Poradnik Zdalne Komplety PDF

ZDALNE KOMPLETY
o wyzwaniach i doświadczeniach edukacji on-line

Poradnik został stworzony z pomocą Studentek i Studentów,
Wykładowców i Wykładowczyń Wydziału „Artes Liberales” pod
opieką Dobrych Duchów i Dusz naszego wydziału. Za wszystkie
wy – i od – powiedzi serdecznie dziękujemy!
Poradnik jest stworzony wyłącznie w celach edukacyjnych, do-

stępny bezpłatnie dla wszystkich członków Wspólnoty Artes
Liberales i Uniwersytetu Warszawskiego.
Tekst poradnika: Instrukcja

Zuzanna Wiśnicka – Tomalak Hiperłącza zaznaczone są kolorem fioletowym z podkreśle-
Doktorantka wydziału „Artes Liberales” UW niem i pozwalają od razu po kliknięciu przejść do odpowied-
niej strony w tym poradniku lub strony internetowej.
Z pomocą:
Minerwy Wdzięczkowskiej
Przewodniczącej RSS Wydziału „Artes Liberales” UW
Janka Podniesińskiego
Doktoranta Wydziału „Artes Liberales” UW
Projekt graficzny, skład i ilustracje:

Ewa Rutkiewicz
Graphic designer, ilustrator, grafik edytorski, 2D Artist
rutkiewicz.ewa@gmail.com
Behance – portfolio
LinkedIn
spis treści
idea 5
Kochani Wykładowcy, Kochane Wykładowczynie! 7
Kochane Studentki, Kochani Studenci! 9
ankieta w liczbach 12
najczęstsze problemy 15
komunikacja 16
„Nie mam kontaktu ze studentami, nie odpisują mi na wiadomości” 16
„Wykładowca mi nie odpisuje / Nie mam kontaktu ze współprowadzącymi” 20
„Dostaję za dużo maili” 21
trudne zachowania wykładających / studiujących 27
metodyka i praca w czasie zajęć 32
Nadmiar / brak „odniesień do obecnej sytuacji-pandemii” w czasie zajęć 32
„Jak dobrze wyważyć pracę studentów i studentek podczas zajęć?” 34
„Nie mogę znaleźć tekstu, którego potrzebuję, biblioteki są zamknięte” 37
Jak przeprowadzić i sprawdzić egzamin? 39
Jak wyegzekwować wykonywanie zadań w terminie? 42
Zmiana sposobu i kryteriów oceniania 46
Weryfikacja pracy studentów, weryfikacja obecności 47
Jak pracować w grupach – jak zlecać pracę w grupie? 51
Jak rozmawiać z dużą grupą podczas zajęć synchronicznych? 56
Prawa autorskie 59
technologia 60
Słabe łącze internetowe 60
Czy Zoom.us jest bezpiecznym i polecanym programem? Kontrowersje. 62
Jak archiwizować pracę Studentów / własną? 63
Zwiększone koszta przez wykorzystywanie własnego sprzętu do prowadzenia zajęć 64
zdrowie – ciało i psychika 65
Stres, ataki paniki, zły stan psychiczny 67
Problemy ze wzrokiem 75
Brak ruchu, problem z kręgosłupem spowodowany siedzeniem przed komputerem 75
prowadzenie zajęć: pomysły, inspiracje, technologie 76
Wady i zalety 79
Porównanie platform 93
Platformy wielofunkcyjne do projektów, tablice online 97
Porównanie programów 102
pomoc psychologiczna 109
przykłady zajęć 113
pomoc 132
idea
25.04.2020 Stworzyliśmy zatem ten poradnik, wykorzystując Wasze
Przez ostatnie dwa tygodnie ponad 170 osób związanych wypowiedzi i nasze poszukiwania tak, by – mamy nadzie-
z Wydziałem „Artes Liberales” wyraziło w ankietach i pry- ję – choć trochę ukoił poczucie lęku, pomógł w porządko-
watnych rozmowach z nami wrażenia, idee i pomysły do- waniu chaosu i wzajemnym porozumieniu. Staraliśmy się
tyczące nauczania w tych... ciekawych czasach. Wiele zestawić odmienne opinie dotyczące niektórych rozwią-
dyskutowaliśmy o uczeniu (się) w sieci – wchodzącym zań i podać tyle konkretów, ile w tak krótkim czasie zdo-
często w sferę prywatną tak wykładowców jak studen- łaliśmy zebrać, by każdy mógł znaleźć coś inspirującego
tów, a jednocześnie pozbawionym bezpośredniego kon- i odpowiadającego Jego lub Jej potrzebom.
taktu. Opinie niekiedy znacznie się różniły, szalały emocje
(czasem bardzo silne), zarówno pozytywne jak i negatyw- Globalna pandemia jest dla nas surrealistyczną, niewiary-
ne; nierzadko porady i proponowane rozwiązania były ze godną (nawet jeśli ktoś przewidywał, że w końcu się wy-
sobą sprzeczne. darzy) i frustrującą sytuacją. Nie wiemy jak długo jesz-
cze będziemy się z nią mierzyć, jakie dokładnie wyzwania
Niemal wszystkie wypowiedzi łączyło poczucie lęku nas czekają w najbliższych miesiącach i latach, ani czy
i chaosu, frustracji i przepracowania, lekka domieszka jest to ostatni raz, kiedy Uniwersytety, szkoły i inne insty-
głębokiej adaptacji i pogody ducha, ale przede wszyst- tucje publiczne zostają zamknięte z powodu wyjątkowo
kim – wielka potrzeba kontaktu, komunikacji, wzajem- zaraźliwej choroby.
nej troski, empatii, życzliwości, bycia razem tak, jak się da.
spis treści ▶
Wykładowcy są najczęściej chwaleni za zaangażowanie Choć staramy się mieć ostrożnie optymistyczną nadzie-
i empatię, Studenci – za troskę i aktywność. ję, że już więcej nam się to nie przydarzy w takiej skali,
nasz pogodny pesymizm podpowiada byśmy byli gotowi
5
idea
w przyszłych, podobnych sytuacjach aktualizować ten

poradnik, wspierać się wzajemnie i poszerzać wiedzę
o sposobach nauczania i uczenia się w warunkach kata-
strof i kryzysów.
Wszyscy musieliśmy „przetłumaczyć” nasze inaczej zapla-

nowane kursy na język online, lub nauczyć się nagle ko-
rzystać z mnogości narzędzi cyfrowych. Ta sytuacja jest
bardzo odmienna od planowania kursu cyfrowego zupeł-
nie od początku, zatem nie wszystkie teksty i propozycje
metodyczne dostosowane do projektowania kursów onli-
ne, będą dla nas przydatne.
Zazwyczaj w poradniku zwracamy się do wszystkich

w bezpośredniej formie „Ty” by skrócić długość tek-
stu. Z tej samej przyczyny stosujemy zawsze pojedyn-
czą formę rzeczowników osobowych (np. „Studenci”
lub „Studentki”). Mamy nadzieję, że nikt nie poczuje się
urażony!
Jako Dobre Duchy Artes Liberales oraz Rada Samorządu

Studentów zachęcamy do tego by troskę, życzliwość (tak
spis treści ▶
wobec siebie nawzajem jak i samych siebie) oraz wza-
jemne zaufanie uczynić fundamentami podejmowanych
decyzji, przejawianych zachowań i obieranych postaw.
6
idea
Kochani Wykładowcy,
Kochane Wykładowczynie!
Cenimy Waszą energię, spotkania z Wami, Waszą pasję z trudnościami psychicznymi więc gdy jesteśmy nie-
i wiedzę, lubimy słuchanie Was, lubimy zadawać Wam aktywni to nie ze złej woli, tylko po prostu, nie dajemy
pytania i to, jak na nie odpowiadacie. Dlatego nie bójcie rady. Ale większości bardzo zależy! Zależy nam na zaję-
się Google Meets czy Hangouts, i Jitsi – takie zajęcia, któ- ciach, na tym, byśmy byli docenieni i by stawiano nam
re umożliwiają dyskusję są mniej obciążające i pozwa- (realistyczne) ciekawe wyzwania. Bezpiecznie czujemy
lają nam na kontakt ze sobą, którego bardzo nam teraz się na zajęciach, które niewiele się zmieniły, ale podo-
brakuje. bają się nam też te, które są technicznie zróżnicowane.
Prawdziwa empatia i szczery entuzjazm Wykładowcy
Nie wszyscy możemy włączyć kamerki internetowe, nie pomagają nam najbardziej.
każdemu dobrze działa mikrofon, czasami mieszka-
my z niecichnącą rodziną, z którą bijemy się o internet, To ważne dla nas gdy prace, które oddajemy, są przez
albo widok własnej twarzy przetworzony przez kamer- Was sprawdzane, gdy tłumaczycie jasno i dokładnie ja-
kę internetową oznacza godziny depresji, ale większość kie macie wymagania, oraz gdy szczegółowo komentu-
z nas będzie wdzięczna za zajęcia na żywo, to bardziej jecie dlaczego niektóre rzeczy uznaliście za błędne. Gdy
motywujące! czujemy, że ktoś czyta to co piszemy – nasza praca wy-
daje się mieć więcej sensu. Gdy komentujecie nasze za-
spis treści ▶
Nie przejmujcie się tymi, którzy wydają się olewać uni- dania możemy się wiele nauczyć.
wersytet – zawsze taki ktoś się znajdzie; czasami jed-
nak sytuacja nas przerasta, wiele z nas boryka się
7
idea
Widzimy i wiemy, że ci z Was, którzy starają się przygo- rezygnujcie z tego, ale pomóżcie nam w tym choćby tak,
towywać zajęcia w nowej formie mają więcej pracy i bo- by nie rozliczać nas z tego, że jedna z osób w grupie nie
rykają się z trudnościami technicznymi. Czasami prosta dopełniła swojego zadania!
forma ale mądrze przemyślana i ciekawe, dobre pytania
tworzą świetne zajęcia. Często gubimy się i przeraża nas Prosimy o troskę i zrozumienie. Boimy się o naszych ro-
nadmiar maili, tekstów i zadań. Jeśli wiele osób nie od- dziców, o pracę, o dzieci i mieszkania, o gospodarkę i po-
daje prac to może być znak, że nie dajemy rady. litykę, o własne zdrowie. Ale w większości chcemy się
dalej uczyć, dlatego nadal tu jesteśmy, wypełniamy tę
Prosimy, nie stresujcie się niewyrobieniem materia- ankietę, próbujemy jak potrafimy. Właśnie teraz najbar-
łu na zajęciach i formalnościami, chcemy Was wspie- dziej potrzebujemy osławionej Artesowej wspólnoty…
rać i potrzebujemy tego samego od Was, tak po ludzku.
Niektórych życie przewróciło się do góry nogami. Cieszymy się, że dosyć płynnie uniwersytet przeniósł się
na zajęcia zdalne i większość Profesorów bardzo do-
Wolelibyśmy by nasza praca nie polegała tylko na czyta- brze sobie radzi z wyzwaniami jakie stawia przed nami
niu bardzo długich tekstów – jeśli jest ich mniej, ale wni- technologia :) ! Widać, że każdy stara się jak może!!!
kliwiej omówionych – więcej czerpiemy z zajęć, a chcemy Dziękujemy ;)
czerpać. Potrzebujemy też innych zadań niż ciągłe pisa-
nie odpowiedzi i zadania na czytanie ze zrozumieniem. Życzymy wszystkim pracownikom dużo zdrowia i siły!
Cenimy dyskusję i wypracowywanie znaczeń choć dy-
namika grupy bywa bardzo różna na różnych zajęciach,
i czasem nic się nie da z tym zrobić.
spis treści ▶
Praca w grupach też może odbywać się zdalnie! Nie
wszyscy to lubią. Czasem narzekamy, albo trudno
nam skontaktować się z resztą grupy – prosimy, nie
8
idea
Kochane Studentki,
Kochani Studenci!
Większość z nas uczy, bo lubi Was słuchać i czytać W wielu z nas jest gotowość do poświęcenia Studentom
Wasze wypowiedzi, bo cieszymy się gdy przez kilka lat i Studentkom więcej czasu jako ludziom, poza tokiem za-
możemy obserwować Wasz rozwój i zmiany sposobu jęć. Jednak część z nas nie czuje się na siłach i nie za-
myślenia, bo często Wy uczycie nas bardzo wiele, dajecie wsze wiemy jak i czy pytać Was o prywatne sprawy, jak
materiał do przemyśleń, dzielicie się odważnymi pomy- często przypominać o zadaniach, jak Was motywować,
słami. Najbardziej cieszymy się gdy widzimy, że chcecie jak wspierać w trudnościach emocjonalnych. Sądzimy
działać, gdy jesteście aktywni, staracie się żyć i rozwijać jednak, że warto zawsze szukać pomocy, nawet je-
jak najlepiej… i gdy uda nam się zainteresować Was na- śli to trudne, niezależnie czy się jest Wykładowcą czy
szym ulubionym tematem. Studentem – są osoby na Wydziale, na Uniwersytecie,
wśród nas, które chętnie pomogą jeśli dotrze do nich
Widzimy, że teraz macie często więcej pracy niż dotych- wieść o trudnościach. Nie wszystko uda się załatwić
czas, a brak spotkań z żywymi ludźmi odebrał niektó- tak jak chcecie, ale będziemy się starali działać tak,
rym motywację. Wiemy, że wielu i wiele z Was boryka się by wszystkim było choć trochę lepiej w danej sytuacji.
z problemami osobistymi – my często cierpimy podobnie. Szczerze mówiąc, niektórzy z Was są pod względem psy-
Staramy się rozumieć Wasze niepokoje, choć czasem by- chologicznym i emocjonalnym bardzo dojrzali – wtedy
wamy zniecierpliwieni – zazwyczaj sami sobą, czasami Wasza pomoc, dbanie o Kolegów i Koleżanki ale też go-
spis treści ▶
jesteśmy po prostu zdezorientowani i zagubieni. Prosimy, rzej radzących sobie Wykładowców, byłaby bardzo po-
kontaktujcie się z nami, dawajcie informacje zwrotne, mocna! To nie jest Wasz obowiązek, ale wielka prośba
przede wszystkim – nie poddawajcie się. do tych, którzy czują się na siłach.
9
idea
Czasem praca wydaje się nam bezsensowna – szcze- coś nie działa, kogoś nie słychać, nie wiemy kto na kogo
gólnie jeśli nie wiemy, czy dostajecie wiadomości, czy patrzy, nie widzimy od razu Waszych reakcji – czy py-
czytacie komentarze, czy zajęcia Was interesują. Dla tanie jest zrozumiałe? Czy się nie nudzicie? Czy nikt nie
Wykładowcy wstrząsające jest otrzymanie (teoretycz- ma pytań bo wszyscy wstali od komputera, czy po pro-
nie autorskich) materiałów, przygotowanych na zasadzie stu macie pustkę w głowie? Kto zasnął, kto czyta eseme-
copy-paste z internetu bez podania źródła, albo całko- sy? Nie widzimy tego tak, jak widzimy w sali wykładowej.
wite milczenie. Niekiedy wiele godzin usiłujemy wymy- Boimy się też, że powiedziana przez nas głupota, przeję-
ślić i stworzyć ciekawe zajęcia, a po drugiej stronie cze- zyczenie albo gorszy wygląd sprawią, że jakieś nagranie
ka nas tylko głucha cisza, bezkamerkowa ciemność. Na wypłynie do internetu i będziemy ośmieszeni. Czasem po
pewno wiele z Was ma powody, by w danym momencie prostu przerasta nas technologia.
nie odpisywać, lub nic nie mówić! Ale prosimy, gdy tyl-
ko możecie – dawajcie znaki życia, choćby krótkie ma- Wiemy, że nauczanie jest częścią naszej pracy. Jednak
ile, bo czasem boimy się o Was, tak po ludzku, a czasem nie wszyscy są urodzonymi dydaktykami cyfrowymi,
zaczyna nam samym brakować sił do pracy. Jeśli prosi- prosimy, o „prawdziwe, ludzkie wyrozumienie” (T. Mann,
my o potwierdzenie wiadomości, udział w dyskusji lub Czarodziejska góra). My też mamy starszych rodziców,
wypełnienie jakiegoś zadania to dlatego, że sądzimy, że dzieci, inne obowiązki, borykamy z problemami psycho-
ma ono sens. Jeśli Wy tego nie czujecie – piszcie. Z więk- logicznymi lub zdrowotnymi. Spróbujmy może wszy-
szością z nas można się dogadać. Bardzo pomaga nam scy zakładać, wedle zasady „domniemania niewinności,”
gdy możemy Was zobaczyć podczas zajęć synchronicz- że każdy stara się jak może, czasem coś nie wycho-
nych – nawet jeśli nie dacie rady uczesać się czy umalo- dzi ale nie dlatego, że ktoś ma złą wolę. Bądźmy życzli-
wać, albo posprzątać. Mówienie do pustego ekranu jest wi, do pewnego stopnia ufni – Wykładowcy między sobą,
bardzo trudne i frustrujące. Studenci między sobą, Studenci i Wykładowcy we wza-
spis treści ▶
jemnych kontaktach.
Z drugiej strony niektórym z nas trudno przemóc się do
prowadzenia zajęć z kamerkami internetowymi – ciągle
10
idea
Wielu i wiele z nas sądzi, że w życiu chodzi o szczęście

i spełnienie, a wydział AL jest predestynowany, by o tym
przypominać. Priorytetem jest dobrostan studiujących
i uczących, szczególnie tych, którym może być bardzo
trudno w czasie społecznej izolacji i zmiany miejsca za-
mieszkania, a przede wszystkim zawieszenia warun-
ków, w których żyli, zarabiali na życie i studiowali. Warto,
by akademicy pamiętali o tych priorytetach, w których
uczelnia powinna znajdować się niżej, niż wymienione
sfery życia. Okazanie wrażliwości uczących na trudne sy-
tuacje studiujących jest kluczowe dla momentu, w któ-
rym się znaleźliśmy. Obiecujemy, że będziemy się stara-
li o tym pamiętać.
Dziękujemy za zaangażowanie i Waszą pracę, dzięku-

jemy, za zrozumienie z którym się spotykamy. Życzymy
Wam zdrowie. I wiecie co? Damy radę.
spis treści ▶
Listy zostały splecione na wzór kolażu z wybranych wypowiedzi, które pojawiły się
w ankietach.
11
ankieta w liczbach
Studiuje Filologię Nowogrecką Doktoranci: 9,9 %
Studiuje Cywilizację 2,7%
Śródziemnomorską 9,9%
10,5%
Prowadzący spoza UW
Studiuje na Antropozoologii 21,3%

22,5%
Zatrudnionych w innych
jednostkach UW
23%
Studiuje na kierunku Artes
64%
Zatrudnionych na Wydziale
Liberales
45,8%
Artes Liberales
spis treści ▶
111 studentów 62 prowadzących
12
ankieta w liczbach
1 13,5 % studentów studiuje 5 42,7% Studentów zastanawia się nad 9 35% zgłasza różne problemy techniczne 13 56% Wykładowców prócz pracy
dodatkowo na innym wydziale, rezygnacją z zaliczenia z przynajmniej utrudniające udział w zajęciach (brak własnego akademickiej na uczelni pracuje też gdzie
jednego przedmiotu w wyniku sprzętu, kamery lub mikrofonu; powolny lub indziej zawodowo lub charytatywnie.
2 41% oprócz studiowania pracuje
zaistniałej sytuacji. psujący się sprzęt, zagubienie technologiczne)
obecnie zawodowo (część 14 36% wykładowców zgłasza, że stres
studentów straciła pracę 6 6 % Korzysta z pomocy Centrum 10 Ponad połowa – 55% Studentów uważa, że związany z pandemią znacznie utrudnia im
w wyniku pandemii i boryka się Pomocy Psychologicznej UW lub Wykładowcy bardzo dobrze poradzili sobie przygotowywanie zajęć.
z trudnościami finansowymi) pomocy psychologicznej w BON z przeniesieniem zajęć do internetu, 25%
15 Prawie 30% wykładowców nie jest pewnych
3 73% studentów stwierdza, że stwierdza, że „trudno powiedzieć”, krytycznie
7 47,7% Studentów zgłasza, że dużym na ile studentom przeszkadzają trudności
stres odczuwany w związku oceniających jest pozostałe 20%
problemem jest dla nich słabe łącze techniczne.
z pandemią znacznie obniża ich
internetowe. 11 W ramach pracy dydaktycznej ponad 62%
produktywność. 16 15% wykładowców zgłasza, że problemy
8 45% studentów czułoby się lepiej wykładowców prowadzi 1 lub 2 przedmioty
techniczne utrudniają im prowadzenie zajęć
4 Prawie połowa (49,5%) studentów gdyby Wykładowcy korzystali
12 70,5 % wykładowców ma w grupach
boi się, że nie zaliczy roku. z jednego narzędzia do prowadzenia
zajęciowych powyżej 11 Studentów,
zajęć online (na przykład wszyscy
w większości około 15.
z Google Classroom)
spis treści ▶
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
13
ankieta w liczbach
wspólne z nadmiarem pracy lub, że tech-

» Ponad połowa Wykładowców niczne problemy uniemożliwią im
(76%) i Studentów (85%) twierdzi, udział w zaliczeniu.
że w tej formie zajęć mają znacz-
nie więcej pracy.
» Zarówno Studenci jak

i Wykładowcy nie są pewni tego,
czy zmiana formy zajęć wpłynęła
negatywnie na ilość przyswa-
janej i przekazywanej wiedzy,
z lekkim przesunięciem w stronę
poczucia, że trochę tak.
Prawie połowa studentów jest zapi-
sanych na 10 lub więcej przedmiotów » Zarówno Studenci jak
w tym semestrze, zaś dalsze 34,2 % i Wykładowcy zgłaszają lęk
ma między 6-10 kursami. Oznacza przed sesją – Wykładowcy oba-
to, że tygodniowo większość studen- wiają się tego, że nie wiedzą jak
tów musi poświęcić na pracę oko- w zaistniałej sytuacji przeprowa-
ło 40 – 80 godzin zegarowych, gdyż dzić ewaluację pracy studentów,
Wykładowcy planują średnio od 4 do jak wystawić sprawiedliwe oceny,
8 godzin pracy na swoje zajęcia w ty- jak zmienić formy zaliczenia i jak
spis treści ▶
godniu, rozszerzając 1,5 godziny spo- je zrealizować; studenci boją się
tkania o dodatkowy czas na pracę chaosu; tego, że nie wiedzą co ich
własną. czeka; tego, że nie poradzą sobie
14
najczęstsze problemy
Pytaliśmy w ankietach, z jakimi problemami borykacie perspektywy procesu komunikacji, w niektórych jednak
się w obecnej sytuacji przede wszystkim. Problemy te przypadkach takie rozróżnienie nie występuje.
podzieliliśmy na 4 podstawowe grupy:
Zasady udziału w zajęciach online – propozycja projektu
» komunikacja, edukacja: perceptiedukacja.pl
» metodyka i praca w czasie zajęć,
» technologia,
» zdrowie – ciało i psychika.
Nasze sugestie rozwiązania problemu czerpaliśmy za-

równo z ankiet, źródeł (wtedy są podane), oraz doświad-
czenia Kolegów i Koleżanek. Nie byliśmy w stanie w tak
krótkim czasie przygotować wyczerpujących odpowie-
dzi, mamy jednak nadzieję, że część z naszych poszuki-
wań, pomoże podejmować własne decyzje. Tam gdzie
spis treści ▶
uznaliśmy to za zasadne, prezentujemy osobno pora-
dy dla Studiujących i Nauczających, by uwzględnić różne
15
komunikacja
„Nie mam kontaktu ze studentami,

nie odpisują mi na wiadomości”
Najczęściej podawane przyczyny problemu:
» Studenci dostają zbyt wiele wiadomości i nie nadążają
z odpisywaniem (68% ankietowanych);
» Studenci dostają ataków paniki na widok wiadomości;
» Brak poczucia sensu i motywacji do odpisywania na

niektóre z wiadomości;
» Zapomnienie i zagubienie, nieumiejętność planowa-

nia czasu.
spis treści ▶
16
komunikacja
Prowadzący: publikowania zadań. Canvas umożliwia na przykład

» Ogranicz ilość wiadomości: poinformowanie studentów via e-mail o zmianie da-
Studenci proszą o to, by ograniczyć wiadomości do nej treści. Na platformie Kampus UW , po dodaniu ko-
1 – 2 tygodniowo. Jeśli to możliwe, dobrze jest zebrać munikatu na „Forum Aktualności”, Studenci nie mają
wszelkie konieczne informacje w jednej wiadomo- możliwości odpisać na wiadomość.
ści i zaplanować maksymalnie jedno przypomnienie
przed terminem. Przy konsekwentnym stosowaniu » Zmień sposób wysyłania wiadomości:
takiej metody, przyzwyczajenie nakaże studentom Jeśli cała grupa nie odpisuje na wiadomości, propo-
bardziej zwracać uwagę na pojedyncze wiadomo- nujemy rozważyć zmianę sposobu ich przekazywania.
ści. Możliwe, że na początku ktoś przegapi spotkanie Przyczyną może być to, że wiadomości tracą ważność
przez nieuwagę, zatem metoda ta wymaga od Was znikają z serwerów lub wpadają do folderu „spam”.
pewnej cierpliwości. Załączniki wysyłane przez USOS-mail po pewnym
czasie przestają być dostępne. W razie dalszych pro-
» Sprawdź ile wiadomości rzeczywiście wysyłasz: blemów pomocne może być zasięgnięcie porady ob-
Platformy e-learningowe (Canvas, Google Classroom, sługi technicznej (p. Robert Przybysz [link do kontak-
Kampus) i inne programy służące do współpra- tu na końcu dokumentu]).
cy (Slack, Discord), automatycznie wysyłają wia-
domości e-mail do Studentów (bez informowania » Wyjaśnij szczerze:
o tym Prowadzącego kurs), przy wprowadzaniu no- Zachęcamy do szczerego wyjaśnienia studentom
wych zadań, pytań, ogłoszeń etc. Warto poinformo- jak ważne jest dla nas i naszej motywacji ich zaan-
wać Studentów, że mogą w ustawieniach zmienić to, gażowanie, odpisywanie, reagowanie. Możemy spy-
w jakich sytuacjach dostają wiadomości (więcej: [link tać konkretne osoby bezpośrednio o przyczyny nie-
spis treści ▶
do odpowiedniego problemu w tym dokumencie]). odpisywania i o indywidualne sposoby motywowania.
Warto również sprawdzić, czy tego rodzaju ustawienia Często nasi Studenci są bardzo zróżnicowani zatem
nie są włączone w panelu użytkownika, lub podczas niektórych może zmotywować większa szorstkość,
17
komunikacja
innych – większa elastyczność. Ponadto takie py- » Zniknięcie konkretnego Studenta/ Studentki:
tanie zachęca do głębszego poznania siebie i swo- Jeśli z danym Studentem lub Studentką nie ma
ich mechanizmów motywacji. Ważne jednak, by kontaktu od dłuższego czasu, można spytać czy
Wykładowca czuł się komfortowo i wyważył dobrze ktoś z grupy ma kontakt z tą osobą lub poinformo-
wkład wysiłku i pracy w informowanie studentów wać o tym Dziekana do Spraw Studenckich (dr hab.
o zadaniach i zajęciach. Przemysława Kordosa [link do kontaktu na końcu po-
radnika]). Niekiedy wynika to z problemów osobistych
» Weź ich sposobem: lub zdrowotnych, a nasze zwrócenie uwagi i skontak-
Na każdego można znaleźć sposób. Czasem by ów towanie się z taką osobą może być koniecznym do
sposób znaleźć, trzeba spytać Studenta szczerze: „nie sięgnięcia po pomoc, ludzkim odruchem. Należy jed-
umiem Cię/Pana/Pani zmotywować do odpisania, nak zachować ostrożność i delikatność, zaś poufne in-
a bardzo mi na tym zależy. Co mam zrobić?”. Samo formacje nie mogą nigdy trafiać do wiadomości pu-
zadanie pytania, szczególnie jeśli nie ma w nim ironii, blicznej bez zgody osoby, której dotyczą. Jesteśmy
niekiedy jest już sygnałem motywującym. relatywnie niewielką wspólnotą i obiecujemy ludz-
kie, indywidualne podejście do każdego Studenta
Niektórzy wykładowcy, gdy zależy im na terminowej i Studentki, dlatego zachęcamy do takiego rodzaju
odpowiedzi, wpisują w tytule wiadomości: ODPISZCIE życzliwej i szczerej troski.
DO data: Tytuł wiadomości. Wtedy taka wiadomość
rzuca się w oczy od razu po otwarciu skrzynki i przy- » Odpuść sobie:
pomina o terminie odpowiedzi. Podobnie może za- Ostatecznie, na pewno na każdym kierunku i więk-
działać wytworzenie zwyczaju odpisywania – jeśli wy- szości przedmiotów znajdą się mniej zaangażowa-
magamy tego zawsze w tej samej formie. ni Studenci i Studentki, którzy nie wykażą woli podej-
spis treści ▶
mowania kontaktu i nie jest to naszą winą.
18
komunikacja
Studenci:
» Skontaktuj się z wykładowcą:
Większość wykładowców prosi o kontaktowanie
się z nimi, nawet krótkie odpisywanie na wiadomo-
ści i przekazywanie opinii. Znaczna część deklaruje
i podkreśla, że jest otwarta na konstruktywną kryty-
kę i szczerą argumentację, a bez informacji zwrotnej
nie może dopasowywać swoich zajęć do Waszych po-
trzeb. Pozostawieni bez odpowiedzi, niektórzy czują
się bardzo sfrustrowani, zdemotywowani i zaczynają
mieć poczucie bezsensu własnej pracy.
» Jeśli dostajesz zbyt wiele wiadomości od danego

Wykładowcy poinformuj go / ją o tym i czytaj niżej
» Jeśli masz problemy techniczne – pion technicz-

ny może pomagać również studentom (P. Robert
Przybysz).
» Jeśli masz trudności z planowaniem czasu czytaj tu
» Jeśli masz ataki paniki zaglądając do skrzynki e mail,
spis treści ▶
czytaj tutaj
19
komunikacja
„Wykładowca mi nie odpisuje

/ Nie mam kontaktu ze
współprowadzącymi”
Studenci: » Podejmij decyzje o dalszym losie zajęć:
» Poinformuj o sytuacji: Wykładowca którego współpracownicy nie podej-
Jeśli Wykładowca nie kontaktuje się ze studentami mują kontaktu może zdecydować o prowadzeniu
mimo obietnic, należy poinformować o tym Dziekana dalszych zajęć samodzielnie lub rezygnacji z prowa-
ds. Studenckich dr. hab. Przemysława Kordosa. dzenia zajęć. To ważne by poinformować o decyzji za-
Można wiadomość załączyć do wiadomości Minerwy równo innych Studentów i Studentki jak i Dziekanat
Wdzięczkowskiej (m.wdzieczkowska@student.uw.edu. Wydziału.
pl) z Rady Samorządu Studentów UW.
Prowadzący:
» Poinformuj o sytuacji:
Jeśli współprowadzący nie podejmuje kontaktu, po-
dobnie – należy poinformować o tej sytuacji dziekanat
spis treści ▶
Wydziału, który może pomóc w przekazaniu dalszego
kontaktu.
20
„Dostaję za dużo maili”
68% studentów twierdzi, że do-
staje za dużo maili by sobie z tym 1
poradzić. 2
Studenci:
» Sprawdź ustawienia profilu
jeśli używasz jednej z platform
e-learningowych (Canvas, Google
Classroom, Kampus) lub komu-
nikacyjnych (Slack, Discord, dysk
Google):
CANVAS
3
1. Po zalogowaniu należy kliknąć
„Konto” z lewej strony ekranu
2. Gdy rozwinie się menu – klikamy

„Powiadomienia”
spis treści ▶
3. W panelu powiadomień wybie-
ramy, w jakiej sytuacji chcemy Personalizacja powiadomień w Canvas
21
komunikacja
otrzymywać wiadomości e-ma-

il, możemy ustawić otrzymywa-
nie wiadomości natychmiastowo, 1
dzienne podsumowanie, tygo-
dniowe podsumowanie, lub brak
maili.
GOOGLE CLASSROOM
1. Po wejściu w strumień kursu kli-
kamy menu rozwijane po lewej
stronie (pod postacią 3 pozio-
mych pasków, nazywane niekie-
dy menu-hamburger)
2. Klikamy „Ustawienia”
2
3. Możemy wyłączyć otrzymywanie
wszelkich wiadomości e-mail 3
4. Lub wybrać, w jakich sytu- 4

acjach chcemy otrzymać
powiadomienia
spis treści ▶
Personalizacja powiadomień w Google Classroom
22
komunikacja
KAMPUS
1. Po zalogowaniu na platformie kli-
kamy swoje imię i nazwisko wi- 1
doczne w prawym górnym rogu.
W rozwijanym menu klikamy
„ustawienia”
2. W karcie „Ustawienia” pod na-

główniem „Konto użytkownika”
klikamy „Preferencje forum”
3. Tu możemy ustawić w jakich sy-

tuacjach podczas dyskusji na fo-
rum otrzymujemy powiadomie-
nia e-mail
4. W karcie „Ustawienia” pod na- 2
główkiem „Konto użytkow-

nika” klimamy „Przesyłanie
wiadomości”
5. Tu możemy ustawić czy chce-
spis treści ▶
my otrzymywać powiadomienia
e-mail w bardzo wielu różnych sy-
Personalizacja powiadomień w Kampus
tuacjach związanych z kursem.
23
komunikacja
spis treści ▶
Personalizacja powiadomień w Kampus
24
komunikacja
» Poinformuj wykładowcę: » Ustal priorytety:

Skontaktuj się z wykładowcą, który przesyła zbyt Zdecyduj które zajęcia i którzy Wykładowcy są dla
dużo wiadomości e-mail i poproś uprzejmie o zmniej- Ciebie najważniejsi i bardziej angażuj się w odpisywa-
szenie ich liczby. Możesz zaproponować pomoc, je- nie na wiadomości dotyczące tych zajęć. Z tym za-
śli ilość maili wydaje się wynikać z kłopotów tech- strzeżeniem, że warto poinformować bardzo deli-
nicznych wykładowcy! Jeśli nie czujesz się na siłach katnie i uprzejmie innych wykładowców, że możesz
wyrażać krytykę wobec Wykładowcy – napisz do RSS później lub rzadziej reagować na ich wiadomości, ze
lub któregoś z Dobrych Duchów Artes Liberales. względu na to, że przerasta Cię ich nadmiar.
» Zdiagnozuj ilość dostawanych powiadomień: Prowadzący:

Dostajemy bardzo wiele wiadomości i powiado- Studenci proszą o to, by ograniczyć wiadomości do 1 –
mień poprzez różne platformy – Facebook, Instagram, 2 maila tygodniowo. Jeśli tylko to możliwe dobrze jest ze-
Youtube, Twitter, Slack, Discord, newslettery i inne. brać wszelkie konieczne informacje w jednej wiadomości
Jeśli czujesz, że przytłacza Cię ilość wiadomości e-ma- i zaplanować jedno przypomnienie przed terminem.
il związanych z pracą i studiowaniem rozważ, czy nie
wynika to z nadmiaru otrzymywanych powiadomień » Zmniejsz ilość wysyłanych wiadomości:
w ogóle. Spróbuj ograniczyć korzystanie w godzinach Zmniejszenie ilości zadań i dokładne przemyślenie
pracy / nauki z platform czysto rozrywkowych lub konstrukcji wiadomości, choć bywa niezwykle cza-
zmienić ustawienia w każdej z używanych platform sochłonne, znacznie odciąża Studentów i pozwala
tak, by dostawać mniej wiadomości. im przeznaczyć więcej czasu na pracę i odpisywanie.
Dzięki temu jest większa szansa, że studenci się nie
pogubią, i zaczną odpisywać na wiadomości.
spis treści ▶
25
komunikacja
» Poproś o ocenę
Można poprosić studentów o wyrażenie opinii na te-
mat ilości dostawanych od wiadomości. Nie wszy-
scy bez zachęty będą czuli, że mają prawo do
komentarza.
» Poinformuj studentów o możliwości zmiany

ustawień
Platformy e-learningowe (Canvas, Google Classroom,
Kampus) i inne programy służące do współpracy
(Slack, Discord), automatycznie wysyłają wiadomo-
ści e-mail do Studentów (bez informowania o tym
Prowadzącego kurs), przy wprowadzaniu nowych
zadań, pytań, ogłoszeń etc. Warto poinformować
Studentów, że mogą w ustawieniach zmienić to, w ja-
kich sytuacjach dostają wiadomości.
spis treści ▶
26
trudne zachowania
wykładających / studiujących
Opracowano na podstawie:
» Elżbieta Sujak, psychologia komunikacji, WAM,
Kraków 2006
» Marshall B. Rosenberg, W świecie porozumienia bez

przemocy, MiND, 2012
» Liv Larsson, Porozumienie bez przemocy w media-

cjach. Jak być trzecią stroną w konflikcie, Czarna
Owca, Warszawa 2019;
spis treści ▶
27
trudne zachowania wykładających / studiujących
Jeśli jakość kontaktu z Wykładowcami lub Studentami jego/jej zachowanie wywołuje w Was dyskomfort, dlate-
Wam nie odpowiada (czujecie się obrażani, ignorowa- go warto najpierw poinformować o sytuacji osobę, która
ni, źle traktowani), pamiętajcie, że zawsze jest możli- jest dla Was źródłem problemu.
wość wynegocjowania zmiany. Nie chcemy, by w Naszej
Społeczności ktoś czuł się wykluczony i źle traktowa- Wszelką wymianę maili dobrze jest zachować, by w ra-
ny (z wyłączeniem zachowań agresywnych), jednak wy- zie konieczności późniejszych mediacji można było zro-
maga to ciągłej pracy i szczerej, uważnej komunika- zumieć, co dokładnie zostało napisane lub powiedziane
cji. W sytuacji potrzeby pomocy proponujemy poniższe i jak druga strona mogła nasze komunikaty zrozumieć.
kroki:
W sprawach delikatnych i trudnych, sytuacjach niedo-
KROK 1: puszczalnych lub gdy czujecie się niepewni relacji z oso-
Napiszcie co Wam przeszkadza. Jeśli jest więcej osób do- bą i nie wiecie jak zakomunikować swój dyskomfort,
tkniętych problemem – zaznaczcie kto i jakie uwagi zgła- Wasza wypowiedź może spełniać poniższy model:
sza. Sformułowanie sytuacji na piśmie pomaga ją zrozu-
mieć, a potem wysłowić.
KROK 2:
Zwróćcie uwagę osobie na konkretne zachowanie, które
Wam przeszkadza. Zależnie od relacji z nią / nim możecie
zrobić to w taki sposób jaki uznacie za stosowny, jednak
pozostańcie uprzejmi i profesjonalni (budujcie komunikat
na fundamencie życzliwości) – między innymi dlatego,
spis treści ▶
że osoby traktowane nieuprzejmie stają się defensyw-
ne lub agresywne a Wam zależy na zmianie zachowania.
Niekiedy Student lub Wykładowca może nie wiedzieć, że
28
Problem 1
Obserwacja
Fakt – bezemocjonalny, bez przymiotnikowy opis zdarze- Problem 2
nia: Słyszę, widzę, doświadczam, że…
Wysyła Pan/Pani wiadomość o zadaniach dzień Obserwacja
przed terminem wykonania. Fakt – bezemocjonalny, bez przymiotnikowy opis zdarze-
nia: Słyszę, widzę, doświadczam, że…
Uczucie: Nazwał/a mnie Pan/Pani publicznie „idiotką” pod-
Wywołuje to we mnie poczucie zagubienia i stresu. czas zajęć w dniu...
Potrzeba: Uczucie:
Ponieważ potrzebuję więcej czasu na przygotowanie Czuję w związku z tym poniżenie, złość i smutek.
do zajęć.
Potrzeba:
Prośba/życzenie: Ponieważ by móc się rozwijać, potrzebuję podczas
Proszę o wysyłanie wiadomości dwa dni wcześniej. zajęć uniwersyteckich czuć się bezpiecznie.
Informacja o planowanych dalszych krokach: Prośba/żądanie:

Jeśli nie otrzymam wiadomość dwa dni wcześniej, Życzę sobie by nigdy więcej nie używał/a Pan/Pani
nie będę w stanie brać dalszego udziału w zajęciach takiego określenia wobec mnie.
i postaram się prosić o pomoc w mediacji RSS.
spis treści ▶
Informacja o dalszych planach:
Jeśli zdarzy się to ponownie poinformuję – Dziekana
ds. Studenckich, RSS, Ombudsmana.
29
Warto unikać: wszelkich ogólników i przymiotników komunikat, potem zaś wypełnijcie wcześniej zasygnalizo-
w punkcie „fakt” i „uczucie”. Staramy się opisać wydarze- wane dalsze kroki.
nie jak najbliżej suchych, faktograficznych zdań.
W dalszych mediacjach pomoc oferują:
Unikamy takich zwrotów jak: zachował/a się Pan/i nie-
uprzejmie / chamsko; To było potworne; tak się nie robi; Dobre Duchy Artes Liberales:
to nie wypada; to niekulturalne; tak nie wolno; chyba każ- » Zuzanna Wiśnicka Tomalak: zwt@al.uw.edu,pl
dy w mojej sytuacji czułby się…
» Jan Podniesiński: jan.podniesinski@al.uw.edu.pl
Choć takie komunikaty mogą być słuszne, łatwo je pod-
ważyć w sytuacji konfliktu, w przeciwieństwie do proste- Rada Samorządu Studentów „Artes Liberales”
go wyrażenia swoich uczuć. » samorzad@al.uw.edu.pl
Dlaczego w ten sposób? » Facebook

Niektórym taki sposób komunikacji wydaje się sztuczny.
Jednak pozwala on w profesjonalny sposób opisać nasze » Prodziekan ds. Studenckich dr. Hab. Przemysław
spojrzenie na sytuację, bezpiecznie wyrazić uczucia, okre- Kordos: pkordos@al.uw.edu.pl,
ślić swoje potrzeby, jasno poinformować o prośbie lub żą-
daniu i konsekwencjach jej nie spełnienia. » Ombudsman dr Anna Cybulko: czytaj więcej
KROK 3: Do ombudsmana może się zgłosić po pomoc każdy zain-

Poczekajcie na odpowiedź i uzależnijcie od niej dal- teresowany członek społeczności akademickiej: student,
spis treści ▶
sze zachowanie. Jeśli zachowanie się nie zmieni, może- doktorant, pracownik naukowy bądź administracyjny.
cie kilkukrotnie (metodą zdartej płyty) powtórzyć swój
Jak zgłosić sprawę: tutaj i tutaj
30
Kompetencje ombudsmana:
źródło: ombudsman.uw.edu.pl
» Promowanie wysokich standardów etycznych oraz al-

ternatywnych metod rozwiązywania sporów w środo-
wisku akademickim.
» Pomoc w rozwiązywaniu konfliktów, łagodzenie ich

negatywnych skutków.
» Wspieranie osób indywidualnych i jednostek organi-

zacyjnych UW w rozwiązywaniu problemów powsta-
łych na tle funkcjonowania uczelni.
» Gromadzenie i udostępnianie informacji nt. regula-

cji obowiązujących na uczelni oraz ogólnych zasad jej
funkcjonowania.
» Identyfikowanie źródeł problemów obniżających

sprawne funkcjonowanie uczelni.
» Przedstawianie Rektorowi informacji i rekomendacji

w zakresie niezbędnych zmian zmierzających do po-
spis treści ▶
prawy działania uczelni
31
metodyka i praca w czasie zajęć

Nadmiar / brak „odniesień do obecnej
sytuacji-pandemii” w czasie zajęć
Opis problemu: Dla niektórych podjęcie tematu pandemii może wyzwa-
Część studentów wspomniała w ankietach, że lać bardzo silne emocje, inni zaś mają również emocjonal-
Wykładowcy zbyt często i w ich opinii „na siłę” odno- ną (nie tylko intelektualną) potrzebę rozmowy na ten te-
szą się do obecnej sytuacji pandemii, co staje się miałkie mat, zatem podjęcie decyzji wymaga zarówno troski jak
i męczące. i komunikacji.
Jednocześnie podobna w liczbie część studentów na- Prowadzący:

rzekała, że nie ma takich odniesień na zajęciach, na Jeśli chcecie podjąć taką dyskusję najlepiej porozmawiać
które uczęszczają, że mają poczucie iż temat jest z grupą Studentów i skonsultować z nią ten pomysł, do-
sztucznie ignorowany, a szansa na żywą, aktualną wiedzieć się, czy grupa jest już tym zmęczona, czy może
dyskusję – tracona. właśnie ma wielką potrzebę takiej dyskusji (można rów-
nież utworzyć anonimową ankietę poprzez formularze
Tak różne opinie mogą wynikać z osobistych preferencji Google [tu link do miejsca w poradniku w którym opi-
spis treści ▶
oraz z tego, że na naszym wydziale większość studentów sane jest jak to robić] gdyż niektórzy mogą odpowiadać
ma zupełnie inny program zajęć. pod presją grupy).
32
Macie oczywiście prawo do niepodnoszenia tego tema-

tu podczas zajęć. Warto wtedy poinformować o tym
Studentów i podać przyczynę takiej decyzji.
Studenci:
Jeśli chcecie porozmawiać podczas zajęć na ten temat –
skonsultujcie się wewnątrz grupy, na ile to pragnienie
jest powszechne, i zaproponujcie ten temat wspólnie
wykładowcom.
Jeśli macie poczucie, że takich dyskusji jest zbyt wiele –

sugerujemy podjąć takie same kroki.
spis treści ▶
33
„Jak dobrze wyważyć pracę

studentów i studentek podczas zajęć?”
Opis problemu: » Zadaj 1 zadanie, 1 krótki tekst i zobacz, co się wydarzy:
Zarówno Studenci (85%) jak i Prowadzący (76%) zauwa- W związku z tym, w obecnej sytuacji rozważmy zada-
żyli, że mają znacznie więcej pracy odkąd przeszliśmy do wanie znacznie mniej. Czasem warto zaproponować
sieci. Ponadto ponad połowa obu grup dodatkowo pra- studentom tylko jedno dobrze przemyślane i intere-
cuje, część osób ma również obowiązki rodzinne. Ponad sujące (również dla nas) zadanie (wyzwanie, pytanie)
połowa Studentów i Studentek ma w tygodniu 10 i wię- w tygodniu i poprosić o głębokie jego przemyślenie.
cej zajęć.
Objętość tekstu do przeczytania (jeśli zajęcia z za-
Wielu i Wiele wykładowców czuje się w obowiązku do- łożenia nie miały polegać na czytaniu pełnych ksią-
starczenia Studentom i Studentkom jak najwięcej ma- żek) nie powinna przekraczać 10 – 15 stron w tygo-
teriału – lektur do przeczytania, interesujących zadań, dniu (około 40 minut pracy, jeśli tekst nie jest trudny).
linków, wykładów. Efektem tej ambicji, często podyk- Wtedy mamy największą szansę na przeczytanie, nie
towanej szczerą fascynacją i obowiązkowością ze stro- „przeskanowanie” tekstu.
ny wykładowcy, może być poczucie przebodźcowania
i przemęczenia – tak u Prowadzącego jak i uczących się, » Dokładnie wyjaśnij dlaczego coś proponujesz:
co w efekcie prowadzi do obniżenia jakości zajęć. Studenci twierdzą, że znacznie chętniej pracują, gdy
spis treści ▶
dokładnie wyjaśni im się dlaczego akurat tak sformu-
łowaliśmy pytanie, do czego właściwie ono prowadzi,
34
czemu mają wykonywać dane » Podziel materiał na kręgi ważności

zadanie, jaki jest sens ich pracy Materiał każdego spotkania warto podzielić na trzy kręgi:
dla nas.
» Więcej zadań = więcej

sprawdzania
Im więcej treści i wypowie-
dzi wymagamy od każdego
Studenta – tym więcej sami mu- Niezbędne
Treści, bez których zajęcia nie mogą się od-
simy włożyć pracy w sprawdza-
być, bardzo podstawowe pojęcia, informa-
nie, a Studentom niezwykle za- cje, dyskusje. Najlepiej by taka treść mogła
leży na szczegółowej informacji zmieścić się w jednym punkcie – zadaniu.
zwrotnej. Warto zatem nie po- Jeśli wykonanie zadania zajmie więcej niż
planowany czas zajęć (np. 1,5 godziny) warto
zwolić sobie na to, byśmy dopro-
bez poczucia winy pozostać tylko przy nim.
wadzili się do skrajnego przemę-
czenia i ciągłego, niekończącego Ważne
Elementy które uważamy za istotne, które
się odpowiadania na zadania
poszerzają wiedzę i umiejętności studentów,
Studentów. ale które wprowadzamy dopiero wtedy, gdy
pozostaje nam czas.
Interesujące
Wszelkie dodatkowe ciekawostki, informa-
spis treści ▶
cje i zadania dla chętnych lub na wyższą
ocenę, lektury do własnych poszukiwań, in-
spiracje dla Studentów i Studentek, linki
i wykłady odnalezione w sieci.
35
Każde zajęcia zaplanować tak, żeby zrealizować te nie- od studentów dokładnie takiego nakładu pracy,
zbędne, dopiero gdy jesteśmy pewni, że zostało więcej a skupić na tym czym są nasze zajęcia i na jakim ro-
czasu – przechodzimy do proponowania studentom tre- dzaju rozwoju studentów nam najbardziej zależy.
ści, które oznaczyliśmy jako ważne i interesujące.
» Przetestuj własne zadania:
Jeśli korzystamy z platformy e-learningowej, lub za-

dajemy konkretne zadania poprzez e-mail i nie mamy
kontroli czasowej, jaką narzuca spotkanie synchro-
niczne, spróbujmy wykonać wszystkie zadania z per-
spektywy Studenta i dodać do tego przynajmniej
⅔ uzyskanego czasu. Dzięki temu możemy się do-
wiedzieć między innymi tego, jak długo oczekiwana
przez nas odpowiedź musi być „wklepywana” w od-
powiednim miejscu.
» Komentarz:
Prof. Paweł Frelik, który w prowadzeniu zajęć online

ma wieloletnią praktykę sugeruje, by obecnych wa-
runkach oczekiwać od siebie i swojego kursu realiza-
spis treści ▶
cję około 50% zaplanowanego materiału, raczej nie
więcej. Zachęca również, by nie kierować się nadmier-
nie przeliczaniem ECTSów na godziny i wymaganiem
36
„Nie mogę znaleźć tekstu, którego

potrzebuję, biblioteki są zamknięte”
To niestety duży, wspólny problem zarówno dla ale i odszukanie tekstu. Zaoferujmy pomoc i wska-
Studentów jak i Wykładowców. Wszyscy potrzebujemy zówki w razie potrzeby. Warto jednak rozważyć czy
źródeł! Wiele jednak da się uzyskać dzięki umiejętności tak bardzo zależy nam teraz na rozwijaniu tej umie-
radzenia sobie z wyszukiwaniem internetowym, szcze- jętności, że chcemy ryzykować frustrację i nieprzy-
gólnie przy znajomości języków obcych. gotowanie Studentów. Znajdowanie tekstów jest
oczywiście niezwykle przydatną umiejętnością dla
Wykładowcy każdego, jednak szczególnie obecnie, ważniejsze
» Przekaż wymagany tekst studentom: jest dobre wyważenie obciążenia tudentów pracą.
Studenci niekiedy mają problem ze znalezieniem za- Wielu Studentów nie nie wie o zasobach elektronicz-
leconych do przeczytania tekstów. Jeśli posiadamy nych BUW, Googlescholar, academia.edu, research-
taki tekst – szczególnie w obecnej sytuacji dobrze jest gate, czy o innych możliwościach wyszukiwania tek-
go po prostu przekazać studentom w formie pliku pdf stów w internecie. Warto spytać ich o to, jak sobie
(zdjęcia, skany). radzą i przedstawić kilka możliwości, z których lubimy
korzystać.
» Naucz studentów znajdowania tekstów:
Jeśli posiadamy tekst, wiemy skąd go pobrać lub Studenci
spis treści ▶
gdzie należy go szukać, ale chcemy by Studenci opa- Jeśli masz problem z dostępem do wymaganego na za-
nowali tę umiejętność – poinformujmy szczerze, że jęcia tekstu lub poszukujesz bibliografii do pracy, możesz:
dodatkowym zadaniem jest nie tylko przeczytanie,
37
» Poprosić o pomoc wykładowcę: » Pełna informacja: Aktualności

Wyjaśnić, że chcesz się przygotować do zajęć, jednak od-
nalezienie tekstu w legalnych źródłach sprawia Ci duży » Atktualności w mediach społecznościowych: FB
problem. Możesz poprosić o radę na temat robienia kwe- i Instagramie
rendy bibliograficznej – większość wykładowców ma to
już za sobą wielokrotnie, zatem będzie w stanie udzielić » Email: informacja.buw@uw.edu.pl
wartościowych wskazówek.
» Czat: Zapytaj Bibliotekarza (w godz. 8-18)
» Poprosić o pomoc innych studentów z grupy:
Dowiedzieć się, czy ktoś już posiada tekst. Informacja Zachęcamy do poszukiwania tekstów dostępnych w zaso-
i kontakty do studiujących z nami są w USOS. bach online BUW: Instrukcja
Zapytać na facebooku/innym medium społecznościo- Obecnie wiele wydawnictw oferuje rozszerzony dostęp do
wym – może ktoś ze znajomych ma szukany przez nas publikacji i zasobów testowych. Korzystanie ze zbiorów on-
tekst i jest gotów się podzielić? line – takich baz czasopism jak np. JSTOR może też bardzo
pomóc w zbieraniu bibliografii do różnego rodzaju prac!
Wszyscy
Od 18 maja BUW wznowiła usługi wypożyczeń, bezpłatne- » Szczegółowe informacje o bibliotekach wydziałowych
go skanowania i indywidualnych spotkań z czytelnikami – i tych, jaką pomoc oferują studentom i pracownikom
umówionych wcześniej, jednak Wolny Dostęp oraz czytelnie
i kabiny pracy indywidualnej są zamknięte „do odwołania”. » Komentarz prawny
spis treści ▶
Szczegóły na temat zasad wypożyczania, formularze do za-
mówienia bezpłatnego skanowania oraz inne aktualne in-
formacje znajdziecie na stronie BUW.
38
Jak przeprowadzić
i sprawdzić egzamin?
Zarówno Wykładowcy jak i Studenci przejawiają duży dokładnie przemyśleć, czy musimy na pewno przeprowa-
niepokój dotyczący sesji, sprawdzania prac, wystawia- dzać tym razem egzamin? Czy istnieje możliwość, byśmy
nia ocen. Obecnie wiadomo już, że czas sesji został prze- zrezygnowali z tego? Jeśli tak – w jakiej formie?
dłużony do 23 sierpnia. Szczegóły dotyczące egzaminów
z języków mają zostać ogłoszone niebawem, możliwe, że Zmień sposób oceniania
będzie można je zdawać online. Wszelkie najważniejsze Wielu wykładowców Artes Liberales rezygnuje z trady-
zmiany i informacje pojawiają się na: cyjnych egzaminów (szczególnie testów pisemnych) na
rzecz innego sposobu motywowania i weryfikowania
» Oficjalnej stronie UW wiedzy studentów. Wynika to zarówno ze współczesnych
badań w dziedzinie psychologii i pedagogiki jak i ze spe-
» Stronie naszego Wydziału cyfiki zajęć na Wydziale Artes Liberales.
» Oraz opracowywane na bieżąco przez Samorząd na Warunkiem uzyskania zaliczenia przedmiotu jest często
facebooku – w grupie fakt oddania konkretnej liczby prac / wykonania zadań,
w oznaczonym terminie. Jakość tych prac nie podlega
Rozważ ocenie numerycznej i nie wpływa na nią (w znaczącym
spis treści ▶
Chcielibyśmy zasugerować, by wszyscy pamięta- stopniu) jednak jest szczegółowo komentowana przez
li jak trudny to był semestr dla nas i zastanowili się – co prowadzącego. Prace będące poniżej określonego kry-
jest esencją naszych zajęć i naszego nauczania. Warto terium zaliczenia można poprawić, w innym wypadku
39
liczone są jako nieoddane. Ten rodzaj oceniania motywu- okazywanie szacunku i merytorycznego przygotowania
je do regularnej pracy i pozwala studentom rozwijać się studentom.
we własnym tempie, uczy również tego, że nad esejem,
tekstem czy swoim myśleniem można i należy praco- Jeśli jesteś zdecydowany/a
wać. Wymaga jednak prawda od Wykładowcy dużo wię- na przeprowadzenie egzaminu, a nie masz pewności co
cej pracy. do legalności tego rozwiązania, przeczytaj poniższy wy-
wiad dotyczący zagadnień prawnych:
Zbuduj atmosferę zaufania:
Czy musimy na wszelkie możliwe sposoby zabezpie- M. Sewastianowicz, Prof. Pisuliński: Zdalna sesja na du-
czać się przed oszukiwaniem – na przykład nakazać stu- żym wydziale wyzwaniem organizacyjnym i prawnym,
dentom filmować odpowiadanie na pytania podczas Prawo.pl
egzaminu?
Przeprowadź egzamin ustny przez skype, Meets,
Być może warto rozważyć wytworzenie atmosfery zaufa- hangouts:
nia i na niej oprzeć zadanie zaliczające zajęcia – na jaw- » Egzaminy ustne
ności i wzajemnym zaufaniu. Możliwe, że warto w tym można przeprowadzić w formie spotkań synchronicz-
semestrze / roku zawiesić w ogóle przeprowadzanie eg- nych online, jeśli studenci wyrażą na to zgodę. Takie
zaminów i zaliczyć wszystkim studentom zajęcia na bazie spotkania można nawet filmować – po obu stronach,
ich obecności i pracy na zajęciach, lub po prostu – zawie- zatem zarówno nasze jak i Studenta / Studentki za-
sić to ze względu na trudną sytuację. Zaufanie i szacu- chowanie i odpowiedzi można potem zweryfikować
nek buduje się przede wszystkim poprzez ufanie grupie, ponownie.
brak ironii i sarkazmu (przynajmniej w nadmiarze i wersji
spis treści ▶
skierowanej przeciw studentom), jasne komunikowanie Niektórzy pytają, a co jeśli student/studentka scho-
wymagań i tego, że wierzymy iż je spełni, szczerość, oraz wa gdzieś podpowiedzi do egzaminu, notatki i i tak
będzie w nie zerkać. Pytanie takie sugeruje przede
40
wszystkim brak dobrej relacji i brak zaufania mię- studenci którzy stresują się bardziej albo wolniej piszą
dzy Prowadzącym a studentami. Na naszym wydzia- na komputerze – mogą z tych, pozamerytorycznych,
le bardzo staramy się budować dobre relacje i sza- przyczyn mieć obniżone wyniki.
cunek oraz zaufanie, zatem warto na tym aspekcie
naszych spotkań dydaktycznych również się sku- Tworzenie testów i quizów umożliwiają wszystkie
pić. Dużo trudniej „oszukiwać” w ten sposób, gdy na omawiane w tym poradniku platformy e-learningowe
początku egzaminu usłyszy się „Ufam Pani/Panu że (zobacz). Ponadto możemy stworzyć testy w takich
Pan(i) nie będzie sprawdzać swoich notatek, dlatego formach jak:
nie używam żadnych dodatkowych metod sprawdza-
nia tego”. testportal.pl – bezpłatny dla nauczycieli i wykładow-
ców: Jest w pełni po polsku, umożliwia tworzenie
Można również rozważyć, czy posiadanie przez stu- ograniczonych czasowo testów, ograniczenie czasu
dentów notatek i korzystanie z nich w czasie egzami- odpowiedzi na każde pytanie z osobna, dostępność
nu – podsumowania – nie będzie korzystne. Promuje do testu tylko w określonych godzinach i określo-
wtedy tych, którzy pracują w ciągu semestru regu- nej dacie; posiada też funkcję „Uczciwy rozwiązujący”,
larnie prowadząc notatki. Nie musimy się bać, że ktoś która śledzi karty i powoduje, że jeśli uczeń zacznie
nas oszuka – ostatecznie jego/jej brak wiedzy przede wyszukiwać odpowiedzi w trakcie testu, dostanie
wszystkim godzi w niego/nią. ostrzeżenie lub nawet dalsze rozwiązywanie tekstu
zostanie uniemożliwione.
» Egzaminy pisemne i testy
możliwe są do przeprowadzenia przy pomocy narzę- mentimeter.com, kahoot.com – Podstawowe wer-
dzi internetowych, umożliwiających ustawienie cza- sje kont na tych podobnych platformach są bezpłat-
spis treści ▶
su odpowiedzi na pytanie, choć to metoda wątpli- ne. Mentimeter jednak – umożliwia stworzenie tyl-
wa. Oczywiście ogranicza możliwość sprawdzenia ko do 5 pytań quizowych w 1 prezentacji (ale dowolną
odpowiedzi, choć nie eliminuje jej zupełnie. Ponadto liczbę prezentacji), podczas gdy kahoot daje więcej
41
możliwości, jednak (w opinii autorki) jest bardziej es-

tetycznie niezadowalający. Mentimeter jest skiero-
wany w stronę starszych i biznesowych odbiorców,
kahoot skupia się na młodszych odbiorcach zoriento-
wanych na styl gry.
Można w nich tworzyć ciekawe wizualnie quizy i testy

z ograniczonym czasem na odpowiedź nawet do kil-
ku sekund. Można w czasie rzeczywistym przełączać
slajdy/pytania na przykład podczas spotkania syn-
chronicznego, w kahoot jest też opcja niesynchronicz-
nego zaproszenia do quizu.
Formularze Google – umożliwia tworzenie pytań

otwartych, półzamkniętych i zamkniętych, dodawa-
nie grafik a nawet filmów. Można również ograniczyć
czas udzielania odpowiedzi
Więcej o programach umożliwiających testowanie

w częśći poradnika: technologie; inspiracje.
spis treści ▶
42
Jak wyegzekwować wykonywanie

zadań w terminie?
Opis problemu » Trudności emocjonalne (poczucie, że zadanie mnie
Niekiedy zajęcia wymagają tego by studenci dostarczy- przerasta; wyuczony wzór realizacji planów polegają-
li zadania w określonym terminie – albo dlatego, że inni cy na odkładaniu na ostatnią chwilę)
studenci potrzebują tych materiałów, albo dlatego, że
Wykładowca chce odnosić się do wypowiedzi Studentów » Zapomnienie, złe zarządzanie czasem
i w ten sposób prowadzić żywą dyskusję.
Wykładowca
Jednak często zdarza się tak, że ktoś nie dotrzymuje ter- » Zdiagnozuj przyczynę
minu. Dlaczego tak jest i co wtedy? Warto dowiedzieć się od studentów co w ich opi-
nii jest przyczyną niewypełniania terminu. Uzyskanie
Najczęstszymi przyczynami niedotrzymywania termi- szczerej odpowiedzi wymaga jednak często dobrej
nów są: (opartej na szacunku i zaufaniu) relacji ze Studentami.
» Brak motywacji do wykonania zadania Gdy zbierzesz informacje o przyczynie takiej sytu-
acji możesz dostosować metody rozwiązania. Spróbuj
» Przytłoczenie ilością terminów przemyśleć, czy termin oddania zadania nie jest zbyt
odległy (łatwo o nim zapomnieć, jeśli przekracza 2 ty-
spis treści ▶
» Zbyt krótki termin względem wymagań godnie) lub zbyt bliski (na jutro rano).
43
Zaplanuj przypomnienie: warto 1 raz (raczej nie więcej) » Określ jasne zasady i przestrzegaj ich
przypomnieć studentom o zbliżającym się terminie, naj- Ustalenie stałego terminu realizacji zadań (zawsze ten
lepiej, w połowie czasu. Nadmierne przypominanie znie- sam dzień w tygodniu), oraz jasnych konsekwencji
chęci studentów. Uprzedź studentów, ile razy i kiedy niespełnienia wymagań oraz trzymanie się ich prawie
przypomnisz im o realizacji zadania. zawsze – z pewną dozą życzliwej elastyczności – przy-
zwyczaja do konkretnych wymagań koniecznych do
» Poznaj dobrze swoją grupę: zaliczenia zajęć.
Zaplanowanie zadań grupowych, które wymaga zaufa-
nia w grupie oraz elastycznego podejścia. Warto wie- » Spróbuj zmotywować
dzieć, kto w grupie zazwyczaj spóźnia się z zadaniami, Jasne wyjaśnienie przyczyn dla których terminowa re-
na kim zaś można polegać i w taki sposób ustawić pro- alizacja zadania jest istotna pomoże studentom się
ces dydaktyczny, by jednocześnie – zachęcić spóźnial- zmobilizować. Można dowiedzieć się od studentów co
skich do rozwoju, ale uzależniać sukces zajęć od bardziej mogłoby ich zmotywować.
„pewnych” jednostek.
Motywacja pozytywna jest w naszej opinii bardziej
W niektórych grupach sprawdzi się prośba do bardziej etyczna i skuteczna. Żart, okazanie szczerej radości
obowiązkowych studentów o „mentoring” i motywowa- z otrzymania zadań na czas, zabawne nagrody – grafi-
nie konkretnej osoby do oddania pracy na czas, wyma- ki przesyłane Studentom, to wszystko powoduje roz-
ga to jednak świadomości relacji międzyludzkich w gru- luźnienie atmosfery ale i realnie częstrze wykonywa-
pie i wzajemnego zaufania. Nie chodzi bowiem o to, by nie zadań w terminie.
bardziej obowiązkowy Student wykonał pracę za osobę,
która rzadziej jest godna zaufania lub by nastawić stu- Więcej o motywowaniu grupy (wierzymy w twórcze
spis treści ▶
dentów przeciw sobie. Przeprowadzenie tego rodzaju przetwarzanie tego rodzaju źródeł):
działania dydaktycznego wymaga delikatności i wyczu-
cia, jeśli chce się osiągnąć pozytywne efekty.
44
Z. Meger, » Zawsze przestrzegaj terminów

» Motywacja w nauczaniu zdalnym Zachęcenie studentów do przestrzegania terminów,
gdy Wykładowcy czasem powinien się w tym zakre-
» Strategie motywacyjno-wolitywne w edukacji sie noga, może być niemożliwe. Racjonalne wyma-
zdalnej ganie od siebie nakładu pracy jest konieczne, byśmy
sami mogli przestrzegać własnych terminów.
Anna Niemczyk, Andrzej Niemczyk, Jan Mądry,
» Motywacja pod lupą. Praktyczny poradnik dla sze- » Przygotuj Plan B
fów, one press Warto przygotować się i rozważyć zawczasu sytu-
ację „Co zrobię jeśli ktoś nie wykona zadania na czas?”,
Wioletta Kwiatkowska, a odpowiedź na to pytanie podzielić na etapy zależne
» Młodzi dorośli w obliczu kształcenia internetowego: od dramatyczności niedopełnienia zadań.
spojrzenie z perspektywy dydaktyki różnicowej
Zrezygnuj / zmień formę pracy: jeśli próbowałeś / pró-
Komentarz: bowałaś już wszystkiego a nikt nadal nie wykonuje
Po wysłaniu studentom w jednej z wiadomości gra- zadań na czas, zrezygnuj z tego, by uzależniać od ter-
fiki uśmiechniętego kota z podpisem „tak cieszę się minu oddania pracy powodzenie danego spotkania.
gdy wysyłacie mi zadania”, zauważyłam szybki i na- Spróbuj tak zaplanować zadanie by być w stanie przy-
gły przyrost wypełnienia brakujących zadań. Żart, dy- mknąć oko na drobne przekroczenie dnia/godziny od-
stans i pozytywne komunikaty zdają się, sprawdzać dania pracy.
najlepiej, na pewno w każdym razie powodują, że jest
przyjemniej. Student
spis treści ▶
» Uprzedź wykładowcę
» Spodziewaj się odpowiedzi w ostatniej chwili jeśli nie jesteś w stanie oddać zadania na czas, szcze-
Większość osób tak pracuje, również prowadzących. gólnie takiego, od którego coś zależy – poinformuj
45
wykładowcę! Krótkie przeprosiny bez wchodzenia » Krótko o motywacji

w szczegóły i przesadnego samobiczowania się speł- Materiały z treningu motywacji dla pracowników 50+
nią swoją rolę – , dzięki temu Wykładowca będzie (proszę nie sugerować się wiekiem – materiały są in-
mieć więcej czasu na przeformułowanie zajęć. teresujące dla każdej grupy wiekowej, zachęcamy do
wybrania tych ćwiczeń, które Wam odpowiadają):
» Spróbuj się zrozumieć siz.poznan.pl
Jeśli masz problem z oddawaniem zadań na czas,
spróbuj określić przyczynę takiego stanu. Brak mo- » 7 ćwiczeń pomagających zacząć z FOCUS
tywacji lub negatywne emocje najczęściej leżą
u podstaw przeciągania terminu wykonywania za- » Różne teorie motywacji
dań. Ważne by wiedzieć, jak chcesz być w życiu mo-
tywowany/a, co działa na Ciebie najlepiej (ale jedno- » Felieton w Radiu Kraków
cześnie nie niszczy psychicznie). Szczególnie dobrze
wiedzieć, czy potrzebujesz motywacji zewnętrznej » Pomóż innym
(wtedy możesz poprosić Wykładowcę / innych stu- jeśli nie jest to Twój problem, ale dostrzegasz, że inni sła-
dentów o wsparcie) czy wewnętrznej (wtedy zazwy- bo radzą sobie z terminami, zaproponuj im jakąś formę
czaj musisz odkryć sens wykonywania danego zada- pomocy lub spytaj czemu tak jest. Twórcy poradnika nie
nia dla Twojego życia). Warto również wiedzieć, czy akceptują w zakresie formy oferowania pomocy: szydze-
motywacja negatywna (kara, konsekwencja, termin) nia, ironii, wyśmiania, traktowania z góry. Sugerujemy
czy pozytywna (nagroda, coś przyjemnego) wpływa- wsparcie i koleżeńską pomoc, o ile zostanie ona wyraźnie
ją na Ciebie lepiej. zaakceptowana przez drugą stronę. Wtedy wesprzesz nie
tylko koleżankę / kolegę z grupy ale również pomożesz
spis treści ▶
» Spróbuj znaleźć motywację Prowadzącemu zajęcia.
Jak znaleźć motywację – to pytanie często egzysten-
cjalne. W mniejszej jednak skali pomóc może:
46
Zmiana sposobu i kryteriów oceniania

Jest możliwa w obecnej sytuacji. Wymaga jednak uważ- Ustal termin decyzji: Można wyznaczyć Studentom okre-
nego podejścia tak, by nikt nie poczuł, że jego / jej praca ślony (przynajmniej tygodniowy) termin na zgłoszenia
dotychczasowa nie została doceniona. wątpliwości do zmiany sposobu oceniania, i zaznaczyć że
brak wypowiedzi do tego terminu jest równoznaczny ze
Wykładowcy: zgodą.
Przemyśl dobrze nowy sposób oceny: warto w obecnych
warunkach rozważyć przede wszystkim zmniejszenie wy- Studenci:
magań do zaliczenia przedmiotu, uelastycznienie wyma- Daj znać wykładowcy: Jeśli Wykładowca w ogóle nie
gań i dostosowanie ich do zmienionego sposobu prowa- skonsultował z Wami zmiany sposobu oceniania, a wy-
dzenia Twoich zajęć. Jeśli masz z tym kłopoty – skonsultuj pracowany sposób Wam nie odpowiada – spróbujcie naj-
się z innymi prowadzącymi. Swoją pomoc i sugestie su- pierw zainterweniować u Niego / Niej.
geruje również RSS i Dobre Duchy Artes Liberales.
Znajdź pomoc w mediacji: Jeśli Wykładowca nie zgadza
Skonsultuj zmianę z grupą: Uniwersytet Warszawski za- się na Wasze uwagi lub nie odpowiada – skontaktujcie
leca by kryteria i sposób oceniania zawsze skonsulto- się z RSS, Prodziekanem do Spraw Studenckich, Dobrymi
wać z całą grupą i wynegocjować w tej sprawie konsen- Duchami – w celu dalszych mediacji.
sus. Nie wszystkie pragnienia Studentów i Wykładowców
mogą zostać spełnione, ważne jednak by umowa zosta- Pamiętajcie, że nie wszystkie życzenia mogą zostać speł-
spis treści ▶
ła zawarta obustronnie, by umożliwić dyskusję i wymia- nione w zakresie oceniania jednak warto podjąć dia-
nę zdań. log, a wszystkie strony zasługują na poważne argumenty
i wyjaśnienia.
47
Weryfikacja pracy studentów,

weryfikacja obecności
» Nie wymagajmy zbyt wiele nieobecności, które przysługują studentom, najlepiej jed-
W obecnej sytuacji nie powinniśmy wymagać od studen- nak ustalić liczbę i formę z grupą. Ważne jednak by były
tów i wykładowców obecności w określonym miejscu one elastyczne, jeśli ktoś zgłosi na przykład – popsucie
i czasie. Ze względu na różną sytuację życiową tak stu- się sprzętu i niemożliwość udziału w dalszych zajęciach.
dentów jak wykładowców ważne jest, by wszystkie spo-
tkania synchroniczne nie były traktowane tak samo jak » Nagrywanie spotkań online
normalna obecność podczas zajęć – należy skonsulto- Warto pamiętać że spotkania online na większości plat-
wać się z grupą, i umożliwić wszystkim udział w zajęciach form można nagrywać. Warto nieobecnym studentom
niezależnie od ich technicznych i życiowych warunków. lub tym, którzy nie mogą być na zajęciach synchronicz-
Warto poprosić wszystkich uczestników zajęć o wyraże- nych – umożliwić dostęp do takich nagrań i zadać 1 –
nie możliwości udziału w takich zajęciach – na przykład 2 zadania do zrobienia na podstawie nagrania. Nagrania
w anonimowej ankiecie. Nie możemy wymagać od stu- może zazwyczaj dokonać wyłącznie Prowadzący
dentów włączania kamer czy mikrofonów, gdyż nie za- spotkanie.
wsze znamy ich warunki. Warto jednak poprosić ich o to,
zmotywować, wyjaśnić, czemu to dla nas ważne. » Nagrywanie spotkania w Google Meet
Nagrane spotkania zapisują się automatycznie na dysku
spis treści ▶
» Ustalenie możliwych nieobecności: Google. By je rozpocząć należy:
Jeśli wszyscy w grupie zgadzają się na synchronicz-
ną formę zajęć, można określić standardową ilość
48
1. Kliknąć 3 kropki w prawym dol-

nym rogu
2. Kliknąć „rozpocznij nagrywanie”

2
3. Poczekać kilkanaście sekund by

nagrywanie się rozpoczęło.
4. By zakończyć nagrywanie nale- 1

ży ponownie kliknąć 3-kropko-
Nagrywanie na Google Meet
we menu, i „zakończ nagrywanie”.
Nagranie zostaje automatycznie
zapisane na dysku Google.
» Bardzo podobnie wygląda to

w Jitsi
» Zoom wyświetla możliwość na-

grywania bezpośrednio na dol-
nym pasku.
Ważne, żeby cudzą sytuację zrozu-
spis treści ▶
mieli nie tylko Wykładowcy ale też
inni studenci.
Nagrywanie na Jitsi
49
» Inne formy zaliczania obecności

Obecność może zostać zaliczo-
na poprzez wykonanie wszyst-
kich zadań zleconych danego
tygodnia w określonym termi-
nie. Konieczne bywa dodanie ja-
kiejś formy możliwości spóźnienia
się. Na przykład 2 znaczne opóź-
nienia (powyżej dnia) oznaczają
obniżenie oceny o 0,5. Ustalając
tego rodzaju kryteria warto do-
brze je wyważyć – by nie były de-
motywujące ani przez zbytnią ani
zbyt dużą chaotyczność i zmien-
ność. Obecnie wiele osób żyje
w chaosie i dzieli się internetem
Nagrywanie na Zoom’ie
z całą rodziną – może się zdarzyć,
że w ciągu tygodnia naprawę nie
ma możliwości wypełnienia za- wyznaczone kryteria. Jeśli uży- formie oddali, czy angażują się
dań, dlatego dialog (z obu stron) wamy jednej z platform e-lear- w dyskusje z innymi studenta-
jest tak istotny. ningowych mamy wiele dostęp- mi. Możemy łatwo do każdej ak-
nych narzędzi do tego, by śledzić tywności studentów przypisać
spis treści ▶
Warto również zaobserwować wkład studentów w zajęcia – czy, punkty i w ten sposób otrzymać
jak Studenci radzą sobie z ma- kiedy i jak wiele czasu spędzają
teriałem, i dostosować do tego na platformie, ile zadań i w jakiej
50
automatycznie obliczoną ocenę końcową – oczywi-

ście wszystkie platformy umożliwiają nam wprowa-
dzanie zmian.
» Sprawdzanie oryginalności tekstu

Jeśli podejrzewamy, że tekst nie został napisany sa-
modzielnie przez studenta – warto szczerze go o to
zapytać. Możliwe, że się przyzna lub wyjaśni, że omył-
kowo nie dodał/a przypisu. Mamy też możliwość sko-
rzystania z bezpłatnego programu: tutaj.
W ten sposób możemy zweryfikować nasze podejrze-

nia i skonfrontować Studenta z wyraźnymi dowodami.
Warto zwracać uwagę szczególnie na studentów

I roku, którzy mogą jeszcze nie do końca oriento-
wać się w granicach plagiatu i sposobach cytowania.
Spróbujmy zakładać domniemanie niewinności, ale
w sytuacji dowodów – przeprowadzić bardzo poważ-
ną rozmowę w zakresie naukowej uczciwości.
spis treści ▶
51
Jak pracować w grupach – jak

zlecać pracę w grupie?
W obecnych warunkach praca w grupie jest jak najbar- Jeśli nie możecie skontaktować się z którymś z członków
dziej możliwa. Jej dobre przemyślenie może zmotywo- grupy:
wać studentów do kontaktu ze sobą nawzajem, który jest
teraz szczególnie istotny. 1. Spróbujcie przy pomocy różnych mediów – mail
(USOS), Canvas
Prowadzący:
Ważne by zadanie było interesujące, bardzo dobrze wyja- 2. Napiszcie o tym do mnie – wyjaśnię sprawę, ale:..
śnione i by wyraźnie było widać, dlaczego wymaga ono
do wykonania więcej niż jednej osoby. Praca w grupie 3. Zacznijcie pracę bez tej osoby
szczególnie zachęca do prac twórczych, większych eks-
perymentów (warto zaproponować coś więcej niż tylko » Zasugeruj studentom by spotkali się na żywo, np:
wspólne pisanie tekstu. „Spróbujcie umówić się na pracę jednego dnia na spo-
tkanie na żywo – przez Google Hangouts, Skype lub
Poinformuj co robić gdy kogoś brakuje: Warto poinfor- facebookowego Messangera – czy to na czacie, czy
mować studentów co mają zrobić jeśli z jakąś osobą nie (jeszcze lepiej) w formie wideokonferencji. Każdy
ma kontaktu (to nie powinno wykluczać możliwości zali- może mieć otwarty dokument Google i wpisywać na
spis treści ▶
czenia zadania). Przykładowa wiadomość może brzmieć: bieżąco Wasze notatki i przemyślenia – wszyscy bę-
dziecie widzieć co się dzieje!”
52
» Wyznacz przewodnika / liderkę / listonosza » Microsoft Teams

(„praconosza”) Umożliwia stworzenie przestrzeni współpracy i zapro-
Wyznacz konkretną osobę z imienia i nazwiska któ- szenie do niej mniejszej grupy studentów. W ramach
ra jest odpowiedzialna za przesłanie Ci zadania grupy. tej aplikacji grupa może też zrobić sama spotkanie
Takie osoby zwykle najbardziej czują się w obowiązku synchroniczne.
wzięcia udziału w zadaniu i motywują innych szcze-
gólnie jeśli za pierwszym razem wybioerzesz osoby, » W Google Hangouts może to być bardziej skompliko-
o których wiesz, że są bardzo obowiązkowe. Ważne wane ale nadal możliwe.
jednak żeby tak sformułować zadanie by konieczna 1. Przed spotkaniem przygotować odpowiednią ilość
była wypowiedź innych osób, nie tylko praca jednego dodatkowych spotkań i skopiować linki do nich do
lidera/liderki osobnego pliku tekstowego. Najlepiej zdecydować
które z imienia i nazwiska osoby będą w której grupie.
» Eksperymentuj
Pierwsze grupowe zadanie powinno być proste i za- 2. Podczas spotkania:
bawne – tak Ty jak i studenci musza się nauczyć tej » Wyjaśnić studentom, że teraz na określony czas po-
formy pracy i nowego narzędzia. Poproś studentów dzielimy się na osobne rozmowy.
o informację jak im się pracowało, co było proble-
mem. Jeśli jedna forma się nie sprawdziła – spróbuj » Osobom przydzielonym do jednej grupy wysyłamy
innej (niżej kilka propozycji): link jednego spotkania. Osobom z grupy następnej –
drugi link i tak dalej.
Praca w grupach poprzez spotkania synchroniczne
» Zoom, Webex » Każdej grupie można wyjaśnić lub wysłać w czacie
spis treści ▶
Umożliwia podzielenie naszych studentów w trakcie odpowiednie zadanie
spotkania online na mniejsze grupy dyskusyjne i prze-
łączanie się między nimi (tzw. breakout rooms)
53
» Uwaga! Jeśli wprowadzacie nowe narzędzie, które ma Platformy e-learningowe Kampus i Canvas posiadają we-
służyć grupie do wspólnej pracy (na przykład padlet) wnętrzne narzędzia do dzielenia studentów na grupy.
warto przygotować dla studentów krótki tutorial na
żywo, pokazujący im jak z narzędzia efektywnie ko- » Padlet
rzystać. Np. na Google Hangouts podczas spotkania Umożliwia stworzenie wizualno-tekstowej „tablicy
można udostępnić zakładkę, w której przygotowa- korkowej” w której wszyscy dodani przez nas użyt-
liśmy przestrzeń do pracy grupowej i tłumaczyć od kownicy mogą dodawać elementy. Darmowe konto
razu pokazując. Mimo, że niektórzy studenci dobrze umożliwia jednak stworzenie tylko 3 osobnych tablic.
radzą sobie z obsługą różnych programów do naucza-
nia zdalnego – nadal wiele osób nie zna programów, » Trello
które możemy chcieć im zaproponować. To też narzędzie do opracowywania projektów w gru-
pie. Umożliwia dodawanie dowolnej ilości projektów
3. O określonym czasie spotykamy się z powrotem i współpracowników, grafik, załączników, tekstów,
w spotkaniu dla wszystkich uczestników zajęć (wy- list zadań. Niektóre możliwości (jak określenie cza-
starczy przełączyć okna w przeglądarce) su zadania) nie są dostępne w bezpłatnej formie, ale
wszystkie aktywności uczestników są widoczne wraz
Praca wspólna niekoniecznie synchroniczna: z sygnaturą czasową, więc jeśli cokolwiek zostanie do-
Można przygotować dla studentów dokument Google dane po określonym przez prowadzącego – będzie
z zadaniem – który charakteryzuje się tym, że może nad wiadomo jaka to treść.
nim jednocześnie pracować kilka osób, zapisuje zmia-
ny automatycznie posiada też funkcje komentowania Czytaj więcej:
i czatu. Wykładowca może mieć a może zdać dostęp do Karolina Żebrowska, Praca w grupach online
spis treści ▶
dokumentu. Marta Eichstaedt, Praca w grupach w programach do
webinarów. Jaki program wybrać?
54
Studenci » Spróbujcie się nie konfliktować

praca w grupie bez możliwości spotkania się na żywo To dość ogólna i oczywista porada ale warto czasem
może być niełatwa. Niżej kilka porad i zasad, które mogą o tym przypomnieć. Niekiedy warto przez kilka se-
w tym pomóc: kund zastanowić się dobrze nad tym jak formułuje-
my nasze wypowiedzi nie tylko ustne ale i pisemne na
Od razu sprawdźcie treść zadania – warto dokładnie prze- przykład w czatach.
czytać treść zadania gdy tylko Wykładowca je zaleci by-
ście mogli zaplanować pracę, sprawdzić, czy wszystko ro- » Komunikację utrudni
zumiecie i czy ze wszystkimi jest kontkakt Nadmierne narzekanie, zbijanie czyichś pomysłów,
nadmiar oceniania, nadmiar krytykowania samego
Szybko wymieńcie się adresami e-mail – innymi kon- / samej siebie, postawa podejrzliwości i braku zaufa-
taktami: warto złapać jak najszybciej kontakt ze wszyst- nia, negatywne nastawienie, brak odpowiadania in-
kimi osobami z grupy, w której studiujecie. Wtedy jeśli nym członkom grupy, bycie niemiłym i nieuprzejmym,
Wykładowca zleci Wam pracę w grupie – będziecie wie- niewykonywanie tego co się obiecało (szczególnie bez
dzieli jak się kontaktować uprzedzenia).
Jeśli nie ma z kimś kontaktu – od razu dajcie znać wykła- » Więcej o skutecznej komunikacji (zapobiegające kon-
dowcy, może pomoże Wam skontaktować się z brakują- fliktom) przeczytacie:
cym Studentem / studentką
K. Mudyń, Komunikacji bez przemocy jako metoda
» Bądźcie odpowiedzialni przezwyciężania i zapobiegania konfliktom
Za siebie i siebie nawzajem. Nie pozwólcie jednej oso-
spis treści ▶
bie robić wszystkiego. Pamiętajcie, że działacie razem D. Kubacka-Jasiecka, K. Mudyń (red.), Kryzys, interwencja
i każdy w grupie jest tak samo odpowiedzialny nawet, i pomoc psychologiczna, 2003, Wyd. Adam Marszałek:
jeśli Wykładowca przydzielił Wam lidera. Toruń, s. 303-319
55
M. Malinowska, Cztery kroki NVC w Praktyce

I jeszcze tekst jednej z naszych absolwentek:
E. Przerwa – Tetmajer, Porozumienie bez przemocy za-

czyna się w ciele
spis treści ▶
56
Jak rozmawiać z dużą grupą

podczas zajęć synchronicznych?
Jeśli prowadzimy zajęcia z dużą grupą studentów (powy- Uwaga w kwestii mikrofonu: jeśli w komputerze masz
żej 10), konieczne jest bardzo dobre i jasne wyjaśnienie tylko jedno wyjście dla słuchawek i mikrofonu, a chcesz
i ustalenie zasad, jakie panują na takim synchronicznym słyszeć dźwięk podczas mówienia – musisz mieć słu-
spotkaniu: chawki z mikrofonem lub rozgałęźnik tego rodzaju (adap-
ter mini jack męski 4 pin z mini Jack żeński x2 do słucha-
» Ustal jasne zasady moderowania wek i mikrofonu ): np: tutaj
jak się zgłaszać, kto udziela głosu, kiedy włączamy
i wyłączamy mikrofon, czy korzystamy z czatu, pod- » Korzystaj z czatu
stawowe zasady dyskusji. korzystaj z możliwości czatu. jeśli chcesz żeby studen-
ci mogli zadawać pytania w trakcie Twojej wypowie-
» Mów powoli (wolniej niż zazwyczaj) i wyraźnie. dzi – niech piszą je w czacie a potem mozesz na nie
Głośność każdy musi dostosować przy pomocy odpowiedzieć. Jeśli potrzebujesz szybkiej odpowiedzi
dźwięku we własnym komputerze. Zasugeruj studen- od wszystkich możesz zadać pytanie:
tom użycie słuchawek. Jeśli słabo Cię słychać – może
pomóc mikrofon (najtańsze mikrofony, które można Wszyscy którzy chcą przerwę teraz niech napiszą
przyczepić do bluzki to koszt około 8-10 zł na Allegro). 1 (i nic więcej) w czacie, kto chce przerwę za 15 minut
spis treści ▶
niech napisze 2
57
Wtedy szybko możesz zobaczyć w czacie która wypo- » Nie wywołuj do odpowiedzi
wiedź przeważa niektórzy Wykładowcy mają w zwyczaju wywoływa-
nie z imienia i nazwiska konkretnego studenta/stu-
» Wyznacz pomocnika dentki do odpowiedzi nawet w spotkaniu synchro-
wyznacz osobę z grupy która pomoże Ci kontrolować nicznym. To dość nieuprzejme, jest przejawem agresji
wypowiedzi w czacie. i wywieraniem presji. Choć czasem uzyskuje się w ten
sposób jakąś wypowiedź, nie wspiera to atmosfe-
» Pamiętaj o wyłączeniu mikrofonów ry bezpieczeństwa i zaufania, ponadto, uzyskiwane
wszyscy którzy nie mówią powinni mieć wyłączone w ten sposób wypowiedzi często nie są najwyższych
mikrofony inaczej dźwięk stanie się nieznośny. lotów w wyniku stresu Studenta / studentki. Jeśli nikt
nie wypowiada się, nie ma pytań możesz:
» Podziel zajęcia na mniejsze grupy
to trudne choć możliwe rozwiązanie, które wymaga » rozważyć czy zadajesz dobre pytania;
od Ciebie poprowadzenia zajęć kilkukrotnie.
» przejść dalej;
» Nagraj wykład
jeśli możesz jedynie poprowadzić wykład znacznie le- » dać więcej czasu na zastanowienie;
piej jest go nagrać niż prowadzić w niedoskonałej for-
mie synchronicznej. Zadawaj w wykładzie studentom » poprosić studentów by przez 5 minut milczenia naj-
1 – 2 pytania i ustal potem, że ich zadaniem jest od- bliższego przemyśleli i zapisali na kartkach odpowiedź
powiedź na te pytania – wtedy jest szansa że wysłu- na swoje pytanie i wtedy wywoływać do odpowiedzi.
chają cały wykład by odszukać pytania. Jeśli zależy Ci
spis treści ▶
jednak na komentarzach na żywo – prowadź wykład
z możliwością zadawania pytań na bieżąco w formie
pisemnej – na czacie.
58
» Daj więcej czasu niż normalnie

trzeba pamiętać, że w internecie opóźnienie dźwię-
ku może wynosić nawet 10 sekund w przypadku osób
które posiadają słabsze łącze. Wynika z tego, że trze-
ba dać wszystkim znacznie więcej czasu na sformuło-
wanie wypowiedzi. Nie bój się ciszy.
spis treści ▶
59
Prawa autorskie
Zdjęcia i muzyka z których można na pewno korzy- W ten sposób możemy zweryfikować nasze podejrzenia
stać w edukacji: i skonfrontować Studenta z wyraźnymi dowodami.
» Otwarte Zasoby
Warto zwracać uwagę szczególnie na studentów I roku,
» Lista otwardych źródeł (różnych mediów) po którzy mogą jeszcze nie do końca orientować się w gra-
angielsku nicach plagiatu i sposobach cytowania. Spróbujmy zakła-
dać domniemanie niewinności, ale w sytuacji dowodów –
Czytaj więcej: przeprowadzić bardzo poważną rozmowę w zakresie
» K. Siewicz, Prawo autorskie w edukacji – jak uniknąć naukowej uczciwości.
naruszeń
» J. Srokosz, Zasady zamieszczania treści na plat-

formie e-learnigowej UO z poszanowaniem praw
autorskich – poradnik
Sprawdzanie oryginalności tekstu

Jeśli podejrzewamy, że tekst nie został napisany samo-
dzielnie przez studenta – warto szczerze go o to zapytać.
spis treści ▶
Możliwe, że się przyzna lub wyjaśni, że omyłkowo nie do-
dał/a przypisu. Mamy też możliwość skorzystania z bez-
płatnego programu: plag.pl
60
technologia
Słabe łącze internetowe
Niestety niewiele możemy zrobić by bezpłatnie popra- transmisję zarezerwowane było łącze o przynajmniej 15-
wić jakość połączenia. Jedyne porady jakie udało nam 20 Mb/s prędkości wysyłania.
się znaleźć to:
Zmiana wielkości wysyłanych Studentom plików:
Zmiana pozycji routera Warto dowiedzieć się, czy w grupie jest ktoś, kto ma
Większość producentów zaleca, by router znajdował się kiepskie połączenie internetowe. Jeśli tak się zdarzy,
na wysokości min. 1,5m, i by nie był ograniczony przez wsparcie takiego Studenta może polegać na dostoso-
przeszkody (meble, ściany). Niekiedy zmiana pozycji ro- waniu materiału do możliwości łącza. Może to oznaczać
utera poprawia odrobinę jakość połączenia. zmniejszenie ilości przesyłanych zdjęć, wideokonferencji,
filmów lub zmiana ich jakości na niższą.
Korzystanie z internetu w nocy
Nie zalecamy tego ze względów zdrowotnych, jednak je- O kompresji i optymalizacji plików graficznych
śli komuś szczególnie zależy na pobraniu jakiegoś ma- Podstawową metodą jest zapisanie grafiki w mniejszym
teriału – nawet w czasie pracy zdalnej w godzinach 1 – rozmiarze. Darmowy program online do łatwego zmniej-
5 prędkość przesyłu znacznie wzrasta. szenia wielkości pliku graficznego: easy-resize.com
spis treści ▶
W Pietrzak, Jak zmniejszyć rozmiar zdjęcia
Przy odpowiednio dobranym bit rate transmitowanego
wideo (ok 8 bit/s dla wideo online) warto zadbać, aby na
61
technologia
Przed umieszczeniem pliku w internecie warto rozwa- O kompresji i optymalizacji plików filmowych
żyć jego optymalizację. Niektóre platformy edukacyjne Pliki filmowe można udostępniać na bezpłatnym do za-
umożliwiają to automatycznie (Canvas) podczas gdy inne łożenia koncie youtube, po utworzeniu kanału. Ważne, by
zachowują wielkość przesyłanego pliku. pamiętać, że jeśli chcemy umieszczać dłuższe niż 20 mi-
nutowe pliki musimy wcześniej potwierdzić nasze dane
Bezpłatne internetowe programy wykonujące optymali- przez sms. Wtedy ktoś ze słabszym łączem może obniżyć
zację plików graficznych: jakość wideo w trakcie odtwarzania.
» PL: Optimizilla Jak utworzyć konto i kanał na youtube:

» tworzenie konta
» ENG: TiniPNG
» tworzenie kanału
» W. Pietrzak, Jak zmniejszyć rozmiar zdjęcia, czyli kil-
ka słów o kompresji i optymalizacji zdjęć – zawiera » program do konwersji filmów
bardziej szczegółową analizę programów do zmniej-
szania grafik Pdf: w programie Acrobat Reader istnieje możliwość
zmniejszenia wagi pliku „zapisz plik jako inny” – „mniejszy
» D. Domagalski, Czym jest kompresja plików rozmiar pliku”.
graficznych
W internecie można to bezpłatnie zrobić przy pomocy
O kompresji i optymalizacji plików audio narzędzia pdf Compressor
» P. Mansweld, Optymalizacja audio dla stron
spis treści ▶
internetowych
62
technologia
Czy Zoom.us jest bezpiecznym

i polecanym programem? Kontrowersje.
Wokół tego programu narosły liczne kontrowersje. Z jed- informacji na blogu: różne programy dotyczące bezpie-
nej strony – wielu użytkowników chwali go za stabil- czeństwa, jednak nadal procedur owych musi zostać jesz-
ność i ilość możliwości w darmowej wersji. Z drugiej cze wiele wprowadzonych, co widać choćby po długości
istnieje wiele zasadnych przypuszczeń dotyczących nie- i ilości planowanych programów naprawczych wymienia-
właściwego dbania o bezpieczeństwo użytkowników nych na samym blogu.
przez ten program. Nie chodzi jedynie o osławione „ra-
idy” czyli wchodzenie niezaproszonych osób na spotka- Ważne by wszyscy użytkownicy mieli dobre oprogramo-
nia i udostępnianie przez te osoby treści pornograficz- wanie antywirusowe szczególnie teraz, gdy korzystamy
nych lub w inny sposób obraźliwych. Zoom naprawił ten bezprecedensowo wiele z internetu (np. Nod 32)
aspekt swoich zabezpieczeń i umożliwia hasłowanie
spotkań. Problemem jest jednak rodzaj i sposób zbiera- Lektury dotyczące » betanews.com
nia danych przez użytkowników, to co może bez zgody kontrowersji:
użytkowników obserwować, to jakie niepożądane opro- » Blog Zoom.us » theguardian.com
gramowanie może dostawać się na komputery użytkow-
ników poprzez zgody wyrażone dla Zoom.us przy otwie- » npr.org » blogs.harvard.edu
raniu spotkania. Zoom nie był przygotowany na tak dużą
spis treści ▶
popularność międzynarodową związaną z koronawiru- » techcrunch.com » thehill.com
sem, jaka go spotkała, jest to więc dla niego jednocześnie
szansą i trudnością. Wprowadzane są obecnie, według » bbc.com » reuters.com
63
technologia
Jak archiwizować pracę

Studentów / własną?
Archiwizacja bardzo zależy od tego, w jakiej formie pro- Wadą trzymania prac w „chmurze” jest konieczność po-
wadzony jest kurs. Wszystkie platformy e-learningowe siadania dostępu do internetu by do nich dotrzeć. Zaletą
zapisują automatycznie prace i przesłane materiały, są jest uniezależnienie od konkretnego komputera lub
one dostępne ciągle do wglądu przez prowadzącego. dysku.
Tworzenie repozytorium nauczycielskich: Izabela Najlepiej przechowywać prace własne / studentów za-
Wyppich, film o narzędziach Pinterest, Symbaloo równo w „chmurze” (na przykład na dysku Google) jak
i Wakelet i na dysku twardym by dywersyfikować przestrzenie na
wypadek utraty danych.
Przechowywanie plików „w chmurze”: Inną formą archi-
wizacji jest utworzenie folderu w dysku Google, dołączo-
nym do konta e-mailowego na serwerze wydziału. Konto
takie, z rozszerzeniem @al.uw.edu.pl można założyć z po-
mocą P. Roberta Przybysza, i ma nieograniczoną prze-
strzeń dyskową. Podobnie jest z kontami uw @uw.edu.pl.
spis treści ▶
» Wideo poradnik jak korzystać z dysku Google od
podstaw
64
technologia
Zwiększone koszta przez

wykorzystywanie własnego
sprzętu do prowadzenia zajęć
Niestety nie jesteśmy kompetentni by doradzać w tym
zakresie. Sądzimy, że jeśli posiadamy konkretne, udoku-
mentowane faktury sugerujące, że dane zakupy / zużycie
finansów były powiązane z prowadzeniem działalności
dydaktycznej, można spróbować postarać się o jakąś for-
mę zwrotu za te wydatki.
Sugerujemy korzystanie z darmowych programów i nie

wykupywanie opcji premium chyba, że planujemy uży-
wać narzędzia również we własnych celach. Wielu usłu-
godawców na czas koronawirusa wprowadziło roz-
szerzenia możliwości zarówno przesyłu danych (firmy
dostarczające internet) jak i korzystania z funkcji (np. ta-
kie platformy jak kahoot). Jednak by z tego skorzystać
spis treści ▶
należy skontaktować się bezpośrednio z dostawcą usług
i nierzadko – udowodnić powiązanie z konkretną instytu-
cją (szkołą, uniwersytetem).
65
zdrowie – ciało i psychika
Najczęstsze zgłaszane przyczyny: i nauczając pamiętać o tym, że nasze do wybrania tych ćwiczeń, które
» Studenci: zaangażowanie jest ważne i ma mo- Wam odpowiadają)
brak informacji zwrotnej, brak zrozu- tywującą moc!
mienia sensu zadań, poczucie że na- » 7 ćwiczeń pomagających zacząć
kład pracy jest większy niż efekty, Poszukiwanie motywacji z FOCUS
nieuzasadnione ironia i sarkazm wy- Jak znaleźć motywację, na ile ma ona
kładowców, nuda, nadmiar pracy. znaczenie, czy to w ogóle ważne py- » różne teorie motywacji
tanie? Chętnie będziemy o tym dys-
» Wykładowcy: kutować. Na potrzeby tego poradni- » felieton w Radiu Kraków
brak kontaktu ze studentami, poczu- ka zebraliśmy jednak kilka prostych
cie osamotnienia i braku wsparcia źródeł, które mogą praktycznie po- Trudności w planowaniu czasu
ze strony instytucji, brak aktywności móc w czasie problemów. Dla wielu z nas czas zaczął płynąć
studentów, wrażenie, że pracuje się inaczej – nie wyznaczany rytmicz-
z 2 – 3 osobami w trakcie zajęć, nad- » krótko o motywacji nym wychodzeniem z domu, a raczej
miar pracy. przemieszczaniem się między poko-
» materiały z treningu motywacji jami, częstszym niż dotychczas kon-
Wśród zgłaszanych przyczyn naj- dla pracowników 50+ (prosimy taktem z domownikami i brakiem
bardziej zwraca uwagę to, że moty- nie sugerować się wiekiem – ma- kontaktu z osobami spoza domu.
spis treści ▶
wuje nas kontakt ze sobą i życzliwe teriały są interesujące dla każ- Niektórzy przestali używać planerów,
udzielanie informacji zwrotnych – dej grupy wiekowej, zachęcamy podczas gdy inni mają teraz szcze-
w obie strony. To ważne, by studiując gólną taką potrzebę.
66
Komentarz z ankiety dla

„
Dobre zaplanowanie czasu poma- » jak pracować efektywnie
ga żyć. Nie będziemy pisać, że jest do z domu? prowadzących:
czegoś kluczowe, bo znamy ludzi cu- Każdy musi dać sobie radę sam.
downie żyjących w absolutnym cha- » jak śledzić zwyczaje? Ważne jest utrzymanie dyscypliny –
osie. Jednak jeśli nasza potrzebą jest regularne, wstawanie, posiłki, go-
ułożenie planu dnia i dobre rozłoże- » jak wybrać planer? dziny pracy, itp. To taka rada, którą
nie pracy – warto to zrobić. słyszałem od więźniów różnych przy-
Dla chcących spróbować planowa- bytków penitencjarnych od hitle-
Krótkie, ładne graficznie filmy o pla-
nowaniu od JetPens (japoński sklep
nie metodą bullet journal, ułatwiają-
cą znacznie zarówno codzienne pla- „ owskich, przez komunistyczne, a na
obecnych kończąc. To działa.
z materiałami piśmienniczymi) po nowanie jak i kontrolowanie czasu
angielsku. Polecamy te filmy nie po w dłuższych odstępach zachęcamy
to by zachęcać do zakupów, gdyż do sięgnięcia do źródła.
większość z proponowanych mate-
riałów można łatwo zastąpić, ale dla- Metoda jest zaskakująco prosta
tego, że prosto wyjaśniają pewne i dość skuteczna szczególnie dla
podstawowe elementy planowania osób, które dotychczas miały w zwy-
i nie utrudniają ignorowania elemen- czaju robienie wielu list zadań, zaku-
tów reklamowych: pów, list książek do przeczytania i list
list książek do przeczytania. Ułatwia
» zasady udziału w zajęciach porządkowanie dni, miesięcy i za-
online dań w jednym dzienniku i jest bardzo
spis treści ▶
elastyczna.
» podstawy planowania (PL)
67
Stres, ataki paniki, zły stan psychiczny

Są zgłaszane zarówno przez Prowadzących jak będzie trochę łatwiej się rozwijać. Nasze trudności
i Studentów. Warto pamiętać o tym, że nawet jeśli ktoś z wspieraniem kogoś możemy zmniejszyć szukając wie-
nie „wygląda” na cierpiącego, może takim być. dzy psychologicznej i konsultując się ze specjalistą (np.
z centrum pomocy psychologicznej UW), który doradzi
Zaburzenia lub choroby psychiczne, objawy takie jak ata- jak w danej sytuacji najlepiej się zachować by zadbać za-
ki paniki, myśli samobójcze czy stany depresyjne nie są równo o siebie jak i innych.
oznaką słabości i nie powinny odbierać nikomu szan-
sy na studiowanie i pracę naukową. Zazwyczaj są jednak Jeśli borykasz się z atakami paniki i trudnym stanem psy-
oznaką cierpienia obecnego lub przeszłego, specyficznej chicznym masz pełne prawo nadal studiować lub na-
wrażliwości organizmu, osobistej historii, a sposoby ra- uczać, jednak ważne jest, by sięgnąć po profesjonalną
dzenia sobie z nimi wynikają ze złożonych przyczyn spo- pomoc i nigdy nie ignorować pogarszającego się sta-
łecznych, psychologicznych, biologicznych i indywidual- nu psychicznego. Warunkiem możliwości dobrego, co-
nych. Proste ocenianie siebie lub kogoś jako gorszego lub dziennego funkcjonowania i wypełniania obowiązków
słabszego z ich powodu jest niesłuszne. Wiemy jednak, zawodowych przez osoby z zaburzeniami lub choroba-
że nie zawsze łatwo jest osobie cierpiącej i społeczności, mi psychicznymi jest psychoterapia i nierzadko wsparcie
w której funkcjonuje, poradzić sobie z taką sytuacją. medyczne, do których każdy ma prawo (choć nie zawsze
łatwo znaleźć je bezpłatnie) oraz nie mniej istotne wspar-
Sądzimy, że jeśli wspominane we wstępie życzliwość cie społeczności.
spis treści ▶
i troskę połączymy z szacunkiem i uczynimy podstawa-
mi naszych postaw wobec innych członków społeczno- Wiele elementów psychoterapii i konsultacji psycholo-
ści Artes Liberales – wszystkim, niezależnie od trudności, gicznych to niezwykle przydatne i rozwijające narzędzia
68
pozwalające żyć w większej stabilności, lepiej komuniko- gra została przygotowana przez:
wać się z innymi, wspierać zarówno siebie jak i innych – » Jesse Finkelstein
dlatego osoby żyjące bez takich trudności w chwilach Doktorantka psuchologii zajmująca się DBT w the
kryzysu też mogą na nich zyskać. Rutgers Graduate School of Applied and Professional
Psychology i pracująca w Klinice Terapii Behawioralno –
Informacje na temat bezpłatnej pomocy psychologicz- Poznawczej Uniwersytetu Rudgersa.
nej dla Pracowników i Studentów UW oraz dostępnych
w Warszawie znajdziecie w przedostatnim rozdziale » Meredith Noelle
tego poradnika [link]. Szczerze zachęcamy do zapozna- Badaczka, nauczycielka i programistka Pomoc
nia się z nimi i przekazywania informacji dalej Studentom w telefonie:
i Pracownikom!
W przetrwaniu ataku paniki może pomóc bezpłatna apli-
O spaniu: kacja możliwa do zainstalowana na smartfonie. Z apli-
Y. Anvar, Everything you need to know about sleep, but kacji które przetestowaliśmy za najbardziej pomocne
are too tired to ask uznaliśmy:
Karty „The Game of Life”

To karty stworzone z myślą o rozwiązywaniu życiowych
problemów. Powstały na bazie podstawowych umiejęt-
ności nauczanych w ramach DBT (Terapii Poznawczo-
Behawioralnej). Ich bezpłatną wersję do samodzielnego
drukowania można pobrać tutaj:
spis treści ▶
69
Breathly – Just Breath

Bardzo prosta aplikacja z dwoma
ćwiczeniami oddechowymi, możli-
wością włączenia głosowego pro-
wadzenia po angielsku, pomagająca
w trakcie ataku paniki skupić się na
oddychaniu.
PanicShield
Bardziej zaawansowana, ale nadal
prosta aplikacja z ćwiczeniami odde-
chowymi oraz listą innych ćwiczeń
ruchowych pomagających przy ata-
ku paniki. Zawiera również bazę wie-
dzy o tym zjawisku. Język: angielski
Aplikacja Breathly
spis treści ▶
70
Aplikacja PanicShield
spis treści ▶
71
Nie panikuj
Jedyna z wymienionych aplikacja
z polską wersją językową, oferująca
podstawowe rozwiązania dla takich
trudności jak: depresja, niepokój i pa-
nika, chęć ubliżenia sobie, myśli sa-
mobójcze, zaburzenia odżywiania.
Zawiera listę centrów kryzysowych
kilku większych polskich miast. Kolor
tła i jasność można zmienić zależnie
od preferencji użytkownika.
» Sklep Play
» App Store
Aplikacja Nie Panikuj
spis treści ▶
72
Aplikacja Nie Panikuj
spis treści ▶
73
Clear Fear
zawiera informacje dotyczące ataków
paniki, lęków i możliwości szukania
pomocy, porady, nagrania i ćwiczenia
pomagające opanować atak paniki
oraz oddechowe. Umożliwia ustawie-
nie „safety net” czyli 3 kroków, które
sami ustalamy na wypadek kryzysu
lub ataku paniki. Język: angielsku.
Aplikacja Clear Fear
spis treści ▶
74
Dodatkowo w walce z odruchem sa-

mookaleczenia, ale również w ata-
kach paniki może pomóc aplikacja:
CalmHarm
zawiera zestaw możliwych do perso-
nalizacji zadań oraz ćwiczeń odde-
chowych, które sami wybierzemy do
poradzenia sobie w kryzysie. Posiada
również możliwość opatrzenia aplika-
cji jej hasłem, prowadzenia dziennika,
zanotowania tego, co wyzwala w nas
taką potrzebę.
Czytaj więcej (objawy, przyczyny, ra-

dzenie sobie)
Wywiad z osobą doświadczającą ata-

ków paniki: 7 Metrów Pod Ziemią
spis treści ▶
75
Problemy ze wzrokiem
Porady dotyczące higieny wzroku
Brak ruchu, problem z kręgosłupem

spowodowany siedzeniem
przed komputerem
» Kilka ćwiczeń na wzmocnienie kręgosłupa,
» 10 minutowe rozciąganie po długim siedzeniu,
» ćwiczenia związane z bólem kręgosłupa wraz z infor-

macjami o prawidłowym wykonywaniu codziennych
czynności tak, by go nie naruszać.
spis treści ▶
76
prowadzenie zajęć: pomysły,
inspiracje, technologie
W tym rozdziale znajdziecie opisy konkretnych metod dy- W wersji rozszerzonej więcej edukacyjnych programów
daktycznych oraz narzędzi do prowadzenia zajęć w inter- znajdziecie na stronie techagainstcoronavirus.com
necie, wraz z podstawowymi informacjami o tym jak za-
cząć z nich korzystać. Podajemy również źródła wiedzy Paweł Tkaczyk pisze o różnych możliwościach dla
o ich obsłudze. nauczycieli
Zaznaczamy, że Uniwersytet Warszawski zaleca korzy- Narzędzia dla nauczycieli do zdalnej komunikacji
stanie z narzędzi dostarczonych przez firmę Google, z uczniami opisane w szczegółach przez centrum eduka-
do których bezpłatny dostęp mają wszyscy Studenci cji nauczycieli w Gdańsku
i Pracownicy. Zakładamy jednak, że wiedza o całym wa-
chlarzu technologicznych możliwości może okazać się Poradnik z linkami do różnych narzędzi i krótkimi opi-
przydatna w różnych sytuacjach. sami, tworzony na zasadzie otwartej licencji po angielsku
Dodatkowe źródła: Lektury polecone w ankietach::

O projektowaniu kursu / lekcji cyfrowej R. Barrett - Fox, Please do a bad job of putting your co-
urses online,
spis treści ▶
Narzędzia multimedialne dla szkoły podnadpodstawo-
wej – bezpośrednie linki umieszczone na tablicy padlet D. Rushkoff, Act as if You’re Really There
(opisanej niżej): Beata Symbor,
77
prowadzenie zajęć: pomysły, inspiracje, technologie
Studenci najbardziej cenią zajęcia, na których: » spotkania na żywo nie przekraczają 60 minut,
» zasady zaliczenia są jasno określone i zrozumiałe,
» w dłuższych spotkaniach jest przerwa,
» wykładowca nie ma pretensji, jeśli nie mogą użyć ka-
mery internetowej lub mikrofonu, » zadania mają wyraźny cel i sens,
» dostają maksymalnie 1-2 maile tygodniowo, » grupa jest aktywna,
» zajęcia nie są prowadzone wyłącznie mailem, » prowadzący troszczą się o studentów i pytają o ich
samopoczucie.
» materiału nie jest za dużo,
Na żywo, czy jednak nie?
» zajęcia za bardzo się nie zmieniły, » 66,7% studentów uważa, że najlepiej ze wszystkich
metod sprawdzają się zajęcia w formie spotkań syn-
» wiadomo co i kiedy robić, chronicznych online,
» nie porzucono programu zajęć – lub porzucenia zosta- » 11,7 % wybrało jako najlepszą formę nagrane wykłady,
ły bardzo dokładnie wyjaśnione,
» wielu studentów dodaje w komentarzach, że wiele za-
» nie ma wyłącznie pracy indywidualnej, a jest za- leży od tematu zajęć i tego, w czym najlepiej czuje się
chowane poczucie współtworzenia wiedzy, kursu, wykładowca.
dyskusji,
spis treści ▶
Spotkanie synchroniczne to takie, podczas którego za-
» trzeba spotkać się na żywo, jęcia odbywają się dla wszystkich w tym samym mo-
mencie – prowadzi się je najczęściej przy użyciu kamer
78
i mikrofonów oraz odpowiedniego internetowego ko- Z ankiety studenckiej: „

munikatora. Kurs prowadzony asynchronicznie pole- Eseje i pytania do tekstu w nadmiarze zabijają ducha.
ga zazwyczaj na przesyłaniu treści i zlecaniu różnorod- Dawajcie nam niecodzienne zadania: np. prowadź dzien-
nych zadań do samodzielnego wykonania w dowolnie nik, zrób minireportaż zdjęciowy, przeprowadź wywiad
przez Studenta wybranym momencie, ale w określonym na temat, zrób kolaż, zrób rękodzieło – wszystko oczywi-
terminie. ście zainspirowane jakoś tematem zajęć. Na prawdę się
nudzimy. Jakiś długoterminowy projekt? Jak rośnie faso-
Większość pracy odbywa się obecnie w formie czytania
i pisania na komputerze, w związku z tym zlecenie inne- „ la, której czytam Platona? Jak rośnie fasola której czy-
tam Kanta?
go rodzaju zadania (oraz przedstawienie możliwości reali-
zacji) może być dla wszystkich bardzo pomocne – umoż-
liwienie Studentom nagrywania wypowiedzi (można to
zrobić przy pomocy programów:
» Audiacity,
» Vocaroo,
» Online Voice Recorder,
» Voice Recorder Online,
spis treści ▶
przeysłania zdjęć własnych prac lub tekstów pisanych
ręcznie, zachęcenie do stworzenia eksperymentu może
być szczególnie korzystne.
79
Wady i zalety
Zajęcia asynchroniczne (szczególnie: platformy
Zajęcia synchroniczne
e-learningowe)
Brak poczucia bezpośredniego kontaktu – nie

Konieczność posiadania kamery i mikrofonu
— widzimy i nie słyszymy się, więc nie czujemy
przez wszystkich uczestników – może wykluczać.
motywacji prosto od żywego człowieka.
Konieczność bycia przed komputerem Bardzo dużo tekstu pisanego i spędzonego przed
w konkretnym momencie. komputerem czasu.
Trudniej wymierzyć nakład pracy i czasu

potrzebnego do realizacji zadań – wielu
Brak możliwości wracania do treści.
wykładowców, szczególnie początkowo, zleca
zbyt wiele zadań.
Przy zajęciach na platformach e-learningowych

Wchodzenie w prywatną przestrzeń
i studenci i Prowadzący mają wrażenie, ze praca
spis treści ▶
wykładowców i studentów (kamera, dźwięki).
nigdy się nie kończy i zajęcia trwają zawsze.
80
Wymagają bardzo dużo pracy od

Brak możliwości śledzenia postępów
— prowadzącego – zarówno planowania jak
wykonywanych zadań w formie automatycznej.
i odpowiadania na przesyłane zadania.
Jeśli zajęcia są po prostu mailami z tekstem

Wymaga opanowania technicznego platformy
i zadaniami –tracą sens i nie są rzeczywiście
komunikacyjnej.
rozwijające.
Jeśli komuś, szczególnie prowadzącemu, padnie

internet lub prąd – spotkanie zakończy się lub Platformy zdalne opierają się na deadline’ach – co
Student nie będzie mógł brać w nim udziału nie może powodować duże poczucie stresu.
ze swojej winy.
Nie można sprawdzić autentycznej obecności Platforma generuje dużo maili, jeśli nie przestawi
osoby która nie ma kamery. się opcji.
Platformy zwykle trzeba się nieco dłużej uczyć

Irytujące i wywołujące ból szumy i odgłosy.
niż programu do prowadzenia konferencji.
Zupełnie odmienna forma od zajęć w sali, zatem

Mówienie do czarnych prostokątów jest
wymaga większych zmian i dostosowania
depresyjne.
programu.
spis treści ▶
81
Trudniej stworzyć żywą dyskusję – jest możliwa

Konieczność moderowania dyskusji
— wyłącznie pod postacią forów, czyli nie jest tak
i jednocześnie obsługiwania sprzętu.
bezpośrednia jak w czasie rzeczywistym.
Pozwala każdemu uczyć się w swoim czasie

Kontakt prawie bezpośredni – można zobaczyć
+ i usłyszeć się nawzajem, co działa motywująco.
i tempie – nie wyklucza technologicznie
(w każdym razie mniej).
Pozwala dokładnie śledzić prace i postępy

każdego uczestnika i prowadzić każdego
Najbardziej przypomina normalne zajęcia. indywidualnie – co powoduje, że osoby które
zazwyczaj „przesiadują” zajęcia muszą się
znacznie bardziej zaktywizować.
Umożliwia stworzenie interesujących

wielomedialnych zajęć, korzystających z bardzo
Można zarazić energią studentów.
różnych technologii zarówno wizualnych,
graficznych, gier, tekstów pisanych i innych.
Pozwala do pewnego stopnia zautomatyzować

Można prowadzić dyskusję na bieżąco.
proces oceniania, obliczania punktów.
spis treści ▶
82
Ułatwia przechowywanie w jednym miejscu

+ Studenci w większości cenią tę formę. wszystkich plików i materiałów związanych
z zajęciami.
Mniej pracy dla organizatora niż przy dobrych Nie wchodzimy przy pomocy wideo do
zajęciach asynchronicznych – przygotowanie jak przestrzeni prywatnej ani Wykładowcy ani
do wykładu. studentów.
Wyznaczają precyzyjny czas Wykładowcy Są znacznie bardziej udokumentowane –

i studentów, kiedy zajmujemy się danym wytwarzają wiele dokumentów na podstawie
przedmiotem. których można wystawić ocenę i uzasadnić.
Jest poczucie zamknięcia etapu – przy zajęciach Często aktywizują się podczas nich osoby, które
na platformach e-learningowych i studenci nie mają odwagi odzywać się w grupie – czy to
i Prowadzący mają wrażenie, że praca nigdy się nie odważą się wypowiedzieć przez mikrofon, czy
nie kończy i zajęcia trwają zawsze. w sali.
spis treści ▶
83
Każdy ostatecznie musi dostosować swoją metodę za- prowadzić wideokonferencje, udostępniać pliki, wysta-
równo do własnych możliwości, możliwości grupy i tema- wiać oceny. Wymaga to jednak zapoznania się z funk-
tu zajęć. Doświadczenie uczy, że po jakimś czasie zaję- cjonowaniem strony oraz jej specyficznym językiem, nie
cia zazwyczaj stają się mieszane – niekiedy spotykamy się zawsze z naszej perspektywy intuicyjnym. W tym porad-
na platformie komunikacyjnej, część jednak zadań zleca- niku proponujemy trzy według nas najlepsze i najczęściej
my przy pomocy wiadomości e-mail i innych tego typu używane przez wykładowców UW, darmowe oraz bez-
narzędzi. pieczne platformy do umiejscowienia zajęć w sieci, w ko-
lejności od najbardziej podstawowej i prostej w obsłudze,
Najgorzej oceniane w ankiecie były zajęcia podczas któ- do najbardziej skomplikowanej i posiadającej najwie-
rych Wykładowca wysyła jedynie wiadomości e-mail cej opcji: Google Classroom, Canvas Instructure, Kampus.
i dużo tekstu, lub te na których jest chaos i brak komuni- Prezentujemy wygląd i podstawowe funkcje, źródła do
kacji z wykładowcą. nauki obsługi oraz tabelę z zestawieniem funkcji, która
mamy nadzieję, pomoże dokonać ewentualnego wyboru.
Praca w grupie
» Jak pracować w grupie – jak zlecać pracę w grupie » Google Classroom:
Google Classroom to aplikacja Google która pozwa-
Platformy e-learningowe (Canvas, Google Classroom, la w prosty sposób i przy użyciu znanych już niektórym
Kampus Come) narzędzi stworzyć kurs internetowy. Jest zintegrowana
Tak zwane „platformy e-learningowe” to narzędzia, za- z różnymi aplikacjami Google takimi jak: formularze, do-
zwyczaj w postaci witryn internetowych lub aplikacji, do kumenty, arkusze, prezentacje, dysk (drive) – wszystkie
tworzenia i udostępniania Studentom treści całych cy- te narzędzia, ponieważ są bezpłatne i dostępne dla stu-
frowych kursów. Dzięki ich użyciu możemy w jednym dentów dzięki posiadaniu skrzynki pocztowej UW, zazwy-
spis treści ▶
miejscu i przy użyciu jednego oprogramowania komuni- czaj nie sprawiają użytkownikom trudności (warto jednak
kować się ze studentami, tworzyć teksty, zadania, zada- zapytać o to w swojej grupie). Platforma została stwo-
wać pytania, otrzymywać odpowiedzi, testować wiedzę, rzona z myślą również o uczniach szkół podstawowych
84
i nastolatkach, zatem jest prostsza w obsłudze niż Canvas Quizy i testy

i Kampus – przeznaczonych przede wszystkim dla osób Automatycznie tworzą się w Google formularzu.
dorosłych. Pewnym utrudnieniem w korzystaniu z tej
platformy może być brak adresu e-mail w domenie Aktywność studentów i sprawdzanie prac
Google (wszystkie studenckie i pracownicze poczty są Możemy dowiedzieć się wyłącznie tego, kiedy uczestni-
w tej domenie) – jeśli jakiś Student lub Wykładowca ko- cy oddali prace. Mamy też wyraźnie wizualnie wydzielo-
rzysta z domeny na przykład wp lub innej, może nie być ną informację o tym, które prace powinniśmy sprawdzić.
w stanie wykorzystać tego narzędzia. Oceniając zadania (w języku Classroom: „zwracając”) –
możemy zostawić Studentowi prywatną wiadomość.
Podstawowe funkcje Można określić czy odpowiedzi na dane pytanie widzą
Strona główna to tak zwany „strumień kursu” – wyświetla inni uczniowie.
wszystkie powiadomienia, zadania, terminy najbliższych
zadań i może służyć jako forum. Działa dość podobnie do » To jedyna z opisywanych platform, w której nie ma
facebooka czy Twittera. możliwości edycji kodu html oraz zmiany wyglądu
wpisów. W związku z tym jest bardzo klarowna i este-
Zadania tyczna, prosta w obsłudze, choć zawsze w takim sa-
W zakładce tej zobaczymy wszystkie zadania do wyko- mym stylu wizualnym. Możemy natomiast załączać
nania, umożliwia ona Wykładowcy dodawanie projektu pliki i dokumenty oraz korzystać z aplikacji Google
(dłuższej wypowiedzi pisemnej lub polegającej na stwo- w których jest możliwość edycji tekstu.
rzeniu dowolnej formy dokumentu multimedialnego –
dzięki dodawaniu załączników, którą możemy ocenić), te-
stu (Google formularza), pytania (pojedynczego pytania
spis treści ▶
zamkniętego lub z krótką wypowiedzią pisemną) oraz
materiału (czyli treści kursu, której nie oceniamy)
85
Classrom widok Studenta (po lewej) i Prowadzącego (po prawej)
spis treści ▶
86
Gdzie się uczyć: Podstawowe funkcje:

Film instruktażowy Google Internetowe Rewolucje – jak » Główna strona kursu ma 3 możliwe formaty wyglą-
prowadzić zajęcia przy użyciu narzędzi Google du (przyciski, zwinięte tematy i siatka) oraz możliwość
dodania grafiki nagłówkowej kursu.
Kampus
Kampus to platforma obsługiwana przez Centrum » Dodawanie treści (tekstu i zdjęć – materiału do przy-
Otwartej i Multimedialnej Edukacji UW, stworzona na swojenia) jest możliwie w formie harmonijki (rozwi-
bazie „systemu zarządzania uczniem” o nazwie mo- janych kawałków tekstu), możemy też stworzyć in-
odle (moodle to system open-sourcowy – czyli jego teraktywne osie czasu, filmy, wykresy i prezentacje
kod źródłowy jest dostępny do modyfikacji za dar- bezpośrednio w platformie, bez użycia zewnętrznych
mo i nie chroniony prawem autorskim, każdy może narzędzi.
tworzyć aplikacje przy jego użyciu). Kampus ma wie-
le możliwości, które oferują standardowe platformy » Aktywność studentów można śledzić jak i kiedy wy-
e-learningowe, a jednocześnie – jest zintegrowany pełniają zadania, kiedy ostatnio byli na stronie.
z USOS-em, co pozwala na przykład: zaimportować
zapisanych studentów z USOSa, przenieść łatwo oce- » Tekst możemy edytować wizualnie w tak zwanym
ny między Kampusem a USOSem, wysyłać wiadomo- „rich text editor” – wzbogaconym edytorze tekstu.
ści e-mail na podane w USOS-ie adresy. Studenci nie Jest to pole do wpisywania tekstu posiadające pew-
zapisani na nasze zajęcia w USOS mogą zostać zapro- ne podstawowe funkcje edycji takie jak: punktowanie,
szeni do kursu osobno. numerowanie, tabele, tworzenie akapitów, wstawia-
nie zdjęć i mediów, kilka podstawowych czcionek i ich
Obecnie Kampus posiada 2 platformy: zwykłą, i z nu- wielkości, możliwość tworzenia linków, edycja html.
spis treści ▶
merem 2 przy logo – ważne żeby zalogować się na
odpowiednią platformę, na której jest nasz kurs (pi-
szemy z doświadczenia…)!
87
» Forum aktualności to ogłoszenia od Prowadzącego Gdzie się uczyć:

dla wszystkich, które studenci otrzymują również na » podstawowy poradnik
e-mail. zawiera e-podręcznik w formie kursu dla wszystkich
pracowników UW
» Tworzenie odznak – można stworzyć i nagradzać stu-
dentów „odznakami” zazwyczaj są to obrazki z tek- Przykładowe filmy instruktażowe z powyższego kur-
stem, które studenci otrzymują w określonych przez su prowadzonego przez COME:
Prowadzącego warunkach, na przykład po wykona- » Włączanie trybu edycji
niu odpowiedniej liczby zadań.
» Zmiana liczby modułów kursu
» W kursie można umieszczać pdf-y, filmy, audio i linki
do zewnętrznych stron. » Więcej funkcjonalności
» Jest możliwość stworzenia projektów grupowych » O Moodle przeczytacie w B. Jakubczak, Zastosowanie
Systemów Nauczania Zdalnego Typu Open Source
» Zadania, pytania i quizy – mają bardzo dużo form ta- w Edukacji Na Przykładzie Pakietu Moodle
kich jak np. można łatwo utworzyć interaktywne
krzyżówki, pytania otwarte, pytania zamknięte, teksty
z polami do uzupełnienia, przeciąganie podpisów do
zdjęć, gra „memory”, fiszki i inne.
» Usunięte zasoby można w ciągu 7 dni odzyskać
spis treści ▶
z kosza.
88
Kampus widok Studenta (po lewej) i Prowadzącego (po prawej)
spis treści ▶
89
Kampus widok Studenta (po lewej) i Prowadzącego (po prawej)
spis treści ▶
90
Canvas programu graficznego, który łatwiej znaleźć poprzez pro-

Canvas to narzędzie stworzone zarówno z myślą o na- ste wyszukiwanie, niż tę platformę)
uczycielach i wykładowcach jak i o komercyjnym prowa-
dzeniu kursów online. W związku z tym ma dwie pod- Gdzie się uczyć:
stawowe możliwości – bezpłatne konto dla nauczycieli, » Seria 22 filmów instruktażowych o Canvas
lub płatne konto biznesowe. Posiada też swoją platformę
(trochę jak Udemy, Coursera i podobne), w której nasze » Otwarty dokument po angielsku – lista podstawo-
kursy mogą (ale nie muszą) być oferowane. wych najważniejszych rzeczy, które dobrze zrobić na
początku kursu i gdy się go zamyka
To bardzo zaawansowane narzędzie tworzenia kursów,
które na początku może być dość nieintuicyjne. Pozwala » Film instruktażowy i kurs online: How to launch
jednak na największą, z wymienionych wcześniej plat- Canvas course
form, stopień dostosowywania i edycji wyglądu kursu dla
studentów. Ma też bardzo bogatą społeczność wspierają-
cą i aktywny pion techniczny, wszystko to jednak w języ-
ku angielskim.
Sądzimy, że Canvas sprawdzi się najlepiej dla osób czują-

cych się swobodniej w różnych technologicznych rozwią-
zaniach i lubiących mieć możliwość edytowania, w zasa-
dzie, wszystkiego.
spis treści ▶
Podczas poszukiwania tej platformy warto wejść bezpo-
średnio w link: tutaj, lub pamiętać, że chodzi o Canvas
Instructure (Canvas to również nazwa dość popularnego
91
Canvas widok Studenta (po lewej) i Prowadzącego (po prawej)
spis treści ▶
92
Canvas widok Studenta (po lewej) i Prowadzącego (po prawej)
spis treści ▶
93
Porównanie platform
Google Classroom Kampus UW Canvas
Proste – jeśli ktoś zna

Średnie – jest wiele Początkowo nieintuicyjna –
działanie różnych aplikacji
Prostota użytkowania możliwości ale strona jest Canvas oferuje bardzo
Google (Google drive,
dość intuicyjna i po polsku dużo możliwości.
formularze, dokumenty)
Do 3 dni roboczych od
Szybkość publikowania
Natychmiast zgłoszenia (weryfikacja natychmiast
kursu w sieci
przez UW)
Logowanie przy użyciu

Logowanie przez USOS –
Logowanie przez Google zawodowego adresu
Zakładanie konta trzeba mieć aktywny adres
(adres pracowniczy) e-mail (uw.edu.pl lub
e-mail
al.edu.pl)
Bezpłatne dla nauczycieli

z możliwością dokupienia
Bezpłatne dzięki umowie Bezpłatne dla
Cena pełnej platformy jeśli chce
UW z Google pracowników UW
się zarabiać na kursach
online.
spis treści ▶
Pełna, pod warunkiem Pełna, pod warunkiem
Responsywność Pełna braku samodzielnej edycji braku samodzielnej edycji
kodu html kodu html
94
Podgląd widoku Tak, choć nie wszystko da

uczestnika × × się zobaczyć
Jest – można studentom

udostępnić ich własną
Można to zrobić Jest – można utworzyć
przestrzeń do pracy
Tworzenie grup do pracy poprzez udostępnienie dla studentów dokument
posiadającą forum
grupowej konkretnym studentom tekstowy do wspólnej
dyskusyjne, możliwość
dokumentu Google. pracy.
pracy w dokumencie
Google.
Możliwość robienia Jako formularz Google, Bardzo bogata

quizów i testów lub w formie ręcznej – i estetyczna (możliwość Możliwa i bardzo bogata
składających się z wielu zadawanie pytań i ocena tworzenia krzyżówek, (różne rodzaje pytań)
pytań odpowiedzi fiszek, filmów etc.)
Angielski z możliwością
przełączenia na polski
Język (sprawdzone dla w opcjach konta
Polski i Angielski Polski i Angielski
Polski i Angielski) *większość materiałów
pomocniczych po
angielsku
Możliwość zmiany układu

Pełna – wzbogacony
tekstu tak, by rozwijał się
W samym kursie – brak edytor tekstu (Rich Text
Możliwości edycji jak harmonijka, możliwość
Editor) – każdy wpis
wyglądu wpisów i stron W dodawanych tworzenia wykresów
Prowadzącego działa jak
spis treści ▶
(tematów, dodawanej dokumentach Google – i prezentacji, fiszek,
strona, można dodawać
treści, wyglądu samych pełne, jak w dokumencie możliwość edycji tekstu
grafiki i zdjęcia, tabele
zadań) tekstowym i kodu we wzbogaconym
i punkty, edytować kolor
edytorze tekstu (Rich Text
fontów etc.
Editor)
95
Możliwość edycji kodu

html × ✓ ✓
Wszystkie wtyczki Google: USOS – możliwość
Meets, hangouts, drive, zaimportowania
prezentacje, formularze, studentów zapisanych Bardzo duże – można
dokumenty i inne w USOS, możliwość zaimplementować
zaimportowania sylabusa spotkania w Hangouts,
Współpraca z innymi Pełna współpraca
Meets, Teams, Zoom,
aplikacjami z przeglądarką chrome – Twitter Skype.
można dodać wtyczkę,
która pozwala od razu Helpdesk nie obejmuje Możliwość dodawania
udostępnić dowolną, którą korzystania z innych wielu innych usług
akurat oglądamy stronę aplikachi jak Google Meets
w kursie etc.
Możliwość umieszczania
Możliwość dodania wideo
wideo i dźwięku tak, że
i dźwięku tak, że od razu
od razu wyświetla się
wyświetlają się w kursie
Możliwość dodawania w kursie.
Film i dźwięk Tworzenie interaktywnych
linków Możliwość nagrania filmu
filmów (z sygnaturami
i dźwięku bezpośrednio
czasowymi i pytaniami)
w platformie i od razu
i umieszczanie w kursie
dostępnienia go w kursie.
Połączona z dowolnymi
adresami które zostaną
spis treści ▶
podane, można
Skrzynka pocztowa Połączona z Google Połączona z USOS
otwierać wiadomości
w wewnętrznej skrzynce
pocztowej
96
Możliwe (nieograniczone 100 MB (przechowywanie

Przechowywanie plików 524,3 MB
miejsce dla kont UW) plików)
Tak – zaawansowana
analityka z pokazywaniem
czasu, które konkretna
osoba spędza nad danym
zadaniem i na platformie,
dokładnych godzin, tego
Tak – prosta analityka, ile razy dana strona była
Dziennik kursu – podstawowe informacje Tak – średnio- wyświetlona, w jakich
wystawianie ocen o zdobytych przez zaawansowana analityka dniach kurs otwierany jest
Studentów punktach najczęściej.
Możliwość
automatycznego
i nieautomatycznego
oceniania zadań i dyskusji
na forum
spis treści ▶
97
Platformy wielofunkcyjne do
projektów, tablice online
Platformy takie to przestrzenie w inter-
necie umożliwiające w różne sposoby
współtworzenie projektów. Zazwyczaj
praca na nich polega na dodaniu
współpracowników poprzez wpisanie
ich adresów e-mail, oraz dodawanie
tekstów, ilustracji, nagrań, załączników
etc. Działają trochę jak tablice korkowe.
Mają mniej opcji niż platformy e-lear-
ningowe, ale również umożliwiają po-
prowadzenie całego kursu w sieci.
Padlet
umożliwia stworzenie wizualno – tek-
stowej „tablicy korkowej” w której Padlet
wszyscy dodani przez nas użytkownicy
spis treści ▶
mogą dodawać elementy. Darmowe
98
konto umożliwia jednak stworzenie

tylko 3 osobnych tablic1.
Trello
to bardzo podobne do padlet narzę-
dzie-tablica służące pracy grupowej.
Umożliwia dodawanie dowolnej ilo-
ści projektów i współpracowników,
grafik, załączników, tekstów, list za-
dań. Niektóre możliwości (jak okre-
ślenie czasu zadania) nie są dostęp-
ne w bezpłatnej formie, ale wszystkie
aktywności uczestników są widocz-
ne wraz z sygnaturą czasową, więc
jeśli cokolwiek zostanie dodane po
określonym przez prowadzącego –
będzie wiadomo jaka to treść.
Trello
spis treści ▶
1 Z doświadczenia Wykładowcy: obecnie Padlet
umożliwia przygotowanie znacznie większej ilości
tablic za darmo. Warto przed zajęciami sprawdzić
tę możliwość.
99
Microsoft Teams (Zespół)

To aplikacja do pracy i komunika-
cji grupowej udostępniane przez
Microsoft.
Obecnie można bezpłatnie otrzy-

mać aplikacje office 365 działają-
ce „w chmurze” (w sieci), jeśli jest się
uczniem, studentem, lub pracowni-
kiem instytucji oświatowej.
» Więcej informacji
UWAGA: hasło „wpisz adres e-mail
szkoły” nie oznacza konieczności zna-
lezienia adresu e-mail całej instytucji.
Można zarejestrować konto na wła-
snym adresie e-mail należącym do
domeny edu.pl.
» Wprowadzenie po polsku
» Informacje o grupach (groups)
spis treści ▶
i kanałach (channels)
» O funkcjach Microsoft teams, Microsoft Teams
channels oraz groups
100
Platformy kontaktowe (Slack, Discord) » Jak to wygląda, na przykładzie grupowego czatu

Powyżej wymienione platformy powstały z myślą o gra- Studentów i Doktorantów Artes Liberales:
czach i biznesie. Ich podstawową funkcją jest przypomi-
nający forum czat głosowy lub tekstowy, umożliwiający Slack
podział na „pokoje”, dodawanie uczestników i wprowa- To przede wszystkim platforma do komunikacji, wykorzy-
dzanie postów. Posiadają jednak wiele narzędzi umożli- stywana przez niektórych Prowadzących do umieszcza-
wiających zarówno prowadzenie kursu jak i komunikację nia zadań i opisów zajęć oraz linków i komunikacji bezpo-
w grupie, dzięki czemu nadają się również do prowadze- średnio ze studentami.
nia zajęć.
podstawowe funkcje
Discord Cytat z: D. Jursza, „Slack – narzędzie do komunikacji na
» O programie prosto ze strony producenta miarę XXI wieku”,
„
program zapewnia Najczęściej Slack wykorzystywany jest jako narzędzie
» dedykowaną, darmową i dostępną wyłącznie za za- do komunikacji wewnętrznej pomiędzy pracownikami
proszeniem przestrzeń lekcyjną. lub członkami danej społeczności. Za jego pomocą użyt-
» kanały tekstowe do organizowania lekcji, zadawania „ kownicy mogą prowadzić dyskusje, wysyłać sobie pry-
watne wiadomości, dzielić się linkami i plikami.
prac domowych lub tworzenia grup uczniowskich.
Komunikacja na Slacku zorganizowana jest wokół trzech
» kanały głosowe do rozmów w cztery oczy, dyskusji aspektów:
grupowych, a nawet organizowania dyżurów.
spis treści ▶
» działające w czasie rzeczywistym środowisko eduka-
cyjne, w którym można prowadzić lekcje dla 50 osób.
101
» Otwarte kanały (Channels) – te-

matyczne pokoje służące do
dyskusji.
» Zamknięte kanały (Private

Groups) – komunikacja w obrę-
bie określonej, zamkniętej grupy
osób.
» Wiadomości prywatne (Direct

messages) – wiadomości bezpo-
średnie pomiędzy użytkownikami. Discord
spis treści ▶
Slack
102
Porównanie programów
Tłumaczenie bezpośrednie tabeli z artykułu: Olga
Mykhoparkina, Discord vs Slack – Gaming, Working or
Both? (Our Team’s Feedback),
Slack Discord
Tworzona dla Biznesu Graczy
Podstawowa funkcja Komunikacja tekstowa (forum, czat) Komunikacja głosowa
Darmowa z możliwością wykupienia Darmowa z możliwością wykupienia

Ceny
2 pakietów 1 pakietu
Limit wiadomości 10 000 w wersji darmowej ×

9 (gry, media społecznościowe, kilka
Dodatkowe aplikacje Limit do 10 w wersji darmowej
innych, API
spis treści ▶
103
Do 8 osób w planie darmowym

Wideo konferencje Max 2 osoby w planie darmowym (podniesione do 50 w usłudze Go
Live na czas pandemii)
Pokazywanie innym ekranu × ✓
Kolory interfejsu 8 możliwości Ciemny lub jasny motyw
Limit przechowywania plików 5GB Brak limitu
Limit wielkości 1 pliku 1GB 8MB
Limit osób w kanale Zaczyna się przy 8500 (dwa zera są

Do 5 000
(uczestników) zamierzone)
Wątki konwersacji (jak w forum) ✓ ×

Tylko głosowe kanały × ✓
spis treści ▶
104
Jak prowadzić zajęcia w Discord » Zoom

Platformy do spotkań synchronicznych/webinariów
» film instruktażowy
Spośród programów, z których korzystamy by prowadzić
zajęcia online najczęściej wymienialiście: Zoom, Google » Jak używać Zoom.us do nauczania
Hangouts, Goole Meets, Jisti, Cisco Webex.
Jitsi
Programy te są podobne, choć różnią się odrobinę funk-
cjami i zakresem anonimowości czy bezpieczeństwa. Z ankiety wykładowców: „
Polecam darmową i otwartą platformę webinaryjną
WIęcej o kwetsii bezpieczeństwa w Zoom.us Jitsi, która zapewnia – w przeciwieństwie do wielu innych
O wymienionych programach możecie przeczytać więcej popularnych narzędzi tego typu – anonimowość użyt-
w artykułach: kowników, zaś dane użytkownika nie są wykorzystywa-
ne do celów komercyjnych, zatem korzystanie z niej nie
W. Onyśków, Najlepsze programy do wideokonferencji. jest obarczone procesem kapitalizowania aktywności
9 narzędzi na komputery i smartfony użytkownika w postaci danych statystycznych. Nie wy-
TechPolska, Który program do wideokonferencji „ maga instalacji oprogramowania poza przeglądarką

Google Chrome i jest stosunkowo prosta w obsłudze.
wybrać?
Mikrofony
Warto wiedzieć, że Przy pracy z Google Meets na kompu- » pojemnościowe,
terze Mac do uzyskania pełnej funkcjonalności najlepiej
spis treści ▶
posługiwać się przeglądarką Chrome. » kierunkowe,
» Cisco Webex » dynamiczne
105
Poszukującym wiedzy o tym, jak dobrać mikrofon pole- » Plickers

camy artykuły:
» Joanna Świercz, Film o aplikacjach
» Upsell.pl
» Mentimeter
» Morele.net
» Przeczytaj o programach
Quizy i testy
Jeśli korzystamy z dowolnej platformy e-learningowej » O samym Mentimeter
quizy i testy możemy tworzyć korzystając z dostępnych
na nich narzędzi. Jeśli jednak chcemy użyć zewnętrznej Nagrywanie i montowanie: filmu, dźwięku i pulpitu
aplikacji, umożliwiającej tworzenie sprawdzianów, może- Dźwięk i film nagrywać możemy również oczywiście przy
my skorzystać z: użyciu smartfona i dyktafonu, a potem przesyłać studen-
tom. Istnieją jednak programy ułatwiające ten proces.
» Kahoot
Prezi video
» Socrative Nowa możliwość tworzenia prezentacji–filmów za
darmo
» Formularze Google
» Więcej o Prezi:
» Izabela Wyppich, Film o aplikacjach dla nauczycieli M. Florkiewicz, PREZI Video i edukacja zdalna staje się
prostsza,
spis treści ▶
» Quizlet
» Bandicam
» Quizizz
106
to posiadający bezpłatną wersję program do rejestro- » Audacity

wania pulpitu, z którego korzystają przede wszystkim Darmowy program o otwartym źródle (open-source)
gracze. Firma posiada również bezpłatną wersję pro- pozwalający na zaawansowane nagrywanie i motno-
gramu do monotwania bandicut: wanie ścieżek dźwiękowych. Poradnik użytkowania
» Bandicut Bardzo proste aplikacja online pozwalające na nagranie

dźwięku i zapisanie nagrania:
» Screencastify » Vocaroo
Wtyczka do Google chrome, umożliwiająca nagrywa-
nie wideo, głosu i pulpitu oraz otwartych w przeglą- » Online Voice Recorder
darce kart do 5 minut (w wersji bezpłatnej). Program
automatycznie zapisuje filmy na dysku Google oraz » Voice Recorder Online
pozwala na podstawowe montowanie. O programie
Przechowywanie i przesyłanie plików
» OBS STUDIO Skrzynka pocztowa Google nie umożliwia przesyła-
Również opensourcowy (otwarty do modyfikowania) nia plików większych niż 25 MB. Jeśli chcemy takie pli-
program służący do nagrywania wideo i prowadzenia ki przesłać, lub przechowywać w internecie i udostęp-
audycji filmowych na żywo. niać innym musimy skorzystać z jednej z „chmurnych”
możliwości – czyli przestrzeni do przechowywania plików
» Kioza w sieci. Najłatwiej posiadając skrzynkę Google używać
bezpłatne motowanie filmów po polsku Dysku Google i przesyłać w ten sposób pliki studentom,
wymaga to jednak od wszystkich uczestników wymiany
spis treści ▶
» Funkcję nagrywania ekranu ma również Power Point korzystania z poczty w tej domenie. O innych możliwo-
oraz Windows 10 ściach można przeczytać w podanych źródłach:
107
» We Transfer » Powerpoint

Jak tworzyć kursy przy użyciu Power Point
» Karolina Żelazowska, Film o przechowywaniu plików
w chmurze Inne ciekawe narzędzia
» Genial.ly
» Dropbox Bardzo interesujące narzędzie posiadające darmową
wersję do tworzenia interaktywnych prezentacji, qu-
» Porównanie po angielsku izów, animacji i mini gier.
» Cumulus clips » Agnieszka Halicka, Genially – Genialne narzędzie na

to bezpieczna i prywatna alternatywa dla youtube czas edukacji zdalnej i nie tylko
(wymaga zainstalowania na własnym serwerze, po-
moc oferuje prof. Paweł Golik korzystający z tego » Webinary prowadzone przez genial.ly – seria filmów
rozwiązania) na youtube
» Prezentacje multimedialne Book Creator

Tworzenie wirtualnych książek z przewracanymi strona-
» Prezentacje Google mi, linkami, tekstami i ilustracjami. Więcej
Czytaj więcej
Prezi
spis treści ▶
» K. Jagaciak, O tworzeniu prezentacji
» Prezentacja o programie – ze strony Prezi
108
Flipsnack
Program pozwalający przetworzzyć
dowolny pdf w wersję animowaną –
z przewracanymi, niczym w książce,
stronami
Animoto
Tworzenie animacji por. Karolina
Żelazowska,
Classroom Screen
Interaktywna tablica, przeznaczona
raczej do wyświetlania w trakcie lek- Genial.ly
cji (posiada możliwości odmierza-
nia czasu, losowania przez kostki do
gry, stopera, dodania dowolnego tek- Edycja grafiki: Canva, Pixlr
stu czy utworzenia ankiety. Można » Canva
wygenerować kod QR by uczniowie
otworzyli tablicę na ekranach swoich » Pixlr
telefonów. Obecnie można wykorzy-
stywać w trakcie zajęć synchronicz- Karolina Żelazowska, Narzędzia do
nych jeśli dzielimy się ekranem (sha- edycji zdjęć i grafiki
spis treści ▶
re / show desktop)
109
pomoc psychologiczna
Chcielibyśmy by nasz wydział był dostępny dla wszyst- współpracownikami w sytuacji pandemii i codziennej
kich pragnących rozwijać się w duchu Artes Liberales praktyki dydaktycznej online.
niezależnie od trudności emocjonalnych oraz niepełno-
sprawności i chorób. Dlatego zachęcamy wszystkich do- Z ulotki CPP
świadczających trudności – ataków paniki, złości, lęku, Centrum Pomocy Psychologicznej zostało powołane na
przedłużającego się smutku, braku możliwości koncen- Uniwersytecie Warszawskim przy Wydziale Psychologii
tracji, poczucia zagubienia, trudności w budowaniu rela- we współpracy z Biurem ds. Osób Niepełnosprawnych.
cji międzyludzkich lub komunikowaniu do zapoznania się Jest inicjatywą wyrastającą z wciąż rosnącej troski władz
z niżej wymienionymi możliwościami wsparcia. UW o zdrowie psychiczne studentów i pracowników.
Kierownikiem CPP UW jest dr Szymon Chrząstowski –
Ponadto, po to by lepiej wspierać Studentów i Studentki psychoterapeuta z dużym doświadczeniem i wie-
oraz Współpracowników, albo po prostu rozwinąć swo- lostronnym spojrzeniem na problematykę zdrowia
je umiejętności komunikacyjne, empatię, sposoby re- psychicznego. CPP UW proponuje pomoc osobom do-
agowania w kryzysie również można skontaktować się świadczającym różnorodnych problemów, np. trudności
z Centrum Pomocy Psychologicznej UW. w nauce, kłopotów w relacjach z innymi ludźmi, kryzyso-
wych sytuacji życiowych, czy też zmagającym się z lę-
Centrum Pomocy Psychologicznej UW kiem, obniżonym nastrojem, bezsennością. Osoba, która
Prowadzi obecnie bezpłatne konsultacje online zarów- zgłosi się do Centrum, może liczyć na całkowitą dyskre-
spis treści ▶
no dla pracowników jak i studentów. Zgłaszać się moż- cję. Zespół CPP UW obowiązuje tajemnica zawodowa.
na zarówno po wsparcie, pomoc, jak i porady w za-
kresie postępowania ze Studentami, dziećmi, rodziną, » Terapeuci
110
Rodzaje pomocy » dyżury (pomoc bez zapisów)

» poradnictwo psychologiczne – obecnie w wersji onli-
ne (Skype, Google Meet) » kiedy: wtorki, środy i piątki 9:15 – 10:15
» walk-in clinic, czyli krótka rozmowa wspierająca w sy- » czas trwania: ok. 20 minut
tuacji kryzysowej, bez wcześniejszego zapisu – obec-
nie w wersji online (Skype) Jak się skontaktować:
1. Pobierz Skype. Jest też dostępny w wersji mobilnej.
» spotkania służące zaopiniowaniu wniosku
2. Przygotuj legitymację studencką
» psychoedukacja
3. Adres wirtualnej przychodni CPP to:
» wsparcie psychologiczne dla pracowników UW – cppwic@psych.uw.edu.pl
obecnie w wersji online (Skype, Google Meet)
4. Zadzwoń lub napisz w czacie.
» psychoterapia krótkoterminowa – obecnie w wersji
online (Skype, Google Meet) 5. W przypadku wielu chętnych osób może pojawić się
konieczność poczekania na rozmowę w kolejnym
Konsultacje dla studentów: dniu.
» bezpłatne konsultacje z terapeutami dla Studentek
i Studentów UW: Więcej informacji o tym, jak dostać się na konsultację
i co należy przygotować
spis treści ▶
» zapisy na 50 minutowe konsultacje i najbliższe wol-
ne terminy
111
Bezpłatne konsultacje dla Pracowników UW 1. Pobierz Skype. Jest też dostępny w wersji mobilnej.
CPP Prowadzi bezpłatne konsultacje z terapeutami przez
internet również dla pracowników. Zgłaszać się można 2. Przygotuj dokument tożsamości
zarówno po to by uzyskać wsparcie we własnym lub ro-
dzinnym kryzysie psychicznym jak również po to by do- 3. Adres wirtualnej przychodni CPP to cppwic@psych.
wiedzieć się jak wspierać Studentów i Studentki oraz uw.edu.pl
Współpracowników. Można również przedstawić kon-
kretną trudną sytuację i uzyskać poradę w zakresie roz- 4. Zadzwoń lub napisz w czacie.
wiązania jej.
5. W przypadku wielu chętnych osób może pojawić się
Czas trwania konsultacji: 50 minut konieczność poczekania na rozmowę w kolejnym
dniu.
Zapisy: cpp@psych.uw.edu.pl
poniedziałki 11.00-12.00 (Renata Składanek) Więcej o pomocy psychologicznej dla prowadzących
wtorki 15.00-16.00 (Anna Mach)
środy 13.00-14.00 (Krzysztof Krawczyk) Pomoc psychologiczna dla wszystkich
czwartki 11.30-12.30 (Alicja Kubiak) Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych
piątki 12.00-13.00 (Anna Mach)
W obecnej sytuacji telefony stacjonarne do biura nie
Konsultacja bez zapisu: działają, ale jest możliwość konsultacji online – poprzez
Google Hangouts lub mejlowo. Więcej informacji
Czas trwania: ok. 20 minut
spis treści ▶
Inne
Terminy: poniedziałki, czwartki: 9.00-10.00. » 116 123 – bezpłatny Kryzysowy Telefon Zaufania zapra-
sza do kontaktu codziennie w godzinach 14:00-22:00;
112
» Warszawski Ośrodek Interwencji Kryzysowej, tel. 514 Karty „The Game of Life”
202 619, dostępny całodobowo. Kierowany jest do To karty stworzone z myślą o rozwiązywaniu życiowych
osób w kryzysie oraz ich bliskich; problemów. Powstały na bazie podstawowych umiejęt-
ności nauczanych w ramach DBT (Terapii Poznawczo-
» pomoc dla osób w kryzysie psychicznym i emocjo- Behawioralnej). Ich bezpłatną wersję do samodzielnego
nalnym myślącym o popełnieniu samobójstwa (oraz drukowania można pobrać tutaj:
ich bliskich), kierowana do mieszkańców Śródmieścia:
tel. 22 277 41 99, ratunku@um.warszawa.pl. Więcej gra została przygotowana przez:
informacji Jesse Finkelstein – doktorantka psuchologii zajmują-
ca się DBT w the Rutgers Graduate School of Applied
» Bezpłatny Telefon Zaufania dla osób dotkniętych and Professional Psychology i pracująca w Klinice Terapii
skutkami pandemii organizowany przez Fundację Behawioralno – Poznawczej Uniwersytetu Rudgersa.
Znajdź Pomoc: tel. 800 220 280. Infolinia jest czynna
w godzinach 17:00-20:00. Więcej informacji Meredith Noelle – badaczka, nauczycielka i programistka
» Zachęcamy również do obserwowania na Facebooku

kampanii „Życie warte jest rozmowy”, która powsta-
ła na naszym wydziale i na bieżąco informuje o możli-
wościach uzyskania wsparcia.
» Więcej o bezpłatnej pomocy psychologicznej

w Warszawie
spis treści ▶
» Lektury na czas pandemii, polecane przez CPT
113
przykłady zajęć
przykłady zajęć
W ankiecie dla Prowadzących kilka osób zaproponowa- zalety mają Studenci na myśli. W ten sposób wybraliśmy
ło, by ci z nas, którzy według Studentów i Studentek ra- 12 Prowadzących, których poprosiliśmy o opisanie tego
dzą sobie najlepiej z przeniesieniem zajęć do sieci, opisa- jak poradzili sobie z przenosinami do sieci i jaką postawę
li je krótko i byśmy w poradniku stworzyli składającą się wobec prowadzenia przyjmują.
tych wypowiedzi część . Zapytaliśmy zatem Studentki
i Studentów „Które zajęcia zdalne uważasz za najlepiej dr ewa i dr ludmiła janion
prowadzone? Co w nich lubisz?”. Na to pytanie odpowie- Badania nad seksualnością
dzi udzieliło 83 Studentów i Studentek (pytanie nie było Zajęcia prowadzimy w programie Zoom, w tej samej po-
konieczne do przesłania ankiety). Wśród zgłoszonych rze, w której odbywały się zajęcia w sali. Obie prowadzą-
z imienia i nazwiska Wykładowców oraz opisanych za- ce są obecne na zajęciach i korzystają z funkcji co-host,
jęć wybraliśmy tych, którzy pojawiali się najwięcej razy, ale za każdym razem jedna z nas odpowiada za dany te-
oraz wobec których inni Studenci nie wyrazili zasadnych mat i narzuca dynamikę zajęć.
według nas wątpliwości w pytaniu „Które zajęcia zdal-
ne uważasz za najgorzej prowadzone? Dlaczego? Co byś Poza wideokonferencją używamy czatu, za pomocą któ-
zmienił/-a?”. Przeanalizowaliśmy również wypowiedzi rego studenci i studentki mogą wziąć udział w dyskusji,
Studentów by zrozumieć jaka argumentacja stoi za wy- ale też dodać coś od siebie, skomentować na bieżąco za-
braniem konkretnych zajęć i czy nie są to wypowiedzi jęcia. Dość często używamy także slajdów (funkcja dzie-
rodzaju „nie ma w ogóle pracy, wszyscy już zaliczyli ale lenia ekranu), a do krótkich dyskusji w grupach – funkcji
spis treści ▶
o tym się nie mówi, więc jest fajnie”. Z tego też powodu Zoom rooms. Udało nam się zaprosić do udziału on-line
pominęliśmy zgłoszenia, w których nie padły żadne wyja- specjalistkę od omawianego tematu, planujemy też dru-
śnienia – nie mogliśmy bowiem wiedzieć jakie dokładnie giego gościa – pozwala to urozmaicić strukturę zajęć.
114
przykłady zajęć
W obliczu kryzysu pandemicznego zmodyfikowaliśmy które umożliwiają używanie w czasie zajęć interaktyw-
nieco sylabus. Na ile to możliwe, staramy się omawiać fil- nych dodatków, w tym ankiet i quizów.
my (też filmy dokumentalne), teksty publicystyczne lub
krótkie teksty literackie. Skróciłyśmy zadane teksty na- dr michał oleszczyk
ukowe – skłoniły nas do tego ograniczona możliwość wy- Historia Filmu Dokumentalnego
druków i związana z tym konieczność czytania z mo- P: Jak wyglądają zajęcia w zarysie, z jakich technologicz-
nitora, a także spodziewane problemy z koncentracją nych rozwiązań korzystasz, jaki nakład pracy przewiduje
w trudnych czasach (powroty do domów, utraty pracy, dla Studentów i Studentek?
obawy o zdrowie itp).
MO: Korzystam z Google Meet; spotykam się z grupą on-
Ponieważ zdajemy sobie sprawę, że telekonferencje line w godzinach, w których normalnie mielibyśmy za-
mogą być bardziej męczące niż zwykłe zajęcia, staramy jęcia w Białej Wilii. Tydzień przed spotkaniem wysyłam
się angażować odbiorców i prowadzić zajęcia w formie zadania na raz następny: zazwyczaj jest to obejrzenie jed-
dyskusji. Wydaje się, że tematyka zajęć, poruszająca nie- nego filmu pełnometrażowego lub kilku krótkometrażo-
raz kontrowersyjne tematy i umożliwiająca dzielenie się wych; czasem jest także do przeczytania tekst (nie prze-
własnymi doświadczeniami i opiniami, odpowiada stu- kraczający 20 stron). Niestety, w polecaniu filmów do
dentkom i studentom, dzięki czemu wiele osób jest na obejrzenia często stosuję linki z półleganych stron, ta-
zajęciach aktywnych. Prowadzenie w parze pozwala tak- kich jak CDA, ale jeśli film jest dostępny w legalnym ser-
że niekiedy wejść Prowadzącym w dialog. wisie, wskazuję takie rozwiązanie. W trakcie samych zajęć
mniej więcej 60% czasu zajmuje przygotowana przeze
Warto dodać, że sprawne prowadzenie zajęć umożliwia- mnie wcześniej część wykładowa, w trakcie której wpro-
ją dogodne warunki, na które składają się szybkie stałe wadzam kluczowe konteksty i przedstawiam historię
spis treści ▶
łącza, sprawne komputery i współpraca współlokatorów. dyskutowanych dzieł. Następnie zapraszam do dysku-
Z własnych środków opłaciłyśmy także konta premium, sji, a jeszcze potem – uzupełniam naszą rozmowę krót-
kimi (ok. 2 minuty) fragmentami filmów dostępnych na
115
przykłady zajęć
YouTubie, które wiążą się z tematem naszych zajęć. Te lin- samo. Nie możemy udawać, że praca w zwykłym try-
ki wysyłam grupie na bieżąco w okienku czatu z pole- bie jest możliwa i pożądana. W zadaniach, jakie otrzy-
ceniem obejrzenia fragmentu od konkretnego timeco- mują studenci i studentki, powinien być zawarty kompo-
de’u wzwyż. nent kreatywny, a główny ciężar powinien spoczywać na
intensywnym czasie samych zajęć – nie na wielogodzin-
P. Jakie są według Ciebie decydujące cechy tych zajęć, nych przygotowaniach do nich.
w wyniku których zajęcia są takim sukcesem?
P: Jaką postawę przyjąłeś wobec zaistniałej sytuacji, któ-
MO: Trudno orzec. Staram się dawać dużo z siebie – – da- re pomogły przygotować tak dobre zajęcia? Jak sobie ra-
wać grupie pewną energię, płynącą z intensywnego dzisz z tą sytuacją?
przygotowania merytorycznego przed każdymi zajęcia-
mi, ale także z głębokiego przekonania że nasze spotka- MO: Jako Ślązak z urodzenia i przekonania, znam tylko
nie online posiada wartość i może być wspólną celebra- jedną postawę: fedrować ;-) W relaksie psychicznym i fi-
cją tematu, o którym mówimy. Myślę, że grupa wyczuwa zycznym pomagają mi spacery w pobliskim parku, odby-
po mojej stronie to zaangażowanie. Programowo także wane zazwyczaj o zmierzchu. Chwilowy zakaz wstępu do
nie zasypuje grupy zbyt obszernymi materiałami do lek- parków był wyzwaniem – na szczęście szybko został znie-
tury, zdając sobie sprawę że czas kwarantanny stał się dla siony. Moim podstawowym założeniem jest, by usiąść do
wielu z nich okresem nieustannego przyklejenia do lap- Google Meet z zapasem pozytywnej energii, którą stu-
topa i poczucia bezsilności wobec mnożonych niemiło- denci odczują i zareagują na nią poprzez swoje zacieka-
siernie zadań, które w obecnych warunkach (psychicznej wienie tematem. Mam wielkie szczęście, bo zazwyczaj się
presji i ograniczonych możliwości rozładowywania napięć to udaje.
przez sporty, podróże, wycieczki i spotkania towarzyskie)
spis treści ▶
mnożą tylko poczucie frustracji – wydają się bowiem pły-
nąć z mechanicznego założenia, jakoby pod kwarantan-
ną miałoby być „tak samo, tyle że w domu”. Nie jest tak
116
przykłady zajęć
prof maria poprzęcka wybierać, są zobowiązani do prowadzenia krótkich nota-

Ćwiczenia z widzenia tek z tego, co widzieli.
Drodzy Państwo, „Ćwiczenia z widzenia” są zajęciami, które mają rozbudzać

wrażliwość wzrokową, uczyć wnikliwego patrzenia, „wi-
wiadomość o wysokiej ocenie moich zdalnych zajęć dzenia swojego widzenia”, a także wyrabiać umiejętno-
była dla mnie wielką niespodzianką, jako że jestem oso- ści przekładania doznań wzrokowych na słowa. „Na żywo”
bą o bardzo umiarkowanych kompetencjach kompu- są organizacyjnie skomplikowane – co tydzień spotka-
terowych. Konieczność odbywania zajęć zdalnych była nie z przedstawicielem innej dziedziny wizualności (film,
dla mnie pesząca. W tygodniu prowadzę 4 zajęcia, każ- teatr, fotografia, malarstwo, architektura, ale też okulo-
de o innym charakterze (wykład dla CŚ, seminarium hu- metria i fizjologia wzroku). Goście zawczasu zadają stu-
manistyczne, „Sztuka żywa” polegająca na spotkaniach dentom ćwiczenia, które wspólnie są przedstawiane
z artystami na wystawach i „Ćwiczenia z widzenia”). Dla i omawiane na zajęciach.
każdego z tych zajęć trzeba było wymyślić inną formę.
Wykład jest formą nieinkluzywną, po namyśle uznałam, Ta formuła logistycznie była absolutnie nie do przenie-
że bardziej pożyteczne dla studentów będzie wysyłanie sienia online. Trzeba było wymyślić coś zupełnie innego.
im prezentacji i szczegółowych konspektów, a nie wykład Pierwszym pomysłem było wykorzystanie tego, co jest
online, który wymaga 1,5 godziny trudnej do utrzyma- ograniczeniem i niedogodnością – zamknięcia w domu.
nia uwagi przed komputerem. Seminarium humanistycz- Prace mają być słowno-obrazowe (fotografie, filmiki, tek-
ne (8 prowadzących) odbywa się na Google Meet. Ciągle sty towarzyszące). Ku mojemu zaskoczeniu pierwsze ćwi-
pracujemy nad doskonaleniem jego formy. „Sztuka żywa” czenie – „Imaginarium zarazy”, polegające na dopatrzeniu
ucierpiała najbardziej. Pomyślana jako zajęcia anty-cy- się, sfotografowaniu i skomentowaniu nieostrzeganych
spis treści ▶
fryzacyjne, musiała zostać przeniesiona do sieci, gdzie dotąd aspektów codziennego otoczenia – stało się pre-
jest w tej chwili nadpodaż propozycji wirtualnych wy- tekstem do bardzo osobistych tekstów mówiących o no-
staw, warsztatów, spotkań etc. Studenci mają w czym wym doświadczeniu, jakim jest lockdown. W ciągu kilku
117
przykłady zajęć
dni dostałam komplet prac (25 osób), co świadczy o wiel- dają się do niej nagiąć. Wtedy trzeba przeformułować
kiej studenckiej potrzebie podzielenia się swoimi dozna- program i metody, tak aby niedogodność stała się zaletą,
niami i przemyśleniami. Powstało coś w rodzaju zbio- wyzwaniem albo inspiracją. I być otwartym na inicjatywy
rowego „Dziennika zarazy”. Teraz jest ich bez liku, ale studenckie.
myśmy byli pierwsi. Kolejne ćwiczenia: „Miejsce zbrod-
ni”, „Moje muzeum”, „Dwa aspekty tego samego” na- mgr krzysztof rybak
dal oparte są na wykorzystaniu odbieranej jako opresyj- „Świat w obrazkach. Książka popularnonaukowa dla
na sytuacji izolacji domowej. Do poleceń, raczej w formie młodego odbiorcy wobec zmieniającego się świata”,
zachęt niż wzorów, dołączane są linki do filmów lub su- konwersatorium dla I stopnia artes liberales
gerowanych lektur (np do „Miejsca zbrodni” oczywi-
ście „Powiększenie Antonioniego”, do „Mojego mu- P: Jak wyglądają zajęcia w zarysie, z jakich technologicz-
zeum” – Muzeum Niewinności, kreacja Orhana Pamuka nych rozwiązań korzystasz, jaki nakład pracy przewiduje
w Stambule). Następne zajęcia będą dotyczyły zmia- dla Studentów i Studentek?
ny sytuacji – wyjścia z zamknięcia. Ale to dopiero w przy-
szłym tygodniu. KR: Zgodnie z decyzją większości studentek i studentów
zajęcia zacząłem prowadzić na platformie Kampus (lek-
Nasze technologiczne zaplecze jest bardzo skromne – tury udostępniam na dysku Google), w związku z czym
wspólny adres grupy zajęciowej, na którą wrzucane są zmodyfikowałem ich dotychczasową formułę. Spotkania
polecenia i prace studenckie, do których wszyscy mają w sali składały się z dwóch części – referatu studentki/
dostęp i jesteśmy we wzajemnym kontakcie. Nic nowego. studenta oraz dyskusji – co w świecie wirtualnym przero-
dziło się w nagrania referatów (w formie wideo lub audio),
Wnioski – każdy typ zajęć powinien znaleźć właściwą for- tak, by przed „zajęciami” reszta grupy mogła się z nimi
spis treści ▶
mę zdalną i ta zasada powinna być „dobrą praktyką”. Nie zapoznać. Poza tym na platformie zamieszczam różno-
ma jednego uniwersalnego rozwiązania. Niektóre zaję- rodne zadania, wszystkie wymagają jednak odpowie-
cia dość dobrze znoszą przeniesienie do sieci. Inne nie dzi pisemnej, np. krótkie wypowiedzi na trzy powiązane
118
przykłady zajęć
pytania, dłuższa wypowiedź na jeden temat (400 słów), ponadto mogą liczyć na indywidualne podejście w kwe-
krótki esej problemowy (ok. 1 strona), komentarze na fo- stii obecności i zaliczenia.
rum itd. Za każdym razem zestaw zadań i ich forma jest
trochę inna, ponadto są one dostępne przez cały tydzień, P: Jaką postawę przyjąłeś wobec zaistniałej sytuacji, któ-
tak, aby studentki i studenci mogli je wykonać w dowol- re pomogły przygotować tak dobre zajęcia? Jak sobie ra-
nej chwili. Każde z zadań zostało przeze mnie dokładnie dzisz (jeśli radzisz sobie dobrze) z tą sytuacją?
opisane, pojawia się również informacja o przewidzianym
nakładzie pracy (całość – w tym wysłuchanie nagrania – KR: Po pierwsze, aby zajęcia się udały, należy je współ-
zajmuje 1,5 h). Każdą z odpowiedzi pisemnych komentu- tworzyć ze studentami i studentkami, stąd na każdym
ję na platformie, a referaty mailowo, uwzględniając uwagi kroku proszę o wyrażenie opinii w kwestii prowadzenia
uczestniczek i uczestników zajęć. W wyniku przeprowa- spotkań. Po drugie, informuję ich o wszystkim, bo sta-
dzonej niedawno ankiety niebawem Kampus zamienimy łe punkty zaczepienia są kluczowe dla zachowania stabil-
na Zooma, by nie wpaść w marazm. ności psychicznej – również dla mnie. Na początku pan-
demii przekazywałem kolejne decyzje władz, ponadto
P: Jakie są według Ciebie decydujące cechy tych zajęć, na bieżąco przesyłam szczegółowe instrukcje przygo-
w wyniku których zajęcia są takim sukcesem? towania do zajęć i przekazuję inne, dodatkowe materia-
ły. Każdy mail zawiera również zaproszenie do przesyła-
KR: Co tydzień na platformie zamieszczam zadania w in- nia uwag, komentarzy i spostrzeżeń, które ułatwią pracę
nej formie. W obecnej sytuacji najgorsza jest monoton- nam wszystkim, z czego studentki i studenci chętnie ko-
ność, z którą należy walczyć, zwłaszcza w ramach zajęć rzystają, dzięki czemu – mimo asynchronicznej formuły –
niesynchronicznych, proponując nowe formy aktywno- pozostajemy w ciągłym kontakcie.
ści. Wchodzę również w kontakt ze studentkami i stu-
spis treści ▶
dentami, komentując w kilku zdaniach ich prace, przede
wszystkim chwaląc zaangażowanie, co jest szczegól-
nie ważne dla osób w słabszej formie psychicznej, które
119
przykłady zajęć
prof. paweł stępień Uczestnicy konwersatorium otrzymują mailowo (co ty-

Nowy Testament w kulturze dawnej. dzień) teksty, które omawiane będą na najbliższych zaję-
Literatura – teologia – ikonografia ciach. Przed zajęciami otrzymują również linki do repro-
Konwersatorium fakultatywne, 30 godzin, studenci kie- dukcji dzieł sztuki, których analiza i intepretacja nastąpi
runku artes liberales, niewielka część słuchaczy z innych w trakcie spotkania w sieci.
kierunków (cywilizacja śródziemnomorska oraz studen-
ci geografii, pedagogiki, stosunków międzynarodowych Istotną rolę odgrywają konsultacje i korespondencja
w ramach zajęć ogólnouniwersyteckich), semestr letni z uczestnikami dotyczące przygotowywanej przez każ-
2019/2020. dego z nich wypowiedzi egzaminacyjnej (wybór i dopre-
cyzowanie problemu badawczego, ustalenie bibliogra-
Sylabus fii, zagadnienia związane z opracowywaniem wybranego
» Sylabus zajęć 1 tematu).
» Sylabus zajęć 2 Nakład pracy w pełni zgodny z zapisami sylabusa i prak-

tyką spotkań sprzed przeniesienia ich do Internetu.
Zajęcia mają charakter warsztatowy, nakierowany na do-
skonalenie umiejętności analitycznych i intepretacyjnych. Przekazywanie materiałów: poczta UW (Gmail).
Elementy wykładowe ograniczone są do niezbędnego
wymiaru. Kluczową rolę odgrywa lektura tekstów lub ich Spotkania: GoogleMeet. 5 minut przed rozpoczęciem
fragmentów, analiza ikonografii (reprodukcje wyświetla- zajęć wszyscy studenci otrzymują mailowo link do
ne na ekranie), wspólny namysł nad pytaniami pomocni- spotkania.
czymi stawianymi przez prowadzącego, dyskusja opar-
spis treści ▶
ta na ważeniu trafności i wiarygodności argumentów Wyświetlanie reprodukcji: opcja GoogleMeet Zaprezentuj
przedstawianych przez rozmówców (w dyskusji uczestni- teraz / Wyświetl prezentację (przekazanie linków do re-
czą wszyscy studenci). produkcji umożliwia ich niezależne wyświetlanie przez
120
przykłady zajęć
Studenta w wypadku problemów po jego stronie z oglą- z indywidualnymi wyborami, poszukiwaniami i badania-
daniem prezentacji prowadzącego). mi studentów.
Dyskusja: W trakcie zajęć obowiązuje zasada tylko jed- W okresie zawieszenia zajęć przesłałem listy do uczest-
nego włączonego mikrofonu. Dyskusja moderowa- ników zarówno konwersatorium, jak i wykładu e-maile
na przez prowadzącego – po postawieniu pytania kieru- zawierające informację o rozmowach egzaminacyjnych,
je on zaproszenie do wybranego przez siebie uczestnika a także szereg sugestii (wraz z linkami) dotyczących wy-
lub pozostawia możliwość zgłoszenia się do wypowiedzi. szukiwania lektur źródłowych, opracowań, ikonografii.
Wówczas znakiem gotowości do zabrania głosu jest włą- Gdy tylko możliwe było podjęcie zajęć w formie zdalnej,
czenie mikrofonu uczestnika. Głos zabiera po zaproszeniu uczyniłem to z pełną świadomością ograniczeń i utrud-
przez moderatora. nień po stronie uczestników zajęć, ale też ograniczeń
o charakterze metodycznym (najlepiej zorganizowane
W trakcie dyskusji wykorzystywana jest opcja czatu do zajęcia zdalne nie mogą zastąpić zajęć odbywających
przekazywania przez studentów krótkich komentarzy się w sali, odtworzyć niepowtarzalnego klimatu dysku-
i dopowiedzeń. sji, towarzyszącego jej napięcia intelektualnego, spraw-
niejszej obserwacji i odbioru sygnałów pozawerbalnych,
Konsultacje: poczta UW (Gmail) oraz rozmowa przy uży- komunikacji łatwiej wykorzystującej poczucie humoru
ciu GoogleMeet (po wcześniejszym umówieniu dogod- Prowadzącego i słuchaczy itd.).
nego terminu).
W obu wypadkach życzliwa ocena studentów wyni-

ka, moim zdaniem, przede wszystkim z dobrej atmos-
spis treści ▶
fery współdziałania, wzajemnego zaufania i jasno
sprecyzowanych celów zajęć, które wiążą się mocno
121
przykłady zajęć
dr michał pręgowski Powyższe dotyczy sytuacji zajęć tradycyjnych. W do-

Socjologia relacji człowiek-zwierzę bie obostrzeń związanych z epidemią COVID-19 miej-
» Jak wyglądają Pana zajęcia w zarysie, z jakich tech- scem spotkań uczyniłem popularny aktualnie Zoom.
nologicznych rozwiązań Pan korzysta, jaki nakład Miałem już z nim doświadczenie jako gospodarz
pracy przewiduje dla Studentów i Studentek? i uczestnik spotkań, znałem jego mocne strony, wie-
„Socjologia relacji człowiek-zwierzę” to przedmiot pro- działem, że jego obsługa nie nastręczy problemów
wadzony na I roku Antropozoologii. Ma charakter Studentkom i Studentom.
konwersatorium z elementami wykładu interaktyw-
nego. Na początku semestru przedstawiam pojęcia Mocną stroną Zooma i podobnych rozwiązań (np.
socjologiczne kluczowe dla wykładanego przedmio- Microsoft Teams, Google Hangouts) jest możliwość
tu, natomiast druga część semestru poświęcona jest połączenia na zajęciach wypowiedzi ustnej z teksto-
przede wszystkim dyskusjom na temat czytanych wymi – poprzez czat. Tłumacząc coś Grupie mogę
z tygodnia na tydzień lektur. Studenci i Studentki poprosić o podanie różnorodnych przykładów albo
przygotowują się w domu do ośmiu, dziewięciu zajęć zadać pytanie, a Studentki i Studenci mogą odpowia-
w semestrze. Dyskusje i wnioski uzupełniam treścia- dać równocześnie. Daje to szansę na zabranie głosu
mi z prezentacji multimedialnych. większej liczbie osób, w tym osobom mniej śmiałym.
Czat pozwala również na zapisanie nazwisk i pojęć,
Prowadząc zajęcia korzystam, oprócz PPT, także a także – czego nie da tradycyjna tablica – skompli-
z Google Drive, gdzie w katalogu umieszczam syla- kowanych linków do ciekawych materiałów do obej-
bus, harmonogram pracy z lekturami oraz wybrane rzenia we własnym zakresie. Uważam, że takie zabie-
materiały do kursu, zarówno obowiązkowe jak i uzu- gi pomagają aktywizować Grupę.
pełniające, dla chętnych. W toku semestru oglądamy
spis treści ▶
fragmenty kilku filmów dokumentalnych. Zaliczenie Narzędzia do wideokonferencji pozwalają udostępnić
przedmiotu ma formę kolokwium końcowego. Grupie prezentacje w trakcie ich omawiania, dzięki
122
przykłady zajęć
czemu Grupa ma wgląd w materiały, które mieliśmy także. Przekazując informacje o nich starałem się za-
przygotowane na tradycyjne zajęcia. dbać o przewidywalność, wyjaśniając też powody
tych zmian. Zaproponowałem nową formę zalicze-
» Jaką postawę przyjął Pan wobec zaistniałej sytuacji, nia przedmiotu z kolokwium końcowego na zestaw
które pomogły Panu przygotować tak dobre zajęcia? punktowanych prac domowych; forma ta uwzględ-
Walka z koronawirusem wywołała w społeczeństwie niła zarówno trudności obiektywne (prowadzenie ko-
falę niepewności. Uznałem, że dla dobra wszystkich lokwium w trybie zdalnym uważam za problema-
(własnego również!) spróbuję zadbać o przejrzystość tyczne), jak i chęć rozłożenia obowiązków Grupy na
zasad pracy w nowych warunkach. Starałem się kolejne tygodnie, aby uniknąć kumulacji przygoto-
uprzedzić rozwój wydarzeń, zaplanowałem przenosi- wań do zaliczania w trudniejszych niż zwykle wa-
ny zajęć w tryb online zanim zapadły jakiekolwiek de- runkach. Byłem również w kontakcie ze Starostą
cyzje w tej sprawie. Grupa wiedziała, gdzie się spo- roku, aby dowiedzieć się o ewentualnych proble-
tykamy, kiedy, a także jaką aplikację zainstalować. mach, z jakimi mierzy się aktualnie Grupa i upewnić,
Nie straciliśmy ani jednego spotkania, nie zmieniłem czy wszystko, co przekazałem, jest zrozumiałe. Muszę
sposobu prowadzenia zajęć (półtoragodzinne spo- w tym miejscu podziękować Grupie za otwartość
tkania z prowadzącym), ani godzin, w których te zaję- i dobrą współpracę w tym zakresie!
cia się odbywają. Wydaje mi się, że dało to Grupie po-
czucie stabilizacji. Być może pomogło również to, że Last but not least – uznałem, że nie warto udawać, iż
zapowiedziałem taki modus operandi, jakbyśmy do dydaktyka online jest dydaktyką z sali. Nie jest. Skoro
sali mieli już w tym semestrze nie wrócić – uniknęli- w nowym trybie zapraszam Grupę do swojego domu,
śmy tym samym przeciągania już i tak wszechobec- siłą rzeczy zmienia się też konwencja zajęć. W nor-
nej niepewności. malnych warunkach nie opowiadam Studentom
spis treści ▶
o życiu rodzinnym, jednak na Uniwersytecie Zoom ży-
Tryb online wymusił zmiany programowe wielu zajęć cie rodzinne – dzieci, psy, a nawet spóźnieni kurierzy –
uniwersyteckich – „Socjologii relacji człowiek-zwierzę” staje się częścią obrazka. Dlatego myślę, że dobry
123
przykłady zajęć
odbiór zajęć mógł być również związany z faktem, iż Szef tej specyficznej kuchni, która gotuje wiedzę, nie ma
postawiłem na rozważną swobodę. Dałem się namó- na celu, aby jego clientes doznali sytości. Wręcz przeciw-
wić na pokazanie Grupie śpiącego obok psa, a Grupa nie, miarą jest tutaj głód wiedzy, z jakim z restauracji się
nie wydawała się zmieszana, gdy zrobiłem przerwę, wychodzi. Zresztą, główne danie – prawda – jest, jak usły-
aby pomóc dziecku przy włączaniu e-lekcji. Uważam, szeliśmy, niepodawalne. In vero vinitas, powiedział pe-
że zyskaliśmy w ten sposób kameralność i większą wien wielki smakosz, przewartościowując dawny przepis
naturalność w nienaturalnych i trudnych warunkach. ludowy. Dlatego, zazwyczaj, ogranicza się menu do przy-
stawek. Zajęcia z filozofii nabierają kształtu nieustannego
dr ivan dymitrjević wstępu, a sama filozofia jawi się albo jako niespodziewa-
Mądrość i filozofia (Sokrates, Agamben) ne proemium, zaserwowane in media res, albo zaś jako
Praeparatio gastronomica syntetyczny (systematyczny) deser, po którym wraca się
do domu z iluzoryczną ideą, iż wszelki głód został raz na
Temat jest wyjątkowo poważny. Z tego powodu pozwa- zawsze zaspokojony.
lam sobie na złagodzenie go lekką formą scherzo z dzie-
dziny kulinariów. Clientes tej restauracji, wiedząc iż głównego dania nie
dostaną, przygotowani są coraz bardziej do rozpoznania
Język zawodzi, zazwyczaj mimowolnie, ale nie kłamie. rozmaitych sztuczek, którym szef kuchni się posługuje.
Zajęcia się przygotowuje. Uzupełniając ten wyraz, moż- A on właśnie raduje się nie tyle, gdy przystawki smakują
na chyba dodać, że potem, gdy już są gotowe, serwu- (głód przecież jest zawsze nieco niesmaczny, nawet głód
je się je. Powiedzieć coś o własnych zajęciach, równa wiedzy), ale gdy clientes rozpoznają w jaki sposób zosta-
się zatem niesmacznemu zaproszeniu Państwa za kuli- ły one przygotowane, dlaczego skorzystano z tych, a z nie
sy kuchni. W tej metaforyce, sala dydaktyczna jest ogól- innych elementów, metod, kolejności posiłków. Wtedy
spis treści ▶
nodostępną częścią restauracji, którą pandemia zmusi- bowiem, z jednej strony, clientes rozumieją to, co im zo-
ła do tymczasowego zamknięcia. Pracuje teraz tylko na stało zaserwowane i uzyskują kontrolę nad daniami i nad
wynos – zdalnie. samym szefem, a z drugiej strony, co jeszcze bardziej
124
przykłady zajęć
cieszy szefa kuchni, zdolni są do zasugerowania innych, a tematycznie pokrewne, posiłki do wyboru, w zależności
lepszych czasami, zbyt ambitnych innym razem, rozwią- od tego, jak potoczy się sama uczta, od pytań, rozważań,
zań zarówno technicznych, jak i materialnych. Rozumieją protestów nienasyconych przecież clientes. Wiadomo
błędy i niedostatki. Uczą się przygotowywać. Stają się zresztą, że każda restauracja produkuje dużo niespoży-
sami szefami albo choćby bon vivants, zdolnymi odróż- tych dań. Oraz że wywozi dużo śmieci, których nie wi-
nić dobre jedzenie od tego zbyt wyrafinowanego czy za dać, ale o których wiadomo. Po tym rozpoznaje się jej
mało wartościowego. liberalitas.
Właśnie dlatego clientes, zanim jeszcze przyjdą do re- Jedzenie na wynos, nawet gdy jest takie samo, nie może
stauracji, zachęcani są do zapoznawania się z przepisa- smakować tak samo. Nie będzie tak samo ciepłe. W akt
mi tych dań, które potem zostaną zaserwowane. W ten jedzenia wypisane jest miejsce, w którym posiłek jest
sposób uczestniczą w obiedzie jako „świadomi konsu- konsumowany, atmosfera sali, kąt z którego na nie pada
menci” własnego głodu. Czasami przepis jest trudny do pierwsze wiosenne słońce, pewne nieuchwytne le je-ne-
odczytania, szczególnie gdy został napisany przez mi- -sais-quoi. Ponadto, jak napisał Ernesto De Martino, „jeśli
strzów kuchni, których sieć restauracji zamknięto daw- zagrożeniem jest głód, zagrożeniem jest też jeść same-
no temu (Platon, Arystoteles). W takim wypadku wy- mu”. Ale świadomość, iż w przygotowywaniu tego po-
starczy przeczytać parę stron, które potem smakuje się siłku bierze udział olbrzymia liczba niewidocznych osób,
razem, wiersz po wierszu, słowo po słowie. Czasami zaś które dostarczają, obsługują, organizują, nadzorują, wspo-
język przepisów jest na pozór bardziej rozpoznawalny, po- magają, kierując się przy tym rozmaitymi, często sprzecz-
nieważ stworzyli go współcześni przedstawiciele nouvel- nymi intencjami i interesami, jest znakiem, że samot-
le cuisine (Agamben). Można wówczas sobie pozwolić na ność jest jednak fikcyjna, a niewidoczna wspólnotowość
antycypowanie degustacji trwającej aż 40-50 stron – nie- prawdą.
spis treści ▶
mal całe menu tego dnia. A szef kuchni, ze swojej stro-
ny, musi przygotować dużo więcej przystawek niż te, któ- Na miejscu czy na wynos – ogólna recepta wcale się nie
re potem efektywnie poda, po to by mieć na zapas różne, zmienia. Praca przygotowawcza szefa kuchni i clientes
125
przykłady zajęć
nie odbiega od już ustalonej rutyny. Tylko opakowanie pracy zdalnej zapobiega zwiększenie przygotowania,
jest bardziej surowe i nieprzyjemnie dla oczu. Ale to, co które nie szkodzi również w trybie regularnym.
już zamówione, będzie podane – tak czy owak.
4. Nie wolno upijać clientes, aby im wszystko smako-
Na koniec parę „reguł” z zakresu dobrych manier wało – aby im nic nie smakowało, tak jak smakuje. To
restauratorów: prastara sztuczka nienajlepszych karczm.
1. Niesmacznie jest zapraszać do restauracji i serwować 5. Najważniejsza zadbać o to, by wszystko było świeżut-
nic – serwować nihilizm, mianowicie rozmaite, koloro- kie! Niejedną pandemię zainicjował przeterminowany
we, wielokształtne, mistrzowsko ozdobione lub pry- lub zepsuty pokarm.
mitywizujące puste talerze. To psuje przewód pokar-
mowy. Wtedy język być może nie zawodzi, ale kłamie: 6. Tego rodzaju autotematyzmy są niedopuszczalnym
zaprasza przecież na coś, ale to okaże się nicością. do serwowania posiłkiem! Prawomocne są jedynie
Zresztą, czy doprawdy niczego już nie ma za kulisami? jako zakulisowe scherzi.
2. Gdy wychodzi z restauracji, szef musi być bardzo 7. Z książki kucharskiej Heraklita: „Również tutaj
zmęczony. I głowa i nogi mają boleć. To znak, że dał [w kuchni] mieszkają bogowie”.
wszystko z siebie oraz że, nawet jeśli się do końca nie
udało, było dobrze. Podobne symptomy pracy są mile prof. paweł golik
widziane również u „gastronautów”. Człowiek i geny
Zajęcia, które prowadzę lub współprowadzę na Wydziale
3. Gdy dostarcza się wiedzę na wynos, zmęczenie to jest Artes Liberales dotyczą tematyki, która dla większo-
spis treści ▶
trudniejsze do zweryfikowania. Nie trzeba bowiem już ści studentek i studentów jest dosyć odległa od tego,
nieustannie po restauracji biegać. Tej abstrakcyjności czym zajmują się w toku swoich studiów. Trudno odsy-
łać słuchaczki i słuchaczy do podręczników i publikacji
126
przykłady zajęć
naukowych z niezbyt bliskiej im dziedziny, gdyż odróż- poprzez telekonferencję. Wykład nagrywam na podsta-
nienie, które fakty są istotne dla zrozumienia problemów, wie prezentacji, dogrywając mój głos do pokazywanych
a które są tylko dodatkowymi szczegółami, wymaga spo- slajdów (wykorzystuję program Apple Keynote, ale po-
rego doświadczenia i obycia z tematyką (jest to zresztą dobną funkcję ma też popularniejszy MS PowerPoint).
coś, co stanowi jedną z największych bolączek szkolnej Taki wykład eksportuję do pliku filmowego (.mp4), któ-
edukacji w dziedzinie biologii). Prowadzone przeze mnie ry udostępniam studentkom i studentom do oglądania
zajęcia muszą zatem obejmować element przekazywania i odsłuchania w dowolnie wybranym czasie, niekoniecz-
wiedzy poprzez wykłady. Z drugiej strony ważne jest też nie na raz w całości. Do udostępniania filmów wykorzy-
zachowanie elementu interaktywności i twórczego za- stuję własny serwer dostępny w pracy (wirtualna ma-
angażowania studentek i studentów. Dotychczas rozwią- szyna Debian Linux z oprogramowaniem CumulusClips),
zywałem to dzieląc semestr na klasyczne wykłady, i póź- choć zapewne równie dobrze sprawdzi się tu Youtube
niejsze zajęcia z własnymi prezentacjami uczestniczek albo udostępnianie plików przez dysk w chmurze.
i uczestników. Paradoksalnie, przejście na nauczanie zdal-
ne może wręcz pomóc w rozwiązaniu tego dylematu. W ten sposób czas na spotkanie w porze zajęć na żywo
(z wykorzystaniem platformy Google Meet, może nie naj-
Największym wyzwaniem w nauczaniu zdalnym nie są bogatszej w funkcje, ale prostej i niezawodnej) możemy
problemy techniczne (choć może nie jestem tu w peł- wykorzystać na pytania i komentarze studentek i studen-
ni obiektywny, jako osoba interesująca się informaty- tów, w ten sposób ze słuchaczy stających się uczestnicz-
ką i wykorzystująca w pracy dosyć zaawansowane tech- kami zajęć. Takie sesje dyskusyjne nie trwają zwykle peł-
niki komputerowe). W warunkach domowych znacznie ne 1,5h, co ułatwia umieszczenie ich w planie dnia.
trudniej jest zachować skupienie i skoncentrować się
przez ponad godzinę na zajęciach (podobnie, jak z dużo Ponieważ takie rozwiązanie pozwala dobrze pogodzić
spis treści ▶
większym skupieniem odbiera się film w sali kinowej, niż funkcję przekazania wiedzy przez wykład z czasem na
w domu na telewizorze). Dlatego jasne było dla mnie, że interakcję poprzez dyskusję i komentarze, planuję tak-
wykłady nie mogą odbywać się w czasie rzeczywistym że po zakończeniu izolacji prezentować część wykładów
127
przykłady zajęć
w formie nagrań, zyskując w ten sposób więcej czasu na obydwie formuły można mieszać: prowadzić na przy-
interakcję z uczestniczkami i uczestnikami kursu w trak- kład 45 minut zajęć synchronicznych (wideokonferencja
cie zajęć. lub grupowy chat tekstowy, który potencjalnie daje moż-
liwość wypowiedzenia się nawet bardziej nieśmiałym
prof. paweł frelik osobom), zaś pozostałą część materiału przygotowywać
Kultura cyfrowa – estetyka i polityka w formie asynchronicznej.
formuła zajęć narzędzia

W sytuacji, kiedy kursy od samego początku nie były (Pozycje 1 i 2 były częścią kursu od samego początku.)
skonstruowane jako zdalne, a stan pandemii zdezorga-
nizował życie zarówno prywatne i jak zawodowe, zdecy- 1. Kampus/COME – na stronie kursu
dowałem się na formułę zajęć asynchronicznych. Zajęcia
synchroniczne (wideokonferencja) są na pewno łatwiej- » znajduje się najbardziej szczegółowa i najbardziej ak-
sze do przeprowadzenia i bardziej przypominają tradycyj- tualna wersja sylabusa; strona chroniona jest hasłem
ną formułę, ale uważam, że nie można ich prowadzić bez przekazywanym studentom na pierwszych zajęciach
wcześniejszego wysondowania studentek i studentów
(anonimowa ankieta) oraz ich zgody – nie tyle z powo- » dostępne są wszystkie lektury (PDF i/lub linki)
dów pedagogicznych, co społecznych. Nie wszyscy mają
dostęp do komputerów i łączy pozwalających na wide- » po każdych zajęciach umieszczam slajdy z zajęć, na-
okonferencje. W dramatycznie zmienionej sytuacji, wie- grania audio i jakiekolwiek inne użyte materiały (han-
le studentek i studentów może nie mieć warunków do douty, etc.)
stawiania się na 90 minut przed kamerami w oznaczonej
spis treści ▶
godzinie. W końcu, wiele osób czuje się przed kamerami 2. Slack – narzędzie do komunikacji zarówno 1on1 jak
niepewnie, więc ich uczestnictwo może być jeszcze bar- i grupowej
dziej pasywne niż na zajęciach tradycyjnych. Oczywiście,
128
przykłady zajęć
» Slack intuitywnie łączy funkcjonalność emaila, fo- 4. Google Docs

rum dyskusyjnego i komunikatora internetowego;
wersja darmowa pozwala na przeszukiwanie ostat- » wykorzystywane np. do wspólnego wykonywanych
nich 10,000 wiadomości, co nawet przy intensywnych zadań grupowych.
wymianach w zupełności zaspokaja potrzeby kursu
jednosemestralnego, ogólna struktura zajęć
W dniu zajęć:
» w kanale (odpowiednik wątku czy chat-roomu)
„General” umieszczamy ogłoszenia, przypomnienia 1. Na Kampusie umieszczam slajdy oraz komentarz/
i jakiekolwiek sprawy ogólne, wprowadzenie audio w formacie mp3.
» każde zajęcia mają oddzielny kanał, 2. Na Slacku umieszczam listę wszystkich komponen-
tów zajęć, np.:
» każde indywidualne zadanie domowe ma oddziel-
ny kanał (liczba zaliczonych zadań wpływa na ocenę » w kanale zajęć: link do krótkiego quizu z zadanych
końcową z kursu). lektur na Google Forms [termin 3 dni po dniu zajęć],
3. Google Forms » w kanale zajęć: opis dłuższego zadania dla grup (za-
zwyczaj 3-5 osób), którego wyniki (plik, link do Google
» idealnie nadają się do szybkich quizów i testów, Docs, etc.) studenci umieszczają w kanale zajęć;
a w przypadku zadań zamkniętych (prawda/fałsz, w trakcie pracy nad zadaniem studenci sami wybiera-
ćwiczenie wielokrotnego wyboru etc.) system sam ją formę współpracy (np. Slack pozwala na wielooso-
spis treści ▶
sprawdza i punktuje odpowiedzi. bowe chaty prywatne, a więc niewidoczne dla prowa-
dzącego) [termin 5 dni po dniu zajęć],
129
przykłady zajęć
» w kanale zadania na dany tydzień: indywidualne za- (oczywiście podobne opinie mamy też od Studentów
danie; studenci wysyłają odpowiedzi na Slacku w pry- i Studentek).
watnej wiadomości do mnie [termin 7 dni po dniu za-
jęć, czyli rano w dniu kolejnych zajęć], 3. Jaką postawę przyjął Pan wobec zaistniałej sytuacji,
które pomogły Panu przygotować tak dobre zajęcia?
Między poszczególnymi zajęciami mogą pojawiać się
różnice – niektóre tematy można przeprowadzić w ca- W pracy online wybrałem tryb synchronicznych spotkań,
łości asynchronicznie, podczas gdy przy innych moż- ponieważ ta formuła pozwala na otwartą, grupową dys-
na wprowadzić element synchroniczny. Kluczowym kusję o tekstach, co jest dla mnie głównym medium dy-
elementem powyższej struktury jest elastyczność cza- daktycznym; pozwala ona też zachować porządek cza-
sowa: w ramach rozłożonych na tydzień terminów stu- sowy (cotygodniowe spotkania w ustalonych godzinach),
dentki i studenci sami decydują, kiedy chcą, ale też kiedy i ograniczyć czynnik chaosu w sytuacji nagłej zmia-
mogą zająć się takim czy innym komponentem materia- ny; po trzecie, inne formy (np. oparte na pracach pisem-
łu. Funkcjonalność chatu na Slacku pozwala im na stały nych) wydają mi się bardziej mozolne – dla wszystkich.
kontakt z prowadzącym. W wersji darmowej Slack umoż- Spotkania online pozwalają też budować relację z grupą
liwia również rozmowy wideo 1on1. (i poszczególnymi osobami), na której w dużej mierze za-
sadza się moja praca dydaktyczna.
dr grzegorz sokół
Praktyki nauczania zdalnego Technologia: korzystam z platformy Zoom – w porówna-
1. Jak wyglądają Pana zajęcia w zarysie, z jakich techno- niu z innymi, ta daje najwięcej narzędzi (np. praca w gru-
logicznych rozwiązań Pan korzysta, jaki nakład pracy pach), ale przede wszystkim możliwość widzenia wszyst-
przewiduje dla Studentów i Studentek? kich uczestników sesji jednocześnie1. Korzystam też
spis treści ▶
2. Jakie są według Pana decydujące cechy tych za- 1 Muszę jednak zaznaczyć, że za pośrednictwem innej uczelni mam dostęp do
jęć, w wyniku których zajęcia są takim sukcesem? pełnego konta.
130
przykłady zajęć
z platformy Canvas, której używamy np. do zamieszcza- Dobrą praktyką wydaje mi się praca synchroniczna (spo-
nia cotygodniowych notatek z lektur (jako składowej tkania w czasie rzeczywistym, a nie praca wyłącznie „pi-
oceny końcowej i równoważnik pracy semestralnej). sana”), zachowanie elastyczności formuły w odpowie-
dzi na feedback studentów oraz dbanie o żywą, osobistą
Do każdych zajęć przesyłam średnio 30-40 stron tekstu, komunikację.
często po angielsku, zazwyczaj więcej niż jeden. Staram
się jednak być wyczulony na sygnały, że pracy może prof. agata zalewska
być za dużo i otwarty współuczestnictwo Studentów Marginalizm, marginesowość, człowiek marginesu w
i Studentek w organizacji zajęć. Wspólnie ustalamy literaturze (od 2 połowy XIX wieku do współczesności
np. warunki i formy zaliczenia; nieraz zmieniam pla- Od chwili podjęcia decyzji o przejściu na nauczanie zdal-
ny lektur tak, by wyjść naprzeciw ich zainteresowaniom ne, było dla mnie jasne, że trzeba znaleźć takie narzę-
i potrzebom. dzia, które umożliwią prowadzenie zajęć w sposób naj-
mniej odbiegający od dotychczasowego sposobu pracy
Prawdopodobnie najważniejszymi cechami mojej posta- ze studentami. Uznałam, że wszystkie zajęcia, które pro-
wy w sytuacji przejścia na tryb online są taka właśnie ela- wadzę powinny odbywać się w czasie rzeczywistym. Jest
styczność, a z drugiej strony emocjonalne zaangażowa- to gwarancją utrzymania dobrego kontaktu ze studen-
nie. Od początku mam poczucie, że Studenci i Studentki tami oraz naturalnego – dla warunków pracy akademic-
znaleźli się w sytuacji dużego obciążenia i staram się kiej – rytmu spotkań i realizacji programu przewidziane-
dbać o to, żeby byli w stanie korzystać z zajęć bez po- go dla danych zajęć. Poszukiwanie narzędzi do zdalnego
czucia przeciążenia i żeby czuli, że uczestnictwo w nich nauczania miało charakter indywidulany. Po krótkich
ma sens. Być może ta postawa tworzy pewien komfort prywatnych konsultacjach wybór padł na Google Meet.
uczestnictwa, choć jest to oczywiście trudno wymierzal- Jest to narzędzie podstawowe o niewielkich – wpraw-
spis treści ▶
ny – bardziej „ludzki” niż formalny czy technologiczny – dzie – możliwościach, ale dobrze dostępne, proste w ob-
komponent wspólnej pracy. słudze i bezpłatne. Przetestowanie GM odbyło się w gro-
nie koleżeńskim.
131
przykłady zajęć
Wszystkie zajęcia, które prowadzę odbywają się regu- i jasno wyjaśniam, że włączona kamera daje możliwość
larnie (w czasie rzeczywistym) i bez żadnych przestojów. widzenia reakcji studentów na poruszane problemy i za-
W związku z tym nie zmienił się ani przewidziany w sy- gadnienia, a w warunkach nauczania zdalnego jest jedy-
labusie przedmiotu nakład pracy studenta, ani też pro- nym narzędziem umożliwiającym zaistnienie komunika-
gram zajęć. Lektury na poszczególne zajęcia studen- cji pozawerbalnej. Niemniej, jeśli student/studentka nie
ci otrzymują ode mnie drogą mailową z wyprzedzeniem ma dostępu do kamery, nie robię z tego problemu.
co najmniej kilkudniowym. 5-7 minut przed każdym spo-
tkaniem wysyłam do uczestników zajęć link do spotka- Sytuacja nagłej konieczności przejścia na tryb zdalny jest
nia. Dzięki temu zajęcia zaczynają się punktualnie. Każde nie tylko sporym wyzwaniem dla nas, ale też dla studen-
spotkanie staram się prowadzić w taki sposób, by stu- tów i może być dla nich przyczyną dużego dyskomfor-
denci jak najmniej odczuli zmianę trybu naszej pracy. tu. Dlatego staram się przyjmować postawę otwartości
Utrzymuję dynamikę zajęć oraz przyjęte wcześniej regu- wobec studentów, zachęcać ich do pokonywania nie-
ły spotkań. śmiałości i niepewności. Podczas każdego spotkania za-
pewniam też o swojej gotowości do dalszych wyjaśnień
Dominującą metodą dydaktyczną jest moderowana dys- i udzielenia odpowiedzi na dodatkowe pytania. Studenci
kusja. Przy czym wskazywanie i wywoływanie poszcze- wiedzą też, że zawsze mogą zwrócić się do mnie w każdej
gólnych studentów do odpowiedzi uznaję za ostatnią sprawie związanej z zajęciami oraz w każdej innej, w któ-
z metod aktywizacji studentów. Praktycznie po nią nie rej mogłabym im pomóc.
sięgam, ale też otwarcie zastrzegam sobie możliwość jej
wykorzystania. Wydaje się, że studenci dostrzegają i do-
ceniają zalety takiej postawy, bowiem ich aktywność na
zajęciach jest naprawdę wysoka. Ze zrozumieniem przyj-
spis treści ▶
muję sygnały i komunikaty dotyczące kłopotów tech-
nicznych, zwłaszcza te dotyczące sprzętu, do którego
mają dostęp studenci. Zachęcam do korzystania z kamer
132
pomoc
zuzanna wiśnicka – tomalak helpdesk artes liberales
zwt@al.uw.edu.pl Godziny dyżurów helpdesku: pon. – pt. 9:00 – 17:00. W in-
Główna autorka tego poradnika, chętnie pomoże w znanych godzinach informatycy proszą dzwonić tylko w wy-
lezieniu rozwiązania problemu technicznego lub oso- jątkowych sytuacjach.
by, która będzie wiedzieć lepiej. Mogę doradzić w obsłu-
dze Canvas, Google Classroom i innych aplikacji Google, W przypadku nieodebrania przez nich telefonu, proszą
Genial.ly, Prezi, Canva, Mentimeter. o sms lub email.
prof. paweł golik Kontakty

pgolik@igib.uw.edu.pl Robert Przybysz, 695 900 449, robert@al.uw.edu.pl
Służy wsparciem w instalowaniu i administracji serwerów
oraz programowaniu. Jan Krzysztof Miziołek, 601 355 132, jkm@al.uw.edu.pl
prodziekan ds. studenckich artes liberales, Jakub Miziołek, 695 900 456, jxm@al.uw.edu.pl
dr. hab. przemysław kordos
667 903 903
pkordos@al.uw.edu.pl
spis treści ▶
133

Poradnik Zdalne Komplety PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik Zdalne Komplety PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ZDALNE KOMPLETY ­

o wyzwaniach i doświadczeniach edukacji on-line

Poradnik jest stworzony wyłącznie w celach edukacyjnych, do-

Tekst poradnika: Instrukcja

Projekt graficzny, skład i ilustracje:

w przyszłych, podobnych sytuacjach aktualizować ten

Wszyscy musieliśmy „przetłumaczyć” nasze inaczej zapla-

Zazwyczaj w poradniku zwracamy się do wszystkich

Jako Dobre Duchy Artes Liberales oraz Rada Samorządu

Wielu i wiele z nas sądzi, że w życiu chodzi o szczęście

Dziękujemy za zaangażowanie i Waszą pracę, dzięku-

Studiuje Filologię Nowogrecką Doktoranci: 9,9 %

Studiuje Cywilizację 2,7%

Studiuje na Antropozoologii 21,3%

Studiuje na kierunku Artes

wspólne z nadmiarem pracy lub, że tech-

» Zarówno Studenci jak

» metodyka i praca w czasie zajęć,

» zdrowie – ciało i psychika.

Nasze sugestie rozwiązania problemu czerpaliśmy za-

„Nie mam kontaktu ze studentami,

» Studenci dostają ataków paniki na widok wiadomości;

» Brak poczucia sensu i motywacji do odpisywania na

» Zapomnienie i zagubienie, nieumiejętność planowa-

Prowadzący: publikowania zadań. Canvas umożliwia na przykład

» Jeśli dostajesz zbyt wiele wiadomości od danego

» Jeśli masz problemy techniczne – pion technicz-

» Jeśli masz trudności z planowaniem czasu czytaj tu

» Jeśli masz ataki paniki zaglądając do skrzynki e mail,

„Wykładowca mi nie odpisuje

2. Gdy rozwinie się menu – klikamy

otrzymywać wiadomości e-ma-

4. Lub wybrać, w jakich sytu- 4

2. W karcie „Ustawienia” pod na-

3. Tu możemy ustawić w jakich sy-

4. W karcie „Ustawienia” pod na- 2

główkiem „Konto użytkow-

5. Tu możemy ustawić czy chce-

» Poinformuj wykładowcę: » Ustal priorytety:

» Zdiagnozuj ilość dostawanych powiadomień: Prowadzący:

» Poinformuj studentów o możliwości zmiany

» Marshall B. Rosenberg, W świecie porozumienia bez

» Liv Larsson, Porozumienie bez przemocy w media-

Informacja o planowanych dalszych krokach: Prośba/żądanie:

Dlaczego w ten sposób? » Facebook

KROK 3: Do ombudsmana może się zgłosić po pomoc każdy zain-

» Promowanie wysokich standardów etycznych oraz al-

» Pomoc w rozwiązywaniu konfliktów, łagodzenie ich

» Wspieranie osób indywidualnych i jednostek organi-

» Gromadzenie i udostępnianie informacji nt. regula-

» Identyfikowanie źródeł problemów obniżających

» Przedstawianie Rektorowi informacji i rekomendacji

metodyka i praca w czasie zajęć

Jednocześnie podobna w liczbie część studentów na- Prowadzący:

Macie oczywiście prawo do niepodnoszenia tego tema-

Jeśli macie poczucie, że takich dyskusji jest zbyt wiele –

„Jak dobrze wyważyć pracę

czemu mają wykonywać dane » Podziel materiał na kręgi ważności

» Więcej zadań = więcej

» Przetestuj własne zadania:

Jeśli korzystamy z platformy e-learningowej, lub za-

Prof. Paweł Frelik, który w prowadzeniu zajęć online

„Nie mogę znaleźć tekstu, którego

ZDALNE KOMPLETY