Mga Anyong

Kontemporaryong
Panitikang Pilipino
Modyul sa Lit 2
 Inihanda ni:

GERALD G. BUENDIA
Head, Department of Filipino

Sinuri ni:
PHILIP BRYAN JAKE A. TANA, LPT, MACEd
Program Head, School of Education

Sinang-ayuna ni:
CHARMAINE P. PAGONZAGA, RMT, EdD
School President
Paunang Salita
Isang napakahalagang yaman ng Pilipino ang pagkakaroon ng sariling panitikan. Sa
tulong ng mga historyador, linggwista, manunulat at mga teyorista ay nagsama-sama upang
umunlad ang ating kulturang may kaugnayan sa ating panitikan. Ang pagkakaroon ng
kabatiran ng mga mamamayan sa ating panitikan ay hudyat na rin sa patuloy na pag-unlad at
pagsulong ng ating bansa sapagkat nagkakabukod sa iisang diwa at hangarin － ang makilala
ang Pilipinas sa buong mundo.

Sa tulong ng teknolohiya ay mas naging madali ang pagbuo ng panitikan sa

kasalukuyan kaya umusbong na rin ang iba pang anyo ng panitikan. Bumaling na rin ang
atensiyon ng ibang tao patungkol sa libangan. Kaya sumabay na rin ang ibang manunulat sa
takbo ng panahon ngayon at upang maibigay ang panlasang gusto ng mga mambabasa.

Kaugnay ng CHED Memorandum Order bilang 4 serye 2018, ang modyul na ito ay
inihanda upang tugunin ang mga panibagong atas para sa pagtuturo sa antas tersyaro.
Layunin nitong magkaroon ng kabatiran ang mga mag-aaral sa panitikan at upang
mapahalagahan ito. Ang mga aralin sa panitikan ay nakahanay mula sa kasaysayan hanggang
sa kasalukuyan. Nakapaloob din dito ang mga kaligiran ng panitikan kasama ang mga tao sa
sa kani-kanilang malaking naiambag sa mundo ng panitikan. Ang mga pagsasanay ay
inunawang mabuti at nakahanay sa aralin upang maging kapaki-pakinabang ito sa kanilang
pagkatuto at kaugnay na rin sa paglapat nito sa buhay. Inaasahan din ang mga napapanahong
isyung nagaganap sa kapaligiran upang magkaroon ng integrasyon ang kanilang pagkatuto sa
lipunang kanilang kinamulatan
Layunin
Mahalaga ang pagkakaroon ng tinatawag na outcome o output sa asginaturang ito.
Kaya narito ang mga layunin na dapat mong makuha at maipamalas bilang isang mag-aaral sa
katapusan ng programang ito:
a. Naipakikita ang lubos na pagka-unawa sa kaligiran ng panitikan kasama ang mga
anyo at ang mga halimbawa nito sa pamamagitan ng mga katanungang itinalaga.
b. Naipaliliwanag ang kaligirang ng pahayagan, mga bahagi at ang kahalagahan nito
gamit nang mahusay.
c. Nasusuri ang kaibahan ng karaniwang pahayagan tulad ng broadsheet sa tabloid
gamit ang venn diagram.
d. Naipakikita ang lubos na pagkaunawa sa mga nilalaman sa iba’t ibang magasin sa
pamamagitang ng pagasaliksik sa mga halimbawa at mga larawan nito.
e. Nagagamit ang imahinasyon ng bawat isa at napipipili ang mga angkop na
sangkap sa pagbuo ng komiks nang mahusay.
f. Naipakikita ang lubos na pagka-unawa sa kaligiran ng wika at ang kahalagahan
nito sa buhay ng tao.
g. Nakagagawa ng sariling sulatin gamit ang napiling uri ng wika.
h. Natutukoy ang mga halimbawa ng midya at naiuugnay ang mga ito sa panitikan
gamit ang sariling idea at opinyon.
i. Naiisa-isa ang mga uri ng printed media at natutukoy ang mga kaniya-kaniyang
nilalaman nito.
j. Natutukoy ang kaibahan ng telebisyon , radio at ng internet.
k. Nagagamit ang iba’t ibang uri ng anggulo ng kamera nang mahusay.

Marami pang mga kaalaman ang matutunan mo sa modyul na ito. Ilan lamang ang
mga ito sa resultang makikita sa iyo sa pagiging isang magaling na mag-aaral. Ang ibang
mga outcome ay maaari mong makamtan na wala na sa mga naibigay na mga layunin.
Alamin mo lang ang mga dati mong natutunan sa paaralan maging sa lipunan na iyong
kinagisnan at makikita mo ang iyong pagiging isang mahusay na mag-aaral sa asignaturang
ito.
Nilalaman ng Modyul
Ang modyul na ito ay binubuo ng anim na aralin at narito ang mga sumusunod:

Aralin 1 : Panitikan
Nagtataglay ng kahulugan ng panitikan at mga salik na kaugnay nito. Kasama ang
mga anyo ng panitikan at mga halimbawa nito.

Aralin 2 : Pahayagan
Nagpapaliwanag ang mga nakapaloob sa pahayagan, ang kaibahan ng broadsheet at
tabloid at ang mga bahagi nito.

Aralin 3 : Magasin
Nagpapakilala sa iba’t ibang uri ng magasin at nagtatalakay sa mga nilalaman ng mga
ito.

Aralin 4 : Komiks
Nagpapakilala sa kaligiran ng sinauna at kasalukuyang komiks. Tinatalakay rin dito
ang mga bahagi ng komiks at ang gamit nito sa pagbuo ng komiks.

Aralin 5 : Wika
Nagtataglay ng depinisyon ng wika at mga salik na kaugnay sa paggamit nito sa
pagbuo ng isang sulatin.

Aralin 6 : Midya
Nagpapakilala ng kaligiran ng midya at ang mga uri ng printed media, broadcast
medi, iba’t ibang uri ng sarbey at pamilyarisasyon sa mga sangkap ng sinematograpiya at sa
mga uri ng anggulo ng kamera.

Bawat aralin sa modyul na ito ay nagtataglay ng sumusunod:

Panimula
Layunin
Teksto
 Gawain
Dapat Tandaan.

May panimula at pangwakas na pagsusulit ang modyul na ito. Sa bahagi ng mga

aralin, makakatagpo tayo ng mga ‘Tanong Sa Sarili’ (TSS) na susukat ng naging kasanayan
sa pag-unawa. Mayroon ding mga gawaing lilinang ng iyong kasanayan sa pagtuturo. May
bahagi ring ‘Glosari’ na nagpapaliwanag sa kahulugan ng ilang terminolohiyang ginamit sa
mga aralin at nasa ‘Sanggunian’ naman ang mga babasahing pinaghanguan ng mga konsepto
at kaalaman sa mga araling nakapaloob dito.

Magiging isang pagsubok ito sa sarili mo sa pagkatuto mo sa asignaturang ito. Hindi

man kita masasamahan sa iyong pagkatuo ngunit tutulungan ka naman at gagabayan ng
modyul na ito upang magkaroon ka ng mga bagong kaalaman o di kaya’y madadagdagan ang
mga nakaimbak mong kaalaman. Mag-aral kang mabuti at huwag kalimutang manalangin.
Talaan ng Nilalaman
 Aralin 1

Panitikan
Panimulang Pagsusulit
Pangkalahatang Panuto. Sagutin mo ang panimulang pagsusulit sa ibaba upang mataya ang iyong
kaalaman. Kung maaari ay iwasan ang pagbubura upang malinis ang iyong papel.

I. Tukuyin ang hinihingi ng bawat pahayag sa ibaba.

1. Naging batayan ng pananampalataya ng mga Kristiyano. ___________________
2. Nagmula sa Arabya- banal na aklat ng mga Muslim. __________________
3. Nagbukas ng kaisipan ng mga Amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim at
pinagsimulan ng pandaigdig na paglaganap ng demokrasya. _________________
4. Kinatutuhan ng mga alamat at mitolohiya. _______________
5. Nagpapahayag ng pananampalataya, moralidad at pag-uugali ng mga Italyano sa
kapanahunang yaon. ________________
6. Naglalarawan ng mga kaugalian at pananampalataya ng mga Ingles. ______________
7. Naging batayan ng pananampalataya at kalinangang Intsik. ________________
8. Naglalarawan ng pamumuhay ng mga tao sa Arabya at Persya. __________________
9. Tumatalakay sa kasaysayan ng Espanya at naglalarawan ng katangiang panlahi ng
mga Kastila. ________________
10. Nagsasalaysay ng panahong ginto ng Kristiyanismo sa Pransya, napapaloob dito ang
Ronces Valles Doce Pares ng Pransya. _________________
11. Tumatalakay sa mitolohiya at teolohiya ng mga mamamayan ng
Ehipto.____________
12. Ipinalalagay na pinakamahabang epiko sa buong mundo na tumatalakay sa
pananampalataya sa India. _________________

II. Buoin ang mga salitang ginulo na nasa ibaba. Iwasan lamang ang pagbubura.
13. LEBONA - __ __ __ __ __ __
14. ORKILI - __ __ __ __ __ __
15. HALEYIE - __ __ __ __ __ __ __
16. LABAPU - __ __ __ __ __ __
17. KIPEO - __ __ __ __ __
18. MALATA - __ __ __ __ __ __
19. TOSONE - __ __ __ __ __ __
20. ERATRATUIL - __ __ __ __ __ __ __ __ __ __
Mga Layunin
Sa araling ito, matutuhan mo ang kinakailangan malaman patungkol sa mundo ng panitikan,
ang dalawang anyo nito: ang prosa at tuluyan kasama na rin ang mga uri na nakapaloob sa dalawang
anyo ng panitikan. Inaasahang magagamit mo ang iyong kabatiran upang:

1. Maipaliwanang ang kahulugan ng panitikan nang malinaw at maayos.

2. Natutukoy ang mga katangian at kahalagahan ng panitikan at naipaliliwanag ito sa
sariling pangungusap.
3. Naiisa-isa ang mga anyo ng panitikan at ang mga uri nito nang mahusay.
4. Natutukoy ang kaligiran ng mga uri ng panitikan sa pamamagitan ng
pagkaklasipika sa kanila.

Aralin

PANIMULA

Bago pa man dumating ang mga mananakop sa ating bansa ay nagtataglay na ang mga
sinaunang Pilipino ng sariling panitikan. Ang iba ay nakasulat sa baybayin at ang iba naman ay
pasalin-dila. Gumagamit din sila ng mga biyas ng kawayan, talukap ng bunga o niyog at dahon at
balat ng punungkahoy bilang sulatan at matutulis na bagay naman bilang panulat. . Ngunit sa
kalagayan ng mga ninuno noon ay madalas sa pasalitang anyo ang panitikan at umunlad ito sa tulong
sa mga impluwensiyang natanggap mula sa mga kalapit-bansa tulad ng Indonesiya, Malaysia, India,
Arabia at Cambodia. Sa hangarin ng mga misyonerong Kastila na mapalaganap ang Kristyanismo,
ang mga lumang panitikan ay kanilang sinira at ang tanging nalabi lamang ay ang mga  bugtong,
salawikain, kasabihan, awit at mga epiko. Ang mga ito ay kinilala ngayong “Matandang Panitikang
Pilipino”. Ang mga kantahing-bayan, mga kuwentong-bayan, mga karunungang-bayan ay mga
katibayang mauuri bilang matandang panitikang Pilipino. Ngunit naging hamon naman ito sa mga
ninuno sa pagpapanatili sa isipan ng mga tao dahil na rin sa maaaring pagkalimot at pagkasira nito.

Habang patuloy na tumatakbo ang panahon ay patuloy rin ang paglaganap ng kaalaman
patungkol sa panitikan. Pinaglaanan ng oras at panahon ng mga dalubhasa ang pag-iingat at
pagpepreserba sa mga gawa ng mga kilalang manunulat noon. Ang karamihan sa mga naisulat ay
nilalagay sa mga museo at ang iba ay sinusulat muli. Meron ding mga manuskripto na sinasalin sa
iba’t ibang wika. Kagaya ng wika, ang panitikan ay hindi nawawala o namamatay hangga’t may tao
sa mundo. Pinagpala na rin tayo ng mayayamang diwa na hindi lamang nananatili sa ating isip kundi
naibabahagi at naibabatid rin sa karamihan.

KAHULUGAN NG PANITIKAN

Ang panitikan ay nagsasabi o nagpapahayag ng mga kaisipan, mga damdamin, mga

karanasan, hangarin at diwa ng mga tao. At ito rin ang pinakapayak na paglalarawan lalo na sa
pagsulat ng tuwiran o tuluyan at patula.

Ang panitikan ay nagmula sa salitang “titik”, ibig sabihin ay letra. “Panitik” o pantitik na ang
ibig sabihin ay ginagamit sa pagbuo ng mga titik na magkakaroon ng buhay bilang mga salitang
magiging bahagi ng sistemang makabubuo sa iba’t ibang anyo ng akda na maglalaman ng kaisipan,
damdamin, karanasan, hangarin at diwa ng mga tao.

May iba’t ibang mga manunulat at mga dalubahasang Pilipino ang nagbigay ng
kahulugan sa panitikan ayon sa kanilang pananaw bilang mamamayan ng Pilipinas. Kabilang
sa mga ito sina Jose Arrogante, Zeus Salazar, at Patrocinio V. Villafuerte, bukod pa sa iba.

Noong 1983, para kay Arrogante, isang talaan ng buhay ang panitikan kung saan nagsisiwalat ang
isang tao ng mga bagay na kaugnay ng napupuna niyang kulay ng buhay at buhay sa kanyang daigdig
na kinabibilangan. Ginagawa ito ng isang tao sa pamamagitan ng malikhain pamamaraan. Noong
1995, inilarawan ni Salazar ang panitikan bilang isang lakas na nagpapagalaw sa lipunan. Dinagdag
pa niyang isa itong kasangkapang makapangyarihan na maaaring magpalaya sa isang ideyang
nagpupumiglas upang makawala. Para sa kanya, isa rin itong kakaibang karanasang pantaong
natatangi sa sangkatauhan.

TSS 1.1.
Ano-ano ang mga napansin mong pagkakapareho ng mga manunulat
sa kanilang pagpapakahulugan sa panitikan?
MGA KATANGIAN NG PANITIKANG PILIPINO

Isang paglalantad ang panitikan ng mga katotohanang panlipunan at ng mga kathang-isip na

guni-guni. Hinahaplos nito ang mga sensorya ng tao: ang pantanaw, pandinig, pang-amoy, panlasa, at
pandama. Noong 2000, binigyang katangian ito ni Villafuerte bilang isang buhay ngunit payak na
salitang dumadaloy sa katawan ng tao. May búhay ang panitikan sapagkat may sarili itong pintig at
dugong mainit na dumadaloy sa mga arteryo at bena ng bawat nilalang at ng isang buong lipunan. Sa
kasong ito, sa mga Pilipino at sa kanilang lipunang ginagalawan. Kapag binasa ang panitikan,
pinagmumulan ito ng madamdaming emosyon sa isang tao o pangkat ng mga tao, sapagkat sinulat ang
mga ito ng kapwa tao.

Sa kasalukuyan, madali at magaang ang pamamaraan ng pagkalat at pagpapamudmod

ng panitikan sa Pilipinas. Dahil ito sa makabagong mga kaunlaran sa larangan ng
teknolohiya. Bukod sa mga nasusulat na salita sa mga aklat, radyo, at telebisyon, kumakalat
din ang panitikan sa pamamagitan ng mga kagamitang elektronika, katulad ng grabador ng
tinig at tunog (tape recorder), diskong kompakto (compact disk), plaka, mga tape ng VHS, at
mga kompyuter. Dahil sa internet, naging maginhawa at madali ang pagkuha ng
impormasyong pampanitikan. Isa nang instrumento ito para sa mga mambabasang Pilipinong
may pagpapahalaga at pagmamalaki sa kanilang pinagmulan, kasaysayan, at kalinangan o
kultura.

TSS 1.2
Ikaw bilang isang mag-aaral, paano mo mapapalaganap ang panitikan
sa iyong sariling kaparaanan?

KAHALAGAHAN NG PANITIKANG PILIPINO

May kaakibat na kahalagan ang panitikan para sa mga Pilipino. Isa itong uri ng
mahalagang panlunas na tumutulong sa mga tao upang makapagplano ng sari-sariling mga
buhay, upang matugunan ang kanilang mga suliranin, at upang maunawaan ang diwa ng
kalikasan ng pagiging makatao. Maaaring mawala o maubos ang mga kayamanan ng isang
tao, at maging ang kanyang pagiging makabayan, subalit hindi ang panitikan. Isang
halimbawa nito ang pangdadayuhan ng ibang mga Pilipino. Bagaman nilisan nila ang
kanilang bayang sinilangan, ang panitikan ang kanilang tulay sa naiwan nilang bansa. Sa
panlipunan, pambansa, at pandaigdigang kaukulan, isa ang panitikan sa pinagbabatayan ng
pagkakaroon ng tagumpay at kabiguan ng isang bansa at ng ugnayan ng mga bansa.

Sa pamamagitan ng panitikan, naipakikilala ang pagka - Pilipino at naibabahagi ang

yaman ng isip at ang angking talino ng lahing pinagmulan, naipapabatid sa daigdig ang
kadakilaan at karangalan ng tradisyong Pilipino na sandigan ng kabuuan ng ating kultura.,
nababatid ang kahinaan sa pagsulat at pagsasanay upang ito ay maisaayos at maituwid,
nakikilala at nagagamit ang mga kakayahan sa pagsulat at maging masigasig sa paglinang at
pagpapaunlad nito at naipadarama ang pagmamahal sa kultura sa pamamagitan ng
pagpapakita ng malasakit sa panitikan.

       Tulad ng nabanggit, nagkaroon ng pagkakataon ang mga Pilipino sa pamamagitan ng

panitikan na ipakilala ang ating pagkakilanlan. Gamit ang talino at kakayahan ay nakagagawa
sila ng mga sulating na sumasalamin sa ating kultura. Nalalaman din ng mga Pilipino
manunulat ang kanilang kalakasan at kahinaan sa pagsulat at kaya mas naging madali para sa
kanila na bumuo ng mga teksto. Maraming Pilipinong manunulat ang natuklasan sa kanilang
kakayahan at nabigyan ng pagkilala para sa kanilang mga akda na may aral at nagmulat sa
mga kapwa nila Pilipino sa kagandahan ng bansa at pagpapahalaga dito.

       Nagkaroon sila ng pagkakataon na maipadama ang kanilang pagpapahalaga sa bansa

sapagkat ipinagmamalaki na sila ay mula sa lahing Pilipino at ang bawat panitikan na
kanilang nagagawa ay sumasalamin sa mayamang kultura ng Pilipinas.  Tunay na mayaman
ang ating bansa hindi lamang sa mga likas na yamang taglay nito kundi maging sa talino at
kakayahang linangin ang kultura sa pamamagitan ng paggamit ng panitikan.

TSS 1.3
Sa iyong palagay, ano pa ang mga kahalagahan ng panitikan maliban
sa mga nabanggit sa aralin?

URI NG PANITIKAN

Kathang-Isip (Fiction). Ang mga manunulat ay gumagawa ng akda mula sa kanilang

imahinasyon. Ang mga kuwento ay hindi totoo kagaya ng maikling kuwento, nobela atbp.
 Hindi Kathang-Isip (Non-Fiction). Ang mga panulat na batay sa tunay na
pangyayari katulad ng talambuhay, awtobiyograpiya, talaarawan, sanaysay ang mga akdang
pangkasaysayan.

ANYO NG PANITIKAN
Patula. Nasa anyong patula ang panitikan kung saknungan ito at may taludturan.
Katangian ng mga taludtod ng mga tula ang pagkakaroon ng bilang at sukat ng mga pantig at
ang pagkakatugma-tugma o pagkakasintunug-tunog ng mga pantig. Subalit mayroon din
namang mga panitikang patulang tinatawag na Malaya sapagkat walang bilang, sukat,
tugmaan, at pagkakasintunugan ng mga pantig ng taludtod. Mayroong apat na uri ang anyong
patula: tulang pasalaysay, tulang paawit o tulang liriko, tulang dula o tulang pantanghalan, at
tulang patnigan. May mga uri rin ang bawat isa sa mga ito:

Naglalarawan ang tulang pasalaysay ng mga tagpo at pangyayaring mahahalaga sa

buhay ng tao. Mayroon itong tatlong mga uri: ang epiko, ang awit at kurido, at ang balad.

May anim na uri ang tulang paawit o tulang liriko: awiting bayan, soneto, elehiya,
dalit, pastoral at oda. May limang uri naman ang tulang dula o tulang patanghal: komedya,
trahedya, parsa, saynete at melodrama.May tatlong uri rin ang tulang patnigan: karagatan,
duplo at balagtasan.

Uri Ng Patula

Tulang Liriko (Lyrical Poetry). May himig awit pa rin hanggang ngayon bagama’t
pinatutunayan ng makata na hindi na kailangan ang isang lira o anupamang instrumento
upang siya’y umawit. Nakalilikha siya ng musika sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng
mga salita. Palibhasa’y matindi siya kapag magdamdam, ang kanyang mga salita at
damdamin ay nalilikha ng tunog na maaliw-iw at nakagagayuma. Narito ang mga uri ng
tulang liriko:

Awit. Isang uri ng tulang pasalaysay na binubuo ng tig-aapat na taludtod ang

bawat saknong, na ang bawat taludtod ay may lalabindalawahing pantig, at
ang tradisyonal na dulong tugma ay isahan.Ito ay ang karaniwang awiting
ating naririnig. Karaniwan itong may malungkot na paksa. Halimbawa nito ay
ang tula ni Jose Rizal:
 Awit ng Manlalakbay

Kagaya ng dahong nalanta, nalagas,

Sinisiklut-siklot ng hanging marahas;
Abang manlalakbay ay wala nang liyag,
Layuin, kalulwa't bayang matatawag.

Hinahabul-habol yaong kapalarang

Mailap at hindi masunggab-sunggaban;
Magandang pag-asa'y kung nanlalabo man,
Siya'y patuloy ring patungo kung saan!

Sa udyok ng hindi nakikitang lakas,

Silanga't Kanlura'y kanyang nililipad,
Mga minamahal ay napapangarap,
Gayon din ang araw ng pamamanatag.

Sa pusod ng isang disyertong mapanglaw,

Siya'y maaaring doon na mamatay,
Limot ng daigdig at sariling bayan,
Kamtan nawa niya ang kapayapaan!

Dami ng sa kanya ay nangaiinggit,

Ibong naglalakaby sa buong daigdig,
Hindi nila tanto ang laki ng hapis
Na sa kanyang puso ay lumiligalig.

Kung sa mga tanging minahal sa buhay

Siya'y magbalik pa pagdating ng araw,
Makikita niya'y mga guho lamang
At puntod ng kanyang mga kaibigan.
 Abang manlalakbay! Huwag nang magbalik,
Sa sariling baya'y wala kang katalik;
Bayaang ang puso ng iba'y umawit,
Lumaboy kang muli sa buong daigdig.

Abang manlalakbay! Bakit babalik pa?

Ang luhang inyukol sa iyo'y tuyo na;
Abang manlalakbay! Limutin ang dusa,
Sa hapis ng tao, mundo'y nagtatawa.

Soneto. Isang tula na karaniwang may 14 linya. Hinggil sa damdamin at

kaisipan, may malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.

Sa pangkalahatan may dalawang estrukturang sinusunod ang soneto: and

Petrarchan at ang Shakespearean. Ang Petrarchan ay may tugmaang a-b-b-a, a-b-b-a
na sinusundan ng c-d-e, c-d-e o c-d-c, c-d-c, samantalang ang Shakesperean ay may
tugmaang a-b-a-b, c-d-c-d, e-f, g-g na ang huling dalawang taludtod ay isang
halimbawa ng tugmang isahan. Halimbawa ng soneto ni Shakespeare:

Soneto 130
Mata ng irog ko’y hindi maningning na langit, (a)
Labi niya’y hindi kasing pula ng rosas.(b)
Kung ulap ay puti, ang balat niya’y putik.(a)
Buhok niya’y alambreng tinik na napakatigas.(b)
Samutsari ang kulay ng mga bulaklak,(c)
Subalit walang bulaklak sa pisngi niya, (d)
At ang mga pabango’y may halimuyak(c)
Na di maaamoy sa kanyang hininga (c)
Kung kausap ang irog, ako’y natutuwa,(e)
Subalit mas masarap makinig sa musika.(f)
Ewan ko kung paano maglakad ang diwata;(e)
Ang irog ko, napakabigat ng paa.(f)
 Gayunman, lintik! ang irog ko’y walang katulad.(g)
Lahat ng paghahambing ay madaya at huwad.(g)

Oda. Karaniwang isang liriko o tula na nakasulat bilang papuri o dedikado sa

isang tao o isang bagay na kinukuha interes ang makata o nagsisilbing isang
inspirasyon para sa oda. Halimbawa nito ay ang tula ni Jose Corazon de Jesus:

Manggagawa

Bawat palo ng martilyo sa bakal mong pinapanday

alipatong nagtilamsik, alitaptap sa kadimlan;
mga apoy ng pawis mong sa Bakal ay kumikinang
tandang ikaw ang may gawa nitong buong Santinakpan.

Nang tipakin mo ang bato ay natayo ang katedral

nang pukpukin mo ang tanso ay umugong ang batingaw,
nang lutuin mo ang pilak ang salapi ay lumitaw,
si Puhunan ay gawa mo, kaya ngayon’y nagyayabang.

Kung may ilaw na kumisap ay ilaw ng iyong tadyang,

kung may gusaling naangat, tandang ikaw ang pumasan
mula sa duyan ng bata ay kamay mo ang gumalaw
hanggang hukay ay gawa mo ang krus na nakalagay.

Kaya ikaw ay marapat dakilain at itanghal

pagkat ikaw ang yumari nitong buong Kabihasnan…..
Bawat patak ng pawis mo’y yumayari ka ng dangal,
dinadala mo ang lahi sa luklukan ng tagumpay.

Mabuhay ka nang buhay na walang wakas, walang hanggan,

at hihinto ang pag-ikot nitong mundo pag namatay.
 Elehiya.  Ito ay tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.

Elehiya sa Kamatayan ni Kuya

isinalin sa Filipino ni Pat V. Villafuerte

Hindi napapanahon!

Sa edad na dalawpu't isa, isinugo ang buhay

Ang kanyang malungkot na paglalakbay na hindi na matanaw

Una sa dami ng aking kilala tagla ang di-mabigkas na pangarap

Di maipakitang pagmamahal

At kahit pagkaraan ng maraming pagsubok

Sa gitna ng nagaganap na usok sa umaga

Maniwala't dili panghihina at pagbagsak!

Ano ang naiwan!

Mga naikuwadrong larawang guhit, poster at larawan,

Aklat, talaarawan at iba pa.

Wala nang dapat ipagbunyi

Ang masaklap na pangyayari nagwakas na

Sa pamamagitan ng luha naglandas ang hangganan, gaya ng paggunita

Ang maamong mukha, ang matamis na tinig, ang halakhak

At ang ligayang di-malilimutan.

Walang katapusang pagdarasal

Kasama ng lungkot luha at pighati

 Bilang paggalang sa kanyang kinahinatnan

Mula sa maraming taon ng paghihirap

Sa pag-aaral at paghahanap ng magpapaaral

Mga mata'y nawalan ng luha, ang lakas ay nawala

O' ano ang naganap,

Ang buhay ay saglit na nawawala

Pema, ang imortal na pangalan

Mula sa nilisang tahanan

Walang imahe, walang anino at walang katawan

Ang lahat ay nagluksa, ang burol ay bumaba, ang bukid ay nadaanan ng unos

Malungkot na lumisan ang tag-araw

Kasama ang pagmamahal na inialay

Ang isang anak ng aking ina ay hindi na makikita

Ang masayang panahon ng pangarap.

Dalit. Isang uri ng tula, karaniwang pang relihiyon, partikular na nakasulat

para sa layunin ng papuri, pagsamba o panalangin, at karaniwan ay ipadala sa
isang Diyos o sa isang kilalang pigura o maliwanag na halimbawa. at may
kahalong pilosopiya sa buhay. Narito ang halimbawa ng dalit:

Ang sugat ay kung tinanggap,

Di daramdamin ang antak,
Ang aayaw, at di mayag
Galos lamang magnanaknak.

Galíng nang magandang ginto,

Walang tumbagang kahalo,
Makaitlo mang ibubo
Di gumitang nang pagpalò.
 Isda akong gagasapsap,
Gagataliptip kalapad,
Kaya nakikipagpusag,
Ang kalaguyo’y apahap.

Aba aya Kasampaga

Ng ponay na naulila
Kung umambo’y pagsiyap na,
Walang magkupkop na Ina.

Ang palar na nasakuna,

Ipinagtatanong ko nga,
Kung sino’ng kahalimbawa,
Nása kati nagiginâ.

Huwag kang maglingong likod:

Dito sa bayang marupok
Parang palaso, at tunod
Sa lupa rin mahuhulog.

Lunday kong aanod-anod

Pinihaw ng balaklaot,
Kayâ lámang napanolot,
Nang humihip yaring timog.

Tulang Pasalaysay (Narrative Poetry). Isang tula na may balangkas. Ang tula ay
maaaring maikli o mahaba, at ang mga kuwento na may kaugnayan sa maaaring maging
simple o kumplikadong pangyayari. Ito ay karaniwang hindi madrama, nagkukuwentong tula
gaya ng mga epiko, ballad, idylls at lay. Narito ang mga uri ng tulang pasalaysay:

Epiko. Isang mahaba kuwento/tula, kalimitan tungkol sa isang seryosong

paksa na naglalaman ng mga detalye ng kabayanihan gawa at mga kaganapan
ng makabuluhang sa isang kultura o bansa.
Mga Halimbawa ng Epiko sa Pilipinas

 Biag ni Lam-ang (Epikong Ilokano)

 Hudhud (Epiko ng Ifugao)
 Ibalon (Epiko ng Bicol)
 Kudaman (Epiko ng Palawan)
 Manimimbin (Epiko ng Palawan)
 Ullalim (Epiko ng Kalinga)
 Hinilawod (Epiko ng Panay)
 Humadapnon (Epiko ng Panay)
 Labaw Donggon (Epiko ng Bisayas)
 Maragtas (Epiko ng Bisayas)
 Bantugan (Epiko ng Mindanao)
 Darangan (Epiko ng Maranao)
 Indarapatra at Sulayman (Epiko ng Maguindanao)
 Agyu (Epiko ng Mindanao)
 Bidasari (Epiko ng Mindanao)
 Olaging (Epiko ng Bukidnon)
 Sandayo (Epiko ng Zamboanga)
 Tudbulul (Epiko ng Mindanao)
 Tuwaang (Epiko ng Mindanao)
 Ulahingan (Epiko ng Mindanao)
Awit at Korido. Isang uri ng panitikang Filipino kung saan ito ay may walong
sukat. ang tulang kurido ay kadalasang mga alamat o kuwento na galing sa
mga bansa sa Europa tulad ng Pransya, Espana, Italya at Gresya. Ang tulang
kurido ay pasalaysay. Halimbawa ng awit ay Florante at Laura ang korido
naman ay ang Ibong Adarna.

Tulang Patnigan (Joustic Poetry). Ang tulang patnigan ay isang uri ng tula na

naglalaman ng pangangatwiran. Ito ay may iba't ibang uri: karagatan, duplo at balagtasan:

Balagtasan. Tagisan ito ng talino sa pagbigkas ng tula, bilang pngangatwiran

sa isang paksang pagtatalunan. Ito’y sa karangalan ni Francisco “Balagtas”
Baltazar.
 Karagatan. Ito ay isang laro sa tula o isang paligsahan sa pagtula na kabilang
sa tinatawag na “libangang itinatanghal” na ang taglay na pamagat ay
nanggaling sa isang alamat ng singsing ng isang dalaga na nahulog sa dagat.

Paano Itinatanghal ang Karagatan?

1. Ginaganap ang laro sa bakuran ng isang bahay.

2. May dalawang papag sa magkabila ng isang mesang may sari-saring pagkaing-nayon.

3. Magkaharap ang pangkat ng binata at dalaga.

4. Karaniwang isang matanda ang magpapasimula ng laro.

5. Maaaring magpalabunutan para mapili ang binatang unang bibigyanng dalaga ng

talinghaga.

6. Maaari pa rin ang pagpili sa binata ay batay sa matatapatan ng tabong may tandang
puti.

7. Bibigkas muna ng panimulang bahagi ang binata bago tuluyang sagutin.

Duplo. Ito ay isang laro sa tula o isang paligsahan sa husay sa pagbigkas at

pangangatwiran nang patula. Hango ang pangangatwiran sa Bibliya, mga
salawikain at mga kasabihan.

Paano Itinatanghal ang Duplo?

1. Isa rin itong larong may paligsahan sa pagtula kaya maaari ringmauring tulang
patnigan.
2. Ang mga lalaking kasali ay tinatawag na duplero at ang mga babae ay duplera.
3. Sila ay tinatawag na bilyako at bilyaka kapag naglalaro na.
4. Ang palmatorya ay isang tsinelas na ginagamit ng hari sa pagpalo sapalad ng
sinumang nahatulang parusahan.
5. Ang parusa ay maaaring pagpapabigkas ng mahabang dasal para sakaluluwa ng
namatay.
6. Ang paksa ng pagtatalo ay tungkol sa nawawalang loro ng hari o kayanaman ay
magsusumbong ang bilyako sapagkat hinamak ng isang bilyaka.
 7. Ginaganap ito sa bakuran ng isang tahanan.
8. Tulad ng karagatan, ginaganap kapag may lamay o parangal sa isangnamatay.
9. Nagpapatalas ng isip sapagkat ang pagmamatuwid ay daglian oimpromptu.
10. Pinangungunahan ng isang matanda na gaganap na haring tagahatol. 
11. Bibigkas muna ng panimulang bahagi ang binata bago tuluyang sagutin ang
talinghaga. 
Tulang Pantanghalan o Padula. Karaniwang itinatanghal sa theatro. Ito ay patulang
ibinibigkas na kung minsan ay sinasabayan ng ritmo o melodiya ng isang
awitin.Naglalarawan ito ng mga tagpong lubhang madula na maaaring makatulad ng, o dili
kaya’y naiiba sa nagaganap sa pang-araw-araw na buhay.

TSS 1.4
Sa iyong palagay, alin kaya sa apat ang mahirap at madaling gawin?
Ang tulang liriko,pasalaysay, patnigan o pangtanghalan?

Patuluyan. Tinatawag na patuluyan ang anyo ng panitikan kung kagaya lamang ng sa

pang-araw-araw na paglalahad ang takbo ng pananalitang ginamit ng may-akda. Nahahati sa
mga talata o talataan ang mga bungkos ng pangungusap at hindi pasaknong.

Uri Ng Patuluyan

Anekdota. ito ay maikling salaysay na nagtatalakay ng mga kawili-wiling pangyayari sa

buhay ng tao. Ang layon ng isang anekdota ay ang makapaghatid ng magandang karanasan na
kapupulutan ng aral. Ito ay magagawa lamang kung ang karanasan o ang pangyayari ay
makatotohanan

Nobela . ito ay mahabang panulat na may maraming kabanata at nagtatalakay sa isang

kwento at mga sangay nito. Bukod rito, ang pangunahing layunin ng nobela ay ang paglahad ng
hangarin ng bida at kontrabida ng kuwento. Ito ay ginagawa sa isang malikhaing pagsasalaysay ng
pangyayari.

Mga Katangian Ng Nobela:

1. Madali at maayos ang pagkakasulat ng mga tagpo at kaisipan

2. Nagsasalarawan sa lahat ng aspeto ng buhay.
 3. Malikhain ang paglahad ng pangyayari
4. Maraming ligaw na tagpo at kaganapan
5. Malinis at maayos ang pagkasulat
6. Kaaya-aya
7. Maraming magagandang tagpo kung saan higit na nakikilala ang mga tauhan
Mga Uri ng Nobela:

1. Nobela ng Kasaysayan

2. Nobela ng Pagbabago

3. Nobela ng Pag-ibig o Romansa

4. Nobela ng Pangyayari

5. Nobelang Panlipunan

6. Nobela ng Tauhan

Pabula. ito ay mga maikling kwento na ang mga tauhan ay mga hayop at nagtuturo ng
leksyon sa mga mambabasa. Madalas na inilalarawan ng pabula ang dalawang hayop na may
magkaibang ugali at nagwawakas ang kuwento na nagwawagi ang may mabuting ugali.

Ang pabula ay tumutukoy sa pang-araw-araw na buhay ng tao. Ang mga suliranin ay nilulutas
hindi ngam ga kababalaghan na tulad ng mga kuwentong engkantada, kundi sa mapanusong
pamamaraan, paghahanda o sa pamamagitan ng matalinong gawa na katulad ng tao sa kanilang
paglutas ng suliranin.

Nagsimula ang pabula kay Esopo, isang aliping Griyego sa taong 400 B.C. Siya ay pangit,
tuso at matalino ngunit sa kanyang kahusayan sa pagkukuwento ng pabula, siya’y pinalaya at
nagkaroon ng tungkulin.

Parabula. ito ay mga maikling kwento na kadalasan ay may pagkakapareha sa mga kwento
sa Bibliya. Ito ay gumagamit ng pagtutulad at metapora upang bigyang-diin ang kahulugan ng
kuwento. Ang mga detalye at mga tauhan ay hindi nagbibigay ng malalim na kahulugan, ang
binibigyang-diin ay aral sa kuwento.

Alamat. ito ay panulat na nagsasaad ng pinagmulan ng isang bagay. Ito ay nagpasalin-salin

sa mga henerasyon kung kaya’t ito ay buhay na buhay pa rin hanggang ngayon. Ang mga alamat ay
mayroong naibabahaging magandang-asal, katulad ng pagiging masipag, matapat, mapagmahal at iba
pa.
 Maikling Kwento. Ayon kay Edgar Allan Poe, ang tinaguriang Ama ng Maikling Kuwento
ay isang akdang pampanitikang likha ng guniguni at bungang-isip na hango sa isang tunay na
pangyayari sa buhay. Kagaya ng alamat at pabula, ang maikling kuwento ay nagbibigay rin aral at
nag-iiwan ng kakintalan sa isipan ng mga mambabasa. Narito ang tatlong (3) bahagi ng kuwento:

 Simula. Sa bahaging ito ay nalalaman at inilalarawan ang mga tauhan sa

kuwento, maaaaring bida, kontrabida o suportang tauhan. Sa tagpuan nakasaad
ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon o mga insidente kasama na ditto
ang panahon kung kalian naganap ang kuwento. At ang bahagi ng suliranin
ang siyang kababasahan ng problemang haharapin ng pangunahing tauhan.
 Gitna. Binubuo ang bahagin ito ng saglit na kasiglahan, tungaalian at
kasukdulan. Ang saglit na kasiglahan ang naglalahad ng panandaliang
pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin. Ang tunggalian naman
ang bahaging kababasahan ng pakikipagtunggali o pakikipagsapalaran ng
pangunahing tauhan laban sa mga suliraning kakaharapin, na minsan ay sa
sarili, sa kapwa, o sa kalikasan. Samantalang ang kasukdulan ang
pinakamadulang bahagi kung saan makakamtan ng pangunahing tauhan ang
katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban.
 Wakas. Ang wakas ay binubuo ng kakalasan at katapusan. Ang kakalasan ang
bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa
maigting na pangyayari sa kasukdulan at ang katapusan ang bahaging
kababasahan ng magiging resolusyon ng kuwento. Maaring masaya o
malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.
Gayunpaman, may mga kuwento na hindi lagging winawakasan sa pamamagitan ng dalawang
huling nabanggit na mga sangkap. Kung minsan, hinahayaan ng may-akda na mabitin ang wakas ng
kuwento para hayaan ang mambabasa na humatol o magpasya kung ano sa palagay nito ang maaaring
kahinatnan ng kuwento.

Narito rin ang mga elemento ng maikling kuwento:

Tauhan –Tumutukoy sa mga nagsisiganap sa kuwento. May dalawang uri ng tauhan:

 protagonista (Bida) at antagonista (Kontrabida)
Tagpuan – Ito ay tumutukoy kung saan naganap ang kuwento.
Banghay – Ito ay tumutukoy sa pagkasunod-sunod ng mga pangyayari sa kuwento.
Mayroong limang (5) bahagi ng banghay:
 Panimula – Kung saan at paano nagsimula ang kuwento.
  Saglit na Kasiglahan – Ito ay panadaliang pagtatagpo ng mga tauhan sa
kuwento.
 Kasukdulan – Dito ang pinakamataas at kapana-panabik na bahagi ng
kuwento.
 Kakalasan – Tumutukoy ang bahaging ito sa unti-unting pagbaba ng
kuwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan.
 Katapusan – Makikita ang magiging resolusyon ng kuwento. Maaaring
masaya o malungkot, pagkapanalo o pagkatalo.

TSS 1.5

Ano-ano ang iba’t ibang uri ng wakas?

Dula. Ito ay naglalayong maitanghal sa entablado. Ang pagpapahalaga sa dula ay matatamo

sa pamamagitan ng panonood ditto. Ang mga sula ay maaaring hango sa tunay na buhay o isinulat
bunga ng Malaya at malikhaing kaisipan ng manunulat o script writer. May limang (5) uri ng dula:

Trahedya – Nagwawakas sa pagkasawi o pagkamatay ng mga pangunahing

tauhan.
Komedya – Ang kuwento ay kasiya-siya sa mga manonood at nagtatapos na
masaya sapagkat ang mga tauhan ay magkakasundo.
Melodrama – Kasiya-siya din ang wakas nito bagama’t ang uring ito ay may
malulungkot na bahagi.
Parsa – Ang layunin nito’y magpatawa at ito’y sa pamamagitan ng mga
pananalitang katawa-tawa.
Saynete – Mga karaniwang paksa dito ay mga ugali ng mga tao.
Sanaysay. ito ay kadalasan naglalaman ng mga personal na paningin ng may-akda sa mga
bagay-bagay. Ang isang sanaysay ay may pokus sa iisang diwa at paksa. Ito ay may layong
magbahagi ng impormasyon, magpahayag ng nararamdaman, magbahagi ng opinyon, at manghikayat
ng ibang tao. Narito ang dalawang (2) uri ng sanaysay:

Pormal na Sanaysay – May maayos na pagkakasunod-sunod at gumagamit ng

mga salitang angkop sa paksa. Ito ay batay sa pananaliksik at pag-aaral. May
seryoso ang tono nito na nauukol sa paksa.
 Di-Pormal na Sanaysay – Ito ay batay sa opinyon at pananaw ng nagsulat nito.
Ito ay maaaring galing sa karanasan o obserbasyon ng may-akda. Ang mga
paksa ng mga di-pormal na sanaysay ay pang-karaniwan, at personal. Ito rin
ay mas madaling maintindihan at sundan.

Talambuhay. ito ay nagsasaad tungkol sa buhay ng isang tao, kanyang mga naging
karanasan, at iba pang detalye tungkol sa kanya, maaaring mula pagkabata hanggang kamatayan.

TSS 1.6
Sa iyong palagay, ano kaya ang pagkakapareho at pagkakaiba ng
bayografi at awtobayografi?

Kuwentong Bayan. ito ay mga likhang-isip na ang mga tauhan sa kwento ay kumakatawan
sa mga uri ng tao. Naglalahad ito ng kaugalian at tradisyon ng lugar kung saan ito nagsimula at
lumaganap kasama rito ang mga hindi pangkaraniwang pangyayari at mga patungkol sa mga
kakaibang nilalang tulad ng diyosa, anito, diwata, engkantada at iba pa.

Balita. ito ay ang komunikasyon na ang layunin ay ihatid sa mga mamamayan ang mga
nangyayari sa bansa. Ang dalawang uri ng balita ayon sa saklaw ay balitang lokal at dayuhan at ang
ayon sa nilalaman ay ang balitang pang-agham, pangkaunlaran, pampalakasan, pampulitika, pang-
edukasyon, pangkabuhayan, pang-aliw at pantahanan.

Talumpati – ito ay isang panulat na pagpapahayag ng opinyon o mensahe ng isang tao ukol
sa isang bagay o pangyayari. Ito ay ipinapahayag sa ibabaw ng establado. Narito ang mga uri ng
talumpati:

Talumpating Pampalibang – sa uring ito ng talumpati ay madalas na binibigkas ito

matapos ang isang salu-salo. Nagpapatawa ang tagapagsalita sa pamamagitan ng
maikling kwento o anekdota.
Talumpating Nagpapakilala – ito ay tinatawag ding panimulang talumpati kung
saan layunin nitong ihanda ang mga tagapakinig at pukawin ang kanilang
atensyon sa kahusayan ng tagapagsalita. Ito rin ay maaaring pagpapakilala sa
isang tao o ispiker sa mga tagapakinig.
 Talumpating Pangkabatiran – kadalasang ginagamit ang uring ito sa kombensyon,
panayam, at pagtitipon ng mga dalubhasa.
Talumpating Nagbibigay-galang – tinatawag din itong talumpati sa pagbati,
pagtugon o pagtanggap. Ginagamit ito sa pagbibigay-galang bilang pagsalubong
sa mga panauhin, pagtanggap sa isang bagong kasapi o kasamahang mawawalay.
Talumpating Nagpaparangal – ito ay ginagamit tuwing nagbibigay ng parangal o
puri sa isang tao.
Talumpating Pampasigla – kadalasang ginagamit ito upang pukawin ang
damdamin ng isang tao o grupo tulad ng isang lider sa kanyang mga miyembro.

Pagsasanay
Gawain 1. Ibigay ang hinihingi sa bawat katanungan.

1. Ano ang panitikan? (magbigay ng dalawang kahulugan)

a.

b.

2. Ano ang dalawang anyo ng panitikan?

a.

b.

3. Ano ang dalawang uri ng panitikan?

a.

b.
4. Ano ang katangian ng panitikan? (magbigay ng dalawa)

a.

b.

Gawain 2. Tukuyin at lagyan ng asterisk (*) ang mga sumusunod batay sa kanilang uri at
anyo ng panitikan.

Panitikan Piksyon Di-piksyon Panulaan Prosa

Halimbawa:
Tula * *

1. Balita
2. Sanaysay
3. Pabula
4. Nobela
5. Talambuhay
6. Anekdota
7. Maikling Kuwento
8. Talunpati
9. Parabula
10. Balagtasan
Gawain 3. Kumuha ng kahit anong larawan mula sa internet na may kaugnayan sa panitikan

at ipaliwanag sa tatlong pangungusap lamang.

 Aralin 2

Pahayagan
Panimulang Pagsusulit
Pangkalahatang Panuto. Sagutin mo ang panimulang pagsusulit sa ibaba upang mataya ang
iyong kaalaman. Kung maaari ay iwasan ang pagbubura upang malinis ang iyong papel.

I. Tukuyin ang pamagat ng pahayagan sa bawat larawan na nasa ibaba.

1. __________________________________________

2. _________________________________________

3. _________________________________________

4. ________________________________________
 5. ________________________________________

II. Ipaliwanang ang pagkakaiba at pagkakapareho ng diyaryo sa telebisyon gamit ang

Venn Diagram.

Mga Layunin
Inaasahan na sa katapusan ng araling ito ay maisasagawa mo ang mga sumusunod:

1. Nalalaman ang kaaalamang patungkol sa pahagayan sa pamamagitan ng pagtukoy

sa kanilang uri at nilalaman.
 2. Naiisa-isa ang mga uri ng pahayagan (broadsheet at tabloid) nang mahusay.
3. Makapagsusuri at makapagkukumpara ng mga nilalaman at dayalektong
ginagamit ng broadsheet at tabloid nang malinaw .

Aralin
PANIMULA

Talagang mabilis ang paglaganap ng teknolohiya at malaki ang pag-unlad nito sa

buong mundo maging sa ating bansa. Sa kasalukuyan, karamihan sa mga kabataan ay bihasa

na sa paggamit ng mga teknolohiya maging sa pagkuha ng mga impormasyon mula sa

internet. Pana-panahon ay nagbabago o nag-uupgrade ito at and hatid naman nito sa lipunan

ay libangan lamang tuluyan ay hindi natin maikakaila na naiimpluwensiyahan na rin ang

ating kulturang Pilipino.

Naging isang madaling bagay na lamang ang pagpasok ng mga tao sa tinatawag na

cyberworld, ang hanap ng iba ay libangan at ang iba naman ay patungkol sa trabaho o sa

eskwekahan subalit kadalasan ay nauuwi sa maling paggamit ng teknolohiya at humahantong

sa mga hindi magandang resulta dahil talamak na rin ang mga bastos na mga sites, mga

maling impormasyon at ang paggamit nito sa panloloko sa kapwa. Malaki ang pagbabago ng

panahon natin ngayon kaysa noon at kahit hindi man natin sabihin ay napapansin natin ito sa

ating paligid. Paano nga ba naiiba ang tradisyunal na panitikan sa kasulukuyan? Bakit

nagkakaroon pagbabago mula sa tradisyunal na panitikang Pilipino tungo sa panitikan sa

kasalukuyan?

Kaugnay sa teknolohiya, madalas sa mga manunulat ay mas pinipili ang paggamit ng

kompyuter kaysa sa sulat-kamay. Gayunpaman, sa modernisasyon sa panahon ngayon,

patuloy pa rin ang tradisyon sa panitikan kahit nagkaroon ito ng panibagong pamamaraan at

estilo sa pagsulat at kaalamang teknikal sa pagbuo ng sulatin.

 Isa sa mga panitikan na patuloy na umuusbong nayon ay balita. Mula noon hanggang

ngayon, malaki ang ginagampan nito sa ating lipunan. Mula sa paghahatid ng mahahalagang

impormasyon o anunsyo, ang balita rin ay nagbibigay ng kabatiran sa lahat sa mabubuti at

masasamang nangyayari sa kapaligiran.

TSS 1.1

Sa pangkalahatan, ano sa iyong palagay ang pinagkaiba sa pagitan ng

kasalukuyan panitikan sa tradisyunal na panitikan?

PAHAYAGAN

Tinatawag ding diyaryo, o peryodiko. Isang uri ng paglilimbag na naglalaman ng

balita, impormasyon at patalastas, kadalasang na imprenta sa mababang halaga. Ito ay

maaaring pangkalahatan o may espesyal na interes, at kadalasan itong inilalathala ng araw-

araw o lingguhan.

Ang kauna-unahang naimprentang peryodiko ay

inilathala noong 1605, at nakikipagsabayan pa rin kahit

umusbong na ang mga bagong teknolohiya tulad ng

radyo, telebisyon, at ang internet. Dahil sa mga bagong

pag-papaunlad sa internet, nagkaroon ng pagsubok sa

industriya ng mga peryodiko. Bumaba ang sirkulasyon

nito sa mga bansa, kaya't ang iba ay lumilipat mula

imprenta patungo sa internet online, na nagdulot ng

pagbaba ng kita sa mga peryodiko. May mga lumalabas

ng mga prediksiyon na baka lumiit o mawala na ang

halaga nito, ngunit batay sa kasaysayan, hindi nalagpasan ng mga bagong teknolohiya tulad

ng radyo at telebisyon ang mga nakalimbag na media. Simula nang maging "journal" (talaan
ng pangyayari) ang pahayagan, ang propesyong may kinalaman sa paggawa ng diyaryo ay

tinawag na peryodismo.

Sa panahon ng "Dilaw na Peryodismo" noong ika-19 na siglo, madaming pahayagan

sa Amerika ay bumatay sa mga nakaliligalig na mga kuwento, sinadya ito upang galitin o

pukawin ang madla imbes na magbigay-impormasyon. Ang mahigpit na pamamaraan ng pag-

ulat na nakabatay sa pagsisiyasat at kawastuhan ay muling sumikat bandang ikalawang

pandaigdig.

Ang pamumuna sa peryodismo ay iba-iba at minsan ay marubdob. Ang kredibilidad

ay pinagdududahan dahil sa mga hindi kilalang pinagmulan, mga mali sa detalye, pagbaybay,

at balarila, totoo o kaya natutuklasang hindi patas, at mga alingasngas na may kinalaman sa

panunulad at paggawa ng kuwento.

Pangkalahatan ang nilalaman nito. Kadalasang mga pangkasalukuyang mga balita ang

nakalimbag. Maaaring ito ay mga pangyayari sa pulitika, balita sa ibang bansa, kalakalan,

kultura, palakasan, at mga opinyon (alinman sa editoryal, kolum o guhit-larawang

pampulitika). Ang mga pahayagan ay kadalasang gumagamit rin ng mga larawan upang

ipakita ang mga kuwento.

Ang iba pang maaaring mailagay sa pahayagan ay:

 Ulat panahon

 Tudling ng Pagpapayo

 Mga tala ng mga palabas sa pelikula at teatro, shopping mall, restoran,

 Pangulong tudling

 Mga balitang showbis

 Mga palaisipan, krosword, sudoku, at mga oroskopyo

 Pampalakasan

 Mga biro at katatawanan

 Lathalain

 Mga balitang pangdayuhan/balitang pandaigdig

 Pangmukhang pahina

TSS 1.2

May pinagkaiba kaya ang mga nilalama ng pahayagan noon sa

kasalukuyan?

TABLOID

Isang impormal na uri ng pahayagan o dyaryo. Ito ay walang karaniwang sukat ngunit

malilit at kaunti ang nilalaman kumpara sa broadsheet. Tagalog ang pangunahing wikang

ginagamit dito. Maaari kang makabasa sa pahayagang ito ng mga salitang balbal. Nagbigay

rin pagsusuri si William Rodriguez patungkol sa tabloid. Narito ang nakasulat sa kaniyang

blog:

Tabloid: Isang Pagsusuri

Buhay na buhay pa rin ang industriya ng diyaryo sa bansa dahil sa abot-kaya lang ang

presyo. Ang katibayan nito ay ang dami ng mga tabloid na makikita sa mga bangketa.

Bumebenta pa rin, kahit ang mga balita ay unang lumalabas sa telebisyon at naiulat na rin sa

radyo. May sariling hatak ang nasa print media dahil lahat ay di naman naibabalita sa TV at

radyo. Isa pa, hangga;t naitatabi ang diyaryo ay may epekto pa rin sa mambabasa ang mga

nilalaman nito.
 Iba’t iba ang dahilan ng mga tao kung bakit nagbabasa

ng diyaryo. Mayroong hanap talaga ay balita, magbasa ng

tsismis, isports, literatura, o di kaya’y magsagot ng

palaisipan. Pinagsama-sama na yata ang lahat sa diyaryo

para magustuhan ng mga tao. Mainam itong pampalipas-

oras kapag walang ginagawa. Sinasabing ang tabloid ay

pangmasa dahil sa Tagalog ito nakasulat bagama’t ilang

dito ay ingles ang midyum. Hindi katulad sa broadsheet na

ang target readers ay Class A at B. ‘Yun nga lang sa

tabloid ay masyadong binibigyang-diin ay ang tungkol sa sex at karahasan kaya’t tinaguriang

itong sensationalized journalism. Bihira lamang maibalita ang magagandang kaganapan sa

ating bansa. Ito kaya ay dahil sa itinuturo ng aklat ng dyornalismo, na ang katangian ng

magandang balita ay nasa masamang balita?

Sa kasalukuyan ay mayroong 21 na national daily tablid at apat lang naman sa weekly

tabloid na nagsi-circulate sa bansa. Huwag ng isama ang mga diyaryo na wala sa merkado na

kaya lang nakakapagpatuloy ay dahil sa pagpi-PR sa mga pulitiko. Ang ilang tabloid ay

konektado rin sa broadsheet at mayroon ding mga publishing na dalawa o tatlo pa ang hawak

na diyaryo. Mapapansing marami sa mga tabloid na ibinebenta ay pawang nagtatampok ng

mga istorbong tungkol sa sex at nagpapakita ng mga larawang hubad ng kababaihan; pangiliti

lang daw. Ngunit ang totoo ay pinupuntirya nila ang libido ng tao para lang makabenta.

Tuloy, mababa ang tingin ng iba sa mga tabloid dahil sa ganitong kalakaran. Pumasok din sa

eksena ang mga smut tabloid na sagad sa kalaswaan!

Mahalaga pa naman ang ginagampanan ng media sa paghubog ng kaisipan ng

mamamayan. Kaya nitong bumuo at magwasak ng isang indibidwal o kahit instistusyon.

Mabuti na lamang at may matitino pa ring tabloid. Siyempre, kabilang na rito ang PINAS na

nagtataguyod ng alternatibong pamamahayag.

TSS 1.3

Sang-ayon ka ba na patuloy pa ring nag si-circulate ang tabloid sa

ating bansa?

MGA BAHAGI NG PAHAYAGAN

Lahat ng pahayagan ay iba-iba ang laman. Subalit, lahat rin sila ay may sinusunod na

pormat o pagkakaayos ng mga bahagi nito. Narito ang mga sumusunod:

Mukhang Pahina. Dito nakalagay ang pinakamainit at mahahalagang pangunahing

balita.

Pahinang Opinyon. Dito nakalagay ang mga personal na opinyon ng mga manunulat

sa mga isyung nangyayari sa lipunan.

Editoryal o Pangulong Tudling. Dito mababasa ang mga opinyon, kuru-kuro, at

pananaw ng patnugot hinggil sa napapanahong isyu.

Tanging Lathalain. Dito nakalagaya ang mga artikulong kawili-wili para sa mga

mambabasa.

Anunsiyo Klasipikado. Dito nakalagay ang mga patalastas tungkol sa iba’t ibang

mga bagay, produkto o serbisyo.

Pahinang Panlibangan. Dito nakalagay ang mga paboritong puzzle katulong ng

sudoku at crossword

Palakasan. Dito mababasa ang mga balita at iskedyul tungkol sa laro at kung sino

ang maglalaro.
 Buhay-Artista. Dito nakalagay ang mga impormasyon batay sa kalakalan sa loob at

labas ng isang bansa.

Seksyong Pangangalakal. Dito naka lagay ang mga impormasyon batay sa kalakalan

sa loob at labas ng isang bansa.

Sine. Dito nakikita ang mga palabas na pilikula sa mga sinihan na maaaring panoorin.

Pagsasanay
I. Ibigay ang hinihingi ng bawat katanungang nasa ibaba.

1. Ano ang pahayagan?

2. Ano ang tabloid?

3. Ano ang pagkakaiba at pagkakapareho ng broadsheet sa tabloid?

PAGKAKAIBA PAGKAKAIBA

PAGKAKAPAREHO
4. Kumuha ng isang pahina ng pahayagan (broadsheet o tabloid) at i-highlight ang mga

pormal at di- pormal na salitang makikita( hindi bababa sa 10 salita). Ihanay ito sa dalawang

kahong nasa ibaba

PORMAL NA SALITA DI-PORMAL NA SALITA

5. Magsaliksik ng mga broadsheet at tabloid sa internet at maglista ng tig-lilimamang mga

halimbawa nito.

BROADSHEET TABLOID