KABANATA 1-WIKA

Pangkalahatang Layunin:
 Naibabatid ang katuturan at kahalagahan ng pilosopiya ng wika
 Naibabahagi ang mga iba’t ibang teorya ng wika
 Nakapagpapahayag ng mga pagpapahalaga sa wika
 Nagagamit ang iba’t ibang antas at barayti sa pangungusap
Pilosopiya ng Wika
Tumatalakay sa kahalagahan, pinagmulan, kahalagahan at gamit ng wika sa
lipunan. Sining at karunungan.
Konsepto ng Pilosopiya
1. Linggwistika
a.Etnolohiya
b.Sosyo-linggwistika
c. Siko-linggwistika
2. Gramatika
a.Balarila
“WIKA, KATUTURAN, KATANGIAN, TEORYA, KAHALAGAHAN,
TUNGKULIN ANTAS AT BARAYTI”

Ang wika ay pinagkasunduan ng bawat isa upang lumikha ng

katawan at kahulugang sumasagisag sa pinagmulang lahi.
(L.K.S. 1965)
Ang wika ay parang isang tubig na dumedepende sa hugis
na kanyang pinaglalagyan. (Abueg, 2005)

Ang wika ay kumakatawan sa kung ano ang sinasabi ng isang

tao at kung ano ang kanyang pagkatao. (Almario, 2006).

Ang wika ay binubuo ng mga salitang nagbibigay kamalayan

at ideya batay sa kultura at paniniwala… (Almario, 2006).

Ang wika ay binubuo ng mga salitang nagbibigay kamalayan

at ideya batay sa kultura at paniniwala… (Mabilin, 2010).

Ang Wika ay isang sistema ng komunikasyon sa pagitan ng mga tao sa

pamamagitan ng mga pasulat o pasalitang simbolo. (Webster 1974, 536)
(Mabisang Komunikasyon sa Wikang Pang-Akademiko (Edisyong 2009), Bernales, Rolando
A., et.al.. pahina 2)

Ang Wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na

pinili at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit sa
komunikasyon ng mga taong kabilang sa isang kultura. (Henry Gleason)
(Komunikasyon sa akdemikong Filipino (Filipino 1) (Binagong Edisyon), Mag-atas,Rosario U.,
et.al,.pahina 2)

1
 Ang tao ay maaaring umusal ng salita nang hindi nagsasaalang-
alang ng gramar. (Dr. Derek Bickerton) (Komunikasyon sa Akademikong Filipino
(Binagong Edisyong 2009), Austero.Cecilia S., et.al.. pahina3)

Ang tanging tao ang may taglay na regalo-ang wika na naghihiwalay

sa atin sa iba pang hayop.” (Werner Girt) (Komunikasyon sa Akademikong Filipino (Binagong
Edisyong 2009), Austero.Cecilia S., et.al.. pahina 4)

Naipapahayag sa wika ang mga kaugalian, isip at damdamin ng

bawat grupo ng mga tao at maging larangan ng kaisipan, ang
wika rin ang impukan- kuhanan ng isang kultura. (Zeus Salazar)
(Komunikasyon sa Akademikong Filipino (Binagong Edisyong 2009), Austero.Cecilia S.,
et.al.. pahina 4)

Kahalagahan ng Wika

1.Intrumento ng komunikasyon.
2.Nag-iingat at nagpapalaganap ng kaalaman.
3.Nagbubuklod ng bansa.
4.Lumilinang ng malikhaing pag-iisip.

Tungkulin ng Wika

1.Interaksyunal - nagpapanatili, nakapagtatag ng relasyong sosyal

2.Instrumental - tumutugon sa mga pangangailangan.
3.Regulatori - komokontrol at gumagabay sa kilos o asal ng iba.
4.Personal - nakapagpapahayag ng sariling damdamin o opinion
5.Imahinatibo - nakapagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing paraan
6.Heuristik - naghahanap ng impormasyong datos
7.Impormatib - nagbibigay ng impormasyon

Tatlong Mukha ng Wika

1. Wika bilang Ekspresyon
2. Wika bilang Pangpapakahulugan
3. Wika bilang Konteksto

Uri ng Wika

1. Likas
2. Likha o Kolokyal
3. Inangkin
4. Hiram

Barayti ng Wika

1. Permanenteng Wika

a.Dayalekto
b.Idyolek
3. Pansamantalang Wika

a. Kolokyal
b. Lingua-franca
c. Balbal
2
 Antas ng Wika
1. Pormal
-Pambansa
- Panretorika o Pampanitikan

2. Impomal
-Dayalekto/Bernakular/Rehiyunal
-Lalawiganin
-Kolokyal
-Lingua-franca
-Balbal
-Palit-pantig
Katangian ng Wika
1.Ang wika ay masistemang balangkas.
2.Ang wika ay sinasalitang tunog.
3.Ang wika ay pinipili at isinasaayos.
4.Ang wika ay arbitrayo.
5.Ang wika ay ginagamit.
6.Ang wika ay nakabatay sa kultura.
7.Ang wika ay nagbabago. Dinamiko ang wika.

Teorya ng Pinagmulan ng Wika

a.Teoryang Biblikal
1.Tore ng Babel
2.Ang Pentecostes

b.Teoryang Siyentipiko
1.Teoryang Bow-wow 9. Teoryang Mama
2.Teoryang Pooh-pooh 10. Teoryang Singsong
3.Teoryang Yo-he-ho 11. Teoryang Hey you
4.Teoryang Ta-ra-ra-boom-de-ay 12. Teoryang coo coo
5.Teoryang Ta-ta
6.Teoryang Ding-dong
7.Teoryang Yum-yum
8.Teoryang La-la

PAGSASANAY BILANG 1
PANUKAT-DUNONG

I. Paglilista Ng tig-sasampu (10) naHalimbawa ng mga salintang.

a. Balbal
_ _ _
__ _ _ _
_ _ _
_ _ _
b. Lalawiganin
_ _ _
_ _ _
_ _ _
_ _ __ _
c. K olokyal
_ _ _
_ _ _
_ _ _
__ _ _ _
d. P ambansa
_ _ _
_ _ _
_ _ __ _
_ _ _
ampanitikan
e.P _ _ _
_ _ _
__ _ _ _
_ _ _

II. Sagutin and mga sumusunod:

1. Bakit Kailangang mabatid ang pagkakaiba-iba ng mga wika?

__ _
__ _
__ _
__ _ __

2. Ano ang kahalagahang hatid sa isang tao kung marami siyang nalalamang wika?
_
_
__ __ _
__ _

“Sa pasimula pa’y naroon ang salita. Kasama

ng Diyos ang salita at ang salita ay Diyos”
Juan 1:1

4
 PAGSASANAY BILANG 2

PANUKAT-DUNONG

I. Pagpapaliwanag sa sariling pangungusap at pag-uugnay ng teorya ng wika sa mga pangunahing konsepto.

A.Hanapin sa Bibliya kung paano ipinapaliwanag ang pinagmulan ng wika at sa dahilan ng pagkakaiba-iba ng mga
wika sa daigdig. Isulat sa mga kasunod na patlang ang mga paliwanag sa dalawang nasabing paksa sa iyong
sariling pangungusap.
_ _ _
_ _ _
_ _ _
_ _ _

B.Pag-ugnayin ang linya ng bawat teorya at ang kaugnayan na konsepto ng bawat isa.

1.Yum-yum a. Diyos
2.pooh-pooh b. kumpas ng kamay
3.Tata c. kalikasan

4.Bow-wow d. sinunang ritwal

5.tara-ra-boom-de-ay e. puwersang pisikal
6.Yo-he-ho f. mga bagay-bagay sa paligid
7.ding-dong g. bulalas ng masidhing damdamin
8.Mama h. Nagmula sa mahalagang bagay
9.Tore ng babel i. Tunog ng hayop
10. Coo coo j. Unang pantig ng salita

II. Basahin ang bawat pahayag at bilugan ang tamang kasagutan sa mga nakalaang pilian sa ibaba nito.

1. Ang pamamaraan ng pagkakahayag nito ay kontrolin o mani-obrahin ang kilos at galaw ng ibang tao.
a. Impormatibo c. Instrumental
b. Heuristik d. Regulatori

2. Ito ang pinaka ma sining na tungkulin ng wika.

a. Impormatibo c. Instrumental
b. Heuristik d. Regulatori

3. Ang wika ang intensyon ng tagapagpahayag ay makuha ang katunugan mula sa makikinig at babasa.
a. Impormatibo c. Instrumental
b. Heuristik d. Regulatori
 4. Ang wika ay ginagamit ng tao batay sa layuning personal upang maipahayag ang
intensyong maipakilala ang sarili.
a. Interaksyon c. Instrumental
b. Personal d. Regulatori

5. Ang Tungkulin ng wikang ngpapahayag na ang wika ay ginagamit bilang daan sa komunikasyon
o pakikipag ugnayan sa lipunan.
a. Interaksyonal c. Instrumental
b. Personal d. Regulatori

6. Nagpahayag na ang Wika ay may tatlong mukha.

a. Finegan c. Mabilin
b. Aldrin d. McKinley

7. Nagpahayag ng pitong tungkulin ng wika.

a. Aristotle c. Goodman
b. Halliday d. Chomsky

8. Isang mukha ng wikang makikilala kung ang wika ay ginagamit sa pagbibigay ng kahulugan batay
sa ekspresyon at pagkakagamit.
a. Wika Konteksto c. Wika bilang pagkakahulugan
b. Wika bilang panghihiram d. Wika bilang ekspresyon

9. Ang isang mukha ng wika na nakikilala batay sa sitwasyon o okasyong pinaggagamitan sa kapaligiran.
a. Wika Konteksto c. Wika bilang pagkakahulugan
b. Wika bilang panghihiram d. Wika bilang ekspresyon

10. Nakikilala ang wikang ito na nagbibigay pagpapakahulugan batay sa ekspresyon at pagkakagamit.
a. Wika Konteksto c. Wika bilang pagkakahulugan
b. Wika bilang panghihiram d. Wika bilang ekspresyon.

III. Tanong pangkaisipan

Sagutin ang mga sumusunod:

1. Bilang isang mag-aaral paano ka makakatulong sa pagpapaunlad ng

ating wika?
___ _
_ _
_ _
2. Paano pahahalagahan ang wika?
_ __ _
_ _
_ _
3. Magbigay ng sariling pagpapakahulugan sa wika. Ipaliwanag
__ _ _
_ _
_ _
 PAGSASANAY BILANG 3
PANUKAT-DUNONG

I. Pansinin ang usapan ng dalawang tauhan sa kasunod na dayalogo at ang pag-uuri ng tungkulin ng wika ng
kanilang bawat utterance.
Halimbawa: Daisy: Leah, kumusta ka na? Interaksyunal, Heuristik

BEN : Uy, Hi, Sham! (1) _) Mabuti naman ako. (2) )

Ilang taon na nga ba nang huli tayong magkita? (3) )

SHAM: Maglilima na yata. Nung graduation natin ang huli nating pagkikita. (4) )

BEN : Ikaw, kumusta ka naman? (5) ) (6)_

SHAM: Eto, medyo hindi mabuti. (7)_ ). Pinagkaitan yata ako ng tadhana
eh. Hindi na nga pinalad na makilala ang aking Prince Charming, nagbibilang pa ng poste sa
ngayon!
(8) ), (9)_ )

BEN : Sa palagay ko sinusubukan ka lang ng kapalaran. Darating din ang swerte mo. (10)

) SHAM: Naks! Ang lalim nun ha. (11)

)
II. Pagababanghay ng mga salita ng talahanayan ng iba pang salitang mababaybay sa iba’t ibang antas ng wika. Pansinin at
tularan ang halibawa.

PORMAL IMPORMAL
Pambansa Pampanitikan/ Panretorika Lalawiganin Kolokyal Balbal
Hal: Ama haligi ng tahanan Itang Ama erpat
1. ilaw ng tahanan 2. nanay ermat
pulis 3. 4. 5. parak, buwaya
mala-Diyosa ang
6. kariktan 7. maganda 9.
p 10. 11. pera 12.
13. 14. awto 15. tsi-kot
asawa katuwang sa buhay 16. 17. was-wit
18. 19. natayen namatay 20.
baliw nasiraan ng bait 21. 22. 23.
malungko 24. 25. malungkot emotero/a
26._ malaya ebon 27. 28._
29._ hiyas ng silangan 30. dalaga 31._
t 32. 33. 34._ 35._
KABANATA 2-Wikang Pambansa, Wikang
Akademiko

Pangkalahatang Layunin:
 Nalalahad ang pag-unlad ng wikang pambansa ng Pilipinas
 Nagagamit and mga salita sa isang pangungusap
 Naiwawasto ang mga salita sa Wikang Filipino
 Natutukoy ang mga tuntunin sa Wikang Filipino

WIKANG PAMBANSA, WIKANG AKADEMIKO

“Ang wikang pambansa sa Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang ito ay

dapat pagyabungin at pagyamanin pa, salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at
iba pang wika”

Alinsunod sa mga itinadhana ng batas at sang ayon sa nararapat na

maaaring ipasya ng kongreso, dapat mgsigawa ng hakbangin ang Pamahalaan
upang ibunsod ang paggamit ng Filipino bilang midyum ng opisyal na
komunikasyon at bilang wikang panturo sa sistemang pang-edukasyon.
(Konstitusyon 1987 Artikulo XItf seksyon 6)

“Ang Filipino ay katutubong wika na ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika

ng komunikasyon ng mga etnikong grupo katulad ng ibang wikang buhay, ang
Filipino ay dumaraan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng mga
panghihiram sa mga wika sa Pilipinas at mga katutubong wika at sa ibulusyon ng
iba’t ibang barayti ng wika para sa iba’t ibang sitwasyon, sa mga nagsasalita nito
na may iba’t ibang sandigan sosyal at para sa mga paksa ng talakayan at
iskolaring pagpapahayag”. (Komisyon ng wikang Filipino KWF resolusyon 96-1
(1996)

Takdang Aralin:
1. Saliksikin ang mga sumusunod:
a. Mga batayang batas at probisyong pang wika
b. Suriin ang Resolusyong Bilang 11-29 (Pagpapatibay sa “GABAY SA
ORTOGRAPHIYA”

2. Alamin ang mga simbolo ng Alibata, Abecedario, Abakadang Tagalog,

Alpabetong Pilipino, Makabagong Alpabetong Filipino. Isulat ito sa

“Dumating na ang panahon sa atin upang

magkaroon ng isang pambansang wika…
Hangga’t hindi nagkakaroon niyon, tayo’y hindi
magiging isang bayan.”
-Manuel L. Quezon
8
Mga Tuntunin sa

Pagbabaybay a. Pabigkas

na Pagbaybay

Ang pabigkas o pasalitang pagbaybay sa Filipino ay patitik at hindi papantig.

Ang ispeling o pagbabaybay ay isa-isang pagbigkas sa maayos na pagkakasunod-
sunod ng mga letrang bumubuo sa isang salita, pantig, daglat, akronim, inisyal,
simbolong pang-aham at iba pa.

b. Pasulat na Pagbaybay

B1. Sa pagsulat ng mga katutubong salita at mga hiram na karaniwang salita

na naasimila na sa sistema ng pagbabaybay sa Wikang Pambansa ay
susunod parin ang kung ano ang bigkas ay siyang sulat at kung ano
ang sulat ay siyang basa.
B2. Ang dagdag na walong (8) letra: C, F, J, Ñ, Q, tf, X, Z ay ginagamit sa mga:

1. Pantangi
ng ngalan
Halimbawa:
Tao Lugar
Francis France

2. Salitang katutubo mula sa ibang

wika sa Pilipinas Halimbawa:
Señora (Espanyol) –

Ale c. Panumbas sa mga Hiram na

Salita

C.1.Ang unang pinagkukunan ng mga hiram na salitang maaaring

itumbas ay ang leksikon ng kasalukuyang Filipino.

Halimbawa:
Hiram na Salita

Filipino west

Kanluran

C.2. Maaaring kumuha o gumamit ng mga salitang mula sa ibang

katutubong wika ng bansa Halimbawa:
Bana (Hiligayon) Asawang lalaki
C.3.Sa panghihiram ng salita na may katumbas sa Ingles at sa
Kastila, unang presensya ang hiram sa Kastila. Inaayon sa
bigkas sa salitang Kastila ang pagbabaybay sa
Filipino.
Hiram na Salita Filipino Kastila Filipin
o
Radical Radika Cheque Tseke
l

9
 C.4. Kung walang katumbas sa Kastila o kung mayroon man ay maaaring
hindi maunawaan ng nakararami, hinihiram nang tuwiran ang katawagang
Ingles at binabaybay ito ayon sa sumusunod na paraan:

c.4.1. Kung konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito

nang walang pagbabago. Halimbawa: Quirino (tao)
Canada(lugar)

c.4.2. Kung konsistent ang baybay ng salita, hiramin ito baybayin

nang konsistent, ayon sa simulain kung ano ang bigkas ay siyang sulat
at kung ano ang sulat ay siyang basa. Halimbawa:

Salitang Hiram Filipino

Leader lider

c.4.3. May mga salita sa Ingles o sa iba pang banyagang salita na

lubhang di- konsistent ang ispeling o lubhang malayo ang ispeling sa
bigkas.

d. Mga Diptonggo
Ang mga salitang magkasunod na malapatinig at patinig. (w/y)

e. Mga Digrapo
Kombinasyon ng dalawang letrang pinagsama para katawanin ang isa o
dalawang tunog.

f. Ang Pantig
Isang saltik ng dila o walang antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita.

g. Ang Palapantigan
Ang paraan ng pagbabahagi-bahagi ng salita sa mga pantig.

h. Klaster o Kambal-katinig
Tumutukoy sa magkasunod na tunog katinig.

10
 PAGSASANAY BILANG 4

PANUKAT-DUNONG
I. Magtala ng mga salitang may klaster. Isulat sa mga patlang.

II. Isulat sa simbolo o titik ng alibata ang pahayag na ito.

“Ang tanging tao ang may taglay na

regalo- Ang wika na naghihiwalay
sa atin sa iba Pang hayop”-(Werner
Girt)
(Komunikasyon sa Akademikong Filipino (Binagong Edisyon 2009),
Antero, Cecilla S, et.,al pahina 3)

Punan at isulat ang tamang sagot na hinihingi sa bawat bilang. Isulat

ito sa patlang. AKRONIM

1. CHED-
2. LGU-
3. CBSUA-
4. DOJ-
5. PRC-
6. DOH -
7. SATAWFIL-
8. DOLE-
9. DEPED-
10. USSC-

11
DAGLAT

1. PANGULO-
2. FEBRERO-
3. SENADOR-
4. PROFESSOR-
5. DOKTOR-
6. - Binibini
7. - Ginoo
8. - Kagalang-galang
9. - Mister
10. - Misis

HIRAM NA SALITA BAYBAY SA FILIPINO

1. Liquido -
2. Advertising -
3. Coup d’etat -
4. Chinelas -
5. Centripetal -
6. Assembly -
7. Schedule -
8. Scout -
9. Facilitator -
10. Quarter -

SIMBOLONG PANG-AGHAM
1. Fe -
2. H2O -
3. Kq -
4. C -
5. CO2 -
6. H -
7. Ag -
8. O -
9. Zn -
10. SiO -

III. A. Baybayin ang mga sumusunod ayos sa tuntunin ng pag-uulit.

1. Ano - 6. Pino -
2. Tayo - 7. Patong -
3. Piso - 8. Halo -
4. - 9. Dugtong -

Buklod
5. Taon - 10. Milyon -

B. Isulat ang wastong pantig ng mga sumusunod.

1. Intelekwalisasyon -
2. Istandardisasyon -
3. Esperimental -
4. Eksportasyon -
5. Ortograpiya -
6. Kristyano -
 7. Ilaw -
8. Kaisipan -
9. Paaralan -
10. Istranghero -

Itf. PAGLIKHA. Gumawa ng isang masining na AKROSTIK sa

iyong pangalan batay sa iyong pag-uugali, Maaaring Ingles o
Filipino.
 KABANATA 3- LINGGWISTIKA

Pangkalahatang Layunin:
 Nakapgtatamo at mapaghuhusay ang kaalaman sa kaangkinan
ng wika- ponolohiya, morpolohiya, semantika, sintaks; at
 Napagagaling ang kakayahan sa pagdebelop ng pangungusap.
MGA PAMAMARAAN SA PAG-AARAL NG
LINGGWISTIKA AT MGA KAIGNAY NA PAG-AARAL
NG LINGGWISTIKA
LINGGWISTIKA - ang pag-aaral ng agham ay isang karungan
bunga ng matalinong kaisipan ng tao.
- teknikal na katawagan sa maagham na paraan ng pag-aaral sa
wika.

Mga Pamamaraan sa Pag-aaral ng Linggwistika

1. Linggwistikang Teoretikal o Pangkalahatang Lnggwistika (General

Linguistics)
- ang pamamaraang ito ay nag-aaral at nagsusuri ng wika batay sa kanyang
kabuuang kakanyahan (Universal Linguistics) upang makapagpaunlad at
makabuo ng mga hulwarang kaalaman sa wika.

Ponolohiya- pag-aaral na tumatalakay sa tunog na nabubuo o

nalilikha ng isang wika at ang mga tuntunin na nakapaloob dito.
-Ponema- makahulugang tunog.
Morpolohiya- pag-aaral sa pormulasyon o pagbuo ng mga salita.
-Morpema- makabuluhang yunit ng mga salita.
Sintaks- tumatalakay sa pagbuo ng istruktura o kaayusan sa isang
pangungusap ng isang wika.
Semantika- tumatalakay sa kung paano binibigyan ng kahulugan ang
mga salita batay sa paggamit nito sa isang pahayag o
pangungusap.

2. Linggwistikang Aplayd
-ang pamamaraang ito ay nagsusuri at nag-aaral kung paano
nagagamit ang mga teoryang pangwika at mga pananaliksik na
pangwika sa mga problema at sitwasyong kinakaharap sa pag-aaral
at pagkatuto ng wika.

Mga Kauganay sa Pag-aaral ng Linggwistika

Sosyolinggwistiks- ang pag-aaral ng mga pagkakaugnayan ng

14
mga aspektong sosyal at wika at kung paano gumaganap ang
wika batay sa katuyuan o kalagayang panlipunan ng mga
gumagamit ng wika.

Historikal-Linggwistiks- ang pag-aaral ang pagbabago o

ebolusyon at pagdedebelop ng isang wika, gayundin ang
pagkakaugnayan ng mga wikain.

14
 Antropolohiyang Linggwistiks- ang pag-aaral ng wika at ng
kultura at kung paanong ang mga ito ay magkakaugnayan.

Saykolinggwistiks- ang pagsasanib ng larangan ng sikolohiya at

linggwistika upang pag-aralan ang kakayahan at
kalinangang pangwika batay sa kakayahang mental ng
gumagamit ng wika.
Pilosopikal-Linggwistiks- pag-aaral na nagsusuri sa
pilosopiyang wika; tinitingnan ang prinsipyong gramatikal sa
paggamit ng wika.
Neuro- Linggwistiks- ang pag-aaral at pagpoproseso at
representasyon ng wika sa utak ng tao.
Pragmatiks- ang pag-aaral ng pagbibigay ng kahulugan sa
wika/salita batay sa konteksto.

PAGSASANAY BILANG 5

PANUKAT-DUNONG

I. Gumawa ng reaksyon tungkol sa maka-agham na pag-aaral ng wika.

 II. Piliin ang wastong sagot na tumutugon sa bawat pangungusap. (Titik lamang ang
isulat)

Lingwistika
a. Diskors
Morponolohiya
b. Ponolohiya Sintaks Ponema
c. Morpema
d.

1. Ang tamang ayos ng mga salita ng isang wika.

2. Ang pinakamaliit na tunog may kahulugan.
3. Ang pag-aaral ng tunog ng wika.

4. Ang pinakamaliit nay unit ng salita na may kahulugan.

5. Ang pag-aaral tungkol sa salita ng wika.

6. Ang pagpapalitan ng isipan sa wastong paraan pasulat man o pasalita.

7. Ang pag-aaral ng isang wika.

8. A, B, C, D, E ay halimabawa ng?

9. Inom, akyat, ganda, kain halimbawa ng?

10. Ma-dahon, madahon, ma-bunga, mabunga.

III. A. Tukuyin ang salitang-ugat ng mga sumusunod na salita.
1. Kaligayahan -
2. Kinasuhan -
3. Pinaglantaran -
4. Palaruan -
5. Mandirigma -
B. Tukuyin ang mga uri ng Panlaping ginamit sa mga sumusunod na salita.
6. Kapayapaan
7. Kinalulugdan
8. Sansinukob
9. Palaruan
10.Pampamahalaan
C. Tukuyin and mga pagbabagong Morpoponiko ng mga sumusunod na salita.
11.Pambansa
12.Nilipad
13.Pasukin
14.Tamnan
15.Damhin
16
Itf. Isaayos ang mga salita upang mabuo ang diwa ng pangungusap. Kailangang
maipasok/magamit ang lath ng salita at lagyan ng tamang bantas ang
pangungusap. Isulat ang sagot sa ilalim ng bawat aytem.

1. kulturang sa ating minana kulang tayo sa pagpapahalaga

2. ang sa lahat edukasyon para ay

3. ang Pilipinas marumi politika sa ay

4. ng tao ay lahat pantay-pantay nilikhang ang

5. ang mundo laganap kahirapan sa

6. sa lahat una bayan ang

7. mag-aral kailangang maging upang matagumpay

8. ang tuloy-tuloy ang ulan pagbuhos kaya baha ng kalye na

9. sa kabataan teknolohiya ang ngayon nalululong ay makabagong

10.aking ipinaabot hanggang walang ang pasasalamat

tf. Ibigay ng kahulugan konotasyon at denotasyon ng mga susunod na salita.

SALITA KAHULUGANG KAHULUGANG KONOTASYON
DENOTASYON
1. Iyak
2. Ahas
3. Ginto
4. Bola
5. Plastik
6. Putik
7. Luto
8. Sibat
9. Korona
10. Baboy
 tfI. Pahabain ang mga sumusunod na pangungusap.
1. Umali sang mag-anak.

2. Uunlad ang Pilipinas.

3. Kinagalitan ng ina ang anak.

4. Nagpiknik ang mag-anak.

5. Mapalad ang kabataang nakapag-aral.

“Ang salita nati’y huwad din sa iba Na may alpabeto at sariling le

Na kaya nawala’y dinatnan ng sigwa Ang lunday sa lawa noong akon
“Sa Aking mga Kababata” – Dr. Jose Rizal, calamba, 1869
 tfII. Tukuyin ang mga morpemang bumubuo sa mga sumusunod na salita at ng
mga pagbabagong morpoponemikong naganap sa mga ito. Isulat ang
iyong mga sagot sa talahanayan.

SALITANG- MORPEMANG PAGBABAGONG

SALITA UGAT UNLAPI GITLAPI HULAPI PONEMA MORPOPONEMIKONG

HALIMBAWA:
tinikman
kinalulugdan
panitikan
mandirigma
Kasaganaan
karimlan

tfIII. Suriin ang bawat pangungusap. Tukuyin ang nais ipahayag sa bawat bilang.
Ang simbolong (#) ay nagpapahayag ng hinto o di kaya’y pag-antala.

1. Hindi puti #

2. Hindi # puti #

3. Si Mark Anthony # at ako #

4. Si Mark # Anthony # at ako #

5. Hindi # ako ang kriminal #

6. Hindi ako ang kriminal #

7. Bb. Alena Karla # ang pangalan ko.

8. Bb. Alena # Karla ang pangalan ko.

9. Bb. Alena Karla ang pangalan ko #

10.Maganda # ang suot niyang damit.

 PAGSASANAY BILANG 6
PANUKAT-DUNONG
I. A. Magbigay ng sampung(10) ponemang naghahayag ng iisang tunog sa
isang pantig o diptonggo.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

B. Magbigay ng limang(5) ponemang patinig at limang(5) ponemang katinig.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

C.Magbigay ng limang(5) salitang magkapares o pares minimal.

1.
2.
3.
4.
5.

D. Magbigay ng limang(5) klaster o kambal katinig.

1.
2.
3.
4.
5.
LAGUMANG PAGSUSULIT BILANG 1
KABANATA 4- DISKURSO AT KOMUNIKASYON

Pangkalahatang Layunin:
 Nakikilala ang mga teoryang pangkomunikatibo upang magamit ito ng maayos at
nararapat;
 Nakikinabang sa pagpapaunlad ng kakayahang pangkomunikatibo
pasalita o pasulat man;
 Nakapag-aanalisa ng mga modelo ng komunikasyon at ng mga
komunikasyong berbal at di-berbal.
DISKURSO
Ang diskurso ay isang paraan ng pakikipagkomunikasyon ng tao sa kanyang kapwa.
(Freeman 2003) Malaki ang kakayahan nito makabuo sa isang kritikal at
komprehinsibong unawaan sa paraang paglalahad, pagsasalaysay, parlalarawan
o pangatwiran man. (Alcaraz et. Al 2005)
Dalawang mahalagang kakayahan ng Diskurso
1. Kakayahang pang-lingwistika
2. Kakahayang
pangkomunikatibo Mga Layunin
1. Interpersonal
2. Intrapersonal
3. Direktib
4. Reprensyal
5. Malikhai
n 6.
Apat na kahandaan sa pagdidiskurso
1. Paglalahad
a. Ekspositori
b. Impormatibo
c. Ekspresibo
2. Paglalarawan
a. Masining
b. Karaniwan
3. Pagsasalaysay
4. Pangatwiran
a. Pabuod
b. Pasaklaw

KOMUNIKASYON - proseso ng paghahatid n gating mga saloobin, ideya o

mensahe sa
pamamagitan ng isang sistemang mga simbolo.

URI NG KOMUNIKASYON
1. Berbal na Komunikasyon
2. Di-berbal na Komunikasyon
 i. Haptics - Sense of touch
ii. Oculesics - Mata
iii. tfocalics - Tunog
 iv. Chronemics- Oras
v. Kinetics - Body language
vi. Objectics - Mga bagay
vii. Proxemics - Espasyo
viii. Iconics - Simbolo
ix. Colorics - Kulay
x. Paralanguage- Pagbigkas ng salita
xi. Pictics - Mukha
xii. Olfactories - Amoy

KATANGIAN NG KOMUNIKASYON
1. Isang proseso.
2. Dinamiko.
3. Komplikado.
4. Mensahe, hindi kahulugan, ang naipapadala/natatanggap sa komunikasyon.
5. Hindi maaaring umiwas sa komunikasyon.
6. Laging may dalawang uri ng mensahe sa proseso ng
komunikasyon. a.mensaheng pangnilalaman
b. mensaheng di-berbal

PROSESO NG KOMUNIKASYON
1. Nagpapadala
2. Mensahe
3. Tagatanggap

“Kahit kalian walang maling desisyon, nagiging mali lamang ito kapag hindi napapa
-Bob Ong
 MGA KONSIDERASYON SA MABISANG KOMUNIKASYON
S - ETTING (Saan nag-uusap?)
P - ARTICIPANTS (Sino ang kausap?)
E - NDS (Ano ang layunin sa pag-uusap?)
A - CTS OF SEQUENCE (Paano ang takbo ng
usapan?) K - EYS (Pormal ba o impormal ang
usapan)

I - NSTRUMENTALITIES (Ano ang midyum ng

usapan)? N - ORM (Ano ang paksa ng usapan?)
G - ENRE (Nagsasalaysal, naglalarawan, naglalahad,
nagpapaliwanag) MGA ANTAS NG KOMUNIKASYON

1. Interpersonal
2. Intrapersonal
3. Pampubliko
4. Pang masa
5. Pang-organisasyon
6. Pangkultura
7. Pangkaunlaran

PAGSASANAY BILANG 7

PANUKAT-DUNONG
I. Tukuyin Kung Saan Nabibilang Ang Mga Sumusunod Na Non-tferbal Na Komunikasyon.
Isulat Ang Tamang Kasagutan Sa Patlang. (Haptics, Proxemics, Oculesics, tfocalics,
Chronemics, Kinesics, Objectives)
1. Pagpikit ng mata __________________
2. Stethoscope ng doctor __________________
3. Paggamit ng mikropono __________________
4. Nakabibinging sigaw __________________
5. Boses na mataas/galit __________________
6. tf sign __________________
7. Pagtawag sa telepono __________________
8. Pagtapik sa balikat __________________
9. Mapang-akit na titig __________________
10. Pagtingin sa malayo habang __________________
kinakausap __________________
11. Eksaktong oras ng pagkikita sa
mall
12. Mataas na titig
13. Handshake
14. Paglaki ng mata
15. Pagtaas ng kilay
24
16. Paggamit ng cellphone
17. Pag-iling
18. Pagtalikod sa kausap
19. Pagdating ng late sa usapan
20. Paggamit ng e-mail _

25
II. Ibigay ang kahulugan o pagkakaiba ng mga
1.
sumusunod Komunikasyon

2.
Pakikipagtalastasan

3. Komunikasyong Berbal

4. Komunikasyong Di-berbal

5. Proseso ng Komunikasyon

6. Komunikasyong Bilang Isang Simboliko

7. Komunikasyong Bilang Isang Prosesong Pagkatuto

8. Komunikasyong Intrapersonal

9. Komunikasyong Pangmasa

10
. Komunikasyong Pangkultura
I II. Sa mga patlang sa unang hanay, itala ang mga di-berbal na
komunikasyon, at sa mga patlang naman sa ikalawang hanay, isulat
ang kahulugan nito.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Itf. Punuan ang mga nawawalang letra sa bawat kahon na tumutugon

sa bawat kasagutan batay sa bawat bilang ng pangungusap sa
ibaba ng kahon.

1. Pinakamahalaga sa mga komponent dahil tumutukoy ito sa

kung ano ang sinasabi o nais ipahayag

2. Komponent ng komunikasyon na tumutukoy sa sitwasyon o

pinangyayarihan ng komunikasyon

3. Ang komponent na ito ang nagiging dahilan sa

pagkakaroon ng maling interpretasyon

4. Tumutukoy ito sa mga taong kalahok o mga taong nag-uusap.

5. Pag-unawa, Pag-interpret o pagbibigay ng kognitibo pag-iisip sa

paglilipat ng mga ideya at saloobin bilang simbolo sa paglikha ng
mga mensahe.
tf. Magsulat ng mga pahayag na nais mong sabihin sa isang tao.

PAMANTAYAN:
Malinaw na pahayag - 10 puntos (Kalinisan)
Impak-20 puntos
(may damdamin, emosyon ang bawat pahayag)

27
 PAGSASANAY BILANG 8
PANUKAT-DUNONG
I. PAG-IINTERBYU, PAGTRATRANSKRAYB AT PAGLALAGOM
Mag-interbyu ng isang Guro. Alamin sa kanya ang ilang bagay na may kinalaman sa komunikasyon
kaugnay ng kanyang propesyon. Maghanda ng mga tanong na kahawig, katulad o kaugnay ng mga
sumusunod:
a. Ano-ano ang madalas na sanhi at bunga ng miskomuniaksyon sa
inyong propesyon? Isulat ang transkripsyon at lagom ng interbyu sa mga
kasunod na patlang.
Taong Ininterbyu:
Pangalan ng Guro:
28
 PAGSASANAY BILANG 9
PANUKAT-
DUNONG
I. PAGHIHINUHA. Hulaan kung ano ang sinabi o iniisip ng mga tauhan sa mga kasunod na larawan
batay sa mga di- berbal na pahiwatig. Isulat ang inyong mga sagot sa loob ng dialogue balloon.

1.

2.

29
3.

4.

30
 KABANATA 5– Makrong Kasanayan

Pangkalahatang Layunin:
Nalilinang ang kakayahang pangkomunikatibo sa amamagitan ng masusing pagtalakay;
Naipapahayag ang iba’t ibang uri ng makrong kasanayan
Nagagamit ang iba’t ibang uri ng makrong kasanayan sa pakikipagtalastasan.

MAKRONG KASANAYAN
ANG MGA ELEMENTO SA PAGDEBELOP/PAGPAPAHUSAY NG MGA KASANAYANG PANGKOMUNIKATIBO

PAKIKINIG PAGSULAT PAGBASA

 Matamang pakikinig  Istandard  Materyales/teksto

 Pagtuon sa ispiker  Bokabularyo  Kritikal na pag-iisip
 Eye contact  Baybay  Bokabularyo
 Intensyon  Semantiks  Semantics
 Bukas na isip  Bantas  Sintaks
 Pagbibigay ng ganap na atensyon  Brainstorming  Bantas
 Fidback  Klastering  Komprehensyon
 Kilos ng katawan  Koleksyon ng datos  Interpretasyon
 Ekspektasyon sa taong nagsasalita, sa  Organisasyon ng datos  Backgrawnd na
kanyang mensahe, sa kanyang agenda  Paksa kaalaman
 Tesis Isteytment  Kahandaan
PAGSASALITA  Bilis (speed)
 Sumusuportang Ideya
 Pagkilos ng katawan  Paraan ng pagbasa
 Editing
 Kwaliti ng boses
 Format
 Intensyon
 Paglilimbag
 Gawi/asal
 Pananamit
 Biswal na pantulong (Animation)
PANUNUOD
 Emosyon
 Konsepto sa pansarili  Antas
 Konsepto sa ibang tao  Multi-dimensyonal
 Pakikinig/pagdinig sa malalalim na
kahulugan upang magbigay ng fidbak
 Pagsasalita mula sa puso
 Enerhiya
 Kaligiran (lugar, panahon, oras)
 Sensibilidad
 Ritmo at pacing
 Atityud at kompyansa
 Rapport
 Agenda 31
 Layunin
PAKIKINIG
 ito ay kakayahang matukoy at maunawaan kung ano ang sinasabi ng kausap.
(Yagang,1993)
 Makalawang beses tayong nakikinig kaysa nagbabasa at makalimang
beses kaysa nagsusulat.(Wilga Rivers, 1981).
ANTAS NG PAKIKINIG
1.Appreciative na Pakikinig
2.Pakikinig na Diskriminatori
3. Mapanuring Pakikinig
4. Implayd na Pakikinig
5. Internal na Pakikinig
PROSESO NG PAKIKINIG
1. Prosesong Top-down
2. Prosesong Botom-up
ELEMENTONG NAKAIIMPLUWENSYA SA PAKIKINIG
1. Oras
2. Tsanel o Channel
3.Edad
4.Kasarian
5.Kultura
6.Konsepto sa Sarili

SAGABAL SA PAKIKINIG
1.Suliraning Eksternal
2.Suliraning Mental
3. Iba pang mga Tanging Salik
LAYUNIN NG PAKIKINIG
1. Mag-ipon ng mga impormasyon at kaalaman
2. Magsuri
3. Maaliw
URI NG TAGAPAKINIG
1.Eager Beaver
2.Sleeper
3. Tiger
4.Bewildered
5. Frowner
6.Relaxed
7.Busy Bee
8. Two-eared Listener

PITONG PRODUKTIBONG TEKNIK SA PAKIKINIG

1. Magpakita ng interes sa paksa at tagapagsalita.
2. Mag-adap sa kaanyuan o delivery ng tagapagsalita.
3. Mag-adjas sa distruksyon.
4. Makinig nang mabuti sa konsepto at limiin ang pangunahing ideya.
5.Umiwas sa pagpapakita ng pekeng atensyon.
6.Kunin ang buong mensahe at saka maghusga o magtanong sa inilahad ng tagapagsalita.
32
7. Iinterpret at ebalwahin ang mahihirap na konsepto, impormasyon, at ekspositoring
binanggit.

33
PAANO MAGIGING EPETIBONG TAGAPAKINIG
1. Pakinggan huwag lamang ang mga salita kundi maging ang mga kahulugan.
2. Tulungan ang kausap na linawin ang kanyang mensahe.
3. Ipagpaliban hanggat maaari ang iyong paghuhusga.
4. Kontrolin ang mga tugong emosyonal sa naririnig.
5. Pagtuunan ang mensahe.
6. Pagtuunan din ng pansin ang istraktura ng mensahe.
7. Patapusin ang kausap.
PAGSASALITA
 Isang proseso ng proppodyus ng boses/ tinig sa papagitan ng vocal
cords at vocal apparatus upang makapaghaid ng impormasyon.
LAYUNIN NG PAGSASALITA
1. Magbigay kaalaman
2. Mangganyak o manghikayat
3. Manlibang
MGA PANGANGAILANGAN SA MABISANG PAGSASALITA
1. Kaalaman
2. Kasanayan
3. Tiwala sa sarili

KASANGKAPAN SA PAGSASALITA
1. Tinig
2. Bigkas
3. Kumpas
4. Kilos
SULIRANIN SA PAGSASALITA
1. Istamering(Stammering)
2. Pagkasira ng Wernike’s Area at Broca Area ng utak
3. Rambling
4. Pedantry
TAKOT SA PAGSASALITA SA HARAP NG MADLA

Xenophobia o Stage fright

PAGBABASA
-ito ay pagkilala at pagkuha ng mga ideya at kaisipan sa mga sagisag na
nakalimbag.
-pinakapagkain n gating utak (mental food). James Dee tfalentine, 2000.
PARAAN NG PAGBABASA

1. Iskaning
2. Iskiming
3. Mabilis
4. Mabagal

TEORYA NG PAGBASA

1. Teoryang Bottom-Up
2. Teoryang Top-Down
3. Teoryang Iskema
4. Teoryang
Interaktib URI NG
PAGBASA

1. Iskaning
2. Iskiming
PITONG KASANAYAN SA PAG-IISIP (THINKING SKILLS)

1. Pag-aalala-Paggunita (rememdering-recall)
2. Pagsasalin (translation)
3. Pagsusuri (analisis)
4. Pagkakahulugan (interpretation)
5. Sintesis (synthesis)
6. Ebalwasyon (evaluation)
7. Aplikasyon (Application)

“Ang utak ng tao’y parang kompyuter memory” dito mo iniimbak ang

kaalamang nakukuha mu sa pagbabasa
(Mabilin)

PAGSUSULAT

-Isang kasanayang naglulundo ng kaisipan at damdaming nais ipahayag

ng tao gamit ang pinakaepektibong midyum ng paghahatid ng mensahe.
- ang pag-iisip at pagsusulat ay kakambal ng utak, gayundin naman, ang
kalidad ng pagsulat ay pag-iisip.
PROSESO NG PAGSULAT

Pre-writing Editing
Final Document
Drafting Revising
HAKBANG SA PAGSULAT
1. Pre-writing o panimulang pagsulat
2. Writing o pagsulat
3. Pagwawasto
4. Muling pagsulat

PAGSASANAY BILANG 10

PANUKAT-DUNONG
I. Pakinggang mabuti ang awit. Punan ang mga patlang ng watong salita
upang mgaing buo ang iyong napakinggan. (ito ay patutugtugin ng Guro)

(Six Part Invention)

Verse 1:
Di ko alam ang _
Ng mawala ka at ako'y nagiisa
ngayon 'di ka nawawala Dito sa isip ko ika'y _

Pre-Chorus:
Ngunit na lang ako
Kung _ ka lang
Dinggin mo ako
sa iyo
Chorus:
Muli mong _ ang puso kong ito
Naghihintay na maalala mo
Para lang sa'yo ang _ ko
Nasan ka man, sana ay
Ako'y at umaasa lang sa'yo
Verse 2:
Kahit ako mapunta
Alaala mo'y hindi
Nais ko man, ika'y
Sa ko na lang
[Pre-Chorus, Chorus 2x]
lang sa'yo
II. Makinig ng isang programang pangkomentarista sa
telebisyon o radio at gawin ang mga sumusunod;
Programa
Istasyon
Oras
Petsa
Komentarista

Napakinggang Ulat

Mensahe

III. Punan ang patlang sa loob ng mga sumusunod na pahayag ng

angkop na salita o terminolohiya upang mabuo ang diwa ng mga
ito.

diskriminasyon
pag-iisip appreciative
• kasanayan resepsyon eksternal
relaxed
eager
proseso
beaver mental • implayd
auditory
listening
nerves • rekognisyon
hearing • busy bee
mapanuri • sleeper
wave stimuli • tainga
bewildered • tiger
two-eared listener •

1. Ang pakikinig ay isang makrong kasanayan pangkomunikasyon na

kinasasangkutan ng sensoring pandinig at .
2.Ang ay limitado lamang ang pagtanggap ng
pandinig sa mga tunog.
3.Ang pakikinig ay isang kompleks na .
4.Ang ay kinapapalooban din ng pagkilala sa
mga tunog, pag-alala sa naririnig at pagbibigay-kahulugan sa pag-
interpret sa tunog na narinig.
5.Matapos matanggap ng tainga ng tunog, agad ipinapadala ng mga

ang signal ng tunog sa ating utak.

6.Ang ikalawang yugto ng pakikinig ay ang o pagkilala ng tunog.
7.Ang unang yugto ng pakikinig ay ang o pandinig sa tunog.
8.Ang ikatlong yugto ng pakikinig ay ang sa tunog na naririnig at nakikila.
9.Ang mga tunog na ating naririnig ay nagsisilbing sa
 ating pandinig.
10. Ang na pakikinig ang ginagamit upang
maaliw.
11. Si ang tipo ng tagapakinig na wari bang lagi
na lang may tanong at pagdududa.
12. Si ang tagapakinig na kahit anong pilit ay walang
maintindihan.
13. Si ang tagapakinig na dapat tularan ng lahat.
14. Ang pakikinig, ay isang antas ng pakikinig
na ebalweytib at selektib.
15. Sa pakikinig, tinutuklasang mga mensaheng
nakatago sa likod ng mga salitang narinig.

TAKDANG ARALIN

Gumawa ng isang talumpati na ilalahad sa harap

ng klase. (Paksa: Napapanahong pangyayari).
 PAGSASANAY BILANG 11

PANUKAT-DUNONG
I. Iebalweyt ang pagbigkas ng talumpati ng iyong bawat kaklase gamit ang pamantayan.
5 = Napakainam 2 = Kulang sa
kainaman
4 = Mainam 1 = Hindi Mainam
3 = Katamtamanng
inam

PAKSA: 1 2 3 4 5
Pagsisimula at pagwawakas
Lohika at pagsasaayos ng nialaman
Pagbibigay Diin/Empasis
Kaangkupan at lakas ng tinig
Kalinawan at kawastuhan ng bigkas
Tindig at postyur
Anyo at Kasuotan
Panuunan ng Paningin
Tiwala sa sarili
Kabuuang puntos: x2=
II. A. Kilalanin kung anong uri ng pakikinig ang mga sumusunod.
Isulat ang titik lamang:
a.) Passive o marginal
b.) Masigasig at may
pagpapahalaga c.) Kritikal o
mapanuring pakikinig d.)
Masaya at malugod na
tagapakinig
1. Pag-uusap ng mag-aaral at professor tungkol sa pagliban sa klase.
2. Pakikinig sa paboritong anawnser sa radio.
3. Pakikinig sa miting ng Faculty Club.
4. Pakikinig sa loob ng klaseng panlaboratoryo.
5. Pakikinig sa programa ng mag-aaral sa AtfR.
6. Pakikinig ng mensahe ng SONA ng Pangulo.
7. Pakikinig sa paboritong mang-aawit.
8. Pakikinig ng Huwes sa loob ng korte

38
9. Pakikinig sa musika sa panahon ng pamamahinga
10. Pakikinig kung may paligsahan sa pagtatalumpati.

38
B. Kilalanin kung anong uri ng talumpati ang tinutukoy ng mga sumusunod:

1. Talumpati sa pagdiriwang ng kaarawan.

2. Talumpating ibinibigay sa panahon ng pagtatapos.
3. Selebrasyon ng Anibersaryo.
4. Talumapti sa Seminar.
5. Pagdiriwang ng araw ni Rizal.
6. Talumpati na ibinibigay sa Foundation Day.
7. Reunion ng klase.
8. Talumpating ibinibigay sa Organisasyon.
9. Talumpati na ibinibigay ng pari.
10. Talumpati sa harap ng Senado at Kongeso.

C. Kilalanin ang uri ng pagbabasa ayon sa panawarang:

a.)
Skimming
b.)
Scanning
c.)
Analytikal
d.) Kritikal
(Titik lamang ang isulat)

1. Pagbabasa ng balita sa pahayagan.

2. Paghaharap ng paksa sa report.
3. Paggawa ng pananaliksik.
4. Pagbasa ng deriksyon kung paano gamitin ang celfon.
5. Pagharap sa information table kung saan ang bilihan ng gamot.
6. Pagbasa ng Huwes ng mga kaso bago magbigay ng hatol.
7. Paghahanda ng panayam.
8. Pagbasa ng liham.
9. Paghahanda para sa department test.
10. Pagbasa ng traffic signs.
39
III. Gumuhit na naaayon sa inyong imahinasyon sa tuwing naririnig
ninyo ang salitang (KAHIRAPAN).

40
 PAGSASANAY BILANG 12

PANUKAT-DUNONG
I. Basahin ang teksto at gawin amg mga kasunod na gawain.

PAGBABAGO
Ni
(Nene Cristobal)

Sa tigang na lupa, Ipapatak

ang luha ng langit, Sa bitak ng
bukid, Ibubuhos,
ang dusa ng dibdib.
Matitighaw ang uhaw
Ng pagdaralita, At
pagdurusa Sa ligayang
tunog,
Ng kulog
Na
bubusog!
Mapapawi ang pagkatuyot ng
labi Ng pagkatao’t sarili,
Na lugami
Sa pagsisisi
At lalagi sa
diwa
Pagbabago ng budhi.
Babasain ng mga patak, Ang init
at alab At hihintayin ang
aliwalas, Ng langit, At ang sakit
Na naitatak ng lupit.
Upang matanaw
Ang bahagharing
nakaguhit At nakaukit,
Sa dilim ng parisukat Na mundong may
lamat, At hindi nasusukat!
Babangon ang lamig
Sa ligalig Upang masakop Ng halakhak,
Hindi ipagkakait Pagkat sabik…
Sagutan ang mga sumusunod.

1. Ano ang paksa ng teksto?

2. Ano ang tono ng teksoto?

 3. Ano ang layunin ng may-akda?

4. Ano ang damdaming nangingibabaw sa teksto?

5. Anong katotohanan o realidad sa ating lipunan ang inilalarawan sa teksto?

Patunayan ang inyong sagot.

6. Paano sa palagay mo malulunasan ang sariling panlipunang

inilalarawan sa teksto? Ipaliwanag.

7. Sino/sino ang kinakatawan ng mga sumusunod:

a.) Mang
Juan b.)
Pilipino
c.)
Dayuhan
d.) Bayan
e.) Kahirapan
Bakit?

A. Suriin ang tula

42
B. Sagutan ang sumusunod.
1. Anong paksa ang tinatalakay sa tula?

2. Anong uri ng tayutay ang tulang iyong binasa.

3. Aling taludtod ang mas epektibo sa paglalarawan. Bakit?

4. Anong katotohanan o realidad sa ating lipunan ang inilalarawan sa

tula? Patunayan ang inyong sagot.

5. Anong damdamin ang tinataglay ng manunulat?

II. Lagyan ng pangatnig ang pangungusap upang magkaroon ng buong diwa. Piliin ang sagot sa ibaba.

para Kaya saka

samakatuwid Subalit kapag
sakali Kung sapagkat
sa halip Dahil at
maging datapwa’t parang
dahilan sa Ngunit sa wakas
Sa katunayan magkagayon man upang

1. na mag-isip kailangang kumilos.

2. halos kalahati o mas higit pa rito ang naghihirap na mamamayan.
3. Ang bawat paghihirap na nararanasan mo ay sa mga pangarap mo sa iyong pamilya.
4. Ang bawat pangyayaring ito ay nung minahal niya ang isang tao na
akala niya’y magtatanggol sa kanya.
5. mamamatay man ako ngayon, sana’y malala mong mahal na mahal kita.
6. Nagagamot na ngayon ng siyensa ang malulubhang sakit ang salot ng kahirapan ay hindi pa.
7. Simple lang ang pangarap ko ikaw at ako.
8. kape’t asukal kung maglambingan.
9. dumating na din ang matagal ko nang hinihintay.
10.Si Jay Joey ay pawang magkakaibigan.
11.Ang bawat isa ay dapat magkaintindihan may iba’t ibang paniniwala.
12.Ang bawat laban ko ay iaalay ko sa inyo.
13. makalimutan kita kailangan kong lumayo.
14.Maraming mga kabataang nawawalan ng pag-asa, sila’y nalulong sa droga at bisyo
15.Maganda ang paaralan ninyo magaling ang inyong pinuno.

III. Maglahad ng sariling opinion.

Malinaw na pagpapahayad 10 puntos

Maayos na pagkakasunod-sunod 10 puntos

Malinis 5 puntos

Tamang oras ng pagpasa 5 puntos

KABUUAN 30 PUNTOS Marka:

1. Para tayong isang metal, kailangan munang ilagay sa apoy at pukpukin ng
paulit-ulit upang tumalas at lumakas.

2. Hindi lahat ng may komunikasyon ay may relasyon.

3. Malalaman mo ang halaga ng bawat pisong ginagastos mo, kapag ikaw na mismo
ang nagpapagod upang kiain ito.

4. Pagkilos ang susi paramakamit ang iyong mithi.

5. Maging bukas ang isipan, hindi puro puso ang ipinaiiral.

LAGUMANG PAGSUSULIT BILANG 2

46
TALAAN NG PAGSUSULIT
AT PAGSASANAY ISKOR

PAGSASANAY 1

PAGSASANAY 2

PAGSASANAY 3

PAGSASANAY 4

PAGSASANAY 5

PAGSASANAY 6

PAGSASANAY 7

PAGSASANAY 8

PAGSASANAY 9

PAGSASANAY 10

PAGSASANAY 11

PAGSASANAY 12

LAGUMANG PAGSUSULIT 1
LAGUMANG PAGSUSULIT 2
 SANGGUNIAN
Austero, Cecilia S. et.al, Komunikasyon sa Akademikong Filipino
(Binagong Edisyon), UNLAD Publishing House, 2009.

Bernales, Rolando A. et.al, Akademikong Filipino tungo sa Epektibong Komunikasyon (Batayan at

Sanayang-aklat sa Filipino 1, Antas Tersyarya) Pinagyamang Edisyon 2011, Mutya
Publishing House, Inc. 2011.

Bernales, Rolando A. et.al, Mabisang Komunikasyon sa Wikang Pang-

akademiko (Edisyon 2009), Mutya Publishing House, Inc. 2011

Santiago, Erlinda M. et.al, Ang Sining na Pakikipagtalastasan sa

Kolehiyo (Binagong Edisyon), National Book Store, 2007.

MABINI, EDWIN R. et al. Transpormang Komunikasyon sa

Akademikong Filipino. JAB, Sanayang Aklat, Komunikasyong sa

Akademikong Filipino (ikalawang Edisyon)