‫‪k‬‬

‫نام‪ :‬معصومه پورافضلی‬

‫استاد مربوطه‪ :‬دک تر فالحت‬
‫تحقیق نازل همگرا‪-‬واگرا‬
 ‫نازل چیست؟‬
‫نازل معموال به صورت لوله ای با سطح مقطع ثابت یا متغیر طراحی می شود‪ .‬لوله ای که‬
‫جریان سیال از یک سو به ان وارد می شود و از سوی دیگر خارج می گردد‪ .‬محدوده بین‬
‫دهانه ورودی و خروجی نازل کامال محصور است و امکان اضافه شدن جریان سیال دیگری‬
‫به ان وجود ندارد‪ .‬نازل ها معموال در مسیر خروجی جریان سیال از سیستم های مکانیکی‬
‫نصب می شوند و در مواردی نیز در مسیر ورودی قرار می گیرند‪.‬‬

‫نازل همگرا – واگرا‬

‫در نازل همگرا – واگرا جریان سیال با سرعت مادون صوت از سمت همگرای نازل وارد ان‬
‫می شود‪ .‬با طی کردن مسیر همگرای نازل سرعت ان افزایش پیدا می کند تادرنهایت در نقطه‬
‫انتهای ی به سرعت صوت (‪ 1‬ماخ) می رسد‪ .‬حد فاصل بین ناحیه همگرا و واگرای نازل‪ ،‬ناحیه‬
‫ای به نام گلوگاه قرار دارد‪ .‬سرعت یک ماخ جریان سیال دقیقا در ناحیه گلوگاه رخ می دهد‪.‬‬
‫نازل ها در واقع برای اصالح جریان سیال( یعنی با افزایش انرژی جنبشی جریان به ازای‬
‫فشار ان) استفاده می شوند‪ .‬نازلهای همگرا‪-‬واگرا بیشتر برای جریانهای مافوق صوت‬
‫استفاده میشوند‪ ،‬زیرا ایجاد جریانهای مافوق صوت(تعداد ماخ بیش از یک) در نازلهای‬
‫همگرا غیرممکن است و بنابراین ما را به مقدار محدودی از جریان جرمی از یک نازل خاص‬
‫محدود میکند‪ .‬در نوع نازل های همگرا‪-‬واگرا می توانیم سرعت جریان را بسیار بیشتر از‬
‫سرعت صوتی افزایش دهیم به همین دلیل این نوع نازل ها کاربردهای گسترده ای دارند‬
‫مانند نازل های پیشران در موتورهای جت یا در ورودی هوا برای موتورهای ی که با چرخش‬
‫های باال در دقیقه کار می کنند‪.‬‬
 ‫برای درک اصل کار نوع همگرا‪-‬واگرا نازل ها‪ ،‬ابتدا باید اصل کار نازل ها را فقط نوع همگرا بررسی‬
‫کنیم‪ .‬در این نوع نازل ها مساحت نازل به تدریج در جهت جریان کاهش می یابد‪ .‬فشار در‬
‫ورودی را فشار سکون و فشار در خروجی فشار برگشتی نامیده می شود‪ .‬مقدار فشار برگشتی‬
‫در مورد نازل هرگز نمی تواند بیشتر از ‪ 1‬باشد‪ .‬همانطور که شروع به کاهش فشار برگشتی می‬
‫کنیم‪ ،‬مشاهده می کنیم که سرعت جریان و سرعت جریان جرمی نیز شروع به افزایش می‬
‫کند‪ ،‬اما این تا حد معینی اتفاق می افتد‪ ،‬پس از ان هیچ افزایشی در سرعت یا سرعت‬
‫جریان جرمی رخ نمی دهد‪ .‬این وضعیت به عنوان خفگی شناخته می شود‪ ،‬یعنی هیچ‬
‫افزایش بیشتری در دبی جرمی هر چه فشار برگشتی پایین باشد‪ ،‬رخ نمی دهد‪ .‬این وضعیت‬
‫در یک عدد ماخ خاص یعنی در عدد ماخ '‪ '1‬رخ می دهد‪.‬‬
‫اما زمانی که از نازل واگرا درست بعد از همگرا استفاده می کنیم‪ ،‬وضعیت یکسان نیست‪.‬‬
‫در واقع این اصل معکوس می شود‪ ،‬یعنی وقتی یک نازل واگرا را درست بعد از نازل همگرا‬
‫وصل می کنیم‪ ،‬سرعت جریان ما با کاهش فشار برگشتی و همچنین سرعت جریان جرمی‬
‫شروع به افزایش می کند‪ .‬و بنابراین در این نوع نازل ها می توانیم به سرعت های باالتر از‬
‫سونیک یعنی مافوق صوت برسیم‪.‬‬

‫برای اعداد ماخ ≥ ‪ ،0.3‬جریان را تراکم ناپذیر در نظر می گیریم زیرا تغییرات چگالی زیر ‪ ٪5‬است و‬
‫برای جریان های ی که عدد ماخ≤ ‪ 0.3‬دارند‪ ،‬جریان را تراکم پذیر در نظر می گیریم زیرا اکنون نمی‬
‫توان از تغییر چگالی چشم پوشی کرد‪ .‬برای جریان های مافوق صوت افزایش سرعت باعث افزایش‬
 ‫سرعت جریان می شود‪ .‬و بنابراین برای مورد ما‪ ،‬یعنی جریان های مافوق صوت‪ ،‬ما تمام محاسبات‬
‫‪.‬او را فقط با در نظر گرفتن جریان تراکم پذیر انجام خواهیم داد‪.‬‬
‫شوک معمولی‪ :‬این یک فرایند کامال غیر قابل برگشت است که در نوع نازل های واگرای همگرا( یا در‬
‫ونتوری) در بخش واگرا انجام می شود‪ .‬یک تغییر ناگهانی در فشار‪ ،‬دما و سرعت جریان زمانی رخ می‬
‫دهد که جریان مافوق صوت در حال وقوع بود‪ .‬پس از ضربه‪ ،‬جریان مادون صوت می شود و تا انتها‬
‫مادون صوت باقی می ماند‪ .‬عرض این شوک بسیار کمتر است یعنی حدود ‪ 4‬برابر میانگین مسیر ازاد‬
‫مولکول های گاز است‪.‬‬

‫در این نازل بسته به اینکه جریان زیر صوت یا فراصوت است‪ .‬سرعت جریان کم یا زیاد می شود‪.‬‬
‫حالت ایده ال زمانی است که جریان در بخش همگرا زیر صوت در گلوی ی در حد صوت و در بخش‬
‫واگرا مافوق صوت باشد‪ .‬زیرا در جریان مافوق صوت با افزایش سطح مقطع سرعت نیز افزایش می‬
‫یابد‪ .‬نمودار تغیرات فشار در طول نازل برای رژیم های مختلف در شکل زیر نشان داده شده است‪.‬‬
 ‫رژیم های ‪ a‬تا ‪ g‬عبارتند از ‪:‬‬

‫در این شبیه سازی جریان هوا با فشار حدود ‪ ۴‬بار و دمای ‪ ۳۰۰‬کلوین وارد یک نازل همگرا واگرا می‬
‫شود‪ .‬شرط لغزش برای دیواره ها لحاظ شده است‪ .‬سرعت در خروجی به حدود ‪ ۲‬ماخ می رسد‪.‬‬