-DIğI sırada

1. fiil + (-mA-) + -DIğI sırada (ben) konuş-tuğum sırada

(sen) konuş-tuğun sırada
(o) konuş-tuğu sırada
(biz) konuş-tuğumuz sırada
(siz) konuş-tuğunuz sırada
(onlar) konuş-tuğu sırada /
konuş-tukları sırada

2. Anlamı: “o anda, tam o zamanda” Ütü yapmaya başladım, o anda kapı çaldı.
Ütü yapmaya başla-dığım sırada kapı çaldı.

Dişlerimi fırçalarım, hep o anda telefonum çalar.

Hep dişlerimi fırçala-dığım sırada telefonum çalar.

1
3. Ek, önüne gelen fiilin şimdiki zaman, Şimdiki Zaman:
geniş zaman veya geçmiş zamanda
yapıldığını anlatır. Her akşam uykuya dalıyoruz, o anda bebeğimiz ağlamaya başlıyor.
Her akşam uykuya dal-dığımız sırada bebeğimiz ağlamaya başlıyor.

Geniş Zaman:

Hakan dersi dinlemez, öğretmen hep o anda bir soru sorar.

Öğretmen hep Hakan dersi dinle-me-diği sırada bir soru sorar.

Geçmiş Zaman:

İçeri girdik, o anda dışarıda büyük bir gürültü oldu.

İçeri gir-diğimiz sırada dışarıda büyük bir gürültü oldu

2
-AcAğI sırada

1. fiil + (-mA-) + -AcAğI sırada (ben) yap-acağım sırada

(sen) yap-acağın sırada
(o) yap-acağı sırada
(biz) yap-acağımız sırada
(siz) yap-acağınız sırada
(onlar) yap-acağı sırada /
yap-acakları sırada

2. Anlamı: “o anda, tam o zamanda” Alışverişe çıkacaktık, o anda yağmur yağmaya başladı.
Alışverişe çık-acağımız sırada yağmur yağmaya başladı.

Müdürümüz konuşacak, o anda hepimiz susarız.

Müdürümüz konuş-acağı sırada hepimiz susarız.

3
3. Ek, önüne gelen fiilin gelecek zamanda Esin çiçekleri sulayacaktı, o anda sular kesildi.
yapılacağını anlatır. Esin çiçekleri sula-y-acağı sırada sular kesildi.

Akşam haberleri başlayacak, o anda bütün aile televizyonun karşısına

geçer.
Akşam haberleri başla-y-acağı sırada bütün aile televizyonun karşısına
geçer.

-(y)IncA

4
1. fiil + (-mA-) + -IncA aç-ınca sor-unca gör-ünce bil-ince anla-ma-y-ınca

2. Anlamı: “bir eylem gerçekleştikten sonra Kar yağmaya başladı, ondan sonra çocuklar sevinçle bağrıştılar.
ve bunun sonucunda” Kar yağmaya başla-y-ınca çocuklar sevinçle bağrıştılar.

Covid 19 yüzünden sürekli evde kalıyoruz, bu durumdan sonra dışarıya

çıkmanın ne kadar keyifli bir şey olduğunu anladık.
Covid 19 yüzünden sürekli evde kal-ınca dışarıya çıkmanın ne kadar keyifli
bir şey olduğunu anladık.

Gökçe yalan söylemiş, ondan sonra herkes şaşırmış.

Gökçe yalan söyle-y-ince herkes şaşırmış.

Sen şikâyet etmiyorsun, bunun sonucunda biz de senin her şeyden memnun
olduğunu düşünüyoruz.

5
 Sen şikâyet et-me-y-ince biz de senin her şeyden memnun olduğunu
düşünüyoruz.

Okulu bitireceksiniz, ondan sonra ne yapmayı düşünüyorsunuz?

Okulu bitir-ince ne yapmayı düşünüyorsunuz?

Görevli salonu temizleyecek, ondan sonra mutfağı temizlemeye başlasın

lütfen!
Görevli salonu temizle-y-ince mutfağı temizlemeye başlasın lütfen!

… -(A/I)r … -mAz

1. fiil + -(A/I)r  fiil + -mAz tanı-r tanı-maz konuş-ur konuş-maz gel-ir gel-mez

6
*** Fiillerin ikisi de aynı olmak zorundadır.

*** Olumsuz şekli yoktur.

2. Anlamı: “bir eylem gerçekleştikten İş yerine gelir, hemen bilgisayarını açar.

hemen sonra, hemen o anda” İş yerine gel-ir gel-mez bilgisayarını açar.

Otobüs hareket etti, yolcular hemen sohbet etmeye başladılar.

Otobüs hareket ed-er et-mez yolcular sohbet etmeye başladılar.

Seni gördüm, hemen tanıdım, hiç değişmemişsin.

Seni gör-ür gör-mez tanıdım, hiç değişmemişsin.

Çalışmaya başlayacaksın, hemen kendini daha iyi hissedeceksin.

7
 Çalışmaya başla-r başla-maz kendini daha iyi hissedeceksin.

Yurtdışından Türkiye’ye dönerim ve hemen simit yer, çay içerim.

Yurtdışından Türkiye’ye dön-er dön-mez simit yer, çay içerim.

3. …-(A/I)r …-mAz yapısı bazı ifadelerde çok Bil-ir bil-mez konuşuyorsun. (Hiçbir şey bilmeden konuşuyorsun.)
farklı anlamlarda, bir klişe olarak kullanılır:
Ol-ur ol-maz her şeye kızmayın! (Gereksiz şeylere kızmayın!)

İste-r iste-mez bu işe girdim, paraya ihtiyacım vardı. (İstemesem bile bu işe
girdim, paraya ihtiyacım vardı.)