‫اولین سوالی که با خواندن واژه ” ویسکومتر یا ویسکوزیمتر ” در ذهن ایجاد میشود‪ ،‬آن است که واژه ویسکوزیته که در این‬

‫اصطالح استفاده شده است‪ ،‬به چه معناست؟ ویسکوزیته بخش اصلی ویسکومتر را تشکیل میدهد و با نام گرانروی نیز شناخته‬
‫میشود‪ .‬ویسکوزیته یک مایع‪ ،‬اندازهگیری مقاومت مایع به تغییر شکل تدریجی است که به واسطه تنشهای برشی و یا تنشهای‬
‫کششی ایجاد میگردد‪ .‬در مایعات‪ ،‬ویسکوزیته به معنای غیر رسمی “غلظت” نیز شناخته میشود‪ .‬برای مثال‪ ،‬مادهای مانند عسل‪،‬‬
‫ویسکوزیته باالتری نسبت به آب دارد‪.‬‬

‫ویسکومتر یا ویسکوزیمتر وسیلهای برای سنجیدن میزان ویسکوزیته مایعات است‪ .‬برای موادی که ویسکوزیته آنها با جریان یافتن‬
‫تغییر میکند از ویسکوزیمتر ویژهای به نام رئومتر استفاده میگردد‪ .‬در حالت کلی در یک ویسکوزیمتر دو حالت وجود دارد‪:‬‬
‫یا مایع ویسکوز ساکن است و یک شی جانبی در داخل آن ( ابزار اندازهگیری ویسکوزیته ) حرکت میکند و یا وسیله اندازهگیری‬
‫ویسکوزیته ساکن بوده و سیال ویسکوز حرکت میکند‪ .‬نیروی کششی که سبب ایجاد حرکت نسبی سیال نسبت به سطح میشود‪،‬‬
‫میتواند به عنوان عاملی برای اندازهگیری ویسکوزیته به کار گرفته شود‪ .‬حالت جریان باید به گونهای باشد که عدد رینولدز به حدی‬
‫کوچک باشد که بتوان جریان را آرام فرض نمود‪ .‬در دمای ‪ 20‬درجه سلسیوس ویسکوزیته آب‪ mpa.s1.002‬است و ویسکوزیته‬
‫جنبشی آن (نسبت ویسکوزیته با دانسیته) برابر با ‪ mm2/s1.0038‬است الزم به ذکر است مقادیر فوق جهت کالیبراسیون‬
‫ویسکوزیمترها به کار میرود‪.‬‬
‫ویسکومتر ها ( ویسکوزیمتر )‪ ،‬برای اندازه گیری ویسکوزیته مایعات طراحی شدهاند‪ .‬اندازهگیری ویسکوزیته مایعاتی که جریان‬
‫دارند و در نتیجه ویسکوزیته متفاوتی خواهند داشت‪ ،‬به واسطه رئومتر انجام میگیرد‪.‬‬
‫در این مقاله تالش شده است‪ ،‬اطالعات مفیدی در زمینه انواع ویسکومتر ها‪ ،‬شرایط نگهداری و تعمیر ویسکومترها‪ ،‬شرایط محیطی‬
‫نصب و راه اندازی ویسکومترها‪ ،‬ارائه شود‪.‬‬
‫ویسکومتر ( ویسکوزیمتر ) چیست؟‬
‫در حالت کلی در یک ویسکومتر دو حالت وجود دارد‪:‬‬
‫یا مایع ویسکوز ساکن است و یک شی جانبی در داخل آن (ابزار اندازه گیری ویسکوزیته) حرکت می کند و یا وسیله اندازه گیری‬
‫ویسکوزیته ساکن بوده و سیال ویسکوز حرکت می کند‪.‬نیروی کششی که سبب ایجاد حرکت نسبی سیال نسبت به سطح می شود می‬
‫تواند به عنوان عاملی برای اندازه گیری ویسکوزیته به کار گرفته شود‪.‬حالت جریان باید به گونه ای باشد که عدد رینولدز به حدی‬
‫کوچک باشد که بتوان جریان را آرام فرض نمود‪.‬‬
‫در دمای ‪ ۲۰‬درجه سلسیوس ویسکوزیته آب ‪ mpa.s۱٫۰۰۲‬است و ویسکوزیته جنبشی آن (نسبت ویسکوزیته با دانسیته) برابر با‬
‫‪ mm2/s۱٫۰۰۳۸‬است الزم به ذکر است مقادیر فوق جهت کالیبراسیون ویسکومتر ها ( ویسکوزیمتر ) به کار می رود‪.‬‬

‫انواع ویسکوزیمترها ‪:‬‬

‫‪.1‬ویسکوزیمترهای ‪ U‬شکل‬

‫این نوع ویسکوزیمتربه افتخار ویلیام استوالد بیشتر به اسم ویسکزیمتر استوالد شناخته می شود که به ویسکزیمترهای شیشه ای موئین‬
‫هم معروف اند‪ .‬این ویسکوزیمتر بیشتر بصورت ویسکوزیمترهایی با جریان مستقیم یا معکوس تقسیم بندی می شوند‪.‬‬
‫ویسکوزیمترهای با جریان مستقیم دارای یک مخزن در زیر شاخص ها هستند در صورتی که در ویسکوزیمترهای با جریان معکوس‬
‫این مخزن در باالی نشانه هاست‪.‬‬
‫یک نوع دیگر از ویسکوزیمترها هم وجود دارد که ترکیبی از این دو نوع ویسکوزیمتر یعنی ویسکوزیمتر با جریان مستقیم و‬
‫ویسکوزیمتر با جریان معکوس است‪.‬‬
‫در ویسکوزیمترهای استوالد با توجه به اینکه اندازه گیری دقیق ویسکوزیته از نظر علمی کار راحتی نیست معموال ویسکوزیته را‬
‫بصورت نسبی انجام می دهند که معموال به این صورت است که مایعی به عنوان مایع مرجع انتخاب می شود که مایعات دیگر نسبت‬
‫به آن مورد اندازه گیری قرار می گیرند‪ .‬الزم به ذکر است که مایع مرجع‪ ،‬مایعی است که ویسکوزیته آن در درجه حرارت های‬
‫مختلف بصورت دقیق اندازه گیری شده است‪.‬‬
‫‪.2‬ویسکوزیمتر های لرزشی‪:‬‬
‫مبنای کار این نوع ویسکوزیمترها بر اساس اندازه گیری مقدار کاهش نوسانات الکترومغناطیسی لرزاننده هنگام لرزش در درون‬
‫سیال مورد آژمایش است‪.‬‬
‫‪.3‬ویسکوزیمترهای سقوطی‪:‬‬
‫قانون استوکس اساس کار ویسکوزیمترهای سقوطی را تشکیل می دهد‪.‬‬
‫قانون استوکس به ما می گویدکه سرعت یک ذره در حال ته نشینی در داخل یه سیال بطور مستقیم در ارتباط با نیروی ثقل‪،‬تفاوت بین‬
‫چگالی آب و چگالی ذرات و توان دوم شعاع ذره می باشد‪.‬سرعت ته نشینی بطور عکس در ارتباط با گران روی سیال و یا همان‬
‫ویسکوزیته مایع است‪.‬‬
‫‪.4‬ویسکوزیمترهای دورانی‪:‬‬
‫این نوع ویسکوزیمتر بر اساس اندازه گیری میزان گشتاور مورد نیاز برای به چرخش درآوردن یک جسم خارجی درون سیال‬
‫استوار است که می تواند راهی برای اندازه گیری ویسکوزیته سیال باشد‪ .‬از انواع ویسکوزیمترهای دورانی می توان به‬
‫ویسکوزیمترهای بروکفیلد و ویسکوزیمترهای ساخت کمپانی چینی اشاره کرد‪.‬‬
‫اطالعات بیشتر در شیمی آریا‬