Μακαρισμός τρίτος

Κ
άποτε ρώτησαν κάποιον πνευματικό ἄνθρωπο πῶς θά
ἀναγνώριζε ἕναν ἅγιο, καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Ἀπό τήν
πραότητά του»! Πραγματικά, ἡ πραότητα εἶναι τό φυσικό
ἀποτέλεσμα τῶν δύο πρώτων μακαρισμῶν. Ἔτσι, μέ τή
βοήθεια τοῦ Θεοῦ, προχωροῦμε στόν τρίτο μακαρισμό,
πού λέει: «Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσου-
σι τὴν γῆν» 1, δηλαδή εὐτυχισμένοι εἶναι οἱ πρᾶοι
ἄνθρωποι, γιατί αὐτοί θά κληρονομήσουν τή γῆ.
Ἡ πραότητα εἶναι ὁ καρπός τῆς ταπεινοφροσύνης, ἡ
συναίσθηση τῆς ἀθλιότητος καί ἡ λύπη γιά τήν ἁμαρ-
τωλότητά μας. Δηλαδή ὁ ἄνθρωπος ὅταν βλέπει ποιός
πραγατικά εἶναι, ὅ,τι καί νά κάνει ὁ συνάνθρωπός του, δέν
μπορεῖ νά σηκώσει φωνή ἤ νά τόν ἐλέγξει ἄγρια. Εἶναι
κατά κάποιον τρόπο σάν νά ἀνακλᾶται ὁ ἑαυτός του στόν
ἄλλο ἄνθρωπο, καί ὅταν βλέπει ποιός εἶναι, τοῦ φέρεται
ἤρεμα καί ταπεινά, μένει σέ πραότητα. Βλέπετε λοιπόν ὅ-
τι, πράγματι, ὁ τρίτος μακαρισμός εἶναι ὁ καρπός τῶν δύο
πρώτων, τῆς πτωχείας καί τοῦ πένθους. Ἄν βλέπουμε τόν
ἑαυτό μας στόν ἄλλο ἄνθρωπο, δέν θυμώνουμε, ἀλλά μέ-
1
. Ματθ. 5, 5.
42 Ο Ι Μ Α Κ Α Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
νουμε σέ μιά κατάσταση πραότητος.
Ἡ πραότητα εἶναι ἡ ἀρετή τῆς ἀπάθειας ἀπό τό πάθος
τοῦ θυμοῦ καί τῆς ὀργῆς. Ὁ πρᾶος ἄνθρωπος εἶναι ἤπιος,
ἥμερος, ἐπιεικής, ὑπομονετικός. Κι ὅπως λέει ὁ μέγας Βα-
σίλειος, «οἱ κατεσταλμένοι τὰ ἤθη καὶ παντὸς πάθους ἀ-
πηλλαγμένοι , ὡς μηδεμίαν ἔχειν ταραχὴν ἐνοικοῦσαν
αὐτῶν ταῖς ψυχαῖς , οὗτοι πραεῖς προσαγορεύονται» 2.
Δηλαδή: Ὀνομάζονται πρᾶοι ἄνθρωποι ἐκεῖνοι πού ἔχουν
ἀπαλλαγεῖ ἀπό τά πάθη τους , καί δέν ἔχουν καμία ταραχή
πού νά κατοικεῖ μέσα στίς ψυχές τους.
Ἀλλά ὅπως οἱ δύο προηγούμενοι μακαρισμοί τοῦ Κυ-
ρίου μας παρεξηγήθηκαν, ἔτσι ἔχει παρεξηγηθεῖ καί ὁ τρί-
τος. Ὁ πρᾶος ἄνθρωπος θεωρεῖται ὅτι δέν ἔχει ψυχικό
σθένος, ὅτι εἶναι χωρίς ἀνδρεία, καί ἡ πραότητά του
φαίνεται σάν ἀδυναμία τοῦ χαρακτῆρος, δηλαδή δέν μπο-
ρεῖ νά εἶναι ἀνδρεῖος, γι’ αὐτό ἀκριβῶς μένει πρᾶος. Πρό-
κειται ὅμως γιά μία πλάνη. Βέβαια πρέπει νά σᾶς πῶ ὅτι ὑ-
πάρχουν πρᾶοι ἄνθρωποι, πού ἀπό τή φύση τους εἶναι
ἔτσι· ἀλλά ὑπάρχουν καί πρᾶοι ἄνθρωποι, πού ἔχουν πάρα
πολύ ἀγωνισθεῖ γιά νά ἔλθουν στήν κατάσταση τῆς πραό-
τητος. Καί ἐκεῖνος βέβαια πού ἔχει ἀγωνισθεῖ γιά νά φθά-
σει στήν πραότητα, ἔχει πολύ μεγαλύτερη ἀξία ἀπό ἐκεῖ-
νον πού ἀπό τή φύση του, γιατί ἔτσι γεννήθηκε, εἶναι πρᾶ-
ος ἄνθρωπος.
Πάντως, γιά νά εἶναι κανείς πρᾶος, χρειάζεται πολύ
περισσότερη ψυχική δύναμη καί ἐπιβολή στόν ἑαυτό του.
Τό νά μείνει δηλαδή κανείς ἤρεμος, ἀόργητος –χωρίς
ὀργή– ὅταν ἀδικεῖται, ὅταν παραμερίζεται, καί νά μή θυ-
μώσει καί φωνάξει καί ἐξαγριωθεῖ, αὐτό πραγματικά χρει-
άζεται πιό πολλή δύναμη. Συνεπῶς ἡ παρουσία τοῦ πράου
ἀνθρώπου δέν εἶναι παρουσία ἀνθρώπου πού δέν ἔχει μέ-
σα του ψυχική δύναμη, δηλαδή δέν εἶναι ἄνθρωπος ζωντα-
2
. Μέγας Βασίλειος, Ὁμιλία εἰς τὸν λγ΄ Ψαλμόν, MPG 29, 356, 54.
 ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΣ  ΤΡΙΤΟΣ 43
νός· κάθε ἄλλο! Ἐδῶ ἀκριβῶς εἶναι ἡ παρανόηση πού ὑ-
πάρχει. Ἀντίθετα, αὐτός πού δέν εἶναι πρᾶος ἔχει ἀδύναμο
χαρακτήρα· δέν μπορεῖ νά ἀντέξει μία κατάσταση, καί θυ-
μώνει. Ὁ πρᾶος εἶναι δυνατός.
Ἐν τούτοις ἡ πραότητα δέν στερεῖται, ὅπως κανείς θά
πίστευε, ἀπό νεῦρο ψυχῆς, ἀπό αὐτό πού ἔπρεπε νά διαθέ-
τουν οἱ πρωτόπλαστοι γιά νά ἀπομακρύνουν τόν Διάβολο.
Τό νεῦρο ψυχῆς εἶναι ἐκεῖνο πού θά ἔπρεπε νά ἔχει ἡ Εὔα
ἀρχικά, καί μετά ὁ Ἀδάμ, γιά νά μποροῦν νά ποῦν στόν Δι-
άβολο νά ἀποχωρήσει, ἤ ἐκεῖνο πού εἶχε ὁ Κύριος, ὁ
Ὁποῖος εἶναι εἰκόνα πραότητος, ὅταν εἶπε στόν Διάβολο:
«Ὕπαγε ὀπίσω μου, σατανᾶ» 3. Καί δέν θά τό εἶπε αὐτό μέ
κάποια, θά λέγαμε, πραότητα... ὅπως: «Σέ παρακαλῶ, σή-
κω, φῦγε», ἀλλά μέ νεῦρο ψυχῆς: «Ὕπαγε ὀπίσω μου, Σα-
τανᾶ!...».
Τό ἴδιο πράγμα εἶχε πεῖ καί στόν ἀπόστολο Πέτρο, ὅ-
ταν Τόν ἐμπόδιζε νά πάει στά Ἱεροσόλυμα: «Ὕπαγε ὀπί-
σω μου, σατανᾶ· σκάνδαλόν μου εἶ· ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ
τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων»4. Τό ἴδιο θά συνέβη,
ἐπίσης, ὅταν ὁ Κύριος ἔφτιαξε ἕνα φραγγέλιο ἀπό σχοινιά
καί ἔβγαλε ὅλους τούς ἐμπόρους μέσα ἀπό τόν ναό –χωρίς
βεβαίως νά χτυπήσει κανέναν– καί ἀναποδογύρισε τά τρα-
πέζια τῶν κολλυβιστῶν, τῶν σαράφηδων, καί τά κλουβιά
πού εἶχαν μέσα περιστέρια καί τέτοια. Αὐτά βέβαια δέν ἔ-
γιναν μέ μακαρία ἠρεμία! Ὄχι· ἔγιναν μέ νεῦρο ψυχῆς.5
Ἐδῶ λοιπόν θά ἤθελα νά καταλάβουμε ὅτι ἡ πραότη-
τα δέν στερεῖται ψυχικῆς δυνάμεως, καί δέν σημαίνει ὅτι ὁ
πρᾶος δέν ἔχει νεῦρο ψυχῆς, ἤ ὅταν ἔχει κανείς νεῦρο ψυ-
χῆς δέν ἔχει καί πραότητα. Αὐτό πρέπει νά τό καταλάβου-
με. Τό νεῦρο τῆς ψυχῆς –εἴχαμε καί ἄλλοτε πεῖ, ὅταν μιλή-
σαμε γιά τόν θυμό– τό ἔδωσε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο γιά νά

3
. Ματθ. 4, 10. Λουκ. 4, 8.
4
. Ματθ. 16, 23.
5
. Βλ. Ματθ. 21, 12-13.
44 Ο Ι Μ Α Κ Α Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
ὀργίζεται κατά τοῦ κακοῦ. Ἔτσι μᾶς λέει ὁ μέγας Βασίλει-
ος, καί εἶναι ἀληθινό.6
Συνεπῶς, νεῦρο ψυχῆς καί πραότητα δέν ἀντιμάχον-
ται· συνυπάρχουν κατά ἕναν ἁρμονικό τρόπο. Ὁ ἅγιος
Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέει: «τὸ μέτριόν τε καὶ πρᾶον , οὐ
τὸ παντάπασιν ἀπαθὲς ἐγκελεύεται».7 Ὅταν διατάσσει ὁ
Κύριος τήν πραότητα , δέν σημαίνει μ’ αὐτό ὅτι πρέπει νά
λείπει τό ἀπαθές, δηλαδή τό νά μήν ἔχουμε νεῦρο· κάθε
ἄλλο.
Καί ὁ Θεοφύλακτος μᾶς λέει τό ἑξῆς: «Πραεῖς λέγον-
ται οὐχ οἱ μηδόλως ὀργιζόμενοι, οἱ τοιοῦτοι γὰρ ἀναί-
σθητοι, ἀλλ’ οἱ θυμὸν μὲν ἔχοντες κρατοῦντες δέ· καὶ ὅτε
δεῖ ὀργιζόμενοι, ὡς καὶ Δαυΐδ εἶπε ″ὀργίζεσθε, καὶ μὴ ἁ-
μαρτάνετε″». Πρᾶοι δέν εἶναι ἐκεῖνοι πού δέν ὀργίζονται
καθόλου, γιατί τέτοιοι ἄνθρωποι εἶναι ἀναίσθητοι , ἀλλά
εἶναι ἐκεῖνοι πού ἔχουν θυμό καί τόν συγκρατοῦν. Ὅταν
ὅμως κάποτε πρέπει θά ὀργισθοῦν, νά τό κάνουν ὅπως
εἶπε καί ὁ Δαυίδ , δηλαδή ″νά ὀργίζονται χωρίς νά ἁμαρ-
τάνουν ″.
Πράγματι τό Ψαλτήρι τό λέει αὐτό, «ὀργίζεσθε, καὶ
μὴ ἁμαρτάνετε»,8 καί τό ἐπαναλαμβάνει καί ὁ ἀπόστολος
Παῦλος, ὁ ὁποῖος μάλιστα τό λέει ὡς ἑξῆς: «ὀργίζεσθε,
καὶ μὴ ἁμαρτάνετε· ὁ ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργι-
σμῷ ὑμῶν, μηδὲ δίδοτε τόπον τῷ διαβόλω»9, δηλαδή νά
ὀργίζεσθε χωρίς νά ἁμαρτάνετε, καί νά μή βασιλεύει ὁ
ἥλιος καί σεῖς νά εἶστε ἀκόμα θυμωμένοι. Μή δίνετε
6
. Μέγας Βασίλειος, Ὁμιλία ι΄, Κατὰ ὀργιζομένων, MPG 31, 365, 16-
21. «Ἔτι γὰρ πρὸς πολλὰ τῶν τῆς ἀρετῆς ἔργων ἐπιτήδειον ἡμῶν
τῆς ψυχῆς τὸ θυμοειδές... καὶ σύμμαχος ᾖ τῷ λόγῳ κατὰ τῆς ἁμαρ-
τίας. Νεῦρον γάρ ἐστι τῆς ψυχῆς ὁ θυμός , τόνον αὐτῇ πρὸς τὴν τῶν
καλῶν ἔνστασιν ἐμποιῶν.»
7
. Ἅγ. Γρηγόριος Νύσσης, Λόγος Β΄, ″Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι...″,
MPG 44, 1216, 15-16.
8
. Βλ. Ψαλμ. 4, 5.
9
. Ἐφεσ. 4, 26-27.
 ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΣ  ΤΡΙΤΟΣ 45
δικαίωμα στόν Διάβολο.
Καταρχάς δέν θά ἔχει μεγάλη διάρκεια ὁ θυμός μας,
δηλαδή νά μή μᾶς βρίσκει θυμωμένους ἡ νύχτα. Νά μή βα-
σιλεύει ὁ ἥλιος, χωρίς νά ἔχουμε ξαναφτιάξει τίς σχέσεις
μας. Καί ἀκόμη θά πρέπει νά ὀργίζεται κανείς χωρίς νά ἁ-
μαρτάνει· δηλαδή νά μήν ὀργίζεται γιά πράγματα προσω-
πικά, γιά συμφέροντα προσωπικά, ἄν ἀδικήθηκε, ἄς ποῦ-
με, ἀλλά γιά πράγματα γενικότερου ἐνδιαφέροντος, καί
προπαντός σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Ὅταν βλέ-
πουμε νά γίνεται παράβαση τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ, νά ἀγα-
νακτοῦμε, δηλαδή νά ἔχουμε νεῦρο ψυχῆς, νά ἔχουμε θυ-
μό, νά ὀργιζόμαστε.
Ὁ Μωυσῆς, ξέρετε, ἔχει τήν ἐπωνυμία πρᾶος. Εἶχε νά
κάνει μέ δύο ἑκατομμύρια Ἑβραίων, πού ἦταν ἄνθρωποι
σκληροτράχηλοι, καί ὅμως ἦταν πρᾶος ἀπέναντι σ’ αὐτόν
τόν λαό. Ὡστόσο αὐτό δέν τόν ἐμπόδισε ἀπό τό νά πετάξει
τίς πλάκες τοῦ νόμου καί νά τίς σπάσει, ὅταν κατέβηκε ἀ-
πό τό ὄρος Σινά καί εἶδε τούς Ἑβραίους νά λατρεύουν τόν
χρυσό μόσχο. Τίς ἔσπασε καί εἶπε: «Σ’ ἕναν λαό πού μέ τό-
ση εὐκολία μπορεῖ νά εἰδωλολατρεῖ, δέν τοῦ ἀνήκει, δέν
τοῦ πρέπει νόμος Θεοῦ».10 Αὐτό δέν λογαριάστηκε ἐκ μέ-
ρους τοῦ Θεοῦ ὡς θυμός ἤ ὀργή, πού θά ἦταν ἁμαρτία. Ὄ-
χι, κάθε ἄλλο. Συνεπῶς θά πρέπει νά θυμώνουμε γιά τρίτα
πράγματα καί ὄχι γιά τόν ἑαυτό μας, ὄχι δηλαδή γιατί ὁ
ἄλλος μᾶς ἀδίκησε, μᾶς ἔβρισε, ἀλλά γιατί, ἄς ποῦμε,
ἔβρισε τόν Θεό! Αὐτός ὁ θυμός δέν ἀντιμάχεται τήν πραό-
τητα· εἶναι δυό πράγματα πού, ὅπως σᾶς εἶπα, συνεργά-
ζονται.
Ἐπίσης ὁ πρᾶος θεωρεῖται ὅτι παντοῦ καί πάντοτε ὑ-
ποχωρεῖ, καί συνεπῶς ζημιώνει. Δέν συμβαίνει ὅμως πάν-
τοτε αὐτό, γιατί ὁ πρᾶος μπορεῖ νά ὑποχωρεῖ χωρίς νά θυ-
μώνει καί νά διατηρεῖ ἔτσι τήν πραότητά του. Κάποιες
φορές ὅμως θά ὑποχωρήσει γιά τό πνευματικό του κέρδος.
10
. Ἔξοδ. 32.
46 Ο Ι Μ Α Κ Α Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
Καί εἶναι περισσότερο καί μονιμότερο τό κέρδος τό πνευ-
ματικό ἀπό τό ὑλικό.
Ὅταν κάποιος πάει νά τόν ἀδικήσει, προτιμάει νά μή
μιλήσει, προτιμάει νά ἀδικηθεῖ, γιατί τό κέρδος πού θά ἔ-
χει θά εἶναι μονιμότερο καί καλύτερο –ἐννοεῖται τό πνευ-
ματικό κέρδος– ἀπό ἐκεῖνο πού ἴσως θά διεκδικοῦσε ὡς δί-
καιό του.
Μάλιστα ἐδῶ ἀναφέρεται ὁ Ἰσαάκ, ὁ γιός τοῦ Ἀβρα-
άμ. Εἶναι τύπος πραότητος ὁ Ἰσαάκ, εἶναι θαυμάσιος ἄν-
θρωπος. Δέν βλέπουμε πουθενά καμία δράση ἐκ μέρους
του, ὅπως ἔχουμε στό πρόσωπο τοῦ Ἰακώβ, τοῦ γιοῦ του.
Ὁ Ἰσαάκ εἶναι τύπος Χριστοῦ. Θυμηθεῖτε τήν προσπάθεια
τοῦ πατέρα του νά τόν θυσιάσει καί λοιπά καί λοιπά.11
Ὅταν πιά ἔμεινε μόνος του, γιατί ὁ πατέρας του ὁ Ἀ-
βραάμ εἶχε πεθάνει, ἄνοιγε ἕνα πηγάδι γιά νά ἀντλεῖ νερό
καί νά ποτίζει τά κοπάδια του. Οἱ γειτονικοί λαοί ἔβλεπαν
ὅτι ἀνοίχθηκε ἕνα πηγάδι, καί εἴτε διότι αὐτοί δέν μποροῦ-
σαν νά ἀνοίξουν εὔκολα ἄλλο –δέν εἶναι καί πολύ εὔκολο
νά ἀνοίξεις ἕνα πηγάδι– ἀλλά προπαντός γιατί ἴσως δέν ἔ-
βρισκαν νερό, πήγαιναν καί τοῦ ἔπαιρναν τό πηγάδι,
λέγοντάς του: «Τό πηγάδι αὐτό εἶναι δικό μας»!12 Εἶναι ἐ-
κεῖνο πού βλέπει κανείς πολλές φορές, σέ μικρογραφία
βέβαια, καί μεταξύ γειτόνων –τί ἄσχημο πρᾶγμα! Ὁ Ἰσαάκ
λοιπόν ποτέ δέν μαχόταν· πήγαινε πιό πέρα. Ἐπειδή ἦταν
εὐλογημένος, ὁ Θεός τοῦ ἔδινε ὅλα τά ἀγαθά· γι’ αὐτό πή-
γαινε παραπέρα, ἄνοιγε ἄλλο πηγάδι, καί πάλι ἔβρισκε πο-
λύ νερό. Ἀλλά πήγαιναν καί τοῦ τό ἔπαιρναν καί αὐτό.
Ποτέ ὅμως ὁ Ἰσαάκ δέν μάλωνε μαζί τους. Ὅταν τό διεκ-
δικοῦσαν, τό ἄφηνε καί ἔφευγε. Κάνει ἐντύπωση αὐτό τό
πράγμα. Καί ὁ Θεός πάντοτε τοῦ ἔδινε ὅ,τι ζητοῦσε· ὅ,τι ἔ-
πιανε στά χέρια του ἦταν μέ πολλή εὐλογία, ὅ,τι ἔκανε ἦ-
ταν εὐλογημένο.
11
. Βλ. Γέν. 22, 1-19.
12
. Βλ. Γέν. 26, 19-21.
 ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΣ  ΤΡΙΤΟΣ 47
Ἔτσι ὁ πρᾶος ἄνθρωπος προτιμάει νά μείνει στά λιγό-
τερα καί νά εἶναι εὐχαριστημένος, παρά νά ἀδικήσει τήν
ψυχή του μέ τήν ὀργή, τόν θυμό. Καί ὁ Θεός θά τόν δικαι-
ώνει πάντοτε ἀλλοῦ, ὅπως τόν Ἰσαάκ.
Οἱ ἀντεκδικήσεις πού βλέπουμε εἶναι ἰδίως γιά τά
κληρονομικά. Πώ πώ, αὐτά τά κληρονομικά... τί θυμοί, τί
διεκδικήσεις δικαιωμάτων ὑπάρχουν ἐκεῖ! Καί μάλιστα
περισσότερο διεκδικοῦν ἐκεῖνοι πού δέν ἔχουν δίκαιο! Σᾶς
βεβαιώνω ὅτι δέν φοβήθηκα, ἤ μᾶλλον δέν σιχάθηκα
τίποτα περισσότερο, ἀπό τό νά ἔρχεται κάποιος ἄνθρωπος
νά μέ ρωτήσει τί πρέπει νά κάνει γύρω ἀπό τά θέματα τά
κληρονομικά!
Δόξα τῷ Θεῷ, ὑπάρχουν ὡραῖοι ἄνθρωποι, καί ἄνδρες
καί γυναῖκες, πού λένε: «Εἶμαι ἕτοιμος νά παραιτηθῶ ἀπό
ἕνα δικαίωμά μου ἀπό τά ἀδέλφια μου»! Πολλές φορές
συμβαίνει γιά μιά ζωή ὁλόκληρη νά μή ποῦν οὔτε καλημέ-
ρα τά ἀδέλφια, ἐπειδή νομίζουν ὅτι ἀδικήθηκαν. Φοβερό
πράγμα!
Ἀκόμα ἡ πραότητα μπορεῖ νά ὁδηγήσει περισσότε-
ρους ἁμαρτωλούς στόν Χριστό καί στήν ἀρετή, παρά ἴσως
ἕνας ἔνθεος ζῆλος, μιά εὐγλωττία λόγου ἤ κάποια μόρφω-
ση. Ἡ πραότητα ἔχει θετικότερα ἀποτελέσματα.
Γονεῖς καί παιδιά, γιά νά ζήσουν ἁρμονικά μέσα στό
σπίτι, χρειάζονται τήν πραότητα. Ἄν γιά μιά στιγμή δέν
τήν ἔχει ὁ ἕνας, πρέπει νά τήν διαθέτει ὁ ἄλλος, γιατί ἀλλι-
ώτικα δέν μποροῦν νά εἶναι εὐτυχισμένοι· μεταξύ τους
πάντα θά εἶναι τσακωμένοι.
Ἄν πάρετε δύο στουρναρόπετρες13 καί τίς χτυπήσετε
τή μία μέ τήν ἄλλη, βγαίνει σπίθα. Τό ξέρετε αὐτό· ἔτσι;
Ἄν πάρετε μία τέτοια πέτρα καί τήν τρίψετε μ’ ἕναν φελ-
λό, δέν βγαίνει τίποτα! Τό ἴδιο λοιπόν συμβαίνει καί στούς
ἀνθρώπους· δηλαδή ὅταν εἶναι σκληρός ὁ ἕνας, σκληρός
καί ὁ ἄλλος, καί συγκρουσθοῦν, τότε θά βγάλουν σπίθες,
13
. Εἶδος χαλαζία, πού ὅταν τρίβεται βγάζει σπίθες.
48 Ο Ι Μ Α Κ Α Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
θά βγάλουν φωτιά, θά ἀρχίσουν μάχη! Ἔτσι λοιπόν, του-
λάχιστον ὁ ἕνας ἀπό τούς δύο πρέπει νά ἔχει πραότητα.
Ἀκόμη τήν πραότητα τήν χρειαζόμαστε καί στίς σχέ-
σεις μας μέ τούς ἄλλους ἀνθρώπους, μέ τούς συνεργάτες
μας, μέ τούς γείτονες, μέ τούς συγγενεῖς, μέ τούς φίλους,
μέ τούς συμπολίτες μας. Μέ ὅλους χρειάζεται νά ἔχουμε
πραότητα, γιατί ἔτσι διατηροῦμε ἀγαθές σχέσεις. Ἡ εὐθιξί-
α, ὁ θυμός καί ἡ μνησικακία χαλοῦν αὐτές τίς σχέσεις, καί
μάλιστα καμιά φορά ἀνεπανόρθωτα.
Μέ τήν πραότητα κερδίζουμε περισσότερα, παρά μέ
τόν θυμό. Μιά ξένη παροιμία λέει: Πιό πολλά πετυχαίνει
κανείς μέ μία σταγόνα μέλι, παρά μέ ἕνα βαρέλι ξύδι.
Καί ἡ ἐντολή τῆς πραότητος –γιατί ἐντολή εἶναι· ὁ
Κύριος μακαρίζει, ἀλλά εἶναι ἐντολή· ὅλοι οἱ μακαρισμοί
εἶναι ἐντολές– ἔχει τό ἀντίκρυσμά της, καί αὐτό εἶναι ὁ
ἴδιος ὁ Κύριός μας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός, πού εἶπε: «Μάθετε
ἀπ’ ἐμοῦ, ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ»14.
Μάθετε ἀπό ἐμένα ὅτι εἶμαι πρᾶος καί ταπεινός στήν
καρδιά. Πάρετε τό μάθημά σας, πάρετε παράδειγμα ἀπό ἐ-
μένα.
Βλέπετε πῶς συνδέεται ἐδῶ ἡ πραότητα μέ τήν ταπει-
νοφροσύνη; Ὁ ἐγωιστής δέν μπορεῖ νά ἔχει πραότητα·
μόνο ὁ ταπεινός μπορεῖ. Γι’ αὐτό σᾶς εἶπα προηγουμένως
ὅτι συνδυάζουμε τόν πρῶτο μακαρισμό μέ τόν δεύτερο καί
τόν τρίτο.
Ἀκόμα ὁ Κύριος σ’ αὐτόν τόν μακαρισμό πρόσθεσε
καί τοῦτο: «ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι τὴν γῆν». Ἀλλά
ποιά γῆ θά κληρονομήσουν; Θά λέγαμε ὅτι, ἀντίθετα, ἐκεῖ-
νος πού ἔχει πραότητα, ἄν τοῦ ἁρπάξει ὁ γείτονας μερικά
μέτρα χωράφι, ἀκριβῶς ἐπειδή ἔχει πραότητα, δέν θά μι-
λήσει· ἤ θά μιλήσει τόσο, πού ὁ ἄλλος νά μή τόν λάβει ὑ-
πόψη, καί ἔτσι θά ἀδικηθεῖ. Ποιά γῆ  λοιπόν θά κληρονο-
μήσει;
14
. Ματθ. 11, 29.
 ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΣ  ΤΡΙΤΟΣ 49
Πρέπει ἐδῶ νά ποῦμε ὅτι ὅλοι οἱ μακαρισμοί ὑπό-
σχονται καί ἐπίγεια καί οὐράνια ἀγαθά. Ὁ ἱερός Χρυσό-
στομος λέει: «Ἄν τε γὰρ πνευματικὸν εἴπῃ τι , οὐκ ἀφαι-
ρεῖται τὰ ἐν τῷ παρόντι βίω· ἄν τε τῶν ἐν τῷ βίῳ τι πά-
λιν ὑπόσχηται , οὐ μέχρι τούτου τὴν ὑπόσχεσιν ἵστησι»15.
Δηλαδή: Ἄν ὑποσχεθεῖ κάτι πνευματικό, δέν ἀφαιρεῖται
τίποτα ἀπό τά παρόντα ἀγαθά· καί ἄν πάλι ὑπόσχεται κάτι
ἐπίγειο , δέν σταματάει τήν ὑπόσχεση ἐδῶ , ἀλλά προχωρά-
ει παρακάτω. Μ’ ἄλλα λόγια, ἔχουμε ἀμοιβή καί ἐπί τῶν
ἐπιγείων πραγμάτων –θά τό δεῖτε αὐτό– καί ἐπί πνευματι-
κῶν καί οὐρανίων.
Παράδειγμα εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Ἀβραάμ. Ὅταν ὁ Δαυίδ
λέει, στόν 36ο Ψαλμό, «οἱ δὲ πραεῖς κληρονομήσουσι τὴν
γῆν»16, ἐννοεῖ τήν γῆ τοῦ Ἰσραήλ. Καί ὁ Ἀβραάμ ἦταν ἐ-
κεῖνος πού πραγματικά κατέκτησε αὐτή τήν γῆ εἰρηνικά.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἔδειξε τό ἐνδιαφέρον τοῦ Ἀ-
βραάμ γιά τήν καινούργια γῆ, τήν ὄντως γῆ. Ὅμως αὐτή ἡ
γῆ –θά λέγαμε μέ γάμα κεφαλαῖο– δέν εἶναι ἡ γῆ τῆς ἐπαγ-
γελίας · αὐτό θά λέγαμε ὅτι εἶναι ἡ πρώτη φάση. Αὐτή ἡ γῆ
εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ!
Ἀκοῦστε λοιπόν τί γράφει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν
Πρός Ἑβραίους ἐπιστολή του: «Πίστει παρῴκησεν εἰς
τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας ὡς ἀλλοτρίαν , ἐν σκηναῖς κατοι-
κήσας... ἐξεδέχετο γὰρ τὴν τοὺς θεμελίους ἔχουσαν πό-
λιν, ἧς τεχνίτης καὶ δημιουργὸς ὁ Θεός». Δηλαδή: Μέ πί-
στη κατοίκησε στή γῆ τῆς ἐπαγγελίας σάν νά ἦταν ξένη χώ-
ρα, ἀλλά δέν ἔκανε σπίτι, σάν νά ἐπρόκειτο νά μή μείνει ἐ-
κεῖ. Ζοῦσε ἐκεῖ σέ σκηνές , γιατί περίμενε μιά ἄλλη πόλη μέ
θεμέλια σταθερά , τῆς ὁποίας τεχνίτης εἶναι ὁ Θεός, δηλα-
δή περίμενε τή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

15
. Ἅγ. Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ Κατὰ Ματθαῖον, Ὁμιλία ΙΕ΄,
κεφ. γ΄, MPG 57, 227, 11-14.
16
. Ψαλμ. 36, 11.
50 Ο Ι Μ Α Κ Α Ρ Ι Σ Μ Ο Ι
Καί συνεχίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος: «Κατὰ πίστιν ἀ-
πέθανον οὗτοι πάντες, μὴ λαβόντες τὰς ἐπαγγελίας, ἀλλὰ
πόῤῥωθεν αὐτὰς ἰδόντες καὶ ἀσπασάμενοι, καὶ ὁμολογή-
σαντες ὅτι ξένοι καὶ παρεπίδημοί εἰσιν ἐπὶ τῆς γῆς. οἱ
γὰρ τοιαῦτα λέγοντες ἐμφανίζουσιν ὅτι πατρίδα ἐπιζη-
τοῦσι... νῦν δὲ κρείττονος ὀρέγονται, τοῦτ’ ἔστιν ἐπουρα-
νίου»17. Δηλαδή: Ὅλοι αὐτοί πέθαναν μέ πίστη, χωρίς νά
πάρουν τίς ὑποσχέσεις, ἀλλά , ἀφοῦ τίς εἶδαν ἀπό μακριά ,
ἔδωσαν ἀσπασμό , γονάτισαν μπροστά στά αἰώνια αὐτά ἀ-
γαθά τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ , καί ὁμολόγησαν ὅτι εἶναι
ξένοι καὶ προσωρινοί πάνω σ’  αὐτή τή γῆ. Ἐκεῖνοι πού μι-
λᾶνε ἔτσι φανερώνουν ὅτι ζητοῦν πατρίδα... Τώρα ὅμως
ἐπιθυμοῦν καλύτερη , δηλαδή ἐπουράνια πατρίδα , ἐπουρά-
νια γῆ.
Καί τό συμπέρασμα τοῦ Παύλου εἶναι τό ἑξῆς: «Οὐ
γὰρ ἔχομεν ὧδε μένουσαν πόλιν, ἀλλὰ τὴν μέλλουσαν ἐ-
πιζητοῦμεν» 18. Δέν ἔχουμε ἐδῶ μόνιμη πατρίδα , ἀλλά ζη-
τᾶμε μέ πόθο τή μελλοντική.
Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Εὐαγγελιστής ἀναφέρει: «Καὶ εἶ-
δον οὐρανὸν καινὸν καὶ γῆν καινήν· ὁ γὰρ πρῶτος οὐ-
ρανὸς καὶ ἡ πρώτη γῆ ἀπῆλθον... καὶ τὴν πόλιν τὴν ἁγί-
αν Ἱεροσαλὴμ καινὴν εἶδον... καὶ ἤκουσα φωνῆς μεγά-
λης ἐκ τοῦ οὐρανοῦ λεγούσης· ἰδοὺ ἡ σκηνὴ τοῦ Θεοῦ
μετὰ τῶν ἀνθρώπων, καὶ σκηνώσει μετ’  αὐτῶν, καὶ αὐ-
τοὶ λαὸς αὐτοῦ ἔσονται, καὶ αὐτὸς ὁ Θεὸς μετ’  αὐτῶν ἔ-
σται»19. Δηλαδή: Τότε εἶδα ἕναν καινούργιο οὐρανό καί
μιά καινούργια γῆ. Καινούργιος οὐρανός καί καινούργια
γῆ εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἐκεῖ οἱ ἄνθρωποι, ὅσοι θά
σωθοῦν, θά κατοικοῦν μέ τόν Θεό, καί ὁ Θεός θά εἶναι μα-
ζί τους.
Ἔτσι λοιπόν οὐσιαστικά ἡ γῆ εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ
17
. Ἑβρ. 11, 9-16.
18
. Ἑβρ. 13, 14.
19
. Ἀποκ. 21, 1-3.
 ΜΑΚΑΡΙΣΜΟΣ  ΤΡΙΤΟΣ 51
Θεοῦ, πού θά κληρονομήσουν οἱ πρᾶοι. Καί ὅπως λέει ὁ
μέγας Βασίλειος, «ἐκείνη γὰρ ἡ γῆ , ἡ ἐπουράνιος Ἱερου-
σαλήμ , οὐ γίνεται τῶν μαχομένων λάφυρον, ἀλλὰ μα-
κροθύμων καὶ πραϋπαθῶν ἀνδρῶν πρόκειται κληρονο-
μία»20. Δηλαδή: Γιατί ἐκείνη ἡ γῆ , ἡ ἐπουράνιος
Ἱερουσαλήμ , δέν γίνεται νά εἶναι λάφυρο ἐκείνων πού μά-
χονται νά ἁρπάξουν ἕνα μέτρο χῶμα ἀπό τόν ἄλλο, ἀλλά
εἶναι κληρονομιά γιά τούς μακρόθυμους ἀνθρώπους, γιά ἐ-
κείνους πού ἔχουν πραότητα. Αὐτοί τελικά κερδίζουν τή
γῆ τῆς ἀληθινῆς ἐπαγγελίας, τῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ,
πού εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
Ἔτσι, ἀγαπητοί μου, θά ἤθελα νά σᾶς ρωτήσω, ἄν,
μπροστά σ’ αὐτή τή γῆ, τήν καινούργια γῆ, ἀξίζει στ’ ἀλή-
θεια νά μαχόμαστε σέ τούτη ἐδῶ τή γῆ, γιά νά ἀποκτήσου-
με λίγα τετραγωνικά μέτρα, καί νά χαλάσουμε τίς σχέσεις
μας μέ γείτονες, μέ φίλους, ἀκόμη καί μέ στενούς συγγε-
νεῖς, ἴσως καί γιά ὅλη μας τή ζωή! Ἀξίζει;
Προσέξτε: Θά μεγαλώσετε, θά βρεθεῖτε λίγο ἤ πολύ
μπροστά σ’ αὐτό τό θέμα τῆς κληρονομικῆς διεκδικήσεως
ἤ σέ κάτι ἀνάλογο. Ἀσφαλῶς δέν μᾶς συμφέρει νά ἔχουμε
τέτοιες διαμάχες μέ τούς δικούς μας. Γι’ αὐτό ἄς
βιαστοῦμε νά ἀποκτήσουμε αὐτήν τή μακαριστή ἀρετή τῆς
πραότητος, αὐτήν πού θά πάρουμε μαζί μας. Ὅλες οἱ ἄλ-
λες οἱ διεκδικήσεις θά μείνουν σ’ αὐτόν τόν κόσμο· δέν θά
πάρουμε μαζί μας τίποτε ἄλλο! Καί τότε, καί ἐδῶ στή γῆ
καί στόν Οὐρανό, τό κέρδος μας θά εἶναι αἰώνιο.
Ἄς ἐπαναλάβουμε λοιπόν αὐτόν τόν θαυμάσιο μακα-
ρισμό: «Μακάριοι οἱ πραεῖς, ὅτι αὐτοὶ κληρονομήσουσι
τὴν γῆν»!

Κυριακή, 3 Δεκεμβρίου 1995

20
. Μέγας Βασίλειος, Εἰς τὸν ΛΓ΄ Ψαλμόν, MPG 29, 356, 31.