Penerus Chopper Inverter Ac Controller PDF

PENUKAR AU-AT (PENERUS) E4140/UNIT 5/1
UNIT 5
PENUKAR AU-AT (PENERUS)
OBJEKTIF
Objektif am : Mengenali dan memahami jenis-jenis litar
penukaran–penukar AU-AT (Penerus)
Objektif khusus : Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat:-

q Memahami konsep asas proses penukaran AU – AT di dalam litar
satu-fasa dan tiga-fasa.
q Menerangkan operasi litar penukar AU-AT jenis Tidak Terkawal,

Separuh Terkawal dan Terkawal.
q Melakarkan bentuk gelombang masukan dan keluaran bagi setiap

litar yang berkaitan.
INPUT
5.0 PENGENALAN
Satu litar penukar AU-AT menukarkan arus-ulangalik (AU) kepada arus-

terus (AT) atau lebih dikenali sebagai penerusan. Voltan dan kuasa keluaran
daripada litar penerus boleh dikawal dengan cara mengawal pensuisan peranti-
peranti separuh-pengalir di dalam litar tersebut. Litar penerus boleh dibahagikan
kepada 3 jenis iaitu; Penerus Tak Terkawal, Penerus Separuh Terkawal dan
Penerus Terkawal.
Di dalam unit ini, kita akan membincangkan ketiga-tiga jenis litar penerus
tersebut di dalam konteks litar satu fasa dan tiga fasa. Litar Penerus Tak Terkawal
hanya menggunakan diod sahaja manakala Penerus Terkawal menggunakan
tiristor sahaja. Perbezaan fungsinya ialah diod mengkonduksikan arus apabila
dipincang depan manakala tiristor yang dipincang depan boleh dikawal
pengkonduksiannya melalui picuan pada pintu. Penerus tak terkawal akan
membekalkan keluaran yang tetap untuk suatu masukan arus-ulangalik. Penerus
Separuh Terkawal menggunakan kombinasi diod dan tiristor. Kedua-dua Penerus
Terkawal dan Separuh Terkawal membenarkan pelarasan voltan keluaran dengan
pengawalan sudut picuan di mana tiristor tersebut akan dihidupkan.
5.1 LITAR SATU FASA
Di dalam litar penerus satu-fasa, masukannya ialah bekalan AU satu-fasa.

Litar yang menggunakan diod membekalkan voltan keluaran AT yang tetap
manakala litar yang menggunakan peranti pensuisan terkawal seperti tiristor
membekalkan voltan keluaran yang berubah.
5.1.1 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang Dengan Beban

Rintangan Tulin
Satu litar penerus tak terkawal separuh gelombang dengan beban

rintangan tulin adalah ditunjukkan dalam rajah 5.1 di bawah.Voltan
masukan ialah gelombang sinus seperti yang ditunjukkan dalam rajah
5.1b. Semasa separuh kitar positif, iaitu 0<ω t<π, diod mengkonduksi dan
berkelakuan seperti satu suis tertutup (dengan beranggapan diod adalah
unggul) menyambungkan bekalan kepada beban (i.e. vo = v). Arus beban
ialah i o = vo/R, dan disebabkan R adalah tetap, maka i o dan vo mempunyai
gelombang yang sama (rujuk rajah 5.1b). Pada masa separuh kitar negatif,
diod berkelakuan seperti satu suis terbuka dan tidak mengkonduksikan
sebarang arus.
Katakan v = √2 Vp sin ω t. Nilai purata voltan beban ialah

1 ⌠π
Vo = 2π vo d(ω t)
⌡0
1 ⌠π
= 2π √2 Vp sin ω t d(ω t)
⌡0
√2 Vp
= π Volt
Rajah 5.1 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang

dengan beban tulin (a) Litar. (b) Gelombang.

Berinduktif
Satu litar penerus tak terkawal separuh gelombang dengan beban

rintangan berinduktif adalah ditunjukkan dalam rajah 5.2a di bawah dan
gelombang yang berkenaan di tunjukkan dalan rajah 5.2b. Boleh
diperhatikan bahawa arus beban bukan sahaja mengalir semasa separuh
kitar positif voltan masukan tetapi juga mengalir pada sebahagian daripada
separuh kitar negatif voltan masukan. Ini adalah kerana beban beraruhan
menyimpan tenaga dan mengekalkan arus beban seterusnya berusaha
untuk mengatasi bekalan negatif dan mengekalkan diod dalam keadaan
pincang depan. Maka nilai purata arus dan voltan keluaran diberi oleh
1 ⌠β
Io = 2π i d(ω t)
⌡0
√2 Vp
= ( 1 – cos β )
2πR
√2 Vp
Vo = I oR = ( 1 – cos β )
2π
Rajah 5.2 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang

dengan beban berinduktif (a) Litar. (b) Gelombang.
Berinduktif dan Diod Beroda Bebas
Litar di dalam rajah 5.2 yang mengandungi beban berinduktif

dikatakan tidak mempunyai arus yang berterusan dan mengandungi riak
yang tinggi. Arus beban yang berterusan boleh dicapai dengan
menambahkan satu diod melintangi beban seperti yang ditunjukkan dalam
rajah 5.3a. Diod ini menghalang penyongsangan voltan pada beban
semasa separuh kitar negatif bekalan masukan. Apabila diod D1 berhenti
berkendali pada sifar volt, diod Df membekalkan laluan alternatif seperti
yang ditunjukkan oleh gelombang pada rajah 5.3b. Nilai voltan keluaran
adalah separuh kitar positif daripada voltan masukan sinus. Nilai voltan
purata diberikan oleh
√2 Vp
Vo = π
Rajah 5.3 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang dengan beban
berinduktif dan diod beroda bebas. (a) Litar. (b) Gelombang.
5.1.4 Litar Penerus Tak Terkawal Gelombang Penuh
Satu litar penerus tak terkawal gelombang penuh adalah ditunjukkan

dalam rajah 5.4a dan 5.4b di bawah dan gelombang yang berkenaan di tunjukkan
dalan rajah 5.4c. Kedua-dua litar juga dikenali sebagai Litar Penerus Gelombang
Penuh jenis Tetimbang. Akan tetapi boleh dilihat bahawa penggunaan dua diod
hanya dibenarkan sekiranya satu pengubah sadap tengah digunakan. Untuk
mendapatkan voltan keluaran yang sama nilainya, setiap gegelung sekunder untuk
pengubah sadap tengah mesti memiliki kadaran voltan ppgd (voltan purata punca
ganda dua) sama seperti pada satu gegelung sekunder pada pengubah di dalam
rajah 5.4a. Nilai voltan purata yang dihasilkan ialah
2√2 Vp
Vo = π
Rajah 5.3 Litar Penerus Tak Terkawal Gelombang Penuh (a)Litar dengan empat
diod penerus (b) Litar dengan dua diod penerus (c) Gelombang
AKTIVITI 5a
UJIKAN KEFAHAMAN ANDA DAN SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA

MAKLUMBALAS DI HALAMAN YANG TERAKHIR.
5.1 Litar penukar AU – AT juga dikenali sebagai __________________.
5.2 Apakah fungsi satu litar penukar AU – AT ?
5.3 Nyatakan TIGA jenis kawalan litar penerus.
5.4 Litar penukar AU – AT yang menggunakan kombinasi diod dan tiristor dikenali
sebagai _____________________.
5.5 Satu litar penerus tak terkawal separuh gelombang dibekalkan dengan voltan AU
yang mempunyai nilai voltan puncak 10V. Kirakan nilai purata voltan
keluarannya.
5.6 Apakah fungsi satu diod beroda bebas?
5.7 Apakah perbezaan di antara satu penerus separuh gelombang dengan penerus
gelombang penuh?
MAKLUMBALAS 5a
5.1 Litar penerus.
5.2 Untuk menukarkan voltan AU daripada bekalan kepada voltan AT yang akan
dibekalkan kepada beban.
5.3 i. Penerus Tak Terkawal

ii. Penerus Separuh Terkawal
iii. Penerus Terkawal
5.4 Litar penerus separuh terkawal.
5.5 4.5 Volt
5.6 Diod ini menghalang penyongsangan voltan pada beban semasa separuh kitar
negatif bekalan masukan.
5.7
Penerus
vs Separuh vo
Gelombang
Penerus
vs Gelombang vo
Penuh
INPUT
5.1.5 Litar Penerus Separuh Terkawal Gelombang Penuh
Satu litar penerus separuh terkawal boleh digunakan untuk

mengawal kelajuan untuk satu motor AT mengandungi kombinasi diod
dan tiristor. Satu litar penerus yang mengandungi kombinasi dua tiristor
dan tiga diod ditunjukkan dalam rajah 5.5a. Tiristor S1 dan S2 dipicu pada
α dan π + a, masing-masing, seperti yang ditunjukkan dalam rajah 5.5b.
Beban motor adalah disambungkan kepada bekalan masukan pada selang
α < ω t < π menerusi S1 dan D2, dan voltan keluaran vo adalah sama
dengan bekalan masukan v. Selepas π, vo berkecenderungan untuk
menyongsang disebabkan pertukaran polariti bekalan. Apabila vo
berkecenderungan untuk menyongsang, diod DFW (diod beroda bebas)
menjadi pincang depan dan mengkonduksi. Arus keluaran io, yang
mengalir daripada bekalan menerusi S1 dipindahkan kepada DFW.
Terminal keluaran dilitar-pintaskan menerusi diod beroda bebas pada
selang π < ω t < (π + α), menyebabkan vo = 0.
Pada ω t = π + α, S2 dipicu dan ia mengambil alih arus beban Io

daripada DFW. Arus beban sekarang mengalir menerusi S2 dan D1,
menyebabkan vo = - v. Pada ω t = 2π, DFW menjadi pincang depan semula
dan mengambil alih arus beban daripada S2. Proses tersebut berulang-
ulang. Gelombang untuk voltan dan arus keluaran juga ditunjukkan dalam
rajah 5.5b.
Rajah 5.5 Litar Penerus Separuh Terkawal Gelombang Penuh

dengan beban motor. (a) Litar. (b) Gelombang.
5.1.6 Litar Penerus Terkawal Separuh Gelombang dengan beban
rintangan tulin
Satu litar penerus terkawal yang mengandungi hanya satu tiristor

dan satu beban rintangan tulin ditunjukkan dalam rajah 5.6a. Tiristor
dipincang depan semasa selang 0 < ω t < π, 2π < ω t < 3π, dan
seterusnya. Satu denyut picuan dibekalkan pada sudut α seperti yang
ditunjukkan dalam rajah 5.6b. Sudut ini dikenali sebagai sudut picuan
untuk tiristor. Arus untuk tiristor menjadi sifar pada ω t = π, 3π, dan
seterusnya dan tiristor mengkonduksi daripada α sehingga π, 2π+α
sehingga 3π, dan seterusnya. Pada selang masa di mana tiristor
mengkonduksi, voltan beban adalah sama dengan voltan bekalan, vo = v.
Nilai purata voltan beban ialah
1 ⌠π
Vo = 2π √2 Vp sin ω t d(ω t)
⌡α
Vp
= ( 1 + cos α )
√2 π
Rajah 5.6 Litar Penerus Terkawal Separuh Gelombang dengan beban

rintangan tulin (a) Litar. (b) Gelombang.
Sudut picuan α boleh diubah daripada sifar sehingga π, yang mana

ia akan mengubah voltan keluaran. Perhatikan bahawa pada masa α = 0,
Vo = √2 Vp/π, di mana ia adalah sama dengan voltan keluaran yang
diperolehi daripada litar penerus tak terkawal separuh gelombang yang
menggunakan satu diod sahaja. Ini bermakna sekiranya tiristor dipicu
pada α = 0, maka litar penerus ini berkelakuan seperti satu litar penerus
yang menggunakan diod sahaja. Maka ini menjadi satu rujukan kepada
sudut picuan untuk mendapatkan voltan keluaran yang paling tinggi.
5.1.7 Litar Penerus Terkawal Separuh Gelombang dengan beban

berinduktif
Kebanyakan beban yang praktikal mempunyai rintangan (R) dan

aruhan (L). Sebagai contoh satu angker untuk beban motor AT
mempunyai rintangan dan aruhan. Manakala litar medan untuk satu motor
AT mempunyai aruhan yang tinggi. Satu litar penerus terkawal
menggunakan tiristor dengan beban berinduktif ditunjukkan dalam rajah
5.7a. Tiristor dipicu pada sudut α, bermaksud ia mula berkendali pada ω t
= α. Aruhan yang terdapat pada beban memaksa arus untuk mengekor
voltan dan menyebabkan arus berkurangan kepada sifar pada ω t = β
berbanding dengan ω t = π yang sepatutnya apabila beban adalah
rintangan tulin. Gelombang arus dan voltan keluaran ditunjukkan dalam
rajah 5.7b. Pada selang masa pengkonduksian (α sehingga β), vo = v.
Rajah 5.7 Litar Penerus Terkawal Separuh Gelombang dengan beban

berinduktif (a) Litar. (b) Gelombang.
5.1.8 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban rintangan

tulin
Gelombang untuk arus beban dan voltan beban di dalam litar

penerus terkawal yang menggunakan satu tiristor sahaja mengandungi
riak yang agak besar. Maka litar tersebut adalah tidak sesuai untuk tujuan
pengawalan kelajuan motor AT. Satu litar penerus terkawal gelombang
penuh seperti yang ditunjukkan dalam rajah 5.8a, yang mengandungi
empat tiristor (S1 hingga S4) biasanya digunakan untuk tujuan pengawalan
kelajuan motor AT.
Tiristor S1 dan S2 dipincang depan pada separuh kitar positif voltan

masukan, dan tiristor S3 dan S4 dipincang depan pada separuh kitar
negatif voltan masukan. Katakan S1 dan S2 dipicu pada sudut α. Pada
selang masa pengkonduksian S1 dan S2, voltan keluaran adalah sama
dengan voltan masukan, vo = v. Arus beban io = vo/R mempunyai
gelombang yang sama dengan voltan keluaran vo. Maka arus yang melalui
S1 dan S2 menjadi sifar pada ω t = π, dan ia dimatikan. Tiristor S3 dan S4
dipicu pada π + α. Pada selang masa pengkonduksian, bekalan masukan
disambungkan kepada beban dan vo = -v. Arus yang melalui S3 dan S4
menjadi sifar pada ω t = 2π dan ia dimatikan. Tiristor S1 dan S2 dipicu
lagi pada ω t = 2π + α dan S3 serta S4 dipicu lagi pada ω t = 3π + α, dan
proses ini berulang-ulang. Gelombang voltan keluaran yang terhasil
ditunjukkan dalam rajah 5.8b.
Rajah 5.8 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban

rintangan tulin. (a) Litar. (b) Gelombang.
5.1.9 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban

berinduktif
Satu litar penerus terkawal gelombang penuh dengan beban motor

ditunjukkan dalam rajah 5.9a. Arus motor io mengalir daripada bekalan
melalui S1 dan S2 untuk separuh kitar dan melalui S3 dan S4 pada separuh
kitar yang seterusnya.
Seperti yang ditunjukkan dalam rajah 5.9b, tiristor S1 dan S2

mengalirkan arus pada selang masa α < ω t < (π + α) dan
menyambungkan bekalan kepada motor (vo = v). Pada π + a, tiristor S3
dan S4 dipicu. Voltan bekalan muncul segera pada tiristor S1 dan S2
sebagai voltan pincang songsang dan mematikannya. Arus motor
yangmengalir melalui S1 dan S2 dipindahkan kepada S3 dan S4. Tiristor S3
dan S4 mengalirkan arus motor pada selang masa π + α < ω t < 2π + α
dan menyambungkan motor kepada bekalan (vo = -v). Di dalam rajah
5.9c, gelombang voltan dan arus ditunjukkan pada α < 90°. Daripada
gelombang voltan keluaran, boleh dikira nilai purata voltan ialah
1 ⌠π + α
Vo = π ⌡α vo d(ω t)
1 ⌠π + α
= π ⌡α √2 Vp sin ω t d(ω t)
2√2
= π Vp cos α
Rajah 5.9 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban

berinduktif. (a) Litar. (b) Gelombang.
5.2 LITAR TIGA FASA
Untuk aplikasi kuasa tinggi, beberapa kilawatt ke atas, adalah lebih sesuai
untuk menggunakan litar penerus tiga-fasa. Litar penerus tiga-fasa membekalkan
gelombang voltan keluaran yang lebih baik.
5.2.1 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh Tiga-Fasa
Satu litar penerus terkawal gelombang penuh tiga-fasa

menggunakan enam tiristor, seperti yang ditunjukkan dalam rajah 5.10a.
Litar ini merupakan litar penerus terkawal yang paling biasa digunakan.
Tiristor S1, S3 dan S5 dipicu pada separuh kitar positif voltan fasa
bekalan di mana ia disambungkan, dan tiristor S2, S4 dan S6 pula dipicu
pada separuh kitar negatif voltan fasa bekalan. Rujukan untuk sudut
picuan ialah titik persilangan di antara voltan-voltan fasa. Ketika mana
suatu tiristor dipicu ditandakan di dalam rajah 5.10b untuk α = 30°.
Dengan menggangap arus keluaran i o adalah berterusan dan tidak
mengandungi riak seperti yang ditunjukkan dalam rajah 5.10b. Pada ω t =
π/6 + α, S 1 dihidupkan. Sebelum itu S6 telah dihidupkan. Maka pada
selang masa (π/6 + α) < ω t < (π/6 + α + π/3), tiristor S1 dan S6
mengkonduksikan arus keluaran dan terminal motor disambungkan
kepada fasa A dan fasa B, menyebabkan voltan keluaran vo = vAB = v AN –
vBN. Voltan keluaran vo, ialah jarak diantara sampul voltan fasa v AN dan
vBN, seperti yang ditunjukkan oleh anak panah dalam rajah 5.10b. Pada
ω t = π/6 + α + π/3, tiristor S2 dipicu dan dengan segera voltan vCB
muncul melintangi S6 menyebabkannya dipincang songsang dan
dimatikan. Arus pada S6 dipindahkan kepada S2. Terminal motor
disambungkan kepada fasa A melalui S1 dan fasa C melalui S2
menjadikan vo = vAC. Proses ini berulang setiap 60° di mana satu tiristor
dipicu. Perhatikan bahawa tiristor dinomborkan mengikut turutan di mana
ia dipicu. Setiap tiristor akan mengkonduksi untuk 120° dalam satu kitar.
Nilai purata untuk voltan keluaran ialah
1 ⌠π/6 + α + π/3
Vo = π/3 (v AN – vBN) d(ω t)
⌡π/6 + α
3√6
= π Vp cos α
Rajah 5.10 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh Tiga-fasa

dengan beban berinduktif. (a) Litar. (b) Gelombang.
AKTIVITI 5b
UJIKAN KEFAHAMAN ANDA DAN SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA

MAKLUMBALAS DI HALAMAN YANG TERAKHIR.
5.8 Lukiskan satu litar penerus separuh terkawal gelombang penuh dengan diod
beroda bebas dan beban motor. Seterusnya lukiskan gelombang voltan masukan
dan keluaran sekiranya sudut picuan ialah α = 60°.
5.9 Nyatakan satu kegunaan litar penerus separuh terkawal gelombang penuh?
5.10 Lukiskan satu litar penerus terkawal separuh gelombang dengan beban rintangan
tulin serta lukiskan gelombang voltan masukan dan keluaran sekiranya sudut
picuan ialah α = 60°.
5.11 Sekiranya litar di soalan 5.10 diberikan satu bekalan AU yang mempunyai nilai
voltan puncak 10V, kirakan nilai voltan purata keluaran yang akan dihasilkan.
5.12 Apakah perbezaan yang terdapat pada litar penerus separuh terkawal gelombang
penuh dengan litar penerus terkawal gelombang penuh?
5.13 Lukiskan satu litar penerus terkawal gelombang penuh tiga-fasa dengan beban
berinduktif ?
MAKLUMBALAS 5b
5.8 Sila rujuk rajah 5.5 di mukasurat 10.
5.9 Litar penerus separuh terkawal gelombang penuh biasanya digunakan dalam
pengawalan kelajuan motor AT.
5.11
Vp
Vo = ( 1 + cos α )
√2 π
10
= ( 1 + cos 60° )
√2 π
= 3.38 volt
5.12 Litar penerus separuh terkawal gelombang penuh menggunakan kombinasi dua
diod dan dua tiristor manakala litar penerus terkawal gelombang penuh
menggunakan empat tiristor.

PENILAIAN KENDIRI
Anda telah menghampiri kejayaan. Sila cuba semua soalan dalam penilaian
kendiri ini dan semak jawapan anda pada maklumbalas yang disediakan.
Jika ada masalah yang timbul, sila berbincang dengan pensyarah anda. Selamat
mencuba semoga berjaya!!!!
Soalan 5-1
Terangkan perbezaan di antara litar penerus tak terkawal, litar penerus separuh
terkawal dan litar penerus terkawal?
Soalan 5-2
Lukiskan satu litar penerus tak terkawal separuh gelombang dengan beban
rintangan tulin. Seterusnya, dengan bantuan gambarajah tersebut terangkan
kendaliannya serta lukiskan bentuk-bentuk gelombang voltan masukan dan
keluaran yang berkaitan.
Soalan 5-3
Lukiskan litar penerus tak terkawal gelombang penuh jenis tetimbang dan jenis
pengubah sadap tengah berserta dengan gelombang voltan masukan dan
keluarannya.
Soalan 5-4
Lukiskan satu litar penerus terkawal gelombang penuh dengan beban rintangan
tulin. Seterusnya lukiskan gelombang voltan masukan dan keluaran sekiranya
sudut picuan ialah α = 60°.
Soalan 5-5
Terangkan kendalian litar penerus di soalan 5-4.
Soalan 5-6
Lukiskan satu litar penerus terkawal gelombang penuh tiga-fasa dengan beban
berinduktif.
MAKLUMBALAS PENILAIAN KENDIRI
Adakah anda telah mencuba dahulu?

Jika “Ya”, sila semak jawapan anda.
Jawapan 5-1
Litar Penerus Tak Terkawal hanya menggunakan diod sahaja manakala

Penerus Terkawal menggunakan tiristor sahaja. Perbezaan fungsinya ialah diod
mengkonduksikan arus apabila dipincang depan manakala tiristor yang
dipincang depan boleh dikawal pengkonduksiannya melalui picuan pada pintu.
Penerus tak terkawal akan membekalkan keluaran yang tetap untuk suatu
masukan arus-ulangalik. Penerus Separuh Terkawal menggunakan kombinasi
diod dan tiristor. Kedua-dua Penerus Terkawal dan Separuh Terkawal
membenarkan pelarasan voltan keluaran dengan pengawalan sudut picuan di
mana tiristor tersebut akan dihidupkan.
Jawapan 5-2
Semasa separuh kitar positif, iaitu 0<ω t<π, diod mengkonduksi dan
berkelakuan seperti satu suis tertutup (dengan beranggapan diod adalah unggul)
menyambungkan bekalan kepada beban (i.e. vo = v). Arus beban ialah io = vo/R,
dan disebabkan R adalah tetap, maka io dan vo mempunyai gelombang yang
sama. Pada masa separuh kitar negatif, diod berkelakuan seperti satu suis
terbuka dan tidak mengkonduksikan sebarang arus.
Jawapan 5-3
Sila rujuka rajah 5.3 di mukasurat 6.
Jawapan 5-4
Jawapan 5-5
Tiristor S1 dan S2 dipincang depan pada separuh kitar positif voltan

masukan, dan tiristor S3 dan S4 dipincang depan pada separuh kitar negatif
voltan masukan. Katakan S1 dan S2 dipicu pada sudut α. Pada selang masa
pengkonduksian S1 dan S2, voltan keluaran adalah sama dengan voltan
masukan, vo = v. Arus beban io = vo/R mempunyai gelombang yang sama
dengan voltan keluaran vo. Maka arus yang melalui S1 dan S2 menjadi sifar pada
ω t = π, dan ia dimatikan. Tiristor S3 dan S4 dipicu pada π + α. Pada selang masa
pengkonduksian, bekalan masukan disambungkan kepada beban dan vo = -v.
Arus yang melalui S3 dan S4 menjadi sifar pada ω t = 2π dan ia dimatikan. Tiristor
S1 dan S2 dipicu lagi pada ω t = 2π + α dan S3 serta S4 dipicu lagi pada ω t = 3π +
α, dan proses ini berulang-ulang.
Jawapan 5-6

PENUKAR AT-AT (PEMENGGAL) E4140/UNIT 6/1
UNIT 6
PENUKAR AT-AT (PEMENGGAL)
OBJEKTIF
Objektif am : Mengenali dan memahami jenis-jenis litar
penukaran–penukar AT-AT (Pemenggal)

q Memahami konsep asas proses penukaran AT - AT.
q Menerangkan operasi litar Pemenggal Langkah –Turun (Step-down

Chopper),Pemenggal Langkah – Naik (Step – up Chopper) dan
Pemenggal Langkah – Turun dan Naik (Step – down and Step – up
Chopper).

INPUT
6.0 PENGENALAN
Pemenggal (Chopper) merupakan satu litar yang berfungsi untuk

menukarkan sumber Voltan bekalan A.T tetap kepada Voltan bekalan A.T
bolehubah.Untuk itu ianya bersesuaian digunakan bagi mengawal kelajuan motor
A.T.
Terdapat beberapa jenis litar Pemenggal di antara nya:-
a) Pemenggal Langkah-Turun (Step-down Chopper/Buck Converter).
b) Pemenggal Langkah-Naik (Step-up Chopper/Boost Converter).
c) Pemenggal Langkah-Turun dan Naik (Step-down and Step-up
Chopper/Buck-Boost Converter).
6.1 PEMENGGAL LANGKAH-TURUN(BUCK CONVERTER)
Gambarajah 6.1(a) menunjukkan satu litar asas bagi Pemenggal Langkah-

Turun (Buck Converter) yang disambungkan kepada satu beban motor a.t.
Dimana suis S boleh diwakili dengan salah satu daripada komponen berikut
iaitu,SCR ,GTO Tiristor,Transistor Kuasa ataupun Mosfet .
Merujuk kepada rajah 6.1(a) apabila suis S di tutupkan pada masa t = 0

,bekalan disambungkan kepada beban manakala Vo (Voltan keluaran ) pada
ketika itu bersamaan dengan voltan bekalan (V) dan pada masa yang sama juga
arus keluaran mula meningkat.Apabila suis S dibuka iaitu pada masa t = ton , arus
beban disalurkan melalui diod meroda bebas dan menjadikan Vo = 0.
Manakala t = T , suis S di tutup semula maka kitaran yang sama berulang

ianya akan berterusan selagi bekalan kuasa tidak diputuskan.Untuk itu keadaan ini
dapat ditunjukkan melalui gambarajah 6.1(b) gelombang bagi Voltan dan Arus
beban dan anggap arus beban tersebut mengalir secara berterusan manakala voltan
beban merupakan voltan bekalan yang telah dipenggal.
Rajah 6.1 Litar Pemenggal Langkah-Turun

(a) Litar. (b) Gelombang (c) Vo melawan α.
Disamping itu untuk menentukan nilai Voltan purata pada keluaran ianya
dapat digambarkan dengan persamaan berikut :-
ton
Vo = --------- V
T
= αV
Dimana :
Ton = merupakan masa ketika pemenggal di aktifkan.
T = merupakan tempoh bagi pemenggal.
α = merupakan nisbah kerja (duty ratio) bagi pemenggal
Jika berdasarkan kepada persamaan diatas Voltan keluaran berubah secara
linear terhadap nilai α bagi pemenggal, rujuk rajah 6.1(c). Oleh sebab itu voltan
keluaran dapat dikawal dalam julat diantara 0 < Vo < V.Memandangkan
pengawalan voltan keluaran adalah lebih rendah daripada voltan bekalan maka
Pemenggal ini dikenali sebagai Pemenggal langkah – Turun (Buck Converter).
Selain itu terdapat beberapa aspek yang perlu diambil kira berdasarkan
kepada jenis komponen pensuisan yang digunakan dimana, jika suis S
menggunakan Tiristor GTO ,denyut get positif diperlukan bagi memastikan suis
berada dalam keadaan tutup dan sebaliknya.Jika suis tersebut merupakan
Transistor ,arus tapak diperlukan bagi memastikan Transistor dapat di aktifkan
,manakala jika SCR digunakan maka satu litar penukartertiban(commutation)
diperlukan bagi tujuan membuka suis tersebut.
Berkenaan dengan litar penukartertiban ,ianya mempunyai beberapa

bentuk dalam menghasilkan penukartertiban paksa(force commutation) bagi
SCR.Satu contoh litar yang dapat dijelaskan iaitu litar penukartertiban HITACHI
ini ditunjukkan dirajah 6.1(d).
Rajah 6.1(d) Litar penukartertiban bagi tujuan untuk melitar buka SCR.
Apabila Tiristor utama S dilitar tutup, kapasitor akan mula mengecas dan
seterusnya mengekalkan cas tersebut. Manakala untuk melitar buka tiristor S
ianya memerlukan Tiristor tambahan (SA) yang mana ianya di picukan dan ini
akan menghasilkan arus ayunan , dimana pada ketika separuh kitar positif arus
ayunan ini melalui kapasitor (C ) , Tiristor tambahan (SA) , dan aruhan (L), dan
pada ketika separuh kitar negatif arus ayunan melalui aruhan (L),diod(D1),suis(S)
dan Kapasitor(C ) .
Apabila berlakunya proses penukartertiban pada ketika arus ayunan berada

pada kitar negatif ,dimana arus tersebut mengalir dalam arah yang berlawanan
dengan arus beban yang ketika itu mengalir melalui suis S, yang mana
menghasilkan keadaan dimana nilai ic = io , ini akan mengakibatkan arus yang
melalui suis S akan menjadi kosong dan seterusnya menyebabkan suis S di litar
buka.
AKTIVITI 6a
UJILAH KEFAHAMAN ANDA DAN SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA

MAKLUMBALAS DI HALAMAN YANG SETERUSNYA.
a) Apakah fungsi utama Pemenggal(Chopper) ?
b) Senaraikan 3 jenis Pemenggal.
c) Senaraikan komponen-komponen yang dapat digunakan sebagai suis

dalam litar Pemenggal.
d) Lukiskan Litar asas bagi Pemenggal jenis langkah-turun.

MAKLUMBALAS 6a
Jawapan :
a) Fungsi utama Pemenggal adalah untuk menukarkan isyarat voltan A.T

tetap kepada isyarat voltan keluaran A.T bolehubah atau dilaras.
b) 3 jenis Pemenggal ialah

1) Pemenggal langkah-turun (Buck Converter).
2) Pemenggal Langkah-naik (Boost Converter).
3) Pemenggal Langkah-turun dan langkah-naik(Buck-Boost Converter).
c) Komponen yang boleh digunakan sebagai suis :

- SCR
- Tiristor GTO
- Transistor Kuasa
- MOSFET
d) Gambarajah litar asasbagi pemenggal

INPUT
6.2 PEMENGGAL LANGKAH-NAIK(BOOST CONVERTER)
Gambarajah litar 6.2(a) merupakan satu bentuk litar asas bagi Pemenggal
langkah-Naik(Boost Converter) dimana ianya bertujuan untuk menghasilkan
voltan keluaran yang lebih tinggi dan seterusnya dapat menampung beban yang
lebih besar.
Apabila Pemenggal tersebut di aktifkan ,aruhan L disambungkan secara

siri dengan sumber bekalan Voltan (V) dan ini akan menghasilkan VL = V.Pada
masa yang sama arus aruhan meningkat secara linear.Manakala apabila
pemenggal di litar buka ,arus aruhan dipaksa mengalir melalui diod dan juga
beban dengan ini akan mengakibatkan arus aruhan menurun secara linear.
Keadaan ini dapat ditunjukkan dalam gambarajah gelombang vo , iL dan vL dalam
rajah 6.2(b).
Disamping itu ianya juga dapat ditunjukkan dalam bentuk persamaan

berikut :-
Semasa ton
di I2 - I1 ∆I
VL = V = L ----- = L --------- = L ------
dt ton ton
dimana V ton
∆I = ------------
L
Semasa toff
I1 - I2 ∆I
VL = V - Vo = L ------------- = -L------
toff toff
Berdasarkan kepada persamaan di atas :
Maka Voltan Keluaran :
Vton = ( Vo - V ) toff
V(ton + toff)
Vo = --------------------
toff
T
Vo = --------------------- V
T - ton
1
= -------------------- V
1 - α
Bagi nilai perubahan α ianya diantara julat 0 < α < 1, manakala voltan
keluaran berubah di antara julat V < Vo < α . Perubahan Vo terhadap nilai α dapat
di tunjukkan dalam gambarajah 6.2 ( c ) . Prinsip operasi Pemenggal ini
digunakan dalam proses memberhentikan pergerakan motor A.T.
Merujuk kepada rajah 6.2 (b) jika V mewakili voltan armatur bagi mesin
A.T dan Vo mewakili bekalan A.T ,kuasa yang dihasilkan dapat di suapbalik dari
menurunkan voltan motor kepada mengekalkan voltan keluaran dengan membuat
penyelarasan terhadap kitar kerja (α) . Diatas keupayaan ini lah ianya dikenali
sebagai Pemenggal Langkah –naik.
Rajah 6.2 (a) Litar asas (b) Gelombang (c) Vo melawan α

AKTIVITI 6b

a) Buktikan persamaan Berikut :-
1
Vo = -------------------- V
1 - α
b) Lukiskan gambarajah gelombang keluaran bagi VO , iL dan VL .
c) Apakah perbezaan diantara Pemenggal langkah-turun berbanding dengan

pemenggal langkah-naik.
MAKLUMBALAS 6b
Jawapan :
a) Semasa ton
di I2 - I1 ∆I
VL = V = L ----- = L --------- = L ------
dt ton ton
V ton
Dimana ∆I = ------------
L
Semasa toff
I1 - I2 ∆I
VL = V - Vo = L ------------- = -L------
toff toff
Berdasarkan kepada persamaan di atas :

Maka Voltan Keluaran :
Vton = ( Vo - V ) toff
V(ton + toff)
Vo = --------------------
toff
T
Vo = --------------------- V
T - ton
1
= -------------------- V
1 - α
Jawapan :
b)
c) Perbezaan utama diantara Pemenggal Langkah-turun dengan langkah –

naik .
- Penyelarasan Voltan A.T keluaran bagi Pemenggal langkah-
turun tidak melebihi daripada Voltan bekalan A.T
masukannya berbanding dengan Pemenggal langkah- naik
dimana Voltan keluaran A.T boleh dilaras melebihi daripada
Voltan masukannya .
INPUT
6.3 PEMENGGAL LANGKAH-TURUN DAN LANGKAH NAIK (BUCK-

BOOST CONVERTER)
Bagi Pemenggal langkah-turun dan langkah-naik ini ianya mampu

menghasilkan voltan beban keluaran yang rendah dan juga tinggi berbanding
dengan voltan bekalan yang diberikan. Gambarajah litar asasnya boleh dirujuk
pada rajah 6.3(a).
Apabila Pemenggal di aktifkan ,aruhan disambungkan kepada voltan

bekalan (V) dimana VL = V, dan pada masa yang sama arus aruhan meningkat
secara linear . Apabila Pemenggal di litar buka arus aruhan mengalir melalui
beban dan diod, pada masa yang sama voltan aruhan VL = - Vo ,dan keadaan ini
mengakibatkan arus aruhan menurun secara linear . Ini dapat ditunjukkan dalam
gambarajah gelombang Vo , iL dan VL pada rajah 6.3(b) , pada ketika itu polariti
bagi voltan keluaran adalah berlawanan terhadap voltan bekalan.
Jika berdasarkan kepada kendalian pemenggal ini maka dapat di wujudkan

persamaan berikut :-
Semasa ton
I2 - I1 ∆I
VL = V = L ----------------- = L --------
ton ton
V
dimana ∆I = ----------- ton
L
Semasa toff = T - ton
I1 - I2 ∆I
VL = - Vo = L ----------------- = - L -------
toff toff
Vo
dimana ∆I = -------------- toff
L
Dari persamaan di halaman 14 :
ton
Vo = ---------------------- V
toff
ton
= --------------------- V
T - ton
α
= ----------------------- V
1 - α
Bagi nilai α julatnya adalah di antara 0 < α < 1, manakala voltan keluaran
berubah dalam julat 0 < Vo < α .
Rajah 6.3 (a) Litar asas (b) Gelombang

PENILAIAN KENDIRI
a) Buktikan persamaan berikut :
α
Vo = ----------------------- V
1 - α
b) Lukiskan gambarajah graf ciri bagi Voltan keluaran (Vo) terhadap

Kitar kerja (α ).
c) Lukiskan gambarajah litar asas bagi Pemenggal Buck-Boost dan

gelombang keluaran daripada litar tersebut.

a) Semasa ton
I2 - I1 ∆I
VL = V = L ----------------- = L --------
ton ton
V
dimana ∆I = ----------- ton
L
Semasa toff = T - ton
I1 - I2 ∆I
VL = - Vo = L ----------------- = - L -------
toff toff
Vo
dimana ∆I = -------------- toff
L
Dari persamaan di atas:
ton
Vo = ---------------------- V
toff
ton
= --------------------- V
T - ton
α
= ----------------------- V
1 - α
b) Gambarajah graf ciri bagi Vo terhadap α
c) Litar asas Pemenggal Buck-Boost dan gelombang keluaran.

PENUKAR AT-AU (PENYONGSANG) E4140/UNIT 7/1
UNIT 7
PENUKAR AT-AU (PENYONGSANG)
OBJEKTIF
Objektif am : Mengenali dan memahami jenis litar penukaran
penukar AT-AU (Penyongsang)

q Memahami konsep asas proses penukaran AT - AU.
q Menerangkan operasi litar Penyongsang Voltan(VSI) dan Litar

Penyongsang arus(CSI)

INPUT
7.0 PENGENALAN
Penyongsang merupakan satu litar static yang digunakan bagi tujuan

menukarkan kuasa dari sumber A.T kepada kuasa sumber A.U pada spesifik nilai
voltan keluaran dan frekuansi. Memandangkan keupayaan litar ini , ianya banyak
digunakan dalam aplikasi Industri , di antara aplikasi penting yang dapat
disenaraikan iaitu :-
a) Pengawal Kelajuan bagi motor A.U.

b) Alat Kawalan Pemanas.
c) Unit Bekalan Tidak Terganggu (UPS)
d) Bekalan Kuasa Kapal Terbang.
Secara umumnya terdapat dua jenis Penyongsang iaitu Penyonsang Voltan

(Voltage Source Inverter) dan Penyongsang Arus (Current Source Inverter).Bagi
Penyongsang Voltan ,Isyarat masukan merupakan Voltan A.T manakala Isyarat
keluaran merupakan Voltan A.U yang berbentuk segiempat.Ini ditunjukkan
didalam rajah 7.0(a) ,manakala bagi penyongsang Arus ,arus masukan merupakan
A.T dan arus keluarannya merupakan arus A.U yang berbentuk segiempat ,dan ini
ditunjukkan didalam rajah 7.0(b).
Rajah 7.0(a) Penyongsang Voltan (VSI) (b) Penyongsang Arus (CSI)

7.1 PENYONGSANG VOLTAN (VOLTAGE SOURCE INVERTER)
Isyarat masukan bagi Penyongsang voltan merupakan satu sumber bekalan

voltan A.T yang tetap dari sumbernya ianya boleh jadi dari sumber bekalan bateri
ataupun dari litar penerus yang terkawal.Di mana didalam topik ini akan
dibicarakan berkenaan dengan Penyongsang satu fasa (Penyongsang bekalan
sadap tengah) dan juga Penyongsang tiga fasa, yang banyak digunakan didalam
Industri.
Selain itu komponen yang dapat digunakan sebagai alat pensuisan iaitu
Tiristor yang memerlukan litar penukartertiban , Tiristor GTO ataupun Transistor
Kuasa.
7.1.1 Penyongsang Voltan Satu Fasa
Didalam rajah 7.1.1(a) menunjukkan litar asas bagi Penyongsang

Voltan . Di mana bekalan A.T diambil daripada satu pengubah yang
mempunyai sadap tengah.Suis S1 dan S2 yang digunakan boleh terdiri
daripada SCR,Tiristor GTO,BJT atau MOSFET .Manakala diod D1 dan
D2 digunakan bagi tujuan proses suapbalik,terhadap tenaga beban reaktif.
Rajah 7.1.1(a) Litar asas Penyongsang Voltan Satu Fasa (b) Hasil gelombang
keluaran serta ig1 dan ig2 (c) Gelombang keluaran io dan v o.
Semasa separuh kitar positif Voltan keluaran , suis S1 berada

dalam keadaan litar tutup yang mana menghasilkan Vo = + V/2. Semasa
separuh kitar negatif suis S2 berada dalam keadaan litar tutup yang mana
menghasilkan Vo = - V/2 .Gambarajah gelombang 7.1.1(b) menunjukkan
gelombang denyut bagi ig1 dan ig2 ,serta voltan keluaran (Vo). Disini perlu
di ingatkan iaitu sementara salah satu daripada S1 dan S2 dalam keadaan
litar tutup maka yang satu lagi akan berada dalam keadaan litar buka.
Sebagai menambahkan kefahaman anda , satu contoh jika beban

yang disambung terhadap litar adalah beban reaktif ,ianya akan
menghasilkan keadaan dimana faktor beban yang mengekor(lagging).dan
seterusnya memberi kesan terhadap arus keluaran (io) dimana ianya turut
mempunyai sifat mengekor Voltan keluaran (Vo),Ini ditunjukkan didalam
rajah 7.1.1( c ) .
Jika berdasarkan kepada rajah 7.1.1(c ) dapat dijelaskan disini iaitu

pada ketika t berada diantara 0 < t < T/2 , vo berada pada nilai positif ini
disebabkan samada S1 atau D1 aktif pada ketika anjakan masa yang
berlaku. Walaubagaimana pun io adalah berada pada kedudukkan nilai
negatif semasa t berada diantara 0< t< t1 , untuk itu D1 mesti aktif pada
ketika perubahan tersebut.
Ketika io berada nilai positif, masa t berada diantara t1 < t < T/2
dan ini memerlukan suis S1 berada dalam litar tutup.Proses ini akan
berlaku secara berterusan dan berulang-ulang. Disamping itu diod
digunakan bagi tujuan suapbalik pada ketika voltan dan arus berada pada
kutub yang berlawanan.
7.1.2 Penyongsang Voltan Tertimbang
Merujuk kepada gambarajah 7.1.2(a) merupa litar asas bagi

penyongsang jenis tertimbang,dimana S1 dan S2 dipicu semasa pertama
separuh kitar manakala S3 dan S4 dipicu semasa kedua separuh kitar
daripada voltan keluaran.
Hasil daripada operasi litar tersebut ianya menghasilkan satu

bentuk gelombang voltan segiempat yang mempunyai nilai amplitud V ,ini
ditunjukkan didalam rajah 7.1.2(b) .Disamping itu perlu di ingatkan
bahawa faktor yang mempengaruhi frekuansi keluaran adalah berdasarkan
kepada frekuansi yang digunakan untuk tujuan picuan bagi suis-suis yang
digunakan.
Rajah 7.1.2(a) Litar asas Penyongsang Voltan Jenis Tertimbang (b) Gelombang
keluaran.
Contoh Pengiraan :
Merujuk kepada litar Penyongsang tertimbang satu fasa dalam

rajah 7.1.2(a) ,katakana arus beban Io = 540 sin (ωt – 45 0) dan sumber
bekalan A.T iaitu V = 300v.
a) Lukiskan gambarajah gelombang bagi vo , io dan is .Tentukan

kedudukkan io dan is pada ketika perubahan masa berlaku.
b) Tentukan arus purata dan kuasa yang telah dibekalkan.
c) Tentukan kuasa yang dibekalkan kepada beban.
Jawapan (a)
Jawapan (b)
1 ⌠π
Arus Purata (is) = Is = ---  540 sin (ωt – 45 0) d (ωt)
π ⌡0
= 243.1 A
Ps = 300 x 243.1 = 72.93 kW
Jawapan (c )
Berdasarkan kepada Fourier siri bagi gelombang segiempat , nilai ppgd

dapat dibuktikan dengan persamaan berikut ;
4Vs 4 X 300
V01 = ---------- = ------------- = 270.14V
π√ 2 π√ 2
Kuasa keluaran = V01Io cos θ
540
= 270.14 X ------ cos 450
√2
= 72.93 kW
AKTIVITI 7a

a) Apakah fungsi utama litar Penyongsang.
b) Senaraikan aplikasi litar penyongsang didalam industri.
c) Senaraikan dua jenis Penyongsang.
d) Lukiskan gambarajah litar Penyongsang satu fasa serta gelombang keluarannya.

MAKLUMBALAS 7a
a) Fungsi utama litar Penyongsang adalah untuk menukarkan isyarat/voltan A.T

kepada isyarat/voltan A.U serta frekuansi yang tertentu.
b) Aplikasi litar Penyongsang dalam industri adalah seperti berikut :

1) Pengawal kelajuan motor a.u.
2) Bekalan kuasa Kapal Terbang.
3) Sistem UPS bagi Komputer.
c) Dua jenis Penyongsang :

1) Penyongsang Voltan.
2) Penyongsang Arus.
d) Gambarajah Litar Penyongsang satu fasa dan gelombang keluaran.

INPUT
7.2 PENYONGSANG VOLTAN TIGA FASA
Merujuk kepada litar asas penyongsang satu fasa yang mana telah
digabungkan menjadi satu litar tertimbang penyongsang tiga fasa ,litar asas ini
dapat dilihat didalam rajah 7.2(a) . Disamping itu beban yang digunakan ,
disambung dalam bentuk bintang , manakala picuan pula diberikan berdasarkan
kepada anjakan sudut sebanyak 1200 .Selain itu Voltan bagi setiap fasa
diwakilkan dengan VAO , VBO dan VCO ini ditunjukkan didalam rajah 7.2(b).
Apabila suis S1 dipicukan pada masa ωt = 0 , fasa A disambungkan

kepada talian positif pada sumber bekalan A.T yang menghasilkan V AO =
V/2.Manakala S4 di picu pada ketika ωt = π , fasa A disambungkan kepada talian
negatif pada sumber bekalan A.T yang menjadikan VAO = - V/2. Gelombang dan
nilai bagi VBO dan VCO adalah sama seperti VAO Cuma ianya dipisahkan pada
diantara satu sama lain pada sudut 1200 .
Untuk itu bagi menentukan nilai voltan talian yang berkaitan dengan
voltan fasa,ianya dapat ditunjukkan dengan persamaan berikut :
VAB = V AO - VBO
VBC = VBO - VCO
VCA = VCO - V AO
Untuk memudahkan kefahaman anda sila rujuk gambarajah yang berkaitan

dengan gelombang talian pada rajah 7.2(b).dimana bentuk gelombang voltan yang
dihasilkan adalah dalam bentuk segiempat kuazi selain itu mempunyai ciri – ciri
gelombang enam langkah dan mempunyai lebar denyutnya 120 0 .
Bagi menentukan voltan fasa ianya boleh digambarkan dalam bentuk

persamaan berikut :
VAO = V AN + VNO
VBO = VBN + VNO
VCO = VCN + VNO
Bagi memastikan sistem ini beroperasi dalam keadaan seimbang ianya
perlu memastikan : V AN + VBN + VCN = 0.
Jika merujuk kepada persamaan di atas :

V AO + VBO + V CO
VNO = -------------------------------------------------
3
Rajah 7.2(a) Litar asas Penyongsang Tiga fasa (b) gelombang keluaran
Untuk itu gambarajah gelombang bagi voltan diantara beban dengan

neutral dan bekalan dengan neutral dapat di tunjukkan pada rajah 7.2(b) .Voltan
berubah sebanyak tiga kali bergantung kepada frekuansi yang digunakan .
Memandangkan perubahan voltan ini berlaku dalam tempoh tiga kali

perubahan maka voltan beban fasa dapat ditentukan melalui persamaan berikut.
VAN = V AO – VNO = 2/3(V AO) - 1/3 (VBO + V CO )

VBN = V BO – VNO = 2/3(VBO) - 1/3 (V AO + VCO )
VCN = V CO - VNO = 2/3(VCO) - 1/3 (V AO + VBO )
Untuk melihat gelombang voltan keluaran bagi voltan voltan beban fasa
,ianya ditunjukkan dalam rajah 7.2(b) , sebagai menambahkan kefahaman anda
,sebagai contoh jika di ambil nilai (V AN) bentuk gelombang terhasil daripada
pengoperasian litar adalah bentuk gelombang enam langkah,bagi voltan beban
fasa yang lain adalah sama juga Cuma ianya dibezakan berdasarkan kepada beza
fasa yang digunakan ,dalam contoh ini iaitu 1200 atau dengan lain perkataan
beban yang seimbang.Selain itu pada rajah yang sama juga ada ditunjukkan
bentuk gelombang arus yang telah dihasilkan.
Contoh Pengiraan
Satu bekalan A.T iaitu 600V dibekalkan kepada satu litar Penyonsang
tertimbang tiga fasa. Tentukan nilai ppgd bagi voltan talian dan voltan fasa pada
beban.
Penyelesaian
VL = √ 2/3 X 600 = 0.8165 X 600 = 489.9 V

VP=[ 1/π [ (V/3)2 x π /3 + (2/3 V )2 x π/3 + (V/3)2 x π/3 ] ] ½
= V/3 (1/3 + 4/3 + 1/3 )1/2
=V√2
-------
3
= 600√2
---------
3
= 282.84V
AKTIVITI 7b

a) Satu bekalan A.T iaitu 400V dibekalkan kepada satu litar Penyongsang
tertimbang tiga fasa . tentukan nilai ppgd bagi voltan talian dan voltan fasa pada
beban.
b) Lukiskan gambarajah litar Penyongsang tertimbang tiga fasa.
c) Lengkapkan persamaan berikut :
VAB = ……………………………….
VBC = ……………………………….
VCA = ……………………………….
MAKLUMBALAS 7b
a) VL = √ 2/3 X 400 = 0.8165 X 400 = 326.5V

VP=[ 1/π [ (V/3)2 x π /3 + (2/3 V )2 x π/3 + (V/3)2 x π/3 ] ] ½
= V/3 (1/3 + 4/3 + 1/3 )1/2
=V√2
-------
3
= 400√2
---------
3
= 188.56V
b)
c) VAB = V AO - VBO
VBC = VBO - VCO
VCA = VCO - V AO
INPUT
7.3 PENYONGSANG ARUS (CURRENT SOURCE INVERTER)
Bagi Penyongsang Arus ianya memerlukan sumber arus terus yang stabil
bagi tujuan isyarat masukan ,disamping untuk menghasilkan Arus keluaran A.U
yang stabil dan tetap . Bagi memastikan keadaan ini dapat dihasilkan aruhan
digunakan didalam litar nya. Dimana komponen aruhan tersebut disambungkan
secara siri pada punca masukan litar.
Pada rajah 7.3(a) berikut ditunjukkan litar asas bagi penyongsang arus tiga
fasa yang mana menggunakan tiristor sebagai komponen pensuisan.Selain itu juga
dipaparkan gambarajah gelombang bagi isyarat masukan dan juga isyarat
keluaran pada rajah 7.3(b) .
Merujuk kepada gambarajah litar 7.3(a) tiristor yang digunakan sebagai

suis dipicu pada sudut 1200,manakala kapasitor (C1 hingga C6) dan juga diod (D1
hingga D6) digunakan sebagai penukartertib . Dalam memahami akan kendalian
litar ini setiap tiristor diwakilkan dengan nombor-nombor yang tersendiri iaitu S1
hingga S6 dan ianya dipicu berdasarkan kepada turutan nombor tersebut.
Apabila tiristor dipicukan maka ianya di aktifkan mengikut kumpulan

dimana kumpulan pensuisan tersebut terbahagi kepada 2 bahagian iaitu kumpulan
atas terdiri daripada S1,S3 dan S5 dan kumpulan bawah terdiri daripada S2,S4
dan S6.
Sebagai contoh jika S1 dan S2 diaktifkan arus masukan (I) akan mengalir
melalui S1,D1,beban fasa A ,beban fasa C, D2,S2 dan balik semula kepunca
bekalan. Pada masa yang sama kapasitor C1 akan dicaskan mengikut polariti. Jika
S3 dipicukan ,C1 disambungkan melintangi S1 dan seterusnya dipindahkan
kepada S3, kemudian arus tersebut akan mengalir melalui S3,D3,beban fasa B
,beban fasa C ,D2,S2 dan seterusnya balik semula kepunca masukan. Untuk itu
diod berperanan untuk mengekalkan cas didalam kapasitor,jika tiada diod ianya
akan mengakibatkan kapasitor membuang cas melalui dua beban fasa pada masa
yang sama.
Bagi penyongsang arus ini komponen yang sering digunakan bagi

melaksanakan operasi suis iaitu Tiristor GTO,IGBT ataupun MOSFET.
Gambarajah gelombang bagi arus iA , iB dan iC ditunjukkan didalam rajah 7.3
(b).Manakala operasi litar buka dan litar tutup bagi suis S1-S6 dikawal oleh
voltan get atau arus get yang dibekalkan.
Rajah 7.3(a) Litar asas Penyongsang Arus (b) Gelombang bagi setiap isyarat yang
digunakan.
Bank kapasitor yang disambungkan pada litar adalah berfungsi sebagai :

a) Untuk membantu proses penukartertiban pada ketika perubahan masa
pensuisan.
b) Sebagai penapis bagi arus yang berharmonik.
c) Untuk mengurangkan kesan voltan lebihan agar ianya menjadi lebih stabil.
Disamping itu bagi menghasilkan arus sumber yang boleh dilaraskan

ianya bergantung kepada sumber bekalan voltan yang boleh dilaras ataupun
melalui voltan keluaran daripada penerus yang terkawal dan seterusnya
menstabilkan arus pada nilai yang telah disetkan.
Kelebihan Penyongsang arus ialah pada ketika terminal keluaran berada

dalam keadaan terpintas ,arus tidak akan terus meningkat secara drastik ini adalah
disebabkan oleh kesan pengaturan arus pada terminal masukan.
Manakala kelemahannya jika beban yang digunkan adalah mesin A.U

,contohnya seperti motor aruhan, ianya akan mengakibatkan kesan dayakilas yang
terganggu dan tidak stabil pada kadar kelajuan rendah, untuk itu Unit lebar denyut
modulasi (PWM) dapat digunakan bagi mengurangkan kesan tersebut.
AKTIVITI 7c

a) Apakah fungsi litar Penyongsang Arus.
b) Lukiskan gambarajah litar Penyongsang Arus.
c) Terangkan fungsi bank kapasitor yang disambungkan kepada litar tersebut.

MAKLUMBALAS 7c
a) Fungsi litar Penyongsang Arus adalah untuk menukar bekalan arus A.T kepada
arus A.U .
b)
c) Fungsi bank kapasitor yang disambungkan pada litar adalah :

1) Untuk membantu proses penukartertiban pada ketika perubahan masa
pensuisan.
2) Sebagai penapis bagi arus yang berharmonik.
3) Untuk mengurangkan kesan voltan lebihan agar ianya menjadi lebih stabil.
PENILAIAN KENDIRI
a) Lukiskan gambarajah litar Penyongsang Voltan Tertimbang dan

gelombang keluaran.
b) Satu Litar Penyongsang Voltan tertimbang ,mempunyai arus beban
IO = 540 sin (ωt – 450 ) dan voltan bekalan A.T (V) = 200V.
1) Lukiskan gambarajah gelombang bagi V O , IO dan IS .

2) Tentukan arus purata bagi IS dan kuasa PS dari sumber bekalan
A.T.
3) Tentukan kuasa yang diterima oleh beban.
c) Lukiskan gambarajah gelombang setiap isyarat keluaran dari satu litar

Penyongsang Voltan tiga fasa.
d) Lukiskan gambarajah gelombang setiap isyarat keluaran dari satu litar

Penyongsang arus tiga fasa.

a)
b) 1)
2) 1 ⌠π
Arus Purata (is) = Is = ---  540 sin (ωt – 45 0) d (ωt)
π ⌡0
= 243.1 A
Ps = 200 x 243.1 = 48.6 kW

3) Berdasarkan kepada Fourier siri bagi gelombang segiempat , nilai ppgd

dapat dibuktikan dengan persamaan berikut ;
4Vs 4 X 200
V01 = ---------- = ------------- = 180.18V
π√ 2 π√ 2
Kuasa keluaran = V01Io cos θ
540
= 180.18 X ------ cos 450
√2
= 48.6 kW
c)
d)

Penerus Chopper Inverter Ac Controller PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Penerus Chopper Inverter Ac Controller PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PENUKAR AU-AT (PENERUS) E4140/UNIT 5/1

Objektif khusus : Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat:-

q Menerangkan operasi litar penukar AU-AT jenis Tidak Terkawal,

q Melakarkan bentuk gelombang masukan dan keluaran bagi setiap

Satu litar penukar AU-AT menukarkan arus-ulangalik (AU) kepada arus-

5.1 LITAR SATU FASA

Di dalam litar penerus satu-fasa, masukannya ialah bekalan AU satu-fasa.

5.1.1 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang Dengan Beban

Satu litar penerus tak terkawal separuh gelombang dengan beban

Katakan v = √2 Vp sin ω t. Nilai purata voltan beban ialah

Rajah 5.1 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang

5.1.2 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang Dengan Beban

Satu litar penerus tak terkawal separuh gelombang dengan beban

Rajah 5.2 Litar Penerus Tak Terkawal Separuh Gelombang

Litar di dalam rajah 5.2 yang mengandungi beban berinduktif

Satu litar penerus tak terkawal gelombang penuh adalah ditunjukkan

UJIKAN KEFAHAMAN ANDA DAN SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA

5.1 Litar penukar AU – AT juga dikenali sebagai __________________.

5.2 Apakah fungsi satu litar penukar AU – AT ?

5.3 Nyatakan TIGA jenis kawalan litar penerus.

5.6 Apakah fungsi satu diod beroda bebas?

5.1 Litar penerus.

5.3 i. Penerus Tak Terkawal

5.4 Litar penerus separuh terkawal.

5.5 4.5 Volt

5.1.5 Litar Penerus Separuh Terkawal Gelombang Penuh

Satu litar penerus separuh terkawal boleh digunakan untuk

Pada ω t = π + α, S2 dipicu dan ia mengambil alih arus beban Io

Rajah 5.5 Litar Penerus Separuh Terkawal Gelombang Penuh

Satu litar penerus terkawal yang mengandungi hanya satu tiristor

Rajah 5.6 Litar Penerus Terkawal Separuh Gelombang dengan beban

Sudut picuan α boleh diubah daripada sifar sehingga π, yang mana

5.1.7 Litar Penerus Terkawal Separuh Gelombang dengan beban

Kebanyakan beban yang praktikal mempunyai rintangan (R) dan

Rajah 5.7 Litar Penerus Terkawal Separuh Gelombang dengan beban

5.1.8 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban rintangan

Gelombang untuk arus beban dan voltan beban di dalam litar

Tiristor S1 dan S2 dipincang depan pada separuh kitar positif voltan

Rajah 5.8 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban

5.1.9 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban

Satu litar penerus terkawal gelombang penuh dengan beban motor

Seperti yang ditunjukkan dalam rajah 5.9b, tiristor S1 dan S2

Rajah 5.9 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh dengan beban

5.2 LITAR TIGA FASA

5.2.1 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh Tiga-Fasa

Satu litar penerus terkawal gelombang penuh tiga-fasa

Rajah 5.10 Litar Penerus Terkawal Gelombang Penuh Tiga-fasa

UJIKAN KEFAHAMAN ANDA DAN SILA SEMAK JAWAPAN ANDA PADA

5.8 Sila rujuk rajah 5.5 di mukasurat 10.

5.10 Sila rujuk rajah 5.6 di mukasurat 11.

5.13 Sila rujuk rajah 5.10 di mukasurat 18.

Terangkan kendalian litar penerus di soalan 5-4.

MAKLUMBALAS PENILAIAN KENDIRI

Adakah anda telah mencuba dahulu?

Litar Penerus Tak Terkawal hanya menggunakan diod sahaja manakala

Sila rujuka rajah 5.3 di mukasurat 6.

Sila rujuka rajah 5.8 di mukasurat 14.

Tiristor S1 dan S2 dipincang depan pada separuh kitar positif voltan

Sila rujuka rajah 5.10 di mukasurat 18.

Objektif khusus : Di akhir unit ini anda sepatutnya dapat:-

q Menerangkan operasi litar Pemenggal Langkah –Turun (Step-down

q Melakarkan bentuk gelombang masukan dan keluaran bagi setiap

Pemenggal (Chopper) merupakan satu litar yang berfungsi untuk