1.

ინფექციურ დაავადებათა მნიშვნელობა თანამედროვე

ეტაპზე.
epidemiologiis erT-erT ZiriTad mimarTulebas infeqciur daavadebaTa epidemiologia warmoadgens. misi
Seswavlis obieqtia infeqciuri sneulebebi. i n f e q c i u r d a a v a d e b a T a epidemiologia Seiswavlis
adamianTa sazogadoebaSi infeqciur daavadebaTa aRmocenebis, gavrcelebis da Sewyvetis process da
saxavs profilaqtikur RonisZiebebs maT mimarT. am disciplinis didi mniSvneloba ganpirobebulia
infeqciur daavadebaTa farTo gavrcelebiT da im seriozuli zianiT, romelsac isini ayeneben adamianTa
janmrTelobas da qveynis ekonomikas. miuxedavad arnaxuli warmatebebisa, romelsac kacobriobam
miaRwia am daavadebaTa winaaRmdeg brZolis saqmeSi, ocdaameerTe saukunis dasawyisSic isini
mniSvnelovan problemas warmoadgenen, rac mTeli rigi mizezebiT aris ganpirobebuli. upirveles yovlisa
infeqciuri daavadebebi kvlav rCeba yvelaze ufro gavrcelebul daavadebaTa jgufad. janmo-s oficialuri
monacemebiT msoflioSi yovelwliurad infeqciuri daavadebebiT avaddeba 1,5 miliardze meti adamiani. Tu
gaviTvaliswinebT, rom umravles qveynebSi dResac infeqciur daavadebaTa gamovlenis da aRricxvis
saqme Sors aris idealurisagan, SeiZleba vivaraudoT, rom aRniSnuli ricxvi realurad bevrad metia. amave
dros Zalian maRalia infeqciuri daavadebebiT gamowveuli sikvdilianoba. yovelwliurad msoflioSi
sxvadasxva daavadebiT daaxloebiT 60 milionamde adamiani iRupeba.
maTgan TiTqmis mesamedi infeqciuri daavadebebiT aris ganpirobebuli. yoveldRiurad am daavadebebiT
50 aTasi adamiani kvdeba. SemTxveviTi ar aris, rom 1996 wels janmo-s generaluri direqtori nakadJima
werda: `infeqciuri daavadebebis problemaSi globaluri krizisi dadga, romlisganac daculi ar arian arc
Raribebi da arc mdidrebi, arc erT qveyanas da aravis ar SeuZlia maTi ignorireba~. bevri infeqciuri
daavadebis globaluri likvidaciis miuxedavad, am daavadebaTa ricxvi TandaTan matulobs. marto bolo 25-
30 wlis manZilze 30-ze meti axali infeqcia gamovlinda. esenia B, ბ ც დ ეD, E, G hepatitebi, aiv-infeqcia,
legionelozi, laimis daavadeba, mTeli rigi hemoragiuli cxelebebi da a.S. isini seriozul safrTxes uqmnian
mosaxleobis janmrTelobas. magaliTad B hepatitis sxvadasxva markeri uvlindeba 2 miliardze met
adamians. amJamad msoflioSi aiv-infeqciiT dainficirebulTa ricxvma 65 milions gadaaWarba. maTgan 25
milionze meti adamiani gardaicvala. bolo wlebSi am daavadebiT daaxloebiT daazloebiT 2 milioni
adamiani iRupeba, rac mTeli sikvdilianobis TiTqmis 3,5%-s Seadgens. seriozul SeSfoTebas iwvevs
mTeli rigi virusuli hemoragiuli cxelebebis gavrceleba, romlebic maRali letalobiT xasiaTdebian.
magaliTad 1995 wels gabonSi ebolas daavadebis afeTqebisas letalobam 57% Seadgina, xolo zairSi
77,4%-s miaRwia
calke unda aRiniSnos kidev 2 daavadebis Sesaxeb. 2003 wels mTeli msoflio didi SeSfoTebiT
adevnebda Tvals axali infeqciuri daavadebis – mZime mwvave respiratoruli sindromis anu atipuri
pnevmoniis gavrcelebas. igi pirvelad vietnamis dedaqalaq hanoiSi
gamovlinda da Semdgom amerikisa da evropis qveynebSic gavrcelda. miuxedavad imisa, rom
SemTxvevaTa raodenobam daaxloebiT 8400 Seadgina, xolo letalobam 10%, man seriozuli ziani miayena
sazogadoebas. kidev ufro didi aJiotaJi iyo msoflioSi frinvelis gripis gavrcelebis gamo, romelic frinvelebis
infeqciuri daavadebaa da maTgan adamianebic avaddebian. mas H5N1 tipis virusi iwvevs. daavadebis
SemTxvevebi dafiqsirda saqarTvelos mezobel qveynebSi, gansakuTrebiT intensiurad ki TurqeTSi. am
daavadebam Zalian didi ekonomikuri ziani miayena mTel msoflios. amJamad msoflioSi bevri iseTi
daavadebaa gavrcelebuli da kvlav seriozul problemad iqca, romlebic TiTqmis likvidirebulad iTvleboda.
1990-1999 wlebSi 24 qveyanaSi 26 539 adamiani gaxda avad Savi WiriT. Teoriulad am daavadebis
gavrceleba SesaZlebelia saqarTveloSic. msoflioSi yovelwliurad malariis daaxloebiT 300 milioni
SemTxveva registrirdeba, romelTagan 1,5-1,7 milioni letalobiT mTavrdeba. amasTan, malariogenul
zonebSi 2 miliardze meti adamiani cxovrobs. meoce saukunis meore naxevarSi mniSvnelovani
warmatebebi iqna miRweuli tuberkulozis winaaRmdeg brZolis saqmeSi, Tumca 90-iani wlebis
dasawyisidan es infeqcia
msoflioSi kvlav farTod gavrcelda, yovelwliurad 8,5 milionze meti SemTxveva registrirdeba da 2
milionze meti adamiani kvdeba. calke unda aRiniSnos qoleris Sesaxeb, romlis me-7 pandemia dResac
mimdinareobs.
1961-2001 wlebSi am infeqciiT daavadda 4 725 539 adamiani, gardaicvala (letalobam 4,8% Seadgina).
xazgasasmelia is faqti, rom 1990 wlidan 123 qveyanaSi dafiqsirda qoleris 2 539 630 SemTxveva, anu
meSvide pandemiis dros gamovlenili yvela SemTxvevis 59,2%. metad sayuradReboa is momentic, rom
mTeli rigi daavadebebisaTvis bolo wlebSi dadasturda maTi infeqciuri etiologia. amis yvelaze kargi
magaliTia wylulovani daavadeba. me-20 saukunis 80-ian wlebSi dadginda, rom mis ganviTarebaSi
mniSvnelovan rols asrulebs fakultatur-anaerobuli mikroorganizmi ჰელიკობაკტერ პილორი

miuxedavad imisa, rom infeqciuri da aragadamdebi (arainfeqciuri) daavadebebis

epidemiologias aqvs bevri saerTo, upirveles yovlisa kvlevis meTodebi, maT Soris
arsebobs mniSvnelovani gansxvavebebic, rac gamomdinareobs infeqciuri da
somaturi daavadebebis radikaluri gansxvavebisagan. upirveles yovlisa infeqciuri
daavadebebis absoluturi umravlesobisaTvis damaxasiaTebelia mkacrad
determinirebuli etiologiuri faqtori – paTogenuri mikroorganizmebi. magaliTad A
hepatits iwvevs mxolod A hepatitis virusi, baqteriul dizenterias - Sigelebi.
aragadamdebi daavadebebisas aseTi specifikuroba ar aRiniSneba. ufro metic, erTi
da igive etiologiur faqtors SeuZlia gamoiwvios sxvadasxva daavadeba. Tambaqos
moweva xels uwyobs rogorc gul-sisxlZarRvTa sistemis daavadebaTa ganviTarebas,
aseve avTvisebiani simsivneebis aRmocenebas. infeqciuri daavadebis aRniSnuli
Tavisebureba ganapirobebs meore ganmasxvavebeli momentis arsebobas. kerZod,
daavadebis SemTxveva aris amave dros riskis faqtori, anu infeqciuri daavadebiT
Sepyrobili piri TviTon aris infeqciis wyaro sxva adamianebisaTvis. Tu droulad ar
gatarda epidsawinaaRmdego RonisZiebebi infeqciuri daavadebis
aRmocenebisas, man SeiZleba drois mokle periodSi farTo gavrceleba miiRos da
mniSvnelovani ziani miayenos sazogadoebas. Savi Wiris pirveli pandemiis dros
msoflioSi daaxloebiT 100 milioni adamiani daiRupa. aseTi ziani kacobriobisaTvis ar
miuyenebia arc erT oms, stiqiur ubedurebebs, socialur Tu bunebriv kataklizmebs.
mesame ganmasxvavebeli niSani aris infeqciuri daavadebis gadatanis Semdeg
imunitetis gamomuSaveba. magaliTad wiTelas gadatanis Semdeg adamiani avad ar
gaxdeba ganmeorebiT im SemTxvevaSic ki, Tu mas mWidro kontaqti aqvs wiTelaTi
daavadebulTan. es Tavisebureba farTod gamoiyeneba infeqciur daavadebaTa
profilaqtikaSi. aRniSnuli Taviseburebebidan gamomdinare infeqciur daavadebaTa
epidemiologiaSi ZiriTadi yuradReba profilaqtikuri da epidsawinaaRmdego
RonisZiebebis SemuSavebas eTmoba, xolo aragadamdeb daavadebaTa
epidemiologiaSi – riskis faqtorebs.
2. ეპიდემური პროცესის დახასიათება.
infeqciur daavadebaTa epidemiologiis Seswavlis obieqts
warmoadgens epidemiuriprocesi, romlis ramdenime ganmarteba
arsebobs. erT-erTi pirveli da gavrcelebuli ganmarteba mogvawoda
cnobilma epidemiologma l. gromaSevskim, romlis Tanaxmadac
epidemiuri procesi aris ganuwyveteli jaWvi erTmaneTTan
dakavSirebuli da erTmaneTidan gamomdinare infeqciuri
mdgomareobebisa, dawyebuli usimptomo mtareblobidan
damTavrebuli daavadebis manifesturi formebiT. aseve sakmaod
gavrcelebulia meore ganmartebac, romlis Tanaxmadac
epidemiuri procesi aris adamianTa koleqtivSi infeqciur
daavadebaTa gavrcelebis procesi. es ganmartebebi ufro srulad
asaxaven epidemiuri procesis arss im infeqciuri daavadebebis
dros, romelTa infeqciis wyaros adamiani warmoadgens.
epidemiuri procesi rTuli socialur-biologiuri movlenaa, romelic sami erTmaneTTan
mWidrod dakavSirebuli elementebisagan, anu rgolisgan Sedgeba. (sqema #2) 1.
infeqciis wyaro, 2. gadacemis meqanizmi, 3. mimRebi organizmi. erTi romelime
rgolis gamoTiSva epidemiuri procesidan iwvevs mis likvidacias. aqedan gasagebi
xdeba, Tu raoden mWidroa maT Soris kavSiri.
3. ინფექციის წყაროს დახასიათება.
infeqciis wyaro ewodeba im obieqts, sadac bunebriv pirobebSi xdeba infeqciuri
agentis cxovelmyofeloba, gamoyofa da adamianTa dainficireba. gansakuTrebuli
mniSvneloba eniWeba im obieqts, romlis gareSec gamomwvevs, rogorc biologiur
saxeobas, arseboba ar SeuZlia. mas specifikuri an ZiriTadi maspinZeli ewodeba.
xangrZlivi drois ganmavlobaSi iTvleboda, rom infeqciis wyaros warmoadgenda
mxolod adamiani da cxoveli. im infeqciur daavadebebs, romelTa drosac infeqciis
wyaros warmoadgens adamiani, anTroponozuli infeqciebi ewodeba (muclis tifi, A
hepatiti, difTeria, wiTela, poliomieliti da sxva). infeqciuri daavadebebis TiTqmis
ori mesamedi anTroponozebs warmoadgens. daaxloebiT mesamedi infeqciuri
daavadebebis dros ki infeqciis wyaroa cxovelebi. aseT daavadebebs zoonozebi
ewodeba.
infeqciis wyaros (rezervuars) SeiZleba warmoadgendes garemos elementebi
(niadagi, wyali), sadac bunebriv pirobebSi xdeba infeqciuri agentis
cxovelmyofeloba da gamravleba. aseT daavadebebs sapronozebi ewodeba. am
jgufis tipiuri warmomadgenlia legionelozi. misi gamomwvevis - legionelebis
cxovelmyofelobisaTvis bunebrivi garemoa Tbili wyalsacavebi. maTi kolonizacia
aseve SeiZleba moxdes wylis rezervuarSi, kondicionerebis kondesantSi da a. S.
amave jgufSi Sedis listeriozi, psevdomoniazi, melioidozi da sxva. anTroponozuli
daavadebebisas infeqciis wyaros warmoadgens daavadebuli adamiani an
baqteriamtarebeli. ZiriTad infeqciis wyaros daavadebuli adamianebi
warmoadgenen, rac ramdenime mizeziT aris ganpirobebuli:
1. mTeli rigi daavadebebisas avadmyofi erTaderT infeqciis wyaros warmoadgens,
radgan maT mtarebloba ar axasiaTebT. aseT daavadebebs miekuTvneba wiTela, A
hepatiti, partaxtiani tifi da sxva.
2. daavadebuli adamiani mtarebelTan SedarebiT bevrad ufro didi raodenobiT
gamoyofs garemoSi infeqciur agents, rasac mTel rig SemTxvevebSi xels uwyobs
daavadebisaTvis damaxasiaTebeli klinikuri niSnebi (diarea, kataraluri sindromi).
3. daavadebuli adamianebisagan gamoyofili mikroorganizmebi ufro virulenturia,
vidre mtareblisagan gamoyofili. 4. daavadebis mimdinareobaSi xSirad aRiniSneba
iseTiklinikuri niSnebi, romlebic xels uwyoben gamomwvevis garemoSi
gamoyofas. magaliTad, gripis dros kataruli movlenebi, dizenteriis da salmonelozis
dros _ faRaraTi da a. S.
infeqciur daavadebebs ZiriTadad cikluri mimdinareoba axasiaTebT da oTxi
periodis gamoyofa SeiZleba maTi ganviTarebis dros. esenia: inkubaciuri,
prodromuli, klinikuri niSnebis maqsimalurad ganviTarebis da
rekonvalescenciis anu gamojanmrTelebis periodi
4. ავადმყოფის, როგორც ინფექციის წყარო.
avadmyofis, rogorc infeqciis wyaros Sefasebisas, aucileblad gaTvaliswinebul unda
iqnas klinikuri mimdinareobis simZime. epidemiologiuri TvalsazrisiT Zalian
saSiSia ioli (msubuqi) formiT daavadebulebi, radgan isini xSirad agrZeleben
koleqtivSi da sazogadoebrivi TavSeyris adgilebSi yofnas da intensiurad avrceleben
daavadebas. maSin, rodesac mZime formebisas avadmyofi mijaWvulia sawols da
infeqciis gavrcelebac praqtikulad ar xdeba. infeqciis gavrcelebaSi mniSvnelovan
rols TamaSoben agreTve atipiuri formebiT daavadebulebi. magaliTad, A hepatitis
klinikur mimdinareobaSi tipiur siyviTlian formebs, sixSiriT 5-10-jer aRemateba
atipiuri, usiyviTlo formebiT mimdinare daavadeba, romelTa absoluturi
umravlesoba gamovlinebis gareSe rCeba da isini praqtikulad Seuferxeblad
avrceleben infeqcias.

didi mniSvneloba aqvs agreTve, daavadebis mimdinareobis xangrZlivobasac.

zogierTi daavadebisas aRiniSneba qronikuli formebi (B hepatiti, C hepatiti), ris
gamoc adamiani xangrZlivi drois ganmavlobaSi warmoadgens infeqciis wyaros.
avadmyofi adamianis, rogorc infeqciis wyaros Sefasebisas, aucileblad unda
gaviTvaliswinoT misi profesia da samsaxuris adgili. adamianebi, romlebic
muSaoben kvebis mrewvelobasa da wyalmomaragebis sistemaSi, bavSvTa
dawesebulebebSi, sazogadoebrivi TavSeyris adgilebSi, ra Tqma unda, ufro farTod
avrceleben infeqcias. didi mniSvneloba aqvs agreTve, uSualod avadmyofis mier
piradi higieniswesebis dacvas, rasac gansakuTrebuli roli eniWeba nawlavTa
infeqciebis dros. infeqciuri daavadebis gavrcelebaSi mniSvnelovan rols
TamaSoben infeqciis gamomwvevis mtarebeli adamianebi. infeqciuri procesis
ori ukiduresi forma arsebobs, erTis mxriv manifesturi, xolo meores mxriv
usimptomo. am ukanasknelis dros adamiani aris praqtikulad janmrTeli, magram
mis organizmSi imyofeba infeqciuri daavadebis gamomwvevi, romelic periodulad
garemoSi gamoiyofa. arsebobs ori saxis mtarebloba: janmrTeli da
rekonvalescenturi.
zogierTi infeqciuri daavadebebis gadatanis Semdeg adamianis organizmSi rCeba
daavadebis gamomwvevi. magaliTad, muclis tifis gadatanisas adamianTa 3-5%-
Si, xangrZlivi drois manZilze organizmSi aris muclis tifis mikrobebi. daaxloebiT
aseTive sixSiriT B hepatitis gadatanis Semdeg viTardeba virusmtarebloba.
mtareblobis xangrZlivobis mixedviT arCeven mwvave da qronikul mtareblobas.
Tu mtarebloba grZeldeba 3 Tvemde, maSin saqme gvaqvs mwvave
mtareblobasTan, xolo rodesac mtareblobis procesi grZeldeba 3 Tveze met xans,
adgili aqvs qronikul mtareblobas. iseTi infeqciuri daavadebebis dros, rodesac
aRiniSneba qronikuli mtarebloba, infeqciis ZiriTad wyaros swored isini
warmoadgenen.
rac Seexeba janmrTel anu tranzitul mtareblobas, is ramdenime dRis manZilze
grZeldeba da viTardeba maSin, rodesac infeqciuri daavadebis gamomwvevi
xvdeba imunur organizmSi da sadac misi cxovelmyofelobisa da gamravlebisaTvis
araxelsayreli pirobebia. aseTi saxis mtarebloba axasiaTebs difTerias,
meningokokur infeqciebs, qoleras da a.S. zoonozuri daavadebebis
gamomwvevebiT dainficirebuli da daavadebuli adamiani rogorc wesi,
warmoadgens `biologiur Cixs~. e. i. is ar xdeba infeqciis wyaro da araviTar rols ar
asrulebs am mikroorganizmebis, rogorc damoukidebeli saxeobebis SenarCunebis
saqmeSi, rasac adgili aqvs anTroponozebis dros. zoonozuri daavadebebisas
avadmyofi adamianis aragadamdebloba aixsneba im gadacemis meqanizmebis ar
arsebobiT, romelic cxovelebSi gvxvdeba, agreTve, adamianTa arcTu maRali
mimReblobiT aseTi infeqciebis mimarT. Tumca arsebobs gamonaklisebi, rodesac
daavadebuli adamiani xdeba infeqciis wyaro da Semdgom igi intensiurad avrcelebs
daavadebas. magaliTad Savi Wiris dros, roca adamians filtvismieri forma
uviTardeba, igi xdeba am daavadebis infeqciis wyaro da misgan aerogenuli
meqanizmiT inficirdebian sxvebic. Savi Wiris epidemiebi da pandemiebi
ganpirobebuli iyo swored im momentiT, rom daavadebuli adamiani TviTon xdeba
infeqciis wyaro. Tumca xazgasmiT unda aRiniSnos, rom gamomwvevis aseTi
gadacema droebiTia da mas ar SeuZlia uzrunvelyos gamomwvevis, rogorc
biologiuri saxeobis SenarCuneba.
5. მტარებელთა როლი ინფექციურ დაავადებათა
გავრცელებაში.
infeqciuri daavadebis gavrcelebaSi mniSvnelovan rols TamaSoben infeqciis
gamomwvevis mtarebeli adamianebi. infeqciuri procesis ori ukiduresi forma
arsebobs, erTis mxriv manifesturi, xolo meores mxriv usimptomo. am
ukanasknelis dros adamiani aris praqtikulad janmrTeli, magram mis organizmSi
imyofeba infeqciuri daavadebis gamomwvevi, romelic periodulad garemoSi
gamoiyofa. arsebobs ori saxis mtarebloba: janmrTeli da rekonvalescenturi.zogierTi
infeqciuri daavadebebis gadatanis Semdeg adamianis organizmSi rCeba

daavadebis gamomwvevi. magaliTad, muclis tifis gadatanisas adamianTa 3-5%-

Si, xangrZlivi drois manZilze organizmSi aris muclis tifis mikrobebi. daaxloebiT
aseTive sixSiriT B hepatitis gadatanis Semdeg viTardeba virusmtarebloba.
mtareblobis xangrZlivobis mixedviT arCeven mwvave da qronikul mtareblobas.
Tu mtarebloba grZeldeba 3 Tvemde, maSin saqme gvaqvs mwvave
mtareblobasTan, xolo rodesac mtareblobis procesi grZeldeba 3 Tveze met xans,
adgili aqvs qronikul mtareblobas. iseTi infeqciuri daavadebebis dros, rodesac
aRiniSneba qronikuli mtarebloba, infeqciis ZiriTad wyaros swored isini
warmoadgenen.

rac Seexeba janmrTel anu tranzitul mtareblobas, is ramdenime dRis manZilze

grZeldeba da viTardeba maSin, rodesac infeqciuri daavadebis gamomwvevi
xvdeba imunur organizmSi da sadac misi cxovelmyofelobisa da gamravlebisaTvis
araxelsayreli pirobebia. aseTi saxis mtarebloba axasiaTebs difTerias,
meningokokur infeqciebs, qoleras da a.infeqciis mtarebeli adamianis
mniSvnelovani roli daavadebis gavrcelebaSi ori momentiTaa ganpirobebuli.
mtarebelTa didi umravlesoba gamovlenis gareSe rCeba, ris gamoc isini infeqcias
farTod avrceleben. amasTan, mtarebloba sakmaod xangrZlivi procesia da qronikuli
mtarebloba, rogorc aRiniSna, SeiZleba mTeli cxovreba gagrZeldes. iseve rogorc
avadmyofi adamianis SemTxvevaSi, mtareblobis drosac didi mniSvneloba aqvs
adamianis profesias, samuSao adgils da imas, Tu
6. ეპიდემური პროცესის თავისებურებები ზოონოზური
დაავადებების დროს.
zoonozuri daavadebebis gamomwvevebiT dainficirebuli da daavadebuli adamiani
rogorc wesi, warmoadgens `biologiur Cixs~. e. i. is ar xdeba infeqciis wyaro da
araviTar rols ar asrulebs am mikroorganizmebis, rogorc damoukidebeli saxeobebis
SenarCunebis saqmeSi, rasac adgili aqvs anTroponozebis dros. zoonozuri
daavadebebisas avadmyofi adamianis aragadamdebloba aixsneba im gadacemis
meqanizmebis ar arsebobiT, romelic cxovelebSi gvxvdeba, agreTve, adamianTa
arcTu maRali mimReblobiT aseTi infeqciebis mimarT. Tumca arsebobs
gamonaklisebi, rodesac daavadebuli adamiani xdeba infeqciis wyaro da Semdgom
igi intensiurad avrcelebs daavadebas. magaliTad Savi Wiris dros, roca adamians
filtvismieri forma uviTardeba, igi xdeba am daavadebis infeqciis wyaro da misgan
aerogenuli meqanizmiT inficirdebian sxvebic. Savi Wiris epidemiebi da
pandemiebi ganpirobebuli iyo swored im momentiT, rom daavadebuli adamiani
TviTon xdeba infeqciis wyaro. Tumca xazgasmiT unda aRiniSnos, rom
gamomwvevis aseTi gadacema droebiTia da mas ar SeuZlia uzrunvelyos
gamomwvevis, rogorc biologiuri saxeobis SenarCuneba.
7. გადაცემის მექანიზმის დახასიათება.
epidemiuri procesis meore da aucilebel rgols gadacemis meqanizmi warmoadgens.
infeqciuri daavadebis gamomwvevis (parazitis) saxeobis SenarCunebisaTvis
aucilebelia gadacemis meqanizmis arseboba, radgan adamianis sicocxle droSi
SezRudulia da mis sikvdilTan erTad daiRupebian masSi arsebuli
mikroorganizmebic. amdenad, swored gadacemis meqanizmis saSualebiT xdeba
gamomwvevisaTvis biologiuri maspinZlis Secvla da axal mimReb organizmSi
moxvedra. moZRvreba gadacemis meqanizmis Sesaxeb mowodebulia l.
gromaSevskis mier.
infeqciuri daavadebis gamomwvevis gadacemis meqanizmi evoluciurad
Camoyalibebuli kanonzomieri saSualebaa gamomwvevis gadanacvlebisa infeqciis
wyarodan mimReb organizmamde. anu es aris saSualeba, romliTac gamomwvevi
icvlis individualur maspinZels, rac safuZvlad udevs parazitis, rogorc biologiuri
kategoriis arsebobas.

gadacemis meqanizmi aris mravaletapiani procesi da Sedgeba sami

urTierTdakavSirebuli fazisagaნ .

yvela infeqciuri daavadebis gamomwvevebisaTvis

damaxasiaTebelia ZiriTadi gadacemis meqanizmis arseboba,
romelic ganpirobebulia adamianis organizmSi misi ZiriTadi
lokalizaciiT da romelic uzrunvelyofs gamomwvevis, rogorc
saxeobis SenarCunebas. infeqciuri agentis specifikuri lokalizacia
dainficirebuli adamianis organizmSi aris parazitis evoluciur-
istoriuli adaptaciis Sedegi, romelic gansazRvravs gamomwvevis
adamianis organizmidan gamoyofis da SeWris gzeb 1. aerogenuli,

2. fekalur-oraluri, (1) ფეკალურ ორალური მექანიზმი. (

წყლისმიერი საკვებისმიერი,საყ.კონტაქტი.) fekalur-oraluri gadacemis
meqanizmiT vrceldeba nawlavTa infeqciebi. zogierTimaTganis
gadacemaSi wamyvan rols wylismieri gadacemis gza asrulebs
(muclis tifi, E hepatiti), rigi infeqciebisas ki sakvebismieri gza
(salmonelozi, Sigela zoneTi gamowveuli dizenteria). zogierTi
daavadeba ki samive gziT intensiurad vrceldeba.მგ ჰეპატიტი
3. transmisiuli, 4. kontaqturi, 5. vertikaluri, (სიფილისი აივ. ბ
ჰეპატიტ) ვერტიკალურად დედიდან შვილზე 6. parenteruli
infeqciur daavadebaTa umravlesobisaTvis damaxasiaTebelia erTi
gadacemis meqanizmis arseboba. zogierTi infeqciuri daavadeba
SeiZleba gavrceldes ori gadacemis meqanizmiT (poliomieliti,
wiTura), ramdenime infeqciisaTvis gadacemis sami meqanizmis
arseboba aris damaxasiaTebeli. magaliTad, B da C hepatitebi,
aiv-infeqcia vrceldeba kontaqturi, parenteruli da vertikaluri
meqanizmebiT. zogierTi infeqciuri daavadebis dros ki infeqcia
SeiZleba gavrceldes oTxi gadacemis meqanizmis meSveobiT.
aseTebia - citomegalovirusuli infeqcia (aerogenuli, kontaqturi,
vertikaluri, parenteruli), Savi Wiri (transmisiuli, aerogenuli,
kontaqturi, alimenturi) da sxva
8. ინფექციურ დაავადებათა გადაცემის გზები და
ფაქტორები.
epidemiuri procesis meore da aucilebel rgols gadacemis
meqanizmi warmoadgens. infeqciuri daavadebis gamomwvevis
(parazitis) saxeobis SenarCunebisaTvis aucilebelia gadacemis
meqanizmis arseboba, radgan adamianis sicocxle droSi
SezRudulia da mis sikvdilTan erTad daiRupebian masSi arsebuli
mikroorganizmebic. amdenad, swored gadacemis meqanizmis
saSualebiT xdeba gamomwvevisaTvis biologiuri maspinZlis Secvla
da axal mimReb organizmSi moxvedra. moZRvreba gadacemis
meqanizmis Sesaxeb mowodebulia l. gromaSevskis mier.
infeqciuri daavadebis gamomwvevis gadacemis meqanizmi
evoluciurad Camoyalibebuli kanonzomieri saSualebaa
gamomwvevis gadanacvlebisa infeqciis wyarodan mimReb
organizmamde. anu es aris saSualeba, romliTac gamomwvevi
icvlis individualur maspinZels, rac safuZvlad udevs parazitis,
rogorc biologiuri kategoriis arsebobas.

gadacemis meqanizmi aris mravaletapiani procesi da Sedgeba sami

urTierTdakavSirebuli fazisagaნ .yvela infeqciuri daavadebis
gamomwvevebisaTvis damaxasiaTebelia ZiriTadi gadacemis
meqanizmis arseboba, romelic ganpirobebulia adamianis
organizmSi misi ZiriTadi lokalizaciiT da romelic uzrunvelyofs
gamomwvevis, rogorc saxeobis SenarCunebas. infeqciuri agentis
specifikuri lokalizacia dainficirebuli adamianis organizmSi aris
parazitis evoluciur-istoriuli adaptaciis Sedegi, romelic
gansazRvravs gamomwvevis adamianis organizmidan gamoyofis
da SeWris gzeb 1. aerogenuli, 2. fekalur-oraluri, (1)ფეკალურ
ორალური მექანიზმი. ( წყლისმიერი
საკვებისმიერი,საყ.კონტაქტი.)fekalur-oraluri gadacemis meqanizmiT
vrceldeba nawlavTa infeqciebi. zogierTimaTganis gadacemaSi
wamyvan rols wylismieri gadacemis gza asrulebs (muclis tifi, E
hepatiti), rigi infeqciebisas ki sakvebismieri gza (salmonelozi,
Sigela zoneTi gamowveuli dizenteria). zogierTi daavadeba ki
samive gziT intensiurad vrceldeba.მგ ჰეპატიტი3. transmisiuli, 4.
kontaqturi,
5. vertikaluri, (სიფილისი აივ. ბ ჰეპატიტ) ვერტიკალურად დედიდან
შვილზე
6. parenteruli
infeqciur daavadebaTa umravlesobisaTvis damaxasiaTebelia erTi
gadacemis meqanizmis arseboba. zogierTi infeqciuri daavadeba
SeiZleba gavrceldes ori gadacemis meqanizmiT (poliomieliti,
wiTura), ramdenime infeqciisaTvis gadacemis sami meqanizmis
arseboba aris damaxasiaTebeli. magaliTad, B da C hepatitebi,
aiv-infeqcia vrceldeba kontaqturi, parenteruli da vertikaluri
meqanizmebiT. zogierTi infeqciuri daavadebis dros ki infeqcia
SeiZleba gavrceldes oTxi gadacemis meqanizmis meSveobiT.
aseTebia - citomegalovirusuli infeqcia (aerogenuli, kontaqturi,
vertikaluri, parenteruli), Savi Wiri (transmisiuli, aerogenuli,
kontaqturi, alimenturi) da sxva
9. ფეკალურ-ორალური გადაცემის მექანიზმის დახასიათება.

gamomwvevis adamianis nawlavebSi lokalizaciisas, misi

gamoyofa organizmidan xdeba fekaluri an pirnaRebi masebiT da
adamianis organizmSi SeiWreba oraluri gziT. amitomac
gadacemis es meqanizmi fekalur-oraluri meqanizmis
saxelwodebiT aris cnobili. am dros infeqciis gadacemis ZiriTadi
faqtorebi aris wyali da sakvebi produqtebi. swored maTi
saSualebiT xvdeba mimRebi adamianis organizmSi gamomwvevi.
bavSvebSi infeqciuri agenti piris RruSi aseve SeiZleba moxvdes
WuWyiani xelebiT, rodesac bavSvi exeba dabinZurebul
saTamaSoebs an sayofacxovrebo sagnebs. amrigad, fekalur-
oraluri meqanizmi realizdeba wylis, sakvebi produqtebis da
sayofacxovrebo sagnebis saSualebiT. fekalur-oraluri gadacemis
meqanizmisas gadacemis sami gza arsebobs: 1. wylismieri, 2.
sakvebismieri, 3. sayofacxovrebo-kontaqtis gza.
fekalur-oraluri gadacemis meqanizmiT vrceldeba nawlavTa
infeqciebi. zogierTi maTganis gadacemaSi wamyvan rols
wylismieri gadacemis gza asrulebs (muclis tifi, E hepatiti), rigi
infeqciebisas ki sakvebismieri gza (salmonelozi, Sigela zoneTi
gamowveuli dizenteria). zogierTi daavadeba ki samive gziT
intensiurad vrceldeba (A ა hepatiti
10. აეროგენული გადაცემის მექანიზმის დახასიათება.
rodesac infeqciuri daavadebis gamomwvevi lokalizdeba sasunTq
gzebSi, igi garemoSi gamoiyofa amosunTqul haerTan erTad (maT
Soris xvelebis da ceminebis dros) da imyofeba masSi aerozolis
saxiT. nebismieri aerozolis simyare, maT Soris baqteriulis,
ramdenime faqtoriTaa ganpirobebuli: Sewonili nawilakebis zomiT,
formiT, eleqtruli muxtis sididiT, koncentraciiT. nawilakis zomis
mixedviT aerozoli iyofa: maRaldispersiuli (nawilakTa zomebia 0,5
- 5,0 mk-mde), saSualo dispersiuli (5,0dan 25,0 mk-mde),
wvrildispersiuli (25,0-100 mk-mde), wvrilwveTovani (100,0-dan
250,0 mkmde) da msxvilwveTovani (250,0-400,0mk). aerozolis
msxvili wveTebi ileqeba niadagze an iatakze, xolo wvrili wveTebi
haerSi Sewonil mdgomareobaSi SeiZleba xangrZlivi drois
ganmavlobaSi darCes da gadaadgildes kidec masSi da gavrceldes
oTaxis, derefnis, sarTulis farglebSi. rodesac adamiani SeisunTqavs
aseT inficirebul haers, mis organizmSi xvdeba gamomwvevi,
romelic Semdgom lokalizdeba sasunTq gzebSi. unda aRiniSnos,
rom gamomwvevi yvelaze didi raodenobiT koncentrirebulia
infeqciis wyaros irgvliv 1-2 metris radiusSi. gadacemis aseT gzas
ewodeba haer-wveTovani. rogorc iTqva gamomwvevis nawili
haerTan erTad xvdeba mimRebi adamianis organizmSi, nawili ki
simZimis Zalis gavleniT ileqeba niadagze an iatakze, sadac xdeba
maTi gamoSroba da mtvrad qceva. im daavadebaTa
gamomwvevebi, romlebic gamoSrobas kargad uZleben, Semdeg
SeiZleba gavrceldnen haer-mtvrovani gziT (difTeria, tuberkulozi).
gadacemis haerwveTovani da haer-mtvrovani gzebis erToblioba
qmnis aerogenuli gadacemis meqanizms. am
meqanizmiT vrceldeba gripi, difTeria, wiTela, wiTura, yivanaxvela
da sxva infeqciebi.
 11. ვერტიკალური და პარენტერული გადაცემის
მექანიზმების დახასიათება.
CamoTvlili oTxive
(ფეკ.ორალრ,აეროგენული.ტრანსმისიური,კონტაქტური)gadacemis
meqanizmis dros infeqciis gadacema `horizontalurad~ xdeba. aris
mexuTe gadacemis meqanizmi - vertikaluri, rodesac infeqcia
dedidan nayofs gadaecema transplacentaruli gziT. aseTi
meqanizmiT vrceldeba sifilisi, aiv-infeqcia, B hepatiti, wiTura,
toqsoplazmozi da sxv. zogierTi maTganis SemTxvevaSi nayofis
dainficireba xdeba maSin, rodesac igi sanayofe gzebs gaivlis.
bolo wlebSi, aRniSnul xuT gadacemis meqanizms daemata kidev
erTi, xelovnuri gadacemis meqanizmi - parenteruli. am dros
infeqciis gadacema erTi adamianidan meoreze xdeba samedicino
manipulaciebis an hemotransfuziebis Sedegad, rodesac
gamoiyeneba arasaTanadod gasterilebuli samedicino
instrumentebi an inficirebuli sisxli. am meqanizmis realizacia
mTlianad damokidebulia samedicino personalis saqmianobaze
12. ეპიდემური პროცესის გამოვლენა.
epidemiuri procesis intensivobis ramdenime done arsebobs.
pirveli aris sporaduli done. am dros daavadebis erTeuli
SemTxvevebi gvxvdeba, romlebic erTmaneTTan naklebad arian
dakavSirebulni. avadobis sporaduli done rogorc wesi win uZRvis
epidemiuri procesis mkveTr Senelebas da likvidacias. Semdegi
aris endemuri done. igi aRniSnavs avadobis iseT maCveneblebs,
romlebic mocemuli daavadebisaTvis aris damaxasiaTebeli
konkretul teritoriaze da iq arsebuli bunebrivi da socialuri
faqtorebis arsebobiT aris ganpirobebuli. sxvadasxva
daavadebisaTvis igi sxvadasxva sididea. magaliTad saqarTveloSi
baqteriuli dizenteriiT avadoba amJamad 7.0-10.0-is farglebSi
meryeobs 100 000 mcxovrebze, rac epidemiuri procesis
intensivobis meore donea. A hepatitisaTvis igive sidide daaxloebiT
60.0-80.0-is farglebSi meryeobs. baqteriuli dizenteriiT avadobis
analogiuri maCveneblebi rom dafiqsirdes, igi CaiTvleba
gavrcelebis epidemiur doned. anu erTi da igive teritoriaze,
avadobis erTnairi maCveneblebi sxvadasxva daavadebisaTvis
epidemiuri procesis sxvadasxva intensivobaze SeiZleba
miuTiTebdes. mocemuli teritoriisaTvis avadobis damaxasiaTebel
saSualo maCvenebels avadobis ordinarul maCvenebels
uwodeben. igi gamoiTvleba bolo 5-8 wlis monacemebis
safuZvelze. mis gamosaTvlelad am monacemebis safuZvelze
unda gamovTvaloT saSualo ariTmetikuli da davimatoT ormagi
standartuli Secdoma. amrigad, avadobis ordinaruli maCvenebli =
XsaS. ± 2SEM. Semdegi aris epidemiuri done. am SemTxvevaSi
avadobis maCveneblebi aRemateba avadobis ordinarul
maCvenebls. aseT dros infeqciuri daavadeba intensiurad aris
gavrcelebuli mTels regionSi Tu qveyanaSi. aqve unda
ganvasxvavoT erTmaneTisagan epidemia da epiafeTqeba.
afeTqeba aris avadobis mateba ordinarul maCveneblze zeviT
SezRudul koleqtivSi (skola, skolamdeli bavSvTa dawesebuleba),
am koleqtivis gareT daavadebis gavrcelebis gareSe. xolo
epidemia aris avadobis mateba ordinarul maCveneblze zeviT
mosaxleobis did populaciaSi (qalaqi, raioni, olqi da a. S.).
movlenas, rodesac infeqciuri daavadebis gavrceleba sayovelTao
xasiaTs iRebs da moicavs ara erT qveyanas, aramed qveyanaTa
jgufs da SeiZleba mTels msoflios moedos, pandemia ewodeba.
infeqciuri daavadebebis pandemiuri gavrceleba xSiri ar aris.
Tumca, rodesac igi gvxvdeba, maSin mosaxleobas seriozul ziani
adgeba. Savi Wiris pirveli pandemiis dros planetis mosaxleobis
20% daiRupa. gripis erT-erTi pandemiis dros, romelic msoflioSi
1918-1920 wlebSi mimdinareobda, daiRupa 20 milioni adamiani.
daavadebis pandemiuri gavrceleba gvxvdeba iseTi infeqciuri
daavadebebisas, romelTac axasiaTebs gadacemis mravlobiTi
meqanizmi an advilad realizebadi erTi gadacemis meqanizmi
(aerogenuli, fekalur-oraluri). Tumca, amave dros, pandemiis
ganviTarebisaTvis aucilebelia mTeli rigi socialuri faqtorebis Tanxvedrac. aqve
unda SevexoT or termins, romelic epidemiologiaSi farTodaa gavrcelebuli.

esenia endemuri da ekzotikuri daavadebebi.

endemuri infeqcia (avadobis endemuri done da endemuri daavadebebi sxvadasxva
mcnebebia) ewodeba iseT daavadebas, romlis gavrcelebisa da arsebobisaTvis
mocemul teritoriaze aris xelsayreli bunebrivi da socialuri pirobebi. e. i. endemuri
daavadebebi damaxasiaTebelia mocemuli teritoriisaTvis.
ekzotikuri infeqciebi ki iseT daavadebebs ewodeba, romlebic ar gvxvdebian
mocemul teritoriaze, radgan maTi arsebobisaTvis ar aris xelsayreli bunebrivi da
socialuri faqtorebi. Tumca es daavadebebi SeiZleba Setanil iqnes aseT teritoriebze
garedan xanmokle drois manZilze.
13. ეპიდემური პროცესის ფაქტორები და მათი დახასიათება.
rogorc aRiniSna epidemiuri procesi rTuli socialur-biologiuri movlenaa. misi
ganviTarebisaTvis aucilebelia biologiuri, socialuri da bunebrivi faqtorebis
arseboba. amaTgan biologiuri faqtori aris ZiriTadi faqtori, romlis gareSec ar
arsebobs epidemiuri procesi. xolo socialuri da bunebrivi faqtorebi aZliereben an
asusteben epidemiuri procesis intensivobas. biologiuri faqtorebis, rogorc
epidemiuri procesis ganviTarebis ZiriTad da Sinagan mizezze, pirvelad aqcenti
gaakeTa didma rusma epidemiologma v. beliakovma. misi azriT, epidemiuri
procesis arsi aris gamomwvevi-parazitis da mepatronis organizmis
urTierTqmedeba ara organizmis, aramed populaciur doneze. aqedan gamomdinare
epidemiuri procesis ganmarteba am mecnieris mier aris Semdegnairi: epidemiuri
procesi aris gamomwvevi parazitis da adamianTa organizmis urTierTmoqmedebis
procesi populaciur doneze, romelic gamovlindeba gansazRvrul socialuri da
bunebriv pirobebSi erTeuli da mravlobiTi daavadebebiT da aseve infeqciis
usimptomo formebiT.
beliakovma epidemiuri procesis swavlebaSi sami urTierTdakavSirebuli nawili
gamoyo:
1. epidemiuri procesis faqtorebi: biologiuri, socialuri, bunebrivi (anu
epidemiuri procesis ganviTarebis mizezebi da pirobebi).
2. epidemiuri procesis ganviTarebis meqanizmi (rogor viTardeba procesi). 3.
epidemiuri procesis gamovlena (rogor vlindeba procesi). rogorc vxedavT v.
beliakovic aRiarebs, rom miuxedavad biologiuri faqtoris
dominantobisa epidemiur procesSi, misi ganviTarebisaTvis aucilebelia socialuri da
bunebrivi faqtorebic.
epidemiuri procesis ganviTarebaSi socialuri faqtoris mniSvnelovan rolze
xazgasmiT miuTiTebda l. gromaSevski. igi aRniSnavda, rom epidemiuri procesis
mimdinareobaSi raodenobrivi da xarisxobrivi cvlilebebi
labilurisocialurekonomikuri da bunebrivi faqtorebiT ganisazRvreba. socialuri
faqtoris qveS igulisxmeba adamianTa cxovrebis pirobebis erToblioba:
sacxovrebeli pirobebi, materialuri keTildReoba, dasaxlebuli adgilebis
keTilmowyoba, kvebis xasiaTi, zogadi da sanitariuli kultura, Sromis pirobebi,
mosaxleobis migraciuli procesebi, demografiuli momentebi, janmrTelobis dacvis
sistema, momsaxurebis done da kidev mravali sxva. isini gavlenas axdenen
epidemiuri procesis yvela rgolze. adamianis, rogorc infeqciis wyaros aqtiuroba
bevrad aris ganpirobebuli misi profesiiT, samuSao adgiliT, sxva adamianebTan
urTierTobis xasiaTiT. infeqciis gadacemis meqanizmze kidev ufro did zegavlenas
axdens socialuri faqtorebi. igive SeiZleba iTqvas rogorc calkeul pirTa, ise mTeli
sazogadoebis mimReblobaze. socialuri faqtorebi zegavlenas axdenen agreTve
mikroorganizmTa Tvisebebzec. magaliTad migraciuli procesebis gaZlierebisas,
xdeba adamianTa da sazogadoebrivi fenebis Sereva da erTis mxriv,
gamomwvevTa Setana axal teritoriebze, meores mxriv, izrdeba mikrorganizmTa
virulentoba imis xarjze, rom xdeba maTi cirkulacia sxvadasxva mimReb
adamianTa organizmSi. migraciuli procesebis Sedegad, xSirad mTel rig
teritoriebze xdeba iseTi daavadebebis gavrceleba, romelic manamde am adgilebSi
ar aRiricxeboda (qolera, muclis tifi, grigoriev-Sigas mikrobebiT gamowveuli
dizenteria da sxva). epidemiuri procesis intensivobaze gavlenas axdens agreTve
sxvadasxva saxis stiqiuri ubedurebebi (wyaldidoba, miwisZvrebi, vulkanis
amofrqveva da sxva), radgan xdeba komunalur-sayofacxovrebo pirobebis mkveTri
gauareseba, ziandeba wyalmomaragebisa da sakanalizacio sistemebi, rac iwvevs
fekalur-oraluri meqanizmis gaaqtiurebas da nawlavTa infeqciis avadobis donis
matebas. calsaxad SeiZleba iTqvas, rom rac ufro ganviTarebulia qveynis
ekonomika da xelsayrelia mosaxleobis socialuri mdgomareoba, miT naklebia
infeqciuri daavadebebiT gamowveuli avadobis done da piriqiT. ase iyo adreul da
Sua saukuneebSi, me-19 da me-20 saukuneebSi. ase aris dReisaTvis da aseve
iqneba momavalSi. mosaxleobis socialurekonomikuri mdgomareobis
gaumjobeseba aris infeqciur daavadebaTa profilaqtikis erTerTi yvelaze efeqturi
saSualeba.
Epidemiuri procesis ganviTarebaze seriozul gavlenas axdens
bunebrivi faqtorebic, gamomdinare iqidan, rom adamianebi
gansazRvrul bunebriv-klimatur pirobebSi cxovroben da
adamianTa organizmi mudmiv urTierTmoqmedebaSia mis irgvliv
arsebul garemo pirobebTan. ufro TvalsaCino rom iyos bunebrivi
faqtorebis roli epidemiur procesze, ramdenime magaliTi SeiZleba
moviyvanoT.imisaTvis, rom malariis plazmodiumis ganviTarebis
cikli koRos organizmSi warimarTos, aucilebelia, rom garemos
temperatura garkveul farglebSi iyos. maSin, roca temperatura
16ºC-ze naklebia, maSin koRos organizmSi aRar mimdinareobs es
procesi. gamomdinare aqedan malaria mxolod garkveul bunebriv
pirobebSia gavrcelebuli. igive SeiZleba iTqvas denges cxelebazec,
romlis gadamtani aseve koRoa. mis organizmSi virusis
cxovelmyofelobisTvis saWiroa, rom garemos temperatura 22ºC-
ze naklebi ar iyos. amdenad es daavadebac mxolod garkveul
teritoriebze gvxvdeba.
14. ავადობის ორდინარული მაჩვენებლის გამოთვლა.
mocemuli teritoriisaTvis avadobis damaxasiaTebel saSualo maCvenebels
avadobis ordinarul maCvenebels uwodeben. igi gamoiTvleba bolo 5-8 wlis
monacemebis safuZvelze. mis gamosaTvlelad am monacemebis safuZvelze unda
gamovTvaloT saSualo ariTmetikuli da davimatoT ormagi standartuli Secdoma.
amrigad, avadobis ordinaruli maCvenebli = XsaS. ± 2SEM
15. მიმღებლობა და იმუნიტეტი.
epidemiuri procesis mesame rgols mimRebi organizmi warmoadgens.
mimReblobis qveS igulisxmeba adamianis organizmis unari, masSi infeqciuri
daavadebis gamomwvevis SeWras upasuxos infeqciuri procesis ganviTarebiT.
mimRebloba organizmis saxeobrivi Tvisebaa da igi memkvidreobiT gadaecema.
infeqciuri daavadebebis mimarT mimReblobis xarisxi damokidebulia organizmis
specifikur da araspecifikur dacvis faqtorebze da mis individualur rezistentobaze.
mniSvneloba aqvs agreTve adamianis fizikur mdgomareobas, asaks, sqess.
organizmis mimRebloba mniSvnelovanwilad ganpirobebulia mikroorganizmebis
TaviseburebebiTac. mikroorganizmebis unars gamoiwvios infeqciuri daavadeba
adamianis organizmSi, paTogenoba ewodeba. misi sazomia virulentoba. rac ufro
virulenturi Stamebi xvdebian adamianis organizmSi, miT metia daavadebis
ganviTarebis albaToba. gamomwvevis paTogenoba infeqciuri agentis evoluciurad
ganpirobebuli saxeobrivi niSania. didi mniSvneloba aqvs agreTve adamianis
organizmSi moxvedrili infeqciuri agentis dozas, SeWris gzas da a. S. organizmis
mimRebloba raodenobrivad gamoisaxeba kontagiozuri indeqsis saSualebiT,
romelic gviCvenebs inficirebul adamianebSi daavadebis ganviTarebis albaTobas.
igi ufro xSirad procentebSi gamoixateba. magaliTad, wiTelas dros kontagiozuri
indeqsi 100%-is tolia, rac niSnavs, rom wiTelas virusiT dainficirebuli yvela
adamiani, romelTac ar gaaCniaT imuniteti am daavadebis mimarT, xdeba avad.
adamianis infeqciur daavadebaTagan dacvis saqmeSi Zalian did rols asrulebs
imuniteti anu organizmis Seuvaloba. jer kidev Cvens welTaRricxvamde mexuTe
saukuneSi cnobili mecnieri fukididi werda: `vinc gadaitana daavadeba, mas
safrTxe aRar emuqreba, radgan orjer aravin ar avaddeba~. organizmis es
mdgomareoba dReisaTvis cnobilia SeZenili postinfeqciuri imunitetis saxeliT.
SeZenili imuniteti organizmma SeiZleba gamoimuSavos aseve masSi vaqcinebis
Seyvanis sapasuxod. aseT imunitets xelovnuri aqtiuri imuniteti ewodeba. infeqciur
daavadebaTa profilaqtikis erT-erTi ZiriTadi
mimarTulebaa mosaxleobis koleqtiuri imunitetis Seqmna vaqcinebis saSualebiT.
epidemiologiaSi xSirad gamoiyeneba terminebi koleqtiuri imuniteti, mosaxleobis
imunologiuri struqtura. koleqtiuri imuniteti es aris koleqtivis unari win aRudges
infeqciuri agentis damazianebel moqmedebas. magaliTad, yvavilis, rogorc
infeqciuri daavadebis likvidacia swored koleqtiuri imunitetis SeqmniT iyo
ganpirobebuli. mosaxleobis imunologiuri struqtura ki aris mosaxleobaSi mocemuli
infeqciis mimarT mimRebi da imunuri pirebis Sefardeba. es struqtura
ganisazRvreba imunologiuri, serologiuri da alergiuli reaqciebis meSveobiT
16. ინფექციურ დაავადებათა ეპიდემიოლოგიური
კლასიფიკაცია.
infeqciuri daavadebebi daavadebaTa saerTaSoriso statistikuri klasifikaciis me-10
gadaxedvaSi, romelic janmo-s 43-e asambleam 1992 wels miiRo, ZiriTadad pirvel
klasSi sogierTi infeqciuri da parazituli daavadebebi" arian gaerTianebuli, Tumca
bevri infeqciuri daavadeba sxva klasebSic aris gabneuli. am klasifikaciis
gamoyeneba infeqciur daavadebaTa epidemiologiuri Taviseburebebis Sesaswavlad
da profilaqtikuri RonisZiebebis SesamuSaveblad naklebad gamodgeba. amdenad,
unfeqciur daavadebaTa klasifikacia aqtualuri

sakiTxia. am daavadebaTa klasifikaciis SemuSavebis mcdeloba mcdeloba saTaves

mecxramete saukuneSi iRebs. im periodSi daavadebebi pirobiTad sam jgufad
iyofoda: 1. kontagiozuri – romlebic avadmyofi adamianidan gadaecemoda
janmrTel adamians uSualo Sexebisas, an dabinZurebuli sagnebis saSualebiT. 2.
miazmaturi – infeqcia gadaecemoda mxolod haeris saSualebiT. 3. kontagiozur-
miazmaturi (Sereuli jgufi). samedicino mikrobiologiis ganviTarebis Semdeg,
infeqciuri daavadebebi iyofodnen etiologiuri principis mixedviT. magram
mikrobiologiuri klasifikaciis gamoyeneba SeuZlebelia epidemiologiis
miznebisaTvis. erTidaigive jgufSi absoluturad gansxvavebuli epidemiologiis
mqone daavadebebi iyo gaerTianebuli. magaliTad, cofi da wiTela. yvelaze ufro
misaRebi iyo klasifikacia, romelic 1941 wels moawoda sabWoTa epidemiologma
l. gromaSevskim da romelsac man safuZvlad daudo adamianis organizmSi
infeqciuri agentis specifikuri lokalizacia ZiriTad gadacemis meqanizmTan erTad.
gamoyofil iqna 4 didi jgufi: 1. nawlavTa infeqciebi, 2. sasunTqi gzebis infeqciebi,
3. sisxlis infeqciebi, 4. safari qsovilis infeqciebi. TiToeul jgufSi iyo qvejgufebic.

miuxedavad imisa, rom l. gromaSevskis mier mowodebuli infeqciur daavadebaTa

epidemiologiuri klasifikacia mravali parametriT iyo Zalian kargi, mas mainc
hqonda seriozuli naklovanebebic. 1952 wels meore sabWoTa epidemiologma i.
iolkinma klasifikaciis TiToeul jgufSi cal-calke gamohyo anTroponozebis da
zoonozebis qvejgufebi, rac udaod wingadadgmuli nabiji iyo. epidemiologiuri
klasifikacia aucileblad unda iTvaliswinebdes ekologiur princips, kerZod Tu vin
aris infeqciuri daavadebis gamomwvevis rezervuari – adamianebi, cxovelebi,
garemos elementebi. amdenad, dReisaTvis infeqciuri daavadebebi 3 jgufad iyofa:
anTroponozebi, zoonozebi, sapronozebi.

meore ekologiuri niSani, romlis mixedviTac SesaZlebelia infeqciuri daavadebebis

dajgufeba aris l.gromaSevskis mier mowodebuli principi – gamomwvevis ZiriTadi
(specifikuri) lokalizacia specifikuri maspinZlis organizmSi mis Sesabamis
gadacemis meqanizmTan erTad. am niSnis mixedviT infeqciebi 4 jgufad iyofa: 1.
nawlavTa infeqciebi gadacemis fekalur-oraluri meqanizmiT, 2. sasunTqi gzebis
infeqciebi aerogenuli gadacemis meqanizmiT, 3. sisxlis infeqciebi gadacemis
transmisiuli meqanizmiT, 4. safari qsovilis infeqciebi gadacemis kontaqturi
meqanizmiT. Semdegi kriteriumi aris etiologiuri niSani, romlis mixedviTac
infeqciebi iyofa 5 ZiriTad jgufad: virusuli, baqteriuli, protozouli, mikozebi,
helminTozebi. baqteriul infeqciebSi pirobiTad gaerTianebulni arian qlamidiuri da
riketsiuli etiologiis daavadebebic. amrigad, infeqciuri daavadebebis
epidemiologiuri klasifikaciisaTvis 3 ZiriTadi niSania: 1. infeqciis rezervuari, 2.
gamomwvevisspecifikuri (ZiriTadi) lokalizacia maspinZlis organizmSi gadacemis
meqanizmTan erTad, 3. etiologia. samive am niSnis mixedviT 1994 wels rusma
mecnierma b. Cerkaskim mogvawoda infeqciur daavadebaTa klasifikacia (ix.
danarTi), romelic Cvenis azriT yvelaze misaRebia am etapze

17. ეპიდემიოლოგიური ზედამხედველობა, მისი არსი.

epidemiologiuri zedamxedveloba warmoadgens sainformacio sistemas, romelic
awvdis jandacvis organoebs cnobebs, romlis safuZvelzec unda SemuSavdes
RonisZiebebi mosaxleobaSi daavadebaTa profilaqtikis da avadobis donis
Sesamcireblad. xazgasmiT unda aRiniSnos, rom sazogadoebrivi jandacvis
samsaxurebisaTvis epidemiologiuri zedamxedveloba warmoadgens: instruments,
romlis saSualebiTac isini meTvalyureobas uweven mosaxleobis janmrTelobis
mdgomareobas da safuZvels, raTa daisaxos maTi saqmianobis prioritetuli
mimarTuleba da principebi da SemuSavdes profilaqtikuri da epidsawinaaRmdego
RonisZiebebis racionaluri gegma. epidemiologiuri zedamxedvelobis ZiriTadi
debulebebi (mosaxleobis janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb informaciis
sistemuri Segroveba, analizi, interpretacia da gavrceleba) exeba rogorc gadamdeb,
ise aragadamdeb daavadebebs. daavadebaTa epidemiologiuri zedamxedveloba aris
garkveul teritoriaze daavadebis epidemiur procesze uwyveti kompleqsuri
meTvalyureoba (dakvirveba) profilaqtikuri da epidsawinaaRmdego RonisZiebebis
racionalizaciis da efeqturobis asamaRleblad. epidzedamxedvelobis mizania
Seiswavlos daavadebaTa gavrcelebis Taviseburebebi da mogvces Sefaseba
mosaxleobis sxvadasxva jgufSi daavadebis/daavadebaTa aRmocenebisa da
gavrcelebis albaTobaze, maTi efeqturi kontrolisa da profilaqtikisaTvis.
18. ეპიდემიოლოგიური ზედამხედველობის ამოცანები.
epidemiologiuri zedamxedvelobis amocanebia:  infeqciuri daavadebebis
socialur-ekonomikuri mniSvnelobis gansazRvra;  gavrcelebis maStabebis da
xasiaTis Sefaseba;  avadobis dinamikis tendenciis da misi tempebis gansazRvra;
 im teritoriebis gamovlena, sadac epidemiologiuri situacia ar aris keTilsaimedo;
 mosaxleobis im kontigentis gamovlena, romelTa daavadebis riski maRalia
gamomdinare maTi samuSao da sayofacxovrebo pirobebisagan;  im mizezebis da
pirobebis gamovlena, romlebic ganapirobeben konkretuli daavadebis epidemiuri
procesis xasiaTs;  adeqvaturi profilaqtikuri da epidsawinaaRmdego
RonisZiebebis SemuSaveba, maTi realizaciis etapebis dagegmva; ganxorcielebuli
profilaqtikuri da epidsawinaaRmdego RonisZiebebis masStabebis, xarisxis da
efeqturobis kontroli maTi racionaluri koreqtirebis mizniT;  epidemiologiuri
situaciis prognozi. epidemiologiuri zedamxedvelobis sistema SeiZleba
warmovidginoT rogorc Semdegi RonisZiebebis erToblioba, romlebic aseTi
TanmimdevrobiT xorcieldeba:  dakvirveba adgilze, informaciis Segroveba da
registracia;  informaciis gadacema vertikalurad, e.i. qvemdgomi organoebis mier
zemdgomi organoebisaTvis;  informaciis gacvla horizontalurad, anu
dainteresebul uwyebebsa da organizaciebs Soris;  epidemiologiuri situaciis
Sefaseba, e.i. epidemiologiuri diagnozis dasma;  mmarTvelobiTi
gadawvetilebebis SemuSaveba da gasatarebeli RonisZiebebis koreqtireba; 
epidemiologiuri situaciis prognozireba. mTlianobaSi SeiZleba iTqvas, rom
nebismieri daavadebebisas epidemiologiuri zedamxedvelobis sistema Semdegi
alogariTmiT funqcionirebs: informaciis Segroveba – informaciis gadacema da
gacvla – epidemiologiuri analizi (retrospeqtuli da operaciuli) – prognozireba –
mmarTvelobiTi gadawvetilebebis miReba (daavadebis winaaRmdeg brZolis
strategia da taqtika) – gatarebuli profilaqtikuri da epidsawinaaRmdego
RonisZiebebis Sefaseba da saWiroebis dros maTi koreqcia
• 19. ეპიდზედამხედველობის სახეები.

ეპიდემიური ზედამხედველობის სახეებია:პოპულაციაზე

დაფუძნებული და ეპიდზედამხედველობა საყრდენი
ბაზებით.თითოეული თავისმხრივ იყოფა როგორც
ასქტიურ ისე პასიურად.
epidzedamxedveloba, romelic zogadad dafuZnebulia
geografiul sazRvrebSi moqceul populaciaze
მისი მახასიათებლებია
1.reprezentatuli (warmomadgenlobiTi)
2.dafuZnebulia sazogadoebrivi janmrTelobis arsebul 3.sistemaze iSviaTi
daavadebebis aRmoCenis albaToba gazrdilia

ეპიზედამხედველობა ბაზებით
epidzedamxedveloba, romelic dafuZnebulia arCeul
populaciur jgufebze da asaxavs am jgufebis maxasiaTeblebs
maxasiaTeblebi
monawileoben arCeuli eqimebi an dawesebulebebi

xdeba amorCeuli daavadebebis Setyobineba

maRali xarisxis monacemebis Segroveba

ar aris reprezentatuli (warmomadgenlobiTi)

xSirad gamoiyeneba farTod gavrcelebuli

daavadebebisTvis/mdgomareobebisTvis, rodesac

SemTxvevaTa srulyofili danaTvalis codna ar aris mniSvnelovani

calkeuli SemTxvevis dros ar xdeba sazogadoebrivi janmrTelobis
mxridan reagireb.

epidzedamxedvelobis
pasiuri da aqtiuri sistemebi
aqtiuri epidzedamxedveloba: eZiebs da agrovebs informacias
velze, saavadmyofoebSi, laboratoriebSi da a.S
pasiuri epidzedamxedveloba: iRebs da iyenebs arsebul
monacemebs an angariSebis Sedgena savaldebuloa an
moTxovnas warmoadgens
aqtiuri - inicirebulia sazogadoebrivi janmrTelobis sistemis
mier
pasiuri - inicirebulia pirveladi janmrTelobis samedicino
personalis mier
აქტიურის მახასიათებლები
/pasiuri sistemis reprezentatulobis (warmomadgenlobiTobis)
validurobis dadgena
/uzrunvelyofs ufro srulyofil Setyobinebas
/SeiZleba iyos gamoyenebuli specifikur kvlevebTan erTad
/SeiZleba iyos gamoyenebuli xanmokle drois periodSi
saWiroebs ufro met resursebs
პასიურის მახასიათებლები
.martivi
.nebayofilobiTi
.naklebad damtvirTavi
.naklebi samuSaoa sazogadoebrivi janmrTelobis
samsaxurebisaTvis
.Setyobinebis mowodebis araregularoba
.SesaZloa, ar iyos reprezentatuli (warmomadgenlobiTi)
.SesaZlebelia ar iyos drouli
.SeiZleba ver moaxdinos afeTqebebis /tendenciis aRmoCena
• 20. დაავადებათა აღრიცხვა, როგორც
ეპიდემიოლოგიური ზედამხედველობის აუცილებელი
ელემენტი.
epidemiologiuri zedamxedvelobis ganxorcielebis dros
upirvelesi sakiTxi, romelic droul mowesrigebas saWiroebs,
aris daavadebaTa sruli da drouli registraciis da aRricxvis
mowesrigeba. amis gareSe SeuZlebelia mosaxleobis
janmrTelobis Sesaxeb realuri informaciis mopoveba. Tavis
mxriv registraciisa da aRricxvis mowesrigebisaTvis
aucilebelia avadmyofTa sruli gamovlena, rac damokidebulia:
a) klinicistTa kvalifikaciaze. eqim klinicistebs unda hqondeT
Sesabamisi codna da unari, rom gamoavlinon ara marto
daavadebis tipiuri, aramed msubuqi, atipiuri da waSlili
formebic, radgan mTeli rigi daavadebebis mimdinareobaSi
swored aseTi formebi Warbobs. amasTan cnobilia, rom
Tanamedrove pirobebSi, biologiuri da socialuri faqtorebis
zegavleniT, seriozulad icvleba daavadebaTa klinikuri
mimdinareoba, rac bunebrivia arTulebs swori diagnozis
dasmas da avadmyofTa srul gamovlenas. amdenad,
klinicistTa kvalifikaciis zrda aucilebelia avadmyofTa srulad
gamosavlenad
aucilebelia infeqciuri daavadebebis dros, epidemiologiuri
monacemebis drouli mopoveba da maTi srulad gamoyeneba,
radgan es monacemebi sagrZnoblad aiolebs swored
diagnozis dasmas.
b) sazogadoebis samedicino ganaTlebaze. Tu avadmyofma
adamianma ar mimarTa samedicino dawesebulebas,
bunebrivia, rom daavadeba rCeba gamovlenis gareSe

სამედიცინო დაწესებულებაში ინფექციურ დაავადებათა

აღრიცხვის წესი
ნებისმიერი სამედიცინო დაწესებულება ვალებულია აწარმოოს
ინფექციურ დაავადებათა აღრიცხვის ჟურნალი ფორმა №60/A

სასწრაფო შეტყობინებას დაქვემდებარებული დაავადებები 24

საათის განმავლობაში, ხოლო აგრეგირებული ყოველთვიურად
უნდა ეცნობოს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ადგილობრივ
ცენტრებს

სასწრაფო ინფორმაციი გაგზავნის წესი

უნდა გაიგზავნოს სამედიცინო დაწესებულებებიდან შემთხვევის
გამოვლენიდან არაუგვიანეს 24 საათის განმავლობაში
შესაბამისი რაიონის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრში
გაგზავნის გზა: ტელეფონი, ფაქსი, ელ.ფოსტა, სასწრაფო
შეტყობინების ბარათი, ფორმა №58/1
სასწრაფო შეტყობინებას ექვემდებარება
..საერთაშორისო კონვენციებს დაქვემდებარებული,
განსაკუთრებით საშიში ან მასთან გათანაბრებული ინფექციები
(შავი ჭირი, ყვავილი, ქოლერა, ყვითლი ცხელება, ვირუსული
ჰემორაგიული ცხელებები, ტულარემია, ჯილეხი, ცოფი და ა.შ)
..იმ დაავადებათა ნუსხა, რომელთაც ადგენს ქვეყნის შესაბამისი
სამსახურები
..ნებისმიერი ინფქციური დაავადების ჯგუფური შემთხვევა
ყოველთვიურად გასაგზავნი შეტყო ბინინება
აგრეგირებული მონაცემების შეტყობინება ყოველთვიურად

მონაცემების დალაგება ასაკობრივი ჯგუფების მიხედვით

მითითებული უნდა იყოს:
ICD10 კლასიფიკატორის კოდი
ლაბორატორიულად დადასტურებული შემთხვევების რაოდენობა
• 21. კერის ეპიდემიოლოგიური გამოკვლევა.
ადგილი, სადაც იმყოფება (იმყოფებოდა) ინფექციის წყარო იმ
ტერიტორიითურთ, რომლის ფარგლებშიც მას შეუძლია
გაავრცელოს ეს ინფექცია ჯანმრთელ პირებში
მიზანი
დადგენა, თუ რამდენად სწორად ჩატარდა მკურნალი ექიმის
მიერ კერაში პირველადი ეპიდსაწინააღმდეგო ღონისძიებები
/ინფექციის წყაროს, გადაცემის გზების და ფაქტორების
დადგენა;
/კერის საზღვრების განსაზღვრა
/გარემოს იმ ობიექტების განსაზღვრა, რომლებიც
გაუვნებელყოფას ექვემდებარება
/გამოვლენა იმ პირებისა, რომლებიც დაინფიცირების
საფრთხის ქვეშ არიან, მათზე სამედიცინო მეთვალყურეობის და
სხვა საჭირო ღონისძიებების ორგანიზაცია
/ღონისძიებების შემუშავება კერის ლიკვიდაციისათვის
ეტაპები
1. ავადმყოფის და მისი გარემომცველი პირებისაგან
ეპიდემიოლოგიური ანამნეზის შეგროვება
2. კერის სანიტარიული შესწავლა
3. მასალის აღება ლაბორატორიული გამოკვლევებისათვის,
4. სამედიცინო დოკუმენტაციის შესწავლა
5. მიღებული შედეგების შეფასება და კერის ლიკვიდაციის
გზების დასახვა
ავადმყოფის და მისი გარემომცველი პირებისაგან
ეპიდემიოლოგიური ანამნეზის შეგროვება
მიზნებია:
//ინფექციის აღმოცენების ხელშემწყობი ფაქტორების დადგენა
//სავარაუდო ინფექციის წყაროს გამოვლინება
//დაინფიცირების გზების დადგენა
//გზებია:
//ეპიდემიოლოგიური გამოკვლევის რუკა ფორმა #171
ახდენს კერის სანიტარული მდგომარეობის შესწავლა
//წყალმომარაგების ხასიათს
//ტუალეტის ტიპს (საერთო, ინდივიდუალური)
//კვების ხასიათს და პირობებს
//სველი წერილების მდგომარეობას
//ნაგვისა და ბუზების არსებობას
დოკუმენტაციის შესწავლა
დაზუსტდეს სხვა დამატებითი ინფორმაცია, რომელიც
ეპიდემიოლოგებს სჭირდებათ შემდგომი კვლევებისთვის

ეპიდემიურ კერაში ჩასატარებელი სხვა ღონისძიებები

კონტაქტირებულთა სრული გამოვლენა

კონტაქტირებულ პირებზე სამედიცინო მეთვავლყურების

დაწესება დაავადების მაქსიმალური ინკუბაციური პერიოდის
მანძილზე

მიზანია: დაავადებულთა დროული გამოვლინება ინფექციის

გავრცელების თავიდან ასაცილებლად
22. ოპერატიული ეპიდემიოლოგიური ანალიზი.
retrospeqtuli epidemiologiuri analizis logikuri gagrZelebaa operatiuli
epidemiologiuri analizi, romlis mizania gamoavlinos is cvlilebebi, romlebic
aRiniSneba epidemiuri procesis mimdinareobaSi. amasTan, miRebuli informacia
ori mimarTulebiT muSavdeba:
1. informaciis analizi, romelic moicavs irib niSnebs, romelTa mixedviTac SeiZleba
ganisazRvros epidemiuri procesis ganviTarebis SesaZlo tendencia; 2. informaciis
analizi, romlebic moicaven niSnebs, romlebic uSualod asaxaven epidemiuri
procesis ganviTarebis mdgomareobas da tendencias. iribi niSnis mixedviT
informaciis Sefaseba saSualebas iZleva miRebul iqnas mimdinare mmarTvelobiTi
gadawyvetileba. rogorc wesi, am informaciis moculoba SezRudulia, amitom
aucileblad warmoebs informaciis operatiuli analizi, romelic uSualod asaxavs
epidemiuri procesis mdgomareobas. es analizi moicavs Semdeg mimarTulebebs:

laboratoriuli gamokvlevebis Sedegebis Sefaseba da analizi;

uwyveti meTvalyureoba avadobis doneze da dinamikis Sefaseba;

kerebis epidemiologiuri gamokvleva;

jgufuri SemTxvevebis epidemiologiuri gamokvleva.

retrospeqtuli da operatiuli analizis safuzvelze ismeba epidemiologiuri

diagnozi, rac safuZvelia adeqvaturi profilaqtikuri RonisZiebebis
gatarebisa
23. რეტროსპექტული ეპიდემიოლოგიური ანალიზი.
retrospeqtuli epidemiologiuri analizi es aris avadobis donis, struqturis, dinamikis,
asakobrivi da teritoriuli ganawilebis analizi, romelic uzrunvelyofs mizanmimarTuli
epidsawinaaRmdegi RonisZiebebis SemuSavebas. misi etapebia:
1. daavadebis mniSvnelobis gansazRvra,
2. avadobis mravalwliani dinamikis Seswavla,
3. avadobis wliuri dinamikis Seswavla,
4. avadobis asakobrivi ganawilebis analizi,
5. avadobis teritoriuli ganawilebis analizi.
daavadebis mniSvnelobis gansazRvra mosaxleobis janmrTelobis dacvis sferoSi
ramdenime parametris mixedviT xdeba. upirveles yovlisa, es aris avadobis done,
rac ufro maRalia igi, miT ufro aqtualuria daavadeba sazogadoebisaTvis. metad
mniSvnelovani parametria sikvdilianobis maCvenebeli. SeiZleba avadobis done ar
iyos maRali, magram Tu sikvdilianoba maRalia, maSin aseTi daavadeba seriozul
problemas warmoadgens mosaxleobisaTvis/
cnobilia, rom dReisaTvis msoflioSi (da ara saqarTveloSi) yvelaze mniSvnelovan
infeqciur daavadebad aiv-infeqcia iTvleba. es gapirobebulia misi farTo
gavrcelebiT, mZime mimdinareobiT, sikvdilianobis maRali maCveneblebiT da rac
mTavaria, im didi ekonomikuri zianiT, romelsac igi im qveynebs ayenebs, sadac
daavadeba intesiuradaa gavrcelebuli. rac ufro mniSvnelovania daavadeba
aRniSnuli parametrebis mixedviT, miT ufro did yuradRebas moiTxovs misi
profilaqtika sazogadoebisagan da upirvelesad samedicino samsaxurebisagan.
 24. დაავადებათა სეზონურობის შესწავლა.
TiTqmis yvela infeqciuri daavadebisaTvis damaxasiaTebelia wlis manZilze
daavadebis AaraTanabari ganawileba, romelime periodSi avadobis mniSvnelovani
matebiT, rac sezonurobis saxiT aris cnobili. magaliTad, dizenteriis SemTxvevebis
maqsimaluri raodenoba gvxvdeba wlis Tbil periodSi, wiTelasi – zamTris dasasruls
da gazafxulis dawyebisas da a.S. sezonurobis Seswavlisas vadgenT sezonuri
matebis dawyebis periods, maqsimaluri avadobis periods, sezonurobis indeqss da
sezonurobis koeficients. sezonurobis TvalsaCinod gamosaxvisaTvis viyenebT mis
grafikul gamosaxvas. sezonurobis intensivobis dasadgenad SesaZlebelia TiToeul
TveSi gamovTvaloT avadobis maCvenebeli, Tumca ufro xSirad TiToeul TveSi
dafiqsirebul SemTxvevaTa raodenobas gamoxataven procentebSi wlis manZilze
dafiqsirebul mTel SemTxvevaTa raodenobasTan, romelic 100%-220

sezonurobis indeqsis da koeficientis gamosaTvlelad saWiroa vicodeT avadobis

sezonuri matebis Tveebi. aseTad is Tveebi iTvleba, rodesac avadoba saSualo
doneze (8.3 %) maRali iyo, anu I, II, IX, X, XI, XII Tveebi.

SemTxvevebis raodenoba sezonuri matebis TveebSi 67%

სეზ ინდექსი=შემთხვევბის მატებასეზონურიმატების
ტვეებში:დანარჩენ თვეები

სეზონურობის კოეფიციენტი=შეთხვევების მატება

სეზონურიმატების თვეებში:მთელი წლის მანძილზე
25. ავადობის მრავალწლიანი დინამიკის ანალიზი.

Sesawavl teritoriaze konkretuli daavadebis mravalwliani dinamikis analizisaTvis

sasurvelia gaanalizdes minimum 10-15 wlis monacemebi, risTvisac unda vicodeT
TiToeul wels dafiqsirebuli avadobis maCvenebeli. masalis TvalsaCinoebisa da
analizis gasaadvileblad sasurvelia avadobis dinamikis grafikuli gamosaxva, rogorc
es suraT #34- zea naCvenebi.

avadobis mravalwliani dinamikis analizi moicavs Semdeg etapebs:

mravalwliani dinamikis grafikuli gamosaxva da misi vizualuri analizi,

avadobis tendenciis gansazRvra,

avadobis mravalwliani dinamikis cvlilebebis Sefaseba.

avadobis mravalwliani dinamikis grafikuli gamosaxulebis vizualuri analizi

saSualebas gvaZlevs raodenobrivad SevafasoT epidemiuri procesis mimarTuleba-

tendencia.

epidemiuri procesis intensivobis cvlilebebis mimarTulebas wlebis manZilze

epidemiuri

tendencia ewodeba. misi 3 varianti arsebobs:

stabilizacia,
mateba,
daqveiTeba (kleba).
Zalian xSirad avadobis amsaxveli mrudi iseTia, rom tendenciis Sesaxeb daskvnis
gakeTeba mxolod vizualurad sakmaod rTulia. aseT SemTxvevaSi mimarTaven
statistikur meTodebs, romelTagan yvelaze martivia gaTanabrebis meTodi mcocavi
saSualos mixedviT. romlis arsia mezobeli 3 wlis saSualo maCveneblis gamoTvla
im mizniT, rom im maCveneblis nivelireba moxdes, romelic gamowveulia,
vTqvaT, daavadebis afeTqebiT, an sxva raime SemTxveviTi, arakanonzomieri
procesiT
specialistis amocana, romelic avadobis dinamikas swavlobs, upirveles yovlisa aris
epidemiuri tendenciis mimarTulebis gansazRvra, rasac didi praqtikuli
mniSvneloba aqvs, radgan Tu avadobas aqvs matebis tendencia, es niSnavs, rom is
profilaqtikuri RonisZiebebi, romlebic daavadebis winaaRmdeg tardeba,
araefeqturia da igi gadasinjvas da koreqtirebas saWiroebs. Tu avadobis tendencias
stabilizaciis xasiaTi
aqvs, maSin es miuTiTebs, rom profilaqtikur RonisZiebebs
aqvT garkveuli efeqti, magram RonisZiebaTa am kompleqsiT SeuZlebelia
avadobis klebis miRweva. Tu epidemiur tendencias klebis xasiaTi aqvs, es
niSnavs, rom daavadebis mimarT ganxorcielebuli profilaqtikuri RonisZiebebi
efeqturia. epidemiuri tendenciis gansazRrisas didi mniSvneloba aqvs Tu ra
siCqariT xdeba avadobis kleba/mateba, risTvisac iyeneben saSualo wliuri
matebis/klebis temps. avadobis dinamikis Seswavlisas yuradReba unda mivaqcioT
axasiaTebs Tu ara avadobas cikluroba, rac avadobis donis periodul matebas da
klebas gulisxmobs. avadobis cikluroba yvelaze kargad sasunTqi gzebis infeqciebis
dros aris gamoxatuli.
26. ეპიდსაწინააღმდეგო ღონისძიებების დახასიათება
epidsawinaaRmdego RonisZiebebi es aris mecnierebis ganviTarebis Tanamedrove
etapze dasabuTebuli rekomendaciebis erToblioba, romelTa saSualebiTac xdeba
mTlianad mosaxleobaSi da mis calkeul jgufebSi infeqciur daavadebaTa
gavrcelebis aRkveTa, Semcireba da calkeuli infeqciuri daavadebebis likvidacia.
epidsawinaaRmdego RonisZiebebis gatareba xdeba rogorc mTel mosaxleobaSi, an
mis calkeul jgufebSi, ise garkveul obieqtebzec. dReisaTvis yvela is obieqti, sadac
xdeba epidemiologiuri kontroli, iyofa 2 jgufad: epidemiologiurad mniSvnelovani
obieqtebi da danarCeni. Tavis mxriv did qalaqebSi epidemiologiurad
mniSvnelovani obieqtebi nawlavTa obieqtebisaTvis aseve or jgufad iyofa. pirvel
jgufSi is obieqtebi Sedis, romlebic wyliT da sakvebi produqtebiT amarageben
mTel qalaqs, an mis calkeul raionebs. maT miekuTvneba rZis qarxnebi,
xorckombinatebi, mefrinveleobis fabrikebi, macivrebi, ludisa da ualkoholo
sasmelebis mwarmoebeli dawesebulebebi da sxv. sanitariuli pirobebis darRvevam
am obieqtebze SeiZleba gamoiwvios mTel qalaqSi, an mis calkeul raionebSi
daavadebaTa farTo gavrceleba. epidemiologiurad mniSvnelovani obieqtebis meore
jgufSi is dawesebulebebi Sedian, sadac sanitariuli pirobebis darRvevam SeiZleba
gamoiwvios daavadebaTa gavrceleba mosaxleobis calkeul jgufebSi da qalaqis
calkeul teritoriebze. epidsawinaaRmdego RonisZiebebi Tavis mxriv pirobiTad or
jgufad iyofa: profilaqtikuri da sakuTriv epidsawinaaRmdego. epidsawinaaRmdego
RonisZiebebi aris mecnierulad dasabuTebuli RonisZiebebis erToblioba, romlebic
gamoiyeneba infeqciuri daavadebebis winaaRmdeg brZolis saqmeSi maTi
aRmocenebisa da gavrcelebisas. xolo profilaqtikuri RonisZiebebi ariis
RonisZiebaTa sistema, romelic tardeba manam, sanam aRmocendeba infeqciuri
daavadeba, raTa ar dauSvas misi ganviTareba. profilaqtikuri RonisZiebebi tardeba
mudmivad, ganurCevlad imisa, aris Tu ara infeqciuri daavadeba. xolo
epidsawinaaRmdego RonisZiebebi tardeba mosaxleobaSi infeqciuri daavadebis
aRmocenebisas.
Sesabamisad epidsawinaaRmdego RonisZiebebi dayofilia sam jgufad 1. infeqciis
wyaros gasauvnebelad mimarTuli, 2. gadacemis meqanizmis gasawyvetad
mimarTuli da 3. mosaxleobisaTvis specifikuri
rezistentobis(imunitetis)asamaRlebeli.
// infeqciuri wyaro---klinikur-diagnostikuri, samkurnalo, saizolacio, sareJimo-
SemzRudveli (gaZlierebuli samedicino meTvalyureoba, observacia, karantini).
//Gadacemis meqanizmi---sanitariul-veterinaruli da deratizacia.sanitariul-
higienuri, dezinfeqcia da dezinseqcia.
M//mimgebi organizmi--imunoprofilaqtika, eqspres profilaqtika.
27. ავადმყოფთა იზოლაცია, როგორც ეპიდსაწინააღმდეგო
ღონისძიება.
izolacia. somaturi daavadebebisagan gansxvavebiT, maSin, rodesac ismeba
infeqciuri daavadebis diagnozi, aucilebelia avadmyofis, romelic infeqciis wyaros
warmoadgens, saswrafo izolacia. misi mizania ar dauSvas infeqciis Semdgomi
gavrceleba. es RonisZieba savaldebuloa yvela anTroponozuli daavadebisaTvis.
izolacia iwyeba infeqciis wyaros
gamovlinebisTanave da mTavrdeba maSin, rodesac avadmyofi Tavisufldeba
gamomwvevisagan. mTeli rigi daavadebebisasLavadmyofTa gamowera
stacionaridan kontrolirdeba rekonvalescentTa baqteriologiuri gamokvlevebiT
(nawlavTa infeqciebi). rodesac naavadmyofar pirTa laboratoriuli gamokvleva
garTulebulia (virusuli infeqciebi), rekonvalescentTa izolacia wydeba Sesabamis
brZanebebSi miTiTebul vadebSi.
infeqciur avadmyofTa izolaciis ZiriTadad ori forma arsebobs. avadmyofTa
moTavseba stacionarSi (hospitalizacia) da izolacia binaze. garda amisa, bavSvTa
dawesebulebebSi, arainfeqciur stacionarebSi da sxvagan SeiZleba arsebobdes
izolatori, sadac droebiT aTavseben infeqciur daavadebaze saeWvo pirebs.
mTeli rigi infeqciuri daavadebebisas, izolacia aucileblad unda moxdes infeqciur
saavadmyofoSi, anu hospitalizacia yvela SemTxvevaSi savaldebuloa (muclis tifi,
qolera, poliomieliti, B hepatiti da sxva). sxva daavadebebisas ki – wiTela,
Cutyvavila, qunTruSa, Sigelozi da sxv. hospitalizacia xdeba klinikuri (daavadebis
mZime formiT mimdinareoba) da epidemiologiuri CvenebebiT. am Cvenebebs
miekuTvneba: a. avadmyofis araxelsayrel pirobebSi cxovreba (saerTo
sacxovrebeli, normaluri komunaluri pirobebis ararseboba), b. rodesac ojaxSi
cxovroben epidemiologiurad mniSvnelovan obieqtebze (kvebis da
wyalmomaragebis sistema) momuSave pirebi, g. rodesac avadmyofi TviTon
muSaobs epidemiologiurad mniSvnelovan obieqtze. aseT SemTxvevebSi
avadmyofis hospitalizaciis sakiTxi mkurnali eqimis da epidemiologis
SeTanxmebis safuZvelze xdeba.

avadmyofis binaze datovebisas, saWiroa misi maqsimaluri izolacia sxva

pirebisagan, amitom avadmyofs calke oTaxSi aTavseben da gamouyofen calke
WurWels.

hospitalizaciis dros, avadmyofis gadayvana saavadmyofoSi aucileblad unda

ganxorcieldes samedicino samsaxuris transportiT, raTa Semdgom moxdes misi
specialuri damuSaveba.
28. დაავადებათა დიაგნოსტიკის მნიშვნელობა
ეპიდზედამხედველობის განხორციელებისას.
klinikuri diagnostika. infeqciuri daavadebebis drouli klinikuri daignostika ara
marto samkurnalo, aramed epidsawinaaRmdego RonisZiebebsac miekuTvneba.
umravlesi infeqciuri daavadebebisas, adamianis gadamdebloba iwyeba daavadebis
dawyebisTanave. amdenad, rac ufro droulad daismeba diagnozi, miT ufro swrafad
xdeba avadmyofis izolacia da sxva epidsawinaaRmdego RonisZiebebis gatareba da
Sesabamisad infeqciis wyaros mier infeqciis gadacemis SesaZlebloba sxva pirebze
maqsimalurad izRudeba. gamomdinare aqedan, daavadebaTa diagnostikis dros
metad didi mniSvneloba eniWeba laboratoriuli meTodebis gamoyenebasac,
amasTan iseTi sadiagnostiko testebis gamoyenebas, romlebic saSualebas iZlevian
diagnozi ganisazRvros daavadebis adreul stadiaSi xanmokle drois manZilze.
infeqciur daavadebaTa diagnostikas seriozulad arTulebs maTi klinikuri
polimorfizmi, prodromul periodSi bevri saerTo klinikuri niSnebis arseboba da a.S.
aseT pirobebSi seriozul rols TamaSobs eqimis gamocdileba da misi unari,
SearCios kvlevis saWiro meTodebi.
rogorc aRiniSna, epidsawinaaRmdego RonisZiebebis efeqturoba
mniSvnelovanwilad gapirobebulia imiT, Tu ramdenad srulad da droulad iqneba
samkurnalo qselis mier daavadebuli adamianebis gamovlena. avadmyofTa
gamovlenis aqtiuri da pasiuri meTodi arsebobs. pasiuri gamovlenisas samedicino
samsaxurisadmi mimarTvis iniciativa avadmyofs an mis axloblebs ekuTvniT, xolo
aqtiuri gamovlena xdeba samedicino personalis mier profilaqtikuri gasinjvebisas,
sakardakaro Semovlisas, aseve sanitariuli aqtivis informaciis safuZvelze.
mkurnaloba. infeqciuri avadmyofis drouli etiotropuli mkurnaloba xels uwyobs
maTi organizmis adreul ganTavisuflebas daavadebaTa gamomwvevisagan, ris
gamoc adamianebi ufro xanmokle drois manZilze arian infeqciis wyaro. drouli da
swori mkurnaloba aseve xels uSlis qronikuli formebis ganviTarebas, romelTa
drosac adamianTa gadamdebloba bevrad ufro xangrZlivia, vidre mwvave
formebisas. gamomdinare aqedan, mkurnalobac epidsawinaaRmdego
RonisZiebebs miekuTvneba.

29. კლინიკური დიაგნოსტიკა და მკურნალობა, როგორც

ეპიდსაწინააღმდეგო ღონისძიებები.
28საკიტხში რაც ჩავაკოპირე ის მასალა ემთხვევა
ამასაც
30. სარეჟიმო შემზღუდველი ღონისძიებები.
sareJimo-SemzRudveli RonisZiebebi. am jgufSi pirobiTad sami
saxis RonisZiebebs gamoyofen. esenia gaZlierebuli samedicino
meTvalyureoba, observacia da karantini.
...gaZlierebuli samedicino meTvalyureoba. am sistemis
RonisZiebaTa mizania mosaxleobaSi infeqciur avadmyofTa sruli
da aqtiuri gamovlena maTi Semdgomi izolaciiT da hospitalizaciiT.
avadmyofTa aqtiuri gamovlena xorcieldeba samedicino personalis
mier mosaxleobis gamokiTxviT, laboratoriuli da klinikuri gasinjviT
(anamnezis Segroveba, Termometria, laboratoriuli analizebi,
saWiroebisas klinikuri gamokvleva) maTi sacxovrebeli da
samuSao adgilebis mixedviT. gaZlierebuli samedicino
meTvalyureobis SemoReba xdeba epidemiis saSiSroebis an misi
ganviTarebis SemTxvevaSi.
...observacia. termini “observacia” pirdapiri mniSvnelobiT
meTvalyureobas niSnavs (observatio-vakvirdebi). Tumca
praqtikaSi gaZlierebuli samedicino meTvalyureobis garda
observacia gulisxmobs mosaxleobis gadaadgilebis SezRudvasac.
gansakuTrebiT xSirad observacias mimarTaven samxedro nawilSi
rodesac pirad SemadgenlobaSi kontagiozuri infeqciuri
daavadebebis gavrcelebis saSiSroebaa. observaciis reJimis
SemoRebisas maqsimalurad izRudeba mivlinebebi da sxva
adgilebidan adamianTa Sesvla observaciis teritoriaze. karantinis
dros observacia gulisxmobs im janmrTel pirebze gaZlierebul
samedicino meTvalyureobas, romlebsac karantinis zonis datoveba
uwevT. ...karantini. sityva “karantini” pirdapiri mniSvnelobiT 40
dRes aRniSnavs (quarantena – ormoci). igi SemoRebul iqna Sua
saukuneebSi, rodesac gemebi, romlebzedac hqondaT eWvi, rom
Savi WiriT daavadebulebi imyofebodnen, an modioda iseTi
adgilebidan, sadac Savi Wiris SemTxvevebi iyo, reidze
aCerebdnen 40 dRes. dReisaTvis misi ganmarteba aris
Semdegnairi: karantini aris mosaxleobis epidsawinaaRmdego
uzrunvelyofis sistemaSi sareJimo-SemzRudveli, sanitariul-higienuri
da samkurnalo-profilaqtikuri RonisZiebebis erToblioba, romlebic
mimarTulia garkveuli teritoriis dacvisaken masSi infeqciuri
daavadebis gamomwvevis Setanisagan da aseve am daavadebis
epidemiuri keris farglebs gareT gavrcelebis SesazRudad.
karantins mimarTaven gansakuTrebiT saSiSi infeqciebis an sxva
kontagiozuri infeqciuri daavadebebis masobrivi gavrcelebisas.
TiToeul konkretul SemTxvevaSi karantinis pirobebSi gasatarebel
epidsawinaaRmdego RonisZiebaTa nusxa damokidebulia
konkretul epidemiologiur situaciaze da im daavadebis
Taviseburebebze, ris gamoc karantinis reJimia SemoRebuli.
karantinis pirobebis Sesasruleblad samedicino samsaxuri
valdebulia Seqmnas specialistTa jgufebi, romlebic uzrunvelyofen
saizolacio-samkurnalo, sadezinfeqcio RonisZiebebis da
laboratoriuli gamokvlevebis Catarebas, aseve acrebis da eqspres-
profilaqtikis ganxorcielebas. samoqalaqo uwyebaSi naklebad
saSiSi infeqciebis dros karantinis SemoReba dawesebulebaSi
gulisxmobs zogierTi SemzRudveli RonisZiebebis gatarebas,
magaliTad adamianTa gancalkeveba, romlebic iyvnen
avadmyofTan kontaqtSi, organizebul bavSvTa dawesebulebaSi
axali bavSvebis miRebis akrZalva, iseve rogorc maTi jgufidan
jgufSi gadayvana, avadmyofTan kontaqtSi myofi pirebis
ardaSveba bavSvTa koleqtivSi, kvebis obieqtebze da a.S.

31. ვეტერინარულ-სანიტარიული ღონისძიებები.

ამ ჯგუფის ღონისძიებების გატარების მიზანია არ დაუშვას
მოსახლეობაში ზოონოზური დაავადებების გავრცელება, რაც
მიიღწევა: 1. შინაურ ცხოველებში ზოონოზური დაავადებების
გავრცელების აღკვეთით და ეპიზოოტოლოგიური პროცესის
კეთლსაიმედობის დაცვით, რასაც ახორციელებს ვეტერინარული
სამსახური და 2. სანიტარიული კონტროლი ცხოველური წარმოშობის
ნედლეულზე და კვების პროდუქტებზე, რათა გამოირიცხოს
მოსახლეობაში დაინფიცირებული პროდუქტების მოხვედრა და მათი
გამოყენება. ამ მიმართულებით კონტროლს ახორციელებს როგორც
ვეტერინარული, ისე სანიტარიული სამსახური.
 32. ეპიდსაწინააღმდეგო ღონისძიებათა ეფექტურობის
დადგენა.
ეpidsawinaaRmdego RonisZiebaTa efeqturoba sam aspeqtSi
ganixileba: epidemiologiuri, socialuri, ekonomikuri.
epidemiologiuri efeqturoba ganisazRvreba mTel mosaxleobaSi an
mis calkeul jgufebSi avadobis donis cvlilebiT da gamoixateba
efeqturobis indeqsiT.

efeqturobis indeqsi gviCvenebs, Tu ramdenjer Semcirda avadoba

im pirebSi, romlebmac miiRes profilaqtikuri preparati (an
Seasrules rekomendacia) im pirebTan SedarebiT, romlebsac es
preparati (rekomendacia) ar miuRiaT.

xSirad iyeneben aseve dacvis maCvenebelsac. dacvis

maCveneblebis saSualebiT SeiZleba ganisazRvros, Tu adamianTa
ramdeni procentia daculi, romlebmac miiRes preparati
(rekomendacia). epidsawinaaRmdego RonisZiebebis socialuri
efeqturoba ganisazRvreba daavadebis socialuri mniSvnelobis
Semcirebis jeradobiT epidsawinaaRmdego RonisZiebebis
gamoyenebis Sedegad. igi gviCvenebs agreTve sikvdilianobis da
invalidobis Semcirebis donesac. ekonomikuri efeqturoba
mWidrodaa dakavSirebuli socialurTan. igi gamoixateba im
ekonomikuri efeqtiT, romelic miiRweva RonisZiebis gatarebisas
mosaxleobis Sromisunarianobis SenarCunebiT da im Tanxebis
dazogviT, romelic saWiro iqneboda RonisZiebebis argatarebisas
daavadebul pirTa mkurnalobisaTvis. epidsawinaaRmdego
RonisZiebebis epidemiologiuri, socialuri da ekonomikuri
efeqturoba erTmaneTTan mWidrodaa dakavSirebuli. infeqciebs,
romelTa mimarT SemuSavebulia mecnierulad dasabuTebuli
epidsawinaaRmdego RonisZiebebi da praqtikulad naCvenebia
maTi efeqturoba, marTvadi infeqciebi ewodeba. am jgufis
infeqciebSi ori qvejgufi gamoiyofa: 1. infeqciebi, romelTa marTva
imunoprofilaqtikiT xdeba da 2. infeqciebi, romelTa marTva
sanitariul-higienuri RonisZiebebiT xdeba. zoonozuri daavadebebis
profilaqtika, romelTa drosac infeqciis wyaroa Sinauri cxovelebi,
sanitariul-higienuri RonisZiebebiTa da acrebiT xorcieldeba, xolo
bunebriv-kerovani infeqciebis – sareJimo-SemzRudveli da
imunoprofilaqtikiT
33. დაავადებათა პირველადი პროფილაქტიკა.
პირველადი პროფილაქტიკის მიზანია არ დაუშვას დაავადების
აღმოცენება მისი გამომწვევი მიზეზის მოცილებით ანდა რისკის
ფაქტორების კონტროლით. ასეთი პროფილაქტიკის კარგი
მაგალითია ინფექციურ დაავადებათა აღკვეთა იმუნიზაციის
საშუალებით.

პირველად პროფილაქტიკას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ისეთი

მნიშვნელოვანი დაავადების წინააღმდეგ ბრძოლის საქმეში,
როგორიცაა აივ–ინფექცია. სქესობრივი ცხოვრების მოწესრიგება და
სქესობრივი კავშირისას პრეზერვატივების გამოყენება
საგრძნობლად ზღუდავს ამ დაავადების გავრცელების მასშტაბებს.
ასეთი პროფილაქტიკის მაგალითია აგრეთვე დონორთა სისხლის
ტესტირება HBს–ანტიგენის, ანტი-HჩV–ს და აივ–ინფექციის
ანტისხეულების არსებობაზე, რითაც ხდება ჰემოტრანსფუზიების
საშუალებით B და ჩ ჰეპატიტების და აივ – ინფექციის გადაცემის
აღკვეთა.
პირველადი პროფილაქტიკის ორი მიმართულება არსებობს
გამომდინარე ჩატარების ობიექტიდან: პოპულაციური და
ინდივინდუალური, რომლებიც ხშირად ერთმანეთს ავსებენ.
პოპულაციური პირველადი პროფილაქტიკა- მთელი მოსახლეობის
ანდა მისი უმრავლესი ნაწილის მიმართ ტარდება, ხოლო
ინდივიდუალური ხორციელდება რომელიმე ეპიდემიოლოგიური
ნიშნის (სქესი, ასაკი, პროფესია) მიხედვით გამოყოფილ რისკის
ჯგუფში. ასეთი პროფილაქტიკის მაგალითებია :აცრების ჩატარება და
იმუნოგლობულინოპროფილაქტიკა ეპიდჩვენებით, ასევე
სამრეწველო ობიექტებზე გამაჯანსაღებელი ღონისძიებების
გატარება.პოპულაციური პროფილაქტიკის უპირატესობაა ის, რომ
იგი არ საჭიროებს რისკის ჯგუფების იდენტიფიკაციას, ხოლო ნაკლია
ის, რომ ცალკეულ პირებს ნაკლებ სარგებლობას აძლევს.
ინდივიდუალური პირველადი პროფილაქტიკა საკმაოდ ეფექტურია
რისკის ჯგუფების პირებისათვის, მაგრამ მისი ნაკლია ის, რომ ასეთი
ჯგუფების გამოსავლინებლად საჭიროა სკრინინგის ჩატარება, რაც
ხშირად ტექნიკურ სირთულეებთან და დამატებით ხარჯებთან არის
დაკავშირებული.
34. დაავადებათა მეორადი და მესამეული პროფილაქტიკა.

meoradi profilaqtikis mizania daavadebis gamovlena misi

ganviTarebis adreul stadiaSi, rodesac igi usimptomod
mimdinareobs, an klinikuri suraTi sustadaa gamoxatuli, raTa
drouli mkurnalobis meoxebiT SeaCeron misi ganviTareba.
avadmyofTa gamovlineba xdeba skrininguli testebis saSualebiT
(mamografia, eleqtrokardiografia, nacxis gamokvleva
papanikolaus wesiT da sxva). meoradi profilaqtika saSualebas
gvaZlevs Tavidan aviciloT arasasurveli gamosavali, magaliTad
sikvdili, invalidizacia, qronizacia.

meoradi profilaqtikis efeqturobas ganapirobebs sxvadasxva

faqtorebi:

a. ramdenad aris SesaZlebeli daavadebis adreul stadiaSi, maSin

rodesac klinikuri suraTi sustadaa gamoxatuli, misi diagnostireba.
e. i. arsebobs Tu ara diagnostikuri testebi, romelTa saSualebiTac
SeiZleba daavadebis diagnozis dasma sawyis periodSi.
ბ. ramdenad mgrZnobiare, specifikuri da advili gamosayenebelia
diagnostikuri testebi.

g. aris Tu ara daavadebis adreul stadiaSi mkurnalobis usafrTxo,

efeqturi da xelmisawvdomi meTodebi
mTeli rigi daavadebebisas metad efeqturi gamodga meoradi
profilaqtika. amis magaliTia papanikolaus nacxis gamoyeneba
saSvilosnos kibos profilaqtikis mizniT
მესამეული პროფილაქტიკა
maSin, rodesac daavadeba gamovlenilia, tardeba mesameuli
profilaqtikis RonisZiebebi, raTa Tavidan aviciloT mdgomareobis
damZimeba da garTulebebis ganviTareba. mesameuli profilaqtika
Terapiuli da reabilitaciuri medicinis mniSvnelovani aspeqtia, rac
saSualebas iZleva Tavidan iqnas acilebuli fizikuri ukmarisoba da
Sromisuunaroba, minimumamde iqnas dayvanili tanjva, romelic
gamowveulia janmrTelobis dakargviT da ganukurnebeli
mdgomareobisadmi adaptaciis miRweva. xSirad Zalian Znelia
zRvaris gavleba
mesameul profilaqtikasa da mkurnalobas Soris, radgan
magaliTad qronikuli daavadebebis mkurnalobisas erT – erTi
mTavari amocanaa recidivebis Tavidan acileba. mesameuli
profilaqtika gansakuTrebiT mniSvnelovania iseTi daavadebebisas,
rogoricaa poliomieliti, insulti, sxvadasxva saxis travmebi,
sibrmave da sxva paTologiebi. am mdomareobebisas
daavadebaTa reabilitacia saSualebas iZleva, rom pacientma
monawileoba miiRos sazogadoebriv cxovrebaSi.
mesameul profilaqtikas xSirad iyeneben mZimed mimdinare
daavadebebisas, romlebic rogorc wesi letalobiT mTavrdeba. aseT
dros profilaqtikis mizania ara sikvdilis Tavidan acileba, aramed
sicocxlis gaxangrZliveba. magaliTad Tanamedrove etapze ar
arsebobs gverdiTi amiotrofuli sklerozis mkurnaloba,
35. აცრების ორგანიზაცია.
acrebis organizaciis erT-erTi mniSvnelovani aspeqtia samoqmedo
teritoriaze bavSvTa kontigentis sruli aRricxva, rasac awarmoeben
ubnis eqimebi eqTnebTan erTad weliwadSi erTxel seqtember-
oqtombris TveebSi. aRiricxeba 15 wlamde asakis yvela bavSvi,
sakardakaro Semovlis safuZvelze, damatebiT gamoiyeneba
dabadebis, gardacvalebis da samedicino dawesebulebaSi
mimarTvianobis monacemebi. miRebuli Sedegebi SeaqvT
bavSvTa aRricxvis JurnalSi. TiToeul bavSvs eniWeba saregistracio nomeri,
romelic aseve fiqsirdeba bavSvis ganviTarebis istoriaSi da profilaqtikuri acrebis
ruqaSi.

acrebi tardeba samedicino dawesebulebaSi da mas awarmoebs

saTanado licenziis mqone samedicino personali. amcreli kabineti
ori oTaxisagan unda Sedgebodes: 1. saregistracio, 2. acrebis
Casatarebeli. saregistracio oTaxSi inaxeba saregistracio formebi
da Jurnalebi, romelTa Soris aRsaniSnavia profilaqtikuri acrebis
ruqa
asacrel oTaxSi aucileblad unda iyos:

macivari, romelic mxolod vaqcinebis Sesanaxad gamoiyeneba.

masze moTavsebuli unda iyos temperaturis yoveldRiuri aRricxvis
forma _ 1,7;
magida instrumentebisa da asacreli preparatebisaTvis;

karada instrumentebisa da medikamentebisaTvis;

samedicino taxti;

biqsebi steriluri masaliT;

civi yuTi, yinulis elementebi, Termometri, Termoindikatorebi,

erTjeradi Spricebi;
 pirveladi samedicino daxmarebis da antiSokuri Terapiis afTiaqi,
romelSic unda iyos antihistaminuri preparatebi (suprastini,
dimedroli, pipolfeni), kortikosteroiduli preparatebi (adrenalini,
prednizoloni, hidrokortizoni), sagule saSualebebi (kordiamini,
kofeini, strofantini), glukozis xsnari, fiziologiuri xsnari. niSaduris
spirti, saTburebi, laxti;
konveirebi utilizaciisaTvis.

aucilebelia agreTve gamdinare wylis arseboba.

acris win aucilebelia preparatis Semowmeba, kerZod, misi
markirebis, mTlianobis. ar SeiZleba gamoyenebul iqnes vaqcinebi:
Seusabamo fizikuri mdgomareobisas;

ampulebis mTlianobis darRvevisas;

ampulebze gaugebari markirebis an misi ararsebobisas.

acrebis Catarebis Taobaze mSoblebi winaswar unda iyvnen
informirebulebi da maT unda CautardeT saganmanaTleblo
saubrebi. acris win aucilebelia asacreli piris samedicino
gamokvleva. mas unda gaezomos temperatura da gairkves, xom
ara aqvs acrisadmi romelime ukuCveneba. yvela acra keTdeba
calke SpriciT. acris Catarebis Semdgom savaldebuloa rom bavSvi
imyofebodes samedicino meTvalyureobis qveS 30 wuTis
ganmavlobaSi.

acris efeqturoba mniSvnelovnad aris damokidebuli Seyvanili

vaqcinis dozaze, amitomac preparatis zustad is raodenoba unda
SeviyvanoT organizmSi, romelic miTiTebulia Tanmxleb
instruqciaSi. mcire dozebiT acrilebs ara marto ar umuSavdebaT
imuniteti, Aaramed man SeiZleba xeli Seuwyos organizmis
alergizacias, xolo gazrdili dozebiT acram SeiZleba gamoiwvios
organizmis refraqteroba anda mZime acris Semdgomi garTulebebi
da reaqciebi. kidev erTi momenti, romelsac acrebis organizaciaSi
didi yuradReba eTmoba, aris vaqcinebis transportireba da
Senaxva Sesabamis temperatul reJimSi, rac civi jaWvis saxeliTaa
cnobili. am reJimis darRveva iwvevs vaqcinis biologiuri aqtivobis
daqveiTebas.
civi jaWvis pirobebis dasacavad aucilebelia: specialurad
momzadebuli kadrebis arseboba. Sesabamisi samacivro
danadgarebis sistemis uzrunvelyofa.

civi jaWvis yvela etapze temperaturuli reJimis monitoringis

uzrunvelyofa Sesabamisi Termoindikatorebis meoxebiT.
36. აცრების უკუჩვენებები. 
აცრების უკუჩვენებები მიმართულია აცრის შემდგომ პერიოდში
არასასურველი გართულებების თავიდან ასაცილებლად. ბევრი არ არის
იმ დაავადებათა რიცხვი, რომელთა არსებობა აცრის ჩატარებას უშლის
ხელს.
უკუჩვენება ყველა ვაქცინის შემთხვევაში არის:
მძიმე ალერგიული რეაქცია ან გართულება იგივე ვაქცინის წინა დოზაზე
– ანაფილაქსია, შოკი, კოლაფსი, ენცეფალოპათია ან ენცეფალიტი,
კრუნჩხვა ტემპერატურული ფონის გარეშე. ყველა ცოცხალი ვაქცინის
შემთხვევაში უკუჩვენებაა – კორტიკოსტეროიდების მაღალი დოზებით
მკურნალობა, მაალკილირებადი და ანტიმეტაბოლური პრეპარატებით ან
სხივური თერაპიით მკურნალობა 2 კვირაზე მეტი დროის განმავლობაში,
ლეიკოზი და ლიმფომა, ორსულობა, სიმსივნური დაავადებები,
ანაფილაქსიური რეაქცია კვერცხის ცილაზე (თუ შედის ვაქცინის
შემადგენლობაში).
არის უკუჩვენებები, რომლებიც მხოლოდ ცალკეული ვაქცინების დროს
გვხვდება:
ტუბერკულოზის ვაქცინის დროს ეს არის აივ-ინფექცია/შიდსი,
დიფთერია-ყივანახველა-ტეტანუსის ვაქცინისას – ნერვული სისტემის
პროგრესირებადი დაავადებები, აფებრილური კრუნჩხვები ანამნეზში
(ვაქცინაცია ტარდება ყივანახველას კომპონენტის გარეშე),
ორალური პოლიოვაქცინის – აივ ინფექცია/შიდსის კლინიკური ნიშნები
(აცრა ინაქტივირებული ვაქცინით ტარდება),
წითელა-ყბაყურა-წითურას შემთხვევაში – მძიმე ალერგიული რეაქციები
ამინოგლიკოზიდურ ანტიბიოტიკებზე (ნეომიცინი, კანამიცინი),
ანამნეზში ანაფილაქსიური რეაქციები კვერცხის ცილაზე. B ჰეპატიტის
ვაქცინის _ მძიმე ალერგიული რეაქცია წინა დოზაზე. ვაქცინაცია
დროებით გადავადდება თუ პაციენტს აღენიშნება ზომიერი ან მძიმე
მწვავე დაავადებები ტემპერატურით ან მის გარეშე.
აქვე უნდა აღინიშნოს ე.წ. ცრუ უკუჩვენებები, ანუ ისეთი პათოლოგიები
თუ მდგომარეობები, რომლებიც არ წარმოადგენენ ვაქცინაციის
უკუჩვენებებს, მაგრამ მათი არსებობის რიგ შემთხვევაში მკურნალი
ექიმები აცრების ჩატარებას თავს არიდებენ. ესენია: პერინატალური
ენცეფალოპათია, სტაბილური ნევროლოგიური მდგომარეობა, ანემია,
ქრონიკული ტონზილიტები, ოტიტი, ალერგია, ასთმა, ეგზემა,
დიათეზი, განვითარების მანკები, ფერმენტოპათია, დისბაქტერიოზი,
ჰიპოტროფია, დიარეა (ინტოქსიკაციის გარეშე), ინფექციურ
დაავადებასთან კონტაქტი ახლო წარსულში, დღენაკლულობა ან მცირე
წონით დაბადება, ახალშობილთა ჰემოლიზური დაავადება, ოჯახში
აცრის შემდგომი გართულება, ალერგია ნათესავებში, ეპილეფსია,
რომელიც მკურნალობას ემორჩილება, ორსული დედა, ბუნებრივი ან
ხელოვნური კვება, მცირედ ან ზომიერად გამოხატული ადგილობრივი
რეაქცია ვაქცინის წინა დოზის შეყვანისას, დიარეა (ინტოქსიკაციის
გარეშე) და სხვა.
37. აცრის შემდგომი რეაქციები და გართულებები.
აცრის ჩატარების შემდეგ აცრილთა გარკვეულ რაოდენობას შეიძლება
განუვითარდეს აცრის შემდგომი რეაქციები, რომლებიც ორ ჯგუფად
იყოფა: ადგილობრივი და ზოგადი.
ზოგად რეაქციებს მიეკუთვნება ტემპერატურის მომატება, საერთო
სისუსტე, თავის ტკივილი, ძილის დარღვევა, ტკივილი სახსრებში და
მუცლის არეში, გულის რევა, ღებინება და ა.შ.

ადგილობრივ რეაქციებს მიეკუთვნება ის ცვლილებები, რომლებიც

ვაქცინის შეყვანის ადგილზე ვითარდება. ვაქცინის პარენტერული
შეყვანისას ადგილობრივი რეაქციები ვლინდება მტკივნეულობით
ინექციის ადგილზე, ჰიპერემიის, ინფილტრატის, შეშუპების
განვითარებით და ასევე რეგიონული ლიმფადენიტის ჩამოყალიბებით.
ზოგიერთი ცოცხალი ვაქცინის გამოყენებისას, ინექციის ადგილზე
ვითარდება სპეციფიკური ელემენტები: მაგალითად, ტუბერკულოზის ან
ტულარემიის აცრებისას. ამ ელემენტების განვითარება მიუთითებს
პოსტვაქცინალური იმუნიტეტის გამომუშავებაზე.

ინტრანაზალური და ორალური იმუნიზაციისას ადგილობრივი

რეაქციები ვლინდება კატარალური მოვლენებით და კონიუნქტივიტით.
ადგილობრივი რეაქციები მაქსიმალურ განვითარებას აღწევს აცრიდან 24
საათში და გრძელდება 2-7 დღის მანძილზე; ამის შემდეგ ქრება
მკურნალობის გარეშეც.
უნდა აღინიშნოს, რომ ტემპერატურის მცირე მომატება და
მტკივნეულობა ინექციის ადგილზე – ნიშნავს ორგანიზმში იმუნური
პასუხის გამომუშავების პროცესის ნორმალურ მიმდინარეობას. ზოგადი
და ადგილობრივი რეაქციები, რომლებიც გაპირობებულია პრეპარატის
ტოქსიური მოქმედებით, უფრო გამოხატულია პირველი აცრის შემდგომ,
ხოლო ალერგიული რეაქციები უფრო ხშირია განმეორებითი აცრების
დროს.

იმ შემთხვევაში, თუ რეაქციები დასაშვებ დონეზე უფრო ხშირია, მაშინ

დგება საკითხი აღნიშნული სერიის ვაქცინების შემდგომი გამოყენების
თაობაზე. იშვიათ შემთხვევაში იმუნიზაციის შემდგომ აღინიშნება ისეთი
პათოლოგიური პროცესები, რომლებიც როგორც წესი, არ არის
დამახასიათებელი პოსტვაქცინური პროცესისათვის და რომლებიც
იწვევენ ორგანიზმის მძიმე ფუნქციურ დაზიანებას, ზოგჯერ
სიცოცხლისთვის საშიშ მოვლენებსაც კი. მსგავსი პროცესები
პოსტვაქცინური გართულებების, ანუ აცრის შემდგომო გართულებების
სახელით არის ცნობილი.
არსებობს მისი შემდეგი სახეები:  მძიმე ადგილობრივი რეაქციები:
აბსცესი ინექციის ადგილზე, ჰიპერემია და შეშუპება 7-8 სმზე მეტი
დიამეტრის, ლიმფადენიტი.  ზოგადი მძიმე რეაქციები და
გართულებები: _ ნერვული სისტემის მხრივ: მწვავე დამბლა,
ენცეფალოპათია, ენცეფალიტი, სეროზული მენინგიტი, ფებრილური და
აფებრილური კრუნჩხვები, გიენ-ბარის სინდრომი.
_ სხვა სახის გართულებები: ალერგიული რეაქციები,
ჰიპერმგრძნობელობის მწვავე რეაქციები, ანაფილაქსიური შოკი,
შრატისმიერი დაავადება, ოსტეიტი/ოსტეომიელიტი, აცრიდან 5 დღეში
განვითარებული სეფსისი, ტოქსიკური შოკის სინდრომი, კოლაპსი,
ართრალგია, ცხელება 400ჩ და მეტი ხანგრძლივი დროით (3 საათზე
მეტი), ტირილი და ყვირილი (3 საათზე ხანგრძლივი). პოსტვაქცინური
გართულებების მიზეზი შეიძლება იყოს სამი ფაქტორი: 1. გართულებები,
რომლებიც ვაქცინაციის ჩატარების წესების დარღვევასთანაა
დაკავშირებული. მაგალითად, ასეპტიკის წესების დარღვევისას
ვითარდება აბსცესი.
2. გართულებები, რომლებიც ვაქცინების ხარისხთანაა დაკავშირებული3.
გართულებები, რომლებიც დაკავშირებულია აცრილი პირის
ინდივიდუალურ რეაქციასთან. ამ დროს უფრო ხშირად ალერგიული
რეაქციები და ნევროლოგიური დაზიანებები გვხვდება.
38. ვაქცინის სახეები, მათი დახასიათება.
ვაქცინები ეწოდება ბიოლოგიურ პრეპარატებს, რომლებიც
გამოიყენება აქტიური იმუნიტეტის შესაქმნელად. ძირითადად,
არსებობს 4 ჯგუფის ვაქცინა: ცოცხალი, დახოცილი, ქიმიური და
ანატოქსინები.
ცოცხალი ვაქცინები შეიცავენ მიკრობებისა და ვირუსების
ატენუირებულ (დასუსტებულ) შტამებს, რომლებსაც ჩვეულებრივი
შტამებისაგან განსხვავებით ვირულენტობა დაქვეითებული აქვთ,
ხოლო იმუნოგენურობა - სრულიად შენარჩუნებული, ანუ შესწევთ
უნარი, ადამიანის ორგანიზმში შეყვანისას გამოიმუშაონ ხელოვნური
აქტიური იმუნიტეტი. ცოცხალი ვაქცინების გამოყენებისას უმრავლეს
შემთხვევაში გამომუშავდება საკმაოდ მყარი იმუნიტეტი, ამიტომაც
ვაქცინაციის კურსი მეტწილად ერთი აცრისაგან შედგება.
რევაქცინაციის საჭიროებისას ინტერვალი ვაქცინაციიდან
რევაქცინაციამდე საკმაოდ ხანგრძლივია.
ცოცხალ ვაქცინებს მიეკუთვნება ნატურალური ყვავილის,
ტულარემიის, ყვითელი ცხელების, ცოფის, ტუბერკულოზის,
პოლიომიელიტის, წითელას, ეპიდემიური პაროტიტის, წითურას, შავი
ჭირის, ტკიპისმიერი ენცეფალიტის, ბრუცელოზის, ქუ ცხელების და
სხვა დაავადებათა ვაქცინები.
როგორც წესი, ცოცხალ ვაქცინებთან შედარებით დახოცილი
ვაქცინები ნაკლებად იმუნოგენურია, რაც ორგანიზმში მათი
მრავალჯერადი შეყვანის აუცილებლობას განაპირობებს. დახოცილ
ვაქცინებს მიეკუთვნება მუცლის ტიფის, ქოლერის, ყივანახველას,
ლეპტოსპიროზის ვაქცინები. ამასთან, რადგან ასეთ ვაქცინებში დიდი
რაოდენობით არის მიკრობული სხეულები (ვირუსული
კორპუსკულები), ზოგჯერ აცრის შემდეგ შეიძლება განვითარდეს
ძლიერი მტკივნეულობა და ქრონიკულ დაავადებათა
გამწვავება.ამიტომ, ასეთი ვაქცინების გამოყენებისას აცრის
უკუჩვენებების რიცხვი იზრდება. ამასთან, დაჭიმული იმუნიტეტის
შესაქმნელად ვაქცინაციის კურსი რამდენიმე აცრისაგან შედგება,
რევაქცინაციებიც ხშირად ტარდება, რაც ზრდის აცრის ღირებულებას
და იწვევს ორგანიზაციულ სიძნელეებს. ხშირად ირღვევა აცრების
კალენდარიც ობიექტური მიზეზების გამო. ამის მიუხედავად,
ინაქტივირებულ ვაქცინებს მნიშვნელოვანი ადგილი უკავიათ
სპეციფიკური პროფილაქტიკის სისტემაში, რადგან ასეთი ვაქცინების
გამოყენებისას გამორიცხულია გამომწვევზე სპეციფიკური რეაქციის
განვითარება.
ქიმიური ვაქცინები დახოცილი ვაქცინების სახესხვაობაა, მათში
მთელი მიკრობული და ვირუსული უჯრედების ნაცვლად იმუნოგენურ
ფუნქციას ასრულებს ქიმიური მეთოდებით მათგან გამოცალკევებული
ხსნადი ანტიგენები.
ქიმიური ვაქცინები გამოიყენება მუცლის ტიფის, პარატიფების და
მენინგოკოკური ინფექციის დროს. ბოლო წლებში გამოიყენება
გენური ინჟინერიის საშუალებით მიღებული ვაქცინები. მაგალითად, B
ჰეპატიტის საწინააღმდეგო ვექტორული ვაქცინა.
გენური ინჟინერიის საშუალებით მიღებული ვაქცინები
(რეკომბინანტული ვაქცინები) ქიმიური ვაქცინების სახეობად
ითვლება.
ანატოქსინი მიიღება ეგზოტოქსინზე გარკვეული დროის მანძილზე
ფორმალინის და მაღალი ტემპერატურის ზემოქმედებით, რის
შედეგადაც იგი კარგავს ტოქსიგენობას, მაგრამ იმუნოგენური
თვისებები შენარჩუნებული აქვს. ანატოქსინები საკმაოდ იმუნოგენური
ვაქცინებია, მაგრამ ისინიც ორგანიზმში მყარი იმუნიტეტის
გამოსამუშავებლად მრავალჯერად უნდა იქნას შეყვანილი.
სამედიცინო პრაქტიკაში ძირითადად გამოიყენება დიფთერიის,
ტეტანუსის, ბოტულიზმის, აეროვანი განგრენის, სტაფილოკოკური
ანატოქსინები.
ხშირად ვაქცინები მზადდება ასოცირებული ან კომბინირებული სახით,
ანუ პრეპარატი ერთდროულად შეიცავს რამდენიმე ანტიგენს.
მაგ:პოლიომიელიტის საწინააღმდეგო ვაქცინა, რომელიც არის
ექვსკომპონენტიანი პრეპარატი. ადამიანის ორგანიზმში ვაქცინების
შეყვანის გზებია – პერორალური, კანში, კანქვეშ, კუნთებში,
ინტრანაზალური.

39. შრატების დახასიათება. მათი გამოყენება

პროფილაქტიკის მიზნით.
პასიური იმუნიტეტის შესაქმნელად გამოიყენება სისხლის შრატი.
მათ ამზადებენ ან ჰიპერიმუნური ცხოველებისაგან (ჰეტეროლოგიური
შრატები) ან იმუნური ადამიანებისაგან (ჰომოლოგიური შრატები). ამ
უკანასკნელს ამზადებენ დონორთა ან პლაცენტური სისხლისაგან.
შრატები შეიცავენ დამცველ ანტისხეულებს – გამა-გლობულინებს,
რომელთა საშუალებით ადამიანის ორგანიზმში იქმნება პასიური
იმუნიტეტი, რომლის ხანგრძლივობა 4-6 კვირამდე მერყეობს.
სამედიცინო პრაქტიკაში იყენებენ ანტიტეტანურ, ანტიბოტულინურ ,
ანტიგანგრენოზულ, ანტიდიფთერიულ შრატებს, აგრეთვე წითელას,
ანტირაბიულ, ჯილეხის საწინააღმდეგო გამა-გლობულინებს.

ამჟამად ჰეტეროლოგიური, ნაკლებად გასუფთავებული შრატების

ნაცვლად, სულ უფრო ფართოდ იყენებენ გასუფთავებულ
ჰომოლოგიურ იმუნოგლობულინებს. შრატები და
იმუნოგლობულინები გამოიყენება როგორც პროფილაქტიკის, ისე
სამკურნალო მიზნით.

ინფექციურ დაავადებათა ექსპრეს-პროფილაქტიკის მიზნით

(დაინფიცირებულ ორგანიზმში აფერხებენ გამომწვევთა
განვითარებას და გამრავლებას) იყენებენ ზოგიერთ ვაქცინას (ცოფის
საწინააღმდეგო), ბაქტერიოფაგს და ინტერფერონს.

40. აცრების ეროვნული კალენდარი.

 41. გეგმიანი აცრების დახასიათება. 
გეგმიანი აცრები უტარდებათ ბავშვებს და მოზარდებს
განსაზღვრულ ასაკში კონკრეტული სქემით, რასაც აცრების
ეროვნული კალენდარი ეწოდება. ყველა ქვეყანაში
მოქმედებს ასეთი კალენდარი, რომელიც, შესაძლოა,
ერთმანეთისაგან განსხვავებული იყოს. ჯანმოს
რეკომენდაციების გათვალისწინებით ჯანმრთელობის
დაცვის სამინისტრო ამტკიცებს ქვეყანაში მოქმედი აცრების
ერვნულ კალენდარს. ამ კალენდრის მიხედვით
საქართველოში ტარდება გეგმიანი აცრები შემდეგი
ინფექციური დაავადების მიმართ, ესენია: B ჰეპატიტი,
ტუბერკულოზი, დიფთერია, ტეტანუსი, ყივანახველა,
პოლიომიელიტი, Hიბ-ინფექცია, წითელა, წითურა,
ეპიდემიური პაროტიტი. წინა კალენდრისგან განსხვავებით
ამჟამად ქვეყანაში ტარდება აცრა Hიბ-ინფექციის
საწინააღმდეგოდ. ამავე დროს გათვალისწინებულია
გეგმიანი აცრების შემოღება როტავირუსული ინფექციის,
პნევმოკოკური ინფექციის, ადამიანის პაპილომავირუსული
ინფექციის და ჩუტყვავილას მიმართ. ამ დაავადებების
საწინააღმდეგო აცრების დაწყების წელი და აცრების სქემა
განისაზღვრება დამატებითი ბრძანებით. მაქსიმალური
დაჭიმულობის იმუნიტეტის გამოსამუშავებლად
აუცილებელია აცრების ჩატარება იმ ასაკში და იმ სქემის
მიხედვით, რომელიც კალენდარშია მოცემული. აცრების
სქემის დარღვევისას არა მარტო უფრო სუსტი იმუნიტეტი
მუშავდება, არამედ მნიშვნელოვნად მატულობს
პოსტვაქცინური რეაქციებიც. როგორც აღინიშნა,
საქართველოში მოქმედი აცრების ეროვნული კალენდარი
ნაწილობრივ განსხვავდება სხვა ქვეყნებში მომქმედი
კალენდარისაგან. მაგალითად, ბევრ განვითარებულ
ქვეყანაში არ ტარდება ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო
აცრა. მაგრამ ბევრ განვითარებად ქვეყანაში, სადაც
მოსახლეობის უმრავლესობას მძიმე სოციალურ-ეკონომიკურ
პირობებში უწევს ცხოვრება, ამ ვაქცინის გამოყენებას დიდი
პრაქტიკული მნიშვნელობა აქვს.
42. ბიოლოგიური პრეპარატების დახასიათება. 
ინფექციურ დაავადებათა ექსპრეს-პროფილაქტიკის მიზნით
(დაინფიცირებულ ორგანიზმში აფერხებენ გამომწვევთა
განვითარებას და გამრავლებას) იყენებენ ზოგიერთ ვაქცინას (ცოფის
საწინააღმდეგო), ბაქტერიოფაგს და ინტერფერონს.
ინტერფერონი დაბალმოლეკულური მასის მქონე ცილაა, რომელსაც
ანტივირუსული მოქმედება გააჩნია. მას გამოიმუშავებს ორგანიზმში
სხვადასხვა ბიოლოგიური აგენტების შეჭრის საპასუხოდ
მაკროფაგები, ლიმფოციტები, ძვლის ტვინის უჯრედები, თიმუსი.
ინტერფერონი ახდენს ვირუსების რეპროდუქციის ინჰიბირებას
ორგანიზმის უჯრედებში.
ამჟამად ინტერფერონს იღებენ გენური ინჟინერიის მეთოდითაც. ამ
გზითაა მიღებული რეაფერონი, ალფა- და გამა-ინტერფერონი,
რომელთაც იყენებენ B და ჩ ჰეპატიტების სამკურნალოდ, ასევე
ონკოლოგიაშიც. საერთოდ, ინტერფერონი გამოიყენება როგორც
სამკურნალო, ასევე პროფილაქტიკის მიზნით.
ფაგი ბაქტერიის ვირუსია, რომელიც მათ ლიზისს იწვევს. ისინი
ორგანიზმში რჩებიან რამდენიმე დღეს. მათ იყენებენ ზოგიერთი
ინფექციური დაავადების პროფილაქტიკის და მკურნალობის მიზნით.
სამედიცინო პრაქტიკაში ფართოდ იყენებენ მუცლის ტიფის,
ქოლერის, დიზენტერიის, სალმონელოზის, სტაფილოკოკურ ფაგებს.
სამედიცინო წრეები სისტემატურ მუშაობას აწარმოებენ ბიოლოგიური
პრეპარატების და განსაკუთრებით, ვაქცინების ხარისხის
გასაუმჯობესებლად და ახალი ვაქცინების დასამზადებლად.
43. აცრები ეპიდემიოლოგიური ჩვენებით. 
ეპიდემიოლოგიური ჩვენებით აცრები ტარდება იმ
შემთხვევაში, როდესაც ადგილი აქვს ინფექციური
დაავადების გავრცელების საშიშროებას, ანდა ადგილი აქვს
დაავადების ეპიდაფეთქებას. ამ სახის აცრები ტარდება
აგრეთვე გარკვეული პროფესიის პირებში, რომლებიც
ადვილად შეიძლება დაინფიცირდნენ რომელიმე ინფექციით.

მაგალითად, შავი ჭირის, ბრუცელოზის, ტულარემიის

ლაბორატორიაში მუშაობის დაწყების წინ პერსონალი
აუცილებლად უნდა აიცრას შესაბამისი ვაქცინით. .
 44. B ჰეპატიტის საწინააღმდეგო აცრა.
B ჰეპატიტის ვაქცინა რეკომბინანტული ვაქცინაა და
მიღებულია გენური ინჟინერიის გზით - B ჰეპატიტის ვირუსის
გენის სუბერთეულის ჩართვით საფუარის სოკოში. საფუარის
კულტივირების დასრულების შემდეგ, მისგან გამოყოფენ
HBსAგ-ს, რომელსაც წმენდენ საფუარის სოკოსაგან.
ამრიგად, ეს ინაქტვირებული ვაქცინაა და შეიცავს HBV-ს
ზედაპირული ანტიგენის (HBსAგ) ცილას, ადსორბირებულს
ალუმინის ჰიდროჟანგზე და კონსერვანტ – თიომერსალს.
აცრა კეთდება სამშობიარო სახლში, ბავშვის დაბადების
პირველივე დღეს, კერძოდ პირველ 12 საათში B ჰეპატიტის
მონოვაქცინით. სამშობიაროში აუცრელი ბავშვების
ვაქცინაცია ტარდება კომბინირებული _ ხუთკომპონენტიანი
(DPთ-HეპB-Hიბ) ან ექვსკომპონენტიანი (DPთ-HეპB-Hიბ-IPV)
ვაქცინებით. თუ დედა არის HBსAგ დადებითი,
მიზანშეწონილია ვაქცინასთან ერთად გაკეთდეს B ჰეპატიტის
საწინააღმდეგო იმუნოგლობულინი.

B ჰეპატიტის მონოვაქცინა გამოდის თხევადი სახით და

ასაცრელი დოზა 0.5 მლ-ია. ვაქცინა კეთდება ბარძაყის
კუნთის შუა მესამედის წინა ლატერალურ არეში.
მოზრდილ პირებში ვაქცინის შეყვანა ხდება მხრის შუა
მესამედის გარე ზედაპირზე, ასევე კუნთში. არ შეიძლება
ვაქცინის შეყვანა დუნდულოს არეში, კანში ან კანქვეშ
ვაქცინაციის დაბალი ეფექტურობის გამო.
შემდეგი აცრები წარმოებს ორი, სამი, ოთხი თვის ასაკში,
DPთ-HეპB-Hიბ ვაქცინით. ამრიგად, ვაქცინაციის კურსი 4
აცრისაგან შედგება. რევაქცინაცია საჭირო არ არის.
გეგმიანი აცრების გარდა სასურველია სამედიცინო
პერსონალის აცრაც. მცირდება აგრეთვე HBსAგ-ის
მტარებლობის დონეც.
45. ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო აცრა.
ტუბერკულოზის საწინააღმდეგო აცრები ტარდება
სამშობიარო სახლში ბავშვის დაბადებიდან 0-5 დღეს.
ასაცრელად გამოიყენება BჩG (ბცჟ _ ბაცილა
კალმეტგერენის)

იმ ქვეყნებში კი, სადაც ავადობის დონე დაბალია (აშშ,

კანადა, ბელგია, დანია, იტალია) აცრები ტარდება რისკის
ჯგუფებში.
ბცჟ-ვაქცინა ცოცხალი, ლიოფილიზებული პრეპარატია,
რომელიც გამოშვებულია 10 ან 20დოზიანი ფლაკონის სახით.
ვაქცინას აუცილებლად თან ახლავს ინდივიდუალური
გამხსნელი. ვაქცინის გაკეთების წინ იგი იხსნება გამხსნელში.
ასაცრელი დოზა 0.05 მლ-ია. აცრა წარმოებს კანში
მარცხენა მხრის ზედა მესამედში. სამშობიაროში აუცრელი
ბავშვი უნდა აიცრას პირველივე შესაძლებლობისთანავე.
თუმცა 12 თვეზე უფროსი ასაკის ბავშვებისათვის ვაქცინაცია
არ არის რეკომენდებული, რადგან კლებულობს მისი
დამცველობითი ეფექტი.
აცრების ეროვნული კალენდარის მიხედვით, ტუბერკულოზის
საწინააღმდეგო აცრა ერთჯერადია და ამჟამად
რევაქცინაციები არ წარმოებს.

ტუბერკულოზის ვაქცინა უნდა ინახებოდეს +2 - +8 ჩ-ზე.

მისი გაყინვა დასაშვებია, მაგრამ არ არის რეკომენდებული,
რადგან ვაქცინის აქტივობა ხშირი გაყინვა-გალღობით
საკმაოდ ქვეითდება. დაუშვებელია გამხსნელის გაყინვა. ბცჟ-
ს გახსნილი ფლაკონი ასაცრელად ვარგისია 6 სთ-ის
განმავლობაში. ვაქცინა და გამხსნელი შერევისას უნდა იყოს
ერთნაირი ტემპერატურის.
 46. დიფთერია-ყივანახველა-ტეტანუსის საწინააღმდეგო
აცრა.
დიფთერია, ყივანახველას და ტეტანუსის საწინააღმდეგო
აცრებისათვის მოწოდებულია რამდენიმე ვაქცინა:
_ დყტ (DPთ) – დიფთერია, ყივანახველა, ტეტანუსის ვაქცინა,
_ დტ (Dთ ) - დიფთერია, ტეტანუსის ვაქცინა,
- ტდ (თდ ) – ტეტანუსი, დიფთერიას ვაქცინა.
_ დყტ + ჰეპბ + ჰიბ (DPთ-HეპB-Hიბ) _ დიფტერია,
ყივანახველა, ტეტანუსის, B ჰეპატიტის და Hიბ ინფექციის
საწინააღმდეგო ვაქცინა, რომელიც არის ხუთკომპონენტიანი
პრეპარატი.
_ დყტ + ჰეპბ + ჰიბ + იპვ (DPთ-HეპB-Hიბ-IPV) _ დიფტერია,
ყივანახველა, ტეტანუსის, B ჰეპატიტის, Hიბ ინფექციის და
პოლიომიელიტის საწინააღმდეგო ვაქცინა, რომელიც არის
ექვსკომპონენტიანი პრეპარატი.
ამ ვაქცინებში დიფთერია და ტეტანუსი წარმოადგენენ
ანატოქსინებს, ხოლო ყივანახველას და. Hიბ ინფექციის
საწინააღმდეგოდ გამოიყენება ინაქტივირებული
ვაქცინები. IPV _ არის პოლიომიელიტის საწინააღმდეგო
ინაქტივირებული ვაქცინა.
აცრები იწყება 2 თვის ასაკში და იმუნიზაციისათვის
უმჯობესია ხუთ ან ექვსკომპონენტიანი ვაქცინის
გამოყენება. მათი არ ქონის შემთხვევაში კი აცრა ხდება დყტ
– ვაქცინით. ასაცრელი დოზაა 0.5 მლ. ვაქცინა კეთდება
ბარძაყის კუნთის შუა მესამედის ანტეროლატერალურ
არეში. 1 წლის ზედა ასაკში ინექცია შეიძლება გაკეთდეს
მხრის შუა მესამედის გარეთა ზედაპირზე. დაუშვებელია
ვაქცინის შეყვანა დუნდულოს არეში, კანში ან კანქვეშ.
ვაქცინაციის კურსი სამი აცრისაგან შედგება. მეორე აცრა
ტარდება სამი თვის ასაკში, ხოლო მესამე აცრა – ოთხი
თვის ასაკში. თითოეულ აცრას შორის აუცილებელია
მინიმალური ოთხკვირიანი ინტერვალის დაცვა. თუ
ინტერვალი რაიმე მიზეზის გამო გაიზარდა, ვაქცინაცია
გრძელდება ჩვეულებრივი სქემით _ ბავშვს აცრა უტარდება
პირველივე შესაძლებლობისთანავე და დამატებითი აცრის
ჩატარება არ არის საჭირო.
18 თვის ასაკში ტარდება პირველი რევაქცინაცია ტარდება
დყტ ვაქცინით, დოზა და შეყვანის ადგილი არ იცვლება. 5 და
14 წლის ასაკში ტარდება ასაკობრივი რევაქცინაციები. 5
წლის ასაკში რევაქცინაცია ხდება დტ-ვაქცინით. ერთი
ასაცრელი დოზაა 0.5 მლ. ვაქცინა კეთდება ბარძაყის კუნთის
შუა მესამედის
ანტეროლატერალურ არეში. 14 წლის ასაკში,
რევაქცინაციისათვის გამოიყენება ტდ ვაქცინა. აცრა
ტარდება დელტისებურ კუნთში. დოზაა 0.5 მლ. 14 წლის
ზევით, 10 წელიწადში ერთხელ ხდება რევაქცინაციები ისევ
ტდ-ვაქცინით 55 წლის ასაკამდე. ყველა დასახელებული
ვაქცინების გაყინვა აკრძალულია. ისინი უნდა ინახებოდეს
+2 - +8 ჩ-ზე. ვაქცინის გახსნილი ფლაკონი
ვაქცინაციისათვის ვარგისია 1 თვის განმავლობაში, თუ
დაცულია ცივი ჯაჭვი მოთხოვნები.
დიფთერიის და ტეტანუსის ვაქცინები მაღალი ეფექტურობით
ხასიათდებიან. მათი გამოყენებით დასავლეთ ევროპისა და
ჩრდილოეთ ამერიკის ქვეყნებში ამ დაავადებებით
გამოწვეული ავადობა 0-ს უახლოვდება.
 47. პოლიომიელიტის საწინააღმდეგო აცრა.
საქართველოში გამოიყენება როგორც ატენუირებული ოპვ
(OPV) – ორალური პოლიომიელიტის ვაქცინა, ისე იპვ (IPV) –
ინაქტივირებული პოლიომიელიტის ვაქცინა. პრიორიტეტი
ოპვ-ვაქცინას ენიჭება. იგი დამზადებულია პოლიომიელიტის
ვირულენტობადაქვეითებული სამივე ტიპის ცოცხალი
ვირუსისაგან. ვაქცინა თხევადია. აცრა წარმოებს ორალურად
(პირის ღრუში ჩაწვეთებით), 1 დოზაა 2 წვეთი.
პოლიომიელიტის საწინააღმდეგო აცრები იწყება 2 თვის
ასაკში და ტარდება დიფთერია, ყივანახველა, ტეტანუსის და
Hიბ ინფექციის საწინააღმდეგო აცრებთან ერთად. ამცრელ
კაბინეტში მისულ ბავშვს ჯერ ორალურად აძლევენ
პოლიომიელიტის ვაქცინას, შემდეგ კი კუნთებში უკეთებენ
შესაბამის ვაქცინას. ასეთივე წესით ტარდება აცრები 3 და 4
თვის ასაკში. ამრიგად, პოლიომიელიტის ვაქცინაციის კურსი
3 აცრისაგან შედგება.
ბოლო პერიოდში ქვეყანაში გამოიყენება კომბინირებული
ვაქცინები, მათ შორის დყტ + ჰეპბ + ჰიბ + იპვ (DPთ-HეპB-Hიბ-
IPV) _ დიფტერია, ყივანახველა, ტეტანუსის, B ჰეპატიტის, Hიბ
ინფექციის და პოლიომიელიტის საწინააღმდეგო ვაქცინა,
რომლის გამოყენებაც უფრო პრაქტიკულია
მონოვაქცინასთან შედარებით.

18 თვის ასაკში ტარდება რევაქცინაცია, ხოლო 5 წლის ასაკში

ასაკობრივი რევაქცინაცია.

პოლიომიელიტის ორალური ვაქცინა ინახება როგორც

დადებით, ისე უარყოფით ტემპერატურაზე. მაგალითად, -15 -
-25ჩ ტემპერატურაზე მისი შენახვის ვადა ცენტრალურ
ეროვნულ საწყობში ერთი წელია. ცივი ჯაჭვის მოთხოვნების
დაცვის პირობებში ვაქცინის გახსნილი ფლაკონის
გამოყენება დასაშვებია 1 თვის განმავლობაში.
ინაქტივირებული პოლიომიელიტის ვაქცინა არის სუსპენზია.
ერთი ასაცრელი დოზაა 0.5 მლ. ამ ვაქცინის გამოყენებისას
მხოლოდ ჰუმორალური იმუნიტეტი იქმნება. ვაქცინა წლამდე
ასაკის ბავშვებში შეყავთ ბარძაყის კუნთის
ანტეროლატერალური არის შუა მესამედში, ხოლო
მოზრდილებში მხრის შუა მესამედის გარე ზედაპირზეც.
დაუშვებელია ვაქცინის შეყვანა ინტრავენურად, დუნდულა
არეში, კანში ან კანქვეშ
.2002 წლისათვის ევროპა გამოცხადდა პოლიომიელიტისაგან
თავისუფალ რეგიონად.
აცრებით პოლიომიელიტის საბოლოო ლიკვიდაციისათვის
საჭიროა: 1. პოლიომიელიტის აცრებით ბავშვთა არანაკლებ
95 %-ის მოცვა, 2. იმუნიზაციის ნაციონალური დღეების
ჩატარება, 3. მწვავე დუნე დამბლების სინდრომზე
ეპიდემიოლოგიური ზედამხედველობის სისტემის
ორგანიზაცია.
48. Hიბ  ინფექციის საწინააღმდეგო აცრა.
Hიბ-ინფექციის გამომწვევი არის ბ ტიპის Hაემოპჰილუს
ინფლუენზაე-ს მიკრობი, რომელიც არის მცირე ზომის
კოკობაქტერია Pასტეურელლაცეაე ოჯახიდან. ცნობილია
მისი 6 სეროტიპი: ა, ბ, ც, დ, ე, ფ. იგი არის ადამიანის ზედა
სასუნთქი გზების ლორწოვანის მიკროფლორის
ჩვეულებრივი წარმომადგენელი. ეპიდემიოლოგიური
სიტუაციის მიხედვით მისი მტარებლობა მოსახლეობაში
მერყეობს 5-8%-ში. ინფიცირებულთა მცირე ნაწილში
ვითარდება დაავადების კლინიკური ფორმა, რომელიც
პოლიმორფიზმით ხასიათდება. უფრო ხშირია ზემო და ქვემო
სასუნთქი გზების დაზიანების ნიშნები. ინფექცია ვრცელდება
აეროგენული მექანიზმით. დაავადებას უფრო ხშირად იწვევს
ბ სეროტიპი. რიგ შემთხვევაში ვითარდება მძიმე ფორმები.
მაგალითად, ყოველ წელს მსოფლიოში 3 მილიონი მძიმე
ფორმა გვხვდება, რომელთაგან ჯანმოს მონაცემებით
დაახლოებით 380 ათასი ლეტალობით მთავრდება.
გადარჩენილ პაციენტთა 15-35% რჩება ინვალიდი (სიყრუე,
გონებრივი განვითარების ჩამორჩენა). სიკვდილის
ძირითადი მიზეზია მენინგიტი და პნევმონია. როგორც წესი
იღუპებიან 5 წლამდე ასაკის ბავშვები. მაღალი რისკის
პერიოდია 4-18 თვე. პირველ თვეებში დაავადება ძალიან
იშვიათია, რადგან ახალშობილს დედისაგან გადაეცემა
ანტისხეულები. ასევე იშვიათია დაავადება 5 წლის ზევითაც,
რადგა ზედა ასაკში ბავშვები გამოიმუშავებენ იმუნიტეტს.

Hიბ-ინფექციის საწინააღმდეგო ვაქცინა გამოიყენება

როგორც მონო, ისე კომბინირებული სახით. მთელი რიგი
მიზეზების გამო უმჯობესია მისი გამოყენება კომბინირებული
სახით. იგი მიეკუთვნება ინაქტივირებული ვაქცინების
რიცხვს. არის საკმაოდ ეფექტური და დაბალრეაქტიული.
თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ამავე დროს არის საკმაოდ
ძვირადღირებულიც. აცრები იწყება 2 თვის ასაკში და
ტარდება დიფთერია, ყივანახველა, ტეტანუსის აცრებთან
ერთად.
 49. წითელა, წითურას და ყბაყურას საწინააღმდეგო აცრები.
დღესდღეობით ტარდება წწტ- ტრივაქცინა.
წითელას ვაქცინა ცოცხალი ვაქცინაა, რომელიც მშრალ
მდგომარეობაშია გამოშვებული. მას თან ახლავს
ინდივიდუალური გამხსნელი. დოზა 0.5 მლ-ია. აცრა კეთდება
12 თვის ასაკში მხრის შუა მესამედის გარე ზედაპირზე ღრმად
კანქვეშ. 5 წლის ასაკში წარმოებს წითელას საწინააღმდეგო
რევაქცინაცია. ამ შემთხვევაშიც დოზა და შეყვანის ადგილი
უცვლელია.
წითელას ვაქცინა ძალიან თერმოლაბილური ვაქცინაა.
ამდენად, მის შენახვას “ცივი ჯაჭვის” პირობებში ძალიან
დიდი ყურადღება უნდა მიექცეს. ეროვნულ ცენტრალურ
საწყობში იგი ინახება 1 წელი -15ჩ - -25ჩ ტემპერატურაზე.
ამცრელ კაბინეტში ვაქცინა უნდა ინახებოდეს +2 - +8 ჩ
ტემპერატურაზე არა უმეტეს 1 თვისა. გახსნილი ფლაკონი
ვარგისია გახსნიდან 6 საათის განმავლობაში. გამხსნელის
გაყინვა დაუშვებელია. ვაქცინა და გამხსნელი შერევისას
ერთნაირი ტემპერატურის უნდა იყოს.

ყბაყურას წინააღმდეგ აცრებისათვის გამოიყენება ცოცხალი

ვაქცინა, რომელიც გამოშვებულია მშრალი
(ლიოფილიზებული) სახით. ვაქცინას თან ახლავს
სპეციალური გამხსნელი. ვაქცინა ძირითადად გამოდის 10 ან
20 დოზიანი ფლაკონების სახით. ვაქცინაცია იწყება 12 თვის
ასაკში, ერთი ასაცრელი დოზაა 0.5 მლ. იგი შეყავთ მხრის შუა
მესამედის გარე ზედაპირზე კანქვეშ. რევაქცინაცია
სწარმოებს იგივე სქემით 5 წლის ასაკში.
ყბაყურას ვაქცინა უნდა ინახებოდეს +2 - +8 ჩ
ტემპერატურაზე. გაყინვა დასაშვებია. გახსნილი ფლაკონი
ასაცრელად ვარგისია გახსნიდან 6 საათის განმავლობაში.
წითურა ანთროპოპნოზული მწვავე ვირუსული ინფექციაა,
რომელიც აცრების შემოღებამდე საყოველთაოდ იყო
გავრცელებული. დაავადება ვრცელდება როგორც
აეროგენული მექნიზმით, ასევე ვერტიკალურად
(ტრანსპლაცენტურად). წითურას ვირუსი ხასიათდება
ტერატოგენული მოქმედებით, რის გამოც ეს დაავადება
მნიშვნელოვან სამედიცინო პრობლემად ითვლება.
50. დეზინფექცია, მისი სახეები.
დეზინფექცია ანუ გაუვნებელყოფა (დეს – უარყოფა,
ინფეცტიონ – ინფექცია) გარემოს ობიექტებიდან პათოგენური
მიკროორგანიზმების მოცილებას ან განადგურებს ნიშნავს.
დეზინფექციის მიზანია გარემოს ობიექტებზე, რომლებიც
ინფექციის გადაცემის ფაქტორად გვევლინება, მხოლოდ
პათოგენური და პირობით-პათოგენური მიკროორგანიზმების
განადგურება. ამით იგი განსხვავდება სტერილიზაციისაგან,
რომლის დროსაც ხდება ყველა მიკროორგანიზმის და
სპორების განადგურება.
დეზინფექციის ორი სახე არსებობს: კეროვანი და
პროფილაქტიკური.
კეროვანი დეზინფექცია ტარდება ეპიდემიურ კერაში –
ბინაზე, საერთო საცხოვრებელში, ბავშვთა და
სამკურნალოპროფილაქტიკურ დაწესებულებებში და ა.შ.
გამომდინარე იქიდან, იმყოფება თუ არა ინფექციის წყარო
კერაში, მას ყოფენ მიმდინარე და საბოლოო
დეზინფექციად.

პროფილაქტიკური დეზინფექცია ტარდება ინფექციური

დაავადების აღმოცენებამდე, ანდა მაშინ, როდესაც
ინფექციის წყარო არ არის აღმოჩენილი, მაგრამ
გამორიცხული არ არის გამომწვევის დაგროვება გარემოს
ელემენტებზე. მას მუდმივად ატარებენ წყალმომარაგების,
კანალიზაციის, საზოგადოებრივი კვების ობიექტებზე,
აგრეთვე საწარმოებში, სადაც ხდება საკვები პროდუქტების,
ცხოველური პროდუქტების და ნედლეულის დამზადება,
გადამუშავება და რეალიზაცია. პროფილაქტიკური
დეზინფექცია ტარდება აგრეთვე ადამიანთა მასობრივი
თავშეყრის ადგილებში (სადგურები, კინო-თეატრები,
საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, აბანოები, საზოგადოებრივი
ტუალეტები, საცურაო აუზები და ა.შ.), სადაც ჯანმრთელ
მოსახლეობაში ასევე შეიძლება იყოს ინფექციის წყარო. იგი
მოიცავს აგრეთვე შენობების განიავებას და სველი წესით
დალაგებას, ხელების დაბანას, წყალსადენის წყლის
დაქლორვას, რძის პასტერიზაციას და ა.შ.
51. მიმდინარე და დასკვნითი დეზინფექცია.
გამომდინარე იქიდან, იმყოფება თუ არა ინფექციის წყარო
კერაში, მას ყოფენ მიმდინარე და საბოლოო
დეზინფექციად.

მიმდინარე დეზინფექცია ტარდება მაშინ, როდესაც

ინფექციის წყარო იმყოფება კერაში და მისი მიზანია
ინფექციური აგენტის განადგურება მოხდეს მისი ავადმყოფი
ან მტარებელი ადამიანის ორგანიზმიდან გამოყოფისთანავე.
ამ დროს ავადმყოფის ყველა გამონაყოფი – ექსკრემენტები,
პირნაღები მასა, ნახველი და სხვა მუშავდება. მიმდინარე
დეზინფექცია ტარდება მანამ, სანამ ავადმყოფი ან
მტარებელი არის ინფექციის წყარო. მას ატარებს
ავადმყოფის ირგვლივ მყოფი პირები, უმეტეს შემთხვევაში
ოჯახის წევრები, ასევე ჰოსპიტალიზაციის შემთხვევაში –
სამედიცინო პერსონალი, რომელთაც სათანადო ინსტრუქცია
აქვთ ჩატარებული. განსაკუთრებული მნიშვნელობა
მიმდინარე დეზინფექციას ნაწლავთა ინფექციების დროს
ენიჭება, რადგან გამომწვევი პერიოდულად შარდთან და
განავალთან ერთად გამოიყოფა და მათი გაკონტროლება
და გაუვნებელყოფა რთული არ არის. ამ ჯგუფის
ინფექციებისას დეზინფექციას ექვემდებარება ავადმყოფის
მიერ გამოყენებული საგნები და ასევე თეთრეული, რადგან
ისიც შეიძლება იყოს დაინფიცირებული. ინფექციურ
საავადმყოფოებში და განყოფილებებში მიმდინარე
დეზინფექცია ეპიდსაწინააღმდეგო რეჟიმის დაცვის
უმნიშვნელოვანესი ელემენტია.

სასუნთქი გზების ინფექციების დროს, როდესაც ინფექცია

აეროგენული მექანიზმით ვრცელდება, მიმდინარე
დეზინფექციის ჩატარება ნაკლებად ეფექტურია. ამ დროს
მიმდინარე დეზინფექციის მთავარი მიზანია შეამციროს
ჰაერის დაბინძურება პათოგენური მიკროორგანიზმებით, რაც
მიიღწევა შენობის განიავებით და ულტრაიისფერი
დასხივებით, საგნების ზედაპირის სველი წესით დალაგებით

დასკვნითი დეზინფექცია- ტარდება ავადმყოფის

ჰოსპიტალიზაციის, გამოჯანმრთელების ან სიკვდილის
შემთხვევაში. ამ დროს დამუშავებას ექვემდებარება შენობა,
ექსკრემენტები, პირნაღები მასა, პათოგენური გამონაყოფები,
ტანსაცმელი, თეთრეული, საყოფაცხოვრებო საგნები,
აგრეთვე ობიექტები, რომლებიც შესაძლებელია
კონტამინირებულნი არიან ინფექციის გამომწვევით.
დასკვნითი დეზინფექციის ძირითადი ამოცანაა იმ
პათოგენური მიკროორგანიზმების განადგურება, რომლებიც
დარჩა კერაში ინფექციის წყაროს მოცილების შემდეგ
გარემოს სხვადასხვა ობიექტებზე. მას როგორც წესი,
ატარებენ სადეზინფექციო სამსახურის თანამშრომლები,
კერიდან ინფექციის წყაროს მოცილებიდან 3-12 საათის
ფარგლებში. განსაკუთრებული მნიშვნელობა დასკვნით
დეზიფექციას ენიჭება იმ ინფექციების დროს, რომელთა
გამომწვევნი გარემოში გამძლენი არიან.

არსებობს ინფექციურ დაავადებათა ჩამონათვალი,

რომელთა დროსაც დასკვნითი დეზინფექციის ჩატარება არის
აუცილებელი, ესენია: შავი ჭირი, ქოლერა, შებრუნებითი
ტიფი, ეპიდემიური პარტახტიანი ტიფი, ქუ ცხელება, მუცლის
ტიფი და პარატიფები, სალმონელოზი, ტუბერკულოზი,
კეთრი, ორნითოზი, დიფთერია და ა.შ. საფარი ქსოვილების
მთელი რიგი ინფექციებისას გამომწვევი არის ძალიან
რეზისტენტული სხვადასხვა სახის ქიმიური და ფიზიკური
ფაქტორების ზემოქმედებისადმი და მათ შეუძლიათ
სპორების წარმოქმნა (ჯილეხის, ტეტანუსის და სხვ.). მათ
გასაუვნებლად საჭიროა ისეთი სადეზინფექციო
საშუალებების გამოყენება, რომლებიც არა მარტო
ბაქტერიოციდული, არამედ სპოროციდული მოქმედებითაც
ხასიათდებიან.
52. დეზინსექცია, მისი მეთოდები.
დეზინსექცია ნიშნავს მწერების განადგურებას, რომლებიც
ინფექციური დაავადებების გადამტანები არიან და ასევე იმ
მწერების განადგურებასაც, რომლებიც ხელს უშლიან
ადამიანებს შრომაში და დასვენებაში.
დეზინსექცია ისევე როგორც დეზინფექცია ორ ჯგუფად
იყოფა: კეროვანი და პროფილაქტიკური დეზინსექცია.
კეროვანი დეზინსექცია -სავალდებულოა ტრანსმისიული
გზით გადამდები ინფექციური დაავადებების და მუნის
კერებში, ასევე ნაწლავთა ინფექციების კერებში თუ იქ არიან
ბუზები.
პროფილაქტიკური დეზინსექცია ტარდება იმ მიზნით, რომ
ხელი შეუშალონ მწერების, ტკიპების, ბუზების გამოჩეკას და
ასევე მათ დასახლებას საცხოვრებელ და სამეურნეო
შენობებში.
მწერების წინააღმდეგ ბრძოლას ძირითადად
სადეზინფექციო სამსახურის და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის
ცენტრების შესაბამისი განყოფილებები აწარმოებენ.
სადეზინსექციო ღონისძიებების ხასიათი დამოკიდებულია
ინფექციის გადაცემის მექანიზმზე და გადამტანთა
ბიოლოგიურ თავისებურებებზე.
მწერების გასანადგურებლად იყენებენ მექანიკურ,
ფიზიკურ, ქიმიურ, ბიოლოგიურ და კომბინირებულ
მეთოდებს.

მექანიკური მეთოდისას იყენებენ სხვადასხვა სახის ბადეებს,

რომელთაც ამაგრებენ ფანჯრებზე და კარებებზე და რითაც
ხელს უშლიან მწერების ადამიანთა საცხოვრებელ
ადგილებში შეღწევას. ეს მეთოდი გულისხმობს აგრეთვე
მწერების განადგურებას სხვადასხვა მექანიკური
საშუალებებით.
ფიზიკური მეთოდებიდან ყველაზე ფართოდ გამოიყენება
ცხელი მშრალი ჰაერით მომუშავე კამერები. ტანსაცმელის და
თეთრეულის ტანსაცმელის და თავის ტილებისაგან, ასევე
მუნის ტკიპებისაგან

ქიმიურ ნივთიერებებს, რომლებიც გამოიყენება

დეზინსექციის ჩასატარებლად, ინსექტიციდები ეწოდება.
ტკიპებზე მომქმედ ინსექტიციდებს აკრიციდები ეწოდება.
მწერების მატლებისგასანადგურებლად გამოყენებულ
ინსექტიციდებს – ლავრიციდები, ხოლო მწერების და
ტკიპების კვერცხების გასანადგურებლად გამოყენებულ
ინსექტიციდებს – ოვოციდები. დეზინსექციის მიზნებიდან და
ამოცანებიდან გამომდინარე ინსექტიციდები შეიძლება
გამოყენებულ იქნენ დუსტის, ფხვნილის, ემულსიის,
სუსპენზიის, საპნის, მაზის, ხსნარის, აეროზოლის,
სპეციალური ფანქრების, ლაქის, საღებავის სახით.
ინსექტიციდები შემადგენლობის მიხედვით იყოფა
ქლორშემცველ, ფოსფორორგანულ, კარბონატებად,
პირეტროიდებად და სხვა ჯგუფებად.
ქლორორგანულ ინსექტიციდებს მიეკუთვნება დილორი. მას
იყენებენ ტარაკანების, ბაღლინჯოების, ტილების, რწყილების,
კოღოების გასანადგურებლად.
ფოსფორორგანული ინსექტიციდებია დიქლოფოსი,
კარბოფოსი და სხვ. დიქლოფოსი ძირითადად
გამოშვებულია აეროზოლური ბალონების სახით. მას
იყენებენ ბუზების, რწყილების, ტარაკანების, კოღოების,
ტკიპების მოსასპობად. იგი ხასიათდება დიდი
ინსექტიციდური და ოვოციდური აქტივობით.
მცენარეული ინსექტიციდები. პირეტრიუმი. მორუხო-
მომწვანო ფხვნილია, რომელსაც კავკასიური გვირილასაგან
ამზადებენ. მასში არსებული ნივთიერებები ტოქსიურ
ზემოქმედებას ახდენენ მრავალ მწერზე (ბუზი, კოღო,
ტარაკანა, ბაღლინჯო, რწყილი და სხვ.). მისი დადებითი
მხარეა ის, რომ ადამიანებისათვის არ არის ტოქსიური, მაშინ
როდესაც ძლიერ ტოქსიურია მწერებისათვის.
ფლიციდი. ეს არის პირეტრიუმის ხსნარი გასუფთავებულ
ნავთში. მას ამზადებენ ქარხნული წესით.
პირეტროიდები. ეს არის სინთეზური გზით მიღებული
პრეპარატები და პირეტრის ანალოგებს წარმოადგენენ. ამ
ჯგუფში შედის ნეოპინი, რომელიც წყალში არ იხსნება,
სამაგიეროდ კარგად იხსნება რთულ ეთერებში და
არომატულ ნახშირწყლებში. მისგან ამზადებენ დუსტს.
ამჟამად საქართველოში გამოყენებული ინსექტიციდების
რაოდენობა საკმაოდ მრავალფეროვანია. მაგალითად,
როვიკურტი, რომელიც წარმოადგენს 25 %-იან
ემულგირებულ კონცენტრატს. მას გააჩნია ინსექტიციდური
მოქმედების ფართო სპექტრი, გამოიყენება ტარაკანების,
ბუზების, ბაღლინჯოების, რწყილებისა და კოღოების
გასანადგურებლად.
დდვფ – ბაცი ყვითელი ფერის სითხეა. იგი ფართო სპექტრის
ინსექტიციდია. მოქმედებს ქლოროფოსისადმი მდგრად
ბუზებზეც. თუმცა მაღალტოქსიურია ადამიანებისა და
ცხოველების მიმართაც. სადეზინსექციო საშუალებებს
პირობითად მიეკუთვნება რეპელენტებიც
53. დერატიზაცია, მისი მეთოდები.
დერატიზაცია არის ღონისძიებათა კომპლექსი, რომელიც
მიმართულია მღრღნელების წინააღმდეგ საბრძოლველად,
რომლებიც ინფექციური (პარაზიტული) დაავადებების
გამომწვევების მტარებლები არიან და ამასთან,
საზოგადოებას დიდ ეკონომიკურ ზიანს აყენებენ.

მღრღნელების წინააღმდეგ ბრძოლის საშუალებები ორ

ჯგუფად იყოფა: გამაფრთხილებელი (პროფილაქტიკური) და
გამანადგურებელი. პროფილაქტიკური ღონისძიებები
გულისხმობს ისეთი პირობების შექმნას, რომლებიც ხელს
შეუშლის მღრღნელებს საცხოვრებელ სახლებში და
სამეურნეო დაწესებულებებში შეღწევას, იქ ცხოვრებას და
გამრავლებას, ასევე გამოიწვევენ მღრღნელების
რაოდენობის შემცირებას ღია ადგილებში. არჩევენ ასევე
საქალაქო (სასოფლო) და საველე დერატიზაციას.
საქალაქო დერატიზაციის -ძირითადი ღონისძიებები
მიმართულია სინანტროპული და ნახევრადსინანტროპული
მღრღნელების წინააღმდეგ.
საველე დერატიზაციის ძირითადი ღონისძიებები
მიმართულია- ველური (გარეული) მღრღნელების მიმართ,
ძირითადად ბუნებრივ-კეროვანი ინფექციების გამომწვევთა
მტარებელი მღრღნელებისაკენ. ამ დროს დერატიზაციასთან
ერთად ტარდება დეზინსექციაც, რათა პარალელურად
განადგურდეს ბუნებრივკეროვანი ინფექციების
გადამტანებიც.

დერატიზაციის ჩატარება აუცილებელია ისეთი მძიმე

დაავადებების დროს როგორიცაა:
შავი ჭირი (ისევე როგორც დასკვნითი დეზინფექცია),
ტულარემია, ლეპტოსპიროზი, იერსინიოზი, ხოლო
ეპიდემიოლოგიური ჩვენებისას სალმონელოზის დროსაც.
გამანადგურებელი დერატიზაციის ჩასატარებლად
იყენებენ: მექანიკურ, ქიმიურ და ბიოლოგიურ მეთოდებს.
მექანიკური მეთოდი გულისხმობს მღრღნელების დაჭერას
სპეციალური ხელსაწყოებით (სათაგური, ხაფანგი) და
შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც შენობებში, ისე ღია
ადგილებში. იგი უსაფრთხო მეთოდია როგორც
ადამიანებისათვის, ისე სასოფლო-სამეურნეო
ცხოველებისათვის.
ბიოლოგიურო მეთოდი გულისხმობს პათოგენური
მიკროორგანიზმების გამოყენებას, რომლებითაც ამუშავებენ
მღრღნელების მისატყუებელს. ბიოლოგიურ მეთოდს
მიეკუთვნება გენეტიკური მეთოდიც, რომელიც ემყარება
ბუნებრივ პოპულაციაში წინასწარ სტერილიზებული მამრი
მღრღნელების გაშვებას. ბიოლოგიურ მეთოდს მიეკუთვნება
აგრეთვე `მფარველობა” იმ ცხოველებისა და
ფრინველებისა, რომლებიც მღრღნელების განადგურებას
აწარმოებენ.
ქიმიური მეთოდი დამყარებულია მღრღნელების
მოსაწამლად ქიმიური ნივთიერებების გამოყენებაზე,
რომელთაც რატიციდები (როდენტიციდები) ეწოდება.
54. დეზინფექტანტების დახასიათება.
დეზინფექციის ჩასატარებლად იყენებენ მექანიკურ, ქიმიურ
და ფიზიკურ მეთოდებს, აგრეთვე მათ კომბინაციას.
მექანიკურ მეთოდს მიეკუთვნება გარემოს ობიექტებიდან
პათოგენური და პირობით-პათოგენური მიკროორგანიზმების
მოცილება მათი გაბერტყვით, სველი წესით გაწმენდით,
განიავებით, მტვერსასრუტით დამუშავებით, ვენტილაციით და
ა.შ. ასეთი წესით გაუვნებელყოფის შემთხვევაში საგნები
ეპიდემიოლოგიური თვალსაზრისით ნაკლებად საშიშნი ან
უსაფრთხონი ხდებიან.
უფრო ეფექტურია დეზინფექციის ფიზიკური მეთოდი, რაც
გულისხმობს ელექტროენერგიის, სხივური ენერგიის,
ულტრაბგერის, დაბალი ტემპერატურის (გაყინვა), მაღალი
ტემპერატურის (ადუღება), მშრალი და ნოტიო ცხელი ჰაერის,
წყლის ორთქლის გამოყენებას.

დეზინფექციისათვის ყველაზე ხშირად ქიმიური მეთოდი

გამოიყენება. ქიმიური ნივთიერებები, რომლბსაც იყენებენ
დეზინფექციისათვის, დეზინფექტანტები ეწოდება. ისინი
გარკვეულ მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდნენ. ესენია:
წყალში კარგი ხსნადობა, მიკროორგანიზმთა სწრაფი
განადგურების უნარი, აქტიურობა ორგანული ნივთიერებების
არსებობისას, ცხოველებისა და ადამიანების მიმართ
ატოქსიურობა ან ნაკლები ტოქსიურობა, ისინი ასევე არ უნდა
აზიანებდნენ დასამუშავებელ საგნებს, არ უნდა კარგავდნენ
თავის ბაქტერიოციდული მოქმედების უნარს როგორც
მშრალ ადგილას შენახვისას, ისე ხსნარებში არსებობისას, არ
უნდა იყვნენ ძვირადღირებულნი და მათი ტრანსპორტირება
ადვილად უნდა ხდებოდეს.

პრაქტიკაში ყველაზე ხშირად ქლორის შემცველი

დეზინფექტანტები გამოიყენება. ქლორის შემცველი
დეზინფექტანტები. იყენებენ ქლორის გაზს და ქლორიან
წყალს, რომლებიც აქტიურ ქლორს 7 %-მდე შეიცავენ. მათი
საშუალებით ხდება სასმელი და ნახმარი წყლის
გაუვნებელყოფა. ასევე,ქლორიანი კირს იყენებენ
ინვენტარის, სათამაშოების, საკვების ნარჩენების, ნიადაგის,
თხევადი გამონაყოფების, გაფორმებული განავალის
დასამუშავებლად.
ქლორიანი კირის 0.2 – 1 %-იანი ხსნარები გამოიყენება
ნაწლავთა და სასუნთქი გზების ინფექციების, 3-5-10 %-იანი -
ტუბერკულოზის კერის დეზინფექციისათვის. ასევე იყენებენ
ქლორამინს. ქლორამინის სადეზინფექციო ეფექტი
ნაკლებია, ვიდრე ქლორიანი კირის , იუენებენ
კირისნატრიუმის ჰიპოქლორიდს

დამჟანგველი დეზინფექტანტები. წყალბადის ზეჟანგი

(H2O2) შედის დამჟანგველთა ჯგუფში. მრეწველობა უშვებს 29-
30 %-იანი წყლიანი ხსნარის სახით, პერჰიდროლის
სახელწოდებით და წარმოადგენს უფერო და უსუნო სითხეს.
წყალბადის ზეჟანგი 1-6 %-იანი ხსნარების სახით
გამოიყენება, რომელსაც 0.5 % სარეცხი საშუალებები
(არიელი, ტაიდი და სხვ.) ემატება. მას იყენებენ როგორც
მიმდინარე, ისე დასკვნითი დეზინფექციის მიზნით
თეთრეულის, ჭურჭლის, სათამაშოების, ბინის, საოჯახო
ნივთების, სამედიცინო დანიშნულების ნაწარმის
დასამუშავებლად. ხასიათდება ბაქტერიოციდული,
ვირულოციდური და სპოროციდული ეფექტით. მას იყენებენ
აგრეთვე ნაწლავთა, წვეთოვანი და ზოონოზური ინფექციების
კერებშიც, ასევე სამედიცინო ინსტრუმენტების
წინასასტერილიზაციო დამუშავებისათვის. იგი არ აფუჭებს
დასამუშავებელ საგნებს და არ ჟანგავს მეტალებს.
ხაზგასასმელია ის ფაქტიც, რომ წყალბადის ზეჟანგის 6 %-მდე
კონცენტრაციის ხსნარები ნაკლებად ტოქსიურია
ადამიანებისათვის.
ფენოლის შემცველი დეზინფექტანტები. ამ ჯგუფიდან
აღსანიშნავია ლიზოლი, რომელიც არის მეტად ეფექტური
სადეზინფექციო საშუალება. მრეწველობა უშვებს ორი სახის
(“ა” და “ბ” მარკის) ლიზოლს. იგი არის მორუხო-მოყავისფრო
გამჭვირვალე სითხე და აქვს ფენოლის მკვეთრი სუნი.
კარგად იხსნება წყალში, განსაკუთრებით – გამთბარში.
ლიზოლს იყენებენ ძირითადად 2 %-იანი ხსნარების სახით
ბინების, საოჯახო ნივთების, თეთრეულისა და
გამონაყოფების დასამუშავებლად. განსაკუთრებით
აღსანიშნავია, რომ იგი გამოიყენება შავი ჭირის და სხვა
საშიში ინფექციების კერებში სხვადასხვა ობიექტების
დასამუშავებლად. ლიზოლის ხსნარის ეფექტურობა მისი
შეთბობისას საკმაოდ იზრდება. მას აქვს ბაქტერიოციდული
მოქმედების უნარი. იყენებენ დეზინფექციისათვის. ლიზოლი
ტოქსიურია ადამიანებისათვის. ალდეჰიდები. ამ ჯგუფის
პრეპარატებიდან ყველაზე ხშირად ფორმალინი
გამოიყენება, რომელიც არის ფორმალდეჰიდის 40 %-იანი
წყალხსნარი. იყენებენ ტანსაცმლის, თეთრეულის,
ფეხსაცმლის დასამუშავებლად. პარაფორმალინის კამერებში
იყენებენ 0.5 – 5 % -იან ხსნარებს. სპირტები.
დეზინფექციისათვის გამოიყენება 70%-იანი ეთილის სპირტი.
მისი საშუალებით ხდება საოპერაციო ველის, პერსონალის
ხელების, ინფექციებისას კანის დამუშავება.
ამჟამად საქართველოში იყენებენ მთელ რიგ ახალ
სადეზინფექციო საშუალებებს. ესენია:
აეროდეზინ – 2000. მას ახასიათებს ბაქტერიოციდული,
ვირულოციდური და ფუნგიციდური თვისებები (მათ შორის B
და ჩ ჰეპატიტების და აივ-ინფექციის გამომწვევებისადმი).
გამოიყენება მიმდინარე, დასკვნითი და პროფილაქტიკური
დეზინფექციისათვის. განსაკუთრებით ხშირად მას იყენებენ
ბაქტერიული ეტიოლოგიის წვეთოვანი (ტუბერკულოზის
გარდა)და ნაწლავთა ინფექციების, აგრეთვე ვირუსული
ეტიოლოგიის ნაწლავთა ინფექციების კერებში ძნელად
მისაწვდომი საგნების ზედაპირის და აპარატების
დასამუშავებლად.
ვიბაციდი არის 10 %-იანი კონცენტრატი და გამოშვებულია
მომწვანო, გამჭვირვალე ხსნარის სახით. ახასიათებს
ბაქტერიოციდული, ვირულოციდული (B ჰეპატიტის და აივ-
ინფექციის ვირუსების ჩათვლით) მოქმედება. იყენებენ
ინსტრუმენტების, ინვენტარის, ავადმყოფის გამონაყოფების
დასამუშავებლად საავადმყოფოებში, საზოგადოებრივი
თავშეყრის ადგილებში. მიკროციდი გამოიყენება
სამკურნალო-პროფილაქტიკურ დაწესებულებებში
მიმდინარე, დასკვნითი და პროფილაქტიკური
დეზინფექციისათვის, საგნებისა და ინვენტარის ზედაპირის
დასამუშავებლად ბაქტერიული (გარდა ტუბერკულოზის)
ვირუსული და სოკოვანი დაბინძურებების შემთხვევაში.
პერფორმი გამოიყენება მიმდინარე, დასკვნითი და
პროფილაქტიკური დეზინფექციისათვის სამკურნალო-
პროფილაქტიკურ დაწესებულებებში, სანიტარიულ-ტექნიკურ
მოწყობილობათა დასამუშავებლად ბაქტერიული
(ტუბერკულოზის ჩათვლით), ვირუსული ინფექციების და
კანდიდოზების დროს. ლიზოფორმინი – 3000 მოცისფრო
ფერის, სპეციფიური ფერის დეზინფექტანტია. მას გააჩნია
ბაქტერიოციდული, ტუბერკულოციდური, ვირულოციდური და
ფუნგიციდური აქტივობა. გამოიყენება სამედიცინო
დანიშნულების ნაკეთობათა სადეზინფექციოდ, აგრეთვე
ბაქტერიული, ვირუსული (როგორც B და ჩ ჰეპატიტების, ისე
აივ-ინფექციის დროს) ინფექციების, კანდიდოზების და
დერმატოფიტიების დროს. ოქტენიდერმი უფერო
გამზადებული თხიერი ანტისეპტიკური საშუალებაა კანის
დასამუშავებლად. მოქმედებს ბაქტერიოციდულად.
გამოიყენება ოპერაციული ჩარევების წინ, სისხლის სინჯის ან
ზურგის ტვინის სითხის აღებისას, პუნქციების, ბიოფსიის
დროს და სხვ. გათვალისწინებულია სამედიცინო
პერსონალის ხელების, საინექციო კანის და საოპერაციო
არის დასამუშავებლად.
55. ქლორის შემცველი დეზინფექტანტების დახასიათება. 
ქლორის შემცველი დეზინფექტანტები. იყენებენ ქლორის
გაზს და ქლორიან წყალს, რომლებიც აქტიურ ქლორს 7 %-
მდე შეიცავენ. მათი საშუალებით ხდება სასმელი და ნახმარი
წყლის გაუვნებელყოფა.

დეზინფექციისათვის გამოიყენება ქლორიანი კირი,

ქლორიანი კირი გამოშვებულია თეთრი ფხვნილის სახით.
შენახვისას იგი კარგავს აქტიურობას, ამასთან, შეიძლება
თვითაალდეს. ამიტომ პრეპარატი აუცილებლად უნდა
ინახებოდეს კარგად თავდახურულ ჭურჭელში, მშრალ და
მზისგან დაცულ შენობაში. ქლორიან კირს გააჩნია
ბაქტერიოციდული, სპოროციდული, ფუნგიციდური
მოქმედება. იყენებენ ინვენტარის, სათამაშოების, საკვების
ნარჩენების, ნიადაგის, თხევადი გამონაყოფების,
გაფორმებული განავალის დასამუშავებლად. ქლორიანი
კირის 0.2 – 1 %-იანი ხსნარები გამოიყენება ნაწლავთა და
სასუნთქი გზების ინფექციების, 3-5-10 %-იანი - ტუბერკულოზის
კერის დეზინფექციისათვის. უნდა აღინიშნოს, რომ ქლორიან
კირს აქვს უსიამოვნო სუნი, აღიზიანებს სასუნთქი გზების და
თვალის ლორწოვან გარსებს, დასამუშავებელი საგნების
ზედაპირს აუფერულებს და იწვევს ლითონთა კოროზიას.
ამდენად, მისი წყალხსნარების გამოყენება არ არის
დაშვებული ქსოვილების, მეტალისაგან დამზადებული
საგნების და შეღებილი ნაწარმის დასამუშავებლად. ასევე არ
იყენებენ ისეთ შენობებში, რომლებიც ცუდად ნიავდება. ასეთ
შემთხვევებში იყენებენ ქლორამინს, თუ არა გვაქვს იგი, მაშინ
დასაშვებია, ქლორიანი კირის ხსნარით იატაკის, კედლების
და საყოფაცხოვრებო საგნების დამუშავება საცხოვრებელ
ადგილებში და საავადმყოფოებში, ოღონდ წლის თბილ
პერიოდში და მისი გამოყენების შემდეგ შენობა კარგად უნდა
განიავდეს და მასში ადამიანები დაიშვებიან დეზიფექციის
დამთავრებიდან არაუადრეს 3 საათისა.
ქლორამინი B შეიცავს 26 % აქტიურ ქლორს. ამასთან, კარგ
პირობებში შენახვისას (მშრალ, ბნელ ადგილას) მყარად
ინარჩუნებს მას. ქლორამინის წყალხსნარები ხასიათდებიან
ბაქტერიოციდული, ვირულოციდური და ფუნგიციდური
მოქმედებითაც. წყალხსნარები ბევრად უფრო გამძლეა,
ვიდრე ქლორიანი კირის ხსნარები. ისინი დამზადებიდან 10-
15 დღის მანძილზე შეიძლება იქნენ გამოყენებულნი.
მართალია, ქლორამინის სადეზინფექციო ეფექტი ნაკლებია,
ვიდრე ქლორიანი კირის, მაგრამ ის არ იწვევს ქსოვილების
გაუფერულებას, მეტალების კოროზიას. არა აქვს უსიამოვნო
სუნი. საცხოვრებელი ადგილების დამუშავების შემდეგ,
განიავებით ქლორამინის სუნი სწრაფად ქრება. ქლორამინი
B არააქტივირებული 0.2 – 5 %-იანი ხსნარების სახით
გამოიყენება. მისი საშუალებით წარმოებს თეთრეულის,
ჭურჭლის, ნახველის, სამედიცინო დანიშნულების ნაწარმის,
შენობების, ავეჯის, ავადმყოფის მოვლის საგნების, ხელების
დამუშავება. 0.2 – 3 %-იანი ხსნარებით ხდება ნაწლავთა და
სასუნთქი გზების ინფექციების კერებში დეზინფექცია. 1-3 %-
იანი ხსნარებით – ვირუსული ჰეპატიტების, 5 %-იანი
ხსნარებით – ტუბერკულოზის კერაში.
ნატრიუმის ჰიპოქლორიდი შეიცავს აქტიურ ქლორს 0.5 – 0.9
%-მდე. გამოიყენება ხსნარების სახით თეთრეულის,
სათამაშოების, ჭურჭლის, სანიტარიულ-ტექნიკური
მოწყობილობების, ავადმყოფის მოვლის საგნების
სადეზინფექციოდ, ასევე ნაწლავთა და სასუნთქი გზების
ინფექციების და ჯილეხის კერაში ზოგიერთი ობიექტების
დასამუშავებლად.
56. რატიციდები და რეპელენტები. 
მღრღნელების მოსაწამლად იყენებენ ქიმიურ ნივთიერებებს -
რომელთაც რატიციდები (როდენტიციდები) ეწოდება. მათი
გამოყენებისას აუცილებელია პირადი და საზოგადოებრივი
უსაფრთხოების დაცვა, განსაკუთრებით კი ბავშვთა,
სამკურნალო დაწესებულებებში და კვების ობიექტებზე.
პრაქტიკაში ხშირად იყენებენ შემდეგ რატიციდებს: თუთიის
ფოსფიდი (შეიცავს 14-18 % ფოსფორს, 70-80 % თუთიას და 6
%-მდე სხვა ნივთიერებას). მას უმატებენ იმ საკვებ პროდუქტს,
რომელსაც მღრღნელები ეტანებიან, მაგალითად, ხორბალს,
პურს, ძეხვს., იგი ადამიანებისთვისაც ძლიერი შხამია. ამიტომ
მისი მოხმარებისას ადამიანმა უსაფრთხოების წესები კარგად
უნდა დაიცვას. ფტორაცეტამიდი. მას უმატებენ როგორც
მშრალ, ისე თხევად მისატყუებელს 0.5 %-ის კონცენტრაციით.
იყენებენ რუხ ვირთაგვებთან და სახლის თაგვებთან
საბრძოლველად, რომელთათვისაც სასიკვდილო დოზაა 35
მგ/კგ-ზე. რატინდანი. ანტიკოაგულანტია. გამოიყენება
მღრღნელების სოროების დამტვერიანებისათვის დუსტის
სახით. მღრღნელის სიკვდილი მისი 3-4-ჯერ მიღების შემდეგ
დგება. ზოოკუმარინი. ისიც ანტიკოაგულანტია. უშვებენ
დუსტის სახით. იყენებენ ბავშვთა და სამკურნალო
დაწესებულებებში დერატიზაციის ჩასატარებლად,
განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც სხვა რატიციდების
გამოყენება არ არის დასაშვები. ზოოკუმარინი არ არის
მაღალი ტოქსიურიობის მქონე რატიციდი. ძალიან იშვიათია
მღრღნელის ლეტალობა მისი პირველი მიღებისას.
სამაგიეროდ, ზოოკუმარინს აქვს კუმულაციის უნარი. ამიტომ
მღრღნელის სიკვდილისათვის საჭიროა, რომ მან ეს შხამი
რამდენჯერმე მიიღოს. როგორც წესი, მღრღნელი იღუპება მე-
7-10 დღეს. ზოოკუმარინს გააჩნია ბევრი დადებითი თვისება.
ძალიან მდგრადია, ინახება წლობით. ხასიათდება დიდი
ეფექტურობით. რატიციდები უნდა აკმაყოფილებდნენ
გარკვეულ მოთხოვნებს: მღრღნელების ლეტალობას მცირე
დოზებში უნდა იწვევდნენ, ტოქსიური ეფექტი სწრაფად უნდა
დგებოდეს, გარემოში და მისატყუებელში ტოქსიურობას
დიდხანს უნდა ინარჩუნებდეს და ა.შ. დერატიზაციის ეფექტის
შესაფასებლად გამოკვლეულ უნდა იქნას მღრღნელების
რაოდენობა გამოყენებულ ტერიტორიაზე დერატიზაციამდე
და დერატიზაციის შემდგომ.
სადეზინსექციო საშუალებებს პირობითად მიეკუთვნება
რეპელენტები. ქიმიურ ნივთიერებებს, რომლებიც
აფრთხობენ მწერებს, რეპელენტები ეწოდებათ.
სისხლისმწოველი მწერებისაგან თავის დაცვის მიზნით
რეპელენტებს ისვამენ კანის ღია ნაწილებზე, მაგრამ ისე, რომ
არ ხდება კანში მათი შეზელვა. მათი გამოყენება დასაშვებია
დღეში 2-3-ჯერ. რეპელენტების რიცხვიც საკმაოდ დიდია. მათ
მიეკუთვნება დიეთილტოლუამიდი, რებემიდი-90,
რეფტამიდი და ა.შ.
უვნებელი და უსაფრთხო რეპელენტია მიხაკის ზეთი.

ინსექტიციდების შესაფასებლად გამოიყენება გარკვეული

ეპიდემიოლოგიური კრიტერიუმები:

მაგალითად, გამძლეობა გარემოში, მოქმედების

მრავალფეროვნება – სხვადასხვა სახის მწერებზე, მათი
განვითარების სხვადასხვა სტადიაზე, მაღალი ტოქსიურობა
მწერებისათვის და ნაკლები ადამიანებისათვის და ა.შ. რაც
შეეხება რეპელენტებს, მათი შეფასების მთავარი
კრიტერიუმია მწერების კბენისაგან დაცვის ხანგრძლივობა.
ჩატარებული სადეზინსექციო მუშაობის შეფასება ხდება
მწერების სიმჭიდროვით ობიექტებზე ან ტერიტორიაზე, მათი
დამუშავების შემდეგ.