Professional Documents
Culture Documents
2
Pagsulat ng Iba’t ibang Uri ng Paglalagom
(Abstrak, Sinopsis (Buod), Bionote)
Isa sa mga kasanayang dapat matutuhan ng bawat mag-aaral ay ang kakayahang bumuo
ng isang paglalagom o buod. Ang lagom ay ay ang pinasimple at pinaikling bersyon ng isang
sulatin o akda. Mahalagang makuha ng sinumang bumabasa o nakikinig ang kabuoang kaisipang
nakapaloob sa paksang nilalaman ng sulatin o akda. Bukos sa nahuhubog ang kasanayang
maunawaan at makuha ang pinakanilalaman ng isang teksto ay marami pang ibang kasanayan
ang nahuhubog sa mga ma-aaral habang nagsasagawa ng paglalagom. Una, matutuhan ang
pagtitimbang-timbang ng mga kaisipang nakapaloob sa binabasa. Natukoy niya kung ano ang
pinakamahalagang kaisipang nakapaloob ditto at gayundin ang mga pantulong na kaisipan.
Tandaan na sa pagsulat ng lagom, mahalagang matukoy ang pinakasentro o pinakadiwa ng akda
o teksto. Pangalawa, natututuhan niyang magsuri ng nilalaman ng kanyang binabasa.
Natututukoy niya kung alin sa mga kaisipan o mga detalye ang dapat bigyan ng malalim na
pansin sa pagsusulat ng lagom at kung alin naman ang hindi gaanong importante. Pangatlo.
Nahuhubpog ang kasanayan ng mag-aaral sa pagsulat particular ng paghabi ng mga pangingisap
sa talata sapagkat sa pagsulat ng lagom, mahalagang ito ay mailahad nang malinaw, hindi
maligoy, o pauli-ulit. Pang-apat, ito rin ay ay nakatutulong sa pagpapaunlad o pagpapayaman ng
bokabularyo sapagkat sa pagsulata nito ay importanteng makagamit ng mga salitang angkop sa
nilalaman ng tekstong binubuod.
Bukod sa ang kasanayang ito ay nagiging kapaki-pakinabang sa mga mag-aaral, ito rin ay
nakatutulong nang malaki sa larangan ng edukasyon, at ang marami ay laging parang
nagmamadali sa mga gawaing dapat tapusin o puntahan, nakatutulong ng malaki ang
pagbabasa ng maiikling sulatin na kalimitang naglalaman ng pinakabuod ng isang mahabang
babasahin , teksto o pag-aaral. Bilang paghahanda sa totoong buhay g propesyon at
pagtatrabaho, mahalagang matutuhan mo ang paggawa ng iba’t ibang uri ng lagom na madalas
gamitin sa mga pag-aaral, negosyo, at sa iba’t ibang uri ng propesyon.
Sa araling ito ay isaalang alang ang katanungang “Bakit mahalagang matutunan ang
kalikasan at paraan ng pagsulat ng natatanging uri ng lagom”?
Akademikong
Sulatin
Lagom
Mga Uri
I
IV. naasahang Kakayahan
Panuto: Isulat ang TAMA sa patlang kung wasto ang pahayag at MALI naman kung di
wasto. Kung mali ang pahayag, salungguhitan ang salitang nagpapamali at isulat ang tamang
kasagutan sa itaas nito. (20 pts.)
________5. Ang lagom na ginagamit sa mga akdang gaya ng maikling kuwento , nobela, dula,
salaysay, talumpati, at iba pa ay tinatawag na abstrak.
A.Pagtuklas
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
B.Paglinang ng Aralin
3. Masasabi mo bang sapat ang buod na iyong binasa upang makita ng pangkalahatang
ideya ng akda? Ipaliwanag ang iyong sagot.
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Ang sinopsis o buod ay isang uri ng lagom na kalimitang ginagamit sa mga akdang nasa
tekstong naratibo tulad ng kuwento, salaysay, nobela, dula, parabula talumpati at iba pang
anyo ng panitikan. Ang buod ay maaring buoin ng isang talata o higit pa o maging ng ilang
pangungusap lamang. Sa pagsulat ng sinopsis, mahalagang maibuod ang nilalaman ng binasang
akda gamit ang sariling salita. Ang pagbubuod o pagsulat ng sinopsis ay naglalayong makatulong
sa madaling pag-unawa sa diwa ng seleksyon o akda, kung kaya’t nararapat na maging payak
ang mga salitang gagamitin. Layunin din nitong maisulat ang pangunahing kaisipang taglay ng
akda sa pamamagitan ng pagtukoy sa pahayag ng tesis nito. Ang pahayag ng tesis ay maaaring
lantad na makikita sa akda o minsan naman ito ay di tuwirang nakalahad kaya mahalagang
basahing mabuti ang kabuoan nito. Sa pagkuha ng mahahalagang detalye ng akda, mahalagang
matukoy ang sagot sa sumusunod : Sino?Ano? Kailan? Saan? Bakit? Paano? Sa pamamagitan ng
pagsagot sa mga tanong na ito, magiging madali ang pagsulat ng buod.
Sa pagsulat ng sinopsis o buod, mahalagang maipakilala sa mga babasa nito kung anong
akda ang iyong ginawan ng buod sa pamamagitan ng pagbanggit sa pamagat, may-akda, at
pinanggalingan ng akda. Makatutulong ito upang maipaunawa sa mga mambabasa na ang mga
kaisipang iyong inilalahad ay hindi galing sa iyo kundi ito ay buod lamang ng akdang iyong
nabasa. Iwasan din ang magbigay ng iyong sariling pananaw o paliwanag tungkol sa akda.
Maging obhetibo sa pagsulat.
1. Basahin ang buong seleksiyon o akda at unawaing mabuti hanggang makuha ang buong
kaisipan o paksa ng diwa nito.
2. Suriin at hanapin ang pangunahin at di pangunahing kaisipan.
3. Habang nagbabasa, magtala at kung maaari ay magbalangkas.
4. Isulat sa sariling pangungusap at huwag lagyan ng sariling opinyon o kuro-kuro ang
isinusulat.
5. Ihanay ang ideya sang-ayon sa orihinal.
6. Basahin ang unang ginawa, suriin, at kung mapaiklipa ito nang hindi mababawasan ang
kaisipan ay lalong magiging mabisa ang isinulat na buod.
Alibughang Anak
May isang amang may dalawang anak. Kinuha ng bunsong anak ang mana nito at
kanyang ginugol sa mga makamundong gawain. Dumating ang panahong naubos ang lahat ng
kayamanang minana niya at lubos siyang naghirap at nagdalahita at namuhay nang masahol
pa sa katayuan ng mga alipin sa kanilang tahanan. Dahil sa mga hirap at sakit na kanyang
naranasan, napagtanto niya ang kanyang masamang ginawa. Nagpasiya siyang bumalik sa
kanyang ama, nagpakumbaba, at humingi ng tawad. Dahil sa labis na pagmamahal ng ama sa
anak, buong puso niya itong tinanggap, at hindi lang ito, ipinagdiwang pa ang kanyang
pagbabalik na ikinasama naman ng panganay na kapatid dahil ni minsan ay hindi niya
naranasang ipaghanda ng piging ng kanyang ama. Subalit siya ay inalo ng kanyang ama at
ipinaliwanag na siya ay lagi niyang kapiling at ang lahat ng ari-arian niya ay para sa kanya
subalit ang bunsong anak na umalis ay itinuring nang patay ngunit muling nabuhay, nawala,
ngunit muling nasumpungan.
1. Ano-ano ang mga kaisipang iyong nakuha mula sa buod ng “Alibughang Anak”?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
2. Masasabi mo bang sapat na ang buod ng iyong binasa upang makita ang
pangkalahatang ideya ng ng dalawang akda? Ipaliwanag ang iyong sagot?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
Ang bionote ay maituturing ding isang uri ng lagom na ginagamit sa pagsulat ng personal
profile ng isang tao. Marahil ay nakasulat ka na ng iyong talambuhay o tinatawag sa Ingles na
autobiography o kaya ng kathambuhay o katha sa buhay ng isang tao o biography. Parang
ganito rin ang bionote ngunit ito ay higit na maikli kompara sa mga ito . Ayon kay Duenas at
Sanz (2012) sa kanilang aklat na Academic Writing for Health Sciences, ang bionote ay tala sa
buhay ng isang tao na naglalaman ng buod ng kanyang academic career na madalas ay makikita
o mababasa sa mga journal, aklat, abstrak ng mga sulating papel, web sites at iba pa.
1. Sikaping maisulat lamang ito nang maikli. Kung ito ay gagamitin sa resume kailangang
maisulat ito gamit ang 200 na salita. Kung ito naman ay gagamitin para sa networking
site, sikaping maisulat ito sa loob ng 5 hanggang 6 na pangungusap.
2. Magsimula sa pagbanggit ng mga personal na impormasyon o detalye tungkol sa iyong
buhay. Maglagay rin ng mga detalye tungkol sa iyong mga interes. Itala rin ang iyong
mga tagumpay na nakamit, gayunman , kung ito ay marami, piliin lamang ang 2 o 3 na
pinakamahalaga.
3. Isulat ito gamit ang ikatlong panauhan upang maging litaw na obhetibo ang
pagkakasulat nito.
4. Gawing simple ang pagkakasulat nito. Gumamit ng mga payak na salita upang madali
itong maunawaan at makamit ang totoong layunin nitong maipakilala ang iyong sarili sa
iba sa maikli at tuwirang paraan. May ibang gumagamit ng kaunting pagpapatawa para
higit na maging kawili-wili ito sa mga babasa, gayunman iwasang maging labis sa
paggamit nito. Tandaan na ito ang mismong maglalarawan kung ano at sino ka.
5. Basahing muli at muling isulat ang pinal na sipi ng iyong bionote. Maaaring ipabasa
muna ito sa iba bago tuluyan itong gamitin upang matiyak ang katumpakan at kaayusan
nito.
Tunghayan ang isang halimbawa ng bionote na nasa ibaba hinggil sa buhay ni Gng. Alma
Dayag, ang koordineytor at may-akda ng aklat na Pinagyamang Pluma.
2. Masasabi mo bang sapat ang buod na iyong binasa upang makilala si Gng. Alma Dayag?
Ipaliwanag ang iyong sagot?
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
C. Pagpapalalim
Gawain
Bumuo o sumulat ka ng isang uri ng lagom batay sa iyong sariling interes o paksang
malapit sa iyong puso. Maari kang gumawa ng abstrak, sinopsis ng paboritong akda, o ng isang
bionote. Ang gagawin mong lagom ay dapat makasunod sa pamantayan sa ibaba.
4 3 2 1
Ang uri ng lagom na Ang uri ng lagom na Ang uri ng lagom na Ang uri ng lagom ay
nabuo ay talagang nabuo ay organisado, nabuo ay bahagyang di naging organisado,
organisado, maingat maingat na naisulat, organisado, naisulat hindi maayos ang
na naisulat, wasto, at wasto, at angkop ang nang may bahagyang pagkakasulat , hindi
angkop ang wikang wikang ginamit. kaingatan, may wasto at angkop ang
ginamit. kawastuhan, at may wikang ginamit.
kaangkupan ang
wikang ginamit.
PAGLALAGOM
2.Kompletuhin ang talahanayan sa kabilang pahina hinggil sa iba’t ibang uri ng paglalagom.
Katangian
Layunin at Gamit
VII.Panghuling Pagtataya
Tukuyin ang mga kaisipan o detalyeng kokompleto sa mga pahayag sa bawat bilang
ayon sa binasang aralin.
4. Pinakahuling ginagawa sa pagsulat ng akademikong papel ang abstrak bagama’t ito ang
_____________________binabasa ng propesor o mga eksaminer ng papel.
5. Ang lagom na ginagamit sa mga akdang gaya ng maikling kuwento , nobela, dula,
salaysay, talumpati, at iba pa ay tinatawag na ______________.