Глава 1

ОСНОВНИ ПРЕСМЕТКИ ВО
ЕЛЕКТРОЕНЕРГЕТСКИТЕ СИСТЕМИ
ЗАДАЧА 1.1

За 110 kV далекувод со должина Lv  50 km , да се пресметаат параметрите на

  еквивалентната шема на водо т, ако тој е изведен со столбови чија глава на столбот е
дадена на сликата 1.1а), а спроводниците се изведени со јаже од типот Al/Fe -240/40 mm 2/
mm2 (номинален пресек) со еден спроводник по фаза. Да се пресметаат и брановата
(карактеристичната) импеданција на водот, природната моќност на преносот на
далекуводот и реактивната моќност која водот ја генерира по единица должина. За јажето
Al/Fe -240/40 mm 2/ mm2 е познато: јадрото на челикот е составено од n Fe  zici  7 жици,
секоја со дијаметар d Fe  2,68 mm , а алуминиумската обвивка е составена од n Al  zici  26
жици, секоја со дијаметар d Al  3,45 mm . Специфичната спроводност на алуминиумот е
S m
  34,84 .
mm 2

2,8 m

2,8 m
A 3,4 m

B 3,75 m
1,7 m

Слика 1.1 а) Глава на столбот од задача 1.1.

РЕШЕНИЕ:

Пресметковниот пресек на челичното јадро на јажето Al/Fe -240/40 mm 2/ mm2 е:

2 2
d   2,68 
S Fe  n Fe  zici   Fe     7     3,14  39,5 mm
2

 2   2 

Пресметковниот пресек на алуминиумската обвивка на јажето Al/Fe -240/40 mm 2/ mm2 е:

2 2
d   3,45 
S Al  n Al  zici   Al     26     3,14  243 mm
2

 2   2 

Во практичните пресметки за надземните водови со должина не поголема од 250

km и за кабелските водови со должина до 50 km, рамномерно распределените параметри
на водот можат да се заменат со концентрирани параметри, и тоа:

2
 R  r  Lv ; X  x  Lv ; G  g  Lv ; B  b  Lv

Еквивалентната  -шема на водот која одговара на овие услови е дадена на сликата

1.1 б).
R X

G B G B
2 2 2 2

Слика 1.1 б). Еквивалентна  -шема на вод

Подолжната активна отпорност на спроводниците со напречни пресеци кои се

користат во пракса, при фреквенција од 50 Hz практично е еднаква на нивната отпорност
при еднонасочна струја, бидејќи во тие услови појавата на површинскиот ефект (скин
ефектот) е слабо изразена. Меѓутоа, за пресеци поголеми од 150 mm2 појавата на скин
ефект доаѓа до израз. Исто така поради усукувањето на алуминиумските жици околу
челичното јадро се појавуваат подолнителни загуби поради хистерезис и вртложни струи,
кои предизвикуваат дополнително зголемување на отпорот. Земајќи ги во предвид овие
зголемувања на отпорот, подолжната активна отпорност r20 при температура од 20 0C на
спроводниците од алучелични јажиња со задоволителна точност за практични пресметки
може да се определи со следната равенка:

1000 30,5 30,5

r20  1,06   1,06  rdc    0,125 Ω/km
  S Al S Al 243
R  r  Lv  0,125  50  6,25 

Редната индуктивна отпорност на надземните водови по единица должина зависи

од растојанијата помеѓу спроводниците на водот и од нивните радиуси. Растојанијата меѓу
спроводниците на водот можат да се пресметаат со помош на димензиите на главата на
столбот, и тоа:

D AB  2,8  2,82  3,4 2  6,55 m

D AC  3,75  2,82  3,4  1,7 2  5,2 m
D BC  1,7 2  3,75  2,8  6,76 m
2

Средното геометриско растојание помеѓу фазните спроводници ќе се пресмета со следната

формула:

Dm  3 D AB  D AC  DBC  6,13 m

dp
Радисуот на спроводникот ќе биде rp   10,95 mm , со што може да се пресме та
2
редната индуктивна отпорност на водот по единица должина, односно вкупната
индуктивна отпорност на водот:

3
 Dm Dm
x    L  2f  L  2f  2  10  4  ln  2f  2  10  4  ln 
rm 0,83  rp
6,13
 314  2  10  4  ln  0,409 Ω/km
0,83  10,95  10 3
X  x  Lv  0,409  50  20,45 

Во равенката за индуктивната отпорност со rm е означен еквивалентниот радиус на

спроводникот кој за алучелични јажиња изнесува rm  0,83  rp .
Попречната активна спроводност на водот по единица должина g , се определува
врз основа на загубите на активна моќност во изолацијата на водот по единица должина
Piz' , односно загубите поради појавата на корона Pkor . Но во практичните пресметки
најчесто се занемарува овој променлив нелинеарен параметар, односно:

Piz'
g 0
U2
G  g  Lvod  0

Попречната капацитивна спроводност на водот по единица должин а b е последица

на пoстоењето на взаемната капацитивност на фазните спроводници и п oмеѓу секој фазен
спроводник и земјата. Кај реалните водови таа се пресметува по следната формула:

55,55  10 9 55,55  10 9
b   C     314   2,76 S / km
Dm 6,13
ln ln
rp 10,95  10 3
B  b  Lvod  138 S

Брановата импеданција на в одот се пресметува по следните формули:

r  jx
 385  j 58 
x r 0,409 0,125
Zc   j  6
j ако
g  jb b 2 x b2,76  10 2  0,409  2,76  10 6
водот се смета за реален (таа е комплексна величина);

X x 0,409
Zc     385  ако водот се смета за идеален (таа е реална
B b 2,76  10 6
величина).

Се гледа дека кај реалните водови брановата импедан ција е комплексна и има
капацитивен карактер.
Пририодната моќност на преносот на далекуводот е:

U n2 110 2
SN    30,73  j 4,63 MVA ако водот се смета за реален (таа е
Zc
*
385  j 58
комплексна величина);
U n2 110 2
PN    31,43 MW ако водот се смета за идеален (таа е реална величина).
Zc 385

4
Генерираната реактивна моќност на водот по единица должина е:
q c  b  U n2  2,76  10 6  110 2  0,033 M VAr /km

ЗАДАЧА 1.2

За делот од електроенергетскиот систем (ЕЕС) прикажан на сликата 1.2 а) да се

пресметаат параметрите на еквивалентните шеми на водот и автотрансформато рите и да
се нацрта еквивалентната шема на системот.

U n  400 kV
Lv  260 km

Слика 1.2 а). ЕЕС од задача 1.2.

Податоците за автотрансформаторите се:
S n12  300 MVA m  400 / 115 / 31,5 kV/kV/kV
X 12 %  12,5% X 13 %  14,2% X 23 %  9,4%
PCun  613 kW PFen  149 kW i 0 %  0,15%

Надземниот вод е со номинален напон 400 kV и е изведен со два спроводници по фаза со

јаже од типот 2xAl/Fe -490/65 mm2/ mm2 (номинален пресек). Јажето е со дијаметар
d  30,6 mm и пресметковен пресек S Al / Fe  490,3 / 63,6 mm 2 . Растојанието на спроводниците
во снопот (интерфазно растојание) изнесува k  400 mm . Распоредот на спроводниците на
столбот и димензиите на главата на столбот се даде ни на сликата 1.2 б).

1.2 б). Облик на главата на столбот од задача 1.2

5
РЕШЕНИЕ:

Бидејќи водот е изведен со n=2 спроводници по фаза еквивалентната редна активна

отпорност на водот по единица должина, односно вкупната отпорнос т на водот ќе бидат:

1 1000 1 1000
r  1,06    1,06    0,031  / km
n   S Al 2 34,84  490,3
R  r  Lvod  0,031  260  8,06 

Активната отпорност на еден од спроводниците во снопот е двојно поголема од

еквивалентната активна отпроност на снопот, бидејќи во него има два спроводници
(паралелна врска).
Средното геометриско растојание во овој случај ќе биде:

Dm  3 D AB  D AC  D BC  3 8,47  2  8,47  8,47  8,47  3 2  10,67 m

Во случај на спроводници во сноп се работи со еквивалентен радиус на снопот (сопствено

средно геометриско растојание на спроводниците во снопот) кој се пресметува по
следната формула:

k 2 30,6
Rm  n n  rm  Rsn 1  n n  0,95  rp   2  0,95   200  76,25 mm
2 2
k 2 30,6
Rmc  n n  rp  Rsn 1  n n  rp   2  200  78,23 mm
2 2

Со што може да се пресмета редната индуктивна отпорност на водот по единица должина,

односно концентрираната (вкупната) индуктивна отпорност на водот:

Dm 10,67
x    L    2  10  4  ln  314  2  10  4  ln  0,310  / km
Rm 76,25  10 3
X  x  Lvod  0,310  260  80,68 

Треба да се забележи дека односот r/x=1/11, што е типично за надземните 400 kV водови
со конструкција во сноп.
Кај реалните водови капацитивната спроводност се пресметува по следната формула:

55,55  10 9 55,55  10 9
b   C     314   3,55 μS/km
D 10,67
ln m ln
Rmc 78,23  10 3
B  b  Lvod  3,55  260  923 μS

Со оглед на фактот што в oдoт ќе биде претставен со заменска  -шема, односно ќе

биде третиран со концентрирани параметри и со оглед на неговата должина
Lv  260 km (>250 km), за што поточно моделирање на водот треба да се воведат скаларни
коефициенти на поправка или т.н Кенелиеви коефици нти. Овие скаларни коефициенти на
поправка се пресметуваат по следните формули:

6
 b  x  L2vod 3,55  10 6  0,31  260 2
kR  1  1  0,975
3 3
b  x  L2vod   r   3,55  10 6  0,31  260 2   0,031  
2 2

kX  1 1      1  1      0,988
6   x   6   0,31  
b  x  L2vod 3,55  10 6  0,31  260 2
kB  1  1  1,006
12 12

Корегираните параметри на еквивалентната  -шема на водот ќе бидат:

R '  k R  R  0,975  8,06  7,86 

X '  k X  X  0,988  80,6  79,63 
B '  k B  B  1,006  923  928,54 μS

Во задачата се појавува елемент на Е ЕС кој се нарекува автотрансформатор.

Моделирањето на овие елементи е идентично со моделирањето на тринамотните
трансформатори. Во случаите кога терциерната намотка на автотрансформаторот е
поврзана во триаголник и при стационарен режим нема да биде оптова рена, тогаш таа
нема да учествува во еквивалентната шема на системот. Значи автотрансформаторите ќе
се прикажат со Г-заменска шема, како двонамотни трансформатори и притоа сите
параметри ќе бидат сведени на 400 kV напонско ниво:

X 12 % U n2 12,5 400 2
X AT      66,67 
100 S n12 100 300
U n2  3 400
2
R AT  PCun   613  10   1,09 
S n212 300 2
PFen 149  10 3
G AT    0,931  10 6 S
U n2 400 2
i0 % S n12 0,15 300
B AT    2   2
 2,81  10 6 S
100 U n 100 400

Ова се параметрите на еден од автотрансформаторите кои се иденти чни. Бидејќи

двата автотрансформатори се поврзани паралелно, еквивалентнта Г-заменска шема ќе се
добие со преполовување на редната гранка (импеданции паралелно) и двојно зголемување
на попречната гранка (адмитанции паралелно):

X AT
X ekv   33,335 
2
R
Rekv  AT  0,545 
2
Gekv  2  G AT  1,86  10 6 S
Bekv  2  B AT  5,62  10 6 S

7
 Z v'  (7,86  j 79,63)  Z ATekv  (0,545  j 33,335) 

'
Gekv  1,86 10 6 S
B
j v
 464,27 10 6 S j 464,27 10 6 S  jBekv  5,62 10 6 S
2

Слика 1.2 в). Еквивалентна шема на системот од задача 1.2

ЗАДАЧА 1.3

За дадениот радијален преносно -дистрибутивен систем, прикажан на сликата 1. 3 а).

да се одредат параметрите на еквивалентната шема на водот и трансформаторот и да се
нацрта еквивелентната шема на системот. Надземниот вод е со номинален напон 110 kV и
е ист како оној од задача 1.1.

L  50 km
U nv  110 kV Sp

mT  110 / 10,5 kV
S n  31,5 MVA
uk  10,5%, i0 %  1,2
PCun  62 kW
PFen  40 kW
Слика 1.3 а). Радијален преносно -дистрибутивен систем

РЕШЕНИЕ:

Сите параметри на Г-заменската шема на т-торот ќе бидат пресметани (сведени) на

110 kV напонско ниво. Активната спроводност GT на трансформаторот во гранката на
магнетизирање (попречната гранка) се пресметув а преку загубите во железо (обид на
празен од) на трансформаторот:

PFe 40  10 3
GT    3,31  10 6 S  3,31 μS
U n2 
110  10 3 
2

Реактивната спроводност на гранката на магнетизирање на трансформаторот се

пресметува по следната формула:

i0 % S n 1,2 31,5
BT    2    31,24 μS
100 U n 100 110 2

Знакот минус е поради индуктив ниот карактер на реактивната спроводност.

Вкупната комплексна попречна адмитанција на гранката на магнетизирање на
трансформаторот е:

8
 Y T  GT  jBT  3,31  j 31,24μS
YT  BT

Активната отпорност на подол жната гранка на Г-заменската шема на т-торот се

пресметува преку загубите на активна моќност при обидот на куса врска:

U n2  3 110
2
RT  PCun   62  10   0,756 
S n2 31,5 2

Импеданцијата и реактивната отпорност на подолжната гранка се пресметуваат:

u k % U n2 10,5 110 2
ZT      40,33 
100 S n 100 31,5
X T  Z T2  RT2  40,326   Z T
Z T  RT  jX T  (0,756  j 40,326) 

(6,25  j 20,45)  (0,756  j 40,326) 

j 69 μS j 69 μS 3,31 μS  j 31,24 μS

Слика 1.3 б). Еквивалентна шема на системот о д задача 1.3

ЗАДАЧА 1.4

Да се нацрта еквивалентна шема и да се одредат параметрите на тринамотен

енергетски трансформатор со следниве податоци:

U n1 / U n 2 / U n 3  220 / 110 / 35 kV/kV/kV ; S n1 / S n 2 / S n 3  75 / 60 / 25 MVA

PCu12  620 kW; PCu13  90 kW ; PCu 23  106 kW; PFe  190 kW; Qm  2250 kVar
u k 12 %  10 %; u k 13 %  5 %; u k 23 %  6 %.

РЕШЕНИЕ:

Г-еквивалентната шема на тринамотниот трансформатор е прика жана на сликата

1.4. Параметрите на Г-еквивалентната шема на тринамотниот трансформатор ќе бидат
сведени на 220 kV напонско ниво (примарна страна). Гранката на магнетизира ње на
тринамотниот трансформатор ќе ја приклучиме на почетокот на примарната страна и со
неа доволно точно се уважуваат загубите на празен од:

9
 PFe 190 Q m 2250  10 3
GT  2
  3,93 μS BT      4,65 μS
Un 220 2 U n2 220 2
R2 X2

R1 X1

R3 X3

GT BT

Слика 1.4. Г- заменска шема на тринамотен трансформатор

Потребно е да се одредат номиналните моќности кои можат да се пренесат од една кон

друга намотка:

S n12  min S1n , S 2 n   min 75,60  60 MVA

S n13  min S1n , S 3n   min 75,25  25 MVA
S n 23  min S 2 n , S 3n   min 60,25  25 MVA

Преку обидите на куса врска (ме ѓу сите парови намотки, кога третата е отворена)
можат да се одредат останатите параметрите на еквивалентната шема на т-торот:

u k12 % U n2 10 220 2
X 12  X 1  X 2      80,67  (1)
100 S n12 100 60
u k13 % U n2 5 220 2
X 13  X 1  X 3      96,8  (2)
100 S n13 100 25
u k 23 % U n2 6 220 2
X 23  X2  X3      116,16  (3)
100 S n 23 100 25

  X 12  X 13  X 23   30,65 
1
(1)+(2)-(3): X1 
2
X 2    X 12  X 23  X 13   50 
1
(3)+(1)-(2):
2
X 3    X 13  X 23  X 12   66,15 
1
(2)+(3)-(1):
2
U2 220 2
R12  R1  R2  Pk 12  2n  620  10 3   8,33  (1)
S n12 60 2
U n2  3 220
2
R13  R1  R3  Pk 13   90  10   6,92  (2)
S n213 25 2
U n2  3 220
2
R23  R2  R3  Pk 23   106  10   8,21  (3)
S n223 25 2

10
  R12  R13  R23   3,55 
1
(1)+(2)-(3): R1 
2
R2   R12  R23  R13   4,79 
1
(3)+(1)-(2):
2
R3   R13  R23  R12   3,42 
1
(2)+(3)-(1):
2

ЗАДАЧА 1.5

Од кондензаторски елементи со капацитет C  24,5 μF за напон 380 V, да се

состави трифазна кондензаторска батерија со номинална мо ќност Qn  3 MVAr и
номинален напон U n  10 kV .

РЕШЕНИЕ:

а) Врска во триаголник- ( U l  U f линискиот и фазниот напон се еднакви). Секоја фаза на

трифазната кондензаторска батерија ќе биде составена од m паралелно поврзани гранки
во кои се приклучени сериски n кондензаторски елементи. Изгледот на една фаза на
кондензаторската батерија е даден на слика 1.5.

U f  U l  U n  10kV триаголник
U f  U l / 3  U n / 3 ѕвезда

Слика 1.5. Конструкција на една фаза на кондензаторската батерија

Согласно конструкцијата на кондензаторската батерија на слика 9:

n  380  U n
10000
n  26,3  27
380

што значи во една гранка на една фаза треба сериски да се приклучат 27 кондензаторски
елементи. Реактивната моќност што ќе ја генерира една гранка на една фаза ќе биде:

24,5  10 6
Q1  BC1  U n2    C e ( n)  U n2   
C
n
 U n2  314 
27

 10  10 3 
2
 28,5 kVAr

11
каде што C e (n) е еквивалентната капацитивност на една гранка. Номиналната реактивна
моќност што кондензаторската батерија треба да ја генерира по фаза е:

Ql Qn 3000
Qf     1000 kVAr
3 3 3

Бројот на паралелни гранки по една фаза m , може да се пресмета на следниот на чин:

Q f  m  Q1
Qf 1000
m   35,1  35
Q1 28,5

Значи секоја фаза на кондензаторската батерија ќе биде составена од m  35 паралелно

поврзани гранки, а во секоја гранка сериски ќе бидат поврзани n  27 кондензаторски
елементи или вкупно m  n  945 елементи. Пресметковната моќност на кондензаторската
батерија ќе биде:

QKB  3  m  Q1  3  35  28,5  2993 kVAr

Ul
б) Врска во ѕвезда: ( U f  )
3
Бројот на сериски кондензаторски елементи во една гранка на една фаза ќе биде:

10000
Uf 3
n   15,2  16
380 380

Реактивната моќност што ќе ја генерира една гранка на една фаза ќе биде:

2
C 24,5  10 6  10  10 3 
Q1  BC1  U    C e ( n)  U     U n2  314 
2 2
    16 kVAr
3 
f f
n 16 

Бројот на паралелни гранки по една фаза m :

Q f  m  Q1
Qf 1000
m   62,5  62
Q1 16

Значи секоја фаза на кондензаторската батерија ќе биде составена од m  62 паралелно

поврзани гранки, а во секоја гранка сериски ќе бидат поврзани n  16 кондензаторски
елементи или вкупно m  n  992 елементи. Пресметковната моќност на кондензаторската
батерија ќе биде:

QKB  3  m  Q1  3  62  16  2976 kVAr

Разликата која се јавува поме ѓу пресметковните моќности на батеријата при врска во

триаголник и ѕвезда 2993  2976 е поради заокружувањето во пресметките.

12
ЗАДАЧА 1.6

Синхрон компензатор (СК) е даден со следните податоци:

U n  10,5 kV , S n  100 MVA, X %  180% . Да се одреди внатрешната електромоторна сила
(ЕМС) за номинална моќност на синхрониот компензатор за режим на надвозбуда.

РЕШЕНИЕ:

Синхрониот компензатор е всу шност синхрон мотор со полесна конструкција,

предвиден за работа во празен од. Кога компензаторот работи во ре жим на надвозбуда,
внатрешната електромоторна сила на СК е по модул поголема од модулот на напонот на
мрежата и тогаш тој работи како генератор на реактивна мо ќност односно се однесува
како кондензатор. Во ре жимот на подвозбуда имаме обратен ефект со напоните и СК се
однесува како потрошувач на реактивна моќност односно како индуктивитет. Зна чи за:

E  U n -режим на подвозбуда (СК се однесува како индуктивитет)

E  U n -режим на надвозбуда (СК се однесува како кондензатор)

Во општ случај:
U  E  j 3X I

За номинална моќност на СК при режим на надвозбуда, ако референтен фазор е фазорот

на напонот U n  U n e j 0  U n , а струјата има речиси чисто индуктивен карактер I  jI
горната релација ќе биде:

E n  U n  j 3  X  jI  U n  3  X  I

Реактанцијата и струјата можат да се изразат преку номиналните напон и моќност на

следниот начин:

X % U n2 Sn
X   I
100 S n 3 U n

ЕМС ќе биде:
X % U n2 Sn  X %
En  U n  3     U n  1   2,8  U n  29,4 kV
100 S n 3 U n  100 

ЗАДАЧА 1.7

Синхрон генератор е да ден со следните податоци:

S n  500 MVA, U n  15,75 kV , X s %  180% . Да се пресмета синхроната реакта цијата на
генераторот и да се нацрта неговата заменска шема при пресметка симетри чните
стационарни режими на трифазните мре жи.

РЕШЕНИЕ:

Синхроната реактанција на генератор от се пресметува преку следната равенка:

13
 X s % U n2 180 15,75 2
Xs      0,893 
100 S n 100 500
XS

E UG

Слика 1.6. Заменска шема на синхрон генератор

На сликата 1.6 е дадена заменската шема на синхроните генератори која се користи

при основните пресметки на симет ричните режими на трифазните мре жи. Таа се состои од
синхроната реактанција на генераторот и неговата внатре шната ЕМС веднаш зад него.
Активната отпорност на статорските намотки нај често се занемарува, бидеј ќи по правило
е значително помала од реактивната отпорност.
За пресметка на нестационарните (преодните) ре жими, како и за пресметка на
режимите на куса врска во ЕЕС, моделира њето на синхроните генератори е посло жено и
ќе биде прикажано при обработката на овие пресметки од анализата на ЕЕС.

ЗАДАЧА 1.8

Да се пресмета реактан цијата и номиналната моќност на пригушница (реактор) за

намалување на струјата на куса врска со следните податоци:
U n  20 kV , I n  200 A, X p %  8%  u k % .

РЕШЕНИЕ:
S n  3  U n  I n  1,73  20  0,2  6,92 MVA
X p % U n2 8 20 2
Xp      4,62 
100 S n 100 6,92
ЗАДАЧА 1.9

Да се одредат статичките карактеристики на осетл ивост на промена на напонот на

потрошувачко подрачје, врз основа на мерењата на напонот и моќноста на собирницата на
која се приклучени потрошувачите за два различни режими:

I мерење: S p'  42,6  j 21,5MVA U p'  35,2 kV

II мерење: S "p  43,4  j 21,8MVA U "p  35,6 kV

При одредувањето на статичките коефициенти на регулација да се користи

нелинеаризираниот модел на потрошувач:

P  C PU  U k PU Q  CQU  U
kQU

14
РЕШЕНИЕ:

Врз основа на измерените вредности и со користење на нелинеаризираниот образец

кој ги поврзува активната мо ќност и напонот се добиваат напонските фактори на
осетливост преку равенките:

42,6  C PU  35,2 k PU
43,4  C PU  35,6
k QU

Со делење на овие две равенки се добива следниот израз:

k PU
43,4  35,6 
 
42,6  35,2 
 43,4 
ln 
k PU   42,6 
 1,646
 35,6 
ln 
 35,2 
односно:

42,6 42,6
C PU  k PU
  0,121 MW/kV
35,2 35,21, 646

Конечната равенка која ги поврзува активната моќност и напонот е:

Pp  0,121  U 1, 646

Врз основа на измерените вредности и со користе ње на нелинеаризираниот образец кој ги

поврзува реактивната мо ќност и напонот се добив аат напонските фактори на осетливост
преку равенките:

21,5  C QU  35,2
kQU

21,8  C QU  35,6 QU
k

Со делење на овие две равенки се добива следниот израз:

k QU
21,8  35,6 
 
21,5  35,2 
 21,8 
ln 
k QU   21,5 
 1,226
 35,6 
ln 
 35,2 
односно:

21,5 21,5
C QU  k QU
  0,273 MVar/kV
35,2 35,21, 226

15
Конечната равенка која ги поврзува реактивната моќност и напонот е:

Q p  0,273  U 1, 226

ЗАДАЧА 1.10

Потрошувачко подрачје има моќност S p 0  15  j10MVA при напон на

собирницата од која се напојува од U p 0  110 kV .
a) Моќноста на потрошувачкото подрачје се менува со промена на напонот со
статички коефициенти на осетливост k PU  1,4 и k QU  1,8 . Со користење на
линеаризираните статички карактеристики да се пресмета моќноста на
потрошувачкото подрачје при напон на собирницата од U p  114,5 kV .
б) Моќноста на потрошувачкото подрачје се менува по квадратна зависност од
1
напонот со т.н. ZIP модел, каде што коефициентите a  b  c  d  e  f  . Со
3
користење на ZIP моделот да се пресмета моќноста на потрошувачкото подрачје
при напон на собирницата од U p  114,5 kV .

РЕШЕНИЕ:

а) Линеаризираните статички карактеристики на потро шувачите го имаат следниот

облик:
U p 114,5  110
Pp  Pp 0  Pp 0  k PU  15  15  1,4  15,86 MW
U p0 110
U p 114,5  110
Q p  Q p 0  Q p 0  k QU  10  10  1,8  10,74 MVar
U p0 110
каде што U p е промената на напонот на собирницата на која е поврзано потрошувачкото
подрачје.

б) ZIP моделот во литературата се дефинира како квадратен трином кој го

сочиниваат константен член (константна моќност) , линеарен член (константна струја),
квадратен член (константна импеданција). Зависностите P  PU , Q  QU  , го имаат
следниот облик:

  U p  
2
1  114,5 114,5 2 

Pp  Pp 0   a  b 
Up
c    15  1     15,62 MW
U p0 U  
 p0  3  110 110 2 
 
  U p  
2
 2


Q p  Q p0   d  e 
Up
 f    10  1 1  114,5  114,5   10,42 MVAr
U p0 U   3  110 110 
2
  p0  

ЗАДАЧА 1.11

За преносната мрежа дадена на сликата 1.7 потребно е:

a) параметрите на водот V1 да се сведат на 35 kV напонско ниво;

16
б) параметрите на водот V3 да се сведат на 220 kV напонско ниво;
в) параметрите на водот V2 да се сведат на 220 kV напонско ниво;
г) напонот U 3 и струјата I 1 да се сведат на 220 kV напонско ниво.

I 1 l  50 km
vod

lvod  20 km

lvod  30 km

Слика 1.7. Преносна мрежа од задачата 1.11.

За елементите на мрежата познато е:

z V 1  z V 2  z V 3  0,1  j 0,4 Ω/km

bV 1  2,7 μS/km
I 1  180  j85A
U 3  120  j10 kV

РЕШЕНИЕ:

Сведувањето на параметрите на елементите на мрежата со трансформатори од едно

на друго напонско ниво се вр ши на следниот начин:

1 1
Z sv  k 2  Z ; Y sv  Y; U sv  k  U ; I sv   I;
k2 k
каде што:

nominalnio t napon na t - torot na stranata na koja sveduvame

k
nominalnio t napon na t - torot na stranata od koja sveduvame

а) Параметрите на водот V1 на 110 kV напонско ниво се:

Z V 1  z V 1  l vod  0,1  j 0,4   50  5  j 20 

BV 1  bV 1  l vod  2,7  50  135 μS

Параметрите на водот V1 ќе се сведат на 35 kV напонско ниво, преку т-торот Т2:

17
 35 2
Z V 1 sv  Z V 1  k 2  5  j 20    0,42  j1,67 
1212
1 1212
BV 1 sv  BV 1  2  135  2  1613 μS
k 35

б) Параметрите на водот V3 на 110 kV напонско ниво се:

Z V 3  z V 3  l vod  0,1  j 0,4   30  3  j12 

Параметрите на водот V3 ќе се сведат на 220 kV напонско ниво, преку т-торот Т3:

220 2
Z V 3 sv  Z V 3  k 2  3  j12   12  j 48
110 2

в) Параметрите на водот V 2 на 35 kV напонско ниво се:

Z V 2  z V 2  l vod  0,1  j 0,4   20  2  j8

Параметрите на водот V2 ќе се сведат на 220 kV напонско ниво, преку т -торите Т2

и Т3:
1212 220 2
Z V 2 sv  Z V 2  k T22  k T23  2  j8    95,6  j 382,4 
35 2 110 2

г) Напонот на собирницата 3 од преносната мрежа сведен на 220 kV напонско ниво ќе

биде:

 120  j10   240  j 20 kV

220
U 3 sv  k  U 3 
110

Струјата I 1 низ водот V1 сведена на 220 kV напонско ниво ќе биде:

 180  j85  90  j 42,5A

1 110
I 1sv   I1 
k 220

ЗАДАЧА 1.12

400 kV далекувод со должина l  400 km има подолжни параметри :

r  0,03 Ω/km , x  0,34 Ω/km , b  3,26  10 6 S/km . Со помош на преносните равен ки да се
пресмета:
а) напонот и моќноста на почетокот на водот, ако напонот на неговиот крај е
U 2  392 kV , а е оптоварен со моќност S 2  400  j200MVA ;
б) напонот на крајот од водот и моќноста на почетокот од водот, ако тој работи во
режим на празен од, а напонот на неговиот почеток е U 1  400 kV , за случај кога
водот се разгледува како:
-реален
-идеален ( r  0 ).

РЕШЕНИЕ:
18
 a) Обликот на преносните равенки за реални водови, при познати погонски ус лови
на крајот од водот, го имаат следниот облик:

U 1  U 2  ch l  3  Z c  I 2  sh l
U2
I1   sh l  I 2  ch l
3Zc

каде што:
U 1 , I 1 , U 2 , I 2 се комплексните линиски напон и струја на почетокот и на крајот на водот
соодветно;
Z c  Rc  jX c е комплексната карактеристичната импе данција на водот чиј реален и
имагинарен дел се пресметуваат по следните формули:

x 0,34
Rc    322,95 
b 3,26  10 6
r 0,03
Xc     14,25 
2  xb 2  0,34  3,26  10 6

Може да се забележи дека карактеристичната импеданција на водот има капацитивен

карактер.
    j е константата на ширење на водот чи ј реален и имагинарен дел се пресметуваат
по следните формули:

r 0,03 1
   0,046  10 3
2  Rc 2  322,95 km
  l  0,046  10 3  400  0,0184
rad
  xb  0,34  3,26  10 6  1,053  10 3
km
  l  1,053  10 3  400  0,4212 rad

Хиперболичните функции се пресметуваат на следниот начин:

ch l  ch  l   cos  l   jsh  l   sin   l   0,9126  j0,0075

sh l  sh  l   cos  l   jch  l   sin   l   0,0168  j0,4088

За да се применат преносните равенки потребно е уште да се пресмета комплексната

линиска струја на крајот на водот:

P2  jQ2 250  j125

*
S2
I2     0,386  j0,184 kA
3 U 3 U 2 3  392
*
2

Со примена на преносните равенки за напонот и струјата на почетокот на водот се добива:

19
 U 1  U 2  ch l  3  Z c  I 2  sh l  392  0,9126  j0,0075   3  322,95  j14,25 
 0,386  j0,184   0,0168  j0,4088   407,05  j83,43kV
U2
 0,0168  j0,4088  
392
I1   sh l  I 2  ch l 
3Zc 3  322,95  j14,25
 0,368  j0,184   0,9126  j0,0075   0,337  j0,121kA

Моќноста на почетокот на водот е:

S 1  3  U 1  I 1  3  407,05  j83,43  0,337  j0,121  255  j36,6 MVA

*

б) За режимот на празен од ( I 2  0 ) , кога водот се разгледува како реален, напонот на

крајот од водот е:

U1
 438,28  j3,6 kV
400
U2  
ch l 0,9126  j0,0075 

За да се пресмета моќноста на почетокот на водот, потребно е да се пресмета струјата на

почетокот на водот од условот I 2  0 , се добива:

I1 
U1

sh l

400 0,00168  j0,4088  j0,32 kA

3  Z c ch l 3  322,95  j14,25 0,9126  j0,0075 

Моќноста на почетокот од водот е:

S 1  3  U 1  I 1  3  400   j0,32    j221,7 MVar

*

За случајот кога водот се разгледува како идеален, за напонот на крајот од водот се

добива:
U1 400
U2    438,3 kV
cos  l cos0,4212 

За да се пресмета моќноста на почетокот на водот, потребно е да се пресмета струјата на

почетокот на водот од условот I 2  0 , се добива:

U1
 tg 0,4212   j0,32 kA
400
I1  j  tg l  j
3  Zc 3  322,95

Моќноста на почетокот од водот е:

S 1  3  U 1  I 1  3  400   j0,32    j221,7 MVar

*

Може да се забележи дека доаѓа до израз Феран тиевиот ефект, односно при овој
режим напонот на крајот од водот е значително поголем од напонот на почетокот од
водот. Исто така се забележува дека во режимот на празен од, водот на својот почеток
генерира реактивна моќност во електроенергетскиот систем.

20
ЗАДАЧА 1.13

Даден е идеален вод долг 250 km со Z c  350  и   0,06  . Напонот на почетокот

на водот е U 1  380 kV и се одржува константен независно од неговиот режим на работа.
Колкава треба да биде реактанцијата на пригушницата приклучена на крајот од водот за
да струјата на почетокот на водот биде еднаква на нула ? Колкави се напонот и моќноста
на крајот од водот во тој случај ?

РЕШЕНИЕ:

Преносните равенки за идеални водови го имаат следниот облик:

-при познати услови на крајот од водот:

U 1  U 2  cos  l  j 3  Z c  I 2  sin  l
U2
I1  j  sin  l  I 2  cos  l
3  Zc

-при познати услови на почетокот на водот:

U 2  U 1  cos  l  j 3  Z c  I 1  sin  l
U1
I 2  j  sin  l  I 1  cos  l
3  Zc

Тргнувајќи од условите на задачата дека напонот на почетокот на водот се одржува

на константна вредност, а со приклучувањето на при гушницата на крајот од водот
струјата на почетокот на водот е нула ( I 1  0 ), од преносните равенки се добива:

U 2  U 1  cos  l  380  cos0,06  250   367,05 kV

Врската помеѓу напонот и струјата на крајот од водот со приклучена пригушница, е:

U2
I2 
j 3Xp

Со замена на оваа релација во преносната равенка за струјата на почетокот на

водот и со користење на условот од задачата се добива:

U2 U2
I1  j  sin  l   cos  l  0
3  Zc j 3Xp
U 2  sin  l cos  l 
j   0
3  Z c X p 

од каде за реактанцијата на пригушницата се добива:

21
 cos  l cos0,06  250 
X p  Zc   350   1306 
sin  l sin 0,06  250 

Моќноста на крајот од водот во овој случај ќе биде:

*
U2 U 22 367,05 2
S 2  3 U 2  I  3 U 2  j j  j103,16 MVAr
*
2
 j 3Xp Xp 1306

ЗАДАЧА 1.14

Од една разводна постројка преку далновод со должина Lv  85 km и параметри

4 9
r0  0,118 Ω/km , l 0  12,7  10 H/km , c 0  8,8  10 F/km се напојува индуктивен
потрошувач со cos  2ind  0,8 кој работи со константен напон U 2  110 kV во текот на цел
ден и со привидна мо ќност според дијаграмот на сликата 1.8. Цената на активната
електрична енергија на 110 kV напонско ниво е c a  1,5 den./kWh за дневна тарифа (07-
21)h и c a'  0,75 den/kWh за ноќна тарифа. Да се пресметаат:
а) Напонот и моќноста на почетокот на водот, падот и загубата на напон от во водот и
загубите на активна и реактивна мо ќност во водот, при мо ќноста на максимално
оптоварување на потрошувачот;
б) Дневните трошоци на потрошувачот за превеземената активна електрична енергија;
в) Загубите на активна мо ќност во водот при моќноста на минимално оптоварување на
потрошувачот.

S MVA

S max  30

S min  20

0 8 17 24 t h

Слика 1.8 а). Дневен дијаграм на оптоварување (привидна моќност) на потрошувачот

РЕШЕНИЕ:

а) За решавање на задачата водот ќе биде претставен како четворопол со неговата

 -еквивалентна шема прикажана на слика 1.9, на која се претставени и тековите на
моќност вдолж водот. Со U 1 и U 2 се означени линиските напони на јазлите
(собирниците) на почетокот и на крајот на водот. Фазорот на линиската големина во
анализата се дефинира со ист аргумент (агол) како фазорот на фазната големина и со 3
пати поголем модул од фазорот на фазната големина. Последица на примената на
линиските напони во еквивалентната шема на водот, со параметрите по фаза, се
трифазните моќности кои се од примарен интерес. Еквивалентите се линеарни модели на
кои коректно се симулираат состојбите и со линиските и со фазните работни големини.

22
 U1 U 2  110 kV
P1 P12' R jX P12" P2

Q1 Q12' Q12" Q2
Pv Qv
 Qv  B  Qv  B
  j
2   j
2
 2 1  2 2

Слика 1.8 б).  -еквивалентна шема со текови на моќност на водот од задача 1.14

Тековите на активна мо ќност се означени со полна ли нија со стрелка, а тековите на

реактивна моќност со испрекината линија со стрелка. Оваа интерна конвенција ќе ја
применуваме во сите задачи.

Параметрите  - еквивалентната шема на водот се:

R  r0  Lvod  0,118  85  10,03 

X  2    f  l 0  Lvod  314  12,7  10  4  85  34 
B  2    f  c 0  Lvod  0,235 mS

Активната и реактивната моќност на потрошувачот при максималното оптоварување

изнесуваат:
P2  S max  cos  2  30  0,8  24 MW  Pmax
Q2  S max  1  cos 2  2  18 MVar  Qmax

Активната и реактивната мо ќност на потрошувачот при минималното оптоварување

изнесуваат:

P2  S min  cos  2  20  0,8  16 MW  Pmin

Q2  S min  1  cos 2  2  12 MVAr  Qmin

Реактивната моќност што водот ја произведува во попречната гранка во јазолот 2

изнесува:
 Qv  B 0,235  10 3
    U 22   110 2  1,42 MVAr
 2
2 2 2

Со примена на билансот на мо ќности (I Кирхофов закон за мо ќности) за јазолот 2 при

максимално оптоварување се добива:

Q  Q 
S 12  P12"  jQ12"  S 2  j v   P2  jQ2  j v   24  j18  j1,42  24  j16,58MVA
"

 2 2  2 2

Напонот на почетокот на водот (јазол 1) ќе се пресмета како збир на напонот на крајот на

водот и падот на напон во водот:

23
 P12"  R  Q12"  X P "  X  Q12"  R 24  10,03  16,58  34
U1  U2   j 12  110  
U2 U2 110
24  34  16,58  10,03
 117,31  j5,9 kV  117,46  e j2,88 kV

j
110

Падот на напон во водот е разлика на комплексните претставници на напоните на

почетокот и на крајот на водот и се дефинира со следната равенка :

P12"  R  Q12"  X P "  X  Q12"  R

U  U d  j U q   j 12  U 1 U 2 
U2 U2
 117,31  j5,9  110  7,31  j5,9 kV

Загубата на напон во водот се дефинира како разлика на модулите на напоните на

почетокот и на крајот на водот:

U  U 1  U 2  117,46  110  7,46kV

Загубите на активна и реактивна мо ќност во подолжната гранка на водот при моќноста на

максимално оптоварување на потрошувачот се:
2 2
P"  Q" 24 2  16,58 2
Pv  12 2 12  R   10,03  0,705 MW
U2 110 2
2 2
P"  Q" 24 2  16,58 2
Qv  12 2 12  X   34  2,39 MVAr
U2 110 2

Моќноста на крајот од водот, десно од точката 1 се:

S 12  P12'  jQ12'  P12"  jQ12"  Pv  jQ v   24  j16,58  0,705  j2,39   24,705  j18,97 MVA
"

Реактивна моќност што ја генерира водот преку својата попречна гранка во точката 1 се
пресметува по следната равенка:

 Qv  B 0,235
    U 12   10 3  117,46 2  1,62 MVar
 2 1 2 2

Со примена на I Кирхофов закон за моќности на почетокот на водот, лево од точката 1, се

добива:

 Q  
S 1  P1  jQ1  P12'  j Q12'   v    24,705  j18,97  1,62   24,705  j17,35 MVA
  2 1 

Вкупните загуби во водот се:

 P  P  0,705 MW
 Qv   Qv 
 Q  Q        2,39  1,42  1,62  0,65 MVar
2 1  2  2
24
Негативните загуби на реактивна моќност значат дека водот е оптоварен со моќност
помала од неговата природна моќност.
б) Дневните трошоци на потрошувачот за превземената активна електрична
енергија можат да се пресметаат според дијаграмот на оптоварување на потро шувачот и
тоа:

За дневна тарифа превземената акти вна електрична енергија ќе биде:

Wdnevna  Pmin  8  7   Pmax  17  8  Pmin  21  17   16  1  24  9  16  4  296 MWh

За ноќна тарифа превземената активна електрична енергија ќе биде:

Wnokna  Pmin  7  0   Pmin  24  21  16  7  16  3  160 MWh

Вкупните дневни трошоци за превземената активна електрична енергија ќе бидат:

C 24 h  c a  Wdnevna  c a'  Wnokna  1,5  296000  0,75  160000  564000 den.

в) Со примена на билансот на мо ќности (I Кирхофов закон за мо ќности) за јазолот

2 при минимално оптоварување се добива:

Q  Q 
S 12  P12"  jQ12"  S 2  j  v   P2  jQ 2  j  v   16  j12  j1,42  16  j10,58MVA
"

 2 2  2 2

Загубите на активна мо ќност во водот при моќноста на минимално оптоварување на

потрошувачот се:
2 2
P"  Q" 16 2  10,58 2
Pv  12 2 12  R   10,03  0,305 MW
U2 110 2

ЗАДАЧА 1.15
На сликата 1.9 a). е даден вод со номинален напон 400 kV. Напонот на почетокот на
водот изнесува U 1  402 kV , додека моќноста на почетокот на водот е еднаква на
природната моќност на водот (водот да се разгледува како реа лен). Водот да се моделира
со  -еквивалентна шема и да се одреди напонот на крајот од водот, активната и
реактивната моќност на крајот од водот и вкупните загуби на активна и реактивна
моќност во водот. Да се образложи добиениот резул тат за вкупните загуби на реактивна
моќнст во водот.

Lv  100 km

rv  0,03 /km
xv  0,34 /km
bv  3,26 S/km

Слика 1.9 а). Водот од задача 1.15

25
РЕШЕНИЕ:

Параметрите на  -еквивалентната шема на водот, прикажана на сликата се:

R  0,03  100  3 
X  0,34  100  34 
B  3,26  100  326 μS

Брановата импеданција на водот е:

 322,95  j14,25
x r 0,34 0,03
Z c  R c  jX c  j  6
j
b 2 x b 3,26  10 2  0,34  3,26  10 6

Природната моќност со која водот е оптоварен на својот почеток се пресметува по

следната формула:

U 12 402 2
S N  S1    499,42  j22,04 MVA
Zc
*
322,95  j14,25

Важно е да се забележи дека комплексната природна моќност на водот има капаци тивен
карактер.
P1 P12' R X P12" P2

Q1 Q12' Q12"
P Q Q2
B B
2  Qv 
   Qv  2
 2 1  
 2 2

Слика 1.9 б).  -еквивалентна шема со текови на моќност на водот од задача 1.15

Реактивната моќност што ја генерира водот преку својата попречна гранка во точката 1 се
пресметува по следната равенка:

 Qv  B 326
    U 12   10 6  402 2  26,34 MVAr
 1
2 2 2

Со примена на I Кирхофов закон за моќности за точката 1 се добива:

 Q  
S 12  P12'  jQ12'  P1  j Q1   v    499,42  j- 22,04  26,34   499,42  j4,3MVA
'

  2 1 

Напонот на крајот од водот с е пресметува преку равенката за падот на напон во водот:

26
 P12'  R  Q12'  X P12'  X  Q12'  R 499,42  3  4,3  34
U 2 U1  *
j *
 402  
U 1 U 1
402
499,42  34  4,3  3
 397,9  j42,21kV  400,13  e - j6,05
0
-j
402

Загубите во подолжната гранка на водот се:

2 2
P'  Q' 499,42 2  4,3 2
P  12 2 12  R   3  4,63 MW
U1 400,13 2
2 2
P'  Q' 499,42 2  4,3 2
Q  12 2 12  X   34  52,48 MVAr
U1 400,13 2

Моќноста на крајот од водот, лево од точката 2 ќе бидат:

S 12  P12"  jQ12"  P12'  jQ12'  P  jQ   499,42  j4,3  4,63  j52,48   494,8  j48,18 MVA
"

Реактивната моќност што ја генерира водот преку својата попречна гранка во точката 2 се
пресметува по следната равенка:

 Qv  B 2 326 6
 2   2  U 2  2  10  400,13  26,14 MVAr
2

 2
Со примена на I Кирхофов закон за моќности за точкат а 2 се добива:

 Q  
S 2  P2  jQ2  P12"  j Q12"   v    494,8  j- 48,18  26,14   494,8  j22,04 MVA
  2 2 

Вкупните загуби на активна и реактвивна моќност во водот се:

 P  P  4,63 MW
 Qv   Qv 
 Q  Q        52,48  26,34  26,14  0 MVar
2 1  2  2

Важно е да се забележи дека кога водот пренесува природна моќност вкупните

загуби на реактивна моќност во него се еднакви на нул а, односно тој ниту генерира, ниту
троши реактивна моќност во мрежата.

ЗАДАЧА 1.16

За делот од ЕЕС чија еквивалентна шема беше пресметана во задачата 1.2, со

примена на методот на биланс на моќности да се одредат тековите на активните и
реактивните моќности и загубите во елементите на системот, ако во 110 kV мрежа се
пренесува моќност S 3  500  j200 MVA , при напон на собирницата 3 U 3  105  e j0 kV.
0

РЕШЕНИЕ:

27
 На сликата 1.10 е прикажана еквивалентната шема на системот со прикажани
текови на активни и реактивни моќности и загубите во елементите на системот.

P1 P12' Z
'
P12'' P23' P23'' Z ATe P3
U 3 sv
Q1 Q12' Q12''
'
Q23 ''
Q23 Q3
B' B'  Qv  jB ATe
  G ATe
 Qv   S v
j j  S AT
2 2  2 2
 
 2 1
PFe Qm

Слика 1.10. Еквивалентна шема на системот од задача 1.16 со прикажани текови на

моќности и загубите во системот

Бидејќи сите параметри на еквивалентната ш ема на системот која е пресметана во

задачата 1.2, се сведени на напонско ниво 400 kV, треба напонот на собирницата 3 да се
сведи на истото напонско ниво:

400
U 3 sv  U 3 sv  m AT 12  105   365,22 kV
115

Напонот на точката 2 е:

P3  R ATe  Q3  X ATe P  X ATe  Q3  R ATe 500  0,545  200  33,335

U 2  U3  j 3  365,22  
U2 U2 365,22
500  33,335  200  0,545
 384,22  j45,34 kV  386,9  e j6, 78 kV

j
365,22

Загубите во подолжната гр анка на автотрансформаторот се:

P Q 500 2  200 2
2 2

PAT  3 2 3  R ATe   0,545  1,186 MW

U3 365,22 2
P3  Q3 500 2  200 2
2 2

Q AT   X ATe   33,335  72,475 MVAr

U 32sv 365,22 2

Загубите во попречната гранка на автотрансформаторот се :

PFe  G ATe  U 22  1,86  10 6  386,9 2  0,28 MW

Qm  B ATe  U 22  5,62  10 6  386,9 2  0,84 MVAr

Реактивната моќност што ја генерира водот преку својата попречна гр анка во точката 2 е:

 Qv  B 928,54
    U 22   10 6  386,9 2  69,5 MVAr
 2
2 2 2

Со примена на билансот на моќности се добива:

28
 P23''  P3  PAT  500  1,185  501,185 MW
''
Q23  Q3  Q AT  200  72,475  272,475 MVAr

P23'  P23  PFe  501,185  0,28  501,465 MW

''

'
Q23  Q23
''
 Qm  272,475  0,84  273,315 MVAr

P12''  P23  501,465 MW

'

Q 
Q12''  Q23 '
  v   273,315  69,5  203,815 MVAr
 2 2
Напонот на точката 1 е:
P ''  R '  Q12''  X ' P12''  X '  Q12''  R '
U 1  U 2  12 *
 j *
 384,22  j45,34 
U2 U2
501,465  7,86  203,815  79,63 501,465  79,63  203,815  7,86
 j  424,4  j149,84 kV 
384,22  j45,34 384,22  j45,34

 450,1  e j19, 44 kV
Загубите во водот се:
2 2
P12''  Q12'' 501,465 2  203,815 2
Pv   R '
  7,86  15,4 MW
U 22 386,9 2
2 2
P12''  Q12'' 501,465 2  203,815 2
Q v   X '
  79,63  155,87 MVAr
U 22 386,9 2

Со примена на билансот на моќности , за моќноста на почетокот на водот, десно од точката

1, се добива:

P12'  P12  Pv  501,465  15,4  516,865 MW

''

Q12'  Q12''  Qv  203,815  155,87  359,685 MVAr

Реактивната моќност што ја генерира водот преку својата попречна гранка во точката 2 е:

 Qv  B 928,54
    U 12   10 6  450,12  94,06 MVAr
 1
2 2 2

На крајот моќностите кои се инјектираат во точката 1, односно лево од неа, изнесуваат:

P1  P12'  516,865 MW
Q 
Q12'  Q12'   v   359,685  94,06  265,625 MVAr
 2 1

ЗАДАЧА 1.17
За радијалниот преносно дистрибутивен систем чија еквивалентна шема беше
пресметана во задачата 1.3, со примена н а методот на биланс на моќности да се одредат
тековите на активните и реактивните моќности и загубите во елементите на системот, ако

29
на собирницата 1 се инјектира моќност S 1  22  j11MVA , при напон на собирницата 1
U 1  115  e j0 kV.
0

РЕШЕНИЕ:

На сликата 1.11 е прикажана еквивалентната шема на системот кој се разгледува со

тековите на моќности низ елементите и загубите во нив.

U 1  115 kV U2 U 3 sv
P1 P12' Rv P " P23' RT jX T P3
jX v 12

Q1 Q12' Q12" '

Q 23 Q3
Pv Qv B
 jBT PT QT
Bv j v GT
j 2
 Qv  2  Qv 
   
 2 1  2 2
PFe Qm

Слика 1.11. Еквивалентна шема на системот од задача 1.17 со тековите на моќност.

Реактивната моќност што водот ја произведува во попре чната гранка во јазолот 1

изнесува:

 Qv  B 138  10 6
   v  U 12   115 2  0,913 MVAr
 1
2 2 2

Со примена на билансот на мо ќности за јазолот 1 се добива:

Q  Q 
S 12  P12'  jQ12'  S 1  j  v   P1  jQ1  j  v   22  j11  j 0,913  22  j11,913MVA
'

 2 1  2 1

Напонот на крајот на водот (собирница 2) се пресмет ува како разлика на напонот на

почетокот на водот (собирница 1) и падот на напон во водот:

P12'  Rv  Q12'  X v P '  X v  Q12'  Rv 22  6,25  11,913  20,45

U 2  U1   j 12  115  
U1 U1 115
22  20,45  11,913  6,25
 111,686  j 3,26 kV  111,73  e  j1, 67 kV

j
115

Загубите на активна и реактивна моќност во подолжната гранка на водот се:

2 2
P'  Q' 22 2  11,913 2
Pv  12 2 12  Rv   6,25  0,295 MW
U1 115 2
2 2
P'  Q' 22 2  11,913 2
Qv  12 2 12  X v   20,45  0,968 MVAr
U1 115 2
Моќноста на крајот од водот , лево од собирницата 2 е:

S 12  P12"  jQ12"  S 12  S v  22  j11,913  0,295  j 0,968  21,705  j10,945 MVA

" '

30
Реактивната моќност што водот ја произведува во попре чната гранка во јазолот 2
изнесува:

 Qv  B 138  10 6
   v  U 22   111,73 2  0,861 MVAr
 2
2 2 2

Загубите на активна и реактивна мо ќност во гранката на магнетизира ње на

трансформаторот се:

PFe  GT  U 22  3,31  10 6  111,73 2  10 6  41,3 kW

Qm  BT  U 22  31,24  10 6  111,73 2  10 6  389.98 kVAr

Со примена на билансот на мо ќности за јазолот 2 се добиваат активната и реактивната

моќност десно од точката 2:
P23'  P12"  PFe  21,705  0,041  21,664 MW
Q 
'
Q23  Q12"   v   Qm  10,945  0,861  0,389  11,417 MVAr
 2 2

Напонот на собирницата 3 сведен на 110 kV напонско ниво ќе се пресмета преку падот на

напон во трансформаторот :

P23'  RT  Q23
'
 XT P23'  X T  Q23
'
 RT
U 3 sv  U 2  *
j *
 111,686  j 3,26  
U2 U2
21,664  0,756  11,417  40,326 21,664  40,326  21,664  0,756
 j 
111,686  j 3,26 111,686  j 3,26
 107,195  j11,124 kV  107,77  e  j 5,92 kV


Модулот на напонот на собирницата 3 се добива со сведување преку трансформаторот:

10,5
U 3  U 3 sv  mT  107,77   10,28 kV
110

Загубите на активна и реактивна мо ќност во трансформаторот се:

2 2
P'  Q' 21,664 2  11,417 2
PT  23 2 23  RT   0,756  0,036 MW
U2 111,73 2
2 2
P23'  Q23'
21,664 2  11,417 2
QT   X T   40,326  1,937 MVAr
U 22 111,73 2

Активната и реактивната мо ќност на собирницата 3 се:

P3  P23'  PT  21,664  0,036  21,628 MW

Q3  Q23
'
 QT  11,417  1,937  9,48 MVAr

31
ЗАДАЧА 1.18

За радијалниот преносно-дистрибутивен систем на слика та 1.12 а), за позната

состојба на собирница 3, со примена на методот на биланс на моќности, да се пресметаат
фазорите на напоните, струите и моќностите во карактеристичните точки.
U 3  10kV

L  70 km
S 3  20  j10 MVA
z v  (0,193  j 0,422)  / km
bv  2,65 S / km mT  110 / 10,5 kV
S n  31,5 MVA
uk  10,5%, i 0 %  1,2
PCun  62 KW
PFen  40 KW
Слика 1.12 а). Радијален преносен систем од зада чата 1.18.

РЕШЕНИЕ:

Еквивалентната шема на системот со тековите на мо ќност е дадена слика 1.12 б).

Трансформаторот е претставен со зав ртената Г-еквивалентна шема.

U1 U2 U3
P1 Pv' Rv Pv" PT' RT jX T PT" P3
jX v U 3 sv
Q1 Qv' Qv" QT' QT" Q3
Pv Qv B PT QT
B j
j 2
GT  jBT
 Qv  2  Qv 
    PFe
 2 1  2 2 Q m

Слика 1.12 б). Еквивалентна шема на зададениот систем со тековите на мо ќности

Параметрите на системот се:

Rv  rv  Lvod  0,193  70  13,51  X v  x v  Lvod  0,422  70  29,54 

Bv  bv  Lvod  2,65  10 6  70  185,5 μS
U n2 110 2
RT  PCun  2  62  10 3   0,756 
Sn 31,5 2
u k % U n2 10,5 110 2
ZT      40,33 
100 S n 100 31,5
X T  Z T2  RT2  40,32 

32
 PFen 40  10 3
GT    3,31 μS
U n2 
110  10 3
2

i % S 1,2 31,5
BT  0  n2    31,24 μS
100 U n 100 110 2

Напонот на секундарната страна на трансформаторот, е поставен на реалната оска

и сведен на 110 kV страна изнесува:

110
U 3 sv  U 3  mT  10   104,76 kV
10,5

U 3 sv  104,76  e j 0 kV

Фазорот на фазната струја на крајот од преносот, односно на секундарната страна на

трансформаторот е:

  20  j10   110,22  j 55,1A  123,23  e  j 26 ,56 A

*
 S3 


I 3 sv
 3 U  3  104,76
 3 sv 

Загубите на активна и реактивна мо ќност во гранката на магнетизира ње на

трансформаторот се:

PFe  GT  U 32sv  3,31  10 6  104,76 2  10 6  36,28 kW

Qm  BT  U 32sv  31,24  10 6  104,76 2  10 6  342,86 kVAr

Моќноста која протекува низ трансфроматорот е:

S T  PT"  jQT"  P3  PFe   j Q3  Q m   20,03628  j10,34826 MVA

"

Напонот на примарната страна на трансформаторот, односно на крајот на водот }е биде:

PT"  RT  QT"  X T P "  X T  QT"  RT 20,03628  0,756  10,34286  40,32

U 2  U 3 sv  j T  104,76  
U 3 sv U 3 sv 104,76
20,03628  40,32  10,34286  0,756
 108,88  j 7,64kV  109,16  e j 4, 013 kV

j
104,76

Загубите во подолжната гранка на трансформаторот се:

2 2
P"  Q" 20,03628 2  10,34286 2
PT  T 2 T  RT   0,756  0,035 MW
U 3 sv 104,76 2
2 2
P"  Q" 20,03628 2  10,34286 2
QT  T 2 T  X T   40,32  1,867 MVAr
U 3 sv 104,76 2

Моќноста на влезот во трансформаторот, односно на крајот од водот е:

   
S T  PT'  jQT'  PT"  PT  j QT"  QT  20,071  j12,21MVA
'

33
Реактивната моќност што водот ја произведува во попречната гранка во јазолот 2
изнесува:

 Qv  B 185,5  10 6
   v  U 22   109,156 2  1,105 MVAr
 2
2 2 2
Моќноста која протекува низ водот и предизвикува загуби на мо ќност и пад на напонот е:

Q  Q 
S v  Pv"  jQv"  S T  j  v   PT'  jQT'  j  v   20,071  j11,105MVA
" '

 2 2  2 2

Загубите во водот се:

2 2
Pv"  Qv" 20,0712  11,105 2
Pv   R v   13,51  0,5966 MW
U 22 109,156 2
2 2
Pv"  Qv" 20,0712  11,105 2
Q v   X v   29,54  1,3045 MVAr
U 22 109,156 2

Напонот на почетокот на водот е:

Pv"  R v  Qv"  X v Pv"  X v  Qv"  R v 20,071 13,51  11,105  29,54

U1 U 2  j  108,88  j 7,64   
U2
*
U2
*
108,88  j 7,64
20,071  29,54  11,105 13,51
 114,08  j12,07 kV  114,72  e j 6, 04 kV

j
108,88  j 7,64

Реактивната моќност што водот ја произведува во попре чната гранка во јазолот 1

изнесува:

 Qv  B 185,5  10 6
   v  U 12   114,72 2  1,22 MVAr
 2 1 2 2

Комплексната моќност на почетокот на водот, десно од јазолот 1 е:

  
S v  Pv'  jQv'  Pv"  Pv  j Qv"  Qv  20,668  j12,41MVA
'

Комплексната моќност на влезот во водот, лево од то чката 1 е:

Q  Q 
S 1  P1  jQ1  S v  j  v   Pv'  jQv'  j  v   20,668  j11,19 MVA
'

 2 1  2 1

Фазорот на фазната струја на по четокот на водот е:

  20,668  j11,19   118,28  e  j 22,39 A

*
 S1 
I 1  


 3  114,08  j12,07 
 3 U 1 

34
ЗАДАЧА 1.19

Потрошувач со моќност P3  20 MW и cos  3ind  0,8 се напојува преку преносен

систем даден на сликата 1.13. Напонот на почетокот на водот се одр жува константен и
изнесува U 1  115 kV . Занемарувајќи ја попречната компонента на падот на напон во
преносниот систем да се одреди колкава треба да биде мо ќноста инјектирана од
кондензаторската батерија инсталирана кај потро шувачот за да напонот на собирницата 3
биде U 3  10,2 kV . Колку ќе изнесува моќноста инјектирана од кондензаторската батерија,
доколку се земи во предвид и попре чната компонента на пад от на напон и колкава е
грешката што се прави со нејзиното занемарува ње?
U1 U3

L  60 km S3

(0,125  j 0,4)  / km mT  110 / 10 kV QKB

S n  31,5 MVA
uk  11%
PCun  200 KW
Слика 1.13 а). Преносен систем од зада ча 1.19.

РЕШЕНИЕ:

Еквивалентната шема на системот (сведена на напонот на водот) е прикажана на

сликата 1.13 б).

U1 U 3 sv
Rv jX v RT jX T P3" P3

Q3" Q3
 jX c
Q KB

Слика 1.13 б). Еквивалентната шема на системот од задача 1.19

Реактивната моќност на потрошувачот на собирницата 3 е:

Q3  P3  tg arccos    20  0,75  15 MVAr

Напонот на собирницата 3 сведен на напонот на водот е:

110
U 3 sv  U 3  mT  10,2   112,2 kV
10

Параметрите на водот и т -торот се:

35
 Rv  rv  Lvod  0,125  60  7,5 
X v  xv  Lvod  0,4  60  24 

U n2  3 110
2
RT  PCun   200  10   2,44 
S n2 31,5 2
u k % U n2 11 110 2
ZT      42,25 
100 S n 100 31,5
X T  Z T2  RT2  42,18 

Бидејќи се работи за сериска врска на водот и т -торот, еквивалетната активна и реактивна

отпорност на системот поме ѓу точките 1 и 3 е:

Re  Rv  RT  9,94 
X e  X v  X T  66,18 

Со биланс на моќностите за собирницата 3, се добива:

S 3  P3  j Q3  QKB 
"

Со занемарување на попречната компонента на падот на напон, напонот на по четокот на

водот може да се изрази со релацијата:

P3  Re  Q3  Q KB   X e
U 1  U 3 sv 
U 3 sv

Од оваа равенка за моќноста на кондензаторската батерија се добива:

P3  Re  Q3  X e  U 1  U 3 sv   U 3 sv 20  9,94  15  66,18  115  112,2   112,2

Q KB    13,3 MVAr
Xe 66,18

Доколку се земи во предвид и попре чната компонента на падот на напон се добива:

P3  Re  Q3  Q KB   X e P  X e  Q3  Q KB   Re
U 1  U 3 sv   j 3
U 3 sv U 3 sv
P  R  Q3  Q KB   X e   P3  X e  Q3  Q KB   Re 
2 2

U 12  U 3 sv  3 e   
 U 3 sv   U 3 sv 

Од последната равенка се добива квадратна равенка за мо ќноста на кондензаторската

батерија:

2
Q KB  402,05  Q KB  5535,17  0

Оваа квадратна равенка има две ре шенија, и тоа:

QKB1  387,77 MVAr, QKB 2  14,52 MVAr

36
Првото решение не е логично и не е физички возможно, што значи решението е:

QKB  14,52 MVAr

Грешката што се прави со занемарува ње на попречната компонента на падот на напон е:

'
Q KB  Q KB 14,52  13,3
G%  '
 100   100  8,4%
Q KB 14,52

ЗАДАЧА 1.20

На сликата 1.14 а) е даден дел од радијална мрежа која напојува потрошувачко

подрачје со константна моќност S p  5  j 3 MVA . Модулот на напонот на собирницата 1 е
константен и изнесува U 1  36 kV . Да се пресмета потребната реактанција на сериската
кондензаторска батерија која треба сериски да се приклучи на собирницата 3 за да на неа
се постигне напон 10,5 kV. Колкава е моќноста на кондензаторската батерија?

X KB

z v  (0,3  j 0,4)  / km Sp
U nv  35 kV mT  35 / 10,5 kV
Lv  15 km S nT  10 MVA
u k  8%
RT  0
Слика 1.14 а). Радијална мрежа од задача 1.20

РЕШЕНИЕ:

Еквивалентната шема на системот (сведена на напонот на водот) е прикажана на

сликата 1.14 б).

U1 U 3 sv
Rv jX v jX T  jX KB I

Слика 1.14 б). Еквивалентна шема на радијалната мр ежа од задача 1.20

Напонот на собирницата 3 сведен на напонот на водот е:

35
U 3 sv  U 3  mT  10,5   35 kV
10,5

Параметрите на водот и т -торот се:

Rv  rv  Lvod  0,3  15  4,5 

X v  x v  Lvod  0,4  15  6 
u k % U n2 8 35 2
XT      9,8 
100 S n 100 10

37
Бидејќи се работи за сериска врска на водот и т -торот, еквивалетната а ктивна и реактивна
отпорност на системот поме ѓу точките 1 и 3 е:

Re  Rv  4,5 
X e  X v  X T  X KB  15,8  X KB

Равенката за пад на напонот помеѓу точките 1 и 3 е:

Pp  Re  Q p  X e Pp  X e  Q p  Re
U 1  U 3 sv   j
U 3 sv U 3 sv
Pp  Re  Q p  X e   Pp  X e  Q p  Re 
2 2

U  U 3 sv 
1
2
  
 U 3 sv   U 3 sv 
5  4,5  3  X e   5  X e  3  4,5 
2 2

36 2  35    
 35   35 

од каде се добива следната квадратна равенка за непозната еквивалентна реактанција:

X e2  219,71  X e  928,1  0

Оваа квадратна равенка има две ре шенија, и тоа:

X e1  4,145 , X e 2  223,855 

Второто решение не е логично и не е физички возможно, што значи решението е:

X e  4,145 

со што може да се пресмета реактанцијата на кондензатор ската батерија:

35 kV
X KB  15,8  X e  15,8  4,145  11,655 

Реактанцијата на батеријата на 10 kV напонско ниво е:

2
 10,5 
X 10 kV
KB X 35 kV
KB  m  11,655  
2
T   1,0485 
 35 

Моќноста на кондензаторската батерија изнесува:

Pp2  Q p2 5 2  32
Q KB  X KB
10 kV
  1,0485   0,323 MW
U 32 10,5 2

ЗАДАЧА 1.21

38
 Во радијалниот дел на дистрибутивниот систем прикажан на сликата 1.15, напонот
на собирницата 1 се одр жува константен, независно од промената на потро шувачката на
собирницата 3. При напон на собирницата 3 U 30  10 kV , моќноста на потрошувачот е
S p 0  3  j5MVA , додека со промена на напонот се менува со стати чки коефициенти на
осетливост k PU  1,6, k QU  1,8 .

а) Да се одреди моќноста на кондензаторската батерија која треба да се приклу чи

на собирницата 3, за да напонот на тие собирници биде 10,5 kV, при:
-земање во предвид на попречната компонента на падот на напон;
-занемарување на попречната компонента на падот на напон;
Колкава е грешката што се прави со занемарува њето на попречната компонента на
падот на напон во пресметката на мо ќноста кондензаторската батерија? Ко лку се
намалуваат вкупните загуби на активна моќност во дистрибутивниот систем со
вприклучувањето на кондензаторката батерија?

б) Да се одреди напонот на собирницата 3, ако на неа се приклу чи кондензаторска

батерија со номинална мо ќност QKB  3 MVAr (при U n  10 kV ). Во овој случај да
се занемари попречната компонента на падот на напон от.

Sp
Lv  40 km
z v  (0,196  j 0,385)  / km
U nv  35kV mT  35 / 10,5 kV QKB
S nT  10 MVA
u k  8%
PCun  34 KW

Слика 1.15. Шема и основни податоци за задачата 1.21.

РЕШЕНИЕ:

Импеданцијата на водот сведена на 35 kV напонско ниво е:

Z v  rv  jx v Lv  0,196  j 0,385   40  7,84  j15,4 

Импеданцијата на трансформаторот сведена на 35 kV напонско ниво е:

 U2 u % U2   35 2 8 35 2 
Z T   PCun  n2  j k  n    0,034  2  j
    0,42  j 9,8
 Sn 100 S n   10 100 10 

Вкупната импеданција помеѓу точките 1 и 3 е:

Z  R  jX  Z v  Z T  8,26  j 25,2 

Врз основа на зададените вредности на напонот и мо ќноста U 3  10 kV и

S p0  3  j 5MVA кои го карактеризираат ре жимот пред компензацијата, мо же да се

39
одреди напонот на собирницата 1, чиј модул во разгледуваниот систем се одр жува на
константна вредност. Прво треба да се одреди напонот на собирн ицата 3, сведен на 35 kV:

35
U 3 sv  U 3  mT  10   33,33 kV
10,5

Напонот на собирницата 1 се добива со изразот:

Pp R  Q p X Pp X  Q p R 3  8,26  5  25,2 3  25,2  5  8,26

U 1  U 3 sv   j  33,33   j 
U 3 sv U 3 sv 33,33 33,33
 37,85  j1,03kV  37,86kV  const .

Вкупните загуби на активна моќност во дистрибутивниот систем пред вклучувањето на

кондензаторскта батерија изнесуваат:

Pp  Q p
2 2
32  5 2
 P  U 32sv
R 
33,33 2
 8,26  0,253 MW

а) Во случај на приклучување на кондензаторска батерија на собирницата 3,

напонот на неа изнесува 10,5 kV, односно неговата вредност сведена на 35 kV е:

35
U 3 sv  U 3  mT  10,5   35 kV
10,5

Со промена на напонот на собирницата 3, се менуваат и мо ќностите на потрошувачот,

преку линеаризираните стати чки карактеристики и изнесуваат:

U 3 10,5  10
Pp  Pp 0  Pp 0 k PU  3  3  1,6   3,24 MW
U 30 10
U 3 10,5  10
Q p  Q p 0  Q p 0 k QU  5  5  1,8   5,45 MVAr
U 30 10

-Со уважување на попречната компонента на падот на напон, напонот на собирницата 1

може да се изрази со следната формула:

Pp R  Q p  Q KB X Pp X  Q p  Q KB R
U 1  U 3 sv   j
U 3 sv U 3 sv

Со замена на соодветните вредности за напоните и мо ќностите, се добива квадратна

равенка во која непозната е мо ќноста на кондензаторската батерија:

3,24  8,26  5,45  Q KB   25,2   3,24  25,2  5,45  Q KB   8,26 

2 2

37,86 2  35    
 35   35 

После средувањето се добива:

40
 2
Q KB  98,69Q KB  249,11  0

Физички возможно решение е:

QKB  2,59 MVAr

-Со занемарување на попречната компонента на падот на напон, изразот за напонот на

собирницата 1 е:

Pp R  Q p  Q KB X
U 1  U 3 sv 
U 3 sv
3,24  8,26  5,45  Q KB   25,2
37,86  35 
35

Со решавање на последната равенка се добива:

Q KB  2,54 MVAr

Грешката што се прави со занемарувањето на попречната компонента на падот на

напон во пресметката на кондензаторската батерија е:

1
Q KB  Q KB 2,59  2,54
G%  1
 100   100  1,93 %
Q KB 2,59

Загубите во дистрибутивниот систем со приклучувањето на кондензатоската

батерија ќе изнесуваат:

Pp  Q p 3,24 2  5,45  2,59 

2 2 2

 P '  U 32sv
R 
35 2
 8,26  0,126 MW

Нивното процентуално намалување изнесува:

 P   P '


0,253  0,126
 50,2 %
 P 0,253

б) Бидеј}и е зададена номиналната мо}ност на кондензаторската батерија

Q KBn  3 MVAr (при U n  10 kV односно за U nsv  33,33 kV ), вредноста на моќноста на
батеријата за некоја произволна вредност на напонот на собирницата 3 е:

U 32sv U 32sv
QKB  QKBn  2
 3   0,0027U 32sv
U nsv 33,33 2

Зависноста на моќностите на потрошувачот во функција од напонот на собирницата 3,

дадени се со следните изрази:

41
 U 3 sv U  33,33
Pp  Pp 0  Pp 0 k PU  3  3  1,6  3 sv  0,144U 3 sv  1,8
U 30 sv 33,33
U 3 sv U  33,33
Q p  Q p 0  Q p 0 k QU  5  5  1,8  3 sv  0,27U 3 sv  4
U 30 sv 33,33

Ако трите претходни изрази се заме нат во равенката за падот на напонот поме ѓу точките 1
и 3:

Pp R  Q p  QKB X
U 1  U 3 sv 
U 3 sv
0,144U 3sv  1,8  8,26  027U 3sv  4  0,0027U 32sv  25,2
37,86  U 3 sv 
U 3 sv

Се добива квадратна равенка по непознатиот напон U 3 sv :

U 32sv  32,05U 3 sv  124,11  0

Физички прифатливо решение е: U 3 sv  35,54 kV . Од каде за напонот на собирница 3 се

добива:

10,5
U 3  U 3 sv  mT  35,54   10,66 kV
35

ЗАДАЧА 1.22

Во електроенергетскиот систем прика жан на сликата 1.16 а), компензацијата на

реактивната моќност се врши со приклучување на попречна кондензаторска батерија на
терциерот на тринамотниот трансформатор. Ако во ре жимот пред компензацијата (кога
терциерот е неоптоварен), напонот на собирницата 2 е U 2  33 kV , да се одреди
потребната сусцептанција, односно моќноста на кондензаторската батерија која треба да
се приклучи на терциерот на трансформаторот, за да напонот на собирницата 2 се подигне
на посакуваната вредност U 2  36,75 kV , под претпоставка дека напонот на собирницата 0
се одржува на константна вредност.

НАПОМЕНА: Реактанциите на трансформаторот се дадени соглас но моќностите кои

можат да се пренесат од една кон друга намотка, а во пресметката да се занемари
попречната компонента на падот на напон.

42
 S p  45  j 25 MVA
Lv  80 km

x v  0,38  / km
X 12 %  7%, X 13 %  21%
U nv  110kV
X 23 %  15%
mT  110 / 36,75 / 10kV
S n1 / S n 2 / S n 3 
jBc  60 / 60 / 35 MVA

Слика 1.16 а). Шема и основни податоци за ЕЕС од зада чата 1.22.

РЕШЕНИЕ:

Импеданцијата на водот на 110 kV напонско ниво е:

Z v  jx v Lv  j 0,38  80  j 30,4 

Импеданциите на тринамотниот трансформаторот поме ѓу одделните негови краеви,

пресметани за моќностите кои можат да се пренесат од една кон друга намотка, сведени
на 110 kV напонско ниво се:

X 12 % U n2 7 110 2
Z 12  jX 12  j   j   j14,117 
100 S n1 100 60
X 13 % U n2 21 110 2
Z 13  jX 13  j   j   j 72,6 
100 S n 3 100 35
X 23 % U n2 15 110 2
Z 23  jX 23  j   j   j 51,857 
100 S n 3 100 35

Импеданциите на гранките Y-еквивалентот на тринамотниот трансформатор, сведени на

110 kV напонско ниво се:

Z 1  jX 1  j
1
 X 12  X 13  X 23   j17,43 
2
Z 2  jX 2  j  X 12  X 23  X 13    j 3,313 
1
2
Z 3  jX 3  j  X 13  X 23  X 12   j 55,17 
1
2

Во случајот пред компензацијата, кога терциерот е неоптоварен, трансфор маторот

се моделира како двонамотен со импеданцијата Z 12  jX 12 . Еквивалентната шема за овој
случај е прикажана на сликата 1.16 б).

43
 jX v jX 12

S p  Pp  jQ p

Слика 1.16 б). Еквивалентна шема на системот пред компензацијата

За овој работен режим напонот на собирницата 2 согласно условот на зада чата изнесува
U 2  33 kV , односно неговата вредност сведена на 110 kV е:

110
U 2 sv  U 2  mT  33   98,776 kV
36,75

Од овој режим може да се одреди напонот на собирницата 0, кој се одр жува константен
независно од режимот на работа:

Q p  X v  X 12  25  30,4  14,117 
U 0  U 2 sv   98,776   110,043 kV
U 2 sv 98,776

За режимот со вклучена кондензаторска батерија, т -торот се моделира со Y-еквивалентот

и шемата за овој режим е дадена на сликата 1. 16 в).
U 2 sv  110kV
jX v jX 1 S 0Z SZ jX 2

S p  Pp  jQ p
jX 3 Q Z 2

 jX KB

Слика 1.16 в). Еквивалента шема на системот со вклучена кондензаторска батерија

За овој работен режим напонот на собирницата 3 согласно условот на зада чата

треба да изнесува U 2  36,75 kV , односно неговата вредност сведена на 110 kV е:

110
U 2 sv  U 2  mT  36,75   110 kV
36,75

За да може да се одреди сусцептанцијата на попречната кондензаторска батерија,

потребно е да се задоволи равенката за биланс на мо ќности до собирницата 0. Напонот во
точката Z се добива со равенката:

Q p X 2  25   3,313
U Z  U 2 sv   110   109,247 kV
U 2 sv 110

Реактивните загуби во гранката Z-2 се:

44
 Pp2  Q p2 45 2  25 2
Q Z 2  X 2  3,313   0,726 MVAr
U 22sv 110 2

Комплексната моќност на почетокот на гранката Z-2 е:

S Z  PZ  jQ Z  P p  j Q p  Q Z 2   45  j 24,274 

Реактивната моќност на попречната гранка во точката Z, може да се изрази во функција од

X
непознатата капацитивна реактан ција на батеријата KB
U Z2
Q3 KB 
X 3  X KB

Комплексната моќност на крајот на гранката 0-Z е:

 U Z2 
S 0 Z  P0 Z  jQ0 Z  PZ  j  QZ  
 X 3  X KB 

Равенката за пресметка на напонот во то чката 0 е:

 U Z2 
 QZ   X v  X 1 
X 3  X KB
U0  UZ    ,
UZ

во која единствена непозната е реактан цијата на кондензаторската батерија X KB . Изразот

за непознатата е:

U Z2 109,247 2
X KB  X 3   55,17   586,65 
U 0U Z  U Z2 110,043  109,247  109,247 2
 QZ  24,274
X v  X1 30,4  17,43

Бараната сусцептанција на кондензаторската батерија, сведена на 110 kV е:

1
B KB   1,7 mS
X KB

Напонот на кондензаторската батерија сведен на 110 kV е:

 X KB
U KB  U Z  120,58 kV
X 3  X KB

Моќноста на батеријата е:

Q KB  U KB
2
 B KB  24,787 MVAr

45
ЗАДАЧА 1.23

За делот од ЕЕС прикажан на сликата, да се одреди:

а) Максималната активна моќност која може да се испорача на потрошувачот на

собирница 2 (спрема критериумот за дозволен пад на напонот), ако напоните на водот не
смеат да излезат од опсегот U n  5% .
б) За истиот опсег на напони да се пресмета активната моќност која се испорачува на
собирницата 2, во случај кога е целосно компензирана реактивната моќност која се
побарува на собирница 2;
в) Колкава реактивна моќност треба да произведува синхрониот компензатор на
собирницата 2, за да на неа се испорача активна моќност еднаква на природната моќност
на водот, ако U 1  U max , а U 2  400 kV?

Sp

U n  400 kV tg  0,4ind 

Lv  220 km
z v  0,03  j 0,32 Ω/km
bv  3,46 μS/km
Слика 1.17 а). Делот од ЕЕС кој се разгледува во задачата 1.23

РЕШЕНИЕ:

Параметрите на  -еквивалентната шема на водот, која е прикажана на сликата 1.17

б), се:
Z v  0,03  j0,32   220  6,6  j70,4 
Bv  bv  Lv  3,46  220  761,2 μS

U1 U2
Zv S2
Sp

 Qv 
  QSK
 2 2
Bv
j Bv
2 j
2

Слика 1.17 б). Еквивалентна шема на системот од задача 1.23

а) На потрошувачките собирници се испорачува максимална моќност, ако на

собирницата 1 напонот е максимален, а на собирницата 2 напонот е минимален, бидејќи
тогаш има најголем дозволен пад на напон кој го созд ава максималната моќност.
Вредностите на напоните на собирниците 1 и 2 за таков работен режим се:

46
 U 1  U max  1,05  400  420 kV U 2  U min  0,95  400  380 kV

Реактивната моќност што ја генерира водот во точката 2 е:

 Qv  B 761,2  10 6
   v  U 22   380 2  54,96 MVAr
 2
2 2 2

Со примена на билансот на моќности за точката 2, се добива:

Q  Q 
S 2  P2  jQ 2  S p  j v   Pp  j0,4  Pp  j v   Pp  j0,4  Pp  54,96 
 2 2  2 2

Изразот за комплексниот напон на јазолот 1 е:

Pp  Rv  0,4  Pp  54,96   X v Pp  X v  0,4  Pp  54,96   Rv

U1  U 2  j
U2 U2

Со замена на бројчаните вредности на поедините големини и изедначувањето на

модулите на левата и десната страна на горна та равенка се добива квадратна равенка по
непознатата Pp :

6,6  Pp  0,4  Pp  54,96   70,4   70,4  Pp  0,4  Pp  54,96   6,6 

2 2

420  380 
2
  
 380   380 

Pp2  1696,38  Pp  989569,54  0

Физички реално решение на горната квадратна равенка е:

Pp  Pmax  459,1 MW

б) Во случајот кога реактивната моќност на по трошувачот целосно се компензира

( tg  0) , билансот на моќности за точката 2 е:

Q  Q 
S 2  P2  jQ2  S p  j v   Pp  j0  j v   Pp  j54,96
 2 2  2 2

Изразот за комплексниот напон на јазолот 1 е:

P2  Rv  Q2  X v P  X v  Q 2  Rv
U1  U 2  j 2
U2 U2

односно:

6,6  Pp  54,96  70,4   70,4  Pp  54,96  6,6 

2 2

420  380 
2
  
 380   380 

47
Со средување на последната равенка се добива квадратна равенка по непознатата Pp :

Pp2  383,275  Pp  1148787,54  0

Физички реално решение на горната квадратна равенка е:

Pp  Pmax  897,2 MW

Може да се заклучи дека активната моќност која се испорачува на потрошува чот

значително се зголемува, ако се изврши потполна компензација на реактивната моќност
која ја побарува потрошувачот.

в) Природната моќност на водот е:

U n2 U2 400 2
PN   n   526,12 MW
Zc xv 0,34
bv 3,46  10 6

Според условот на задачата, активната моќност на потрошувачкото подрачје тр еба да е

еднакава природната моќност на водот:

Pp  PN  526,12 MW

Реактивната моќност на потрошувачкото подрачје, тогаш е:

Q p  Pp  tg  210,45 MVAr

Реактивната моќност што ја генерира водот во точката 2 е:

 Qv  Bv 761,2  10 6
   U 2 
2
 400 2  60,9 MVAr
 2 2 2 2

Со примена на билансот на моќности за точката 2, се добива:

Q 
S 2  P2  jQ2  S p  j v   Q SK  526,12  j210,45  60,9  Q SK   526,12  j149,55  Q SK 
 2 2

Изразот за комплексниот напон на јазолот 1 е:

P2  Rv  Q2  X v P  X  Q 2  Rv
U1  U 2  j 2 v
U2 U2

односно:

526,12  6,6  149,55  QSK   70,4   526,12  70,4  149,55  QSK   6,6 
2 2

420  400 
2
  
 400   400 

48
Со средување на последната равенка се добива квадратна равенка по непознатата QSK :

2
Q SK  4797 ,12  Q SK  669278,6  0

Физички реално решение на горната квадратна равенка е:

QSK  143,8 MVAr

ЗАДАЧА 1.24
За прикажаната еднополна шема на ЕЕС да се одредат параметрите на елементите
на системот во едине чни вредности, ако се усвои: S B  35 MVA и базен напон во
генераторското коло U B1  10,5 kV.

z v  (0,118  j 0,388) Ω/km

bv  2,96 μS/km

Lv  40 km S p  20  j10 MVA

mT  10,5 / 115 kV mT  115 / 10,5 kV
S n  31,5 MVA S n  31,5 MVA
uk  11% uk  11%

Слика 1.18. ЕЕС од задачата 1.24.

РЕШЕНИЕ:

Прво ќе ги одредиме параметрите на елементите на системот во апсолутни вредности:

X S % U n2 110 10,5 2
XG      3,46 
100 S n 100 35
u k % U n2 11 115 2
X T1      46,2 
100 S n 100 31,5
Z v  z v L  0,118  j 0,388  40  4,72  j15,52 
jBv  jbv L  j118 μS
u k % U n2 11 10,5 2
XT2      0,385 
100 S n 100 31,5

За системот треба да дефинираме уште еден базен напон за другото напонско ниво:

U nT21 115
U B 2  U B1 T1
 10,5   115 kV
U n1 10,5

Соодветните базни импеданции се:

49
 U B21 10,5 2
Z B1    3,15 
SB 35
U B2 2 115 2
Z B2    377,8 
SB 35
Параметрите на системот во едине чни вредности се:

X G 3,46
XG    1,098 p.u.
Z B1 3,15
X T1 46,2
X T1    0,122 p.u.
Z B 2 377,8
Zv 4,72  j15,52
Zv    0,0125  j 0,041p.u.
Z B2 377,8
jBv
Yv   jBv  Z B 2  j118  10 6  377,8  0,0446 p.u.
YB 2
X T 2 0,385
XT2    0,122 p.u.
Z B1 3,15

Моќноста на потрошувачот во единечни вредности е:

Sp 20  j10
Sp    0,571  j 0,286 p.u.
SB 35

ЗАДАЧА 1.25
Даден е несиметричен трифазен систем на напони:

U fA  62,335  j5,563kV
U fB   35,95  j50,97 kV
U fC   26,37  j56,81kV

Аналитички да се определат симетри чните компоненти на несиметри чниот систем.

РЕШЕНИЕ:

Врската помеѓу симетричните компоненти и фазните вели чини е:

Ud 
1
3
 2

 U fA  a  U fB  a  U fC  62,272  j5,659 kV

1
3
 2

U i   U fA  a  U fB  a  U fC  0,074  j0,03kV

U 0   U fA  U fB  U fC   0,005  j0,092 kV

1
3

50
Притоа за операторот a  e j 2 / 3 важи:

1 a  a  0
2

 1 3
    j 
3n  2
aa a a  ....  a
4 7 10

2 2 
 
 1 3
    j 
3 n 1
a  a  a  a  ....  a
2 5 8 11

 2 2 
a a a a  ....  a 1
3 6 9 12 3n

n  1,2,3......

Обратните релации со помо ш на кои фазните величини се изразуваат преку

симетричните компоненти се:

U fA  U d U i U 0
 a U d  a U i  U 0
2
U fB

 a U d  a U i  U 0
2
U fC

Равенките за трансформација можат да се напишат и во матрична форма:

U f  T  US
U S  T 1  U f

каде што:

U fA 
 
U f  U fB  -матрица колона на фазните напони;
U fC 
 

U d 
U S  U i  -матрица колона на симетри чните компоненти;
U 0 

1 1 1
 2 
T  a a 1  -матрица на трансфомација;
a a
2
1 

1 a a 
2

1  
T 1   1
2
a a  -инверзна матрица на матрицата на трансформација;
3 
1 1 1 

ЗАДАЧА 1.26
51
 За несиметричниот систем на трифазни струи, познато е: I A  1,0  e j0 p.u. ,
0

2
I B  0,5  e -j120 p.u. , I d  p.u. . Да се пресмета струјата во фазата C и преостанатите
0

3
симетрични компоненти и да се нацртаат фазорските дијаграми за директниот,
иневерзниот и нултиот систем.

РЕШЕНИЕ:

За дадените струи може да се напише:

2
I A  1,0 p.u. I B  0,5  e  j120  0,5  a 2 Id 
0
p.u.
3

Од равенката со која директната компонента на струите се изразува преку фазните струи:

Id 
1
3

 I A aIB a IC 
2 2
3

се добива струјата во фазата C:

2  1  a  0,5  a  a  I C
2 2

2  1  0,5  a  I C
2

1 1
I C  0,5   0,5   0,5  e j120  0,5  a
0

2  j120 0
a e

Инверзната и нултата компонент а на струјата се:

Ii 
1
3
  1
3
 2 1
3
 2 1

 I A  a  I B  a  I C   1  a  0,5  a  a  0,5  a   1  0,5  a  a  p.u.
2 2

6
 
3 3
 2 1
3
2
 
I 0   I A  I B  I C    1  0,5  a  0,5  a   1  0,5  a  a  p.u.
1 1 1
6
 

ЗАДАЧА 1.27
Да се определат адмитанциите на  -еквивалентната шема на водот (во
адмитанциска форма) во единечни вредности. Крајните јазли на водот се k и l, а за него се
познати следните параметри:
U n  110 kV , rv  0,119  / km, x v  0,409  / km, bv  2,77 μS/km , Lv  50 km .
Базната моќност да се усвои S B  100 MVA , а базниот напон U B  110 kV .

РЕШЕНИЕ:

Обликот на  -еквивалентната шема на водот во адмитанциска форма е дадена на

сликата 1.19. Подолжната и попречните адмитанции на  - еквивалентната шема на водот
треба да се пресметаат во едине чни (pu) вредности.

52
 Y k l

1 ' 1 '
Y k l Y k l
2 2

Слика 1.19.  - еквивалентна шема на водот во адмитанциска форма

Согласно усвоените базна мо ќност и напон, базната импеданција е:

U B2 110 2
ZB    121 
SB 100

Подолжната адмитанција на еквивалентната  - шема на водот во единечни вредности е:

1
Y Z Z ZB
 1,587174  j5,455076 p.u.
121
Y k l  v  v  B  
YB 1 Z v rv  jx v   Lv 0,119  j0,409   50
ZB

Попречната адмитанција на еквивалентната  -шема на водот во единечни вредности е:

Bv
j
1 ' B 1 B 2,77  50  10 6
Y k l  2 j v  j v  ZB  j  121  j0,008379 p.u.
2 YB 2 YB 2 2

Y k l  1,587174  j5,455076

1 ' 1 '
Y k l  j0,008379 Y k l  j0,008379
2 2

Слика 1.20. Еквивалентна  -шема на водот со пресметани адмитанции

ЗАДАЧА 1.28

Да се определат параметрите на еквивалентната несиметричната  -шема на

трансформаторот во единечни вредности поме ѓу јазлите k и l, ако за него е познато:
 преносен однос: 220  12x1,5%/115 kV/kV,
 номинални напони на деловите од системот кој ги поврзува трансформаторот:
220/110 kV/kV,

53
  номинална моќност: 150 MVA,
 напон на куса врска: 12%
 загуби во бакар: да се занемарат
 актуелна позиција на регулаторот: n  2
 актуелен преносен однос: 220 -2x(1,5/100)*220/115=213,4/115 kV/kV

РЕШЕНИЕ:

Ако преносниот однос на трансформаторот е еднаков со соодветниот однос на

базните напони на деловите на системот кој ги пов рзува, трансформаторот се претставува
со надолжна адмитанција (односно импеданција) еднаква на адмитанцијата (односно
импеданцијата на кусата врска на трансформаторот. Во таквите случаи, за
трансформаторот се вели дека работи со номинален преносен однос. Ако претходното не
е случај, за трансформаторот се вели дека работи со неноминален преносен однос. Еден
трансформатор со неноминален преносен однос не може на задоволителен начин да биде
претставен само со една надолжна адмитанција (односно импеданција). Таков
трансформатор се претставува со соодветна несиметрична  -еквивалентна шема. Ова е
случај и со трансформаторот кој треба да го моделираме во оваа задача.
Реактанцијата на куса врска на трансформаторот, сведена на страната на понискиот
напон (l јазол) е:

2
u % U ponizok 12 115 2
XT  k     10,58 
100 Sn 100 150
RT  0  Z T  jX T  j10,58 

Базните напони се земаат еднакви на номиналните напони на деловите од системот

кој трансформаторот ги поврзува, т.е. на страната на повисокиот и на понискиот напон
базните напони се U B 220  220 kV, U B110  110 kV . Базната моќност ја усвојуваме
S B  100 MVA . Базната импеданција на 110 kV напонско ниво е:

U B2110 110 2
Z B110    121 
SB 100

Адмитанцијата на куса врска на трансформаторот сведена на страната на

понискиот напон, во единечни вредности е:

1
Y ZT Z Z 121
YT  T   B110  B110    j11,43667 pu
YB 1 ZT jX T j10,58
Z B110
Преносниот однос на трансформаторот во единечни вредности се дефинира како
количник помеѓу актуелниот преносен однос на трансформаторот и соодветниот однос на
базните напони:

213,4
Prenosen odnos (primar/sekundar  k/l)
m k l   115  0,927826 p.u.
Soodveten odnos na baznite naponi 220
110

54
 Може да се забележи дека за трансформатори со неноминален преносен однос
m k l  1 , додека за трансформатори со номинален преносен однос m k l  1 . Со досега
определените параметри може да се формира еквивалентна шема на трансформаторот,
прикажана на слика 1.21 а).

0,927826 : 1 p.u.

Y T   j11,43667 p.u.

Слика 1.21 а). Еквивалентна шема на трансформаторот со адмитанцијата на кусата врска

сведена на страната на понискиот напон

Соодветните адмитанции на несиметричната  -шема на трансформаторот, слика

1.21 б), во единечни вредности се пресметуваат на следниот начин:

YT  j11,43667
Y 1( k l )     j12,326309 p.u.
m k l 0,927826
 1  Y  1   j11,43667 
Y 2 ( k l )    1 T    1    j 0,958842 p.u.
 m k l  m k l  0,927826  0,927826
Y 3( k l )  m k l  1 T  0,927826  1 
Y  j11,43667   j 0,889639 p.u.
m k l 0,927826

Y 1( k l )   j12,326309

Y 2 ( k l )   j 0,958842
Y 3( k l )  j 0,889639

Слика 1.21 б). Адмитанциска форма на еквивалентната несиметрична  -шема на

трансформаторот
55
 Но постапката за определување на параметрите на адмитанциска форма на
еквивалентната несиметрична  -шема на трансформаторот, би можела да започне со
сведување на реактанцијата на кусата врска на трансформаторот на страната на
повисокиот напон, т.е. на страната на јазолот k. Во тој случај реактанцијата на кусата
врска на трансформаторот изнесува:

2
u k % U povisok 12 213,4 2
XT      36,43165 
100 Sn 100 150
RT  0  Z T  jX T  j 36,43165 

Базната импеданца на 220 kV напонско ниво е:

U B2 220 220 2
Z B 220    484 
SB 100

Адмитанцијата на трансформаторот во единечни вредности е:

1
Y ZT Z Z 484
YT  T   B 220  B 220    j13,285152 p.u.
YB 1 ZT jX T j36,43165
Z B 220

Сега преносниот однос на трансформаторот во единечни вредности се дефинира на

следниот начин:

115
Prenosen odnos (primar/sekundar  l/k) 213,4
ml k    1,077788
Soodveten odnos na baznite naponi 110
220

Со досега определените параметри може да се формира еквивалентна Шема на

трансформаторот, прикажана на слика 6.
1,077788 : 1 pu

l
Y T   j13,285152 p.u. k

56
 Слика 1.21 в). Еквивалентна шема на трансформаторот со адмитанцијата на кусата врска
сведена на страната на повисокиот напон

Соодветните адмитанции на еквивалентната несиметричната  -шема на

трансформаторот (слика 1.21 г)) во единечни вредности се пресметуваат на следниот
начин:

YT  j13,285152
Y 1( l  k )     j12,326309 p.u.
ml  k 1,077788
 1  Y  1   j13,285152 
Y 2 ( l  k )    1 T    1   j0,889639 p.u.
 ml  k  ml  k  1,077788  1,077788

Y 3( l  k )  ml  k  1 T  1,077788  1 
Y  j13,285152    j0,958842 p.u.
ml  k 1,077788

Се забележува дека двете шеми на сликите 1,21 б) и 1.21 г) се практично идентични, што
ја докажува предноста на системот на единечни вредности.
Y 1( k l )   j12,326309

Y 2 ( k l )  j 0,889639 Y 3( k l )   j 0,958842

Слика 1.21 г). Адмитанциска форма на еквивалентната несиметрична  -шема на

трансформаторот

57