polo tanto só leva maiúscula a letra inicial (por tratarse dunha institución); h) UCI: ao ser unha sigla as iniciais das palabras
que comprende van todas en maiúscula.
5. a) siglas; b) abreviaturas; c) acrónimos (as máis das veces); d) acrónimos (pero tamén certas abreviaturas); e) sigla e acróni-
mo (e tamén as abreviaturas como S.A.R., óp. cit. ou etc. ); f) abreviaturas.
6. (Sublíñanse os erros corrixidos): Nas xornadas organizadas polo SNL, en colaboración co ILG, o ICE, o Idega e a USC, falou un
catedr. desa univ. (non me lembro do nome) que dixo que Castelao fora un eminente Dr., pese a pasar ao segundo plano des-
de o punto de vista persoal de Afonso Daniel, e que iso se reflectira en obras como Os vellos non deben de namorarse. Así,
da óp. cit. referiu diversas situacións que sostiñan o seu argumento. Por último, centrouse nunha serie de libros e artigos de
internet, de entre a extensa bibliog. manexada, e pechou o seu discurso no medio dunha memorable ovación por parte do prof.
alí presente. ■ acrónimos: Idega, internet; siglas: SNL, ILG, ICE, USC; abreviaturas: catedr., univ., Dr., óp. cit., bibliog., prof. ■
Instituto de Estudos e Desenvolvemento de Galicia, Inter + network, Servizo de Normalización Lingüística, Instituto da Lingua
Galega, Instituto de Ciencias da Educación, Universidade de Santiago de Compostela, catedrático, universidade, doutor, ópe-
re citato (na obra citada), bibliografía, profesorado.
7. Resposta modelo. a) EXB, COU; b) sobr. (sobresaliente), educ. (educación ou educador); c) Feuga (Fundación Empresa-Univer-
sidade Galega), Cunef (Colexio Universitario de Estudos Financieiros).

REFORZO 9 Un planeta para todos
ACTIVIDADES
1 Fai o plural que corresponda en cada caso: f) Foi publicado no DOGA o pasado mes de abril.
a) ovni b) Renfe g) Foi ao INEM para ter unha información máis clara
c) VV. AA. d) DNI sobre o asunto.
e) email f) Dr. h) Entrou na Uci con insuficiencia respiratoria.
g) Sra. h) OTAN
5 Asocia cada definición co seu correspondente.
a) Escríbense sen puntos de separación entre as le-
2 Escribe o xénero en cada caso:
tras.
a) EXB b) Inem
b) Escríbense cun punto ao final da última letra.
c) Vde. d) DOG
c) Forman o plural como calquera outro substantivo.
e) internet f) tfno.
d) Como moito só se escribe a letra inicial con maiús-
cula.
3 Indica se son verdadeiras (V) ou falsas (F) as se-
guintes afirmacións. e) Fórmanse a partir de máis dunha palabra.
a) Se hai un punto marcado entón estamos ante unha f) Conservan os acentos gráficos e as marcas de xé-
abreviatura. nero e número.
b) Se se combinan letras do principio e do final da pa-
labra estamos ante un acrónimo. 6 Puntúa correctamente o seguinte texto tendo en con-
ta as siglas, abreviaturas e acrónimos empregados.
c) A sigla é o resultado de xuntarmos exclusivamente
as letras iniciais dunha determinada denominación Nas xornadas organizadas pola SNL, en colaboración
formada por máis dunha palabra. co I.L.G., o ICE, o IDEGA e a USC, falou un catedr.
d) Se se representan maiúsculas estamos ante unha desa univer. (non me lembro do nome) que dixo que
sigla ou un acrónimo. Castelao fora un eminente Dtr., pese a pasar ao se-
gundo plano desde o punto de vista persoal de Afon-
e) A abreviatura representa, dun modo máis breve, unha so Daniel, e que iso se reflectira en obras como Os
soa palabra. vellos non deben de namorarse. Así, da óp cit. referiu
f) Á hora da súa lectura, o único caso no que sempre diversas situacións que sostiñan o seu argumento. Por
hai que desenvolver a palabra ou expresión com- último, centrouse nunha serie de libros e artigos de
pleta é no da abreviatura. INTERNET, de entre a extensa bibliograf. manexada,
e pechou o seu discurso no medio dunha memorable
ovación por parte do prof, alí presente.
4 Explica por que son incorrectas as seguintes ora-
cións: • Subliña e clasifica as siglas, abreviaturas e acró-
a) Sabe pouco de informática porque me preguntou nimos que atopes no texto.
que era iso de BIT. • Desenvolve cada unha das siglas, abreviaturas e
b) Aquel libro de éxito cunha morea de edic. e escri- acrónimos do texto.
to por VV AA volvéronmo regalar onte.
7 Crea un texto dialogado no teu caderno que recolla
c) A implantación da E.S.O. pretende resolver algún dos as seguintes características.
problemas do sistema educativo.
a) dúas siglas do campo da educación
d) As ONGs loitan por mellorar os países menos favo-
recidos. b) dúas abreviaturas do campo da educación
e) O simb. químico do hidróxeno é H e o da auga H2O. c) dous acrónimos do campo da educación

9 Un planeta para todos CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Crear noticias e crónicas xornalísticas a partir do coñecemento das súas diversas estruturas textuais.
2. Afondar no coñecemento da noticia e a crónica.
3. Coñecer e utilizar o vocabulario relacionado cos medios de transporte.
4. Coñecer, identificar e diferenciar os verbos e as alteracións da súa raíz verbal.
5. Coñecer, identificar e diferenciar correctamente o tema de presente e o tema de pretérito dos verbos.
6. Coñecer, identificar e diferenciar siglas, acrónimos e abreviaturas.
1. a) crónica; b) crónica e noticia; c) crónica e noticia; d) noticia.
2. a) moto; b) avión; c) tren; d) camión; e) piragua; f) automóbil.
3. a) subxuntivo, pretérito, presente; b) presente; c) conxugar, irregular.
4. Aberta: come, xoguedes, fendes, toma, acoden; Pechada: servimos, divertides, entregade; Sirvo: o i non se clasifica en aber-
to/pechado.
5. a) levades: vogal radical pechada, o resto vogal radical aberta; b) xoguemos: vogal radical pechada, o resto aberta; c) poña-
mos: tema de presente, o resto son verbos conxugados a partir do tema de pretérito; d) cantar: verbo regular, os demais irre-
gulares.
6. a) v. irr. na 1ª p. do pres. Ind. e, polo tanto, en todo o pres. de Subx. (e tamén presenta 2 temas); b) cambio de e tónico por i;
c) cambio de [ε] / [e] por i; d) v. irreg. de 2 temas; e) alternancia [ε] / [e]: neste caso [e]; f) alternancia [ɔ] / [o]: neste caso
[ɔ]; g) v. irreg. de 2 temas; h) cambio e tónico por i. ■ Resposta modelo: a) Diga o que diga, non me importa. b) O que o pida
que o pague. c) Se tomo esa decisión, firo o meu amigo. d) Puxestes a ferver o caldo? e) Entregamos as armas no castelo. f)
Comen con présa. g) Direi que todo foi unha broma. h) Os árbitros sempre me advirten antes de amosarme tarxeta.

AMPLIACIÓN 9 Un planeta para todos
ACTIVIDADES
1 Relaciona os termos seguintes coa noticia ou a cró- 4 Indica se a vogal radical dos seguintes verbos é aber-
nica: ta ou pechada.
a) ordenación cronolóxica servimos come xoguedes
b) xénero xornalístico informativo sirvo fendes divertides
c) obxectividade entregade toma acoden
d) actualidade
5 Acha o “intruso” que se esconde en cada unha das
2 Escribe o medio de transporte que conducen estas series e xustifica a túa elección.
persoas:
a) levas – leva – leve – levades
a) motociclista
b) xoguemos – tomen – comes – acode
b) aviadora
c) maquinista c) coubera – trouxeron – poñamos – estiver
d) camioneiro d) cantar – ver – estar – dicir
e) piragüista
f) automobilista 6 Clasifica os verbos segundo o tipo de alteración que
presenten:
3 Completa axeitadamente as seguintes afirmacións. a) diga b) pida
a) Unha das diferenzas entre o infinitivo conxugado e o c) firo d) puxestes
futuro de ........................ radica no feito de que mentres e) entregamos f) comen
o primeiro se forma a partir do tema ........................ o
segundo fórmase a partir do tema de ........................ . g) direi h) advirten
b) O pretérito imperfecto de indicativo fórmase a par- • Constrúe unha oración con cada un dos verbos.
tir do tema de ........................ .
c) Se os temas de presente e de pretérito dun verbo
non coinciden ao ........................ dous tempos, entón
ese verbo é ........................ .
LER E CREAR
Procura en internet máis información sobre os xéneros xornalísticos informativos. Debes centrarte tanto na noti-
cia como na crónica para:
a) Crear unha crónica sobre un acontecemento vivido no teu centro.
b) Converter esa crónica nunha noticia.
c) Reflexionar sobre os textos creados. Cal dos xéneros che resultou máis ameno? Por que?

10 Por seguridade GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Coñecer os xéneros xornalísticos informativos.

2. Coñecer e diferenciar a reportaxe e a entrevista.
3. Coñecer o campo das telecomunicacións e os seus conceptos básicos.
4. Coñecer as diferentes tecnoloxías da telecomunicación e a súa funcionalidade.
5. Coñecer os diálogos e diferenciar as súas clases.
6. Coñecer e diferenciar as perífrases verbais e a súa estrutura.
7. Clasificar perífrases segundo o seu valor semántico.
1. a) 3; b) 1; c) 2.
2. a) F; b) V; c) V; d) F.
3. a) 1; b) 2; c) 1; d) 1.
4. Resposta modelo: a) vista e oído; b) vista (principalmente); c) oído (principalmente, xa que cos móbiles de última xeración a
vista tamén está moi presente); d) vista.
5. Resposta modelo: xogos, reprodución de música, fotografía dixital.
6. a) V; b) V; c) F (mandamos unha copia do orixinal).
7. Directo: - Queres algo, Xoán? – Nada. – Ah, entón marcho! – Eu quedo. / Indirecto: Xoán dixo que non quería nada e entón
díxenlle que marchaba.
8. Acción que comeza: c), e), f). Acción non rematada: b), d), g). Acción rematada: a), h).
9. a) hai que agardar, deberiamos calar; b) hei mirar, vai tardar; c) houbeches de caer, houbo de suspender.
10. a) vai engalar; b) ando a buscar; c) acabo de ver; d) teño que poñer; e) houbemos de romper; f) empezou a chover; g) estás
estudando; h) había que comprar; i) houben de chocar.
11. a) Onte houbemos de gañar o partido; b) Vai chegar o verán; c) Teño que ordenar o meu cuarto; d) Estabamos na praia e
comezou a chover.

REFORZO 10 Por seguridade
ACTIVIDADES
1 Relaciona cada termo co seu correspondente. c) botou a correr
a) contextualización do personaxe 1. reportaxe e entrevista d) estabamos xogando
b) interese 2. reportaxe
e) deu en nevar
c) resumo do corpo 3. entrevista
f) escachou a rir
2 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirmacións. g) está a tronar
a) A entrevista non se centra, polo normal, en persoas de
interese para os lectores. h) non dou feito
b) Xunto á noticia e a crónica, a entrevista e a reportaxe
son os xéneros xornalísticos informativos por excelen- 9 Clasifica agora estoutras, segundo o seu valor se-
cia. mántico, en obrigación, futuridade e inminencia.
c) A entrevista necesita de dúas persoas, polo menos, para houbeches de caer
que se poida facer.
hei mirar
d) A reportaxe analiza a actualidade ao momento.
hai que agardar
3 Relaciona as seguintes columnas. deberiamos calar
a) planificación
b) entrevistado 1. reportaxe
vai tardar
c) nome do autor 2. entrevista houbo de suspender
d) corpo
10 Subliña as perífrases que atopes nas seguintes ora-
4 Indica a que sentidos asocias as seguintes telecomunica- cións.
cións, ao igual que se fai no exemplo: a) O avión vai engalar dentro dun pouco.
Exemplo: radio: oído
b) Ando a buscar a goma que perdín.
a) televisión
b) internet c) Acabo de ver a túa irmá no cine.
c) telefonía d) Teño que poñer o móbil a cargar.
d) fax
e) Onte houbemos de romper un cristal.
5 Escribe tres das funcións que pode desempeñar un móbil f) Empezou a chover xusto agora.
de última xeración. g) Estás estudando?
6 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirmacións. h) Había que comprar outros mobles.
a) O correo electrónico pódese mandar tamén por móbil. i) Ai, perdón, houben de chocar con vostede!
b) O telégrafo foi dos primeiros sistemas de telecomunica-
ción empregados. 11 Transforma as seguintes oracións noutras nas que
c) A través do fax mandamos o documento orixinal dun dis- uses perífrases, mantendo o significado.
positivo a outro de xeito inmediato.
a) Onte estivemos a punto de gañar o partido.
7 Sinala ás dúas clases de diálogos existentes. b) Falta moi pouco para que chegue o verán.
• Escribe un exemplo de cada un deles. c) Teño a obriga de ordenar o meu cuarto.

d) Estabamos na praia e comezou a chuvia.
8 Clasifica as seguintes perífrases en: acción que co-
meza, acción non rematada e acción rematada.
a) teño ido
b) vai facendo

10 Por seguridade ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Diferenciar e utilizar adecuadamente as sílabas cua-, ca-, co- en palabras de uso común.
2. Diferenciar e utilizar adecuadamente -cc- / -c- en palabras de uso común.
3. Diferenciar e utilizar adecuadamente -ct- / -t- en palabras de uso común.
4. Diferenciar e utilizar adecuadamente as terminacións -zo / -cio e -za / -cia en palabras de uso común.
5. Habituarse a empregar o dicionario para resolver dúbidas ortográficas.
1. a) calefacción; b) protección; c) cocción; d) tradición; e) dicionario; f) produción; g) dirección; h) elección.
■ a) calefacción, protección, cocción, dirección, elección; b) tradición, dicionario, produción.
2. a) actitude; b) factor; c) electricidade; d) construtor; e) vítima; f) exacto; g) ditado; h) produto.
■ a) actitude, factor, electricidade, exacto; b) construtor, vítima, ditado.
3. a) a, e, o; b) i, u.
4. a) satisfacción; b) redución; c) descrición; d) inscrición; e) dicción; f) produción; g) corrección; h) protección; i) coacción;
l) convicción.
5. a) 6; b) 4; c) 2; d) 1; e) 7; f) 5; g) 3.
6. a) cuadrícula; b) canto; c) corenta; d) cuarteto; e) corentena; f) caderno; g) cadro; h) cuarto.
■ a) cuadrícula, cuarteto, cuarto. b) canto, corenta, corentena, caderno, cadro.
■ a) Nos cultismos e nas palabras derivadas cultas. b) Nas palabras patrimoniais.
7. a) sentenza; b) xuízo; c) farmacia; d) socio-socia; e) doenza; f) delicia; g) ocio; h) presenza.
■ Resposta aberta.
8. a) vizoso: de vexetación exhuberante; vicioso: que ten algún vicio ou defecto; b) influenza: gripe; influencia: acción de in-
fluír; c) buzo: obxecto que se lles pon aos animais para que non mordan; bucio: buguina.
9. a) bucio; b) buzo; c) influenza; d) influencia; e) vicioso; f) vizoso.

REFORZO 10 Por seguridade
ACTIVIDADES
1 Completa con cc ou c. 6 Completa as palabras seguintes con cua-, ca-, co-.
a) calefa...ión b) prote...ión a) ...drícula b) ...nto
c) co...ión d) tradi...ión c) ...renta d) ...rteto
e) di...ionario f) produ...ión e) ...rentena f) ...derno
g) dire...ión h) ele...ión g) ...dro h) ...rto
• Clasifica as palabras que formaches: • Clasifica as palabras que formaches:
a) Escribimos con -cc-: a) Conservan o grupo cua-:
b) Escribimos con -c-: b) Transformaron o grupo cua- por ca- ou co-:
2 Completa agora con ct ou t. • Observa a clasificación e subliña a opción correcta

para completar a norma:
a) a...titude b) fa...or
a) Nos cultismos e nas palabras derivadas cultas. / Nas
c) ele...ricidade d) constru...or
palabras patrimoniais mantense o grupo cua-.
e) ví...ima f) exa...o
b) Nos cultismos e nas palabras derivadas cultas. / Nas
g) di...ado h) produ...o
palabras patrimoniais o grupo cua- transfórmase en
• Clasifica coma no exercicio anterior: ca- ou co-.
a) Escribimos con -ct-:
7 Completa coas terminacións -cio / -zo ou -cia /
b) Escribimos con -t-:
-za. Consulta o dicionario se tes dúbidas.
3 Completa a regra: a) senten... b) xuí...
a) Xeralmente, despois das vogais ______ escribimos c) farma... d) so...
ct ou cc. e) doen... f) deli...
b) Xeralmente, despois das vogais ______ escribimos g) o... h) presen...
t ou c.
• Escribe unha oración con cada palabra.
4 Forma substantivos a partir dos seguintes verbos:
8 Consulta o dicionario e define cada unha das pala-
a) satisfacer b) reducir bras das seguintes parellas:
c) describir d) inscribir a) vizoso - vicioso
e) dicir f) producir b) influenza - influencia
g) corrixir h) protexer c) buzo - bucio
i) coaccionar l) convencer
9 Subliña a palabra adecuada nas seguintes oracións.
5 Asocia cada palabra coa súa definición. Consulta as definicións do exercicio anterior se o
a) vítima 1. Conduto artificial para transpor- precisas.
tar auga salvando os desniveis do a) Á beira do mar é doado atopar algún buzo / bucio.
terreo. b) Os cans considerados perigosos teñen que ir pola
b) olfacto 2. Aparello que quenta ou que pro- rúa atados e con buzo / bucio.
duce calor. c) O outro día souben que a gripe tamén se chama in-
c) calefactor 3. Quebrantamento da lei. fluenza / influencia.
d) acueduto 4. Sentido co que se perciben os d) Ti tes bastante influenza / influencia sobre o teu ir-
olores. mán.
e) redución 5. Que ten oito sílabas. e) Ese personaxe ten cara de vizoso / vicioso.
f) octosílabo 6. Persoa que resulta prexudicada ou f) Que agro tan vizoso! / vicioso!
que sofre algún dano por causa
allea.
g) delito 7. Diminución.

10 Por seguridade CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Afondar no coñecemento da reportaxe e a entrevista.

2. Coñecer as telecomunicacións, os seus tipos e a súa funcionalidade.
3. Coñecer, identificar e diferenciar as perífrases verbais, os seus valores semánticos e os seus usos.
4. Afondar na posta en práctica das normas ortográficas estudadas na unidade.
5. Diferenciar e usar adecuadamente parónimos con ct, cc, c, t.
6. Comentar un texto poético de Rosalía de Castro.
7. Crear textos dialogados a partir do coñecemento das súas principais características.
1. Dous personaxes.
2. Resposta modelo: unha obra de teatro (estilo directo), para falar en terceira persoa do que dixeron dous interlocutores (esti-
lo indirecto).
3. Resposta modelo: a) entrevista: un escritor presenta un libro, a muller máis lonxeva da zona; b) reportaxe: situación dunha
zona un tempo despois dunha catástrofe, un colexio con graves deficiencias.
4. Resposta modelo: a calidade das comunicacións é maior; a maior individualización do ser humano.
5. Non pertencen: cámara de fotos, carta.
6. Resposta modelo: aceso: do verbo acender; acceso: do verbo acceder; adición: suma; adicción: dependencia dunha substancia;
ratificar: corroborar; rectificar: modificar, corrixir; reto: desafío; recto: sen curvas; atuar: tratar de ti; actuar: comportarse dun
xeito determinado; invito: do verbo invitar; invicto: que nunca foi vencido.
7. a) reto; b) acceso; c) ratificaba; d) invicto; e) atuar; f) adicción.
8. a) conxugado, infinitivo, xerundio, participio, preposición, conxunción; b) acción, obrigación, futuridade, inminencia; c) uni-
dade.
9. Resposta modelo: a) Foi tratada con violencia e inxustiza, desprezada e desposuída de todo canto tiña. b) Non senten culpa,
como se ve nos versos 12 e 13: “¡en tanto, os raposos de sangue maldita / tranquilos nun leito de rosas dormían!” c) Primei-
ro acudiu á xustiza e logo pediulle axuda a Deus. Non atopou axuda en ningún dos casos: a xustiza púxose da parte dos cul-
pables, e de Deus tampouco obtivo a resposta que esperaba. d) Ante o desamparo e a rabia, a protagonista decidiu tomar a
xustiza pola man e vingarse matando ela mesma os culpables. e) Non sente arrepentimento, senón que sente tranquilidade,
satisfacción e alegría, coma se acabase de rematar un traballo pendente ou de cumprir unha misión importante, tal como ex-
plica nos seguintes versos: “I ó lado, contenta, senteime das vítimas, / tranquila, esperando pola alba do día”. E tamén nos dous
útimos: “I estonces..., estonces cumpreuse a xustiza: / eu, neles; i as leises, na man que os ferira”. f) Resposta aberta.

AMPLIACIÓN 10 Por seguridade
ACTIVIDADES
1 Para falarmos de diálogo, cantos personaxes, polo c) Os elementos que forman a perífrase funcionan sem-
menos, teñen que intervir? pre como unha ______.
2 Sinala dúas situacións para as que empregarías o 9 Le o poema “A xustiza pola man” e contesta.
diálogo.
Aqués que tén fama de honrados na vila
3 Sinala dous temas para os que farías unha entrevis- roubáronme tanta brancura que eu tiña;
ta e outros dous para os que farías unha reportaxe. botáronme estrume nas galas dun día,
a roupa de cote puñéronma en tiras.
4 Sinala unha vantaxe das novas tecnoloxías con res-
Nin pedra deixaron en donde eu vivira,
pecto ás vellas, e das vellas sobre as novas.
sin lar, sin abrigo, morei nas curtiñas;
5 Organiza a seguinte listaxe de palabras segundo per- ó raso cas lebres dormín nas campías;
tenzan ao campo das telecomunicacións ou non: meus fillos..., ¡meus anxos!..., que tanto eu quería,
Emisora Antena Páxina Web ¡morreron, morreron ca fame que tiñan!
Quedei deshonrada, mucháronme a vida,
Videochamada Carta Cámara de fotos fixéronme un leito de toxos e silvas;
6 Consulta o dicionario e define cada unha das pala- ¡en tanto, os raposos de sangue maldita,
bras das seguintes parellas: tranquilos nun leito de rosas dormían!
—Salvádeme ¡ouh, xueces! —berrei... ¡Tolería!
aceso – acceso reto – recto
De min se mofaron, vendeume a xusticia.
adición – adicción atuar – actuar —Bon Dios, axudaime —berrei, berrei inda...
Tan alto que estaba, bon Dios non me oíra.
ratificar – rectificar invito – invicto
Estonces, cal loba doente ou ferida,
7 Completa as seguintes oracións con palabras da ac- dun salto con rabia pillei a fouciña,
tividade anterior. rondei paseniño... ¡Ne as herbas sentían!
a) Aceptamos o ____ dos de cuarto e imos xogar con- I a lúa escondíase, i a fera durmía
tra eles. cos seus compañeiros en cama mullida.
Mireinos con calma, i as mans estendidas,
b) Por fin están arranxando o camiño de _____ ao
dun golpe, ¡dun soio!, deixeinos sin vida.
parque Castelao.
I ó lado, contenta, senteime das vítimas,
c) O tribunal non me subiu a nota: dixo que ______ tranquila, esperando pola alba do día.
a cualificación do profesor. I estonces..., estonces cumpreuse a xusticia: eu, neles;
d) O noso equipo chegou ______ ao remate da liga. i as leises, na man que os ferira.
e) Paréceche ben _____ as persoas maiores? a) Que aldraxes sufriu a persoa que fala?
f) O tabaquismo é unha _____. b) Senten culpa polo que lle fixeron? Xustifica a túa
resposta citando o texto.
c) A quen pediu axuda a protagonista? Atopou a axu-
a) As perífrases verbais sempre están formadas por un da que pedía?
verbo ______ e unha forma finita (______, ______
ou ______) unidos ás veces por un elemento de en- d) Que decisión tomou a protagonista entón?
lace que pode ser unha ______ ou unha ______. e) Sente arrepentimento por iso? Xustifícao citando al-
b) As perífrases poden facer referencia ao principio ou gún verso do texto.
ao remate da ______ ou a outros valores semánticos f) Cres que este poema incita dalgún xeito a rebelar-
como ______, ______ ou ______ da acción. se ante a inxustiza?
LER E CREAR
Crea un texto dialogado no que:

a) O tema xire arredor dun suceso de actualidade.
b) Os verbos que empregues presenten algún tipo de alteración (vocálica ou consonántica).

11 Novos descubrimentos GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Coñecer os xéneros xornalísticos de opinión.

2. Coñecer e diferenciar o artigo de opinión, a columna, o editorial e a crítica.
3. Coñecer o campo dos deportes e o seu vocabulario básico.
4. Coñecer e distinguir as diferentes clasificacións dos deportes.
5. Coñecer a función que cumpren os adverbios.
6. Coñecer os distintos adverbios e locucións adverbiais.
7. Recoñecer nun texto os distintos adverbios e locucións adverbiais.
8. Clasificar os adverbios segundo a súa forma.
9. Clasificar os adverbios segundo o seu significado.
10. Coñecer as distintas funcións sintácticas dos adverbios.
1. a) 2; b) 1; c) 3.
2. Resposta modelo: a) deportes de auga (vela); b) deportes de pelota (fútbol) ou raqueta (tenis); c) deportes de motor (moto-
ciclismo); d) esquí, natación, atletismo...
3. a) Aí, dentro do armario, están as camisas que che merquei onte. b) Acotío vai paseando devagar e nunca fala con ninguén.
c) Non veu Marisa e tampouco chamou. d) Antes vivía lonxe da vila, pero agora vive aquí abaixo. e) Se cadra mañá irei cer-
ca da túa casa, dime se vas estar, que non quero facer a viaxe en balde. f) Antonte vin unha escena que non se ve a miúdo.
■ Adverbios de tempo: onte, acotío, antes, agora, mañá, onte, a miúdo. Adverbios de lugar: aí, dentro, lonxe, aquí, abaixo, cer-
ca. Adverbios de modo: devagar, en balde. Adverbios de negación: nunca, non, tampouco. Adverbios de dúbida: se cadra.
4. a) así; b) rapidamente, cedo; c) adoito, devagar; d) talvez; e) adrede.
5. Resposta modelo: a) Eu tamén vou contigo. b) Xa traballou de máis. c) Ana tampouco quere ir. d) Ao mellor vou de excur-
sión.
6. a) fóra, porque é un adverbio de lugar e os demais son adverbios de modo; b) antes, porque é un adverbio de tempo e os de-
mais son adverbios de lugar; c) enriba, porque é un adverbio de lugar e os demais son adverbios de cantidade; d) moito, por-
que é un adverbio de cantidade e os demais son adverbios de tempo; e) sempre, porque é un adverbio de tempo e os demais
son adverbios de negación; f) aínda, porque é un adverbio de tempo e os demais son adverbios de dúbida.
7. a) complemento circunstancial; b) modificador dun adxectivo; c) complemento circunstancial; d) modificador dun adverbio.
8. Choveu moito todo o inverno, pero agora chove menos, e dixeron que axiña deixará de chover, cousa da que todos nos aleda-
mos moito.
Tivemos un tempo moi húmido, pero logo vai chegar a primavera e non necesitaremos o paraugas nin a roupa de abrigo. Po-
deremos pasear acotío polo xardín que está diante do instituto.
As vacacións do verán quedan cada vez máis cerca, pero aínda teremos que facer exames antes. Para nós parece que o verán
non vai chegar nunca.
9. a) Abriu a revista ao chou e púxose a ler: de calquera maneira; b) Fixen a viaxe en balde: porque Marcos non estaba na casa;
inutilmente; c) Pegoulle unha patada adrede: porque quixo; d) Foi ata a súa casa ás agachadas: escondida; e) Collía nas ver-
zas a eito: todo seguido, sen escoller; f) Merquei unha lavalouza e o batedor déronmo de balde; gratuitamente; g) Paseei de-
vagar coa miña amiga; amodo, con tranquilidade.

REFORZO 11 Novos descubrimentos
ACTIVIDADES
1 Relaciona cada termo co seu correspondente. 6 Risca en cada lista o adverbio intruso e explica os
a) especialización b) editorial motivos polo que o fas:
c) colectivo d) crítica a) así, sempre, ben, fóra, comodamente, adrede, a eito.
e) colaborador f) artigo de opinión b) alí, cerca, dentro, antes, aí, aquí, algures, enriba.
c) algo, enriba, demasiado, pouco, bastante, xusto.
2 Indica a que deportes asocias os seguintes conceptos.
d) moito, agora, despois, nunca, onte, hoxe, mentres.
a) baliza b) rede
c) circuíto d) salto e) non, nunca, sempre, tampouco, xamais, nin.
f) seica, ao mellor, disque, aínda, quizais, se cadra, aca-
3 Subliña os adverbios e locucións adverbiais que ato- so.
pes nas seguintes oracións:
a) Aí, dentro do armario, están as camisas que che 7 Di que función sintáctica realizan os adverbios nas
merquei onte. seguintes oracións:
b) Acotío vai paseando devagar e nunca fala con nin- a) Esa muller chegou agora.
guén. b) Aquel home foi ben amable.
c) Non veu Marisa e tampouco chamou. c) Esa rapaza non fala nunca.
d) Antes vivía lonxe da vila, pero agora vive aquí abai- d) Eles van saír moi cedo.
xo.
8 Completa este texto cos adverbios ou locucións ad-
e) Se cadra mañá irei cerca da túa casa, dime se vas
verbiais que consideres adecuados.
estar, que non quero facer a viaxe en balde.
Choveu _______ todo o inverno, pero agora chove
f) Antonte vin unha escena que non se ve a miúdo.
_______, e dixeron que _______ deixará de chover,
• Clasifica os adverbios e locucións adverbiais su- cousa da que todos nos aledamos _______.
bliñados segundo o seu significado.
Tivemos un tempo _______ húmido, pero _______ vai
chegar a primavera e _______ necesitaremos o pa-
4 Substitúe as expresións subliñadas por adverbios: raugas _______ a roupa de abrigo. Poderemos pasear
a) Nunca máis me fales desa forma. _______ polo xardín que está _______ do instituto.
b) Ana corría con toda rapidez e conseguiu chegar an- As vacacións de verán quedan cada vez máis _______,
tes da hora á súa casa. pero _______ teremos que facer exames _______. Para
nós parece que o verán _______ vai chegar _______.
c) Carme vai moitas veces paseando con lentitude ata
a túa casa.
9 Explica cal é o significado dos adverbios ou locu-
d) Se podo vou á túa casa. cións adverbiais que hai nestas oracións:
e) Manuel fíxoo porque lle deu a gana. a) Abriu a revista ao chou e púxose a ler.
b) Fixen a viaxe en balde, porque Marcos non estaba
5 Escribe: na casa.
a) Unha oración cun adverbio de afirmación. c) Pegoulle unha patada adrede.
b) Unha oración cunha locución adverbial de cantida- d) Foi ata a súa casa ás agachadas.
de. e) Collía nas verzas a eito.
c) Unha oración cun adverbio de negación. f) Merquei unha lavalouza e o batedor déronmo de balde.
g) Paseei devagar coa miña amiga.
d) Unha oración cunha locución adverbial de dúbida.

11 Novos descubrimentos ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer algunhas razóns que explican a existencia dun só fonema con dúas grafías distintas.
2. Coñecer as principais normas ortográficas que regulan o emprego das grafías b / v.
3. Utilizar con corrección as normas ortográficas que regulan o emprego das grafías b / v.
4. Coñecer e utilizar correctamente as palabras homófonas que levan b / v.
1. a) trobador; b) cantaba; c) festivo; d) estabilidade; e) lombo; f) absorber; g) vivir; h) escribir; i) subterráneo; l) bimensual;
m) rendibilidade; n) civil; ñ) automóbil; o) nova; p) adversidade; q) carnívoro.
2. a) avogado; b) avicultor; c) cabalgar; d) debilidade; e) bilingüe; f) habilidade; g) subcampión; h) vicepresidente; i) obser-
var.
3. a) alba; b) avalancha; c) baile; d) revelar; e) gabear; f) burbulla; g) baldeirar; h) embobar; i) subir; l) remover; m) súbito;
n) proverbio.
4. a) posibilidade; b) potabilidade; c) navegabilidade; d) flexibilidade; e) lexibilidade; f) inmobilidade; g) credibilidade; h) li-
berdade; i) sensibilidade; l) estabilidade; m) brevidade; n) habilidade; ñ) compatibilidade; o) invencibilidade.
5. a) saltabas; b) abusabas; c) levabas; d) acababas; e) buscabas; f) gobernabas; g) abonabas; h) revelabas; i) probabas;
l) renovabas.
6. a) Debes tomar sempre leite fervido. b) Sabes que o subcampión ten vinte anos? c) A vaca é un animal herbívoro. d) A miña
avoa viviu ata os noventa anos. e) Houbo unha avalancha de neve na montaña.
7. a) b despois de m; b) forma verbal rematada en -buír; c) palabras rematadas en -bilidade; d) verbo rematada en -bir; e) pa-
labras que empezan por bus-; f) grupo consoántico bs; g) forma do copretérito de indicativo; h) palabra co prefixo bío-; i)
palabra co prefixo sub-; l) palabra co prefixo biblio-; m) palabra co prefixo bi-; n) palabra co prefixo bis-.
8. Resposta modelo: a) mover, volver, resolver; b) retribuír, distribuír, contribuír; c) vicerrei, vicerreitor, vicechanceler; d) enve-
xa, envío, envolta; e) advertir, advento, adversidade.
9. a) Ten que haber amorodos e plátanos no refrixerador. b) Teño que revelar as fotos da excursión. c) A ver que fas nesa ca-
rreira de natación. d) Penso votar nas próximas eleccións. e) Tes que botar a pelota, ou o árbitro pitará falta. f) Debémonos
rebelar contra o racismo e a pobreza.

REFORZO 11 Novos descubrimentos
ACTIVIDADES
1 Completa con b / v as seguintes palabras: 5 Escribe a segunda persoa do singular do copreterito
a) tro...ador i) su...terráneo imperfecto de indicativo dos seguintes verbos:
b) canta...a l) ...imensual a) saltar f) gobernar
c) festi...o m) rendi...ilidade b) abusar g) abonar
d) esta...ilidade n) ci...il c) levar h) revelar
e) lom...o ñ) automó...il d) acabar i) probar
f) a...sor...er o) no...a e) buscar l) renovar
g) ...i...ir p) ad...ersidade
6 Completa con b / v as seguintes oracións.
h) escri...ir q) carní...oro
a) De...es tomar sempre leite fer...ido.
2 Escribe a palabra que corresponda ás seguintes de- b) Sa...es que o su...campión ten ...inte anos?
finicións: c) A ...aca é un animal her...í...oro.
a) Persoa licenciada en dereito. d) A miña a...oa ...i...iu ata os no...enta anos.
b) Persoa dedicada á cría de aves domésticas. e) Hou...o unha a...alancha de ne...e na montaña.
c) Ir ao lombo dun animal, montar.
7 Explica o motivo de que as seguintes palabras leven
d) Falta de vigor ou forza física. –b.
e) Persoa que fala dúas linguas.
a) lombo g) restaba
f) Capacidade e disposición para algo que require cer-
b) contribúes h) bioloxía
tos dotes.
c) amabilidade i) subterráneo
g) Segundo clasificado nunha carreira ou campionato.
d) recibir l) biblioteca
h) Persoa facultada para substituír o presidente ou asu-
mir algunha das súas funcións. e) buscar m) bilateral
i) Fixar a atención en algo, reparar, decatarse, notar. f) absorción n) bisesto
3 Busca sinónimos, que leven a grafía b / v, para as 8 Escribe:

seguintes palabras. a) tres verbos rematados en –ver
a) amencer g) baleirar b) tres verbos rematados en –buír
b) alude h) aparvar c) tres palabras co prefixo vice-
c) danza i) ascender d) tres palabras con –v despois de n
d) descubrir l) remexer e) tres palabras co prefixo ad-
e) agatuñar m) repentino
9 Completa as seguintes oracións con estas parellas
f) gurgulla n) refrán
homónimas.
4 Escribe o substantivo que corresponde aos seguintes
adxectivos: votar / botar haber / a ver rebelar / revelar
a) posible h) libre
a) Ten que ........ amorodos e plátanos no refrixerador.
b) potable i) sensible
b) Teño que ........ as fotos da excursión.
c) navegable l) estable
c) ........ que fas nesa carreira de natación.
d) flexible m) breve
d) Penso ........ nas próximas eleccións.
e) lexible n) hábil
e) Tes que ........ a pelota, ou o árbitro pitará falta.
f) inmóbil ñ) compatible
f) Debémonos ........ contra o racismo e a pobreza
g) crible o) invencible

11 Novos descubrimentos CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Afondar no coñecemento dos xéneros xornalísticos de opinión: o artigo de opinión, a columna, o editorial e a crítica.
2. Coñecer as características dos textos argumentativos.
3. Coñecer os deportes e a súa clasificación.
4. Coñecer a estrutura e os principais recursos estilísticos da poesía.
5. Recoñecer nun texto os distintos adverbios e locucións adverbiais.
6. Clasificar os adverbios segundo o seu significado.
7. Coñecer as principais normas ortográficas que regulan o emprego das grafías b / v.
8. Utilizar con corrección as normas ortográficas que regulan o emprego das grafías v / b.
9. Coñecer a poesía de Curros Enríquez: as súas obras, as liñas temáticas das súas obras, a lingua e o estilo.
1. Resposta modelo: Artigo de opinión: opinión sobre outro artigo do xornal ou sobre os temas do corazón e a sociedade; co-
lumna: opinión sobre unha actualización política ou un comentario de gran relevancia; editorial: opinión do xornal sobre unha
lei que afecta ao xornalismo ou sobre unha folga; crítica: xuízo sobre unha obra literaria e unha película.
2. Resposta modelo: A estrutura típica consta de introdución, argumentación e conclusión; ten como finalidade demostrar unha
tese, refutala, persuadir o receptor ou disuadilo; combínase adoito coa exposición, xa que primeiro expoñemos unha determi-
nada tese e logo argumentamos a favor ou en contra desta.
3. Resposta modelo: Gozar da natureza en todo o seu esplendor (sobre todo se o escenario é o apropiado) ou mesmo a menor “ar-
tificialidade” que se desprende das prácticas de calquera deporte ao aire libre. ■ Resposta modelo: Maior fomento da colecti-
vidade. ■ Resposta modelo: no 1º caso sendeirismo e voleibol (polo menos o federado); no segundo, fútbol e bádminton.
4. Resposta modelo: dez-ximnasia; pasos-baloncesto; punto de set-deportes de raqueta e voleibol; repostaxe-automobilismo;
Tour de Francia-ciclismo; ondas-surf; Himalaia-montañismo; disco-atletismo; rápidos-ráfting.
5. O faiado era ben escuro. Alí xamais subía ninguén. Só Antía. Antía subía a miúdo. A moza sempre subía antes do xantar, por-
que despois era imposible aguantar a calor que ía aló enriba. Dentro había caixas cheas de libros vellos nas que remexía, de
cando en vez, buscando tesouros. Ela pensaba que aquelas cousas acaso foran do seu bisavó Eduardo, que nunca coñecera e
do que tampouco se falaba na familia. De certo que aí había algo que descubrir. Antía, devagar, decidiu informarse.
Tratou de falar coa tía Marisa, xa que, sen dúbida, era a máis falangueira de todos, pero foi en balde, a tía cambiou de tema
ao momento e calou axiña cando a rapaza insistiu.
■ Adverbios de lugar: alí, aló, enriba, dentro, aí. Adverbios de tempo: a miúdo, sempre, antes, despois, de cando en vez, nun-
ca,ao momento, axiña. Adverbios de modo: só, devagar, en balde. Adverbios de cantidade: ben, algo, máis. Adverbios de afir-
mación: de certo, sen dúbida. Adverbios de negación: xamais, tampouco. Adverbios de dúbida: acaso.
6. a) gratuitamente; b) inutilmente; c) con moita frecuencia; d) ás veces. ■ Resposta modelo: a) Ese libro saíume de balde. b)
Fixen a viaxe en balde porque María non estaba. c) A miúdo paseo polo xardín. d) Vou ao cine de cando en vez.
7. a) palabra co prefixo ad-; b) forma do verbo ir; c) leva –v despois de n; d) forma do verbo ter; e) palabra rematada en –avo;
f) palabra rematada en -eve; g) verbo rematado en –ver; h) palabra rematade en –iva.
8. Aires da miña terra; poesía costumista; un estilo sinxelo no que predominan os ritmos populares e os recursos da retórica tra-
dicional; costumista, xa que a describe como unha labrega, sen darlle carácter místico ou relixioso.
9. En A divina comedia do escritor italiano Dante Alighieri.

AMPLIACIÓN 11 Novos descubrimentos
ACTIVIDADES
1 Sinala dous temas para os que empregarías cada un 6 Explica o significado das seguintes locucións adver-
dos xéneros xornalísticos de opinión. biais:
a) de balde
2 Sinala tres características dos textos argumentativos.
b) en balde
3 Sinala unha vantaxe dos deportes ao aire libre con c) a miúdo
respecto aos deportes que se celebran a cuberto. d) de cando en vez
• Sinala agora unha vantaxe dos deportes por equipo • Fai unha oración con cada unha delas.
fronte aos deportes individuais.
• Pon un exemplo de ambos os casos. 7 Explica a norma que seguen estas palabras para es-
cribirse con v:
4 Asocia a algún deporte os seguintes conceptos: a) advertir e) doceavo
a) dez e) Tour de Francia b) vas f) neve
b) pasos f) ondas c) inventar g) resolver
c) punto de set g) Himalaia d) tiveras h) nativa
d) recarga h) disco
8 Le este poema de Curros Enríquez e logo responde
as preguntas:
5 Subliña os adverbios e locucións adverbiais que ato-
pes no seguinte texto: Das orellas pendurados
leva uns aretes de lume,
O faiado era ben escuro. Alí xamais subía ninguén. Só e por gallega costume,
Antía. Antía subía a miúdo. A moza sempre subía antes dengue de pano sedán;
do xantar, porque despois era imposible aguantar a ca- zoquiños de pau de almendro
lor que ía aló enriba. Dentro había caixas cheas de li- nos pés de feitura enana,
bros vellos nas que remexía, de cando en vez, buscan- i o cinto unha muradana
do tesouros. Ela pensaba que aquelas cousas acaso fo- con plegues que xenio dan.
ran do seu bisavó Eduardo, que nunca coñecera e do
que tampouco se falaba na familia. De certo que aí ha- “A virxe do Cristal” (fragmento)
bía algo que descubrir. Antía, devagar, decidiu informarse • A que obra pertence este poema?
Tratou de falar coa tía Marisa xa que, sen dúbida, era • A que liña temática pertence?
a máis falangueira de todos, pero foi en balde, a tía
cambiou de tema ao momento e calou axiña cando a • Que tipo de estilo utiliza nesta composición?
rapaza insistiu. • A descrición da virxe, ten carácter relixioso ou
• Clasifica os adverbios subliñados segundo o seu costumista? Por que?
significado.
9 En que libro se inspira Curros para crear O divino
sainete? Quen é o autor desta obra mestra da lite-
ratura italiana?
LER E CREAR
Procura en internet máis información sobre os xéneros xornalísticos de opinión. Debes centrarte tanto no artigo
de opinión coma no editorial para:
a) Creares un artigo de opinión a partir da realidade da túa aula.
b) Creares, como grupo, un editorial a partir da realidade da aula.
c) Reflexionares sobre os textos creados. Cal dos xéneros che resultou máis ameno? Por que?

12 Dime onde vives GRAMÁTICA
OBXECTIVOS
1. Coñecer a historia do xornalismo galego.

2. Coñecer e diferenciar as etapas da prensa en galego.
3. Coñecer as características dos textos publicitarios.
4. Distinguir e coñecer as preposicións e locucións preposicionais.
5. Distinguir e coñecer as funcións sintácticas que cumpren os grupos preposicionais.
6. Distinguir e clasificar os diversos tipos de conxuncións e locucións conxuntivas.
1. a) 2; b) 3; c) 1.
2. a) F (hai que asociala a máis etapas); b) V; c) V.
3. a) nace A Monteira; b) xorde A Nosa Terra; c) publícanse Teima e o semanario A Nosa Terra.
4. Resposta modelo: A mensaxe que transmiten é sinxela, buscan sorprender e chamar a atención do receptor e, por último, em-
pregan varios recursos ademais da palabra: imaxe, forma, cores etc.
5. a) V; b) V; c) V.
6. a) Ata onte viviu á beira do río, desde agora vivirá a carón do parque. b) Ven pola miña casa, está fronte ao supermercado.
c) Se queres podes vir canda min á biblioteca.
7. Resposta modelo: a) Cortaron o carballo a rentes do chan. b) O marcador rexistra cinco puntos de vantaxe a prol do equipo
visitante. c) Vai ata a casa da túa avoa. d) Á beira do río hai moitos ameneiros. e) Chegou onda min e non me dixo nada.
f) Os barcos tiveron que atracar por culpa do temporal.
8. a) complemento circunstancial; b) complemento directo; c) complemento circunstancial.
9. a) a causa de, debido a; b) a cambio de, en vez de; c) a pesar de; d) en dirección a.
■ Resposta modelo: a) Os barcos atracaron por mor do temporal. b) En troques de vir chamou por teléfono. c) Malia o que
fixo non lle gardo xenreira. d) Vai paseando cara ao porto.
10. a) V; b) F; c) V; d) V.
11. a) Ou chega tarde ou non pensa vir. b) Mentres non chegue pintaremos e limparemos. c) Non o fixo porque non quixo, pero
nós avisámolo. d) Aínda que o sabía antes de que pasase, non llo contou a ninguén.
12. a) Choveu, venteou e lostregou; coordinante copulativa. b) Fun ao médico porque non me atopaba ben; subordinante causal.
c) Podes ler un libro mentres esperas; subordinante temporal. d) Pintou a parede para que estivese máis limpa; subordinante
final. e.Temos moitos bosques, así pois debemos coidalos; subordinante consecutiva.
13. a) e, mais, nin; b) así pois, polo tanto, daquela; c) pero, mais, aínda que; d) cando, mentres, antes de que.

REFORZO 12 Dime onde vives
ACTIVIDADES
1 Relaciona cada termo co seu correspondente. 8 Di as funcións sintácticas que desempeñan os gru-
a) Teima 1) Fins do século XIX. pos preposicionais subliñados:
a) Chegaron pola noite.
b) Nós 2) Anos setenta.
b) Estiven limpando no peixe.
c) O Galiciano 3) Principios do século XX.
c) Estiven traballando na horta.
2 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma- 9 Explica o significado das seguintes preposicións e lo-
cións. cucións prepositivas:
a) A publicación A Nosa Terra temos que asociala aos a) por mor de
anos setenta. b) en troques de
b) Durante a guerra civil e a posguerra as publicacións c) malia
en lingua galega non foron moi abundantes. d) cara a
c) Na actualidade, a prensa escrita galega presenta un • Escribe unha oración con cada unha delas.
uso maioritario do castelán.
cións.
3 Asocia ás seguintes datas un feito relevante na his-
toria do xornalismo galego. a) As conxuncións son palabras invariables que unen
palabras ou oracións, e sinalan a relación que exis-
a) 1898
te entre elas.
b) 1916 b) As conxuncións poden ser de tres tipos: coordinan-
c) 1976 tes, subordinantes e comparativas.
c) As conxuncións coordinantes unen palabras ou ora-
4 Sinala tres características dos textos publicitarios. cións do mesmo nivel sintáctico.
d) As conxuncións subordinantes manifestan unha re-
5 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma- lación de subordinación dunha oración con respec-
cións. to a outra.
a) As preposicións son palabras invariables que serven
para relacionar elementos dentro dunha oración. 11 Sinala as conxuncións que hai nas seguintes ora-
cións.
b) As locucións preposicionais son combinacións de va-
rias palabras que teñen o valor dunha preposición. a) Ou chega tarde ou non pensa vir.
c) Os grupos preposicionais poden funcionar como com- b) Mentres non chegue pintaremos e limparemos.
plemento directo. c) Non o fixo porque non quixo, pero nós avisámolo.
d) Aínda que o sabía antes de que pasase, non llo con-
6 Subliña as preposicións e locucións prepositivas que tou a ninguén.
hai nestas oracións:
12 Completa estas oracións coas conxuncións ou locu-
a) Ata onte viviu á beira do río, desde agora vivirá a
cións conxuntivas axeitadas:
carón do parque.
b) Ven pola miña casa, está fronte ao supermercado. a) Choveu, venteou ....... lostregou
c) Se queres podes vir canda min á biblioteca. b) Fun ao médico ....... non me atopaba ben.
c) Podes ler un libro ....... esperas.
7 Completa estas oracións coas preposicións ou locu- d) Pintou a parede ....... estivese máis limpa.
cións prepositivas que creas convenientes. e) Temos moitos bosques ....... debemos coidalos.
a) Cortaron o carballo ............... do chan.
• Clasifica as conxuncións que utilizaches.
b) O marcador rexistra cinco puntos de vantaxe ...............
equipo visitante. 13 Escribe:
c) Vai ............... a casa da túa avoa. a) Tres conxuncións coordinantes copulativas.
d) ............... río hai moitos ameneiros. b) Tres conxuncións subordinadas consecutivas.
e) Chegou .............. min e non me dixo nada. c) Tres conxuncións coordinantes adversativas.
f) Os barcos tiveron que atracar ............... do temporal. d) Tres conxuncións subordinantes temporais.

12 Dime onde vives ORTOGRAFÍA
OBXECTIVOS
1. Coñecer as normas que regulan o emprego da grafía h.

2. Utilizar correctamente a grafía h.
3. Coñecer os distintos sons aos que corresponde a grafía x.
4. Coñecer as normas que regulan o uso das grafías s / x.
5. Aplicar as normas que regulan a escritura das grafías s / x.
1. a) V; b) V; c) F; d) V; e) F.
2. a) leva o prefixo homo-; b) forma do verbo haber; c) empeza polo grupo hum-; d) deriva do verbo herdar; e) pertence á fa-
milia léxica de exhibir; f) pertence á familia léxica de prohibir; g) deriva dunha palabra que comeza polo grupo hum-; h) ten
o prefixo hecto-; i) derivada do verbo hospedar; l) forma do verbo haber; m) comeza polo grupo hosp-; n) leva o prefixo
homo-.
3. a) hidroavión; b) hemisferio; c) hípica; d) hexágono; e) heliocentrismo; f) hemeroteca; g) hemoglobina; h) hectogramo;
i) heptasílabo.
■Resposta modelo: a) O hidroavión amarou na lagoa; b) Francia está no hemisferio norte; c) Fun ao hipódromo para ver unha
proba hípica; d) A mesa que merquei ten forma de hexágono; e) Copérnico propuxo a teoría do heliocentrismo; f) Fun á he-
meroteca consultar antigas revistas deportivas; g) A hemoglobina é un compoñente do sangue; h) Esa bóla pesa catro hec-
togramos; i) Nesa estrofa os versos pares son heptasílabos.
4. b) harmonía; c) inhumano; e) exhortar; f) hexágono; g) hipocampo; i) inhibición; m) habilidade; n) homófono.
5. a) exportar; b) esixir / exixir; c) expresidente; d) experimento; e) esixente / exixente; f) tórax; g) léxico; h) osíxeno / oxíxe-
no; i) escavadora; l) esaxeración / exaxeración; m) asfixia; n) extraer; o) estranxeiro; p) escusar.
■Resposta modelo: a) Debemos exportar máis produtos manufacturados. c) O expresidente ofreceu unha rolda de prensa.
d) Fixemos un experimento na clase de bioloxía. f) Sentía fortes dores no tórax. g) Ese escritor manexa un léxico moi rico e
variado. m) Cando o sacaron xa tiña síntomas de asfixia. n) Vanlle extraer unha moa.
6. a) esixencia; b) extracción; c) escavación; d) experimento; e) exhibición; f) esaxeración; g) auxilio; h) extensión; i) estra-
ñeza; l) extirpación; m) exhortación; n) espremedor.
7. a) Ese experimento faise extraendo o osíxeno do aire. b) Paulo non fará o exame porque está exento. c) Tes que ser moi exac-
to, van empezar a escavar axiña e ti debes manexar a escavadora. d) Ese estranxeiro tivo un comportamento algo estraño.
e) Fun a unha exposición de pintura moi extravagante. f) O cirurxián vai extraer unha espiña da axila exactamente ás tres.
g) Fun prestarlle auxilio a Hadriana porque me pareceu que estaba a punto de asfixiarse.
8. a) escribir, esixir, escusa, escavación, estraño; b) extraordinario, extravagante, extraterrestre, extracción, extradición; c) ex-
traer, exento, expulsar, expoñer, expresivo; d) estragar, estrañeza, estrado, estrafalario, estragar; e) asfixia, osíxeno, esaxerar,
esixencia, esaxeración; f) exame, óxido, extremo, extraviar, éxito.

REFORZO 12 Dime onde vives
ACTIVIDADES
1 Di se son verdadeiras ou falsas as seguintes afirma- 5 Completa coas grafías s / x.
cións. a) e...portar h) o...í...eno
a) O h carece de valor fonético. b) e...i...ir i) e...cavadora
b) As palabras que comezan polo prefixo grego hexa- c) e...presidente l) e...a...eración
escríbense con h.
d) e...perimento m) a...fi...ia
c) Algunhas formas do verbo ir deben levar h.
e) e...i...ente n) e...traer
d) Todas as formas do verbo habitar e os seus deriva-
f) tóra... o) e...tran...eiro
dos deben escribirse con h.
g) lé...ico p) e...cusar
e) En galego só levan h intercalado as palabras co dí-
grafo -nh. • Escribe unha oración con cada unha das palabras
anteriores nas que o grafema x soe como [ks].
2 Explica o motivo polo que as seguintes palabras se
escriben con h. 6 Escribe os substantivos que se poden formar a par-
a) homoxéneo g) inhumano tir dos seguintes verbos:
b) habería h) hectómetro a) esixir g) auxiliar
c) humanizar i) hospedaxe b) extraer h) estender
d) herdanza l) houberan c) escavar i) estrañar
e) exhibición m) hospital d) experimentar l) extirpar
f) prohibición n) homónimas e) exhibir m) exhortar
f) esaxerar n) espremer
3 Completa as seguintes definicións con palabras que
se escriban con h. 7 Pon s ou x segundo conveña.
a) Avión que se pousa na auga. a) Ese e...perimento faise e...traendo o o...í...eno do
b) Cada unha das metades do globo terrestre. aire.
c) Deporte que se practica con cabalos. b) Paulo non fará o e...ame porque está e...ento.
d) Polígono que ten seis lados. c) Tes que ser moi e...acto, van empezar a e...cavar
e) Teoría que mantén que o Sol é o centro do siste- a...iña e ti debes mane...ar a e...cavadora.
ma solar. d) Ese e...tran...eiro tivo un comportamento algo
f) Lugar onde se conservan xornais e revistas, para po- e...traño.
der consultalos. e) Fun a unha e...posición de pintura moi e...travagante.
g) Substancia que dá cor ao sangue. f) O cirur...ián vai e...traer unha e...piña da a...ila
h) Peso equivalente a cen gramos. e...actamente ás tres.
i) Verso que ten sete sílabas. g) Fun prestarlle au...ilio a Adriana porque me pare-
ceu que estaba a punto de a...fi...iar...e.
• Escribe unha oración con cada unha das palabras
anteriores. 8 Escribe:
4 Coloca o grafema h no lugar correspondente e nas a) Cinco palabras que empecen por es-.
palabras que o necesiten: b) Cinco palabras que empecen por extra-.
a) ...a...í g) ...ipocampo c) Cinco palabras que empecen por ex-.
b) ...armonía h) ...irmandade d) Cinco palabras que empecen por estra-.
c) ...in...umano i) ...in...ibici...ón e) Cinco palabras que leven, ao mesmo tempo s e x.
d) ...ovos l) ...a...i! f) Cinco palabras co son [ks].
e) ...ex...ortar m) ...abil...idade
f) ...ex...ágono n) ...om...ófono

12 Dime onde vives CONTIDO
FLEXIBLE
OBXECTIVOS
1. Afondar no coñecemento da historia do xornalismo en Galicia.

2. Distinguir e coñecer as preposicións e locucións preposicionais.
3. Distinguir e clasificar os diversos tipos de conxuncións e locucións conxuntivas.
4. Coñecer as normas que regulan o emprego da grafía h.
5. Coñecer as normas que regulan o uso das grafías s / x.
6. Aplicar as normas que regulan a escritura das grafías h /s / x.
7. Coñecer as principais características da obra de Eduardo Pondal.
1. En cinco. ■ Fin do XIX, principios do XX, desde a Guerra Civil ata 1975, anos setenta, desde os noventa ata a actualidade (pren-
sa escrita e dixital).
2. Con tres ou catro etapas (depende da interpretación que se faga). ■ Principios do século XX (xorde en 1916 das mans das Ir-
mandades da Fala), anos setenta (o semanario comezou a publicarse en 1976), desde os noventa ata a actualidade: na pren-
sa escrita (o semanario iniciado en 1976 deixou de publicarse en setembro de 2010) e na prensa dixital (xa que ten presenza
en internet).
3. a) Ante ese problema non sabemos o que facer. b) Malia o que nos dixeron pensamos ir onda Martiño. c) A carón da vosa
horta pasa o camiño que vai a Silleda. d) Non quixo vir por culpa do que lle dixeches. e) É da miña idade, foi ao instituto
canda min.
4. a) Malia que se enfadou contigo veu á festa. b) Non rematou o traballo, polo tanto non virá. c) Ben di unha cousa, ben di
outra. d) Entregou ese poema para que lle subisen a nota. e) Farémolo antes de que chegue. ■ a) subordinante concesiva,
coordinante copulativa; b) subordinante consecutiva; c) coordinante distributiva; d) subordinante final; e) subordinante tem-
poral.
5. a) No froiteiro que está aí non hai laranxas. b) Ai, ai, ai, non fai máis que queixarse. c) A ver que é o que pasa, non quero
que esteades aí. d) Ten que haber mazás, mira aí, no frigorífico.
6. a) Eduardo Pondal participa no Banquete de Conxo, onde se irmandan os traballadores cos estudantes. b) O seu primeiro po-
ema en galego foi “A campana de Anllóns”. c) O estilo de Pondal é poético e austero, pretende crear un rexistro de lingua cul-
to e literario. d) Na obra de Pondal aparecen dúas liñas temáticas fundamentais: a temática patriótica e a temática lírica. e)
Pondal presenta unha Galiza de orixe celta cun glorioso pasado. f) Na súa obra Os Eoas o poeta relata o descubrimento de
América por Colón.

AMPLIACIÓN 12 Dime onde vives
ACTIVIDADES
1 En cantas etapas poderiamos dividir a historia do 5 Completa as oracións coas seguintes palabras:
xornalismo galego? ai aí hai
• Xustifica a túa resposta. haber a ver
a) No froiteiro que está ……….. non ……….. laranxas.
2 Con cantas etapas da historia do xornalismo galego
podemos asociar a publicación A Nosa Terra? b) ……….., ……….., ……….., non fai máis que queixarse.
• Xustifica a túa resposta. c) ……….. que é o que pasa, non quero que esteades
………..
3 Completa estas oracións coas preposicións ou locu- d) Ten que ……….. mazás, mira ……….., no frigorífico.
cións prepositivas que creas convenientes.
a) ………….. ese problema, non sabemos o que facer. 6 Completa axeitadamente as seguintes afirmacións.
b) ………….. o que nos dixeron pensamos ir ……… Mar- a) Eduardo Pondal participa no ………………… onde se
tiño. irmandan os traballadores cos estudantes.
c) ………….. da vosa horta pasa o camiño que vai a Si- b) O seu primeiro poema en galego foi …………………
lleda.
c) O estilo de Pondal é …………………, pretende crear un
d) Non quixo vir ………….. do que lle dixeches.
rexistro de lingua …………………
e) É da miña idade, foi ao instituto ………….. min.
d) Na obra de Pondal aparecen dúas liñas temáticas
4 Sinala as conxuncións que hai nas seguintes ora- fundamentais: …………………
cións. e) Pondal presenta unha Galiza de orixe …………………
a) Malia que se enfadou contigo veu á festa. cun glorioso pasado.
b) Non rematou o traballo, polo tanto non virá. f) Na súa obra ………………… o poeta relata o descu-
brimento de América por Colón.
c) Ben di unha cousa, ben di outra.
d) Entregou ese poema para que lle subisen a nota.
e) Farémolo antes de que chegue.
• Clasifica as conxuncións subliñadas.
LER E CREAR
Busca tres anuncios publicitarios en medios de comunicación escritos e analiza os seguintes aspectos:
a) Que mensaxe transmite cada un deles.
b) Cal é a frase que resume o contido.
c) Que imaxes emprega e de que maneira reforzan a mensaxe.

Gallego 2 Eso PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gallego 2 Eso PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1 Algo novo cada día GRAMÁTICA

1. Comprender o concepto de substantivo.

Atención á diversidade 6 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

5 Clasifica os seguintes substantivos segundo sexan propio

e) honradez n) arbusto contable

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 7 Atención á diversidade

Atención á diversidade 8 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

2 Que é un dígrafo? 10 Copia no caderno as consoantes fricativas.

7 Identifica as letras e dígrafos diferentes que expresan 15 Cal é a consoante vibrante?

8 Busca os dígrafos que aparecen nas seguintes oracións. [d]:

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 9 Atención á diversidade

1. Identificar as características dos textos instrutivos.

Atención á diversidade 10 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

3 Escribe as consoantes correspondentes.

Escribe un poema de catro versos á túa localidade:

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 11 Atención á diversidade

1. Comprender o concepto de substantivo.

Atención á diversidade 12 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

3 Cambia o xénero dos substantivos nestas frases. Lem- c) O caimán é un réptil.

f) A túa curmá viu unha leoa. 11 Escribe:

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 13 Atención á diversidade

Atención á diversidade 14 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

5 Como se clasifican as vogais segundo o modo de ar-

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 15 Atención á diversidade

1. Identificar os elementos que aparecen nos contos populares de temática marabillosa.

Atención á diversidade 16 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 17 Atención á diversidade

1. Comprender o concepto de adxectivo.

Atención á diversidade 18 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 19 Atención á diversidade

1. Coñecer o concepto de sílaba.

Atención á diversidade 20 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 21 Atención á diversidade

1. Comprender lecturas de distintos xéneros e contestar preguntas sobre elas.

Atención á diversidade 22 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

Normalmente leva vaqueiros negros, camisetas de co- a) dificil g) oir

7 Clasifica as cantigas segundo a súa temática.

Escolle unha destas dúas posibilidades:

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 23 Atención á diversidade

1. Coñecer a función que cumpren os determinantes.

Atención á diversidade 24 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

7 Localiza os posesivos nas seguintes oracións.

—Que sabes ti de todo isto, rapaz?

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 25 Atención á diversidade

1. Coñecer os casos especiais de acentuación.

Atención á diversidade 26 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

4 Explica, coa axuda do dicionario, os significados das 8 Corrixe e escribe correctamente:

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 27 Atención á diversidade

1. Identificar os elementos que deben aparecer nunha caricatura.

Atención á diversidade 28 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

Crea unha escena dun texto teatral:

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 29 Atención á diversidade

1. Distinguir e coñecer os determinantes numerais e a súa clasificación.

Atención á diversidade 30 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

Numeral Exemplo Oración

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 31 Atención á diversidade

1. Coñecer o punto e a súa tipoloxía.

Atención á diversidade 32 Lingua Galega e Literatura 3o ESO

b) Case que non contestou; limitouse a facer xestos

• Por que cres que non hai ningún punto e á parte no

Lingua Galega e Literatura 3o ESO 33 Atención á diversidade

1. Comprender as características e o poder que posúen os medios de comunicación de masas.

Atención á diversidade 34 Lingua Galega e Literatura 3o ESO