8

Panitikan Sa
Panahon
Ng Katutubo
(MODYUL 1)

GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

Agutaya, Palawan
Republika ng Pilipinas
kagawaran ng Edukasyon

Page |1 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 Rehiron MIMAROPA
Sanngay ng Palawan
GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL
AGUTAYA, PALAWAN

Ang modyul na ito ay para sa mga mag aaral ng Ika – 8 Baitang

“ANG PANITIKAN SA
PANAHON NG KATUTUBO”
Karunungang Bayan
(Salawikan, Sawikain at Kasabihan)
(Modyul 1)
Baitang 8
Agosto 24 - 28, 2020

Isinulat at binuo ni:

PHEBE F. LLAMERA
Guro sa Filipino

GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

Agutaya, Palawan

PAUNANG SALITA

Page |2 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 “Kasabay ng pag-unlad ng bayan ang pag-unlad ng kaniyang
mamamayan, sa lahat ng aspeto ng buhay” Tugon sa pag-unlad
pagbabago sa bawat sulok ng mundo ang pagyakap at pakikipagsabayan
sa agos na ito ng Panitikang Pilipino. Ang pagpapalit-anyo nito at
pagbibihis mula sa makalumang panitikan hanggang sa kasalukuyan
upang manapay maipabatid sa karamihan, lalo’t higit sa mga kabataan ang
kayamanang angkin ng Panitikang natatangi, ang Panitikang Pilipino.
Alinsunod sa pagbabago ng kurikulum, ang pagbuo sa mga kagamitang
panturo at pampagkatuto upang makaagapay sa pagpapalawak ng
kaalaman ng mga mag-aaral sa Asignaturang Filipino. Pinaglaanan ng
mahuhusay at makabagong pamamaraan upang higit na maiangkop sa uri
ng mga mag-aaral ang mga gawain sa
modyul na ito. Sapagkat naniniwala ang Kagawaran ng Edukasyon na ang
mahusay at kalidad na edukasyon ay makakamtan ng bawat isang
Pilipinong mag-aaral mula ngayon at sa mga susunod pang henerasyon.

PAALALA AT TAGUBILIN:

Dahil sa kinakaharap nating pandemya ang lahat ay inaasahang sumusunod sa mga protocol ng World
Health Organization upang makaiwas at malabanan ang sakit.. Bilang pagtalima sa kautusang huwag
magkita-kita at magsama-sama nang maramihan kaya itong modyul na ito ay sasagutan sa inyong
mga tahanan at pag-aralan sa tulong ng iba pang miyembro ng iyong pamilya. Kung ikaw ay may
katanungan maaari mo akong maka-ugnayan sa numerong 09552013179 at sa aking emailadd na
llameraphebe@ gmail.com.

LINGGO Panitikan sa panahon ng Katutubo

1 (Mga Karunungang Bayan: Salawikain, Sawikain, Kaasabihan)

Page |3 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 ALAMIN
Kumusta ka Mahal kung Mag-aaral,

Kumusta ang iyong naging bakasyon sa mapaghamong banta at pananlanta ng Covid

19? Naging makabuluhan din ba ang iyonh pananatili sa iyong tahanan kasama ang iyong
pamilya sa kabila ng pandemyang nararanasan? Ikaw ba at ang iyong mga mahal sa buhay ay
sumunod sa ipinagbabawal at payo ng World Health Organization? Dahil hindi pa rin natatapos
ang pandemyng ito at kailangang ituloy ang iyong edukasyon , narito ang modyul na ito upang
magamit mo para sa iyong patuloy na pagkatuto sa Filipino 8. Inaaasahan na ikaw ay magiging
aktibo at handing ipahayag ng wasto, maayos at may lalim ang iyong mga ideya, karanasan, at
kaalaman kaugnay ng pinag-aaralan. Gayundin inaaasahang maipapamalas mo ang iyong pang-
unawa sa mga akdang pampanitikan sa panahon ng katutubo. Inaaasahan din na sa pamamagitan
ng mga gawain na iyong maisasakatuparan sa mga gawaing ito sa bawat aralin ay
mapapahalagahan mo ang kultura, tradisyon, at kalagayang panlipunan n gating bansa sa
panahong isinulat.

Eksayted ka na ba? Maghanda ng iyong kuwaderno upang doon ay sagutan at itala ang
mga mahahalagang pagkatuto na maaaral mo rito.

Narito ang mga tiyak na kasanayang inaaasahang matamo sa modyul na ito.

1. Nahuhulaan ang mahahalagang kaisapan sa akda.

F-8PN-Ia-c-20

Page |4 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 a. Nabibigyang-kahulugan ang mga kabuluhang salita at matatalinghagang
pahayag na ginamit sa teksto o diskursong pinakinggan.

b. Naibabahagi ang sarilIng opinyon,pananaw, katwiran, interpretasyon sa

tulong ng diskursong nagsasalaysay.

2. Naiiugnay ang mahahalagang kaisipang nakapaloob sa mga karunungang bayan

sa mga pangyayari sa tunay na buhay. F8PB-I-a-c
a. Nakagbibigay ng wastong hinuha sa pag-uugali o katauhan ng mga tauhan sa
akda

b. Nakikilala at natutukoy ang mga karunungang bayan ( salawikain, sawikain

at kasabihan) bilang mga sinaunang tula sa panahon ng katutubo

c. Nasusuri ang ilang mahahalagang tala sa katutubong tugma at sukat at

nakasusulat ng sariling tula

Panimulang Pagtataya

Panuto: Alamin natin kung gaano na ang lawak ng iyong kaalaman sa nilalaman ng modyul na
ito. Sagutin mo ang lahat ng aytem. Piliin mo ang letra ng tamang sagot at isulat ito sa patlang.

____1. Isang maikli ngunit makabuluhang pahayag na karaniwang may matulaing katangian.
a. Sawikain b. Salawikain c. kawikaan d. kasabihan

Page |5 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

____ 2. Pansinin ang bahagi ng alamat na nasa kahon sa kasunod na pahina . Ano ang kapuna-
puna sa pangyayari?
a. makatotohanan b. posibleng maganap
c. kapani-paniwala d. hindi kapani-paniwala

Basahin ang teksto. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong bilang 3-6

____ 3. Ano ang ipinapakahulugan ng salawikaing “Ano man ang tibay ng piling abaka ay
wala ring lakas kapag nag-iisa”?

a. pakikisama b. pagkakaisa c. pagtitiis d. pakikipagkapwa

____ 4. Matatapos na ang inyong breaktime kaya nagmamadali kang bumalik sa inyong silid-
aralan sapagkat ang susunod na guro sa inyong klase ay mahigpit sa pagtatala ng attendance.
Sa di inaasahan, nasaksihan mo ang pagkahimatay ng isang mag-aaral. Ano ang iyong gagawin?

a. Ipagwawalang bahala na lamang ang nasaksihan upang hindi mahuli sa klase.

b. Pupuntahan ang guidance counselor upang ipaalam ang nangyari sa mag aaral.
c. Tutulungan ang mag-aaral at ihahatid siya sa clinic para mabigyan ng paunang
lunas.
d. Magpapatala muna ng attendance sa guro at ipaaalam ang kanyang nasaksihan.

____ 5. Usong- uso sa mga kabataan ang “fliptop”. Nais mong maging “in “ sa bagong
henerasyon na iyong kinabibilangan ngunit gusto mong maging makabuluhan ang nilalaman ng
fliptop na iyong ibabahagi. Ano ang dapat mong gawin?

a. Humalaw ng makabuluhang kaisipan mula sa mga karunungang-bayan ng ating

panitikan.
b. Gayahin ang estilo ng isang sikat na rapper .
c. Magpagawa ng fliptop sa mahusay bumuo nito .
d. Mangopya ng mga fliptop na napanood sa video

Page |6 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

_____6. Namatay siyang malayo sa bayang sinilangan dahil sa pag-asam isang mas mabuting
buhay para sa kaniyang mga minamahal. Anong salita ang binibigyang turing ng mga salitang
nakahilig sa pangungusap?

a. Siya b. Namatay c. Malayo d. Pag-asam

_____7. Ano ang nais ipakahulugan ng sawikaing “malayo sa bituka”

a. Hindi nasaktan c. Hindi masakit

b. Hindi nakapagsalita d. Hindi malubha

_____8. “Bumbong kung liwanag, kung gabi ay dagat. Anong uri ng sukat ang halimbawa ito?

a. Gansal b. Patinig c. Katinig d. Pares

_____9. Ilan ang bilang ng taludtud ng salawikaing ito:

Ang sugat ay kung tinanggap

Di daramdamin ang antak
Ang aayaw at di mayag
Galos lamang magnanaknak

a. 2 b. 4 c. 6 d. 8

____10. Alin sa sumusunod na pahayag ang ginagamitan ng eupemistikong pahayag?

a. sumakabilang buhay para sa namatay

b. magbuburo sa asin para sa hindi mag-aasawa
c. buto’t balat para sa payat
d. papatay-patay para sa hipong tulog

____11. Ito ang pagkakapare – pareho ng bilang ng pantig ng dalawa o higit pang taludtud sa
isang saknong.

a. Saknong b. Tugma c. Sukat d. taludtud

_____12. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran?

a. may ina, ama, at mga anak

b. may masaganang pamumuhay
c. nakatira sa maayos na bahay
d. may pagmamahalan at respeto sa isa’t isa.

Page |7 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

_____13. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang huwarang pamilya?

a. may kapanagutan sa anumang gawain

b. magiging sikat na mamamayan.
c. hindi masasangkot sa anumang gulo sa pamayanan
d. magkakaroon ng disiplinang pansarili

_____14. “Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos
akong dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng
kanyang puso. Ngunit, patuloy akong nagtataka sa malalim na
paghinga niya,sa kanyang malungkot na pagtitig sa lahat ng bagay,
paghikbi…” Ano ang nais ipahiwatig ng pahayag?

a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan

b. isang sanggol sa piling ng isang ina
c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya
d. binabalikan ang mga pangyayari

____15. Tawag sa pagkakapare – pareho ng dulong tunog ng dalawa o higit pang taludtud sa
isang saknong.

a. Saknong b. Tugma c. Sukat d. Taludtod

BALIKAN NATIN

TALA-ISIP
Panuto: Gamit ang diksyunaryo o internet hanapin ang kahulugan ng mga
salitang may salungguhit sa mga sumusunod na mga pangungusap.
1. Taon-taon ay nagdaraos sila ng caῆao bilang parangal sa kanilang mga anito.
2. Noong panahong iyon, ang mga Igorot ay naniniwala sa iba’t ibang anito.
3. Maibigin sila sa kapwa at may takot sila sa kanilang bathala.

Page |8 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 4. Siya’y bumalik sa nayon at nakipagkita sa matatandang pantas.
5. Marahil, ang ibong iyon ay ang sugo ng ating bathala.

BASA – SURI - ALAMAT

“BAKIT NASA ILALIM NG LUPA ANG GINTO”

Noong unang panahon, ang mga katutubo sa kabundukan ay hindi pa mga binyagan. Ang kanilang
pinupuri at pinasasalamatan sa mga biyayang napapasakanila ay ang itinuturing nilang Bathala. Kapag
nagwawagi sila sa pakikidigma laban sa mga taong kabilang sa ibang tribu ay tumatawag sila kay Bathala.
Kapag nakakakuha sila ng maraming gulay o prutas ay si Bathala rin ang kanilang tinatawag upang
pasalamatan. Sama-sama silang tumatawag at pumupurikay Bathala sa pamumuno ni Yaw-yawen, ang puno
ng mga katutubo.

"Nagpapasalamat kami, Dakilang Bathala, sa katiwasayan at kaligayahang nalalasap namin sa mga

sumandaling ito. Pinasasalamatan po namin ang masaganang ani na inyong ipinagkaloob. Pinasasalamatan din
namin ang kalusugang hindi naming maipagpapalit sa alinmang yaman. Nawa, ang lakas ng aming katawan at
talinong patuloy ninyong ibinibigay sa amin ay mapasaamin sa habang panahon," ang malakas na dalangin ni
Yaw-yawen na sinasabayan naman ng mga taong kanyang nasasakupan.

Likas na masisipag ang mga katutubo. Bago pa man sumikat ang araw ay nasa taniman na sila at
pinagyayaman ang matabang lupa. Ang ilan naman ay nasa dagat upang manghuli ng mga matatabang isda.
Magkikita lamang sila kapag matindi na ang sikat ng araw.

Isang umagang abala ang lahat sa pagtatanim at panghuhuli ng mga isda ay isang malakas na hangin
ang humihip. Halos tangayin nito ang mga katutubo. Ang lahat ay natakot.

"May unos kayang darating?" ang tanong ng isang matandang babae.

"Huwag naman po, Bathala," ang nasabi ni Yaw-yawen. "Magsiluhod tayong lahat at tumingin sa langit.
Alam kong hindi tayo pababayaan ni Bathala."

At nagsiluhod ang mga katutubo. Pagkaluhod nila'y sabay-sabay silang tumingala sa langit. Anong
himala! Biglang nagdilim ang paligid. Kinilahutan ang mga katutubo. Ang iba'y inihanda na ang sarili upang
mamatay. Ngunit ang karamihan ay nagsiluha at lalong tumibay ang pananalig sa Diyos.

"Bathala... aming Bathala, ipinauubaya na namin sa inyo ang aming kapalaran," ang panalangin ng lahat
sa pamumuno ni Yaw-yawen.

Sa isang iglap, ang dating madilim na paligid ay napalitan ng naiibang liwanag. Nang tingalain ng mga
katutuboP ang
age |9 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL
langit ay nakakita sila ng isang bolang apoy. Paikut-ikot ito at nang mawala ay isang malinaw na
aninong puti ang kanilang nakita.
 Karugtong…..
"Huwag kayong matakot. Ako ang tinatawag ninyong Bathala," ang sabi ng aninong puti. "Nagpakita ako sa inyo
hindi upang kayo'y takutin, kundi upang pagkalooban kayo ng isang magandang biyaya."

"Biyaya po, aming Bathala?" ang tanong ng mga katutubo.

"Oo, biyaya," ang sagot ni Bathala.

"Marami pong salamat, aming Bathala. Ngunit hindi pa po ba sapat ang kapayapaan, kaligayahan, kalusugan, at
masaganang ani na inyong ipinagkakaloob?" ang tanong ni Yaw-yawen.

"Ipinakikita ninyo ang inyong angking kasipagan at mabuting pagsasamahan kaya't dapat lamang na bigyan ko
kayong lahat ng biyaya," ang sagot ni Bathala.

"Magpapadala ako ng aking kinatawan. Bababa siya sa lupa at kayo'y bibigyan niya ng mga buto ng ginto.
Inaasahan kong itatanim ninyo ang mga butong ito hanggang sa mamunga ng mga ginto. Isang malaking kayamanan
ang magiging bunga ng mga punong inyong paghihirapang palakihin. Isang kundisyon lamang ang aking hinihiling sa
inyo," ang sabi ni Bathala.

"Ano po iyon, Bathala?" ang tanong ni Yaw-yawen.

"Na huwag na huwag ninyong puputulin ang mga punungkahoy, lalung-lalo na ang mga punong ginto na aking
ipagkakaloob," ang utos ni Bathala.

At nang araw na dumating ang kinatawan ni Bathala na dala-dala ang mga buto ng ginto ay nagsimulang
magtanim ang mga katutubo. Pagkaraan ng ilang araw ay sumibol ang halaman. At pagkaraan ng maraming taon ay
nagsilago at tumindig ang mga matataas na puno ng ginto.

"Nasaan ang bunga? Bakit ang tagal-tagal na'y hindi pa namumunga ang mga punong iyan?" ang inip na inip na
nasabi ng mga katutubo.

"Putulin natin ang mga puno. Tiyak na nasa loob ng mga malalaking katawan ang mga gintong ating hinahanap,"
ang mungkahi ng isang lalaki.

"Oo nga! Sige, putulin natin ang mga puno," ang utos ni Yaw-yawen.

"Putulin! Putulin!" ang sabay-sabay na sabi ng lahat.

At pinutol ng mga tao ang katawan ng mga

P a g e | 10
punungkahoy. Ngunit anong pagkakamali! Bigla na namang humihip
GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL
ang napakalakas na hangin. Nagdilim ang paligid at muling nagpakita ang puting anino.
 Karugtong…..
"Si Bathala! Nagpakitang muli si Bathala!" ang sigaw ng lahat.

"Bathala, bakit po hindi pa namumunga ang mga ginto?" ang tanong ni Yaw-yawen.

"Sinuway ninyo ang aking utos. Mahigpit kong ipinag-utos sa inyo na huwag na huwag ninyong puputulin
ang mga puno. Mula ngayon, ang gintong dapat sana'y mapasainyo ay mananatiling nasa ilalim ng lupa. Hindi
ninyo makikita iyon hangga't hindi ninyo pinaghihirapang kunin," ang sabi ni Bathala.

Gayon na lamang ang pagsisisi ng mga katutubo sa kanilang ginawa. Ang gantimpalang ginto na dapat
mapasakanila sa pamamagitan ng mga puno ay biglang naglaho.

Mula noon, hanggang ngayon, ang ginto'y sa ilalim ng lupa na lamang matatagpuan.

MGA GABAY NA TANONG:

1. Isa-isahing ilarawan ang mga tauhan .Ano-ano ang kanilang motibasyon sa kung
bakit ganoon ang kanilang ikinikilos?
2. Makatarungan ba ang naging parusa ng bathala sa inasal ng mga tao? Bakit o bakit
hindi+
3. Sa iyong palagay, bakit masaklap o malungkot ang alamat na ito? Maaari kayang
naging masaya ang isang alamat tungkol sa kung bakit nasa ilalim ng lupa ang ginto?
4. Ano kaya ang silbi ng alamat tungkol sa ating mga ninunong katutubo?
5. Paano mo maiiugnay ang mga pangyayari sa alamat na binasa sa panahon natin
ngayon ng pandemya (Covid-19)? May pagkakapareho ba? Pangatwiranan ang sago

TALA-ISIP
PANUTO: Sa isang pirasong papel, gumawa ng isang diagram
tungkol sa iba’t ibang kultura at tradisyon ng mga Igorot na ipinakita sa
alamat.

P a g e | 11 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 BASA – SURI - UNAWA
NAGING SULTAN SI PILANDOK
Kwentong-bayan ng Maranaw

Si Pilandok ay nahatulang ikulong ng isang masamang Sultan sa isang kulungang bakal at itapon sa dagat dahil sa
paghihimagsik na kaniyang ginawa.
Pagkalipas ng ilang araw ,ang Sultan ay nanggigilalas nang makita si Pilandok sa kaniyang harapan na nakasuot ng
magarang kasuotan ng Sultan. Nakasukbit sa kaniyang baywang ang isang kumikislap na ginintuang tabak .
“ Hindi ba’t itinapon ka na sa dagat”?nagtatakang tanong ng Sultan kay Pilandok.
“ Siya pong tunay ,mahal na Sultan ,” ang magalang na tugon ni Pilandok.
“Paanong nangyarig ikaw ay nasa harap ko at nakadamit nang magara? Dapat ay patay ka na ngayon,” wika ng
Sultan“ .
Hindi po ako namatay , mahal na Sultan , sapagkat nakita ko po ang aking mga ninuno sa ilalim ng dagat nang ako’y
sumapit doon. Sila po ang nagbigay sa akin ng kayamanan. Sino po ang magnanais na mamatay sa isang kahariang
masagana sa lahat ng bagay?” paliwanag ni Pilandok.
“Marahil ay nasisiraan ka ng bait,” ang sabi ng ayaw maniwalang Sultan.”Nalalaman ng lahat na walang kaharian sa
ilalim ng dagat”.
“ Kasinungalingan po iyan! Bakit po ako naririto ngayon? Ako na ipinatapon ninyo sa gitna ng dagat. Ako na ikinulong
ninyo sa hawla ay naririto at kausap ninyo,” ang paliwanag ni Pilandok.” May kaharian po sa ilalim ng dagat at ang
tanging paraan sa pagtungo roon ay ang pagkulong sa hawla at itapon sa gitna ng dagat. Ako po’y aalis na at marahil ay
hinihintay na ako ng aking mga kamag-anak.
Umakmang aalis si Pilandok.
“ Hintay ,” pagpapahinto ng Sultan kay Pilandok.” Isama mo ako at nais kong makita ang aking mga ninuno, ang Sultan
ng mga Sultan at ang iba ko pang kamag-anak”.
Tatawagin n asana ng Sultan ang mga kaal ngunit pinigil siya ni Pilandok at pinagsabihang walang dapat makaalam ng
bagay na iyon. Dapat daw ay mag-isang pupunta roon ang Sultan sa loob ng isang hawla.
“ Sino po ang mamumuno sa kaharian sa inyong pag-alis?” ang tanong ni Pilandok.” Kapag nalaman po ng iba ang
tungkol sa sinabi ko sa inyong kaharian sa ilalim ng dagat ay magnanais silang magtungo rin doon.”
Sandaling nag-isip ang Sultan at nakangiting nagwika, “ Gagawin kitang pansamantalang Sultan, Pilandok. Mag-iiwan
ako ngayon din ng isang kautusang ikaw ang pansamantalang hahalili sa akin.”
“ Hintay mahal na Sultan ,” ang pigil ni Pilandok . “ Hindi po ito dapat malaman ng inyong mga ministro.”
“ Ano ang nararapat kung gawin?” ang usisa ng Sultan .” Ililihim po natin ang mga bagay na ito. Basta’t ipagkaloob
ninyo sa akin ang inyong korona, singsing at espada. Kapag nakita nila ang mga ito ng inyong kabig ay susundin nila
ako,” ang tugon ni Pilandok.
Pumayag naman ang Sultan. Ibinigay na lahat kay Pilandok ang hinihingi at isinakay sa isang Bangka. Pagdating sa
gina ng dagat ay inihagis ang hawlang kinalulunanan ng Sultan. Kaagad lumubog ang hawla at namatay ang Sultan.
Mula noon si Pilandok na ang naging Sultan.

P a g e | 12 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 PAGPAPAYAMAN
1. Ilarawan ang mga tauhan. Ano-ano ang naging motibasyon nila sa kanilang ikinilos?
Makatarungan ba ang kanilang ikinikilos?
2. Sa kasalukuyan, sino ang maituturing na Pilandok? Bakit?
3. Paano sinasalamin ng kwentong bayan ang kultura at tradisyon ng bayang
pinagmulan nito?
4. Paano nakatulong ang mga kwentong bayan sa buhay ng ating mga ninuno?
5. Paghambingin ang alamat at kwentong bayan batay sa mga katangiang taglay ng mga
ito.

PAGSASANAY 1: I-Q NEK

Tulungan mo ang larawan na iugnay ang kaniyang sarili sa mga akdang pampanitikan
na lumaganap noong Panahon ng Katutubo sa pamamagitan ng pagkukulay ng mga ito
hanggang marating niya ang aklat ng panitikan na nasa pinakaibaba ng tsart. Gawin sa papel.
Gayahin ang pormat.

Matapos kong mataya ang dati mong kaalaman sa paksa, oras na upang ating pag-aralan ang
ilan sa mga akdang pampanitikan na lumaganap sa Panahon ng Katutubo.

PAGSASANAY 2: UNAWA-GAWA

P a g e | 13 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 Sumulat ng karunungang bayang palasak sa inyong lugar. Isaalang – alang ang
mga kultura, tradisyon, paniniwala at kalagayan panlipunan.

SURIIN

ALAM MO BA NA...

KARUNUNGANG-BAYAN - kasama sa kabang-yaman ng karunungang-bayan ng ating bansa

bago dumating ang mga Espa_ol ay ang salawikain, sawikain/kawikaan, At kasabihan.

SALAWIKAIN- karaniwang patalinghaga ang salawikain na may kahulugang nakatago. Ang

salawikain ay karaniwang nasusulat ng may sukat at tugma kaya masarap pakinggan kapag
binibigkas.

Mga Halimbawa:

‘Pag ang tubig ay magalaw Ang sakit ng kalingkingan

Ang ilog ay mababaw Damdam ng buong katawan

“A wattu langan a kuruga mariga “Ing taung mapibabata’

Tattolay nga minagimamma .” Dasan na ing sablang buring na”

(Ibanag) (Pampango)
“Walang gawaing mahirap “Ang taong matiyaga
sa taong matiyaga.” natutupad ang ninanasa.

SAWIKAIN – Ang pagsasawikain o pagtatambis ay isang paraan ng na hindi gumagamit ng

mararahas na salita upang maiwasan ang makasakit ng loob. Ang sawikain o patambis
samakatuwid , ay masasabing mga salitang eupemistiko, patayutay o idyomatiko na ginagamit
upang maging maganda paraan ng pagpapahayag.

Mga Halimbawa:
“parang natuka ng ahas- natulala” “itaga mo sa bato- pakatandaan”
“malayo sa bituka- hindi malubha” “mahaba ang kamay- magnanakaw”

KASABIHAN- Ang kasabihan ay iba sa salawikain sa dahilang ito’y hindi

gumagamit ng mga talinghaga. Payak ang kahulugan. Ang kilos, ugali, at gawi ng isang tao ay
masasalamin sa mga kasabihan.

Mga Halimbawa:

P a g e | 14 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 Tulak ng bibig Kasama sa gayak
Kabig ng dibdib. ‘Di kasama sa lakad.

Utos na sa pusa Ubos-ubos biyaya

Utos pa sa daga Bukas nakatunganga

Pagkatapos mong basahin ang mahahalagang impormasyon sa aralin, marahil ay

naging malinaw na sa iyo ang konsepto ng salawikain, sawikain at kasabihan. Upang
mapagtibay pa ang iyong kaalaman at tamang pag-unawa sa paksang iyong pinag-aaralan,
subukin mong gawin ang ilan pang gawain.

GAWAIN 1: BASA - UNAWA

Panuto: Suriin kung ang mga sumusunod ay salawikain, sawikain o kasabihan. Isulat sa
sagutang papel. Gayahin ang pormat.

1. Ang magtanim ng hangin 2. Ang taong walng kibo

Bagyo ang aanihin nasa loo bang kulo

3. Itaga sa bato

4. Kasama sa gayak 5. Ubos – ubos biyaya

Di kasama sa lakad bukas naka tunganga

SALAWIKAIN SAWIKAIN KASABIHAN

Madali mo bang nakilala ang salawikain, sawikain at kasabihan? Nakilala mo ba ang

mga ito dahil sa taglay nilang mga katangian? Kung sa iyong palagay ay hindi pa sapat ang
iyong kaalaman sa mga ito, makatutulong ang kasunod na gawain upang madagdagan pa ang
iyong kaalaman tungkol dito.

P a g e | 15 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 GAWAIN 2: TUKOY - KAHULUGAN

Panuto:Basahin at unawain ang mga nakahanay na salawikain, sawikain/

kawikaan at kasabihan. Isulat ang kahulugan ng bawat isa. Gayahin ang pormat.

GAWAIN 3: ISIP – TUKLAS (3 – 2 at 1)

Panuto:Isulat ang iyong natutunan sa pamamagitan ng 3 – 2 at 1 na estratehiya. 1

puntos bawat bilang.

3 MAHALAGANG NATUTUNAN SA ARALIN

P a g e | 16 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 1. ____________________________________________________________
2.____________________________________________________________
3.____________________________________________________________
2 NATUKALSAN SA ARALIN

1. ___________________________________________________________
2.____________________________________________________________

1 TUMATAK SA ISIPAN

1. ___________________________________________________________

ISAISIP

TUGMA- pagkakapare – pareho ng dulong tunog ng dalawang o higit pang taludtud sa

isang saknong ng tula.

URI NG TUGMA
PATINIG – (a, e, i, o, u)
KATINIG – (b, c, d, f, g, h, j, k, l, m, n, ñ, ng, p, q, r, s, t, v, w, x, y, z)

SUKAT – pagkakapare-pareho ng bilang ng pantig ng dala o higit pang taludtuld sa isang

saknong ng tula.

MGA URI NG SUKAT

GANSAL (5, 7)

HALIMBAWA:

Buhay Alamang (5) Katitibay ka, tulos (7)

Paglukso, Patay
P a g e | 17 (5) GAUDENCIO E. sakaling
ABORDO datnang – agos
MEMORIAL (7)
NATIONAL HIGH SCHOOL
Ako’y mumunting lumot (7)
Sa Iyoy pupulupot (7)
 PARES (4, 6, at 8)

HALIMBAWA

Kung di ukol (4) Bungbong kung liwanag (6)

Di bubukol (4) kung gabi ay dagat (6)

Ang sugat ay kung tinanggap (8)

Di daramdamin ang antak (8)
Ang aayaw at di mayag (8)
Galos lamang magnanaknak (8)

GAWAIN 4: SURI – GAWA

PANUTO: Gamit ang kasunod na tsart, magsulat ng isang salawikain, sawikain o kasabihan at
pagkatapos ay suriin ito.

BILANG
SALAWIKIN SUKAT TUGMA
NG TALUDTOD
1.
BILANG
SAWIKAIN SUKAT TUGMA
NG TALUDTOD
2.

P a g e | 18 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 BILANG
KASABIHAN SUKAT TUGMA
NG TALUDTOD
3.

KARAGDAGANG GAWAIN

Sumulat ng isang tula ukol sa pandemyang COVID – 19. Ito ang

huling gawain mo para sa modyul na ito. Dahil dito, bibigyan ka ng
lubos na kalayaan sa paglikha. Kinakailangang may wastong tugma at
sukat parin ang iyong tula ngunit hindi ka na bibigyan ng taludtud o
saknong. Maaring maging lubos na maigsi o lubos na mahaba ang
tulang isusulat mo. Ang mahalaga ay ang kalidad ng tula.

PANGWAKAS NA
PAGTATAYA

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang mga tanong sa bawat bilang, pagkatapos ay isulat
ang titik ng tamang sagot sa patlang bago ang bilang.
____1. Isang maikli ngunit makabuluhang pahayag na karaniwang may matulaing katangian.
a. Sawikain b. Salawikain c. kawikaan d. kasabihan

____ 2. Pansinin ang bahagi ng alamat na nasa kahon sa kasunod na pahina . Ano ang kapuna-
puna sa pangyayari?
a. makatotohanan b. posibleng maganap
c. kapani-paniwala d. hindi kapani-paniwala

Basahin ang teksto. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong bilang 3-6

P a g e | 19 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

____ 3. Ano ang ipinapakahulugan ng salawikaing “Ano man ang tibay ng piling abaka ay
wala ring lakas kapag nag-iisa”?

a. pakikisama b. pagkakaisa c. pagtitiis d. pakikipagkapwa

____ 4. Matatapos na ang inyong breaktime kaya nagmamadali kang bumalik sa inyong silid-
aralan sapagkat ang susunod na guro sa inyong klase ay mahigpit sa pagtatala ng attendance.
Sa di inaasahan, nasaksihan mo ang pagkahimatay ng isang mag-aaral. Ano ang iyong gagawin?

a. Ipagwawalang bahala na lamang ang nasaksihan upang hindi mahuli sa klase.

b. Pupuntahan ang guidance counselor upang ipaalam ang nangyari sa mag aaral.
c. Tutulungan ang mag-aaral at ihahatid siya sa clinic para mabigyan ng paunang
lunas.
d. Magpapatala muna ng attendance sa guro at ipaaalam ang kanyang nasaksihan.

____ 5. Usong- uso sa mga kabataan ang “fliptop”. Nais mong maging “in “ sa bagong
henerasyon na iyong kinabibilangan ngunit gusto mong maging makabuluhan ang nilalaman ng
fliptop na iyong ibabahagi. Ano ang dapat mong gawin?

a. Humalaw ng makabuluhang kaisipan mula sa mga karunungang-bayan ng ating

panitikan.
b. Gayahin ang estilo ng isang sikat na rapper .
c. Magpagawa ng fliptop sa mahusay bumuo nito .
d. Mangopya ng mga fliptop na napanood sa video

_____6. Namatay siyang malayo sa bayang sinilangan dahil sa pag-asam isang mas mabuting
buhay para sa kaniyang mga minamahal. Anong salita ang binibigyang turing ng mga salitang
nakahilig sa pangungusap?

a. Siya b. Namatay c. Malayo d. Pag-asam

P a g e | 20 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

_____7. Ano ang nais ipakahulugan ng sawikaing “malayo sa bituka”

a. Hindi nasaktan c. Hindi masakit

b. Hindi nakapagsalita d. Hindi malubha

_____8. “Bumbong kung liwanag, kung gabi ay dagat. Anong uri ng sukat ang halimbawa ito?

b. Gansal b. Patinig c. Katinig d. Pares

_____9. Ilan ang bilang ng taludtud ng salawikaing ito:

Ang sugat ay kung tinanggap

Di daramdamin ang antak
Ang aayaw at di mayag
Galos lamang magnanaknak

b. 2 b. 4 c. 6 d. 8

____10. Alin sa sumusunod na pahayag ang ginagamitan ng eupemistikong pahayag?

a. sumakabilang buhay para sa namatay

b. magbuburo sa asin para sa hindi mag-aasawa
c. buto’t balat para sa payat
d. papatay-patay para sa hipong tulog

____11. Ito ang pagkakapare – pareho ng bilang ng pantig ng dalawa o higit pang taludtud sa
isang saknong.

a. Saknong b. Tugma c. Sukat d. taludtud

_____12. Kailan masasabing ang isang pamilya ay huwaran?

a. may ina, ama, at mga anak

b. may masaganang pamumuhay
c. nakatira sa maayos na bahay
d. may pagmamahalan at respeto sa isa’t isa.

_____13. Ano ang magiging bunga kapag ang isang anak ay lumaki sa isang huwarang pamilya?

a. may kapanagutan sa anumang gawain

b. magiging sikat na mamamayan.

P a g e | 21 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

 c. hindi masasangkot sa anumang gulo sa pamayanan
d. magkakaroon ng disiplinang pansarili

_____14. “Ilang gabi nang ako ang kapiling niya sa higaan. Tila musmos
akong dumarama sa init ng kanyang dibdib at nakikinig sa pintig ng
kanyang puso. Ngunit, patuloy akong nagtataka sa malalim na
paghinga niya,sa kanyang malungkot na pagtitig sa lahat ng bagay,
paghikbi…” Ano ang nais ipahiwatig ng pahayag?

a. may problemang hinaharap ang kanyang kaibigan

b. isang sanggol sa piling ng isang ina
c. nararamdaman niya ang suliraning pampamilya
d. binabalikan ang mga pangyayari

____15. Tawag sa pagkakapare – pareho ng dulong tunog ng dalawa o higit pang taludtud sa
isang saknong.

b. Saknong b. Tugma c. Sukat d. Taludtod

Binabati kita sapagkat nagawa mo ang mga

gawain na hinihingi ng modyul na ito.
Inaasahan ko na ipagpapatuloy ang pag-
aaral ng kasunod na modyul.

P a g e | 22 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL

P a g e | 23 GAUDENCIO E. ABORDO MEMORIAL NATIONAL HIGH SCHOOL