‫الرحیم‬

‫الرحمن ّ‬
‫بسم الله ّ‬

‫گزارش کار آزمایشگاه مکانیک سیاالت مهندسی شیمی‬

‫آزمایش ونتوری متر‬

‫سینا رادفر ‪ -‬محمد نادری ‪ -‬فرهنگ پازانی‬ ‫اعضای گروه ‪:A‬‬

‫سه شنبه ‪16 - 17:30‬‬ ‫روز و زمان ارائه درس‪:‬‬
‫پویا حسن نسب‬ ‫استاد مربوطه‪:‬‬
‫‪1392 / 12 / 13‬‬ ‫تاریخ تحویل گزارش کار‪:‬‬

‫‪:‬مقدمه‬

‫در دستگاه ها و سیستم های مختلف اعم از باز و بسته که به نوعی با جریان سیال در ارتباط‬
‫هستند‪ ،‬عموما ً الزم است که میزان سیال عبوری از یک محل اندازه گیری شود‪ .‬اندازه گیری‬
‫میزان جریان آب‪ ،‬نفت و گاز در لوله ها یا کانال ها را می توان به عنوان نمونه های بارز‬
‫‪.‬برشمرد‬
 ‫در انتخاب وسیله اندازه گیری شدت جریان مناسب عوامل زیادی از جمله قیمت‪ ،‬چگالی‬
‫سیال‪ ،‬میزان خوردگی سیال‪ ،‬ویسکوزیته سیال‪ ،‬سرعت سیال دخالت دارد‪ .‬روش های متعددی‬
‫جهت اندازه گیری شدت جریان سیال یا دبی وجود دارد‪ .‬روش های اندازه گیری سیال به شرح‬
‫‪:‬زیر است‬

‫روش جابجایی‪ U‬مثبت‪ :‬در این روش دبی یک سیال غیرفرار را با روش توزین به دست می ‪1-‬‬
‫آورند‪ .‬زمان الزم برای جمع آوری مقدار معین این مایع در یک ظرف را اندازه گیری می کنند‪،‬‬
‫‪.‬سپس مایع جمع آوری شده را به طوردقیق توزین می کنند‬

‫روش انسدادجریان‪ :‬در این روش با استفاده از وسایلی که در مسیرجریان قراردارند‪ ،‬با ‪2-‬‬
‫ایجاد اختالف فشارمیزان دبی را اندازه گیری می کنند‪ .‬دستگاه هایی که به این‬
‫‪.‬منظوراستفاده می شوند عبارت اند از اریفیس و ونتوری متر و شیپور‬

‫شاید بتوان گفت ساده ترین راه اندازه گیری دبی‪ ،‬سنجش حجم یا وزن سیال عبوری در مدت‬
‫زمان مشخص است که روش اول را دبی سنجی حجمی‪ U‬و روش دوم را دبی سنجی وزنی می‬
‫‪.‬نامیم‪ .‬در این آزمایش با وسیله ای به نام ونتوری متر سعی در تعیین میزان دبی حجمی داریم‬

‫عبارت ونتوری به معنی ایجاد گلوگاه در مسیر لوله می باشد‪ .‬ونتوری متر وسیله ای است که‬
‫برای اندازه گیری دبی و سرعت سیال در سیستم های لوله کشی به کار می رود‪ .‬ونتوري را‬
‫مي توان براي اندازه گيري جريان مايعات و گازها استفاده كرد‪ ،‬اما اغلب براي اندازه گيري‬
‫جريان مايعات به كار مي رود‪ .‬اساس کار ونتوری بر تفاضل فشاری است که به خاطر شکل‬
‫هندسی آن درونش رخ می دهد‪ .‬این وسیله معموال ً دارای ساختمانی متشکل از بخش های زیر‬
‫‪ :‬است‬

‫بخش باال دست جریان که قطر آن برابر قطر لوله است و دارای یک آستر برنزی و یک حلقه ‪1-‬‬
‫‪.‬پیزومتری برای تعیین فشار استاتیک است‬

‫‪.‬یک قسمت مخروطی همگرا ‪2-‬‬

‫‪.‬یک گلوگاه استوانه ایی با آستر برنزی مجهز به حلقه پیزومتری ‪3-‬‬

‫‪.‬یک قسمت مخروطی با واگرایی تدریجی‪ U‬که نهایتا ً اندازه آن برابر قطر لوله می شود ‪4-‬‬

‫سیال جاری در لوله از طریق قسمت همگرا به گلوگاه ونتوری که سطح مقطع آن قدری کمتر‬
‫از سطح مقطع لوله می باشد (معموال ً قطر لوله در گلوگاه نصف یا ربع قطر لوله در ورودی‬
‫می باشد) هدایت می شود‪ .‬در این مقطع سرعت سیال بیشتر از سرعت آن در لوله است که‬
‫این افزایش سرعت توام با افت فشار سیال است (انرژی فشاری تبدیل به انرژی جنبشی می‬
‫شود) و مقدار افزایش سرعت وابسته به دبی سیال است‪ .‬بنابراین با اندازه گیری افت فشار‬
‫می توان دبی سیال در سیستم را اندازه گرفت‪ .‬برای آن که نتایج حاصله دقیق باشد‪ ،‬باید‬
‫طول ونتوری متر حداقل ده برابر قطر لوله باشد‪.‬‬
‫‪:‬ونتوری دارای خصوصیات زیر می باشد‬

‫به صورت تئوری هیچ محدودیتی برای جریان لوله ندارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫می تواند برای انواع قطرهای لوله ساخته شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دما و فشار سیال تأثیری در دقت و اندازه گیری ندارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

 ‫هیچ قطعه محرکی ندارد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫متأسفانه شکل هندسی دقیق که برای ونتوری الزم است تولید آن را گران تر می کند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫ونتوری متر دارای افت کلی کمی است زیرا سطح قسمت مخروطی شکل تدریجا ً‬ ‫‪‬‬
‫افزایش می یابد و این وضعیت به تبدیل مجدد انرژی جنبشی به فشار در گلوگاه کمک‬
‫می کند‪ .‬افت حاصله معموال ً در حدود ‪ 10‬الي ‪ 15‬درصد تغيير هد بين قسمت هاي‬
‫ورودي و گلوگاه است‪.‬‬

‫آزمایش ونتوری متر‬

‫‪:‬هدف آزمایش‬

‫هدف از انجام این آزمایش تعیین ضریب تخلیه ونتوری‪ ،‬مشاهده توزیع فشار در مقاطع‬
‫مختلف ونتوری‪ ،‬تعیین افت انرژی سیال در عبور از ونتوری و مقایسه نتایج بدست آمده با‬
‫‪.‬مقادیر حاصل از تئوری یک بعدی مکانیک سیاالت می باشد‬

‫‪:‬شرح دستگاه‬

‫شماتیک دبی سنج ونتوری در شکل (‪ )1‬زیر نشان داده شده است‪ .‬از یک لوله پالستیکی که‬
‫دارای سه قسمت همگرا‪ ،‬گلوگاه و واگرا می باشد‪ ،‬برای ساخت این دبی سنج استفاده شده‬
‫است‪ .‬در مقاطع مختلف تعدادی پیزومتر برای مطالعه تغییرات فشار بر حسب طول ونتوری‬
‫را بدست می دهند‪ .‬عالوه بر اینکه روی دستگاه مقاطع مختلف ونتوری نشان داده شده اند‪ ،‬در‬
‫جدول (‪ )1‬نیز اندازه ها ارائه شده اند‪ .‬فواصل محل نصب لوله های پیزومتر را نسبت به‬
‫‪.‬یکدیگر و نیز نسبت به انتهای بخش واگرا از روی دستگاه یادداشت کنید‬
 ‫شکل (‪ :)1‬شماتیک دستگاه‬

‫جدول (‪ :)1‬قطر ونتوری متر در مقاطع نصب لوله های پیزومتریک بر حسب میلی متر‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪26‬‬ ‫‪23.2‬‬ ‫‪18.4‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪16.8‬‬ ‫‪18.5‬‬ ‫‪20.2‬‬ ‫‪21.8‬‬ ‫‪23.5‬‬ ‫‪25.2‬‬ ‫‪26‬‬

‫جدول (‪ :)2‬فاصله مقاطع نصب لوله های پیزومتریک از ورودی ونتوری متر بر حسب میلی‬
‫متر‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪C‬‬ ‫‪D‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪F‬‬ ‫‪G‬‬ ‫‪H‬‬ ‫‪J‬‬ ‫‪K‬‬ ‫‪L‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪31‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪61‬‬ ‫‪75‬‬ ‫‪91‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪135‬‬ ‫‪156‬‬

‫برای اندازه گیری دبی در یک ونتوری متر تنها به اختالف فشار در دو سطح مقطع ورودی و‬
‫گلوگاه نیاز داریم و سایر مقادیر ثبت شده روی پیزومترها جهت برخی کاربردهای اضافی و‬
‫صرفا ً آزمایشی موردنیاز هستند‪ .‬به کمک این مقادیر اضافی می توان توزیع فشار و نیز‬
‫‪.‬سرعت سیال را در طول ونتوری بدست آورد‬

‫‪:‬تئوری آزمایش‬
 ‫جریان آب را در ونتوری متر مطابق با شکل (‪ )1‬در نظر بگیرید‪ .‬سطح مقطع ونتوری در هر‬
‫مقطع ‪ n‬را با ‪ An‬و ارتفاع لوله های پیزومتر را در این مقاطع با ‪ hn‬نشان می دهیم‪ .‬اگر فرض‬
‫کنیم در طول ونتوری افت انرژی زیادی بوجود نیاید‪ ،‬به کمک رابطۀ برنولی داریم که‪:‬‬

‫‪V 21‬‬ ‫‪V 22‬‬ ‫‪V 2n‬‬

‫=‪+ h‬‬
‫‪1‬‬ ‫=‪+ h‬‬
‫‪2‬‬ ‫) ‪+ h n (1‬‬
‫‪2g‬‬ ‫‪2g‬‬ ‫‪2g‬‬

‫‪:‬همچنین از معادله پیوستگی نتیجه می شود که‬

‫)‪V 1 A 1=V 2 A 2=V n A n (2‬‬

‫‪V‬از دو رابطه باال خواهیم‪ U‬داشت‪:‬‬ ‫‪1‬‬ ‫با حذف سرعت‬

‫‪2‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪V 22‬‬ ‫‪V 22‬‬
‫) (‬
‫‪A‬‬
‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2g‬‬
‫=‪+ h‬‬
‫‪1 h 2+‬‬
‫‪2g‬‬
‫) ‪(3‬‬

‫‪V‬داریم که‪:‬‬ ‫‪2‬‬ ‫از حل رابطه باال برای‬

‫‪2 g (h−‬‬
‫)‪1 h 2‬‬
‫=‪V‬‬
‫‪2‬‬

‫)( √‬ ‫‪1−‬‬
‫‪A2 2‬‬
‫‪A1‬‬
‫) ‪(4‬‬

‫که برای مقدار تئوری دبی منجر می شود به‪:‬‬

‫‪2 g (h−‬‬
‫)‪1 h 2‬‬
‫‪Q= A‬‬ ‫‪2‬‬

‫)( √‬ ‫‪1−‬‬
‫‪A2 2‬‬
‫‪A1‬‬
‫) ‪(5‬‬

‫توجه کنید که این مقدار برای دبی از تئوری یک بعدی مکانیک سیاالت و با فرضیات معادله‬
‫برنولی بدست آمده است و باید با مقدار حقیقی‪ U‬دبی که توسط میز هیدرولیکی اندازه گیری‬
‫می شود‪ ،‬متفاوت باشد‪ .‬دبی به اختالف ارتفاع بستگی دارد و به جهت ونتوری متر (حالت‬
‫افقی‪ ،‬عمودی یا شیبدار) بستگی ندارد و برای تمام حاالت همین معادله صادق است‪ .‬واضح‬
‫است که در عمل به علت افت انرژی بین مقاطع (‪ )1‬و (‪ )2‬و نیز ثابت نبودن سرعت در سطح‬
‫مقطع ونتوری (فرض پروفیل سرعت تخت)‪ ،‬دبی تخلیه واقعی کامال ً کمتر از این مقدار می‬
‫‪:‬باشد و با استفاده از ضریب تخلیه به صورت زیر اصالح می شود‬

‫)‪2 g(h1 −h2‬‬

‫‪Q=C d A2‬‬

‫√‬ ‫‪1−‬‬
‫‪A2 2‬‬
‫) (‬
‫‪A1‬‬
‫)‪(6‬‬

‫‪.‬در عمل ضریب تخلیه بین ‪ 0.95‬و ‪ 1‬می باشد‬

‫دبی واقعی‬
‫=‪C‬‬‫‪d‬‬ ‫همچنین برای تعیین ضریب تخلیه خواهیم‪ U‬داشت‪:‬‬
‫تئوری‬ ‫دبی‬

‫مقدار ضریب تخلیه تابع شکل و مشخصات دستگاه و میزان دبی و مشخصات سیال عبوری‬
‫است‪.‬‬
 ‫به منظور تعیین تغییرات فشار در طول ونتوری متر در قسمت همگرا و واگرا می توان از‬
‫‪:‬رابطه برنولی بین ورودی و هر مقطع دیگر از ونتوری استفاده کرد‬

‫‪V 2n−V 12‬‬

‫=‪h1 −hn‬‬ ‫)‪(7‬‬
‫‪2g‬‬

‫‪V 2‬‬
‫اگر معادله (‪ )7‬را با فشار دینامیکی در گلوگاه ( ‪ ) 1‬بی بعد کنیم‪:‬‬
‫‪2g‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪h−‬‬
‫‪1 h n V −‬‬
‫‪n V 1‬‬
‫=‬ ‫) ‪(8‬‬
‫‪V 21‬‬ ‫‪V 21‬‬
‫‪2g‬‬

‫‪:‬که بار دیگر استفاده از معادله پیوستگی بدست می دهد‬

‫‪h1−h n d 2 4 d 2 4‬‬
‫‪V 21‬‬
‫=‬
‫‪d1‬‬
‫‪−‬‬
‫) ( ) (‬
‫‪dn‬‬
‫)‪(9‬‬

‫‪2g‬‬

‫‪:‬روش آزمایش‬

‫ابتدا الزم است که دبی سنج را برای آزمایش تنظیم کنیم‪ .‬شیر کنترل و شیر پمپ میز‬
‫هدرولیکی را باز می کنیم و اجازه می دهیم تا حباب های هوا از دستگاه بیرون رانده شوند‪.‬‬
‫حال شیر خروجی را به تدریج می بندیم‪ .‬این عمل باعث باالرفتن فشار در ونتوری می شود و‬
‫سطح آب در لوله های پیزومتر باال می رود‪ .‬وقتی آب به ارتفاع مناسب رسید‪ ،‬شیر پمپ را به‬
‫تدریج می بندیم (ارتفاع آب در لوله های مانومتر را می توان به وسیله شیر هواگیری که در‬
‫باالی دبی سنج نصب شده است کنترل نمود)‪ .‬با بسته شدن شیرها‪ ،‬مایع داخل ونتوری متر‬
‫تحت فشار خواهد بود‪ .‬حاال پین های پایه را طوری تنظیم می کنیم که ارتفاعات نشان داده‬
‫‪،‬شده در تمام پیزومترها یکی باشد (‪ 100‬میلی متر)‬

‫اکنون دستگاه برای آزمایش آماده است‪ .‬بهتر است آزمایش را با حداکثر دبی تخلیه و حداکثر (‬
‫‪ h) −‬آغاز کنیم‪ .‬برای این منظور شیر پمپ و شیر کنترل را طوری تنظیم می کنیم که‬
‫‪4 h 1‬‬

‫اختالف سطوح آب در لوله های پیزومتریک حداکثر و قابل اندازه گیری باشد‪.‬‬

‫=‪h‬‬
‫‪4 h‬‬
‫‪nim = mm‬‬
‫‪0‬‬

‫=‪h‬‬
‫‪1 h‬‬ ‫‪021 mm‬‬
‫= ‪xam‬‬

‫اختالف حداکثر و حداقل ارتفاع لوله های پیزومتریک را بر تعداد مراحل آزمایش تقسیم نموده‬
‫‪ h) −‬به اندازه حاصل‬
‫و در هر مرحله دبی را با بستن شیر خروجی آن قدر کم می کنیم تا از ( ‪4 h 1‬‬

‫تقسیم کم گردد‪.‬‬

‫‪021‬‬
‫‪h( −‬‬
‫مرحله‪4 h‬‬
‫)‪1‬‬ ‫‪= (h −‬‬
‫هر‬ ‫قبل‪4 h 1‬‬
‫‪) − 8‬‬
‫مرحله‬

‫*** البته مسئول آزمایشگاه طور دیگری به ما گفت که متفاوت با گفته های دستور کار می‬
‫باشد‪ .‬ایشان خاطر نشان کردند که مقدار ارتفاع آب موجود در پیزومتر شماره ‪ 4‬را در مقدار‬
 ‫مینیمم ‪ 10‬میلی متر قرار دهید و در مرحله های بعد به مقدار ‪ 15‬میلی متر به این ارتفاع‬
‫بیفزایید و بقیه ارتفاع ها را بخوانید‪ .‬ما نیز این آزمایش را طبق گفته ایشان و خالف گفته‬
‫دستور کار انجام دادیم‪.‬‬

‫توسط میز هدرولیکی دبی واقعی جریان را محاسبه می کنیم‪:‬‬

‫دستگاه اندازه گیری دبی در میز هیدرولیکی به صورت اهرمی است با نسبت ‪ 3‬به ‪ .1‬به این‬
‫معنی که طول میله در سمتی که وزنه می گذاریم سه برابر طول آن در سمت مخزن آب‬
‫است‪ .‬به این ترتیب وزن آب در مخزن باید سه برابر وزن وزنه ها شود تا تعادل برقرار شود و‬
‫میله به نشانگر تعادل برخوردکند‪ .‬مخزن هنگامی که اهرم سمت وزنه بدون حضور نشانگر‬
‫تعادل در باالترین مکان قرار گیرد خالی می شود‪ .‬برای اندازه گیری دبی اهرم را در باالترین‬
‫موقعیت قرار می دهیم تا مخزن خالی شود‪ .‬سپس آن را رها کرده و نشانگر را در مسیر اهرم‬
‫وارد می کنیم‪ .‬مخزن کم کم از آب پر می شود و زمانی که به نشانگر برخورد کرد کرنومتر را‬
‫فعال می کنیم و وزن معینی به اهرم می آویزم‪ .‬زمانی که دوباره اهرم به نشانگر برخورد‬
‫کرد کرنومتر را متوقف می کنیم‪ .‬زمان باید بین ‪ 30‬تا ‪ 60‬ثانیه باشد‪ .‬به این منظور می توان‬
‫وزن وزنه ها را تغییر داد‪ .‬حال وزن مورد نظر برابر است با سه برابر وزن وزنه ها‪ .‬دبی‬
‫جریان از تقسیم وزن مورد نظر بر زمان بدست می آید‪ .‬با تغییر دبی (دبی توسط شیر کنترل‬
‫که در خروجی ونتوری متر قرار دارد‪ ،‬تنظیم می شود) آزمایش را تکرار و جدول های زیر را‬
‫تکمیل می کنیم‪.‬‬

‫جدول (‪ :)3‬مقادیر اندازه گیری شده‬

‫شمار‬ ‫زمان‬
‫جرم‬ ‫دبی تخلیه (‬
‫ه‬
‫آب (‬
‫جمع‬
‫‪m 3‬‬ ‫‪hmm‬‬
‫(‪1‬‬ ‫)‬ ‫‪hmm‬‬
‫(‪4‬‬ ‫)‬
‫‪h−‬‬ ‫‪1 h4‬‬ ‫‪√ h( − h‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫)‬ ‫‪C‬‬ ‫‪d‬‬
‫آزمای‬ ‫شدن آب‬ ‫)‬ ‫‪mm‬‬‫(‬ ‫)‬ ‫(‪mm‬‬ ‫‪5.0‬‬
‫)‬
‫‪)kg‬‬ ‫‪ces‬‬
‫ش‬ ‫(‪)sec‬‬
‫‪10 × 4.729‬‬ ‫‪0.977‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪25.37‬‬ ‫‪263‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪253‬‬ ‫‪15.9059‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪6‬‬
‫‪10 × 4.507‬‬ ‫‪0.970‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪26.62‬‬ ‫‪258‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪233‬‬ ‫‪15.2643‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪9‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪28.25‬‬ ‫‪10 × 4.247‬‬ ‫‪251‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪211‬‬ ‫‪14.5258‬‬ ‫‪0.961‬‬
 ‫‪-4‬‬
‫‪7‬‬
‫‪10 × 4.098‬‬ ‫‪0.974‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪29.28‬‬ ‫‪246‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪191‬‬ ‫‪13.8202‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪7‬‬
‫‪10 × 3.805‬‬ ‫‪0.959‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪31.53‬‬ ‫‪240‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪170‬‬ ‫‪13.0384‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪8‬‬
‫‪10 × 3.419‬‬ ‫‪0.933‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪35.09‬‬ ‫‪232‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪145‬‬ ‫‪12.0415‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪1‬‬
‫‪10 × 3.319‬‬ ‫‪0.968‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪36.15‬‬ ‫‪227‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪127‬‬ ‫‪11.2694‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪2‬‬
‫‪10 × 2.988‬‬ ‫‪0.954‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪40.15‬‬ ‫‪221‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪106‬‬ ‫‪10.2956‬‬
‫‪-4‬‬
‫‪3‬‬

‫نمونه محاسبه شده برای مرحله اول‪:‬‬

‫‪m‬‬ ‫‪m 21‬‬ ‫‪3‬‬

‫= =‪ρ= → V‬‬ ‫‪210.0‬‬
‫=‬ ‫‪m‬‬
‫‪V‬‬ ‫‪ρ0001‬‬
‫‪3‬‬
‫‪V210.0‬‬ ‫‪−4‬‬‫‪m‬‬
‫=‪Q‬مقدار دبی واقعی‬ ‫=‬ ‫‪927.4‬‬
‫=‬ ‫‪×01‬‬
‫‪73.52‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪ces‬‬

‫‪352‬‬

‫√‬ ‫(‬ ‫)‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫×‪2‬‬
‫‪18.9‬‬ ‫×‬ ‫‪3‬‬
‫‪2 g (h−‬‬
‫‪1 h 2 ) πD‬‬ ‫‪2 g (h−‬‬
‫‪1 h 4 ) 610.0‬‬
‫( ‪π‬‬ ‫‪0001‬‬ ‫‪m‬‬

‫√‬ ‫√‬
‫‪4‬‬ ‫)‬ ‫‪−4‬‬
‫‪Q= A‬مقدار‪ U‬دبی‬ ‫‪2‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪738.4‬‬
‫=‬ ‫‪×01‬‬
‫‪A2 2‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪D 4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪16 4‬‬ ‫‪ces‬‬
‫‪1−‬‬ ‫) (‬
‫‪A1‬‬
‫‪1−‬‬ ‫) (‬
‫‪D 1‬‬
‫‪1−‬‬ ‫) (‬
‫‪62‬‬
‫تئوری‬

‫‪ 927.4‬دبی واقعی‬ ‫‪×01 − 4‬‬

‫=‪C‬‬‫‪d‬‬ ‫=‬ ‫‪6779.0‬‬
‫=‬
‫تئوری‬ ‫‪ 738.4‬دبی‬ ‫‪×01 − 4‬‬

‫جدول (‪ :)4‬مقادیر فشارهای اندازه گیری شده توسط پیزومترهای مقاطع ‪A - L‬‬

‫جرم شمار‬ ‫زما‬ ‫‪h1‬‬ ‫‪h2‬‬ ‫‪h3‬‬ ‫‪h4‬‬ ‫‪h5‬‬ ‫‪h6‬‬ ‫‪h7‬‬ ‫‪h8‬‬ ‫‪h9‬‬ ‫‪h10‬‬ ‫‪h11‬‬
‫ه‬ ‫آب (‬ ‫ن‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬
 ‫جمع‬
‫شد‬
‫آزمای‬
‫‪)kg‬‬ ‫ن‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬
‫ش‬
‫آب (‬
‫‪)sec‬‬
‫‪25.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪263‬‬ ‫‪254‬‬ ‫‪155‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪205‬‬ ‫‪220‬‬ ‫‪230‬‬
‫‪37‬‬
‫‪26.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪258‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪158‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪118‬‬ ‫‪161‬‬ ‫‪185‬‬ ‫‪203‬‬ ‫‪217‬‬ ‫‪228‬‬
‫‪62‬‬
‫‪28.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪251‬‬ ‫‪244‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪123‬‬ ‫‪163‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪201‬‬ ‫‪213‬‬ ‫‪224‬‬
‫‪25‬‬
‫‪29.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪246‬‬ ‫‪240‬‬ ‫‪163‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪130‬‬ ‫‪166‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪201‬‬ ‫‪211‬‬ ‫‪221‬‬
‫‪28‬‬
‫‪31.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪240‬‬ ‫‪234‬‬ ‫‪166‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪137‬‬ ‫‪169‬‬ ‫‪187‬‬ ‫‪198‬‬ ‫‪208‬‬ ‫‪217‬‬
‫‪53‬‬
‫‪35.‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪230‬‬ ‫‪228‬‬ ‫‪169‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪144‬‬ ‫‪170‬‬ ‫‪185‬‬ ‫‪196‬‬ ‫‪204‬‬ ‫‪212‬‬
‫‪09‬‬
‫‪36.‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪227‬‬ ‫‪223‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪196‬‬ ‫‪202‬‬ ‫‪210‬‬
‫‪15‬‬
‫‪40.‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪221‬‬ ‫‪218‬‬ ‫‪175‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪122‬‬ ‫‪155‬‬ ‫‪175‬‬ ‫‪185‬‬ ‫‪194‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪207‬‬
‫‪15‬‬

‫نتایج آزمایش‪:‬‬

‫‪ .1‬اگر جریان سیال را دو بعدی در نظر بگیریم و شرط عدم لغزش را روی دیواره اعمال کنیم‪،‬‬
‫در کدام ناحیه از ونتوری یشترین تطابق‬

‫بین پروفیل سرعت تخت و پروفیل واقعی وجود دارد؟‬

‫در ناحیه گلوگاه‪ -‬در تمام طول لوله ونتوري پروفيل سرعت سهمي گون مي باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اما در گلوگاه به علت تنگ بودن مجرا (سطح مقطع كم) پروفيل سرعت به سمت‬
‫پروفيل سرعت تخت ميل مي كند‪ .‬يعني سرعت در عرض اين مقطع تقريبا ً ثابت‬
‫است‪.‬‬
‫در ناحیه گلوگاه ‪ -‬در گلوگاه ونتوری بیشترین تطابق بین پروفیل سرعت تخت و‬ ‫‪‬‬
‫واقعی وجود دارد‪ ،‬زیرا در این ناحیه سرعت ماکزیمم مقدار‪ U‬خود بوده و ضخامت الیه‬
‫مرزی کمترین مقدار‪ U‬را به خود اختصاص می دهد‪ .‬همچنین بزرگترین مقـدار عـدد‬
‫ناسلت نیـز در گلوگاه مـی باشد‪ ،‬زیرا با توجه به تغییـرات الیه مـرزی هیدرودینامیکی‬
‫و حرارتی و تشابه تغییـرات گرادیان دما و سـرعت نسبت به هم‪ ،‬بیشتـرین گرادیان‬
‫دما و سرعت در این نقطه می باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬منحنی دبی واقعی و تئوری را بر حسب دبی واقعی رسم نمایید‪ ،‬علت اختالف را بیان کنید‪.‬‬

‫*** این سوال دارای ابهام است‪ .‬صورت سوال مبنی بر منحنی‪ U‬دبی واقعی و تئوری را بر‬
‫حسب دبی واقعی رسم نمایید‪ ،‬چندان‪ U‬مفهوم نیست‪ .‬برداشت ما از آن رسم منحنی تغییرات‬
‫دبی تئوری و دبی واقعی در یک نمودار برای مقایسه اختالف آن ها می باشد‪.‬‬

‫به دلیل وجود اصطحکاک تلفاتی و موضعی‬ ‫‪‬‬

‫خطای دید در زمان خواندن‪ U‬ارتفاع در پیزومتر‬ ‫‪‬‬
 ‫خطا در محاسبه زمان تخلیه توسط زمان سنج‬ ‫‪‬‬
‫خراب بودن شیر کنترل سوزنی و هرز بودن آن‬ ‫‪‬‬
‫افت فشار به وجود آمده‬ ‫‪‬‬

‫‪ .3‬منحنی تغییرات ضریب تخلیه را بر حسب دبی رسم کنید‪.‬‬

‫*** این سوال دارای ابهام است‪ .‬منظور از دبی چیست؟ آیا دبی واقعی مدنظر است یا‬
‫تئوری‪ .‬در هر صورت ما دبی واقعی را مدنظر قرار دادیم‪.‬‬

‫‪√ h−‬رسم کنید‪.‬‬

‫‪ .4‬منحنی تغییرات دبی را بر حسب ‪1 h 4‬‬

‫*** این سوال دارای ابهام است‪ .‬منظور از دبی چیست؟ آیا دبی واقعی مدنظر است یا‬
‫تئوری‪ .‬در هر صورت ما دبی واقعی را مدنظر قرار دادیم‪.‬‬
 ‫‪ .5‬به کمک نتایج بدست آمده جدول (‪ )3‬را تکمیل نمایید‪.‬‬

‫زما‬
‫ن‬
‫شمار‬
‫جرم‬ ‫جمع‬ ‫‪h1‬‬ ‫‪h2‬‬ ‫‪h3‬‬ ‫‪h4‬‬ ‫‪h5‬‬ ‫‪h6‬‬ ‫‪h7‬‬ ‫‪h8‬‬ ‫‪h9‬‬ ‫‪h10‬‬ ‫‪h11‬‬
‫ه‬
‫آب (‬ ‫شد‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬ ‫(‪mm‬‬
‫آزمای‬
‫‪)kg‬‬ ‫ن‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬ ‫)‬
‫ش‬
‫آب (‬
‫‪)sec‬‬
‫‪25.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪263‬‬ ‫‪254‬‬ ‫‪155‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪114‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪205‬‬ ‫‪220‬‬ ‫‪230‬‬
‫‪37‬‬
‫‪26.‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪258‬‬ ‫‪250‬‬ ‫‪158‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪118‬‬ ‫‪161‬‬ ‫‪185‬‬ ‫‪203‬‬ ‫‪217‬‬ ‫‪228‬‬
‫‪62‬‬
‫‪28.‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪251‬‬ ‫‪244‬‬ ‫‪160‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪123‬‬ ‫‪163‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪201‬‬ ‫‪213‬‬ ‫‪224‬‬
‫‪25‬‬
‫‪29.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪246‬‬ ‫‪240‬‬ ‫‪163‬‬ ‫‪55‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪130‬‬ ‫‪166‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪201‬‬ ‫‪211‬‬ ‫‪221‬‬
‫‪28‬‬
‫‪31.‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪240‬‬ ‫‪234‬‬ ‫‪166‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪137‬‬ ‫‪169‬‬ ‫‪187‬‬ ‫‪198‬‬ ‫‪208‬‬ ‫‪217‬‬
‫‪53‬‬
‫‪35.‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪230‬‬ ‫‪228‬‬ ‫‪169‬‬ ‫‪85‬‬ ‫‪97‬‬ ‫‪144‬‬ ‫‪170‬‬ ‫‪185‬‬ ‫‪196‬‬ ‫‪204‬‬ ‫‪212‬‬
‫‪09‬‬
‫‪36.‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪227‬‬ ‫‪223‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪110‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪186‬‬ ‫‪196‬‬ ‫‪202‬‬ ‫‪210‬‬
‫‪15‬‬
‫‪40.‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪221‬‬ ‫‪218‬‬ ‫‪175‬‬ ‫‪115‬‬ ‫‪122‬‬ ‫‪155‬‬ ‫‪175‬‬ ‫‪185‬‬ ‫‪194‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪207‬‬
‫‪15‬‬
 ‫‪h−‬‬
‫‪1 h 2‬‬

‫‪ .6‬برای ردیف ‪ 2‬و ‪ 4‬از جدول (‪ ،)3‬منحنی‪ U‬تغییرات ‪ V 24‬را بر حسب فاصله از ورودی ونتوری‬
‫‪2g‬‬
‫متر رسم نمایید‪.‬‬

‫*** این سوال دارای ابهام است‪ .‬برداشت ما از اندیس های ‪ 1‬و ‪ 2‬این طور بوده است که ما‬
‫باید برای هر پیزومتر متوالی‪ ،‬اختالف ارتفاع آن ها را بدست آوریم و بر عبارت مخرج که‬
‫شامل سرعت در مقطع چهارم (گلوگاه) است‪ ،‬تقسیم نماییم‪ .‬اما برداشت دیگه ای هم می‬
‫توان کرد که اندیس ‪ 2‬نماینده پیزومترهای دیگر است که در این صورت باید نوشته می شد‪:‬‬
‫‪h −‬حسن‬ ‫=‪1 h n (n‬‬
‫… ‪3,2‬‬
‫‪, 11‬‬
‫) ‪,‬‬

‫برداشت دوم در عدم بدست آمدن‪ U‬عبارت منفی در صورت است‪ .‬اما در هر صورت ما برداشت‬
‫اول را مورد بررسی قرار دادیم‪.‬‬

‫نمونه محاسبه شده برای سرعت در مقطع چهارم در مرحله دوم‪:‬‬

‫*** توجه شود در اینجا از مقدار عملی دبی استفاده کردیم‪.‬‬

‫‪Q 4‬‬
‫‪8904000.0‬‬ ‫‪m‬‬
‫=‪V‬‬‫‪4‬‬ ‫=‬ ‫‪830.2‬‬
‫=‬
‫‪2‬‬
‫‪A 4 π 61‬‬ ‫‪s‬‬
‫(‬
‫‪0001‬‬
‫‪4‬‬ ‫)‬
 ‫‪:‬نتيجه گيري‬

‫با كاهش دبي افت فشار كاهش مي يابد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫سرعت در گلوگاه از بقيه قسمت هاي لوله ونتوري بيشتر است چون سطح مقطع‬ ‫‪‬‬
‫كمتري دارد‪.‬‬
‫با كاهش دبي فشار در گلوگاه از بقيه قسمت هاي لوله ونتوري بيشتر افزايش مي‬ ‫‪‬‬
‫يابد‪.‬‬
‫درست است که باید ارتفاع آب در لوله های پیزومتریک ابتدا و انتهای ونتوری برابر‬ ‫‪‬‬
‫باشد‪ ،‬اما به علت افت فشار این گونه نخواهد شد‪.‬‬
‫ضريب تخلیه در ورودی ونتوری و گلوگاه کاهش زیادی دارد که نمایانگر اختالف بین دبی‬ ‫‪‬‬
‫تئوری و واقعی در مقاطع است‪.‬‬