Informatiebijeenkomst Brabant Recources

proefboring schaliegas in gemeente Haaren

Datum 18 januari 2011, 19.30 uur

Locatie Gastenbosch te Helvoirt
Gespreksleider Paul de Gier
Aanwezig Brabant Recources Henk Duyverman, senior
explorationist
Klaas Rozema, Land, Lease &
Permitting Consultant
Ken Lowe, Director Cuadrilla
Nederland
Dick Zwart, Managing Director PGMi
Gemeente Haaren Johan van de Brand, wethouder,
namens Erik van den Dungen
(verhinderd)
Lidia Verduyn, beleidsmedewerker RO
Belanghebbenden/belangstellenden Willem Jan, woordvoerder Actiegroep
stichting io SchalieGASvrij Haaren:
Willem Jan Atsma, Gerard Abels, Harry
van de Pasch, Rien van Hal, Thomas
van Geelen, Mari van Alem, Dorien
Leijdens
Lidia heeft een lijst van alle
aanwezigen
Staatstoezicht op de mijnen (SodM) Ir G. Hjarap, R. van Elzen
Energie Beheer Nederland (EBN) 100% Staatsbedrijf met 40% aandeel
in exploratie

Inleiding door gemeente, wethouder Johan van de Brand, namens Erik van den Dungen. Wegens
zwaarwegende privéomstandigheden kan Erik van den Dungen niet aanwezig zijn. Johan van de Brand
vertelt dat op 7 oktober 2010 is besloten door de gemeente om niet zonder meer nee te zeggen en te
kijken of een ja voor proefboringen goed beargumenteerd kan worden.
De gemeente heeft dus vooralsnog niks besloten.
De gemeente zal op de website de 53 vragen van de actiegroep plaatsen met de daarop gegeven
antwoorden van Brabant Resources, de gemeente en Staatstoezicht op de Mijnen. Ook komt er een
verslag van deze avond op de gemeentelijke website te staan.

Henk Duyverman, directeur Brabant Recources, de Nederlandse tak van Cuadrilla presenteert hoe een
proefboring voor schaliegas eruit zal zien en laat een aantal voordelen de revue passeren. Ze zullen in
ieder geval verticaal “fraccen” (het breken van de schalie) en misschien ook horizontaal. Hierbij wordt
gebruik gemaakt van twee chemicaliën: polyacrylamide en glytaaraldehyde. De scheuren die ontstaan
door “fraccen” zullen hooguit 200 meter zijn.
Ter geruststelling laat hij een plaatje zien uit de Verenigde Staten dat de afstand tussen de frac en het
drinkwater erg groot is.

Willem Jan Atsma, woordvoerder van actiegroep SchalieGASvrij Haaren, etaleert de zorgen van de
omwonenden. De uitwerking van zijn verhaal staat op schrift.
Oorspronkelijk zou een trailer van de film Gasland vertoond worden. Brabant Recources was het hier in
eerste instantie mee eens, vervolgens werd het niet geaccepteerd en vlak voor deze bijeenkomst werd
er toch weer groen licht gegeven.
De keuze is gemaakt om de film niet te vertonen omdat er geen totale zekerheid bestaat van de
waarheid van álle feiten. Geinteresseerden kunnen de trailer bekijken in de pauze op de laptop van
Willem Jan.

In de pauze worden vragen van de aanwezigen verzameld.

Het rapport Freeing up energy (???) is onvoldoende aanwezig. De gemeente zal degenen die hierin
interesse hebben dit rapport nasturen.
Paul de Gier behandelt de verzamelde vragen in willekeurige volgorde en laat de desbetreffende
deskundige de vraag beantwoorden. Hierna volgt een – niet woordelijk – verslag van deze vragen en
bijbehorende antwoorden.

Er wordt gesproken over 2 gevaarlijke stoffen: welke andere stoffen worden geïnjecteerd?
Om een boorgat stabiel te houden gebruikt men normaal een niet plantaardig olieproduct, maar
wordt niet in gemeente Haaren toegepast. Methanol wordt als antivries gebruikt bij de injecties van
de gasputten.

Geluidkaarten zijn bekend: wat zijn hiervan de waarden?

De norm is dat 50dBa niet overschreden mag worden bij de dichtstbijzijnde woning / een afstand
van ongeveer 300 meter. Het geluidsniveau van de totale installatie bedraagt 45 dBa op een afstand
van 150 meter van deze toren.

“Fraccen” gebeurt onder grote druk. Wat gebeurt er als bij het breken aanwezige stoffen in
andere lagen terechtkomen? En wanneer wordt het drinkwater bereikt?
Duivenman: Schalie is een hard gesteente: de kans hierop is nihil De “fracs” bedragen 100/200
meter, de afstand naar het grondwater is 2500 meter en door kleilagen onmogelijk te bereiken

Komt er een verslag?

Verduyn: Ja, digitaal op de website van de gemeente. Iedereen die op de presentielijst staat, krijgt
een mailtje wanneer het verslag op de site staat. (Dit duurt ongeveer een week)

Als de proefboring gunstig uitvalt, wat gebeurt er dan?

De vergunning voor de proefboring is voor 5 jaar. In die periode worden minimaal 2 boringen
gedaan. Als deze boringen gunstig uitpakken dat moet er een winningsvergunning aangevraagd
worden bij de Rijksoverheid en volgen opnieuw procedures bij de gemeente. In de proefperiode
mag niet gewonnen worden.
Is dan een MER noodzakelijk?
Als het een grotere ontwikkeling is wel, maar bij weinig productie wellicht niet.
Wie bevoegd gezag dan?
Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EZLI)
Kunnen belanghebbenden dan hun zienswijze indienen?
Ja
Kan gemeente ook antwoord geven?
Het verzoek van medewerking gaat over een proefboring. Als het over een voorraad blijkt te gaan
die winbaar is, dan zal Brabant Recources naar EZLI moeten voor een vergunning. Vervolgens komt
er weer een verzoek naar de gemeente. Op dit moment voldoet het bestemmingsplan niet. De
gemeente vindt het te ver gaan om vooruit te kijken.
Heeft de gemeente een financieel belang?
Op dit moment heeft de gemeente geen financieel belang.
Het bestemmingsplan lijkt gemakkelijke gewijzigd te kunnen worden, waar blijven wij als
buurtbewoners?
Een bestemmingsplan kan niet zomaar gewijzigd worden.
Er waren twee boringen en twee locaties; gaat er een niet door?
Het gaat over één locatie in Boxtel en één locatie in Haaren, geen twee.

Is er al toestemming voor de proefboring gegeven?

Nee

Kan er gewacht worden met besluitvorming na de afronding van de onderzoeken in Verenigde

Staten ed.? Aan wat voor termijnen moeten we denken?
Het gaat op dit moment om tijdelijke voorschriften. Als er (voldoende) gas wordt gevonden, dan
start de procedure opnieuw. De proefboring vindt plaats bij de nu heersende regelgeving.
Tijdelijke bouwvergunning? Waarom wordt er voor zo iets ingrijpends gekozen voor tijdelijk?
Alleen de ontheffing van het bestemmingsplan is tijdelijk. Er moet een gewone bouwvergunning
aangevraagd worden.

Hoeveel bewoners zullen er op het complex zijn? Welke regels gelden?

In ieder geval één. Er is een 24-uurs bemanning. Daarnaast zijn er containers om te eten, te drinken
en te rusten. In principe één.

Als rare dingen gebeuren, bij wie moeten we zijn?

Er kan niks gebeuren: door normale drukken.

Onze jonge paarden staan in de naastgelegen wei. Welke garanties zijn er voor afscherming
(bijvoorbeeld bij affakkelen)?
Bij het boren gebeurt er niets: er zijn geen activiteiten om van te schrikken. Wanneer er getest gaat
worden dan gaat dat in overleg met omwonenden. Als omwonenden hierdoor kosten maken dan
kunnen ze bij Brabant Resources aankloppen.

Welke garantie geeft Brabant Resources op veiligheid? Welke ervaringen hebben ze en zijn ze
gelieerd aan grotere instanties?
Voor dergelijke boringen moet je een voldoende aansprakelijkheid aantonen en dat hebben we
gedaan.

Gemeente Haaren heeft op hun site staan dat er alleen water en zand worden gebruikt en geen
chemicaliën.
De gemeente weet hier even geen reactie op en zal dit schriftelijk beantwoorden. Brabant
Recources heeft een map liggen met de uitleg van chemicaliën van de boring. Hier mag men in
kijken.

Waarom hebben provincie Gelderland en Limburg de boringen afgehouden wegens

milieugronden? Wat is het verschil tussen deze provincies en Brabant?
Volgens Duyverman kijkt provincie Brabant goed naar de vergunningen. Gelderland heeft een boring
niet door laten gaan en dat hadden ze nooit mogen doen. Die zaak loopt nog.

De Partij voor de Dieren heeft met de provincie gesproken over boringen. Er werden er twee
genoemd: Bavaria en Coca Cola, vanwege economische gronden. Er is niks gezegd over deze
boringen. Hoe kan dat?
Bijvoorbeeld de Bavaria-boringen gaan niet verder dan 200 meter. Er is naar steenkolen geboord in
Limburg, vlakbij de bron van Sourcis. De eerste paar honderd meter wordt op dezelfde manier als
Bavaria dat doet. De eerste 1000 meter komt op geen enkele manier in aanraking met drinkwater.
Er is uitvoerig gesproken over boringen, maar niet over schaliegasboringen. Hoe kan dit?
Alles dieper dan 500 meter valt onder de mijnbouwwet en dus niet onder provincies en gemeenten.
Aanvraag door Brabant Recources is bij EZ gedaan en vervolgens heeft het bij het provinciehuis ter
inzage gelegen. De provincie weet dus wat er speelt.

Er wordt door een aanwezig statenlid van Groen Links verteld dat in de Provinciale Staten vanuit
rijkswege en het provinciale aspect vragen zijn gesteld. Heeft de provincie zitten slapen? De aanvraag
heeft ter inzage gelegen, maar er is inhoudelijk niet naar gekeken. Er zijn hierover vragen gesteld aan de
provincie. De antwoorden volgen.

Hoeveel drinkwater is er nodig bij één proefboring? En waar komt dit vandaan?
Ongeveer 500 m3 van Brabant Water bij een boring. Gebruikt water en regenwater wordt
opgevangen en afgevoerd naar afvalverwerkingsbedrijven.

Wat betekent exploitatie voor dit gebied? Wat is het gevolg voor de status van het landschap ed?
EZ is er niet en Sodm denkt hierop geen antwoord op te kunnen geven.
De gemeente gaat zorgen voor een antwoord.

Hoeveel putten zijn er in de volgende fase nodig?

Dit is niet bekend.
Wat is de wens?
Hopelijk vinden we veel gas en aan de hand van de produceerbaarheid moet dan bekeken worden
hoeveel putten er nodig zijn.
Wat is uw ervaring?
Dit is een nieuw gebied dus we weten het niet. In Slochteren zijn er 600 putten.
Als je wel kan inschatten dat er voor 50 a 60 jaar gas zit (presentatie BR), dan kan je toch ook een
inschatting maken hoeveel putten nodig zijn?
Als het een succes wordt dan leveren we een bijdrage, maar dan is er wel een compleet plan. Als er
warm water blijkt te zitten dan kan er energie gewonnen worden bijvoorbeeld door aardwarmte (als
put droog is, dat wil zeggen dus nat)
U vertelde dat schalie ondoordringbaar is, hoe kan het dan nat zijn?
In Bunter zandsteen kan aardwarmte zitten.

Heeft dit gedoe invloed op de waarde van mijn huis?

Volgens Brabant Recources komt dit niet voor. Er is een planschaderegeling en die wordt door
onafhankelijke deskundigen vastgesteld. Dit wordt indien nodig dus afgewikkeld via de
desbetreffende wettelijke regeling.

Waar komt het drinkwater vandaan?

Brabant Water
Welke invloed hebben de boringen op het grondwaterpeil?
Geen invloed
Waar kunnen we met schadeclaims terecht? En wat is de termijn waarop deze claims worden
afgewikkeld?
Bij het bevoegd gezag dat die vergunning verleend. Brabant Recources en de gemeente hebben een
regeling.
De procedure van een ingediende claim duurt ongeveer één jaar.
En wat moeten we dan de eerste vijf jaar? Er is een tijdelijke ontheffing.
Ondanks dat het tijdelijk is bij de gemeente. Voor feitelijke schade kan je altijd bij BR terecht.

Welke expertise heeft de gemeente?

Laten we eerlijk zijn: niemand binnen de gemeente is deskundig op het gebied van dit soort grote
aangelegenheden. We houden contact met alle betrokkenen: EZ, Brabant Resources e.d. Als er
onafhankelijke deskundigen nodig zijn dan halen we die erbij.
Waarom was de gemeente bedroevend geïnformeerd?
Dit is een moeilijke vraag: Destijds is er een afweging gemaakt met de informatie die op dat moment
voorhanden was. Ze hadden wel informatie, maar zeker niet de informatie van vanavond. Ze zijn
ook blij met de 53 vragen die gesteld zijn. Alle informatie gaat de gemeente meenemen in de
afweging.

Opmerking uit de zaal: Er is een geweldige opkomst. De actiegroep heeft aangegeven teleurgesteld te
zijn in de gemeente. Het is belangrijk ook de kennis van actiegroep te delen met de gemeente. De
actiegroep heeft aangegeven dit graag te willen. De gemeente heeft samen praten laten liggen! Als
gevolg daarvan hebben ze nu tegenstand in plaats van samenwerking.

Hoe zit het met de toekenning van het bestemmingsplan: wijzigingen die nodig kunnen zijn in
verband met vervolgactiviteiten?
Een milieuvergunningverlener van de gemeente legt in het kort de procedure uit (26 weken enz.) en
welke vergunningen er nodig zijn. De bouwvergunning kan bijvoorbeeld gelijk ingediend worden
met de tijdelijke ontheffing.
Op dit moment ligt er géén aanvraag bij gemeente. Alles moet nog worden ingediend.
Wordt de bevolking dan geraadpleegd? Kunnen we een stem indienen?
De formele procedures worden gevolgd.

Wordt het water wat terugkomt hergebruikt?

Ja, dat is mogelijk.

Wat zijn de risicos bij spil (bakoverloop of iets dergelijks)?

Rondom het terrein is een betonnen gotensysteem en daarbinnen is asfalt. Alle water wordt
opgevangen en afgezogen en vervolgens naar de rioolzuivering gebracht.
In de Verenigde Staten in dit fout gegaan. Hoe moeten we dat hier zien?
De regels in de VS zijn niet bekend, maar hier zijn de regels streng. Er komt niets in het
oppervlaktewater.

Waar worden de chemicaliën opgeslagen?

Op locatie en anders worden ze aangevoerd wanneer ze nodig zijn.

Wat is geothermiek?
Aardwarmte

Wie wordt er locaal beter van? (in vervolg op presentatie Brabant Recources)
De mijnwet zegt dat delfstoffen van de Staat zijn en dus van ons allemaal.

Is er effect op de werkgelegenheid?
Ja, er is altijd spin-off, denk aan hotels ed. (veel gelach)

Kan de ruimte gebruikt worden voor opslag van CO2?

In theorie wel, maar het kan alleen als er veel aanvoer is. Hier is dat waarschijnlijk niet het geval.

Hoe zit het met methaan? In de VS is dat op kilometers afstand gevonden.

In steenkool zit methaan. Kleien (schalie) bevatten mogelijk methaan. Er zijn twee soorten methaan;
Methaan ontstaat ook in wetlands als bio-methaan. Het methaan dat in het water in de VS is
aangetroffen is deze vorm van methaan.

De “fracs” zijn wellicht klein, maar hoe dicht komt het bij de huizen?
Eerst moeten we aantonen dat het gas er is, dan wordt er verticaal “gefract” en daarna eventueel
horizontaal (diverse achter elkaar). De “fracs” gaan maximaal 300 meter naar boven. Horizontaal
bevinden de “fracs” zich op 3500 meter onder het oppervlakte. Dat ga je dus niet merken.

Hoever kan er horizontaal geboord worden bij een daadwerkelijke put in plaats van alleen een
proefboring?
Als de verticale testresultaten goed zijn dan wordt er horizontaal gekeken of er meer gas is. Tot nu
toe gaan we zo’n 1000 meter ver.
Dus elke twee kilometer een put?
Ik laat me verleiden tot een winningsplan dat er nog niet is. 2000 meter ver zou kunnen, dus in
theorie zou er dan elke vier kilometer een put komen.

Opmerkingen uit de zaal:

De natuurljjke balans wordt verstoord: de locatie ligt vlak bij een doortrekgebied voor diverse dieren.

Naar mijn mening is de locatie totaal ongeschikt vanwege de aanwezigheid van diverse dieren.

De locatie is dichtbij bewoning. Kan een andere manier van boren veiliger voor huizen zijn?
Deze manier van boren is zeer veilig.

Hoe dik is de deklaag die het gas in de laag houdt?

Bij schaliegas is er geen deklaag als zodanig. De schalie zelf is de deklaag en het gas kan er niet uit.

Er zijn hier twee watervoerende grondlagen: tussen -15 en -60 meter en tussen -120 en -300
meter. Hoe werkt dit met de waterdichte put?
Op dezelfde manier als Brabant Water: door deze laag met water en kleispoeling (bentoniet) te
doorboren en dan buizen te plaatsen die gecemteerd worden. Er kan dus geen vuil water naar het
grondwater.
Hoe zeker zijn deze buizen waterdicht en hoe wordt het gecontroleerd?
Voor de uitvoering wordt er een druktest gedaan en daarna om te kijken of er drukafbouw is en er is
opnieuw een cementcheck.

Afsluitend woord van Willem Jan Atsma:

Hopelijk willen velen de stichting SchalieGASvrij Haaren steunen: voor een optimale veiligheid. Wellicht
hebben we zorgen die niet terecht zijn? Dat zou fijn zijn. De vragen die vanavond gesteld zijn, zijn goede
en terechte vragen. We hebben de steun van alle belanghebbenden nodig. We willen graag in gesprek
blijven, ook met Brabant Recources. We willen de lat hoog leggen voor Brabant Recources. Ook willen
we uitdrukkelijk in gesprek blijven met SodM. Niet alle antwoorden zijn helemaal geruststellend.
Er wordt een duidelijke scheiding tussen de proefboring en de definitieve winning aangebracht. Het is
onzin om tot een proefboring te besluiten als je nu al weet dat je in dit dichtbevolkte en natuurrijke
Brabant geen grootschalige winning wilt. Brabant Recources hoopt en Willem Jan vreest dat straks blijkt
dat de gegevens erop duiden dat er qua financiën goed te winnen valt. Er ontstaat dan een grote
economische druk die niet ten koste gaat van het Brabantse landschap.
Aardgas is veiliger dan steenkool, maar het is nog steeds een fossiele brandstof. Straks komt er ook
schalie olie. Zo stoppen we over 30 jaar nog steeds fossiele brandstof in auto’s en komt er nog pas later
duurzame energie.

Afsluitend woord van Henk Duivenman:

Dank aan de gesprekleider en gemeente vanwege de faciliteiten. Wellicht hebben we jullie niet
overtuigd. We zijn nog steeds wel afhankelijk van fossiele brandstoffen en we denken dat het nog zeker
30 à 40 jaar duurt voordat we duurzame energie gebruiken. We hopen dat de boring mogelijk is in de
toekomst.