âëéïìÜèçì

Âé

30 á
Ôï åíáëëáóóüìåíï ñåýìá

Ποιο ρεύµα ονοµάζεται εναλλασσόµενο και σε τι δια-

φέρει από το συνεχές;

Εναλλασσόµενο είναι το ηλεκτρικό ρεύµα του οποίου

η ένταση και η φορά µεταβάλλονται περιοδικά µε το χρόνο.
Στο συνεχές ρεύµα η φορά του ρεύµατος δεν µεταβάλλεται.

Η τάση που δηµιουργεί εναλλασσόµενο ρεύµα σε ένα κύκλωµα ονοµάζεται

εναλλασσόµενη τάση.

Ποια η µορφή της κυµατοµορφής του συνεχούς ρεύ-

µατος στον παλµογράφο και ποιά η κυµατοµορφή του ε-
ναλλασσόµενου;
V(Volt)
Η κυµατοµορφή της
συνεχούς τάσης είναι µία ευ-
θεία, παράλληλη προς τον 0 t(s)
άξονα των χρόνων. Óõíå÷Þò ôÜóç

V(Volt)
Η κυµατοµορφή της εναλ-
λασσόµενης τάσης είναι µία
0 t(s)
περιοδικά µεταβαλλόµενη
καµπύλη. Åíáëëáóóüìåíç ôÜóç

Τι λέγεται περίοδος της εναλλασσόµενης τάσης και

ποιες είναι οι µονάδες µέτρησής της;
362. Tο εναλλασσόµενο ρεύµα

Περίοδος
εναλλασσόµενης Περίοδος είναι το χρονικό διάστηµα που διαρκεί το τµή-
τάσης µα του γραφήµατος της εναλλασσόµενης τάσης, το οποίο επα-
ναλαµβάνεται πανοµοιότυπα στην οθόνη του παλµογράφου.
Μονάδα µέτρησης της περιόδου είναι το 1 s (second).

Τι εκφράζει η συχνότητα της εναλλασσόµενης τάσης

και ποιες είναι οι µονάδες µέτρησής της; Ποια είναι η
σχέση της συχνότητας µε την περίοδο;
Συχνότητα
εναλλασσόµενης Η συχνότητα δηλώνει πόσες φορές κάθε δευτερό-
τάσης λεπτο επαναλαµβάνεται το ίδιο τµήµα του γραφήµατος της
εναλλασσόµενης τάσης. Μονάδα µέτρησης της συχνότη-
τας είναι το 1 Ηertz (Hz). Η συχνότητα είναι ίση µε το αντί-
στροφο της περιόδου:
1
f=
T

V(Volt)
Τι ονοµάζεται πλάτος της εναλλασσόµενης τάσης και
V1
ποιες είναι οι µονάδες µέτρησής του; Πως µπορούµε να µετα-
t(s) βάλλουµε το πλάτος της εναλλασσόµενης τάσης;
0 0,02 0,04 0,06
Πλάτος ονοµάζεται η µέγιστη τιµή της εναλλασσό-
T T T T µενης τάσης. Μονάδα µέτρησης είναι το 1 Volt. Μπορούµε
να µεταβάλλουµε το πλάτος της εναλλασσόµενης τάσης
χρησιµοποιώντας µετασχηµατιστές.

Τι ονοµάζουµε ενεργό ένταση και ενεργό τάση του

εναλλασσόµενου ρεύµατος;

Ενεργός ένταση Ενεργός ένταση (Ιεν) του εναλλασσόµενου ρεύµατος

είναι η ένταση συνεχούς ρεύµατος που παράγει το ίδιο ποσό
θερµικής ενέργειας µε το εναλλασσόµενο ρεύµα, στους ίδι-
Παρατήρηση!
ους αντιστάτες και στο ίδιο χρονικό διάστηµα.
Η ενεργός ένταση µε- Ενεργός τάση του εναλλασσόµενου ρεύµατος είναι η συνε-
τριέται σε Ampere στο χής τάση που πρέπει να εφαρµόσουµε στα άκρα ενός αντι-
S.I. ενώ η ενεργός στάτη για να διαρρέεται από συνεχές ηλεκτρικό ρεύµα έντα-
τάση σε Volt. σης ίσης µε την ενεργό ένταση του εναλλασσόµενου.
Το εναλλασσόµενο ρεύµα 363.

Πως εφαρµόζεται ο νόµος του Joule στο εναλλασ-

σόµενο ρεύµα;

Στο νόµο του Joule για το εναλλασσόµενο ρεύµα

χρησιµοποιείται η ενεργός τιµή της έντασης: Q = I2εν · R · t
Παρατήρηση!
Τα αµπερόµετρα και τα Πως εφαρµόζεται ο νόµος του Ohm στο εναλλασσό-
βολτόµετρα στο εναλ- µενο ρεύµα;
λασσόµενο ρεύµα µας
δείχνουν τις ενεργές τι- Στο εναλλασσόµενο ρεύµα ο νόµος του Ohm εφαρ-
µές των µεγεθών.
Vεν
µόζεται για τις ενεργές τιµές: Iεν =
R

Το δίκτυο της ∆.Ε.Η. παρέχει στα σπίτια µας εναλλασσόµενη τάση µε ενεργό
τιµή 220 Volt.

Πως υπολογίζεται η ηλεκτρική ισχύς που µεταφέρε-

ται από το εναλλασσόµενο ρεύµα σε ένα αντιστάτη;

Η ηλεκτρική ισχύς υπολογίζεται από τη σχέση:

Ρηλ = Vεν · Ιεν

Τα θερµικά φαινόµενα που προκαλεί το εναλλασσό-

µενο ηλεκτρικό ρεύµα διαφέρουν από αυτά του συνεχούς
ρεύµατος;

Θερµικά
Τα θερµικά φαινόµενα που προκαλούνται από το
φαινόµενα
εναλλασσόµενο ρεύµα είναι ακριβώς ίδια µε αυτά που προ-
εναλλασσόµενου
ρεύµατος καλεί το συνεχές. Και τα δύο ρεύµατα προκαλούν θέρµαν-
ση των αγωγών που διαρρέουν. Η θέρµανση γίνεται ακρι-
βώς για τον ίδιο λόγο και στα δύο ρεύµατα.

Μπορεί µία µαγνητική βελόνα να εκτραπεί όταν το-

ποθετηθεί κοντά σε αγωγό που διαρρέεται από εναλλασ-
σόµενο ρεύµα;

Η κατεύθυνση των µαγνητικών δυνάµεων που δέχε-

364. Tο εναλλασσόµενο ρεύµα

ται η βελόνα αντιστρέφεται κάθε φορά που αντιστρέφεται η

φορά του εναλλασσόµενου ρεύµατος που διαρρέει τον αγω-
γό. Λόγω της αδράνειας όµως που έχει η βελόνα ως υλικό
σώµα, δεν µπορεί να µετακινηθεί και µάλιστα προς την αντί-
θετη κατεύθυνση τόσο γρήγορα και έτσι τελικά η µαγνητική
βελόνα δεν εκτρέπεται από τη θέση ισορροπίας της.

Στην περίπτωση του εναλλασσόµενου ρεύµατος, η πολικότητα των ηλεκτροδίων αντι-

στρέφεται συνεχώς και έτσι τα ιόντα του διαλύµατος ταλαντώνονται στο διάλυµα, µε αποτέλε-
σµα να µην φτάνουν στα ηλεκτρόδια. Στην περίπτωση αυτή δεν παρατηρείται ηλεκτρόλυση.

Σε τι χρησιµεύει ένας µετασχηµατιστής;

Ο µετασχηµατιστής είναι µία συσκευή που αυξάνει ή ελατ-

Παρατήρηση!
Η λειτουργία του µετα-
σχηµατιστή βασίζεται στο
φαινόµενο της ηλεκτρο-
µαγνητικής επαγωγής.
τώνει την εναλλασσόµενη τάση.Ένας µετασχηµατιστής ανυψώ-
νει την εναλλασσόµενη τάση όταν το δευτερεύον πηνίο έχει περισ-
σότερες σπείρες από το πρωτεύον και την υποβιβάζει όταν το
δευτερεύον πηνίο έχει λιγότερες σπείρες από το πρωτεύον.

Με τι είναι ίσος ο λόγος των τάσεων στα δύο πηνία

του µετασχηµατιστή;

Ο λόγος των τάσεων στα δύο πηνία του µετασχηµα-

V1 N1
τιστή είναι ίσος µε το λόγο των σπειρών τους: =
V2 N 2

1. Η ένταση και η φορά του εναλλασσόµενου ρεύµατος µεταβάλλονται

περιοδικά µε τον χρόνο.
2. Η ενεργός ένταση εναλλασσόµενου ρεύµατος είναι ίση µε την ένταση
του συνεχούς ρεύµατος το οποίο παράγει το ίδιο ποσό θερµότητας
στον ίδιο µεταλλικό αγωγό για το ίδιο χρονικό διάστηµα µε το
εναλλασσόµενο ρεύµα.
Vεν
3. Ο νόµος του Ohm για το εναλλασσόµενο ρεύµα γράφεται: Iεν =
R
4. Η ηλεκτρική ισχύς που καταναλώνεται από έναν αντιστάτη που διαρρέεται από
έναλλασσόµενο ρεύµα είναι Pηλ = Vεν ·I εν
Το εναλλασσόµενο ρεύµα 365.

Να γίνουν οι µετατροπές των µονάδων:

α. Τα 5 mA σε Αmpere β. Οι 2 h σε s (second)
γ. Τα 3 ΜW σε Watt δ. Τα 4 KV σε Volts
Λύση
α. 5 mA = 5 · 10–3 A = 0,005 A β. 2 h = 2 · 3600 s = 7200 s
γ. 3 MW = 3 · 106 W = 3000000 W δ. 4 KV = 4 · 103 V = 4000 V

Μία εναλλασσόµενη τάση µεταβάλλεται πλήρως 10 φορές σε χρόνο 20s. Να βρεθεί η

περίοδος και η συχνότητα της εναλλασσόµενης τάσης.
Λύση
Περίοδος είναι ο χρόνος στον οποίο συµβαίνει µία πλήρης µεταβολή της τάσης.
Σε χρόνο 20s µεταβάλλεται 10 φορές.
Σε χρόνο Τ µεταβάλλεται 1 φορά.
Άρα: 10Τ = 20 ⇒ Τ = 20/10 ⇒ Τ = 2s
Συχνότητα είναι ο αριθµός των εναλλαγών σε 1s.
Σε χρόνο 20s µεταβάλλεται 10 φορές.
Σε χρόνο 1s µεταβάλλεται f φορές.
Άρα: 20f = 10 ⇒ f = 10/20 ⇒ f = 0,5 Hz
Παρατηρούµε ότι είναι: f = 1/T η f = 1/ 2s = 0,5Hz

Η ένδειξη ενός βολτόµετρου είναι 20 V στα άκρα αντιστάτη 1 Ω. Πόση θερµότητα

παράγεται πάνω στον αντιστάτη, σε χρόνο 5 min;
Λύση
H ένδειξη του βολτόµετρου είναι η ενεργός τάση, άρα Vεν. = 20 V.
Vεν 20
Από το νόµο του Ohm: Iεν = = = 20 A
R 1
Μετατρέπουµε τα λεπτά σε δευτερόλεπτα: t = 5 min = 5 · 60 = 300 s
Eφαρµόζουµε το νόµο του Joule: Q = Iεν
2
⋅ R ⋅ t ⇒ Q = 120000 J
366. Tο εναλλασσόµενο ρεύµα

Να αποδείξετε ότι η ηλεκτρική ισχύς που µεταφέρεται από το εναλλασσόµενο

ρεύµα σε έναν αντιστάτη, δίνεται και από τον τύπο Ρηλ. = Ι2εν. · R και η θερµότητα
V2
από τον τύπο: Q = εν t
R
Λύση
V
Νόµος Ohm: Iεν. = εν. ⇒ Vεν. = Ιεν. · R
R
H ισχύς εναλλασσόµενου ρεύµατος: Ρ = Vεν. · Ιεν. = Ιεν. · R · Ιεν. ⇒ Ρ = Ι2εν. · R
2
V 
2
V2 Vεν.
Νόµος Joule: Q = Iεν. ⋅ R ⋅ t =  εν  ⋅ R ⋅ t = εν. ⋅ ⋅ ⇒ ⋅t
2
R t Q =
 R  R2 R

∆ίνεται το διπλανό διάγραµµα εναλλασσόµενης τάσης

σε συνάρτηση µε το χρόνο στα άκρα ενός αντιστάτη
µε ωµική αντίσταση R = 10 Ω.
Να βρεθούν:
α. Η περίοδος και το πλάτος της εναλλασσόµενης τάσης.
β. Αν δίνεται ότι µεταξύ ενεργού τιµής και πλάτους
ισχύει η σχέση: Vεν = 0,7 · Vo, να βρεθεί η ενεργός
τιµή της έντασης.
γ. Η θερµότητα που παράγεται στον αντιστάτη σε χρόνο t = 10s.
δ. Η ισχύς του εναλλασσόµενου ρεύµατος.
ε. Αν θέλουµε το ίδιο ρεύµα να παράγει στον ίδιο χρόνο των 10s τη µισή θερµότητα
από ότι στο ερώτηµα (δ.), τι τιµή πρέπει να έχει η αντίσταση του αντιστάτη που θα
χρησιµοποιήσουµε;
Λύση
α. Από το διάγραµµα φαίνεται ότι µία πλήρης εναλλαγή της τάσης ολοκληρώνεται σε
χρόνο t = 2s, άρα: Τ = 2s. Από το διάγραµµα φαίνεται ότι η µέγιστη τιµή που παίρνει
η τάση είναι 100 V. Άρα: Vo = 100 Volts
Vεν. 70V
β. Vεν. = 0,7 · Vo = 0,7 · 100 ⇒ Vεν. = 70 V. Νόµος Ohm: Iεν. = = ⇒ I εν. = 7 A
R 10Ω
γ. Νόµος Joule: Q = I2εν. · R · t ⇒ Q = 4900 Joule ή Q = 4,9 KJ
δ. Ρ = Vεν. · Iεν. ⇒ Ρ = 490 W
Q 4900
ε. Η καινούργια θερµότητα που παίρνουµε είναι: Q΄ = = ⇒ Q΄ = 2450 J
2 2
Q΄
Nόµος Joule: Q΄ = Ιεν.
2
⋅ R΄ ⋅ t ⇒ R΄ = ⇒ R΄ = 5 Ω
⋅t Ιεν.
2

H µισή θερµότητα παράγεται πάνω σε αντίσταση µισής τιµής γιατί η θερµότητα είναι
ανάλογη µε την αντίσταση.
Το εναλλασσόµενο ρεύµα 367.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΑΣ
1. Είναι δυνατό η εναλλασσόµενη ένταση να είναι µηδέν τη στιγµή που η εναλλασσόµε-
νη τάση είναι η µέγιστη;

2. Πόσες διαφορετικές τιµές τάσης και έντασης υπάρχουν στο εναλλασσόµενο ρεύµα;
Πόσες υπάρχουν στο συνεχές;

3. Αφού το εναλλασσόµενο ρεύµα παίρνει και την τιµή µηδέν, γιατί οι λαµπτήρες στο
σπίτι µας δεν αναβοσβήνουν;

4. Το επαγωγικό ρεύµα είναι συνεχές ή εναλλασσόµενο; Να αιτιολογήσετε την

απάντησή σας.

5. Πόση είναι η συχνότητα του συνεχούς ρεύµατος;

6. Η ενεργός ένταση σε σχέση µε το πλάτος της έντασης είναι:

α. µικρότερη β. µεγαλύτερη
γ. ίση δ. όλα τα προηγούµενα σε διαφορετικές στιγµές

7. Η αντίσταση ενός αγωγού στο εναλλασσόµενο ρεύµα οφείλεται σε διαφορετική αιτία

από ότι στο συνεχές ρεύµα;

8. Να αντιστοιχίσετε τα µεγέθη της στήλης Α µε τις µονάδες της στήλης Β:

Στήλη Α Στήλη Β

1. επαγωγική τάση α. 1 Joule

2. επαγωγικό ρεύµα β. 1 s (second)

3. θερµότητα γ. 1 Ampere

4. ισχύς δ. 1 Watt

5. περίοδος ε. 1 Ηz (Hertz)

6. συχνότητα

9. Να βρείτε ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασµένες:
α. Η ενεργός ένταση του εναλλασσόµενου ρεύµατος είναι η µέση τιµή της έντασής του.
368. Tο εναλλασσόµενο ρεύµα

β. Μόνο η φορά του εναλλασσόµενου ρεύµατος αλλάζει περιοδικά.

γ. Η δηµιουργία της εναλλασσόµενης τάσης στηρίζεται στο φαινόµενο της επαγωγής.
δ. Τα όργανα µέτρησης που χρησιµοποιούνται στο συνεχές ρεύµα, δεν µπορούν να
χρησιµοποιηθούν στο εναλλασσόµενο.

16. Τα όργανα µέτρησης στο εναλλασσόµενο ρεύµα µετρούν:

α. στιγµιαίες τιµές β. πλάτη γ. ενεργές τιµές δ. µέσες τιµές

17. Η ενεργός τάση στις οικιακές εφαρµογές είναι:

α. 5 V β. 220 V γ. 20000 V δ. 50000 V

18. ∆ίνονται τα διπλανά διαγράµµατα V - t δύο εναλλασ-

σόµενων τάσεων σε συνάρτηση µε το χρόνο, στο ίδιο
σύστηµα αξόνων.
α. Μεγαλύτερο πλάτος έχει η τάση:
i. V1 ii. V2 iii. ίδιο
β. Μεγαλύτερη περίοδο έχει η τάση:
i. V1 ii. V2 iii. ίδια
γ. Μεγαλύτερη συχνότητα έχει η τάση:
i. V1 ii. V2 iii. ίδια

19. Στα παρακάτω διαγράµµατα απεικονίζονται η εναλλασσόµενη τάση και η εναλλασ-

σόµενη ένταση σε συνάρτηση µε το χρόνο, στο ίδιο σύστηµα αξόνων. Ποιο διά-
γραµµα τις απεικονίζει σωστά;

á. â.
V V

I I

ã. ä.
V V
I

20. Πάνω σε µία αντίσταση R παράγονται 10 Joule θερµότητας σε χρόνο t = 10 s, από

Το εναλλασσόµενο ρεύµα 369.

εναλλασσόµενο ρεύµα. Συνεχές ρεύµα έντασης 3 Α παράγει 10 J θερµότητας στην

ίδια αντίσταση σε χρόνο t = 2 s. Η ενεργός ένταση του εναλλασσόµενου ρεύµατος
µπορεί να είναι:
α. 3 Α β. 1 Α γ. 5 Α

21. Αν διπλασιάσουµε την ενεργό ένταση που διαρρέει µία αντίσταση τότε:
α. Η θερµότητα που θα παραχθεί πάνω στον ίδιο αντιστάτη, στον ίδιο χρόνο γίνεται:
i. διπλάσια ii. µισή iii. παραµένει ίδια iv. τετραπλάσια
β. Η ισχύς που µεταφέρεται πάνω στον αντιστάτη γίνεται:
i. διπλάσια ii. µισή iii. τετραπλάσια iv. παραµένει ίδια

22. ∆ύο ίδιοι αντιστάτες διαρρέονται ο ένας από συνεχές ρεύµα έντασης Ισ = 2 Α και ο
άλλος από εναλλασσόµενο ρεύµα ενεργού τιµής Ιεν. = 2 Α. Η θερµότητα που παρά-
γεται πάνω στους δύο αντιστάτες, στον ίδιο χρόνο είναι:
α. µεγαλύτερη στο συνεχές β. µεγαλύτερη στο συνεχόµενο
γ. ίσες δ. εξαρτάται από την τάση στα άκρα του αντιστάτη

23. Μεγαλύτερη είναι η τάση:

α. V1 β. V2
γ. ίσες δ. δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία.

24. Μπορεί ένας µετασχηµατιστής να ανυψώνει ή να

υποβιβάζει συνεχή τάση; Να αιτιολογίσετε την α-
πάντησή σας.

25. Στο πρωτεύον πηνίο ενός µετασχηµατιστή που έχει 200 σπείρες, εφαρµόζεται µία
εναλλασσόµενη τάση 110 V. Aν θέλουµε να υποβιβάσουµε αυτή την τάση, τότε το
δευτερεύον πηνίο πρέπει να έχει:
α. 300 σπείρες β. 500 σπείρες γ. 100 σπείρες δ. 200 σπείρες

26. Μεταξύ των τάσεων V1 και V2 και του αριθµού των σπειρών Ν1 και Ν2 στα δύο πηνία
του µετασχηµατιστή ισχύει η σχέση:
V1 N1
α. V1 · V2 = N1 · N2 β. =
V2 N 2
V1 N 2
γ. V1 + V2 = N1 + N2 δ. =
V2 N1
370. Tο εναλλασσόµενο ρεύµα

1. Το χρονικό διάστηµα µεταξύ δύο διαδοχικών µηδενισµών της εναλλασσόµενης τάσης

είναι 0,01s. Να βρείτε την περίοδο και τη συχνότητα του εναλλασσόµενου ρεύµατος.

2. Εναλλασσόµενο ρεύµα διαρρέει έναν αντιστάτη, αντίστασης 16 Ω και σε χρόνο 4s

παράγει θερµική ενέργεια 100 J. Να βρείτε:
α. Την ενεργό ένταση του ρεύµατος.
β. Την ένδειξη ενός βολτοµέτρου, που θα συνδεθεί στα άκρα της αντίστασης.
γ. Την ισχύ που θα µεταφερθεί (πάνω) στον αντιστάτη.
δ. Αν τη χρονική στιγµή t = 0, η ένταση του ρεύµατος είναι µέγιστη και µετά από
χρόνο 5ms γίνεται για πρώτη φορά µηδέν, να βρείτε τη συχνότητα του εναλλασ-
σόµενου ρεύµατος.

3. Πηγή εναλλασσόµενης τάσης συνδέεται µε αντιστάτη και αµπερόµετρο σε σειρά.

Στα άκρα του αντιστάτη συνδέεται βολτόµετρο. Η ένδειξη του αµπεροµέτρου είναι
0,5 Α και στον αντιστάτη µεταφέρεται ηλεκτρική ισχύς 10 Watt.
α. Να σχεδιάσετε το κύκλωµα.
β. Να βρείτε την ένδειξη του βολτοµέτρου.
γ. Να βρείτε την αντίσταση του αντιστάτη.
δ. Πόση θερµική ενέργεια παράγεται (πάνω) στον αντιστάτη σε χρόνο t = 2s;
ε. Πόση έπρεπε να είναι η ένταση ενός συνεχούς ρεύµατος που θα µετέφερε (πάνω)
στον ίδιο αντιστάτη διπλάσια θερµότητα σε διπλάσιο χρόνο;

4. ∆ίνεται το διπλανό διάγραµµα έντασης - χρόνου ενός

εναλλασσόµενου ρεύµατος που διαρέει αντιστάτη 5
Ω. ∆ίνεται επίσης ότι µεταξύ των ενεργών τιµών και
των πλατών ισχύουν οι σχέσεις:
Ιεν. = 0,7 · Ιο και Vεν. = 0,7 · Vo
Το εναλλασσόµενο ρεύµα 371.

α. Να βρείτε τo πλάτος της εναλλασσόµενης τάσης.

β. Να βρείτε τη συχνότητα του ρεύµατος.
γ. Να σχεδιάσετε το διάγραµµα της εναλλασσόµενης τάσης, σε συνάρτηση µε το χρόνο.

5. Πόση πρέπει να είναι η ένταση ενός συνεχούς ρεύµατος, ώστε να παράγει τετραπλάσια
θερµότητα από αυτή που παράγει εναλλασσόµενο ρεύµα, ενεργού έντασης Ιεν. = 5 Α,
(πάνω) στον ίδιο αντιστάτη, στον ίδιο χρόνο;

6. Μία ηλεκτρική συσκευή στο σπίτι µας είναι συνδεδεµένη στο δίκτυο της ∆.Ε.Η. και
λειτουργεί κανονικά. Η συσκευή έχει αντίσταση 22 Ω. Αν ξέρετε ότι το δίκτυο της
∆.Ε.Η. παρέχει τάση ενεργού τιµής 220 V, να βρείτε:
α. Πόση είναι η ενεργός τιµή της έντασης του ρεύµατος που πρέπει να διαρρέει τη
συσκευή, ώστε να λειτουργεί κανονικα;
β. Πόση θερµότητα καταναλώνει η συσκευή σε χρόνο 5s;
γ. Αν στην ίδια τάση συνδέσουµε σε σειρά µε την προηγούµενη, µία όµοια συσκευή,
θα λειτουργεί κανονικά;
δ. Πόση θερµότητα θα καταναλώνει τώρα η πρώτη συσκευή σε 5s;
372. Tο εναλλασσόµενο ρεύµα

Ερώτηση 1
Α. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασµένες:
α. Το επαγωγικό ρεύµα είναι αποτέλεσµα της επαγωγικής τάσης.
β. Το επαγωγικό ρεύµα δηµιουργείται είτε κινήσουµε το µαγνήτη προς το πηνίο,
είτε το πηνίο προς το µαγνήτη.
γ. Η επαγωγική τάση δεν εξαρτάται από τον αριθµό των σπειρών του πηνίου.
δ. Ενεργός ένταση του εναλλασσόµενου ρεύµατος λέγεται η µέγιστη τιµή της έντα-
σής του.
ε. Το πλάτος της εναλλασσόµενης τάσης παραµένει σταθερό καθώς περνά ο
χρόνος.

Β. ∆ίνονται οι παρακάτω γραφικές παραστάσεις έντασης - χρόνου:

Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:

1. Συνεχές είναι το ρεύµα:
α. Α β. Β γ. Β και Γ δ. κανένα
2. Εναλλασσόµενο είναι το ρεύµα:
α. Α και ∆ β. Α και Γ γ. Γ και ∆ δ. ∆

Ερώτηση 2
Α. Να συµπληρώσετε τις σωστές λέξεις στις παρακάτω προτάσεις:
Όταν ένα πηνίο βρίσκεται µέσα στο µαγνητικό πεδίο ενός µαγνήτη και .........................
ως προς αυτόν, τότε αναπτύσσεται στο κύκλωµα µία ......................... τάση. Εφ’όσον
το κύκλωµα είναι ........................., προκαλείται ......................... ........................., το
οποίο ανιχνεύεται από το γαλβανόµετρο.
Το εναλλασσόµενο ρεύµα 373.

Β. Να γράψετε τον ορισµό της ενεργού τάσης του εναλλασσόµενου ρεύµατος.

Γ. Στα άκρα δύο αντιστατών R1 και R2 µε R1 > R2, εφαρµόζουµε την ίδια ενεργό τάση. Σε
ποιον από τους δύο αντιστάτες µεταφέρεται µεγαλύτερη ισχύς; Να το αποδείξετε.

Άσκηση 1
Κύκλωµα εναλλασσόµενου ρεύµατος αποτελείται από πηγή εναλλασσόµενης τάσης
ενεργού τιµής 100 V, αντιστάτη 50 Ω, αµπερόµετρο συνδεδεµένο σε σειρά και βολτόµε-
τρο συνδεδεµένο στα άκρα του αντιστάτη. Αν θεωρήσουµε τα όργανα ιδανικά, ζητείται:
α. Να σχεδιάσετε το κύκλωµα.
β. Να βρείτε την ένδειξη του βολτοµέτρου.
γ. Να βρείτε την ένδειξη του αµπεροµέτρου.
δ. Πόσο χρόνο πρέπει να διαρρέει το ρεύµα τον αντιστάτη, ώστε να παραχθεί (πάνω
του) θερµότητα 1000 J;

Άσκηση 2
Εναλλασσόµενο ρεύµα διαρρέει αντιστάτη 10 Ω. Τη χρονική στιγµή t = 0, η τάση
παίρνει τη µέγιστη τιµή της που είναι 2 Volts. Μετά από 1ms, η τάση παίρνει για
πρώτη φορά την τιµή µηδέν. Η ένδειξη ενός βολτοµέτρου που συνδέεται στα άκρα
της αντίστασης είναι 1,4 Volts. Να βρείτε:
α. Την ενεργό ένταση.
β. Πόση είναι η ισχύς που µεταφέρεται στον αντιστάτη;
γ. Πόση είναι η περίοδος της εναλλασσόµενης τάσης;
δ. Πόσες πλήρεις εναλλαγές της τάσης πρέπει να συµβούν µέχρι να παραχθεί στον
αντιστάτη ποσό θερµότητας 0,0784 Joule;
374. Το εναλλασσόµενο ρεύµα

ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ Ó×ÏËÉÊÏÕ
ÂÉÂËÉÏÕ
(óåë. 271 - 275)

Eρωτήσεις:
1. αποκλίνει, επαγωγική τάση, επαγωγικό ρεύµα, επαγωγικής τάσης, επαγωγικού ρεύ-
µατος, αντιστρέφει.

2. περιοδικά, εναλλασσόµενη τάση, εναλλασσόµενη, συνεχής, µεταβάλλεται.

3. παλµογράφου, ευθεία γραµµή, περιοδικά. 4. περίοδος, µέγιστη, Τ.

5. εναλλασσόµενο ρεύµα, συνεχούς, θερµικά, εναλλασσόµενο.

6. θετικό, αρνητικό, χηµικές αντιδράσεις. 7. µαγνητικό, ένταση, µεταβάλλεται.

8. Σωστές είναι οι (β.), (γ.), (ζ.).

9. Σωστές είναι οι (γ.), (δ.), (στ.).

10. Σωστές είναι οι (β.), (δ.).

11. Σωστές είναι οι (γ.), (δ.), (θ.).

12. Σωστές είναι οι (β.), (ε.).

13. Συνδέουµε τα άκρα του πηνίου µε το καλώδιο, ώστε να δηµιουργήσουµε κλειστό

κύκλωµα. Έπειτα µετακινούµε το πηνίο σε σχέση µε το µαγνήτη, ώστε να µεταβλη-
θεί το πλήθος των δυναµικών γραµµών που διέρχονται µέσα από το πηνίο. ∆η-
µιουργείται τάση επαγωγική και το πηνίο διαρρέεται από ρεύµα.

14. α. Όσο ο µαγνήτης είναι µακριά από το πηνίο, ο δείκτης του γαλβανόµετρου
αποκλίνει προς µία κατεύθυνση όλο και πιο έντονα, γιατί λόγω της ταχύτητας
του µαγνήτη, που συνεχώς αυξάνεται, µεταβάλλεται όλο και πιο γρήγορα ο
αριθµός των δυναµικών γραµµών που διέρχονται µέσα από το πηνίο.
Το εναλλασσόµενο ρεύµα 375.

β. Η κίνηση του δείκτη είναι προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά πιο έντονη, λόγω της
µεγαλύτερης ταχύτητας που αποκτά ο µαγνήτης πέφτοντας.
γ. Αλλάζει η κατεύθυνση προς την οποία κινείται ο δείκτης του γαλβανόµετρου,
γιατί αλλάζει η φορά του µαγνητικού πεδίου που διέρχεται µέσα από το πηνίο.
δ. Μειώνεται η βαρυτική δυναµική ενέργεια του µαγνήτη. Ένα µέρος της µετατρέ-
πεται σε κινητική ενέργεια του µαγνήτη και ένα µέρος της µετατρέπεται σε
ενέργεια του ηλεκτρικού ρεύµατος που διαρρέει το κύκλωµα.

15. Το λαµπάκι στο δεύτερο πηνίο θα ανάψει όταν µε σταθεροποιηµένο το ροοστά-

τη, ανοιγοκλείνουµε το διακόπτη στο πρώτο πηνίο. Θα ανάψει επίσης όταν, µε
κλειστό το διακόπτη, µετακινούµε το δροµέα του ροοστάτη. Και στις δύο πε-
ριπτώσεις, αιτία είναι η µεταβολή του µαγνητικού πεδίου στο πρώτο πηνίο,
που έχει σαν αποτέλεσµα τη µεταβολή του πλήθους των δυναµικών γραµµών
που διέρχονται µέσα από τις σπείρες του δεύτερου πηνίου. Αυτό οδηγεί στην
εµφάνιση τάσης από επαγωγή στα άκρα του δευτέρου πηνίου και τη δηµιουρ-
γία ηλεκτρικού ρεύµατος που κάνει το λαµπάκι να ανάψει. Πιο αποτελεσµατι-
κές είναι οι ενέργειες, όσο πιο γρήγορα µετακινούµε το δροµέα του ροοστάτη.
Μεγαλύτερη πιθανότητα να ανάψει το λαµπάκι έχουµε όταν σταθεροποιήσουµε
το ροοστάτη ώστε να έχουµε µέγιστο ρεύµα στο πρώτο πηνίο και αρχίσουµε να
ανοιγοκλείνουµε το διακόπτη. Τότε η µεταβολή στην ένταση του µαγνητικού
πεδίου είναι η µέγιστη άρα µέγιστος είναι και ορυθµός µεταβολής του πλήθους
των δυναµικών γραµµών που διέρχονται µέσα από το δεύτερο πηνίο.

16. Μεγαλύτερη απόκλιση του δείκτη του γαλβανόµετρου παρατηρούµε όταν αφήνου-
µε το µαγνήτη να πέσει στο πηνίο των 600 σπειρών. Αφού ο µαγνήτης είναι ο ίδιος
και στις δύο περιπτώσεις έχουµε την ίδια µεταβολή στο πλήθος των δυναµικών
γραµµών που περνάνε µέσα από τα δύο πηνία. Η επαγωγική τάση όµως, είναι
ανάλογη και µε τον αριθµό των σπειρών του πηνίου. Συνεπώς στο πηνίο των 600
σπειρών αναπτύσσεται µεγαλύτερη επαγωγική τάση, άρα µεγαλύτερο ρεύµα και
συνεπώς η απόκλιση του δείκτη του γαλβανόµετρου είναι µεγαλύτερη.

17. Η ενέργεια του ηλεκτρικού ρεύµατος µετατρέπεται σε θερµική λόγω των συγκρούσεων
των κινουµένων ελευθέρων ηλεκτρονίων µε τα ακίνητα θετικά ιόντα του µετάλλου του
αγωγού. Αξίζει να σηµειωθεί ότι για τον ίδιο λόγο η ηλεκτρική ενέργεια µετατρέπεται
σε θερµότητα και στην περίπτωση που ο αντιστάτης διαρρέεται από συνεχές ρεύµα.

Ασκήσεις:
T 0, 4
1. Παρατηρούµε ότι: = = 0,1s
4 4
376. Το εναλλασσόµενο ρεύµα

∆ηλαδή όλες οι χρονικές στιγµές στις οποίες µας ζητείται η τάση είναι ακέραια πολλα-
πλάσια του Τ/4. Ξέρουµε όµως ότι σε χρόνο Τ/4 η εναλλασσόµενη τάση εναλλάσσε-
ται από τη µέγιστη τιµή της, στη µηδενική και αντιστρόφως ή από τη µηδενική στην
ελάχιστη και αντίστροφα. Επειδή για t = 0 η τάση έχει τη µέγιστη τιµή της, σηµαίνει
πως σε Τ/4 = 0,1s θα πάρει την τιµή 0, σε άλλα 0,1s θα γίνει ελάχιστη και µε βάση
αυτά τα δεδοµένα έχουµε ότι:

1 1
Η συχνότητα είναι το αντίστροφο της περιόδου: f = = ⇒ f = 2, 5 Hz
T 0, 4

2. α.

β. Iεν. = 2 Α γ. Vεν. = 16 V
Vεν. V 16V
δ. Νόµος του Ohm: Iεν. = ⇒ R = εν. = ⇒ R = 8Ω
R Iεν. 2A
ε. t = 10 min = 10 · 60 s = 600 s, άρα Q = I2εν. · R · t ⇒ Q = 19200 J

3. α. To κύκλωµα είναι το παρακάτω:

β. Η ένδειξη του αµπεροµέτρου δείχνει την ενεργό τιµή, άρα: Ιεν. = 2 Α

γ. Η ένδειξη του βολτόµετρου δείχνει την ενεργό τιµή.
Vεν.
Εφαρµόζουµε το νόµο του Ohm: Iεν. = ⇒ Vεν. = Iεν. ⋅ R = 2 ⋅10 ⇒ Vεν. = 20V
R
δ. Εφαρµόζουµε το νόµο του Joule, αφού µετατρέψουµε τις µονάδες χρόνου σε µονάδες S.I.:
t = 1 min = 1 · 60 s = 60 s άρα Q = I2εν. · R · t ⇒ Q = 2400 J
ε. Για να παραχθεί στον ίδιο αντιστάτη, στο ίδιο χρονικό διάστηµα, το ίδιο ποσό
θερµότητας από συνεχές ρεύµα (τέτοιο δίνει η µπαταρία), πρέπει η τάση του συνε-
χούς ρεύµατος στα άκρα του αντιστάτη να είναι ίση µε την ενεργό τιµή της εναλ-
λασσόµενης τάσης. Άρα: Vσ. = Vεν. = 20 V
 ÄõíÜìåéò Laplace
çëåêôñïìáãíçôéêü
N F öáéíüìåíï
L
äéáññÝåôáé áðü
çëåêôñéêü ñåýìá ÌÝóá óå ðåñéóôñÝöå
I ìáãíçôéêü
B çëåêôñéêÞ ðåäßï êéíçôéêÞ
åíÝñãåéá åíÝñãåéá
S
F
L

ï
ÊåöÜëáéï 11
ÄõíÜìåéò Laplace
çëåêôñïìáãíçôéêü
öáéíüìåíï
äéáññÝåôáé áðü
ðå çëåêôñéêü ñåýìá ÌÝóá óå ðåñéóôñÝöåôáé
ñéó ìáãíçôéêü
ôñ
ìç ïö
Þ ìá ÌÝ çëåêôñéêÞ ðåäßï êéíçôéêÞ
(êé áí÷ ãíç óá
í éêÞ Ç ë ôéê óå åíÝñãåéá åíÝñãåéá
ç
åíÝ ôéê å êñ üð
ñã Þ) ïì åäß
åéá å ðá ãí á ï
ãù çô
é
ãÞ êÞ çë FL
åê
ñå ôñéê N I
ýì ü
çë á B
åê S
åíÝ ôñé
ñã êÞ FL
åéá

FL I
ï
S
31 âéâëéïìÜèçìá: ÇëåêôñïêéíçôÞñåò
ÃåííÞôñéåò

B ðå
ñéó
ôñ
ìç ïö ìá ÌÝ
÷ Þ ãíç óá
N
(êé áí Ç ôéê óå
í éêÞ
FL
ç
åíÝ ôéê ë å üð
êñ
ñã Þ) ïì åäß
åéá å ðá ãí á
ãù çô
ãÞ éêÞ

çë
å
åíÝ êô
ñã
å
 âëéïìÜèçì
Âé ÇëåêôñïêéíçôÞñåò
31 á ÃåííÞôñéåò

Τί είναι οι γεννήτριες και οι ηλεκτροκινητήρες;

Οι µηχανές που µετατρέπουν την µηχανική ενέργεια

σε ηλεκτρική ονοµάζονται γεννήτριες ενώ οι µηχανές που
µετατρέπουν την ηλεκτρική ενέργεια σε κινητική ονοµάζο-
νται ηλεκτροκινητήρες.

Σε τι στηρίζεται η λειτουργία των ηλεκτροκινητή-

ρων;

Αρχή λειτουργίας Η λειτουργία των ηλεκτροκινητήρων στηρίζεται στο

ηλεκτροκινητήρα φαινόµενο εµφάνισης ηλεκτροµαγνητικών δυνάµεων πάνω
σε αγωγό που διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύµα και βρίσκε-
ται µέσα σε µαγνητικό πεδίο. Οι δυνάµεις αυτές είναι οι
δυνάµεις Laplace.
Εάν το πλαίσιο διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύµα εµφανίζο-
νται δυνάµεις Laplace που περιστρέφουν το πλαίσιο.

ÄõíÜìåéò Laplace
çëåêôñïìáãíçôéêü
öáéíüìåíï
äéáññÝåôáé áðü
çëåêôñéêü ñåýìá ÌÝóá óå ðåñéóôñÝöåôáé
ìáãíçôéêü
çëåêôñéêÞ ðåäßï êéíçôéêÞ
åíÝñãåéá åíÝñãåéá

• Οι δυνάµεις που ασκούνται στον αγωγό µετατρέπουν την ηλεκτρική ενέργεια σε κινητική.
380. Ηλεκτροκινητήρες - Γεννήτριες

Ένας τυπικός ηλεκτροκινητήρας από τί αποτε-

λείται;

Ένας ηλεκτροκινητήρας αποτελείται από τρία βασικά µέρη:

• Το στάτορα: Είναι το σταθερό ακίνητο σύστηµα φυσικών
µαγνητών ή ηλεκτροµαγνητών που δηµιουργούν το µα-
FL
γνητικό πεδίο.
I
• Το ρότορα: Είναι το σύνολο πλαισίων µε πολλές σπείρες
N B S
από µονωµένο µεταλλικό σύρµα που µπορούν να περι-
στρέφονται γύρω από σταθερό άξονα.
FL
• Συλλέκτης: Ένα σύστηµα επαφών στα άκρα των πλαισίων
ώστε να εξασφαλίζεται η τροφοδοσία του κινητήρα µε η-
λεκτρικό ρεύµα κατάλληλης φοράς.

Ποιές συσκευές λέγονται γεννήτριες;

• Γεννήτριες: Οι συσκευές που µετατρέπουν τη µη-

χανική ενέργεια σε ηλεκτρική.

Σε ποιά αρχή στηρίζεται η λειτουργία της γεννή-

τριας από τι αποτελείται;

Αρχή λειτουργίας Οι γεννήτριες έχουν αντίστροφο ρόλο απ’ό,τι οι

γεννήτριας
ηλεκτροκινητήρες. Στηρίζονται στο φαινόµενο της ηλεκ-
τροµαγνητικής επαγωγής. Εάν πλαίσιο περιστρέφεται
µέσα σε µαγνητικό πεδίο στα άκρα του εµφανίζεται επα-
γωγική τάση δηλαδή ηλεκτρικό ρεύµα.

ÌÝóá óå
ìáãíçôéêü ðåäßï
çëåêôñéêü
ðåñéóôñïöÞ ÇëåêñïìáãíçôéêÞ ñåýìá
åðáãùãÞ
ìç÷áíéêÞ çëåêôñéêÞ
(êéíçôéêÞ) åíÝñãåéá
åíÝñãåéá

Οι γεννήτριες αποτελούνται από τα ίδια βασικά µερη που

αποτελούνται και οι ηλεκτροκινητήρες. Μόνο που λειτουρ-
γούν αντίστροφα.
Ηλεκτροκινητήρες - Γεννήτριες 381.

Οι δυνάµεις που ασκούνται στον ρότορα για την περιστροφή µετατρέπουν τη

µηχανική ενέργεια σε ηλεκτρική.

1. Η γεννήτρια λειτουργεί µε την αντίστροφη διαδικασία από ό,τι ο

ηλεκτροκινητρήρας.
2. Η αρχή λειτουργίας της γεννήτριας:
µεταβολή µαγνητικού πεδίου ⇒ επαγωγική τάση.
3. H αρχή λειτουργίας του ηλεκτροκινητήρα
ρευµατοφόρο πλαίσιο ⇒ δυνάµεις Laplace.
 Ýëá
ñïä

íáò
Üîï

çò
íÞô
ìáã

ðçí
ßï
A B
S FL,AÄ
N I
I
FL,BÃ
Ä Ã B

ï
ÊåöÜëáéï 12

A B

N
FL,AÄ

S
I
I FL,BÃ

ñïä
Ýëá
Üîï
íáò
ìáã
Ä Ã

íÞô
B

çò
ðçí
ßï

ñïäÝëá
ï
32 âéâëéïìÜèçìá: ÐáñáãùãÞ ìåôáöïñÜ êáé êáôáíÜëùóç
Üîïíáò
ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò

N S ìáãíÞôçò

ðçíßï

A B
FL,AÄ
I
I FL,BÃ
Ä Ã B
 âëéïìÜèçì
Âé ÐáñáãùãÞ, ìåôáöïñÜ êáé êáôáíÜëùóç
32 á ôçò çëåêôñéêÞò åíÝñãåéáò

Ποιά είναι τα πλεονεκτήµατα της ηλεκτρικής ε-

νέργειας;

Για την ηλεκτρική ενέργεια έχουµε:

• Εύκολη παραγωγή.
• Εύκολη µεταφορά σε µεγάλες αποστάσεις.
• Εύκολη µετατροπή της σε άλλες µορφές.

Πώς παράγεται και πώς µεταφέρεται η ηλεκτρι-

κή ενέργεια;
Προσοχή!
Τα καλώδια διαρρέονται Στα εργοστάσια παραγωγής, κάποια µορφή ενέργει-
από ηλεκτρικό ρεύµα το ας (χηµική, θερµική, αιολική κ.λ.π.) µετατρέπεται σε ηλεκ-
οποίο µεταφέρει την τρική ενέργεια µε την βοήθεια γεννητριών. Με την βοήθεια
ηλεκτρική ενέργεια. καλωδίων (αγωγών) µεταφέρεται η ηλεκτρική ενέργεια σε
µεγάλες αποστάσεις.

Πού οφείλεται η απώλεια ενέργειας κατά την

µεταφορά της και πώς µπορούµε να µειώσουµε τις
απώλειες;
Απώλειες ενέργειας
Λόγω φαινοµένου Τζαουλ κατά την διέλευση ηλεκ-
τρικού ρεύµατος από τα καλώδια, ένα µέρος της ενέργειας
που µεταφέρεται γίνεται θερµότητα. Αυτή η θερµότητα εί-
ναι ανάλογη του τετραγώνου της έντασης του ηλεκτρικού
ρεύµατος. Επειδή η ισχύς Ρ που παρέχεται από το εργοστά-
σιο είναι P = V·I αρκεί η µείωση της έντασης Ι και η αύξη-
ση της τάσης V στα άκρα των αγωγών (καλωδίων).
386. Παραγωγή, µεταφορά και κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας

Για λόγους ασφάλειας η τάση που λαµβάνεται στους τόπους κατανάλωσης

πρέπει να είναι µικρή. Αυτό επιτυγχάνεται µε την βοήθεια µετασχηµατιστών.

Τι είναι η κιλοβατώρα (1ΚWh);

Η κιλοβατώρα είναι µονάδα µέτρησης ενέργειας και

ισούται µε την ενέργεια που καταναλώνει µια συσκευή 1KW
σε µια ώρα όταν λειτουργεί.

Για την κιλοβατώρα ισχύει:

1KWh = 1000W ·3600s = 3.600.000J

1. Η ηλεκτρική ενέργεια µεταφέρεται εύκολα σε µεγάλες αποστάσεις

και µετατρέπεται εύκολα σε άλλες µορφές.
2. Λόγω φαινοµένου Joule στα καλώδια µεταφοράς ηλεκτρικού
ρεύµατος υπάρχουν απώλειες κατά την µεταφορά ηλεκτρικής
ενέργειας.
3. Η κιλοβατώρα είναι µονάδα µέτρησης ηλεκτρικής ενέργειας.
Παραγωγή, µεταφορά και κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας 387.

ÁÐÁÍÔÇÓÅÉÓ Ó×ÏËÉÊÏÕ
ÂÉÂËÉÏÕ
(óåë. 286 - 287)

Eρωτήσεις:
1. Οι λέξεις που λείπουν είναι:
α. ηλεκτρική β. κινητική γ. µαγνητικού πεδίου
δ. ηλεκτροµαγνήτες ε. στάτορας στ. φορά ζ. ρότορα
η. δυνάµεις Laplace

2. Οι λέξεις που λείπουν είναι:

α. ηλεκτρική ενέργεια β. ηλεκτροµαγνητικής επαγωγής
γ. επαγωγική τάση δ. ηλεκτροκινητήρα

3. Οι λέξεις που λείπουν είναι:

α. µηχανική ενέργεια β. χηµική, πυρηνική, µηχανική, γεωθερµική, ηλιακή
γ. ορισµένη

4. Οι λέξεις που λείπουν είναι:

α. καλώδια β. Joule γ. µικρότερη δ. αύξηση
ε. ανύψωση στ. µείωση ζ. εναλλασσόµενη η. µετασχηµατιστές

5. Το πλαίσιο θα περιστραφεί, σύµφωνα µε τη φορά κίνησης

των δεικτών του ρολογιού, γύρω από άξονα παράλληλο A B
προς τις Α∆ και ΒΓ (διέρχεται από το µέσο των ΑΒ και FL,AÄ
I
Γ∆). Για έναν κινητήρα το πλαίσιο ΑΒΓ∆ είναι ο ρότορας I FL,BÃ
και το οµογενές µαγνητικό πεδίο είναι ίδιο µε αυτό που
Ä Ã B
δηµιουργεί ο στάτορας.

6. Ο κινητήρας που ανυψώνει το σώµα και κατά κάποιο τρόπο εµποδίζεται η ελεύθερη
περιστροφή του, διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύµα µεγαλύτερης έντασης και ο κινη-
τήρας τότε αποδίδει περισσότερη µηχανική ενέργεια. Γι΄αυτό, αν ακινητοποιήσουµε
τελείως έναν κινητήρα, η ένταση του ρεύµατος γίνεται µέγιστη (βραχυκύκλωµα) και
ο κινητήρας κινδυνεύει να καταστραφεί από υπερθέρµανση.
388. Παραγωγή, µεταφορά και κατανάλωση της ηλεκτρικής ενέργειας

7. Κατ΄αρχάς η ηλεκτρική ενέργεια µετατρέπεται σε κινητική στον ηλεκτρικό κινητήρα.

Κατόπιν η κινητική ενέργεια µετατρέπεται σε δυναµική του σώµατος στο ύψος που
το ανυψώνουµε.

8. Το δυναµό που υπάρχει στα ποδήλατα είναι µια απλή

γεννήτρια. Αποτελείται από έναν άξονα περιστροφής που ñïäÝëá
Üîïíáò
στην µια άκρη του έχει µια ροδέλα και στην άλλη έναν ìáãíÞôçò
N S
κυλινδρικό µαγνήτη (ρότορα). Επίσης στο σιδερένιο περί- ðçíßï
βληµα (στάτορας) υπάρχει στερεωµένο ένα πηνίο.Κα-
θώς ο τροχός του ποδηλάτου περιστρέφει τη ροδέλα, πε-
ριστρέφεται και ο κυλινδρικός µαγνήτης µέσα στο σιδερένιο περίβληµα µε αποτέλε-
σµα να δηµιουργείται επαγόµενη εναλλασσόµενη τάση. Η τιµή της τάσης εξαρτά-
ται από την ταχύτητα του ποδηλάτου. Στο δυναµό λοιπόν η κινητική ενέργεια µετα-
τρέπεται σε ηλεκτρική.

9. Η µηχανική ενέργεια του νερού (δυναµική ενέργεια) που πέφτει από µεγάλο ύψος
προκαλεί περιστροφή του υδροστρόβιλου (κινητική ενέργεια), ο οποίος στη συνέχει-
α περιστρέφει τον ρότορα µιας γεννήτριας, µε αποτέλεσµα την παραγωγή ηλεκτρι-
κής ενέργειας.

10. α. Στο πρώτο κύκλωµα δε συµβαίνει καµµιά µετατροπή ενέργειας, εποµέ-

νως δεν απαιτείται µεταφορά ενέργειας από το χέρι µας στη γεννήτρια.
∆ε χρειάζεται να ασκούµε δύναµη, που θα παράγει έργο, για να διατηρή-
σουµε την περιστροφή του πλαισίου παρά µόνο για να εξουδετερώσουµε
τις δυνάµεις τριβής.
β. Στο δεύτερο κύκλωµα συµβαίνει µετατροπή ενέργειας. Συγκεκριµένα η κι-
νητική ενέργεια του χεριού µεταφέρεται στη γεννήτρια και µετατρέπεται σε
ηλεκτρική και στη συνέχεια σε φωτεινή και θερµική στο λαµπτήρα. Αυτό
συµβαίνει γιατί χρειάζεται να ασκούµε δυνάµεις, που θα εξουδετερώνουν
τις δυνάµεις Laplace για να διατηρούµε την περιστροφή του πλαισίου και
να εξουδετερώνουµε και τις δυνάµεις τριβής.
γ. Ο ρότορας της γεννήτριας διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύµα στο δεύτερο
κύκλωµα και για αυτό το λόγο το µαγνητικό πεδίο ασκεί δυνάµεις Laplace
στους µεταλλικούς αγωγούς του ρότορα.