DEPARTAMENTI I SHKENCAVE ISLAME

Tema: Besimi ne ahiret dhe ringjallje ne Hebraizem

PROJEKT

Lektor: Msc, Hysni Skura

Hartoi Projektin: Habib Shkreta

(Tirana, May 2020)

 Hyrja:

Judaizmi është një nga tre fetë me origjinë hyjnore dhe më i vjetri, në mënyrë kronologjike.

Emri i Judaizmit për fenë hebraike nuk u dha nga Hz.Musa . Emri Judaizëm në kuptimin e
besimit të popullit hebre, u dha shumë kohë pas vdekjes së Hz.Musas.Në varësi të emrit të
popullit, para fesë së Judenjve mori Judaizmin.Quhej "feja e Hebrenjve" ose "Feja e Izraelitëve".

Kur Pagëzimi Babilonik mbaroi dhe Hebrenjtë u kthyen në territorin Palestinez në 538.

Njerëzit që jetonin në rajonin e quajtur Judë, i përkisnin kryesisht fisit të Judës, dhe feja e këtij
populli, i cili mori librat e tyre të shenjtë me Ezrën, quhej Judaizëm në kuptimin fetar të
Judenjve, në varësi të emrit të njerëzve.

Feja që Hz.Musa u komunikoi izraelitëve bazohej në zbulesën hyjnore . Në qendër të kësaj feje,
parimet e së cilës shprehen në librin e dhënë nga ana e Allahut xh.sh për Hz.Musa dhe populin e
tij, është libri i shenjtë Torah.

  Hz. Musa, nga ana tjetër, është një profet që merr zbulesë hyjnore dhe i informon njerëzit dhe
jep një shembull me jetën e tij.

Kuadri dhe rregullat themelore të kësaj feje janë përcaktuar në Tevrat, dhe profetët e dërguar
izraelitëve kanë këshilluar dhe zbatuar të gjithë rregullat dhe rregullat e kësaj Tevrati.

Në Këtë projekt ne do të flasim për besimin në ringjallje dhe në ahiret tek hebraizmi apo siq
njihet edhe si jehudizmi.

Zhvillimi:
Me kalimin e kohës, kushtet i detyruan hebrenjtë të përcaktojnë parimet e besimit, dhe shumë
njerëz në këtë fushë kanë kryer aktivitete për të përcaktuar parimet e besimit.
Parimet e besimit të pranuara nga shumica e Judenjve sot, XIII. përcaktuar nga Ibn Meymun, një
studiues hebre që jetoi në shekullin e 16-të janë parimet e trembëdhjetë sendeve.

 Këto parime përfshijnë besimin në Zot, profetët, librin e shenjtë, shpërblimin dhe ndëshkimin,
botën tjetër dhe Mesinë.

Çshtja është se çfarë është baza e besimit në shkrimet hebraike nuk është përcaktuar qartë.

Sipas besimit tradicional, pasi personi ka lindur hebre, nuk ka nevojë të përcaktohet parimet e
besimit.

Çshtja është se çfarë të besosh ka qenë gjithmonë e diskutueshme midis hebrenjve.

Megjithatë, me kalimin e kohës, debatet brenda hebrenjve,dhe takimet me anëtarët e tjerë fetarë e
bënë të domosdoshme që ju të përcaktoni parimet e besimit.

Për këtë, njerëz të ndryshëm janë përpjekur të përcaktojnë besimet e tyre në periudha të
ndryshme, dhe parimet e përcaktuara janë pranuar në një farë mase apo kritikohen.

Dhjetë Urdhërimet në dy vende të ndara në Tevrat janë:

1-Unë jam Perëndia që ju nxori nga vendi i Egjiptit, shtëpia e robërisë. Dhe nuk do të ketë Zot
tjetër.

2- Idhulli i copëtuar për veten tuaj, nuk do të pikturoni asgjë.

3-Ju nuk do ta përdorni emrin e Perëndisë vend e pavend.

4-Do të respektoni të Shtunën.

5-Do të respektoni babanë dhe nënën tuaj.

6-Nuk do të vrasësh.

7-Nuk do të shkelni kurorën.

8-Nuk do të vjedhësh.

9-Ju nuk do të jeni një dëshmitar i rremë.

10-Nuk do të t’ia vendosni syrin për asgjë nga fqinji juaj.

Besimi në ahiret dhe në ringjallje:

Jeta e përtejme është një nga subjektet më komplekse të fesë hebraike. Në Judaizmin tradicional,
besimi në botën tjetër bazohet drejtpërdrejt në shkrimet çifute, por në Tevrat dhe librat e tjerë të
Tanahut, tema e ahiretit nuk është qartë përtej disa referencave.

 Kundër kësaj, koncepti dhe çështjet që lidhen me botën tjetër, veçanërisht besimi në ringjallje,
kanë një vend të rëndësishëm në shkrimet hebraike Apokrifo-Apokaliptike në letërsinë pas
Tanahut, në teologjinë dhe liturgjinë mesjetare hebreje.

 Komentuesit e parë të librit të shenjtë hebre, farisenjtë, paraqitën si pavdekësinë e shpirtit dhe
besimin në ringjallje, si një lloj doktrine të padiskutueshme.

Sadukis, i cili nuk e pranoi traditën e interpretimit dhe vazhdoi ta kuptojë tekstin e shenjtë si një
fjalë, hodhi poshtë jetën pas vdekjes në lidhje me shpirtin dhe trupin, me arsyetimin se nuk ishte
përfshirë në Tanah.

Lënda e ahiretit, e cila bazohet në pavdekësinë e shpirtit dhe besimin në ringjallje, është zbuluar
në mënyrë të qartë në letërsinë hebraike pas-Tanahut dhe u bë pjesë e mësimit hebraik me
letërsinë Rabban. Një nga konceptet e përdorura në jetën e përtejme në Tanah është Sheol, që do
të thotë toka e të vdekurve.

Sheol perceptohet si vendi ku të gjithë njerëzit shkojnë pas vdekjes.

Sheol, i cili u përshkrua si një vend ku të mirët presin në paqe, dhe njerëzit e këqij vuajnë në
shkallë të ndryshme, më vonë u pranua si një vend ku vuajnë vetëm zuzarët, dhe në disa
apokratë, koncepti i gehinnom (ferrit) ka zënë vendin e të keqes, Pas vdekjes, u pranua që ai
shkoi në kopshtin eskatologjik të Edenit (Gan Eden) ose në parajsë.

Konceptet e botës tjetër dhe ringjallja në Misna dhe Talmud janë parashtruar si parim i besimit
dhe shpëtimit, dhe në letërsinë Rabban bëhet referencë për konceptet e shpërblimit për të mirën,
dhe parajsën (gehinnom) si ndëshkim për të keqen.
Parajsa dhe ferri përshkruhen si hapësira të fazave shumë të mëdha dhe të ndryshme.  Mendime
të ndryshme bëhen kur ato u krijuan dhe ku u gjetën. Sipas besimit të zakonshëm, ferri i krijuar
apo planifikuar para se të krijohej bota është nëntokësore ose mbi qiell ose prapa maleve të
errëta.

Xhehennemi nuk është vetëm një ndëshkim, por edhe një vend pastrimi.  Sipas një
këndvështrimi, ata që kanë mëkat dhe shpërblim të barabartë do të jenë në gjendje të hyjnë në
parajsë pasi të pastrohen në ferr për njëmbëdhjetë muaj. Pamja e përhapur është se ziliqarët nga
Izraeli dhe kombet e tjera do të zhduken pas vetëm dymbëdhjetë muajsh në ferr. Ata që
kundërshtojnë doktrinën hebreje do të pësojnë ndëshkime të pafund. Gjithashtu sugjerohet nga
disa që nuk do të ketë ndëshkim në ditët që korrespondojnë me të Shtunën.

Sipas besimit në botën tjetër në Judaizëm, ata që janë më keq se Judenjtë do të qëndrojnë në ferr
vetëm për dymbëdhjetë muaj.

Kurani i mohon këto pretendime të hebrenjve si më poshtë: Izraelitët thanë Neve nuk do të na
kapë zjarri por vetëm për disa ditë të numëruara!

“Thuaj: A mos keni marrë prej All-llahut ndonjë premtim, e All-llahu nuk e thyen premtimin e
vet, ose jeni duke thënë për All-llahun atë që nuk e dini? Po, (do të ju kapë zjarri) ai që bën keq
dhe që e vërshojnë gabimet e tij, ata janë banues të zjarrit, aty janë përgjithmonë.”1

Shenjat e Judaizmit reformist, nga mëshira e Zotit

Ata kundërshtuan konceptin e ferrit me arsyetimin se ai ishte i papajtueshëm. Po kështu, shumica

e grupeve të sotme liberale hebreje nuk e pranojnë që parajsa dhe ferri ekzistojnë ose do të
ekzistojnë në kuptimin fizik. Ky qëndrim nuk është problem për hebrenjtë ortodoksë për shkak të
mungesës së detyrueshmërisë dogmatike në Judaizëm dhe përdorimit të paqartë të koncepteve që
lidhen me botën tjetër.

Efektet e Revolucionit Francez përmes veprave të Moisiut Mendelssohn (1729-1786)

ajo ishte në gjendje të depërtonte në bashkësinë tradicionale. Ajo tregoi efektin e saj kryesor
midis hebrenjve të Amerikës.

1
(Bakara 2/8k-81).
Këto përfshijnë:

1- Ata nuk e pranojnë jetën e përtejme dhe ringjalljen.

2- Ata nuk presin një Mesih.

3- Ata e konsiderojnë Judaizmin jo si një komb por si një bashkësi.

4- Jo me integritetin e Sheriatit tradicional, por në masën e harmonisë së tij me jetën moderne

ata e pranojnë atë me një qasje elektorale.

5- Ata nuk i shohin plotësisht Tevratin dhe Talmudin dhe e diskutojnë burimin e tyre hyjnor.

6- Ata nuk i kushtojnë vëmendje rregullave të Sabat dhe Kaşer.

7- Ata nuk i kufizojnë lëvizjet e lëvizjes në Judaizëm.

8- Gratë dhe burrat ulen së bashku në sinagogë.

9- Ata e bëjnë adhurimin e tyre në gjuhën e vendit të tyre (p.sh anglisht, shqip gjermanisht etj).

Mbyllje:

Pra edhe jehudet në mes vete kanë dallime të mëdha të cilat zakonisht ndodhin me ardhjen e
ndonjë pushtuesi apo edhe shpërndarja e fesë në një vend në të cilin nuk flitet gjuha e librit të
shenjtë të cilët pastaj e humb at besim që e kishin të parët e tyre.

Tek besimi në botën tjetër dhe në ringjallje shumica e njerëzve nuk e besojnë botën tjetër dhe
ringjalljen si shkak I frikës që kanë.

Referencat:

1. https://drive.google.com/file/d/1I9YUO7OBdBg6KkDeDqp4ëbTkjHHjXRBU/vieë
2. file:///C:/Users/Habib/Doënloads/3279383k7-Ekrem-Sar%C4%B1kc%C4%B1o%C4%9Flu-Ba
%C5%9Flang%C4%B1ctan-Gunumuze-Dinler-Tarihi.pdf