ქლაივ სთეიფლ ლუისი

უბრალოდ ქრისტიანობა

წიგნი პირველი სიკეთე და ბოროტება: სამყაროს საზრისის გასაღები

წინასიტყვაობა

ამ წიგნში მონათხრობი პირველად რადიოთი გადაიცა. შემდეგ სამ ცალ-ცალკე ნაწილად გამოიცა:
„ქრისტიანობის დაცვა“ (1943წ.), „ქრისტიანული საქციელი“ (1943წ.) და „პიროვნულობის მიღმა“ (1943).
მიკროფონში ნალაპარაკევს ბეჭდვით ვარიანტში ზოგი რამ დავამატე, მაგრამ სხვა მხრივ ტექსტში
განსაკუთრებული ცვლილებები არ შემიტანია. საუბარი რადიოში, ჩემი აზრით, ცოცხალ მეტყველებას
უნდა უახლოვდებოდეს, ის არ უნდა იყოს წაკითხული სტატია. ამიტომ ჩემს საუბრებში ვიყენებდი იმ
შემოკლებებს და გამოთქმებს, რომელთაც ჩვეულებრივ ლაპარაკში ვიყენებ. ბეჭდვით ვარიანტში ეს
გამოთქმები შევინარჩუნე. რადიო საუბარში თუ სიტყვის მნიშვნელობაზე ყურადღებას ინტონაციის
მეოხებით ვამახვილებდი, წიგნში იმავე სიტყვას კურსივით გამოვყოფდი. ახლა ეს შეცდომად მიმაჩნია -
საუბრისა და წერის ხელოვნების არასასურველ ჰიბრიდად. მოსაუბრე ინტონაციას იმიტომ მიმართავს,
რომ თავად საუბარი მოითხოვს ამას. მწერალმა ამავე მიზნით კურსივი კი არ უნდა გამოიყენოს -
საკვანძო სიტყვათა გამოსაყოფად საკუთარი, თავისებური საშუალებები უნდა გამოძებნოს. ამ
გამოცემაში შემოკლებანი გავშალე, კურსივების შემცველი წინადადებები გადავამუშავე. იმედი მაქვს,
რადიოსაუბრებისათვის დამახასიათებელი „ცოცხალი“ თუ „შინაურული“ ტონი არ დაკარგულა. ზოგან
რაღაც ჩავამატე, ზოგან ამოვშალე. ეს იმიტომ, რომ ზოგი რამ ახლა უკეთ მესმის, ვიდრე ათი წლის წინ,
გარდა ამისა, ზოგიერთი ჩემი ნათქვამი მაშინ გაუგებარი დარჩა.

მინდა მკითხველი გავაფრთხილო, რომ ჩემგან შველას არ უნდა ელოდეს ის, ვინც ორ ქრისტიანულ
დენომინაციას შორის მერყეობს. ჩემგან ვერ ისწავლით, თავი რომელ ეკლესიას მიაკუთვნოთ:
ანგლიკანურს, მეთოდისტურს, პრესბიტერიანულს თუ რომანულ-კათოლიკურს. ამ თემას შეგნებულად
მოვერიდე (ჩამონათვალიც კი ანბანის მიხედვითაა). რაც შეეხება ჩემს პოზიციას, ის არავისთვის
საიდუმლოს არ წარმოადგენს; მე გახლავართ ინგლისის ეკლესიის რიგითი წევრი, რომელსაც
საზოგადოებაში არც გამორჩეულად მაღალი, არც დაბალი მდგომარეობა არ უკავია, არც რამე
განსაკუთრებულით არის გამორჩეული. წიგნში არ ვცდილობ, ვინმე ჩემს პოზიციაზე გადმოვიბირო.
გაქრისტიანების შემდეგ სულ იმას ვფიქრობდი, რომ საუკეთესო და ალბათ ერთადერთი სამსახური,
რაც ჩემ ურწმუნო მოყვასთათვის შემეძლო გამეწია, იყო განმარტება და დაცვა იმ სარწმუნოებისა,
რომელიც საერთოა ყველა დროის ყველა ქრისტიანისათვის. ასე რომ მეფიქრა, რამდენიმე მიზეზი
მქონდა: პირველ რიგში, საკითხები, რომელთა გამო ქრისტიანები ერთმანეთს ემიჯნებიან, ან ღრმა
თეოლოგიას განეკუთვნება ან ეკლესიის ისტორიას. მათი განჩხრეკა მხოლოდ ექსპერტთა საქმეა. ამგვარ
სიღრმეში მეც ჩავიხრჩობოდი. არათუ სხვას ვერ მივეხმარებოდი, აქეთ დამჭირდებოდა დახმარება.
მეორე, უნდა ვაღიარო, რომ ამგვარ საკამათო საკითხებზე დისკუსიები არაქრისტიანებს ვერ
მიიზიდავს. ამ საკითხებზე წერითა და საუბრით გარეშე კაცს უფრო ვაფრთხობთ, ვიდრე ვიზიდავთ
ქრისტიანულ თემში. კამათი შეიძლება იმათ შორის, ვინც უკვე აღიარა, რომ არსებობს ერთი ღმერთი და
მისი მხოლოდშობილი ძე ქრისტე. შთაბეჭდილება მექმნება, რომ ჭკვიანი ავტორები სულ უფრო და
უფრო კავდებიან საკამათო საკითხების კირკიტით და განზე რჩებათ დაცვა უბრალოდ ქრისტიანობისა,
როგორც მას ბაქსტერი უწოდებს. ვნახე, რომ შემეძლო სამსახური გამეწია ჯაჭვის ამ ყველაზე სუსტი
მონაკვეთისათვის. ბუნებრივია, მას მივაშურე.

რამდენადაც ვაცნობიერებ, სწორედ ეს მოტივები მამოძრავებდა და მოხარული ვიქნები, თუ ზოგიერთ

საკამათო საკითხზე დუმილს სხვა კონტექსტს არ მოუძებნიან. ამგვარი დუმილი არ ნიშნავს, რომ
შორიდან ვუყურებ იმას, რაც ხდება. მაგრამ ზოგჯერ არც ეს არის გამორიცხული. ქრისტიანთა შორის
იბადება კითხვები, რომლებზეც პასუხი არ გამაჩნია. ზოგზე პასუხი არასოდეს მექნება. უკეთეს
სამყაროშიც რომ მომიხდეს ამგვარი კითხვის დასმა, ვიცი, იმავე პასუხს მივიღებ, რა პასუხიც მიიღო
გაცილებით დიდმა შემკითხველმა: „შენ რა გესაქმება? მომყევი მე.“ არსებობს საკითხები, რომელთა
მიმართ სრულიად გარკვეული პოზიცია გამაჩნია, მაგრამ მათ შესახებ მაინც არაფერს ვამბობ. ვწერდი
არა იმისთვის, რომ გადმომეცა ის, რასაც შეიძლება „ჩემი რელიგია“ ეწოდოს, არამედ განმემარტა
უბრალოდ ქრისტიანობა, რომელიც არსებობს და არსებობდა ჩემს დაბადებამდე და ჩემს მოწონება-
არმოწონებაზე დამოკიდებული არ არის.

იმ ფაქტიდან, რომ არაფერს ვამბობ ნეტარ ქალწულ მარიამზე - ვეხები მხოლოდ ქრისტეს უბიწო
შობასთან დაკავშირებით - ზოგს დაუსაბუთებელი დასკვნა გამოაქვს. მაგრამ მიზეზი განა ცხადი არ
არის? ქრისტიანობის არც ერთი საკამათო საკითხი არ მოითხოვს ისეთ დელიკატურ მიდგომას,
როგორც ზემოთნახსენები. რომის კათოლიკური ეკლესია არა მარტო ყველა ჭეშმარიტი
სარწმუნოებისათვის დამახასიათებელი მგზნებარებით იცავს თავის გაგებას, არამედ (და ეს ძალიან
ბუნებრივია) იმ გამორჩეული და რაინდული მგზნებარებით, რომელსაც იჩენს კაცი, როცა დედამისის
ან მისი სატრფოს ღირსებას საფრთხე ემუქრება. ძალიან ძნელია, მათ ისე გაემიჯნო, რომ უვიცად ან
ერეტიკოსად არ მოგნათლონ. მეორე მხრივ, პროტესტანტთა რწმენა ამ საკითხთან დაკავშირებით
გამოწვეულია გრძნობებით, რომელთა ძირები XIV საუკუნის მონოთეიზმშია. რადიკალ
პროტესტანტებს მიაჩნიათ, რომ შემოქმედსა და მის ქმნილებას შორის (რაც არ უნდა წმინდანი იყოს ეს
უკანასკნელი) განსხვავებას ამით საფრთხე ემუქრება და ამგვარად პოლითეიზმის აღორძინებას ეწყობა
ხელი. მეტად ძნელია, ისე გაემიჯნო, რომ მათ თვალში ერეტიკოსზე უარესი - კერპთაყვანისმცემელი,
წარმართი - არ გამოჩნდე. თუ არსებობს თემა, რომელსაც შეუძლია დაღუპოს წიგნი უბრალოდ,
ქრისტიანობა, თუ არსებობს თემა, რომელიც სრულიად უსარგებლოა მისთვის, ვისაც ჯერ არ
აუღიარებია, რომ ძე ქალწულისა არის ღმერთი, არის სწორედ აღნიშნული თემა.

საკმაოდ უცნაურია, რომ ამ საკამათო საკითხებზე დუმილის გამო თქვენ ვერ მიხვდებით, მივიჩნევ თუ
არა მათ მნიშვნელოვნად. საქმე ისაა, რომ თავად ესაა საკამათო. ერთი იმ პუნქტთაგანი, სადაც
ქრისტიანთა შეხედულებანი ერთმანეთს არ ემთხვევა, არის ის, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ეს
უთანხმოებანი. ორი დენომინაციის ქრისტიანი რომ კამათს იწყებს, ჩვეულებრივ, ერთი მათგანი სვამს
კითხვას: „არის კი ეს საკითხი ასეთი მნიშვნელოვანი?“ რაზეც მეორე პასუხობს: „მნიშვნელოვანი? ეს
უარსებითესია“.
ყოველივე ეს იმიტომ ვთქვი, რომ განმემარტა, რა სახის წიგნის დაწერას ვცდილობდი და არა იმიტომ,
რომ ჩემი წარმოდგენები მიმეჩქმალა ან მათ გამო პასუხისმგებლობა ჩამომეხსნა. როგორც ზემოთ
ვთქვი, არავითარი საიდუმლო არ გამაჩნია. ძია ტობის სიტყვებით რომ ვთქვა: „ისინი ლოცვის წიგნში
წერია“.

საფრთხე იყო, ზოგად ქრისტიანობად წარმომედგინა ის, რაც ინგლისის ან (კიდევ უფრო უარესი) ჩემი
თავისებურებაა. ამის თავიდან ასაცილებლად ხელნაწერი (ამ წიგნის ორი ნაწილი) ოთხ ღვთისმსახურს
გავუგზავნე (ანგლიკანური, მეთოდისტური, პრესბიტერიანული, რომის კათოლიკური ეკლესიების
წარმომადგენლებს) და კრიტიკული შენიშვნების გამოთქმა ვთხოვე. მეთოდისტის აზრით,
არასაკმარისად ვეხები რწმენას; კათოლიკის აზრით კი ძალიან შორს წავედი შედარებით
ნაკლებმნიშვნელოვანი თეორიების გადმოცემაში, რომლებიც გამოსყიდვის განმარტებას ეხება.
დანარჩენში ხუთივე ერთმანეთს დავეთანხმეთ. სხვა ნაწილები ამგვარად აღარ შემიმოწმებია, რადგან
აზრთა სხვაობაც რომ გამოეწვია ქრისტიანთა შორის, ეს იქნებოდა განსხვავება ცალკეულ ინდივიდთა
და სკოლათა შორის და არა სხვადასხვა დენომინაციას შორის.

რამდენადაც შემიძლია ვიმსჯელო რეცენზიებისა და ჩემს სახელზე მოსული ურიცხვი წერილის

მიხედვით, ამ წიგნმა, რაოდენ ბევრსაც არ უნდა სცოდავდეს სხვა მიმართებით, მაინც მოახერხა, გაეცნო
მკითხველისთვის, თუ რას ნიშნავს საყოველთაოდ აღიარებული უბრალოდ ქრისტიანობა. ასე თუ ისე,
იგი დაეხმარება ადამიანს იმ თვალსაზრისის გადალახვაში, რომლის თანახმადაც საკამათო ადგილების
გამოტოვებით ხელთ გვექნება ოდენ ბუნდოვანი და მშრალი „წმინდა ქრისტიანული რწმენა“.
სინამდვილეში, ეს უკანასკნელი იძენს არა მარტო პოზიტიურ მნიშვნელობას, არამედ კატეგორიულსაც
და სხვა არაქრისტიანულ სარწმუნოებათ უფსკრულით გამოეყოფა, რაც ახლოსაც ვერ მივა
ქრისტიანობის შიგნით ყველაზე დიდ გათიშულობასთან. თუ უშუალოდ გაერთიანებას ვერ ვუშველე,
მგონი, ის მაინც ვაჩვენე, თუ რატომ უნდა გავერთიანდეთ. უნდა გითხრათ, რომ ჩემი თემის ღრმად
მორწმუნე წევრთაგან განსაკუთრებულ თეოლოგიურ შეუწყნარებლობას არ გადავწყდომივარ. მტრული
დამოკიდებულება იგძნობა უფრო შუალედური ჯგუფების ადამიანთაგან, როგორც ინგლისის
ეკლესიის შიგნით, ისე მის გარეთ - იმათაგან, ვინც არც ერთ თემს არ ემორჩილება. ეს ჩემთვის
მანუგეშებელია. სწორედ შუაგულში, სადაც თემის ჭეშმარიტი შვილები იმყოფებიან, ეს საკითხები, თუ
დოქტრინით არა - სულიერად ახლოსაა ერთმანეთთან. ეს კი იმის დასტურია, რომ თითოეულის
ცენტრში დგას რაღაც ან ვიღაც, რომელიც, მიუხედავად შეხედულებათა სიჭრელისა, ტემპერამენტის
სხვაობისა, ურთიერთდევნის ხსოვნისა, ერთი და იმავე ხმით ლაპარაკობს.

ეს რაც შეეხება ჩემს დუმილს გარკვეული დოქტრინის გამო. მესამე ნაწილში, რომელიც მორალს ეხება,
ზოგიერთ საკითხს გვერდი ავუარე, ოღონდ, აქ უკვე სხვა მოსაზრებით. ჯერ კიდევ მაშინ, როცა პირველ
მსოფლიო ომში რიგით ჯარისკაცად ვიბრძოდი, გულზე არ მეხატებოდა ის, ვინც მყუდრო და
უსაფრთხო ადგილიდან ცეცხლის ხაზისთვის ბრძანებებს იძლეოდა. ამიტომ არ მსურს, იმ ცდუნებებზე
ვილაპარაკო, რომელთაც არ გადავყრილვარ. ვფიქრობ, ისეთი კაცი არ არსებობს, რომელიც თავის
მხრებზე ყველა ცოდვას ატარებდეს. მოხდა ისე, რომ ჩემი შექმნისას აზარტული მოთამაშის იმპულსი
არ იქნა ჩადებული. უეჭველია, ამის გამო გარკვეული დადებითი იმპულსი მაკლია, რომლის
გაზვიადებული და დამახინჯებული სახეა აზარტული თამაშებისაკენ მიდრეკილება. ამიტომ თავი
კომპენტენტურად არ მიმაჩნია ვიძლეოდე რჩევას, რომელ აზარტულ თამაშს შეიძლება დაერთოს ნება
და რომელს - არა. ისიც არ ვიცი, არსებობს კი ნებადართული თამაში. ასევე წიგნში არაფერი მითქვამს
ჩასახვის კონტროლზე. არამც თუ ქალი არ ვარ, ცოლიც არ მყოლია. არც პასტორი ვარ. ამიტომ არ
შემიძლია მტკიცე პოზიცია გამაჩნდეს იმის მიმართ, რაც დაკავშირებულია ტკივილთან, საფრთხესთან,
ხარჯებთან, რისგანაც მე დაზღვეული ვარ. გარდა ამისა, პასტორიც არ ვარ, ამ თემაზე რომ ლაპარაკი
მევალებოდეს.

უფრო ღრმა კრიტიკაც შეიძლება გამოითქვას, რაც კიდეც გამოითქვა, სიტყვა „ქრისტიანის“ ჩემეულ
გაგებაზე. ქრისტიანში ვგულისხმობ კაცს, რომელიც ქრისტიანობის საყოველთაოდ აღიარებულ
დოქტრინებს ცნობს. მეკითხებიან ხოლმე: „თქვენ ვინ ხართ, რომ დაადგინოთ, ვინაა ქრისტიანი და ვინ
არა?“ ან ასეთ კითხვას მისვამენ: „განა არ შეიძლება ადამიანი, რომელიც ამ დოქტრინებს არ ცნობს,
უფრო ჭეშმარიტი ქრისტიანი იყოს, უფრო ახლოს იდგას ქრისტეს გონთან, ვიდრე ის, ვინც აღიარებს?“
ასეთი შეკამათება გარკვეული აზრით ძალიან სწორია, კეთილშობილურია, სულიერია, ჭკვიანური. მას
ყველა სასურველი თვისება გააჩნია, გარდა სასარგებლოსი. არ შემიძლია განუხრელად ისე ვხმარობდე
ენას, როგორც ეს ოპონენტებს სურთ. ამის განმარტებას სხვა მნიშვნელოვანი სიტყვის მაგალითზე
შევეცდები.

სიტყვა „ჯენტლმენი“ თავდაპირველად რაღაც სრულიად კონკრეტულს აღნიშნავდა, კერძოდ,

ადამიანს, რომელსაც ღერბი და მიწის საკუთრება გააჩნდა. ვინმეს „ჯენტლმენს“ რომ უწოდებდით,
ამით ქათინაურს კი არ ეუბნებოდით, არამედ აღნიშნავდით ფაქტს. თუ ვინმეზე იტყოდით, ჯენტლმენი
არააო, ამით შეურაცხყოფას კი არ აყენებდით, არამედ იძლეოდით ინფორმაციას. იმის აღნიშვნაში, რომ
ჯონი მატყუარაა და ჯენტლმენი, არავითარი წინააღმდეგობა არ იყო, ყოველ შემთხვევაში ისეთი,
როგორიცაა გამოთქმაში: ჯეიმსი სულელია და მეცნიერებათა მაგისტრი. მერე გამოჩნდნენ ადამიანები,
რომელთაც წრფელად, კეთილგანწყობით, გრძნობით, მაგრამ ფაქტისთვის ანგარიშგაუწევლად
განაცხადეს: „განა ჭეშმარიტი ჯენტლმენისთვის მთავარი ღერბი და მიწაა და არა ის, თუ როგორ
იქცევა? განა ჭეშმარიტი ჯენტლმენი ის არ არის, ვინც ჯენტლმენივით იქცევა? ამ აზრით, განა ედვარდი
უფრო ჯენტლმენი არაა, ვიდრე ჯონი?“ ამის მთქმელთ კეთილი ზრახვა ალაპარაკებდათ. რა თქმა
უნდა, ღერბის ქონას ჯობია პატიოსანი, ზრდილი, მამაცი ადამიანი იყო. მაგრამ ეს ერთი და იგივე არ
არის. უფრო მეტიც - და ამაში ბევრი ალბათ დამეთანხმება - ასეთ გაკეთილშობილებულ გაგებაში
„ჯენტლმენი“ იძლევა არა ინფორმაციას, არამედ - კაცის ხოტბას. იმის თქმა, რომ ესა თუ ის კაცი
„ჯენტლმენი“ არ არის, შეურაცხყოფად აღიქმება. აღმწერი ტერმინიდან იგი სახოტბო სიტყვად იქცევა.
ასეთ შემთხვევაში აღარაფერს ამბობს საგნის ფაქტურ მხარეზე: ის მხოლოდ ობიექტისადმი მოსაუბრის
მიმართებაზე მეტყველებს (კარგი კერძი იმ კერძს ნიშნავს, რომელიც მთქმელს მოსწონს). მას მერე, რაც
განსულიერებულმა და გაკეთილშობილებულმა მნიშვნელობამ ძველი, ზუსტი, ობიექტური
მნიშვნელობა გამოდევნა, სიტყვა „ჯენტლმენი“ ნიშნავს კაცს, რომელიც მოსაუბრეს მოსწონს; ამის
შედეგად ეს სიტყვა უსარგებლო გახდა. ისედაც ბევრი სიტყვა გვქონდა, რომელიც მოწონებას
გამოხატავდა; ისე რომ, ამის საჭიროება არ იყო. მეორე მხრივ, თუ ვინმე მოინდომებს (ვთქვათ,
ისტორიულ შრომაში) ამ სიტყვის ძველი მნიშვნელობით გამოყენებას, განმარტების გარეშე ამას ვერ
მოახერხებს, იმიტომ რომ სიტყვამ პირველადი მნიშვნელობა დაკარგა.

ამდენად, თუ ხალხს ნებას მივცემთ, სიტყვა „ქრისტიანის“ გაფართოება, დახვეწა ან „გაღრმავება“

დაიწყოს, იგი სასწრაფოდ უაზრობად იქცევა. პირველ რიგში, თავად ქრისტიანები ვეღარავის მიაწერენ
მას. ჩვენი საქმე არ არის იმის განსჯა, თუ უღრმესი აზრით ვინ უფრო ახლოა ქრისტეს გონთან. ჩვენ ვერ
ვიყურებით ადამიანთა გულებში, ჩვენ არ შეგვიძლია განვიკითხოთ; განკითხვა აგვიკრძალეს.
სახიფათო თავდაჯერებულობა იქნებოდა ვინმეზე იმის თქმა, რომ ის არის ან არ არის ქრისტიანი ამ
სიტყვის უღრმესი გაგებით. მაგრამ სიტყვა, რომელსაც ვერ ვიყენებთ, უსარგებლო ხდება. რაც შეეხება
ურწმუნოებს, ისინი სიხარულით გამოიყენებენ ამ სიტყვის კეთილშობილურ მნიშვნელობას. მათ
მეტყველებაში იგი სახოტბო სიტყვად იქცევა. კაცზე რომ ქრისტიანს იტყვიან, მხედველობაში
ეყოლებათ კარგი კაცი. მაგრამ სიტყვის ამგვარი ხმარება ენის გამდიდრებად არ ჩაითვლება, რადგან
საამისოდ გვაქვს უკვე სიტყვა: „კარგი“. ამასობაში კი სიტყვა „ქრისტიანი“ აღარ ევარგება იმ ნამდვილი,
საჭირო დანიშნულების გამოსახატად, რასაც ახლა ემსახურება.

ამიტომ პირველადი, ცხადი მნიშვნელობა არას გზით არ უნდა დავკარგოთ. პირველად „ქრისტიანები“
უწოდეს ანტიოქიაში მოწაფეებს (საქმენი XI, 26), მათ, ვინც მოციქულთა მოძღვრება აღიარეს. ეჭვს
გარეშეა, რომ ასე იწოდებოდნენ მხოლოდ ისინი, ვინც ამ მოძღვრებიდან თავისი შესაძლებლობის
ფარგლებში სიკეთე მოიმკა. ცხადია, ასე იმათ უწოდებდნენ, ვინც კეთილშობილი, სულიერი, შინაგანი
აზრით სხვა მოწაფეებზე მეტად „ახლოს იყვნენ ქრისტეს გონთან“. ეს არ არის თეოლოგიის ან მორალის
საკითხი. ლაპარაკია მხოლოდ სიტყვათა ისეთ ხმარებაზე, რომ ნათქვამი გასაგები იყოს. თუ
ქრისტიანული დოქტრინის მაღიარებელი კაცი უღირსად ცხოვრობს, უფრო გასაგები იქნება, თუ
ვიტყვით, რომ ის ცუდი ქრისტიანია, ვიდრე იმას, რომ ის ქრისტიანი არ არის.

იმედი მაქვს, რომ არც ერთი მკითხველი უბრალოდ ქრისტიანობას არ მიიჩნევს არსებული ეკლესიების
აღმსარებლობათა ალტერნატივად - თითქოს ვინმეს შეეძლოს ეს არჩიოს კონგრეგაციონალიზმს ან
ბერძნულ ორთოდოქსობას ან რამე სხვას. იგი უფრო ჰოლსა ჰგავს, რომელშიც რამდენიმე ოთახის კარი
გამოდის. თუ შევძლებ ამ ჰოლში ვინმეს შემოყვანას, ჩავთვლი, რომ მიზანს მივაღწიე. მაგრამ სწორედ
ოთახებშია ბუხარიც, სკამებიც, საჭმელიც. ჰოლი მოსაცდელი ადგილია, აქედან შეიძლება ამა თუ იმ
ოთახში შესვლა, მაგრამ ის საცხოვრებლად არ ვარგა. ამ აზრით, ყველაზე ცუდი ოთახიც კი ჰოლს
სჯობია. ზოგიერთი ალბათ დიდხანს მოცდას არჩევს, ზოგი მაშინვე მიხვდება, რომელ კარზე
დააკაკუნოს. ასეთი განსხვავების მიზეზი არ ვიცი, მაგრამ ვიცი, რომ ღმერთი დიდ ხანს არ ალოდინებს,
თუ ეს კაცისთვის სასარგებლოდ არ მიაჩნია. როცა, ბოლოს და ბოლოს, თქვენს ოთახში შეხვალთ,
მიხვდებით, რომ დიდი ხნის ლოდინმა სარგებლობა მოგიტანათ, რომელიც სხვა შემთხვევაში არ
გექნებოდათ. მაგრამ ჰოლში ყოფნა უნდა იყოს ლოდინის ეტაპი და არა დაბანაკებისა. თქვენ უნდა
ილოცოთ ნათელის სახელზე და ეცადოთ მთელი სახლის საერთო წესები დაიცვათ. გარდა ამისა,
გამუდმებით უნდა ეძიებდეთ, რომელია ჭეშმარიტი კარი და არად ჩააგდოთ, თუ თვალს ფერისა და
მოკაზმულობის გამო სხვა უფრო მოსწონს. ჰოდა, კითხვა ასე არ უნდა დავსვათ: „მომწონს ასეთი
ღვთისმსახურება თუ არა“ არამედ - ეს დოქტრინები ჭეშმარიტია? არის აქ სიწმინდე? ჩემი შეგნება აქეთ
მომიძღვება თუ არა? რატომ ამ კარზე არ ვაკაკუნებ? სიამაყის გამო? გემოვნების გამო? თუ უბრალოდ,
იმის გამო, რომ მეკარე არ მომწონს?“

თქვენს ოთახში რომ შეხვალთ, კეთილი იყავით იმის მიმართ, ვინც სხვა კარი შეაღო და იმათ მიმართ,
ვინც ჯერ კიდევ ჰოლშია. თუ ისინი ბოროტნი არიან, თქვენი ლოცვა მათ უფრო სჭირდებათ. თუ
თქვენი მტრები არიან, ნაბრძანები გაქვთ, მათთვის ილოცოთ. ეს ერთი იმ წესთაგანია, რომელიც მთელი
სახლისთვის საერთოა.

1. კაცთა ბუნების კანონი

ჩხუბისთვის ყველას მოუსმენია. ის ზოგჯერ სასაცილოა, ზოგჯერ - უბრალოდ, უამური.
მაგრამ რანაირიც არ უნდა იყოს, თუ კარგად მივუგდეთ ყური, ერთ რამეს ნამდვილად
ჩავხვდებით. აი, რა შეიძლება გავიგონოთ ჩხუბში: „აბა, როგორ მოგეწონებოდა,
შენთვისაც რომ სხვას იგივე გაეკეთებინა?“ „ეს ჩემი ადგილია, მე პირველმა დავიკავე.“
„თავი დაანებეთ, იგი არაფერს გიშავებთ.“ „ვითომ რატომ უნდა დაგითმო?“ „მომეცი
ნახევარი ფორთოხალი. მე ხომ მოგეცი.“ „მომეცი, მომეცი. შენ ხომ დამპირდი.“ ყოველ
დღე მსგავს რამეებს გაიძახიან როგორც განათლებული, ისე გაუნათლებელი ადამიანები,
როგორც ბავშვები, ისე უფროსები.

ამგვარ გამოთქმებში ჩემს ყურადღებას იპყრობს ის, რომ კაცი მარტო იმას კი არ ამბობს,
რომ არ მოსწონს მეორე კაცის საქციელი, არამედ გულისხმობს ქცევის რომელიღაც
სტანდარტს, რომელიც, მისი აზრით, იმ მეორემ არ იცის. ძალზედ იშვიათია, იმ მეორემ
მიუგოს: „ჯანდაბას თქვენი სტანდარტები!“ კაცი თითქმის ყოველთვის ცდილობს ისე
წარმოადგინოს საქმე, რომ, რაც მან ჩაიდინა, სინამდვილეში, ამ სტანდარტს არ
ეწინააღმდეგება. და თუ მაინც ეწინააღმდეგება, მაშინ იგი განსაკუთრებულ საპატიო
მიზეზებს ეძებს. იგი იძლევა რაღაც ახსნას, მაგალითად, თუ მოცემულ კონკრეტულ
შემთხვევაში რატომ უნდა გაათავისუფლოს ადგილი კაცმა, მიუხედავად იმისა, რომ იმან
პირველმა დაიკავა; ფორთოხალი მას რაღაც განსხვავებულ ვითარებაში მისცეს; მოხდა
რაღაც სრულიად გაუთვალისწინებელი რამ, რაც მას ათავისუფლებს პირობის
შესრულების აუცილებლობისგან. სინამდვილეში, გამოდის, რომ ორივე მხარე
ითვალისწინებს პატიოსანი თამაშის, სამართლიანი ქცევის, მორალის თუ, როგორც
გინდათ ისე უწოდეთ, გარკვეულ კანონს თუ წესს. ამ უკანასკნელის გარეშე ადამიანები
ცხოველებივით შეეტაკებოდნენ ერთმანეთს, მაგრამ ვერ იჩხუბებდნენ ამ სიტყვის
ადამიანური აზრით. იჩხუბო, ნიშნავს, ეცადო იმის ჩვენებას, რომ მეორე კაცი ცდება. ამ
მცდელობას აზრი არ ექნებოდა, თუ თქვენსა და მოწინააღმდეგეს შორის არ იქნებოდა
გარკვეული შეთანხმება იმის შესახებ, თუ რა არის სიკეთე და რა არის ბოროტება.
ზუსტად ასევე აზრი არ ექნებოდა იმის თქმას, რომ ფეხბურთელმა დაარღვია წესი, თუ
ადგილი არ ექნებოდა ფეხბურთის თამაშის წესთა შესახებ გარკვეულ შეთანხმებას.

სიკეთისა და ბოროტების შესახებ კანონს თუ წესს ბუნების კანონს უწოდებენ. დღეს რომ
ბუნების კანონებზე ვლაპარაკობთ, ჩვეულებრივ, ისეთ რამეებს ვგულისხმობთ,
როგორიცაა მიზიდულობა, მემკვიდრეობითობა ან ქიმიის კანონები. მაგრამ, როცა
ძველი დროის მოაზროვნენი სიკეთისა და ბოროტების კანონს ბუნების კანონს
უწოდებდნენ, სინამდვილეში, ადამიანური ბუნების კანონს გულისხმობდნენ. აზრი
შემდეგში მდგომარეობდა: როგორც ყველა ფიზიკური სხეული ექვემდებარება
მიზიდულობის კანონს, ყველა ცოცხალი ორგანიზმი - ბიოლოგიურ კანონებს, ასევე
ქმნილებას, სახელად ადამიანს, მართავს თავისი კანონი, ოღონდაც იმ უდიდესი
განსხვავებით, რომ ფიზიკურ სხეულს არა აქვს არჩევანი - დაემორჩილოს თუ არ
დაემორჩილოს მიზიდულობის კანონს, მაშინ როცა ადამიანს გააჩნია არჩევანის უფლება
- დაემორჩილოს ან არ დაემორჩილოს ადამიანური ბუნების კანონს.
იგივე აზრი სხვაგვარადაც შეიძლება გამოითქვას. ყოველი ადამიანი ყოველ წამს
რამდენიმე განსხვავებული კანონის ზემოქმედების ქვეშ იმყოფება. მათ შორის მხოლოდ
ერთია, რომელსაც შეიძლება არ დაემორჩილოს. ადამიანი ემორჩილება მიზიდულობის
კანონს და მას ვერ აუმხედრდება. კაცს თუ ჰაერში საყრდენს გამოაცლით, სხვა არჩევანი
არ ექნება და ისიც ქვასავით დაეშვება. როგორც ორგანიზმი, ადამიანი უნდა
დაექვემდებაროს ნაირგვარ ბიოლოგიურ კანონს, რომელთაგან გადახვევა ისევე არ
შეუძლია როგორც ნებისმიერ ცხოველს. ადამიანს არ შეუძლია არ დაემორჩილოს იმ
კანონებს, რომელიც საზიაროა სხვა სხეულებთან და ორგანიზმებთან, მაგრამ მას
შეუძლია დაარღვიოს მხოლოდ მისი ადამიანური ბუნებისთვის დამახასიათებელი
კანონი, რომელიც არ ვრცელდება ცხოველებზე, მცენარეებზე ან არაორგანულ
სხეულებზე.

ეს კანონი ბუნების კანონად იმიტომაა შერაცხული, რომ ფიქრობენ, ყველა ადამიანი მას
უშუალოდ შეიცნობს და არ საჭიროებს მის სწავლებას. ცხადია, იგულისხმება, რომ აქა-იქ
გამოჩნდება უცნაური ინდივიდი, რომელსაც არ ეცოდინება იგი - ხომ არსებობენ
დალტონიკები ან მუსიკალურ სმენას მოკლებული ადამიანები?! განიხილავდნენ რა
კაცობრიობას ერთ მთლიანობად, ადამიანები ფიქრობდნენ, რომ სწორი ქცევის იდეა
თავისთავად ცხადი უნდა ყოფილიყო ყველასთვის. და, აი, მეც მჯერა, რომ ეს ასეა. ასე
რომ არ ყოფილიყო, მაშინ უაზრობა იქნებოდა, რასაც ჩვენ ომზე ვლაპარაკობთ. რა აზრი
ექნებოდა იმის თქმას, რომ მტერი ბოროტებას ჩადის, თუკი სიკეთე არ იქნებოდა
ნამდვილად არსებული, რომლის მიდევნება ჯერ არს ჩვენს მიერ? ეს ნაცისტებმაც ისევე
კარგად უწყოდნენ, როგორც მე და თქვენ. იმათ რომ წარმოდგენა არ ჰქონოდათ იმაზე,
რასაც ჩვენ სიკეთეს ვეძახით, კი მოგვიწევდა მათ წინააღმდეგ ბრძოლა, მაგრამ მათ
ჩადენილ ბოროტებას ისევე ვერ მივიჩნევდით დანაშაულად, როგორც ვერ მივედავებით
ვერავის, რატომ გაქვს ასეთი და ასეთი ფერის თმაო.

მე ვიცი, რომ, ზოგიერთი ადამიანის აზრით, ბუნების ანუ ჩვენთვის ყველასთვის

ცნობილი სწორი ქცევის კანონს არ გააჩნია მყარი საფუძველი, რადგან სხვადასხვა
ცივილიზაციას, სხვადასხვა ეპოქას სრულიად განსხვავებული მორალი გააჩნდა.

მაგრამ ეს მცდარია. მორალთ შორის მართლა არსებობდა განსხვავება, მაგრამ ის

არასოდეს გადადიოდა ტოტალურ განსხვავებაში. თუ ვინმე ითავებს და შეადარებს
მორალურ შეხედულებებს, ვთქვათ, ძველ ეგვიპტეში, ინდოეთში, ჩინეთში, საბერძნეთში
და რომში, გაოცდება მათი მსგავსებით ერთმანეთთან და ზნეობის დღევანდელ ჩვენეულ
გაგებასთან. ამის ზოგიერთი საბუთი მე განვაზოგადე ერთ ჩემს წიგნში „ადამიანის
გაუქმება“. ამჟამინდელი ჩვენი მიზნებიდან გამომდინარე, მკითხველს ვთხოვდი,
წარმოედგინა რას შეიძლება ნიშნავდეს ტოტალური განსხვავება მორალურ სისტემებს
შორის. წარმოიდგინეთ ქვეყანა, სადაც აღტაცებას გამოთქვამენ იმათ მიმართ, ვინც
ბრძოლის ველიდან გამოიპარა ან სადაც კაცი იმით ამაყობს, რომ ყველა გააცურა, ვინც კი
მის მიმართ სიკეთე გამოიჩინა. ასეთივე წარმატებით შეგიძლიათ წარმოიდგინოთ
ქვეყანა, სადაც ორჯერ ორი ხუთია. ადამიანებს სხვადასხვა აზრი გააჩნიათ, თუ ვის
მიმართ შეიძლება იყოთ უანგარო, მაგალითად, ოჯახის წევრების, თანამემამულეთა თუ
ყველას მიმართ. მაგრამ ერთ რამეში ისინი მუდამ თანახმანი არიან: არ შეიძლება
პირველ ადგილზე საკუთარი თავის დაყენება. თავკერძობა არსად არ იწვევდა
აღფრთოვანებას. რამდენი ცოლი უნდა ჰყოლოდათ - ერთი თუ ოთხი - ამაზე სხვადასხვა
აზრის იყვნენ, მაგრამ მუდამ ერთი აზრი გააჩნდათ იმაზე, რომ არ შეიძლება ყველა
მოწონებული ქალი ცოლად მოიყვანო.

ხოლო ყველაზე ღირსსაცნობი შემდეგია: თუ შეგხვდათ კაცი, რომელიც გიმტკიცებთ,

რომ არ სწამს სიკეთისა და ბოროტების ნამდვილად არსებობა, ნახავთ, რომ მომდევნო
წუთში თვითონვე აღიარებს მას. მან შეიძლება გატეხოს სიტყვა, მაგრამ თუ თქვენ
გატეხეთ, მაშინათვე ჩივილს მოჰყვება. შეიძლება ამა თუ იმ ქვეყანამ ამტკიცოს, რომ
ხელშეკრულებებს არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს, მაგრამ ცოტა ხანში ნათქვამს იმით
გააბათილებს, რომ განაცხადებს, ხელშეკრულება, რომლის დარღვევასაც აპირებს,
უსამართლო ხელშეკრულებაა. რაკი ხელშეკრულება არაფერს ნიშნავს და არ არსებობს
ისეთი რამ, როგორიცაა სიკეთე და ბოროტება, სხვა სიტყვებით - ადამიანური ბუნების
არავითარი კანონი, მაშინ რაღა განსხვავებაა სამართლიან და უსამართლო
ხელშეკრულებას შორის? როგორც კატას ვერ დამალავ ტომარაში, ისე ვერ დამალავენ
ისინი ბუნების კანონის ცოდნას ვერანაირი სიტყვიერი განცხადებით. ჰოდა, ცხადია,
იძულებულნი ვართ, დავიჯეროთ სიკეთისა და ბოროტების არსებობა. დრო და დრო
ადამიანები შეიძლება შეცდნენ იმის განსაზღვრაში, როგორც, მაგალითად, ცდებიან
ხოლმე ანგარიშისას. მაგრამ სიკეთისა და ბოროტების ცნება ისევე არაა დამოკიდებული
ვისიმე გემოვნებასა და შეხედულებაზე, როგორც, ვთქვათ, გამრავლების ტაბულა. თუ ამ
პუნქტში მეთანხმებით, მაშინ შეიძლება მომდევნოზე გადავიდეთ, რაც შემდეგში
მდგომარეობს. არც ერთი ჩვენთაგანი, როგორც საჭიროა, ისე არ იცავს ბუნების კანონს.
თუ თქვენს შორის გამონაკლისები არიან, მათ მე პატიებას ვთხოვ და ვურჩევდი, რამე
სხვა წაეკითხათ, რადგან აქ რაზეც ლაპარაკს ვაპირებ, მაგათ არ ეხებათ. ასე რომ,
დავუბრუნდეთ ჩვეულებრივ ადამიანებს.

ვიმედოვნებ, მცდარად არ გაიგებთ, რის თქმასაც ვაპირებ. მე არ ვქადაგებ და, ღმერთია

მოწმე, თავი სხვებზე უკეთესი არა მგონია. უბრალოდ, ვცდილობ თქვენი ყურადღება
მივაპყრო ერთ გარემოებას, სახელდობრ, იმას, რომ ამ წელს ან იმ თვეს, ან უფრო
მართალი იქნება თუ ვიტყვით, რომ სწორედ დღეს მეც და თქვენც ვერ მოვახერხეთ ისე
მოვქცეულიყავით, როგორ ქცევასაც ველოდებით სხვა ადამიანებისაგან. რამდენიც
გნებავთ, იმდენი მისატევებელი მიზეზი შეიძლება გამოვნახოთ ჩვენთვის. მაგალითად,
თქვენ რომ უსამართლოდ მოექეცით ბავშვებს, ძალიან დაღლილი იყავით; ფულის
საკითხში იმ არც თუ ისე სუფთა გარიგებაზე, თითქმის დავიწყებას რომ მიეცით, მაშინ
წახვედით, როცა განსაკუთრებით ქესეტად იყავით; ის, რაც თქვენს ძველ ნაცნობს
შეჰპირდით და არ შეუსრულეთ, წინასწარ რომ გცოდნოდათ, ასე დაკავებული
იქნებოდით, ხმასაც არ დაძრავდით. ახლა, როგორ ექცევით თქვენს ცოლს (ქმარს), დას
(ძმას)?!. მე რომ ვიცოდე, რანაირად გაღიზიანებენ ისინი, ხმასაც არ ამოვიღებდი - ან,
ეშმაკმა წამიღოს, მე რაღა მალაპარაკებს? განა მეც ესეთი არ ვარ? უნდა ვაღიარო, მეც ვერ
ვახერხებ ბუნების კანონის ძალიან კარგად დაცვას. როგორც კი ვინმე მეტყვის, რომ მე
სათანადოდ არ ვიცავ მას, ჩემს თავში მობოდიშებათა გრძელი რიგი დადგება. მაგრამ
მოცემულ მომენტში სულაც არაა საინტერესო, რამდენად დამაჯერებელია ეს
მობოდიშება. ეს კიდევ ერთი საბუთია იმისა, თუ რა ღრმად გვწამს - მიუხედავად იმისა,
მოგვწონს თუ არა - ადამიანური ბუნების კანონი. თუ პატიოსანი საქციელის რეალური
მნიშვნელობის არა გვწამს, მაშინ ასეთი გაცხარებით რატომღა ვიმართლებთ თავს
არცთუ მთლად წესიერი ქცევისას? სიმართლე ის გახლავთ, რომ მართლქცევის ისე
ღრმად გვწამს, ამ კანონის თუ წესის ისეთ მძლავრ დაწოლას განვიცდით, რომ უძლურნი
ვართ, შევეგუოთ იმ აზრს, რომ მას ვარღვევთ. ამიტომაც ვცდილობთ მისი დარღვევის
პასუხისმგებლობა თავიდან ავირიდოთ. ალბათ შეამჩნიეთ, რომ გამართლებას მხოლოდ
ჩვენი ცუდი საქციელისას ვცდილობთ? მხოლოდ საკუთარი ურიგო საქციელს ვხსნით
იმით, რომ ვიყავით დაღლილი, შეწუხებული, მშიერი. ჩვენს კარგ ქცევას კი საკუთარ
დამსახურებად მივითვლით.

ამგვარად, ორ რამეზე მინდა ყურადღება გავამახვილო. პირველი: მთელი დედამიწის

ზურგზე ადამიანები იზიარებენ უცნაურ იდეას იმის შესახებ, რომ გარკვეული წესით
უნდა მოიქცნენ და ნამდვილად არ შეუძლიათ მისგან თავის დაძვრენა. მეორე:
სინამდვილეში ისინი ამ წესს არ მისდევენ. მათ იციან ბუნების კანონი, მაგრამ არღვევენ
მას. ეს ორი ფაქტი გახლავთ საფუძველი როგორც ჩვენი საკუთარი თავის გაგებისა, ისე
იმ სამყაროსი, რომელშიც ვცხოვრობთ.

2. ზოგიერთი საპირისპირო მოსაზრება

აღნიშნული თუ მართლა საფუძველია, მაშინ ჯობია, სანამ წინ წავიდოდე, მასზე უფრო
ყურადღებით შევჩერდე. ჩემს სახელზე მოსული ზოგი წერილი იმის საბუთია, რომ
ცოტა როდი არიან ადამიანები, რომელთაც უჭირთ გაგება - რა არის ადამიანური
ბუნების კანონი ანუ მორალური კანონი ანუ სათანადო ქცევის წესი.

ამ წერილებში, მაგალითად, ვკითხულობ: „ის, რასაც თქვენ მორალურ კანონს უწოდებთ,

ხომ არ არის, უბრალოდ, ჩვენი ჯოგური ინსტინქტი? ხომ არ განვითარდა ისიც სხვა
დანარჩენი ინსტინქტის მსგავსად?“ რა ვუყოთ, ვერ უარვყოფ, რომ ჩვენ ჯოგური
ინსტინქტიც გაგვაჩნია, მაგრამ ეს სულაც არ არის ის, რასაც მორალურ კანონში
ვგულისხმობ. ყველამ კარგად ვიცით, რას ნიშნავს ინსტინქტის მუშაობა - იქნება ეს
დედობრივი სიყვარული, სქესობრივი ლტოლვა თუ შიმშილის განცდა. ასეთი
ინსტინქტი ნიშნავს, რომ თქვენ განიცდით ძლიერ სურვილს, იმოქმედოთ გარკვეული
სახით. ცხადია, ზოგჯერ ძლიერი სურვილიც გვიპყრობს, დავეხმაროთ მეორე ადამიანს.
უეჭველია, ამ სურვილს აღძრავს ჯოგური ინსტინქტი, მაგრამ მიშველების სურვილი
სულაც არ არის იგივე იმისა, რომ დაეხმარო მეორე ადამიანს, იმის მიუხედავად, გაქვს
ამის სურვილი თუ არა. წარმოიდგინეთ, რომ გესმით საფრთხეში ჩავარდნილი კაცის
ყვირილი, დამეხმარეთო. შესაძლებელია ორფა სურვილი გაგიჩნდეთ: ერთი, მიეხმაროთ
(ჯოგური ინსტინქტის საფუძველზე), მეორე - საფრთხეს გაერიდოთ (თვითშენახვის
ინსტინქტის საფუძველზე). გარდა ამ ორი იმპულსისა, აღმოაჩენთ რაღაც სხვასაც,
რომელიც გკარნახობთ, მიჰყვეთ იმ იმპულსს, რომელიც მისახმარებლად გიხმობთ,
გარიდების სურვილი კი ჩაიხშოთ. ეს მესამე, რომელიც ამ ორ ინსტინქტს განსჯის და
იღებს გადაწყვეტილებას, რომელ ინსტინქტს უნდა მიჰყვე და რომელი უნდა
დათრგუნო, არ შეიძლება ერთი ამათთაგანი იყოს. მაშინ იმავე დარწმუნებულობით
შეგეძლოთ გეთქვათ, რომ სანოტო ფურცელი, რომელიც მიგითითებთ, მოცემულ
მომენტში რომელ კლავიშს დაარტყათ თითი, თვითონ არის კლავიში. მორალური
ინსტინქტი გვეუბნება, რომელი მელოდია შევასრულოთ; ჩვენი ინსტინქტები მხოლოდ
კლავიშებია.

სხვა რამეცაა მაჩვენებელი იმისა, რომ მორალური კანონი ერთი ჩვენი ინსტინქტთაგანი
არ არის. თუ ორი ინსტინქტი ერთმანეთს უპირისპირდება და ჩვენ მათ გარდა სხვას ვერ
ვგრძნობთ, მაშინ სრულიად ცხადია, გაიმარჯვებს უფრო ძლიერი ინსტინქტი. მაგრამ იმ
წუთებში, როცა განსაკუთრებული სიმძაფრით განვიცდით მორალური კანონის
ზემოქმედებას, იგი თითქოს გვეუბნება ორი იპულსიდან შედარებით სუსტს ავყვეთ.
ალბათ უფრო საკუთარი უსაფრთხოება განაღვლებთ, ვიდრე იმ კაცის შველა, რომელიც
წყალში იხრჩობა და, მიუხედავად ამისა, მორალური კანონი სწორედ იმ გაჭირვებულის
დასახმარებლად გაქეზებთ. ნამდვილად, ის ხშირად გვკარნახობს გავაძლიეროთ
დადებითი იმპულსი, თუ ბუნებითად ის სუსტად ვლინდება. ამით იმის თქმა მინდა,
რომ ხშირად ვგრძნობთ ჩვენი ჯოგური ინსტინქტის სტიმულირების მოთხოვნილებას,
რისთვისაც წარმოსახვას და სიბრალულის გრძნობას ვიღვივებთ, იმდენად, რომ გვეყოს
ძალა კეთილი საქმის ჩასადენად. როცა სიკეთის ჩადენის ამ მოთხოვნას ვაქეზებთ,
ცხადია, ინსტინქტურად არ ვიქცევით. შინაგანი ხმა, რომელიც გვეუბნება: „შენს ჯოგურ
ინსტინქტს სძინავს. გააღვიძე იგი“, არ შეიძლება თავად ჯოგურ ინსტინქტს
ეკუთვნოდეს.

ამ საკითხს მესამე მხრიდანაც შეიძლება შევხედოთ. მორალური კანონი ერთი ჩვენი

ინსტინქტთაგანი რომ იყოს, მოვახერხებდით ჩვენს შიგნით მიგვეკვლია განსაზღვრული
იმპულსისთვის, რომელიც ყოველთვის შეეწყობოდა პატიოსანი ქცევის წესს. მაგრამ
ამგვარ იმპულსს ჩვენს თავში ვერ ვპოულობთ. ჩვენს იმპულსთა შორის არ არის ერთი
ისეთიც კი, რომლის დათრგუნვა ხანდახან მორალურ კანონს არ მოეთხოვა და არც ერთი
ისეთი, რომელიც არ წაექეზებინა. შეცდომა იქნებოდა გვეფიქრა, რომ ზოგი ჩვენი
ინსტინქტი, მაგალითად, დედობრივი სიყვარული ან პატრიოტიზმი სამართლიანი,
კარგი ინსტინქტებია, ხოლო დანარჩენი, როგორიცაა: სქესობრივი ან აგრესიული -
უვარგისი. უბრალოდ, ცხოვრებაში უფრო ხშირად გიწევთ სქესობრივი ან აგრესიული
ინსტინქტების მოთოკვა, ვიდრე დედობრივი სიყვარულის ან პატრიოტული გრძნობისა;
თუმცა კი, გარკვეულ სიტუაციაში ცოლიანი ახალგაზრდა მამაკაცის ვალია სქესობრივი
იმპულსის წაქეზება, ხოლო ჯარისკაცისა - აგრესიული ინსტინქტის აღძვრა.

მეორე მხრივ, გვხვდება ისეთი ვითარებანიც, როცა საჭიროა დედობრივი სიყვარულის

მოთოკვაც და სამშობლოს სიყვარულისაც. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ეს მიგვიყვანდა
სხვა მშობელთა შვილებისა და სხვა ქვეყნის ხალხების მიმართ უსამართლო
დამოკიდებულებამდე. მკაცრი აზრით, არ არსებობს კარგი და ცუდი იმპულსები. ისევ
ფორტეპიანო გავიხსენოთ. მის კლავიატურას სათანადო და არასათანადო კლავიშები კი
არა აქვს, არამედ იმის მიხედვით, როდის, როგორ აიღებენ ნოტს, კლავიში აჟღერდება
სათანადოდ ან არასათანადოდ. მორალური კანონი არ არის რაღაც ცალკე ინსტინქტი ან
ინსტინქტთა ერთობლიობა: იგი ისაა, რაც მელოდიას ქმნის (ამ მელოდიას ვუწოდებთ
სიკეთეს ან კარგ ქცევას) ჩვენი ინსტინქტების შეთანხმებით.

სხვათა შორის, ამ ფაქტს სერიოზული პრაქტიკული მნიშვნელობა გააჩნია.

ადამიანისთვის ყველაზე სახიფათო ისაა, რომ ამოარჩიოს მისთვის დამახასიათებელი
ბუნებრივი იმპულსებიდან რომელიღაც ერთი და, რადაც არ უნდა დაუჯდეს, მუდამ მას
მისდიოს. ჩვენ არ გაგვაჩნია არც ერთი ისეთი ინსტინქტი, რომლის მიდევნებაც არ
გადაგვაქცევდა ეშმაკეულად, თუკი მას ბოლომდე მივყვებოდით. შეიძლება გეფიქრათ,
რომ, ზოგადად, კაცობრიობის სიყვარულია უწყინარი და ძალიანაც შეცდებოდით.
საკმარისია, „კაცობრიობის ინტერესების“ გამო სამართლიანობას ზურგი აქციოთ და
მცდარი ჩვენება მისცეთ, რომ ბოლოს სასტიკი და ვერაგი ადამიანი გახდეთ.

ზოგი მწერს: „იქნებ ის, რასაც თქვენ მორალურ კანონს უწოდებთ, სინამდვილეში,
საზოგადოებრივი შეთანხმებაა, რომელსაც ვაღწევთ მიღებული განათლების
წყალობით?“ ვფიქრობ, ამგვარ კითხვას ზოგიერთი საკითხის არასწორი გაგება ბადებს.
ამის შემკითხველნი ამოდიან იქიდან, რომ, რაკი ჩვენ რაღაც ვისწავლეთ მშობლებისა და
მასწავლებლებისაგან, ეს „რაღაც“ აუცილებლად ადამიანური გამონაგონია.
სინამდვილეში ასე სულაც არ არის. სკოლაში ჩვენ ყველა ვსწავლობთ გამრავლების
ტაბულას. განმარტოებულ კუნძულზე მარტო გაზრდილ ბავშვს ეს ტაბულა არ
ეცოდინება. მაგრამ აქედან ვერ დავასკვნით, რომ გამრავლების ტაბულა ადამიანთა
შეთანხმება იყოს მხოლოდ, ადამიანთა მიერ სათავისოდ გამოგონებული რამ, რასაც
სურვილისამებრ სხვაგვარსაც შექმნიდნენ. სავსებით ვეთანხმები იმას, რომ პატიოსანი
ქცევის წესებს ვსწავლობთ მშობლებისაგან, მეგობრებისაგან, წიგნებისაგან, ისე როგორც
სხვა ყველა დანარჩენს. მაგრამ ერთი ნაწილი იმისა, რასაც ვსწავლობთ, წარმოადგენს
უბრალოდ პირობით შეთანხმებას; მისი შეცვლა მართლა შესაძლებელია. მაგალითად,
გვასწავლიან, რომ ქუჩაზე ვიაროთ მარცხენა მხარეს, მაგრამ ასეთივე წარმატებით
შეგვეძლო მარჯვენამხრივი მოძრაობის წესებითაც გვესარგებლა. სხვა რიგისაა
მათემატიკის წესები - უცვლელი ჭეშმარიტებანი. საკითხი ასე დგება: ადამიანური
ბუნების კანონი წესების რომელ კატეგორიას განეკუთვნება.

არის ორი მიზეზი, რაც საფუძველს გვაძლევს, ეს კანონი იმავე კლასს მივაკუთვნოთ,
რასაც გამრავლების ტაბულა. პირველი, როგორც წინა თავში აღვნიშნე, იმაში
მდგომარეობს, რომ მიუხედავად სხვადასხვა ქვეყანაში და სხვადასხვა დროს მორალის
საკითხებისადმი განსხვავებული მიდგომისა, ეს განსხვავებანი არსებითი არაა და არც
ისე დიდია, როგორც ზოგიერთს წარმოუდგენია. ყველგან და ყოველთვის მორალზე
შეხედულებანი ერთი და იმავე კანონიდან მომდინარეობდა, მაშინ როცა მარტივი
შეთანხმებანი, მაგალითად, ქუჩაში მოძრაობის ან ჩაცმის წესები, შეიძლება უსასრულოდ
განსხვავდებოდეს ერთმანეთისგან. მეორე მიზეზი შემდეგია. როცა სხვადასხვა ხალხის
ზნეობრივი წარმოდგენების ნაირფერობაზე ფიქრობთ, განა თავში არ მოგდით, რომ
ერთი ხალხის მორალი უკეთესია (ან უარესი) მეორისაზე? რომ ზოგიერთი ცვლილება
გამოიწვევდა მის გაუმჯობესებას? თუ არა, მაშინ, რა თქმა უნდა, მორალის არავითარ
პროგრესს ადგილი არ ექნებოდა, რადგან პროგრესი ნიშნავს არა უბრალოდ ცვლილებას,
არამედ - ცვლილებას უკეთესობისაკენ. მორალის არც ერთი კოდექსი თუ არაა უფრო
სამართლიანი ან უკეთესი სხვაზე, მაშინ რა აზრი აქვს, ველურების მორალზე მაღლა
ცივილიზებული საზოგადოების მორალი დავაყენოთ ან ნაცისტურ მორალზე მაღლა -
ქრისტიანული მორალი. სინამდვილეში, ჩვენ ყველას, რა თქმა უნდა, გვჯერა, რომ ერთი
მორალი უკეთესია, სამართლიანია, ვიდრე მეორე. გვჯერა, რომ ადამიანებს, ვინც
ცდილობდნენ თავის დროზე მორალური წარმოდგენები შეეცვალათ, ვინც ე. წ.
რეფორმატორები და პიონერები იყვნენ, უკეთ ესმოდათ ზნეობრივი პრინციპების
მნიშვნელობა, ვიდრე მათ ახლობლებს. ჰოდა, ძალიან კარგი. სწორედ იმ მომენტში,
როცა ერთ მორალურ კოდექსს უკეთესად მიიჩნევთ, ორივეს გარკვეულ სტანდარტს
უდარებთ და ასკვნით, რომ ამ უკანასკნელს ერთი კოდექსი უფრო უახლოვდება, ვიდრე
მეორე. ოღონდ, სტანდარტი, რომელსაც ორ რამეს უყენებთ, უნდა განსხვავდებოდეს
ორივესაგან. მოცემულ შემთხვევაში მორალურ კოდექსებს ადარებთ გარკვეულ
ჭეშმარიტ მორალთან, რითაც აღიარებთ, რომ ჭეშმარიტი სამართლიანობა მართლა
არსებობს, დამოუკიდებლად იმისა, თუ რას ფიქრობენ ადამიანები, ანუ ზოგთა იდეები
მეტად შეეფარდება ამ ჭეშმარიტ სამართლიანობას, ზოგთა - ნაკლებად. ანდაც, მოდით,
ამას სხვა მხრიდან შევხედოთ. თუ თქვენი მორალური შეხედულებანი უფრო
სამართლიანია, ვიდრე ნაცისტებისა, მაშინ უნდა არსებობდეს რაღაცნაირი ჭეშმარიტი
მორალური ნორმა, რომელიც ამა თუ იმ შეხედულებათა სისწორე-არასწორობის
საზომად გამოდგებოდა. მიზეზი იმისა, რომ თქვენი წარმოდგენა ნიუ-იორკზე სწორია
და ან არასწორია ჩემს წარმოდგენასთან ნიუ-იორკზე, მდგომარეობს იმაში, რომ ნიუ-
იორკი რეალურად არსებული ადგილია და იგი არსებობს იმისგან დამოუკიდებლად,
თუ თითოეული ჩვენგანი რა აზრისაა მასზე. ყოველი ჩვენგანი „ნიუ-იორკის“
წარმოთქმისას, უბრალოდ, საკუთარი წარმოსახვის ქალაქს რომ გულისხმობდეს, მაშინ
რანაირად იქნებოდა ზოგიერთი ჩვენგანის წარმოდგენა უფრო სწორი, ზოგიერთისა კი -
არასწორი? მაშინ აზრიც არ ექნებოდა ვიღაცის მცდარობა-შეუმცდარობის შესახებ
ლაპარაკს. ზუსტად ასევე, პატიოსანი ქცევის წესი, უბრალოდ რომ გულისხმობდეს,
ყველაფერ იმას, რასაც ესა თუ ის ხალხი მოიწონებდა, არ ექნებოდა არავითარი აზრი
მტკიცებას, რომ ერთი ხალხი შეფასებისას უფრო სამართლიანია, ვიდრე მეორე; არც
იმაზე ლაპარაკს, რომ მორალური თვალსაზრისით მსოფლიო უმჯობესდება ან
უარესდება.

ამგვარად, ვასკვნი, რომ, თუმცა კი ადამიანთა განსხვავებული წარმოდგენები პატიოსან

ქცევაზე ხშირად გვაეჭვებენ ქცევის ბუნებრივი კანონის არსებობაში, მაგრამ ის ფაქტი,
რომ ამ სხვაობათა შესახებ ბევრს ვფიქრობთ, ამტკიცებს მის არსებობას. კიდევ ორიოდე
სიტყვა და დავამთავრებ. მე შევხვედრივარ ადამიანებს, რომელნიც აზვიადებენ
აღნიშნულ განსხვავებებს იმიტომ, რომ ვერ განუსხვავებიათ ფაქტებზე წარმოდგენები.
მაგალითად, ერთმა მითხრა: „სამასი წლის წინ ინგლისში კუდიანებს ხოცავდნენ.
როგორ ფიქრობთ, იყო ეს, თქვენ რომ უწოდებთ, ადამიანური ბუნების თუ პატიოსანი
ქცევის გამოვლენა?“ მაგრამ ის, რომ დღეს კუდიანებს აღარ დევნიან, არის იმის შედეგი,
რომ აღარ გვჯერა მათი არსებობა. უთუმცაოდ რომ მივიჩნევდეთ იმ ადამიანთა
არსებობას, რომელთაც სული მიჰყიდეს ეშმაკს და ამ ფასად ზებუნებრივი ძალა
შეიძინეს, რასაც ახლობელთა ამოსაწყვეტად ან ჭკუაზე შესაცდენად იყენებენ, ანდაც
 ცუდი ამინდის გამოსაწვევად, ჩვენ ალბათ უყოყმანოდ დავთანხმდებოდით, რომ, თუ
ვინმე იმსახურებს სიკვდილით დასჯას, სწორედ ეს უწმინდური გამყიდველები
იმსახურებენ. მოცემულ შემთხვევაში მორალურ პრინციპებს შორის განსხვავება არ არის:
სხვაობა მხოლოდ ფაქტზე შეხედულებიდან მომდინარეობს. ის გარემოება, რომ
კუდიანების აღარ გვჯერა, შესაძლებელია მეტყველებს ადამიანთა ცოდნის სფეროში
დიდ პროგრესზე. კუდიანების დევნის შეწყვეტა, რომელთა არსებობის აღარ გვჯერა, არ
შეიძლება მორალის სფეროში პროგრესს მივაწეროთ. თქვენ ჰუმანურს ვერ უწოდებთ
კაცს, რომელიც სათაგურს აღარ დგამს სახლში მხოლოდ იმიტომ, რომ სჯერა, იქ
თაგვები აღარ არიან.

3. კანონის რეალურობა

ახლა დავუბრუნდები იმას, რაც პირველი თავის ბოლოში მოგახსენეთ - კაცობრიობისათვის

დამახასიათებელ ორ უცნაურ თავისებურებას. პირველი: ადამიანები ფიქრობენ, რომ მათ უნდა
დაიცვან პატიოსანი ქცევის ან სხვაგვარად - პატიოსანი თამაშის ან წესიერების ან ბუნების კანონი.
მეორე: ადამიანები ამ წესებს არ იცავენ. ზოგმა შეიძლება იკითხოს, რატომ მივიჩნევ ამ ვითარებას
უცნაურად. თქვენ შეიძლება ის სრულიად ბუნებრივად გეჩვენებათ. ალბათ ფიქრობთ, რომ
მეტისმეტად მკაცრი ვარ ადამიანთა მოდგმის მიმართ. ბოლოს და ბოლოს, მეტყვით თქვენ, ის, რასაც
თქვენ სიკეთისა და ბოროტების კანონის დარღვევად მიიჩნევთ, უბრალოდ, მიუთითებს ადამიანური
ბუნების ნაკლოვანებაზე. და მართლაც, რად ველი ადამიანთაგან სრულყოფილებას? ასეთი რეაქცია
სამართლიანი იქნებოდა, მე რომ ვცდილობდე, ზუსტად გამომეთვალა, რამდენად ვართ დამნაშავე
იმაში, რომ თვითონ ისე არ ვიქცევით, როგორც, ჩვენი აზრით, სხვები უნდა იქცეოდნენ. მაგრამ ეს
სულაც არაა ჩემი საქმე. ახლა მე არ ვფიქრობ ბრალდებაზე. მე ვცდილობ ჭეშმარიტების პოვნას. თუ
აქედან ამოვალთ, თავად არასრულყოფილების ცნებას, იმას, რომ არ ვართ ის, ვინც უნდა
ვყოფილიყავით, გარკვეული შედეგები აქვს.

რაიმე საგანი, მაგალითად, ქვა ან ხე არის ის, რაც არის და არავითარი აზრი არ აქვს იმის მტკიცებას,
რომ იგი სხვა რამ უნდა ყოფილიყო. თუ რომელიმე ქვის დეკორატიული მიზნით გამოყენება გსურთ
ბაღში, რა თქმა უნდა, შეგიძლიათ დაუწუნოთ მას „არასწორი ფორმა“ ან ხეზე თქვათ, რომ „ცუდი ხეა“,
თუ კარგად არ გიჩრდილავთ. მაგრამ ამით მხოლოდ აღნიშნავთ, რომ ეს ქვა ან ის ხე თქვენს მიზნებს არ
შეესაბამება. მათ ამის გამო ხუმრობით თუ დაადანაშაულებთ. თქვენ იცით, რომ კლიმატის ან ნიადაგის
გამო ისინი, სხვანაირი ვერ იქნებოდნენ. რასაც ჩვენ „ცუდ ხეს“ ვეძახით, ზუსტად ისე ექვემდებარება
ბუნების კანონებს, როგორც „კარგი“ .

ხედავთ, აქედან რა გამომდინარეობს? ის, რომ, რასაც ჩვენ ბუნების კანონს ვუწოდებთ, მაგალითად,
ბუნებრივ პირობათა ზეგავლენა ხეების ზრდაზე, შეიძლება არ იწოდებოდეს და არც უნდა
იწოდებოდეს კანონად ამ სიტყვის მკაცრი აზრით. ჩვენ რომ ვამბობთ, ვარდნილი ქვა ყოველთვის
ემორჩილება მიზიდულობის კანონს, ამით არსებითად ვგულისხმობთ, რომ ქვა ამას აკეთებს
ყოველთვის. მართლა იმას ხომ არ ვფიქრობთ, ქვას ხელს რომ გაუშვებენ, მას იმ წამს გაახსენდება
ბრძანება, რომ მიწაზე უნდა დაეშვას. თქვენ, უბრალოდ, მხედველობაში გაქვთ, რომ ქვა მართლა ეცემა
მიწას. სხვაგვარად, თქვენ არ შეიძლება გჯეროდეთ, რომ ამ ფაქტებს იქით იმალება რაღაც ამ
ფაქტებისაგან განსხვავებული - კანონი იმის შესახებ, რომ უნდა მოხდეს იმისგან განსხვავებული, რაც
სინამდვილეში ხდება. ქვებისა და ხეებისადმი მისადაგებული კანონები მხოლოდ იმას აღწერს, რაც
ბუნებაში მართლა ხდება. მაგრამ, როცა ადამიანის ბუნების კანონთან, პატიოსანი ქცევის კანონთან
გაქვთ საქმე, რაღაც სულ სხვას აწყდებით. ეს კანონი ნამდვილად არ ნიშნავს „იმას, რასაც ადამიანები
ნამდვილად აკეთებენ“: რადგან ბევრი მათგანი, როგორც უკვე ვთქვი, სულაც არ ემორჩილება ამ კანონს,
ხოლო ბოლომდე არავინ ემორჩილება მას. მიზიდულობის კანონი ამბობს, რა მოუვა ქვას, თუ მას
ისვრით. ხოლო ბუნების კანონი ამბობს იმას, თუ რა უნდა გააკეთოს ადამიანმა და რა - არა. სხვა
სიტყვებით - მარტივი, კონსტატირებადი ფაქტებისაგან განსხვავებით, ადამიანებთან აწყდებით
განსხვავებულ მამოძრავებელ ძალას, რაც ფაქტებზე მაღლა დგას. თქვენს წინ ფაქტებია (როგორ
იქცევიან ადამიანები), მაგრამ თქვენს წინაშე კიდევ არის რაღაც (როგორ უნდა იქცეოდნენ ადამიანები).
რაც შეეხება დანარჩენ არსებულს, იქ მხოლოდ ფაქტების აუცილებლობაა. ელექტრონები და
მოლეკულები იქცევიან გარკვეული სახით, რასაც გარკვეული შედეგები მოსდევს. ესაა და ეს.
ადამიანები გარკვეული სახით იქცევიან, მაგრამ ამაზე ვერ იტყვით, „ესაა და ეს“, რადგან ისინი
სხვაგვარადაც შეიძლება იქცეოდნენ.

ეს ყველაფერი იმდენად უცნაურია, რომ ჩნდება ცდუნება მისი ახსნისა. მაგალითად, ჩვენ შეგვიძლია
ვთქვათ, რომ, როცა ამბობენ, ადამიანი ასე კი არ უნდა იქცეოდეს, არამედ - ისე, შეიძლება იგივე
იგულისხმება, რაც ქვის ფორმის დაწუნებაში: თქვენ ისევე არ მოგწონთ კაცის საქციელი, როგორც არ
მოგწონთ ქვის ფორმა. მაგრამ ასეთი ახსნა სრულიად მცდარია. ვთქვათ, მატარებელში კუთხის ადგილი
დაიკავა კაცმა, რომელიც ჩემზე ადრე ამოვიდა; შეიძლება მოხდა ისეც, რომ ეს ადგილი მე მეკავა, მაგრამ
მე რომ წამოვდექი, სხვამ დაიკავა. ორივე სასურველ ადგილს შემეცილა. მაგრამ მე მეორეს
ვადანაშაულებ, პირველს კი - არა. თუ ვინმე შემთხვევით წამომდებს ფეხს, არ ვჯავრობ, ყოველ
შემთხვევაში, მალე ვმშვიდდები, მაგრამ აღშფოთება მიპყრობს, როცა ვიღაც შეეცდება განგებ სარმა
გამომდოს, მაშინაც კი, როცა ამას ვერ ახერხებს. დიაღ, ასეთია ჩემი რეაქციები, თუმცა პირველმა
ფიზიკური უსიამოვნება განმაცდევინა, მეორემ კი - არა. ზოგჯერ საქციელი, რომელსაც ცუდ
საქციელად მივიჩნევ, პირადად მე არ მვნებს, ვინძლო - პირიქითაც. ომის დროს ორივე მხარე დიდი
სიამოვნებით იყენებს მოწინააღმდეგის გამცემის სამსახურს, საფასურსაც კი უხდის, მაგრამ ორივე
მხარე მოღალატეს არაკაცად მიიჩნევს. ამიტომ სხვისი საქციელის წესიერებას ვერ შეაფასებთ მხოლოდ
თქვენი სარგებლიანობის კრიტერიუმით. რაც შეეხება საკუთარ წესიერ ქცევას, არც ერთი ჩვენგანი არ
განიხილავს მას, როგორც გამორჩენის მომტან ქცევას. პატიოსანი ქცევა ნიშნავს, დასჯერდე ოცდაათ
შილინგს, როცა შეგეძლო სამი ფუნტი გქონოდა; კეთილსინდისიერად შეასრულო საშინაო დავალება,
როცა შეგეძლო თავი დაგეძვრინა; შეეშვა ქალიშვილს, როცა შეგიძლია ისარგებლო მისი სისუსტით; არ
მოკურცხლო სახიფათო ადგილიდან მხოლოდ საკუთარ ტყავზე ზრუნვის გამო; შეასრულო დაპირება,
როცა უფრო ადვილია მისი დავიწყება; თქვა სიმართლე, მაშინაც კი როცა ამის გამო სხვათა თვალში
სულელი გამოჩნდები.

ზოგიერთნი იმას ამბობენ, რომ თუმცა კი მოცემულ პატიოსან ქცევას მოცემულ მომენტში
აუცილებლად სარგებლობა არ მოაქვს, მაგრამ, საბოლოო ჯამში, ის კაცობრიობისთვის სასარგებლოა.
ისე რომ, მასში არაფერია იდუმალი. ბოლოს და ბოლოს, ადამიანებს საღი აზრი გააჩნიათ. მათ ესმით,
რომ შეუძლიათ ბედნიერები იყვნენ, ან თავი უსაფრთხოდ იგრძნონ მხოლოდ იმ საზოგადოებაში,
სადაც ყველა პატიოსნად თამაშობს. სწორედ ამიტომაც იქცევიან პატიოსნად. ცხადია, ეჭვს არ იწვევს,
რომ უსაფრთხოების და ბედნიერების საიდუმლოება მხოლოდ პატიოსან, სამართლიან და
კეთილმოსურნე ურთიერთობაშია როგორც ცალკეულ ადამიანთა და ჯგუფთა შორის, ისე ხალხებს
შორის. ეს ერთი უმნიშვნელოვანესი ჭეშმარიტებაა მსოფლიოში და მაინც, როცა მისით სიკეთისა და
ბოროტების პრობლემის ახსნას შევეცდებით, მასში სუსტ წერტილს აღმოვაჩენთ. თუ ვკითხულობთ,
რატომ არ უნდა ვიყოთ ეგოისტი, ვიღებთ პასუხს, იმიტომ რომ ეს სასარგებლოა საზოგადოებისათვის.
ამას შეიძლება მოჰყვეს ახალი კითხვა: „რატომ უნდა ვიფიქრო, რა არის კარგი საზოგადოებისათვის,
თუ ამას ჩემთვის სარგებლობა არ მოაქვს?“ ამ კითხვაზე ერთადერთი პასუხია შესაძლებელი: „იმიტომ
რომ შენ არ უნდა იყო ეგოისტი.“ რაც იქ გვაბრუნებს, საიდანაც დავიწყეთ. თქვენ მართალს ამბობთ,
მაგრამ წინ ვერ მიდიხართ. თქვენთვის რომ ვინმეს ეკითხა, რისთვის თამაშობენ ფეხბურთს, არა
მგონია, სწორი ყოფილიყო თქვენგან ასეთი პასუხი: „იმიტომ, რომ ბურთი გაიტანონ კარში.“ ბურთების
გატანაა თამაში და არა თამაშის მიზეზი. თქვენი პასუხი იქნებოდა: „ფეხბურთი არის ფეხბურთი.“ რაც
უდავოდ სწორია, მაგრამ აზრი კი აქვს ამის განცხადებას? სწორედ ასევე, კითხვაზე - რა აზრი აქვს
პატიოსან ქცევას - უაზროა უპასუხო კაცს, რომ ამას საზოგადოებისთვის სარგებლობა მოაქვს, რადგანაც
საზოგადოებისთვის სარგებლობის მოტანა, სხვა სიტყვებით, ნიშნავს არ იყო ეგოისტი, პატივმოყვარე
(საზოგადოება ხომ, საბოლოო ჯამში, ნიშნავს სხვა ადამიანებს), ანუ იყო წესიერი, არათავკერძა
ადამიანი, რაც პატიოსანი ქცევის შემადგენელი ნაწილია. სინამდვილეში, რასაც თქვენ ამბობთ, ისაა,
რომ პატიოსანი საქციელი პატიოსანი საქციელია. შეგეძლოთ შეჩერებულიყავით განცხადებაზე:
„ადამიანი არ უნდა იყოს თავკერძა.“

მეც სწორედ აქ მინდა შევჩერდე: ადამიანები უნდა იყვნენ უანგარონი, უნდა იყვნენ სამართლიანები. ეს
არ ნიშნავს, რომ ისინი ასეთები არიან, ან რომ მათ მოსწონთ ასეთად ყოფნა. ეს ნიშნავს, რომ ისინი უნდა
იყვნენ ასეთები. მორალური კანონი ანუ ადამიანური ბუნების კანონი ადამიანის ქცევის კონსტატაციას
ახდენს, როგორც, ვთქვათ, მიზიდულობის კანონი აღწერს წონის მქონე საგანთა მოქმედებას ვარდნისას.
მეორე მხრივ, ადამიანური ქცევის კანონი უბრალო გამონაგონი არ არის იმიტომ, რომ მისი დავიწყება
არ შეგვიძლია. ხოლო თუ ამას დავივიწყებდით, მაშინ დიდი ნაწილი იმისა, რასაც ვლაპარაკობთ და
ვფიქრობთ ადამიანებზე უაზრობად იქცეოდა. ეს კანონი არ გამოთქვამს იმას, თუ როგორ გვაწყობს
ჩვენ, რომ ადამიანები იქცეოდნენ. უპატიოსნო საქციელი არც მთლად და არც ყოველთვის არ ნიშნავს
ჩვენთვის საზიანო საქციელს. ზოგჯერ პირიქითაც კი. მაშასადამე, სიკეთისა და ბოროტების ეს წესი,
ანუ ადამიანური ბუნების კანონი, ან კიდევ, როგორც თქვენ უწოდებთ მას, უნდა იყოს რაღაც რეალობა,
ის, რაც ჩვენ არ გამოგვიგონია. მაგრამ ეს წესი ანუ კანონი არ წარმოადგენს ფაქტს ამ სიტყვის
ჩვეულებრივი გაგებით, ისეთს, როგორიც არის, მაგალითად, ჩვენი ქცევა. ეს გვაფიქრებინებს, რომ
უნდა არსებობდეს რაღაც სხვა რეალობა, რომ მოცემულ კონკრეტულ შემთხვევაში ადამიანის
ჩვეულებრივი ქცევის მიღმა და ზემოთ დგას რაღაც სრულიად გარკვეული - ნამდვილი კანონი,
რომელიც ჩვენ არ გამოგვიგონია და მაგრამ მის ზეწოლას განვიცდით.

4. რა დგას კანონს მიღმა

მოდით, შევაჯამოთ, რაზეც აქამდე ვლაპარაკობდით. ჩვენს მიერ შერქმეული ბუნების კანონი ქვებს,
ხეებს და მისთანებს რომ მიესადაგება, შეიძლება სხვა არა იყოს, თუ არა მეტყველების ასპექტი. როცა
ამბობთ, ბუნება გარკვეულ კანონებს ემორჩილებაო, ალბათ გულისხმობთ, რომ იგი მოქმედებს
გარკვეული წესით. ე. წ. ბუნების კანონები არ შეიძლება მივიჩნიოთ რეალობად - რაღაც იმად, რაც ჩვენს
მიერ აღქმულ ბუნების მოვლენებზე ზემოთ ან მიღმა დგას. ადამიანის შემთხვევაში საქმე სხვაგვარადაა.
ადამიანური ბუნების ანუ სიკეთისა და ბოროტების კანონი უნდა იყოს რაღაც ისეთი, რაც აღემატება
ადამიანური ქცევის ფაქტს. ასეთ შემთხვევაში ფაქტის გარდა საქმე გვაქვს კიდევ რაღაცასთან - რეალურ
კანონთან, რომელიც ჩვენ არ გამოგვიგონია, მაგრამ ვიცით, რომ უნდა დავემორჩილოთ.

ახლა მინდა გავიაზროთ, რას გვეუბნება ეს აღმოჩენა იმ სამყაროზე, რომელშიც ჩვენ ვცხოვრობთ.
როგორც კი აზროვნება დაიწყეს, ადამიანები ჩაუფიქრდნენ იმას, რას წარმოადგენს სამყარო და როგორ
წარმოიშვა იგი. ძალზედ უხეშად რომ ვთქვათ, ამაზე ორი აზრი არსებობს. პირველი ეს არის
მატერიალისტური თვალსაზრისი, რომლის მატარებელნი თვლიან, რომ მატერია და სივრცე არსებობს,
არსებობდა ყოველთვის და არავინ იცის, რატომ არსებობს. მატერიამ, ერთხელ და სამუდამოდ
დადგენილი გზით რომ მოქმედებს, შემთხვევით მოახერხა ჩვენნაირი ანუ მოაზროვნე არსებების
შექმნა. რომელიღაც ბედნიერი შემთხვევის წყალობით, რაღაც მოხვდა მზეს და მას გამოეყვნენ
პლანეტები. შემდეგ, ასეთივე შემთხვევითობის წყალობით, ერთ-ერთ პლანეტაზე სიცოცხლისათვის
აუცილებელი ქიმიური ელემენტები წარმოიქმნა, დამატებით კიდევ სათანადო ტემპერატურაც შეიქმნა
და დედამიწაზე მატერიის ერთი ნაწილი გაცოცხლდა, რომელმაც ასევე შემთხვევითობათა მთელი
რიგი გაიარა და ჩვენნაირ არსებებად ჩამოყალიბდა. მეორე თვალსაზრისი რელიგიურია. იგი ხილული
სამყაროს საფუძველს უფრო გონების მაგვარ რაღაცაში ხედავს, ვიდრე სხვა რამეში. შეიძლება მასზე
ითქვას, რომ ის არის ცნობიერება, რომ მას გააჩნია მიზნები, რომ ერთ საგანს ამჯობინებს მეორეს.
აღნიშნული თვალსაზრისით, მან შექმნა სამყარო, ნაწილობრივ, ჩვენთვის მიუწვდომელი მოსაზრებით,
ნაწილობრივ - თავისი მსგავსი ცნობიერი არსებების არსებობის სურვილით. არ მინდა იფიქროთ,
თითქოს ერთი თვალსაზრისი უფრო ადრე არსებობდა, ხოლო მეორემ თანდისთანობით გამოდევნა
იგი. ყველგან და ყოველთვის მოაზროვნე ადამიანებში გავრცელებული იყო ორივე თვალსაზრისი.
მინდა ესეც გაითვალისწინოთ: თქვენ ვერ მიხვდებით, ამ ორიდან მეცნიერული თვალსაზრისით
რომელია უფრო სწორი. მეცნიერება ექსპერიმენტებით საზრდოობს. იგი აკვირდება, რა ემართება
საგნებს. ყოველი მეცნიერული განაცხადი, რაც არ უნდა ჩახლართული ჩანდეს, ზოგადად ასეთია: „15
იანვარს დილის 2:20-ზე ტელესკოპი მივმართე ცის ამა და ამ ნაწილზე და დავინახე ესა და ეს“. ან:
„ჭურჭელში მოვათავსე ესა და ეს ნივთიერება, ამა და ამ ტემპერატურამდე გავაცხელე და მოხდა ესა და
ეს.“ არ იფიქროთ, თითქოს მეცნიერების საწინააღმდეგო მქონდეს რამე: მე მხოლოდ ვამბობ, რაშია მისი
არსი. რაც უფრო მეტად არის კაცი მეცნიერებაში შეჭრილი, მით უფრო დამეთანხმება, რომ ასეთია
მეცნიერების საქმიანობა - ერთობ სასარგებლო და აუცილებელი რამ. მაგრამ საიდან მოდის ეს
ყველაფერი და დგას თუ არა მეცნიერების შესწავლის ობიექტებს მიღმა რაღაც მათგან განსხვავებული,
ეს უკვე მეცნიერების საკითხავი არ არის. აზრი, რომ საგანთა მიღმა არის რაღაც განსხვავებული, ან, რომ
არ არის ასეთი, სულაც არ წარმოადგენს მეცნიერების კვლევის კომპეტენციას. ეს „რაღაც მიღმა“ ან
სულაც შეუცნობელი რჩება, ან თავს ამჟღავნებს რაღაც სხვა გზით. თქმა, რომ ამგვარი რამ არსებობს, ან,
რომ არ არსებობს, არ არის მეცნიერული განცხადება. ნაღდი მეცნიერები, ჩვეულებრივ, ამაზე არ
ლაპარაკობენ. მსგავსი მსჯელობები მეტწილად ჟურნალისტებსა და პოპულარული რომანების
ავტორებს ახასიათებთ, რომელნიც აქა-იქ უცნაურსა და ნედლ ინფორმაციას ამოკენკავენ ხოლმე. საღი
აზრი კი შემდეგს გვეუბნება: წარმოვიდგინოთ, რომ მეცნიერება ოდესმე ისეთ სრულყოფას აღწევს, რომ
სამყაროში აღარაფერი რჩება შეუსწავლელი. მაგრამ განა მაშინ კი ექნება მას პასუხები კითხვებზე:
რატომ არსებობს სამყარო? რატომ ხდება ყველაფერი ისე, როგორც ხდება? გააჩნია მას საზრისი?

თუ არა ერთი გარემოება, მდგომარეობა სრულიად უნუგეშო იქნებოდა. არის ერთი არსება, მთელ
სამყაროში ერთადერთი, რომლის შესახებ გაცილებით მეტი ვიცით, ვიდრე გარეგანი დაკვირვებით
შეიძლებოდა გვცოდნოდა. და ეს არსება არის ადამიანი. ჩვენ უბრალოდ კი არ ვაკვირდებით - ჩვენ
ვართ ადამიანები. ამ შემთხვევაში ჩვენ გაგვაჩნია შინაგანი ინფორმაცია, ასე ვთქვათ, ვიმყოფებით
ცოდნის შიგნით. ჰოდა, ამის გამოისობით, ვიცით, რომ ადამიანები თავს დამოკიდებულად გრძნობენ
რაღაც მორალურ კანონზე, რომელიც მათ არ დაუდგენიათ, და რომელსაც, რომც ცდილობენ, ვერ
ივიწყებენ - ერთი რამ იციან: მას უნდა დაემორჩილონ. მიაქციეთ ყურადღება შემდეგ პუნქტს. ყველა,
ვინც ადამიანს გარედან შეისწავლიდა, როგორც ჩვენ ვსწავლობთ ელექტრობას ან კომბოსტოს, არ
ეცოდინებოდა ენა და, შესაბამისად, ვერ მიიღებდა ჩვენგან შინაგან ცოდნას, მხოლოდ ჩვენს მოქმედებას
დააკვირდებოდა, ვერასოდეს მიხვდებოდა, რომ ჩვენ გაგვაჩნია მორალური კანონი. აბა, როგორ იზამდა
ამას? დაკვირვება ხომ მხოლოდ იმას აჩვენებდა, რასაც ვაკეთებთ, მორალური კი იმას ამბობს, რა უნდა
გავაკეთოთ. ეს იმას ემსგავსებოდა, დაკვირვების ობიექტების - ვთქვათ, ქვების ან ამინდის - ზემოთ ან
მიღმა რაღაც რომ არსებობდეს, ჩვენ კი შორიდან ვაკვირდებოდეთ და იმედიც არ გვქონდეს ამ
„რაღაცის“ აღმოჩენისა.

მაშასადამე, საკითხი ასე დგას. ჩვენ გვინდა ვიცოდეთ, სამყარო არსებობს უბრალოდ, უმიზეზოდ, თუ
მის მიღმა ძევს რაღაც ძალა, რომელიც ქმნის მას იმად, რაც არის. თუ ეს ძალა არსებობს, ის ვერ იქნება
დაკვირვებად ფაქტთაგანი, არამედ - ძალა, რომელიც ქმნის მათ. ერთადერთ რამეს მივყავართ აზრამდე,
რომ არსებობს „რაღაც“ დაკვირვებად ფაქტებზე მეტი და რომ ეს „რაღაც“ ჩვენშია. მოდით, საკითხს სხვა
მხრიდან შევხედოთ. სამყაროს მიღმა რომ არსებობდეს რაღაც მაკონტროლებელი ძალა, იგი ვერ
წარმოჩნდებოდა ჩვენს წინაშე როგორც ერთ-ერთი ნაწილი სამყაროსი - როგორც, მაგალითად,
არქიტექტორი ვერ იქნება თავისი აშენებული სახლის კედელი, კიბე თუ ღუმელი. ერთადერთი, ამ
ძალამ შეიძლება თავი გაამჟღავნოს ჩვენში იმის მითითებით ან ბრძანებით, თუ როგორ უნდა
მოვიქცეთ. ამის დანახვა საკუთარ თავში, დიაღაც, შეგვიძლია. ამან რაღაც ეჭვები არ უნდა აღგვიძრას?
ეს ერთადერთი შემთხვევაა, როცა პასუხის იმედი უნდა გქონდეს და ეს პასუხი არის: დიახ სხვა
შემთხვევებში, როცა ვერ იღებ პასუხს, ხვდები, რატომაც ვერ იღებ. შეიძლება მითხრან: „აი, თქვენ
ხედავთ ქუჩაში უნიფორმიან ადამიანს, რომელიც ქაღალდის პაკეტებს ტოვებს სახლებთან; რატომ
ფიქრობთ, რომ ამ პაკეტებში წერილებია?“ ამაზე მე მივუგებდი: „იმიტომ, რომ, როცა მე მიტოვებს ასეთ
პატარა პაკეტს, მასში ყოველთვის წერილს ვნახულობ.“ შეიძლება ის ვიღაცა შემომედავოს: „მაგრამ
თქვენ ხომ არ გინახავთ ყველა წერილი, რომელთაც ადამიანები იღებენ?“ ამ შემთხვევაში ჩემი პასუხი
იქნებოდა: „ცხადია, არ მინახავს და არც ვნახავ იმიტომ, რომ მე არ მეკუთვნის. მაგრამ მე ვმსჯელობ
პაკეტებზე, რომელთა გახსნის უფლება არ მაქვს, იმ პაკეტების მიხედვით, რომელთა გახსნის უფლებაც
მაქვს.“ იგივე ითქმის ჩვენს შეკითხვაზეც. ერთადერთი პაკეტი, რომლის გახსნის უფლებაც მაქვს, არის
ადამიანი. როცა ამას ვაკეთებ, განსაკუთრებით, როცა ვხსნი კონკრეტულ ადამიანს - ჩემს თავს -
აღმოვაჩენ, რომ მე, ჩემდა თავად, არ ვარსებობ, არამედ ვემორჩილები გარკვეულ კანონს; ვიღაცას თუ
რაღაცას სურს მე ასე და ასე მოვიქცე. რა თქმა უნდა, არ ვფიქრობ, თითქოს ქვაში ან ხეში რომ
შევაღწევდე, ამგვარსავე რამეს აღმოვაჩენდი, ისევე როგორც არ ვფიქრობ, რომ ჩემი ქუჩის ბინადრები
იმავე წერილებს იღებენ, რასაც მე. ქვის შემთხვევაში ვიფიქრებდი, რომ ის დაემორჩილება
მიზიდულობის კანონს; წერილების გამომგზავნი მეუბნება დავემორჩილო ჩემი ადამიანური ბუნების
კანონს, ხოლო ქვას აიძულებს, დაემორჩილოს ქვის ბუნებას. ჩემი აზრით, ორივე შემთხვევაში
მოქმედებს წერილების გამომგზავნი, ფაქტების მიღმიერი ძალა, რეჟისორი, მეგზური.

არ იფიქროთ, თითქოს ძალიან შორს გავუტიე. ქრისტიანული თეოლოგიის ღმერთს ჯერ კიდევ დიდი
მანძილი გვაშორებს. ყველაფერი, რაც აქამდე ვთქვი, დაიყვანება შემდეგზე: ის რაღაც, რაც მართავს
სამყაროს და რაც ჩემში ვლინდება როგორც კანონი, მაქეზებს სწორი საქციელისკენ და არასწორი
ქცევისას მაგრძნობინებს უხერხულობას. თუ რამეს შეიძლება მივადაროთ ეს ძალა, ისევ ალბათ
გონებას, რადგან სხვა, რაც ვიცით, არის მატერია, ხოლო ძნელი წარმოსადგენია, მატერია იძლეოდეს
მითითებებს. რა თქმა უნდა, იგი, ჩვენ რომ გვესმის გონება, იმას არ შეესატყვისება და, მით უმეტეს, არ
შეესატყვისება პიროვნებას. მომდევნო თავში, ვნახოთ, იქნებ ცოტა მეტი გავიგოთ ამ ძალის შესახებ.
ოღონდ, მინდა გაგაფრთხილოთ: ბოლო ას წლეულში ძალზედ მომრავლდა ზერე-ქვერე საუბრები
ღმერთზე. ასეთ რამეს მე არ გთავაზობთ; არც გაივლოთ თავში.

შენიშვნა. რაკი ეს განყოფილება რადიოგადაცემისათვის მომზადდა და მოკლე უნდა ყოფილიყო, მე

მხოლოდ მატერიალისტურ და რელიგიურ თვალსაზრისებს შევეხე. მაგრამ სისრულისთვის
შუალედური მსოფლმხედველობაც უნდა ვახსენო - ე.წ. სასიცოცხლო ძალის ანუ შემოქმედი
ევოლუციის, იგივე ემერჯენტული ევოლუციის ფილოსოფია. ამ ფილოსოფიის ერთობ გონებახვილურ
ექსპოზიციებს შეგიძლიათ გაეცნოთ ბერნარდ შოუს შრომებში, მაგრამ უფრო ღრმა გამოვლენას -
ბერგსონის ნაწერებში. ამ თვასაზრისის მომხრენი მიიჩნევენ, რომ ის პაწია ცვლილებანი, რომელთა
შედეგად სიცოცხლე ჩვენს პლანეტაზე უმდაბლესი ფორმებიდან ადამიანამდე განვითარდა, იყო არა
შემთხვევის ამბავი, არამედ სიცოცხლის მიზანსწრაფული ძალის შედეგი. როცა ადამიანები ამას
ამბობენ, ჩვენ შეიძლება ვკითხოთ, ამ სიცოცხლის ძალაში მოიაზრებენ თუ არა გონებას. თუ კი, მაშინ
„სიცოცხლის გამჩენი და სრულქმნისკენ წარმმართველი ძალა“ სინამდვილეში, ღმერთი ყოფილა.
ამგვარად, ეს თვალსაზრისი რელიგიურის იდენტურია. ხოლო თუ მიაჩნიათ, რომ ეს ძალა გონებას
მოკლებულია, მაშინ რა უფლებით აცხადებენ, რომ იგი რაღაცას ესწრაფვის და გააჩნია მიზანი. მათი
თვალსაზრისი, ცოტა არ იყოს, მე ფატალურად მეჩვენება. მიზეზი შემოქმედებითი ევოლუციის იდეის
მიმზიდველობისა იმაშია, რომ იგი არ აკლებს კაცს ღმერთის რწმენის სიამოვნებას, მაგრამ
ათავისუფლებს ამ რწმენიდან გამომდინარე ნაკლებად სასიამოვნო შედეგებისგან. თუ თავს კარგად
გრძნობთ და მზეც კაშკაშებს და არ გინდათ დაიჯეროთ, რომ სამყარო მხოლოდ ატომების მექანიკური
ცეკვაა, საამურია ფიქრი უდიდეს, იდუმალ ძალაზე, რომელიც საუკნეებს ჭოლავს და მოგანანავებთ
თავის მკლავებზე. მაგრამ თუ რაღაც უმსგავსობის ჩადენა გინდათ, სიცოცხლის ეს ბრმა, ზნეობასა და
გონებას მოკლებული ძალა წინ ვერ გადაგეღობებათ, როგორც ამას აკეთებს მაბეზარა ღმერთი,
რომელიც ბავშვობაში გაგვაცნეს. სიცოცხლის ძალა მოშინაურებული ღმერთია. როცა მოგინდებათ მის
ტალღაზე ჩაერთვებით, თავად ის თქვენ არ შეგაწუხებთ. გაქვთ ყველა რელიგიური სიამე, რომელშიც
არაფერს იხდით! იქნებ სიცოცხლის ძალა უდიდესი მიღწევაა თავის მოტყუების ხელოვნებაში,
რომლის მომსწრე ყოფილა დღემდე კაცობრიობა?

5. შესაშფოთებლად გვაქვს საფუძველი

წინა თავში იმაზე შევჩერდით, რომ მორალური კანონის თანახმად მატერიალური სამყაროს მიღმიდან
ვიღაცას ან რაღაცას ჩვენზე ძალა აქვს. ასე მგონია, ამ პუნქტს რომ მოვაღწიე, ზოგიერთი თქვენგანი
მოუსვენრობამ შეიპყრო. იქნებ კიდეც იფიქრეთ, რომ მოგიტყუეთ: რელიგიური დამოძღვრა
ფილოსოფიურ საბურველში გავხვიე. ვინძლო კიდეც აპირებდით ჩემთვის ყური გეგდოთ, სანამ
ფიქრობდით, რომ რაღაც ახალს გეტყოდით; მაგრამ ჩემი სათქმელი რელიგიას შეეხება; თქვენი აზრით
კი, კაცობრიობამ ის უკვე გამოცადა, დროს უკან ვერ დააბრუნებ. ვინც ასე ფიქრობს, სამ რამეს ვეტყოდი.

ჯერ, რაც დროის უკან შექცევას შეეხება. თუ საათზე ისრების უკან გადაწევა გირჩიეთ, იმედია, არ
იფიქრებთ, რომ გეხუმრებით, რადგან ასეთი რამ, დიაღაც, სჭირდება საათს, თუ ის სწორი არ არის.
მაგრამ ახლა საათის თემა მივატოვოთ. ჩვენ ყველას გვინდა პროგრესი. პროგრესი კი ნიშნავს იმ
პუნქტამდე მისვლას, რომლის მიღწევასაც ველტვით. მაგრამ თუ გადავუხვიეთ, წინ წასვლა მიზანს ვერ
მიგვაახლოებს. თუ არასწორ გზაზე ხართ, მაშინ პროგრესი ნიშნავს უკან დაბრუნებას სწორ გზაზე. ასეთ
შემთხვევაში, ვინც უფრო ადრე მიბრუნდება უკან, ის იქნება პროგრესული. ასეთი რამ ჩვენ ყველას
გამოგვიცდია არითმეტიკაში. თუ მაგალითში შეცდომა დავუშვი, რაც უფრო მალე დავიწყებ თავიდან
ამოხსნას, მით უკეთესი. ვირულ სიჯიუტეში - საკუთარი შეცდომის არდანახვაში - არაფერი
პროგრესული არ არის. თუ დღევანდელი მსოფლიოს მდგომარეობას ჩაუფიქრდებით, ნახავთ, რომ
კაცობრიობა დიდ შეცდომას სჩადის. ჩვენ არასწორ გზაზე ვართ. და თუ ეს ასეა, უკან უნდა
მივბრუნდეთ. წინ სწრაფად წასვლაში უკან დაბრუნება გვიშველის.

ახლა მეორე. ჩემი განსჯანი ვერ იქნება რელიგიური დამოძღვრა, რადგან ჩვენ ჯერ შორს ვართ
რომელიმე კონკრეტული რელიგიის ღმერთისგან, მათ შორის - ქრისტიანული რელიგიის ღმერთისგან.
ჩვენ მხოლოდ მივუახლოვდით ვიღაცას თუ რაღაცას, მორალური კანონის მიღმა რომ დგას. ჩვენ ჯერ
არც ბიბლიას მოვუხმობთ, არც იმას, რაზეც ეკლესიაშია ლაპარაკი. ჩვენ მხოლოდ ვცდილობთ
საკუთარი ძალებით რაღაც შევიტყოთ მის შესახებ. ჰოდა, მინდა გითხრათ, რომ, რასაც შევიტყობთ
ხოლმე მასზე, შოკში გვაგდებს. ორი ჩვენება გვაქვს მისი არსებობის სასარგებლოდ. პირველი ესაა
სამყარო, რომელიც მან შექმნა. სამყარო ერთადერთი არგუმენტი რომ იყოს მისი არსებობისა, შეგვეძლო
გვეთქვა, რომ ის უდიდესი ხელოვანია (სამყარო მართლაც მშვენიერია), ოღონდ იძულებულნი
ვიქნებოდით აღგვეიარებინა, რომ ის უწყალოა და კაცთმოძულე (სამყარო მართლაც სახიფათო და
თავზარდამცემი ადგილია). მაგრამ ჩვენ გვაქვს მეორე ჩვენებაც - მორალური კანონი - რომელიც მან
ჩვენს გონებას დაატანა. და ეს მეორე საბუთი პირველზე უფრო ღირებულია, რადგან ის შინაგანი
ინფორმაციაა. მორალური კანონით მეტს იტყობთ ღმერთის შესახებ, ვიდრე უნივერსუმზე ზოგადი
დაკვირვებით. პიროვნების შესახებაც ხომ გაცილებით მეტს იტყობთ მასთან საუბრით, ვიდრე მის მიერ
აშენებული სახლის ნახვით. აი, ამ მეორე ჩვენების მიხედვით ვასკვნით, რომ სამყაროს მიღმიერი არსება
ღრმადაა დაინტერესებული კარგი ქმედებით - პატიოსანი თამაშით, უანგარობით, სიმამაცით, წრფელი
რწმენით, სინდისიერებით, სიმართლის სიყვარულით. აქედან გამომდინარე, უნდა დავეთანხმოთ
ქრისტიანობას და ზოგ სხვა რელიგიას, რომ ღმერთი კეთილია. მაგრამ ნუ ავჩქარდებით. მორალური
კანონი საფუძველს არ იძლევა იმის სათქმელად, რომ ღმერთი „კეთილია“ იმ აზრით, რომ
შემწყნარებელია, ლმობიერი, თანამგრძნობი. მორალური კანონი არ გამოხატავს შემწყნარებლობას. ის
ფოლადივით მტკიცეა. ის იძლევა ბრძანებას და არ ითვალისწინებს, რამდენად მტკივნეული, სახიფათო
და ძნელი შეიძლება იყოს მისი შესრულება. თუ ღმერთი მორალური კანონის ბუნებისაა, მაშინ ის სულ
არ ყოფილა ლმობიერი. ამ ეტაპზე ნუ ავჩქარდებით და ნუ ვიტყვით, რომ „კეთილი“ ღმერთი იგივეა,
რაც მიმტევებელი. მიტევება მხოლოდ პიროვნებას შეუძლია. ჯერ-ჯერობით ღმერთ-პიროვნებამდე არ
მივსულვართ: მხოლოდ ის გავარკვიეთ, რომ იგი მორალური კანონის ქვემდებარე ძალაა და
გონისმიერი ბუნება გააჩნია. მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არ ნიშნავს, რომ ის პიროვნებაა. ხოლო თუ ის
უპიროვნო გონებაა, აზრი არა აქვს მისთვის დახმარების თხოვნას. ეს იგივე იქნებოდა, გამრავლების
ტაბულისათვის გეთხოვათ პატიება დაშვებული შეცდომების გამო. ასე მცდარ პასუხს თავს ვერ
დააღწევდით. შეიძლება თქვათ, რომ ღმერთი - უპიროვნო აბსოლუტური სიკეთე, სულ არ განაღვლებთ
და არ გიღირთ მის გამო თავის ატკიება. მაგრამ თქვენი არსების ერთი ნაწილი ღმერთის მხარეზეა და
გულწრფელად ეთანხმება მას ადამიანური სისასტიკის, სიხარბის, უსინდისობის და ანგარების
გაკიცხვისას. თქვენ ალბათ გინდათ, რომ კერძოდ თქვენს შემთხვევაში ღმერთმა გამონაკლისი დაუშვას
და შეღავათი გაგიწიოთ, მაგრამ სულის სიღრმეში იცით: თუ ეს სამყაროს საფუძვლადმდებარე ძალა
დაუშვებს ამგვარ შეღავათს, იგი ვერ იქნება სიკეთე. ამასთან ჩვენ ვიცით, თუ არსებობს აბსოლუტური
სიკეთე, მისთვის მიუღებელი უნდა იყოს ძალიან ბევრი რამ, რასაც ჩვენ ჩავდივართ. აი, ასეთ
გაჭირვებაში ვიმყოფებით. სამყაროს თუ აბსოლუტური სიკეთე არ მართავს, მაშინ ყველა მცდელობა
ამაოებათა ამაოებაა. მაგრამ თუ ის არის წარმმართველი, მაშინ, გამოდის, ყოველ დღე მის მტრობაში
ვართ და მაინცადამაინც არ გვეტყობა, რომ ხვალ უკეთესად მოვიქცევით. ასე რომ, ჩვენი მდგომარეობა
ისევ უიმედოა. ვერც უმისოდ ვძლებთ და ვერც ვეწყობით. ღმერთი ერთადერთი ნუგეშია ჩვენი, მაგრამ
ამავე დროს - უზენაესი შიშიც: ისაა, რაც ყველაზე მეტად გვჭირდება და რასაც ყველაზე უფრო
ვუფრთხით. ის ჩვენი ერთადერთი შესაძლო მოკავშირეა, მაგრამ ჩვენ ვექეცით მტრებად. ზოგთა
თქმით, აბსოლუტური სიკეთის ჭვრეტა ცარიელი სიამოვნებაა. ამის მთქმელთ დაფიქრება სჭირდებათ.
ისინი ჯერ ისევ რელიგიურობანას თამაშობენ. სიკეთე ან უდიდესი უსაფრთხოებაა ან უდიდესი
საფრთხე იმისდა მიხედვით, თუ როგორ ვიქცევით. ხოლო ჩვენ ვიქცევით არასწორად.

ახლა მესამე პუნქტზე გადავალ. მთავარ საგანთან მისასვლელად ეს შემოვლითი გზა რომ ავირჩიე,
თქვენი გათამაშება სულ არ მქონია აზრად. ამის მიზეზი სხვა იყო. აღნიშნული საკითხების გარეშე
ქრისტიანობაზე ლაპარაკი უაზრობაა. ქრისტიანობა ადამიანებს მოუწოდებს მოინანიონ და ჰპირდება
მათ მიტევებას. რამდენადაც მე გამეგება, მას არაფერი აქვს სათქმელი იმ ადამიანებისათვის, რომელთაც
ჰგონიათ, რომ არაფერი ჩაუდენიათ ისეთი, რაც მონანიებას საჭიროებს და ვერ გრძნობენ მიტევების
აუცილებლობას. მხოლოდ მორალური კანონის რეალურობისა და მისი ქვემდებარე ძალის აღიარების
შემდეგ შეიძლება მიხვდეთ, რომ დაარღვიეთ კანონი და იმ ძალის წინაშე ხართ დამნაშავე; დიაღ,
მხოლოდ ამის შემდეგ შეიძლება ქრისტიანობაზე ლაპარაკი. თუ იცით, რომ ავად ხართ, ექიმის რჩევებს
ყურად იღებთ. როცა მიხვდებით, რომ ჩვენი მდგომარეობა ლამის უსასოოა, მაშინ დაიწყებთ იმის
გაგებას, თუ რას ამბობენ ქრისტიანები. ისინი გვთავაზობენ ახსნას: როგორ აღმოვჩნდით დღევანდელ
ვითარებაში, როცა ერთდროულად სიკეთე გვძულს და გვიყვარს კიდეც; როგორ შეიძლება მორალური
კანონის ქვემდებარე უპიროვნო გონი ამავე დროს პიროვნებაც იყოს. ისინი გაცნობენ: ამ კანონის
მოთხოვნები, რომელთაც თქვენ და მე არ დავემორჩილეთ, ჩვენს მაგივრად როგორ შესრულდა: როგორ
იქცა ღმერთი ადამიანად, რათა ადამიანი ეხსნა იმავ ღვთის მსჯავრისაგან. ეს ძველი ამბავია და თუ
მასში ჩაღმავება გინდათ, ამ საკითხში ჩემზე უფრო ავტორიტეტულ პირებს უნდა მიმართოთ. მე
მხოლოდ ერთს მოვითხოვ: ადამიანებმა თვალი გაუსწორონ ფაქტებს - გაერკვნენ კითხვებში,
რომლებზეც ქრისტიანობა იძლევა პასუხებს. ფაქტები კი თავზარდამცემია. ვისურვებდი უფრო
სანუგეშო რამ მეთქვა, მაგრამ სიმართლეს ვერ გავექცევი. ცხადია, ვიზიარებ იმ აზრს, რომ
ქრისტიანული რელიგია, საბოლოო ჯამში, ენით გამოუთქმელი სიმშვიდე და ნეტარებაა, მაგრამ ის
სიმშვიდით არ იწყება. ის იწყება შეშფოთებიდან, რომელიც მე აღგიწერეთ. ამ შეშფოთების გაუვლელად
აზრი არა აქვს მცდელობას, სიმშვიდეს მიაღწიო. რელიგიაში, ისევე როგორც ომში და სხვაგანაც
ყველგან, სიმშვიდე არ მოიპოვება მისი ძებნით. თუ ეძებ ჭეშმარიტებას, შეიძლება ბოლოს მოიპოვო
სიმშვიდე. თუ ეძებ სიმშვიდეს, ვერც სიმშვიდეს და ვერც ჭეშმარიტებას ვერ მოიპოვებ - დაიწყებთ
გულის მოფხანით და თავმოთნე ფიქრებით და დაამთავრებთ სასოწარკვეთით. ბევრ ჩვენგანს ომის წინ
ამგვარი ზერელე წარმოდგენები გააჩნდა საერთაშორისო პოლიტიკის შესახებ, რაც მხოლოდ ახლა
დავძლიეთ. დროა რელიგიაშიც დავძლიოთ ამგვარი მიდგომა.

წიგნი მეორე რა სწამთ ქრისტიანებს

1. საპირისპირო წარმოდგენები ღმერთზე

მთხოვეს მომეთხრო თქვენთვის, რა სწამთ ქრისტიანებს. დავიწყებ იმით, თუ რა არ უნდა სწამდეთ,

რისი არ უნდა სჯეროდეთ ქრისტიანებს. თუ ქრისტიანი ხართ, არ უნდა გჯეროდეთ იმისა, რომ სხვა
დანარჩენი რელიგიები თავიდან ბოლომდე მცდარია. თუ ათეისტი ხართ, უნდა აღიარებდეთ, რომ
ყველა რელიგიის საფუძველი ერთი უდიდესი შეცდომაა. თუ ქრისტიანი ხართ, უნდა დაუშვათ, რომ
ყველა რელიგია, მათ შორის ყველაზე უცნაურიც კი, რაღაც ჭეშმარიტების მარცვალს მოიცავს. როცა
ათეისტი ვიყავი, თავს ვარწმუნებდი, რომ კაცობრიობის უმეტესობა, ყოველთვის ცდებოდა იმ
საკითხში, რომელიც ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი იყო მისთვის. როცა გავქრისტიანდი, შევძელი
უფრო ლიბერალური თვალსაზრისის მიღება. ცხადია, იყო ქრისტიანი, არ ნიშნავს ფიქრობდე, თითქოს,
სადაც ქრისტიანობა სხვა რელიგიებისაგან განსხვავდება, იქ სხვები ცდებიან, ქრისტიანობა კი არა;
საკითხი ისე დგას როგორც არითმეტიკაში: მხოლოდ ერთი პასუხია სწორი, სხვა დანარჩენი - არა.
მაგრამ ამ არასწორ პასუხთაგან ზოგიერთი უფრო მიახლოებულია სწორს.

ძალიან ზოგადად კაცობრიობა შეიძლება დაიყოს უმრავლესობად, რომელთაც სწამთ ღმერთისა თუ

ღმერთებისა და უმცირესობად, რომელთაც არ სწამთ მათი. ამ აზრით ქრისტიანები განეკუთვნებიან
უმრავლესობას ძველ ბერძნებთან, და რომაელებთან, თანამედროვე ველურებთან, სტოიკოსებთან,
პლატონისტებთან, ინდუსებთან, მაჰმადიანებთან და ა.შ. ერთად და არა თანამედროვე დასავლელ
ევროპელ მატერიალისტებს.

შეიძლება ეს დაყოფა გავაგრძელოთ. ადამიანები, რომელთაც ღმერთი სწამთ, შეიძლება დაიყონ იმის
მიხედვით, თუ როგორი ღმერთი სწამთ. ამაზე ორი ძალზედ განსხვავებული აზრი არსებობს. ერთი
აზრი ასეთია: ღმერთი სიკეთისა და ბოროტების მიღმაა. ჩვენ, ადამიანები, ერთ რამეს კარგს ვუწოდებთ,
მეორეს - ცუდს, მაგრამ ზოგი ფიქრობს, რომ ეს მხოლოდ ჩვენი შეხედულებაა და რაც სიბრძნე გემატება,
მით უფრო გიჭირს რამეს კეთილი ან ბოროტი უწოდო და მით უფრო ნათლად ხედავ, რომ ნებისმიერი
რამ ერთი მხრივ კარგია, მაგრამ მეორე მხრივ - ცუდი, რომ არაფერია ბოლომდე განსხვავებული. აქედან
გამომდინარე, ამ ადამიანთა აზრით, სანამ ღვთაებრივ თვალსაზრისამდე მიხვალთ, მანამდე ეს
განსხვავება უკვალოდ გაქრება. კიბოს დაავადებას ცუდს ვუწოდებთ იმიტომ, რომ ის კლავს ადამიანს,
მაგრამ შეიძლება ქირურგიც მივიჩნიოთ ცუდად, რადგან ის კლავს კიბოს. ყველაფერი
დამოკიდებულია თვალსაზრისზე. მეორე და საპირისპირო აზრი ისაა, რომ ღმერთი პრინციპულად
„კარგია“ და „სამართლიანი“; იგი იმის მხარეზეა, ვისაც უყვარს სიყვარული და ვისაც სძულს
სიძულვილი; მას სურს ვიქცეოდეთ სწორედ ამგვარად და არა სხვაგვარად. პირველი თვალსაზრისი,
რომ ღმერთი სიკეთესა და ბოროტებას მიღმაა, არის პანთეიზმი. ამ აზრს იზიარებდა უდიდესი
პრუსიელი ფილოსოფოსი ჰეგელი და რამდენადაც მე გამეგება - ინდუსები. მეორე თვალსაზრისზე
დგანან ებრაელები, მაჰმადიანები, ქრისტიანები.

პანთეიზმსა და ღმერთის ქრისტიანულ იდეას შორის ამ დიდი განსხვავების გარდა, არსებობს სხვა
განსხვავებაც. პანთეისტებს, ჩვეულებრივ, სჯერათ, რომ ღმერთი, ასე ვთქვათ, ასულიერებს სამყაროს,
როგორც თქვენ - თქვენს სხეულს; რომ სამყარო თითქმის ღმერთია; რომ არ არსებობდეს სამყარო, არ
იარსებებდა ღმერთი; ყოველი არსებული სამყაროში არის ღმერთის ნაწილი. ქრისტიანები სულ
სხვაგვარად ფიქრობენ. ღმერთმა გამოიგონა და შექმნა სამყარო მსგავსად იმისა, როგორც კაცი ქმნის
სურათს ან თხზავს მელოდიას. მხატვარი არ არის სურათი; ის არ მოკვდება, თუ მისი სურათი
განადგურდა. თქვენ შეიძლება თქვათ, რომ მან სურათში თავისი მე-ს დიდი წილი ჩადო იმ აზრით, რომ
სურათის მთელი სილამაზე და ინტერესი მოდის მხატვრის თავიდან. მისი უნარ-ნიჭი სურათს
მიეკუთვნება არა იმგვარად, როგორც მის თავს ან თუნდაც ხელებს. ვიმედოვნებ, ამჩნევთ, რომ
პანთეისტებსა და ქრისტიანებს შორის განსხვავებას სხვა განსხვავებაც მოსდევს. თუ სიკეთესა და
ბოროტებას შორის განსხვავებას ძალიან სერიოზულად არ უდგებით, მაშინ იოლია სათქმელად, რომ
ყოველივე არსებული სამყაროში ღმერთის ნაწილია. მაგრამ, ცხადია, თუ ფიქრობთ, რომ ზოგიერთი
რამ მართლაც ცუდია, ხოლო ღმერთი ნამდვილად კარგი, ამგვარად აღარ ილაპარაკებთ. თქვენ უნდა
გჯეროდეთ, რომ ღმერთი სამყაროსგან განცალკევებულია და სამყაროში არსებული ზოგიერთი რამ
ეწინააღმდეგება მის ნებას. კიბოს დაავადებაზე ან საცხოვრებელი ჯურღმულების თაობაზე, პანთეისტს
შეუძლია გითხრათ: თუ შეძლებთ ამათ ღვთაებრივი პოზიციიდან შეხედოთ, მიხვდებით, რომ ესენიც
ღმერთის ნაწილია. ამაზე ქრისტიანი წამოიძახებდა: მორჩით ამ წყეულ უაზრობას! (ერთმა მსმენელმა
შენიშვნა მომცა: სიტყვა წყეულის ხმარება ქრისტიანს არ ეკადრებაო. მაგრამ მე სწორედ იმას ვამბობ,
რასაც ვგულისხმობ: უაზრობა დაწყევლილია ღვთის მიერ და ვისაც უაზრობის სჯერა, ღვთის
მადლისაგან დამოუკიდებლივ მარადიული სიკვდილი ელის.) ქრისტიანობა მებრძოლი რელიგიაა. ის
ფიქრობს, რომ ღმერთმა შექმნა სამყარო; სივრცე და დრო, სიცხე და სიცივე, ყველა ფერი და გემო, ყველა
ცხოველი და მცენარე ღმერთმა შექმნა თავისი თავიდან, როგორც, მაგალითად, კაცი შეთხზავს
მოთხრობას. მაგრამ ის იმასაც ფიქრობს, რომ ძალიან ბევრი რამ მცდარი გზით წავიდა, ხოლო ღმერთი
მოითხოვს, და მოითხოვს ძალიან დაბეჯითებით, მათ სწორ გზაზე დაბრუნებას. ეს, რა თქმა უნდა,
ბადებს ძალიან დიდ კითხვას. თუ კეთილმა ღმერთმა შექმნა სამყარო, რატომ წახდა იგი? წლები და
წლები ამ კითხვაზე ქრისტიანთა პასუხებს არად ვაგდებდი, რადგან ასე განვსჯიდი: „რაც არ უნდა
თქვათ და რაც არ უნდა ჭკვიანური იყოს თქვენი არგუმენტები, განა უფრო მარტივი და იოლი არაა იმის
აღიარება, რომ სამყარო არავითარ გონიერ ძალას არ შეუქმნია? თქვენი ყველა არგუმენტი, უბრალოდ,
იმის მცდელობა ხომ არ არის, რომ თავი აარიდოთ იმას, რაც თავისთავად ცხადია?“ მაგრამ ასეთმა
განსჯამ სხვა სიძნელეს შემაჯახა.

ღმერთის არსებობის წინააღმდეგ ჩემეული არგუმენტი ემყარებოდა იმას, რომ სამყარო მეჩვენებოდა
მეტისმეტად მკაცრი და უსამართლო. მაგრამ საიდან გამიჩნდა თავად იდეა სამართლიანობის და
უსამართლობის? კაცი ხაზს მრუდს ვერ უწოდებს, თუ წარმოდგენა არა აქვს სწორ ხაზზე. რას
ვუდარებდი ამ სამყაროს, როცა მას უსამართლოს ვუწოდებდი? თუ ყველაფერი ამ წარმოდგენაში
ანიდან ჰოემდე ცუდი იყო და უაზრო, მე ამ წარმოდგენის მონაწილეს, რატომ მეუფლებოდა ეგზომი
აღშფოთება მის წინააღმდეგ? კაცი გრძნობს სისველეს, როცა წყალში ხვდება, იმიტომ, რომ ის წყლის
ცხოველი არ არის: თევზი არ გრძნობს, რომ სველია. მე, რა თქმა უნდა, შემეძლო შევლეოდი
სამართლიანობის ჩემეულ იდეას იმის თქმით, რომ ის მხოლოდ ჩემი პირადი მოსაზრებაა. მაგრამ ეს
რომ მექნა, მაშინ განქარდებოდა ღმერთის არსებობის წინააღმდეგ ჩემი არგუმენტიც, რადგან იგი
ემყარება იმის აღიარებას, რომ სამყარო ნამდვილად უსამართლოა და არა ჩემს პირად ფანტაზიებს. ასე
რომ, სწორედ ღმერთის არარსებობის ანუ სინამდვილის უსაზრისობის მტკიცების მცდელობამ
მაიძულა აღმეარებინა, რომ სინამდვილის ერთ ნაწილს, სახელდობრ, სამართლიანობის იდეას საზრისი
გააჩნია. აქედან გამომდინარე, ათეიზმი აღმოჩნდა შედარებით მარტივი. თუ მთელი სამყარო იქნებოდა
უსაზრისო, მაშინ ვერასოდეს ჩავხვდებოდით, რომ მას საზრისი არ გააჩნია - სამყაროში რომ არ იყოს
სინათლე და არ ყოფილიყვნენ თვალების მქონე არსებანი, ვერასოდეს მივხვდებოდით, რომ
ვცხოვრობთ სიბნელეში. სიბნელეს არ ექნებოდა საზრისი.

2. შეღწევა

ჰოდა, ასე. ათეიზმი მეტად მარტივია. გაგაცნობთ სხვა თვალსაზრისსაც, რომელიც ასევე მეტად
მარტივია. მე მას წყალნარევ ქრისტიანობას ვუწოდებ. იგი უბრალოდ ამბობს, რომ ღმერთი ცაშია და
ყველაფერი რიგზეა. იგი ყურს უყრუებს რთულსა და შემაშფოთებელ დოქტრინებს ცოდვის,
ჯოჯოხეთის, ეშმაკისა და ხსნის შესახებ. ორივე ფილოსოფია ბიჭ-ბუჭებისთვისაა.

სწორი არაა მარტივი რელიგიის მოთხოვნა. სხვას რომ თავი დავანებოთ, რეალური საგნები მარტივი
სულაც არ არის. ისინი მარტივად გამოიყურებიან, მაგრამ ასეთნი სულაც არ არიან. მაგიდა, რომელსაც
მე ვუზივარ, მარტივია თითქოს, მაგრამ ჰკითხეთ, აბა, მეცნიერს, სინამდვილეში რისგან და როგორ
წარმოდგება - აქ ატომებზეც იქნება საუბარი და მისგან წამოსულ სინათლის ტალღებზეც, რომლებიც
ჩემს თვალებს ეცემა, იმაზეც, როგორ მოქმედებს ოპტიკურ ნერვზე და რა ხდება ამის საფუძველზე ჩემს
ტვინში. ცხადია, ის, რასაც აღვნიშნავთ სიტყვებით „მაგიდის დანახვა“, იმგვარ იდუმალებასა და
გაუგებრობაში გვხვევს, რომ თავსა და ბოლოს ძნელად გავუგებთ. ბავშვის მიერ ლოცვის კითხვა
გამოიყურება ძალიან მარტივად. თუ აქ გინდათ გაჩერდეთ, კეთილი და პატიოსანი. მაგრამ თუ არა -
თანამედროვეობა, ჩვეულებრივ, აქ არ ჩერდება, ანუ განაგრძობს სინამდვილეში ჩაძიებას - მაშინ მზად
უნდა იყოთ რაღაც უფრო რთულისათვის. თუ რაღაც უფრო მეტი გაინტერესებთ, მაშინ სისულელე
იქნებოდა დაგეჩივლათ, რომ ის „მეტი“ მარტივი არაა.

ოღონდ, ძალიან ხშირად ასეთი სისულელე ემართებათ ადამიანებს, რომლებიც სულელები არ არიან,
მაგრამ ცნობიერად თუ არაცნობიერად ქრისტიანობას ანგრევენ. ჩვეულებრივ, ისინი ამოდიან
ქრისტიანობის ისეთი ვერსიიდან, რომელიც ექვსი წლის ყმაწვილზეა გათვლილი და მას უტევენ. თუ
ცდილობთ განუმარტოთ ქრისტიანული დოქტრინა, რომელსაც განათლებული ასაკსრული ადამიანები
აღიარებენ, ისინი იწყებენ წუწუნს, რომ თავგზას უბნევთ, რომ ეს ყველაფერი მეტისმეტად რთულია,
რომ ღმერთი, თუ ის ნამდვილად არსებობს, მარტივ რელიგიას შექმნიდა იმიტომ, რომ სიმარტივეში
არის სილამაზე და ა.შ. ასეთ ადამიანებთან სიფრთხილე გმართებთ, რადგან ისინი ყოველ წუთს
შეიცვლიან თავიანთ პოზიციას და ტყუილად დაგაკარგვინებენ დროს. მიაქციეთ ყურადღება ღმერთის
მიერ მარტივი რელიგიის შექმნის მათეულ იდეას: თითქოს რელიგია ღმერთს შეექმნას და ის სრულიად
ურყევ ფაქტთა და ღვთაებრივი ბუნების განცხადება არ იყოს.

ჩემი გამოცდილებით, სინამდვილე არა მარტო რთულია, არამედ ერთობ უცნაურიც. ის არც დაწყობილ-
დალაგებულია, არც გასაგები, არც თქვენი მოლოდინის გამმართლებელი. აი, გაიგეთ, რომ დედამიწა
და სხვა პლანეტები მზის გარშემო ბრუნავენ, ამის შემდეგ ბუნებრივად მიიჩნევთ, რომ ყველა პლანეტა
ერთმანეთისაგან თანაბარი ან თანაბარმზარდი მანძილით იყოს დაშორებული, ან რომ ისინი ყველა
ერთი ზომისაა, ანდაც იზრდებიან ან მცირდებიან მზესთან დაშორების შესაბამისად. სინამდვილეში,
ჩვენთვის გასაგებ საზრისს ვერ დაიჭერთ ვერც რიტმში, ვერც ზომებში, ვერც დაშორების მანძილებში.
ზოგს ერთი მთვარე აქვს, ზოგს - ოთხი, ზოგს - ორი, ზოგს - არც ერთი, ხოლო ერთ პლანეტას სულაც
რაღაც რგოლი ერტყმის.

ისე რომ, სინამდვილე ძნელად ამოსაცნობი რამაა. ეს ერთი იმ მიზეზთაგანია, რამაც ქრისტიანობა
მაღიარებინა. ამ რელიგიის გამოგონებას თქვენ ვერ შეძლებდით. ის რომ ჩვენთვის სასურველ სამყაროს
გვთავაზობდეს, ვიფიქრებდი, ჩვენ ვიგონებთ-მეთქი მას. მაგრამ ეს რელიგია ვიღაცის გამონაგონს არ
ჰგავს. მას ისეთივე უცნაურობანი სჭირს, როგორც რეალურ საგნებს. ჰოდა, მოდით, მოვეშვათ
საბიჭბუჭო ფილოსოფოსობას - გაიოლებულ პასუხებს. პრობლემა მარტივი არ არის და პასუხიც
მარტივი ვერ იქნება.

რაში მდგომარეობს პრობლემა? სამყაროში არსებობს ძალიან ბევრი ისეთი რამ, რაც აშკარად ცუდია და
რაც თვალსაჩინოდ უაზროა, მაგრამ მასში არსებობენ ჩვენნაირი არსებანი, რომელთაც იციან, რომ ესა
და ეს ცუდია, ესა და ეს უაზროა. არსებობს ორი შეხედულება, რომელიც ყველაფერ ამას თვალს
უსწორებს. ერთია ქრისტიანული თვალსაზრისი, რომლის მიხედვით ეს არის კარგი, მაგრამ გზას
გადაცდენილი სამყარო, რომელიც ინახავს მოგონებას, თუ როგორი უნდა ყოფილიყო. მეორე
თვალსაზრისი დუალიზმია. დუალიზმი ნიშნავს იმის რწმენას, რომ ყოველივეს მიღმა დგას ორი
თანაბარი და დამოუკიდებელი ძალა: ერთი კარგი, მეორე ცუდი. სამყარო ბრძოლის ველია, სადაც ეს
ძალები უსასრულოდ ერთმანეთს ებრძვიან. პირადად მე მიმაჩნია, რომ დუალიზმი ქრისტიანობის
შემდეგ ყველაზე უფრო ადამიანური და გონივრული მოსაზრებაა, რასაც შეიძლება ანგარიში გაუწიო.
მაგრამ მას ერთი ნაკლი აქვს.

ორი ძალა, გონი, გნებავთ, ღვთაება - კეთილი და ბოროტი - ნაგულისხმევია როგორც ერთმანეთისგან
სრულიად დამოუკიდებელი. ისინი მოდიან მარადიულობიდან. მათ არ შეუქმნით ერთმანეთი, არც
ერთ მათგანს არ გააჩნია მეტი უფლება იწოდებოდეს ღმერთად. თითოეული ალბათ ფიქრობს, რომ
თავად არის კეთილი, ხოლო მეორე - ბოროტი. ერთს თნავს სიძულვილი და სისასტიკე, მეორეს -
სიყვარული და სათნოება. ორივე თავის პოზიციაზე დგას. მაგრამ ჩვენ რაღა გვაქვს მხედველობაში,
როცა ერთს კეთილ ძალას ვუწოდებთ, ხოლო მეორეს - ბოროტს? ამით ან იმას ვამბობთ, რომ რატომღაც
ერთი ძალა მეორეს გვირჩევნია, როგორც მაგალითად, ლუდი სიდრს, ან კიდევ იმას, რომ
დამოუკიდებლად იმისა, რასაც ეს ძალები საკუთარ თავზე ფიქრობენ ან რასაც ჩვენ ვფიქრობთ
მოცემულ მომენტში მათზე, ერთი მათგანი ნამდვილად ცდება, როცა საკუთარი თავი კეთილი ჰგონია.
ხოლო ჩვენ თუ მხოლოდ იმას ვგულისხმობთ, რომ ერთი, უბრალოდ, მეორეს გვირჩევნია, მაშინ
სიკეთესა და ბოროტებაზე საუბარი სულაც უნდა შევწყვიტოთ; რადგან სიკეთე ისაა, რასაც
უპირატესობა უნდა მიანიჭოთ, იმისდა მიუხედავად, მოცემულ მომენტში მოგწონთ თუ არა ის. თუ
სიკეთეს აღიარებთ რეალური საფუძვლის გარეშე მხოლოდ იმიტომ, რომ ის გაწყობთ, მაშინ ის აღარ
იმსახურებს იწოდებოდეს სიკეთედ. ამგვარად, უნდა ვიგულისხმოთ, რომ ერთი ამ ორ ძალთაგანი
ნამდვილად ცუდია, ხოლო მეორე - ნამდვილად კარგი.

მაგრამ როგორც კი ამას იტყვით, მაშინვე რაღაც მესამეს უშვებთ დამატებით ამ ორი ძალისა: სიკეთის
კანონს, სტანდარტს თუ წესს, რომელსაც ერთი ამ ორთაგანი შეესაბამება, მეორე არა. მაგრამ რაკი ეს
ორი ამ მესამეთი ფასდება, აღმოჩნდება, რომ ეს სტანდარტი ან მისი დამწესებელი არსება დგას ამ ორი
ძალის მიღმა და მაღლა და ის არის ნამდვილი ღმერთი. სინამდვილეში, სიკეთისა და ბოროტების
წყვილიდან, ერთ-ერთი შესაბამისობაშია ნამდვილ უმაღლეს ღვთაებასთან, მეორე კი - არა.

ამგვარ დასკვნამდე შეიძლება სხვა გზითაც მივიდეთ. თუ დუალიზმი ჭეშმარიტია, მაშინ ბოროტი ძალა
ის არსება უნდა იყოს, რომელსაც ბოროტება თავად ბოროტებისათვის ეყვარება. მაგრამ რეალობაში არ
გვაქვს იმის მაგალითი, რომ ვინმეს ბოროტება იმის გამო უყვარდეს, რომ ის ბოროტებაა. ყველაზე
მიახლოებული ამასთან შეიძლება იყოს სისასტიკე. მაგრამ რეალურ ცხოვრებაში ადამიანები სასტიკად
იქცევიან ან იმის გამო, რომ სადისტები არიან ანუ სექსუალურად გადაგვარებულები და სისატიკე
მათთვის გრძნობადი სიამოვნების წყაროა ანდაც იმის გამო, რომ ამ გზით მოიპოვებენ ფულს,
ძალაუფლებას, უსაფრთხოებას. მაგრამ სიამოვნება, ფული, ძალაუფლება, უსაფრთხოება თავისთავად
კარგია. ბოროტება მაშინ იწყება, როცა მათ მოპოვებას უმართებლო მეთოდით ან უმართებლო გზით
ცდილობენ, ანდაც მადას ვეღარ იოკებენ. ცხადია, არ ვფიქრობ, რომ ასეთი ადამიანები უკიდურესად
წახდენილები არ არიან. მე მხოლოდ იმას ვამბობ, რომ ეს წახდენილობა, თუ კარგად განვჩხრეკთ, არის
მცდელობა რაღაც კარგის მოპოვებისა ცუდი გზით. თქვენ შეგიძლიათ იყოთ კარგი თავად
სიკეთისათვის, მაგრამ ვერ იქნებით ცუდი სიცუდისათვის. თქვენ შეიძლება კეთილი საქციელი
ჩაიდინოთ მაშინაც, როცა არ ხართ კეთილად განწყობილი და მაშინაც, როცა ასეთი საქციელი
სიამოვნებას არ განიჭებთ, უბრალოდ იმიტომ, რომ ასეთი საქციელი მართებულია. მაგრამ არავის
არასოდეს არ ჩაუდენია სისატიკე მხოლოდ იმისათვის, რომ ის ბოროტებაა - სისასტიკე სიამოვნების
მომნიჭებელია მათთვის ან სარგებლობის მომტანი. სხვა სიტყვებით: ბოროტებას არ მისდევენ
იმისათვის, რომ ის ბოროტებაა, სიკეთეს კი იმისათვის სჩადიან, რომ ის სიკეთეა. სიკეთე, ასე რომ
ვთქვათ, არის თავისთავადი, ბოროტება კი მხოლოდ გადაგვარებული სიკეთე. ასე რომ, სანამ რამე
წახდებოდეს, ჯერ კარგი უნდა იყოს. სადიზმს სექსუალურ გადაგვარებას ვუწოდებთ, მაგრამ სანამ
გადაგვარებაზე ვილაპარაკებთ, მანამ ნორმალურ სექსუალურობაზე უნდა გვქონდეს წარმოდგენა.
თქვენ ხვდებით, რომელია გადაგვარება, რადგან შეგიძლიათ იმის ახსნა ნორმიდან, ხოლო ამ
უკანასკნელს გადაგვარებიდან ვერ ახსნით. აქედან გამომდინარეობს შემდეგი: ბოროტი ძალა,
რომელიც თითქოს კეთილი ძალის ბარდაბარი უნდა იყოს და უნდა უყვარდეს ბოროტება იმგვარადვე
როგორადაც კეთილ ძალას სიკეთე, წმინდა წყლის ილუზიაა. სანამ კაცი ცუდი გახდება, მას ჯერ რაღაც
კარგი ამოძრავებს, ოღონდ მის მიღწევას ცდილობს არასწორი გზით. თუ თავდაპირველი იმპულსები
კარგი არ ექნა, მერე მათ გადაგვარებას ვერ შეძლებს. მაგრამ კაცი რომ თავისი არსით ცუდი იყოს, მას
არც კარგი რამეების სურვილი ექნებოდა, არც კარგი იმპულსები, რომელთა გადაგვარებასაც შეძლებდა.
ორივე კეთილი ძალისაგან უნდა მიეღო. ეს თუ ასეა, მაშინ ის დამოუკიდებელი არ არის; ის კეთილი
ძალის სამყაროს ნაწილია: ან შექმნილია კეთილი ძალის მიერ, ან იმ ძალის მიერ, რომელიც ორივეზე
მაღლა დგას.

კიდევ უფრო მარტივად ვთქვათ ეს. კაცი ცუდი რომ იყოს, ის ჯერ უნდა არსებობდეს, გააჩნდეს გონება
და ნება. მაგრამ არსებობა, გონება და ნება თავისთავად სიკეთეებია. ამიტომ ესენი კეთილი ძალისაგან
უნდა მიეღო ანუ თავისი ოპონენტისაგან უნდა ესესხა ან მისთვის მოეპარა. ახლა ხვდებით ხომ, რატომ
ამბობს ქრისტიანობა, რომ ეშმაკი დაცემული ანგელოზია. ეს არ არის ზღაპარი ბავშვებისათვის. ეს არის
აღიარება იმ ფაქტისა, რომ ეშმაკი პარაზიტია და არა თვითმყოფადი არსება. თავის საარსებო ძალებს
ეშმაკი სიკეთისაგან იღებს. ყველაფერი, რაც ბოროტ ადამიანში ბოროტებას ააქტიურებს, თავისთავად
სიკეთეებია - გაბედულება, ჭკუა, კარგი გარეგნობა, თავად არსებობა. ამიტომაც, მკაცრი აზრით,
დუალიზმი ვერ იმუშავებს.

არ შემეშინდება და ვიტყვი, რომ ნაღდი ქრისტიანობა (განსხვავებით წყალნარევისაგან) უფრო ახლოა

დუალიზმთან, ვიდრე ხალხს ჰგონია. როცა პირველად სერიოზულად წავიკითხე ახალი აღთქმა, ერთ-
ერთი, რამაც გამაოცა, იყო ბევრი ლაპარაკი ბნელ ძალაზე, რომელიც მართავს სიკვდილს,
ავადმყოფობას და ცოდვას. დუალიზმთან განსხვავება ისაა, რომ, ქრისტიანობის აზრით, ეს ბნელი ძალა
ღმერთმა შექმნა; შექმნისას ის კეთილი იყო, მაგრამ შემდეგ გადაგვარდა. ქრისტიანობა დუალიზმს
ეთანხმება იმაში, რომ სამყარო ბრძოლის მდგომარეობაშია, მაგრამ არ ფიქრობს, რომ ეს ბრძოლა
დამოუკიდებელ ძალებს შორის მიმდინარეობს. ეს ბრძოლა სამოქალაქო ომს ჰგავს, ეს არის ამბოხი,
ხოლო ჩვენ ვცხოვრობთ სამყაროს იმ ნაწილში, რომელიც ამბოხს მოუცავს.

ჩვენ გვიწევს მტრის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიაზე ცხოვრება. ქრისტიანობა ეს არის ამბავი
სამართლიანი მეფისა, რომელიც გადაცმული შემოვიდა ჩვენთან და ჩვენ ყველას საბოტაჟისაკენ
მოგვიწოდებს. ეკლესიაში რომ დადიხართ, სინამდვილეში, თქვენ იღებთ საიდუმლო ცნობებს
მეგობრებისაგან; ამიტომაა, რომ მტერი გააფთრებით ცდილობს იქ არ ვიაროთ. ამას ახერხებს ჩვენს
ამპარტავნებაზე, სიზარმაცესა და ინტელექტუალურ სნობიზმზე თამაშით. ვიცი, ვინმე მკითხავს:
„მართლა ფიქრობთ, ჩვენი ძველი ამხანაგი ეშმაკი ხელახლა წარმოგვიდგინოთ თავისი ჩლიქებით,
რქებითა და სხვა დანარჩენით?“ არ ვიცი, დღევანდელობა როგორ ეკიდება ამას. ჩლიქებსა და რქებზე
რა მოგახსენოთ, მაგრამ, სხვა მხრივ, ჩემი პასუხია: „დიახ, ვაპირებ“. იმის გარეგნობაზე ვერაფერს
ვიტყვი, მაგრამ, თუ ვინმეს მართლა უნდა უკეთ იცნობდეს, ვეტყოდი: „ნუ იდარდებთ. თუ გულით
გინდათ მისი გაცნობა, გაიცნობთ. ოღონდ მოგეწონებათ თუ არა, ეს უკვე სხვა საკითხია.“

3. თავზარდამცემი ალტერნატივა

ამგვარად, ქრისტიანებს სჯერათ, რომ თავადი ამა ქვეყნისა დღესდღეობით არის ბოროტი ძალა. ეს, რა
თქმა უნდა, ქმნის პრობლემებს. საქმის ამგვარი ვითარება შეესაბამება თუ არა ღვთის ნებას? თუ კი,
მაშინ ერთობ უცნაური ყოფილა ღმერთი და თუ არა, მაშინ როგორ ხდება რამე იმის ნების
საწინააღმდეგოდ, ვისაც აბსოლუტური ძალა გააჩნია?
თუ კაცს ძალაუფლება ჰქონია, იცის, რომ, ერთი მხრივ, რაღაც მის ნებასთან თანხმობაშია, ხოლო მეორე
მხრივ - წინააღმდეგობაში. სწორი იქნება, თუ დედა შვილებს ეტყვის: „აღარ ვაპირებ ყოველ საღამოს მე
დაგილაგოთ ოთახი. კეთილი ინებეთ და თავად დაალაგეთ.“ ერთ ღამესაც შედის და ხედავს, რომ
სათამაშო დათვი, მელანი და ფრანგულის გრამატიკა ერთად ყრია. ეს მის ნებას ეწინააღმდეგება. მას
ერჩია, ბავშვები უფრო მოწესრიგებულები ყოფილიყვნენ. მაგრამ, მეორე მხრივ, ეს მისი ნება იყო,
ბავშვებს იმის თავისუფლება ჰქონოდათ, რომ არც დაელაგებინათ. ასეთი სიტუაციები იქმნება
ნებისმიერ პოლკში, პროფკავშირში თუ სკოლაში. ადამიანთა ერთი ნახევარი საქმეს არ გააკეთებს, თუ
ეს მის ნებაზე იქნება დამოკიდებული. ეს ის არ არის, რაც თქვენ გინდოდათ, მაგრამ თქვენმა ნებამ ეს
შესაძლებელი გახადა.

შეიძლება იგივე ხდება სამყაროშიც. ღმერთმა შექმნა თავისუფალი ნების მქონე არსებები. ანუ ისეთი
არსებანი, რომელთაც შეუძლიათ იმოქმედონ სწორად ან არასწორად. ზოგი ფიქრობს, რომ შეუძლია
წარმოიდგინოს არსება, რომელიც თავისუფალი იქნება, მაგრამ მოკლებული იქნება ცუდად მოქცევის
შესაძლებლობას. მე ეს არ შემიძლია. თუ ვინმე თავისუფალია, რომ იყოს კარგი, ის თავისუფალია იყოს
ცუდიც. სწორედ თავისუფალმა ნებამ გახადა შესაძლებელი ბოროტება. მაშ, რაღად მისცა ღმერთმა
თავის ქმნილებებს თავისუფალი ნება? თუმცა კი შესაძლებელს ხდის ბოროტებას, მაგრამ მხოლოდ
თავისუფალი ნება ხდის შესაძლებელს სიყვარულს, სიკეთეს, სიხარულს - იმას, რასაც ფასი აქვს ამ
ქვეყანაზე. ავტომატების ანუ მანქანებივით მომუშავე არსებათა სამყაროს შექმნა ალბათ არც ეღირებოდა
შექმნად. ბედნიერება, რომელსაც ღმერთი თავის უმაღლეს ქმნილებებს უმზადებს, არის ბედნიერება
თავისუფალი ყოფნისა, ნებაყოფლობით ღმერთთან შერწყმისა და ერთმანეთთან გაერთიანებისა
სიყვარულისა და აღტაცების ექსტაზში, რომელთან შედარებით ამ ქვეყნად ყველაზე ამაღლებული
სიყვარულიც კი ქალსა და მამაკაცს შორის წყალწყალა ღვინოს შეიძლება შევადაროთ მხოლოდ. აი,
ამიტომ უნდა იყვნენ ადამიანები თავისუფლები.

რა თქმა უნდა, ღმერთმა იცოდა, რა მოხდებოდა, თუ ისინი თავისუფლებას არასწორად

გამოიყენებდნენ; მაგრამ ალბათ ფიქრობდა, რომ ეს რისკად ღირდა. ვინძლო არც მოგვწონს,
დავეთანხმოთ, მაგრამ დაუთანხმებლობას სირთულე ახლავს. ღმერთი სათავეა, საიდანაც მთელი
თქვენი სააზროვნო ძალა მომდინარეობს; ხოლო დინება სათავის დონეზე მაღლა ვერ აიწევა. როცა მას
ეკამათებით, თქვენ ეკამათებით იმ ძალას, ვინც კამათის უნარი მოგანიჭათ. ეს იმას ჰგავს, იმ ტოტს
სჭრიდეთ, რომელზეც ზიხართ. თუ ღმერთი ფიქრობს, რომ ბრძოლა სამყაროში თავისუფალი ნების
საზღაურია (ღმერთმა შექმნა ცოცხალი სამყარო, რომლის ბინადართ შეუძლიათ მოიქცნენ კარგად ან
ზიანი მოიტანონ და სადაც შეიძლება ნამდვილად მნიშვნელოვანი რამ მოხდეს; მას არ შეუქმნია
თოჯინების სამყარო, რომელიც მხოლოდ მაშინ მოძრაობს, როცა ძაფებს მოქაჩავს), მაშინ ჩვენც უნდა
ვაღიაროთ, რომ ღირს ის ამ ფასად.

როცა შევიგენით, რა არის თავისუფალი ნება, სულელურად შეიძლება მოგვეჩვენოს კითხვა, რომელიც
ერთხელ ვიღაცამ დამისვა: „რატომ შექმნა ღმერთმა ადამიანი ისეთი უვარგისი მასალისაგან, რომელიც
მალე წახდებოდა?“ სწორედ კარგი მასალა - ჭკუა, ძალა, თავისუფლება - განაპირობებს როგორც
სიკარგეს, თუ სწორი გზით წავიდა, ისე სიავეს, თუ არასწორი გზით წავიდა. ძროხა ვერ იქნება ძალიან
კარგი ან ძალიან ცუდი; ძაღლი შეიძლება იყოს კარგი და ცუდი; ბავშვი კიდევ უფრო მეტად;
ჩვეულებრივი ადამიანი კიდევ უფრო მეტად; გენიოსი - კიდევ უფრო მეტად; ხოლო ზეკაცის სული ან
ყველაზე კარგია ან ყველაზე ცუდი.
როგორ წარმოდგა ბოროტი ძალა? აქ, ეჭვი არაა, ადამიანებს გადაწყვეტილი პასუხის გაცემა არ
შეუძლიათ. თუმცა კი, შეიძლება შემოგთავაზოთ აზრი, რომელიც უფრო ახლოა ჭკუასთან და
ტრადიციულიცაა; იგი ემყარება მცდარი გზის არჩევის ჩვენს საკუთარ გამოცდილებას. როცა
მჟღავნდება თქვენი „მე“, გეძლევათ შესაძლებლობაც თავი წინ დააყენოთ: თქვენ გიჩნდებათ სურვილი
იყოთ ცენტრი, ანუ სინამდვილეში - ღმერთი. ეს იყო სატანას ცოდვა; აი, ეს ცოდვა ასწავლა მან
ადამიანთა მოდგმას. ზოგი ფიქრობს, რომ ადამიანის დაცემა რაღაცნაირად უკავშირდება სექსს, მაგრამ
ეს შეცდომაა. (ამბავი, რომელიც შესაქმის წიგნშია გადმოცემული, უფრო იმაზე მიგვითითებს, რომ
ჩვენი სექსუალური ბუნების წახდენა მოხდა დაცემის შემდეგ და არის მისი შედეგი და არა მიზეზი.) მან
ჩვენს შორეულ წინაპრებს შთააგონა აზრი, რომ მათაც შეეძლოთ „ყოფილიყვნენ როგორც ღმერთები“ -
ისე ეცხოვრათ, თითქოს თავად ყოფილიყვნენ საკუთარი თავის შემოქმედნი, საკუთარი თავის
პატრონები, თავიანთთვის გამოეგონათ რაღაც ბედნიერება ღმერთის გარეთ, ღმერთისგან
განცალკევებით. და, აი, ამ უიმედო მცდელობისაგან მოდის თითქმის ყველაფერი, რასაც ჩვენ
ადამიანთა ისტორიას ვუწოდებთ: ფული, სიღარიბე, პატივმოყვარეობა, ომი, პროსტიტუცია,
იმპერიები, მონობა - ხანგრძლივი, შემზარავი ამბავი ადამიანისა, რომელიც ეძებს რაღაცას ღმერთისგან
განსხვავებულს, მას რომ ბედნიერებას მოუტანს.

მიზეზი იმისა, რომ ამას ვერასოდეს მიაღწევს, არის შემდეგი. ღმერთმა შეგვქმნა ჩვენ: მან გამოგვიგონა
ჩვენ ისე, როგორც კაცი გამოიგონებს ხოლმე მანქანას. ავტომობილი ისეა გაკეთებული, რომ სამოძრაოდ
საწვავი სჭირდება, სხვაგვარად ვერ გაივლის. ადამიანი საარსებო ენერგიას ღმერთისგან იღებს. ჩვენი
სულების საწვავი თავად ღმერთია, ჩვენი სულების საკვებიც ღმერთია და სხვა არაფერი. ამიტომ არ
უნდა ვთხოვოთ ღმერთს მოგვანიჭოს ბედნიერება ჩვენს გემოზე რელიგიის გარეშე. თუ არა საკუთარი
თავიდან, სხვა ვერსაიდან ბედნიერებას და მშვიდობას ვერ მოგვანიჭებს, რადგან ასეთი რამ არ
არსებობს.

ესაა ისტორიის გასაღები. უზარმაზარი ენერგია იხარჯება, იქმნება ცივილიზაციები, ბრწყინვალე

საზოგადოებრივი ინსტიტუტები, მაგრამ ყოველთვის რაღაც არასწორად ხდება. რაღაც ფატალური
ხარვეზის წყალობით თავკერძა და სასტიკი ადამიანები მუდამ თავში ექცევიან, კვლავ ყველაფერი
ირღვევა და სიდუხჭირე და სივაგლახე ისადგურებს. სინამდვილეში, მანქანა ჩერდება. თითქოს
ადვილად იქოქება, მაგრამ რამდენიმე იარდს გაირბენს და ისევ გამოდის წყობიდან. საქმე ისაა, რომ მას
შეუფერებელ საწვავზე ამუშავებენ. აი, რა ქნა სატანამ.

ღმერთმა რაღა ქნა? უპირველეს ყოვლისა, მან ჩვენ დაგვიტოვა სინდისი, იმის შეგნება, რა არის სწორი
და რა - არა. ჰოდა, მთელი ისტორიის მანძილზე იყვნენ ადამიანები, რომელნიც ცდილობდნენ (ზოგი
მთელი სულითა და გულით) დაჰყოლოდნენ სინდისის კარნახს, მაგრამ ბოლომდე ეს ვერც ერთმა
შეძლო. მეორეც: მან ადამიანთა მოდგმას გამოუგზავნა ის, რასაც მე მშვენიერ ოცნებებს ვუწოდებ;
მხედველობაში მაქვს უცნაური ისტორიები, რომლებიც გვხვდება თითქმის ყველა წარმართულ
რელიგიაში; ეს გახლავთ ისტორიები ღმერთზე, რომელიც კვდება და ისევ ცოცხლდება, რომელიც
თავისი სიკვდილით რაღაცნაირად ახალ სიცოცხლეს ანიჭებს ადამიანებს. და მესამე: მან გამოარჩია
ერთი კერძო ხალხი და რამდენიმე საუკუნე ჩასჩიჩინებდათ, რანაირ ღმერთს წარმოადგენდა: რომ იგი
იყო ერთადერთი და სურდა ადამიანები კარგად მოქცეულიყვნენ. ეს ხალხი გახლდათ ებრაელობა,
ხოლო ძველი აღთქმა - აღწერაა ამ ჩიჩინისა.

შემდეგ რაც მოხდა, უკვე ნამდვილი შოკი იყო. ამ ებრაელებში უეცრად გამოჩნდა კაცი, რომელიც ისე
ლაპარაკობდა, თითქოს ღმერთი ყოფილიყო. ის ამბობდა, რომ ცოდვებს მიუტევებდა, რომ ის
ყოველთვის არსებობდა, რომ დროის აღსასრულს ის განსჯიდა კაცობრიობას. მოდით, გავერკვეთ.
პანთეისტთა შორის, როგორნიც არიან ინდოელები, ნებისმიერს შეეძლო ეთქვა, რომ იგი ღმერთის
ნაწილია ან მასთან არის გაერთიანებული. ამაში არაფერი იქნებოდა უცნაური. მაგრამ ეს კაცი, რაკიღა
ებრაელი იყო, ვერ იგულისხმებდა ასეთ ღმერთს. ებრაელთა წარმოდგენით ღმერთი სამყაროს მიღმა
იმყოფება, მან შექმნა ეს სამყარო და თავად განსხვავდება ყოველივე არსებულისაგან. თუ ეს შეიგენით,
მიხვდებით, რომ, რასაც ეს კაცი ამბობდა, იყო ყველაზე თავზარდამცემი რამ, რაც ადამიანის ბაგეებს
დასცდენია.

ზოგი რამ მისი ნათქვამისა შეუმჩნეველი გვრჩება; იმდენჯერ გვაქვს მოსმენილი, რომ ვეღარც ვამჩნევთ
მის მნიშვნელობას. მე მხედველობაში მაქვს ცოდვათა მიტევება: ნებისმიერი ცოდვისა. ამას რომ
ღმერთი არ ამბობდეს, იქნებოდა უაზროცა და კომიკურიც. ჩვენ შეგვიძლია გავიგოთ, როგორ პატიებს
კაცი თავის შეურაცხყოფას: თქვენ მე ფეხი დამადგით და მე გპატიებთ, ფული წამართვით და მე
გპატიებთ; მაგრამ რა ვუყოთ კაცს, რომლისთვისაც ფეხი არ დაუდგამთ, ფული არ წაურთმევიათ და
პირდება პატიებას მას, ვინც სხვას ფეხი დაადგა ან ფული მოპარა? ყველაზე რბილად რომ ვთქვათ, მისი
საქციელი იქნებოდა სრული სიყეყეჩე. მაგრამ სწორედ ასე იქცეოდა იესო. მან ადამიანებს უთხრათ, რომ
ცოდვები შეუნდო და არ დალოდებია რჩევა ეკითხა იმ ადამიანებისათვის, რომელთაც სხვისმა
ცოდვებმა უეჭველად ზიანი მიაყენეს. ის წარბშეუხრელად ისე იქცეოდა, თითქოს ის ყოფილიყო
ყველას მაგიერ შეწუხებული, თითქოს ყველა შეურაცხყოფისას ის ყოფილიყო შეურაცხყოფილი. ამას
მხოლოდ მაშინ შეიძლება აზრი ჰქონოდა, თუ ის მართლა ღმერთი იქნებოდა, რომლის კანონები
ირღვეოდა და რომლის სიყვარული ითელებოდა ყოველი ცოდვის ჩადენისას. ნებისმიერი მოკვდავის
მიერ წარმოთქმული ამგვარი რამ შეიძლება ჩამეთვალა სისულელედ და ამპარტავნებად, რომელსაც
ბადალი არ ექნებოდა ისტორიაში.

მაგრამ (და ეს არის სწორედ უცნაური და მნიშვნელოვანი) მის მტრებსაც კი სახარების კითხვისას არ
რჩებათ შთაბეჭდილება სისულელისა და ამპარტავნებისა, მით უმეტეს - არამტრულად განწყობილ
მკითხველებს. ქრისტე ამბობს: „მშვიდ ვარ და მდაბალ“ (მათე, 11, 29) და ჩვენ გვჯერა მისი; უბრალო
ადამიანი რომ ყოფილიყო, მისი ეს თვისებები ყველაზე ნაკლებ დაახასიათებდა მის ზოგიერთ
ნათქვამს.

აქ მე ვცდილობ თავიდან ავიცილოთ მართლაც სულელური შენიშვნა, რომელთაც ადამიანები ხშირად

გამოთქვამენ ხოლმე მის მიმართ: „მზად ვარ იესო აღვიარო როგორც ზნეობის უდიდესი მოძღვარი,
მაგრამ უარვყოფ მის ღმერთობას“. ამის თქმა არ იქნება. კაცი, რომელიც მხოლოდ კაცი იყო და ისეთი
რამეები ილაპარაკა, როგორც ქრისტემ, ვერას გზით ვერ იქნებოდა ზნეობის უდიდესი მოძღვარი. ის
იქნებოდა ან გიჟი, რომელიც აცხადებს, რომ ის მოხარშული კვერცხია, ანდაც თავად ჯოჯოხეთის
მოციქული. არჩევანი თქვენ უნდა გააკეთოთ. ან ეს კაცი იყო და არის ძე ღვთისა ან გიჟი ან კიდევ რაღაც
უარესი. თქვენ შეგიძლიათ დაამწყვდიოთ როგორც გიჟი, ან შეაფურთხოთ და მოკლათ როგორც
დემონი, ანდაც ფეხებში ჩაუვარდეთ და უწოდოთ მას უფალი და ღმერთი. ოღონდ, მოდით, მოვეშვათ
გულისამაჩუყებელ სისულელეს, რომ ის იყო უდიდესი მოძღვარი. ამის საბაბი მას არ მოუცია. და არც
ჰქონია მხედველობაში.
 4. სრულყოფილი მონანიე

ჩვენ ვდგავართ დამზაფრავი ალტერნატივის პირისპირ: ის პიროვნება, რომლის შესახებაც ვსაუბრობთ,

იყო (და არის) ის, ვინადაც თავს აცხადებდა, ან კიდევ იყო გიჟი, ანდა რაღაც უფრო უარესი. დღეს
ჩემთვის ნათელია, რომ ის არ იყო არც გიჟი, არც ეშმაკი და, რაც არ უნდა უცნაურად, თავზარდამცემად
და უმაგალითოდ მოგვეჩვენოს, მე უნდა გავიზიარო შეხედულება, რომ ის იყო და არის ღმერთი. დიაღ,
ღმერთი, რომელიც დაეშვა მტრის მიერ დაპყრობილ ქვეყანაში ადამიანის სახით

და მაინც: რა მიზანი ჰქონდა ყველაფერ ამას? რის გასაკეთებლად მოვიდა? რა თქმა უნდა, იმისათვის,
რომ ესწავლებინა. მაგრამ სახარებაში ან სხვა ქრისტიანულ ტექსტებში თუ ჩაიხედავთ, ნახავთ, რომ იქ
მიწყივ სხვა რამეზეა საუბარი: მის სიკვდილსა და აღდგომაზე. ცხადია, ქრისტიანები ფიქრობენ, რომ ეს
ყველაზე მნიშვნელოვანია. მათი აზრით, მის მოსვლას დედამიწაზე ის აზრი ჰქონდა, რომ ეტანჯა და
მოკლულიყო.

სანამ გავქრისტიანდებოდი, შთაბეჭდილება ისეთი მქონდა, რომ ქრისტიანებს პირველ რიგში უნდა
აღეარებინათ ერთი თავისებური თეორია ამ სიკვდილის საზრისის შესახებ. ამ თეორიის მიხედვით,
ღმერთმა მოინდომა დაესაჯა ადამიანები იმისათვის, რომ განუდგნენ და დიდი მეამბოხის მხარეზე
გადავიდნენ. მაგრამ ქრისტე თავისი ნებით დათანხმდა მათ ნაცვლად დასჯილიყო; ღმერთი ამის გამო
ადამიანებს შეეშვა. ახლა უნდა აღვიარო, რომ ეს თეორიაც კი აღარ მეჩვენება ისე უზნეოდ და
სულელურად, როგორადაც მეჩვენებოდა ადრე. მაგრამ ამაში არაა საქმე. მოგვიანებით ვნახე, რომ არც ეს
და არც სხვა თეორია არ გამოხატავდა ქრისტიანობას. მთავარი ქრისტიანულ რწმენაში ისაა, რომ
ქრისტეს სიკვდილმა რაღაცნაირად გაგვამართლა ღმერთის თვალში და საშუალება მოგვცა თავიდან
დაგვეწყო. როგორ გამოვიყენეთ ეს შანსი, ეს უკვე სხვა საკითხია. ამაზე ბევრი განსხვავებული აზრია
გამოთქმული. მაგრამ გამოსყიდვას ყველა ეთანხმება. მე მოგახსენებთ, რას ვფიქრობ ამ საკითხზე.
ნებისმიერმა გონიერმა ადამიანმა იცის, რომ დაღლილსა და მშიერ ადამიანს ჭამა მოუხდება. მაგრამ
სულ სხვა რამაა თანამედროვე კვების თეორია - ცოდნა ვიტამინებსა და პროტეინებზე. ადამიანები
ადრეც ჭამდნენ და თავსაც მშვენივრად გრძნობდნენ, სანამ რამეს გაიგონებდნენ ვიტამინებზე. თუ
ვიტამინების თეორია ოდესმე უგულებელყოფილი იქნება, ისინი ისევ გააგრძელებენ ჭამას. თეორიები
ქრისტეს სიკვდილის შესახებ არ არის ქრისტიანობა: ისინი მხოლოდ იმის ახსნას ცდილობენ, თუ
როგორ მუშაობს იგი. ყველა ქრისტიანი ერთი აზრის არ არის ამ თეორიათა მნიშვნელობაზე. ჩემი
ეკლესია - ინგლისის ეკლესია - არც ერთ მათგანს არ მიიჩნევს უტყუარად. რომის ეკლესია ცოტა შორს
მიდის. მაგრამ ვფიქრობ, ყველა დაეთანხმება ერთმანეთს იმაში, რომ თავად საგანი გაცილებით უფრო
მნიშვნელოვანია, ვიდრე თეოლოგთა მიერ გამოთქმული განმატებანი და რომ ვერც ერთი განმარტება
ვერ იქნება ადეკვატური რეალობისა. როგორც წიგნის წინასიტყვაობაშიც მოგახსენეთ, მე მხოლოდ
რიგითი მორწმუნე ვარ, ხოლო ამ საკითხს კი შეუძლია ძალიან ღრმად შეგვატოპინოს. მე შემიძლია
მხოლოდ ის გითხრათ, თუ რისთვისაა ის მნიშვნელოვანი, პირადად მე როგორ ვუდგები საკითხს.

ჩემი აზრით, ეს თეორიებიც ის არაა, რის აღიარებასაც გთხოვენ. ალბათ ბევრ თქვენგანს წაუკითხავს
ჯინსი ან ედინგტონი. როცა უნდათ აგიხსნან ატომი ან რაღაც ამის მსგავსი, გაძლევენ დესკრიფციას,
რის საფუძველზეც ქმნით იმის აზრობრივ სურათს. მაგრამ მერე გაფრთხილებენ, რომ ეს სურათი ის არ
არის, რისიც მეცნიერებს სჯერათ. ის რისიც მეცნიერებს სჯერათ, არის მათემატიკური ფორმულა.
სურათები იმისათვის არის, რომ ფორმულის გაგება გაგიადვილონ. სინამდვილეში, ისინი ჭეშმარიტნი
არ არიან იმ აზრით, რა აზრითაც ჭეშმარიტია ფორმულა. ისინი, რეალობაში რაა, იმას კი არ გაწვდიან,
არამედ რაღაც იმასთან მეტ-ნაკლებად მიახლოებულს. ისინი მხოლოდ დასახმარებლად არსებობენ და
თუ ვერ გეხმარებიან, შეგიძლიათ შეეშვათ. არსს საგნისას ვერ გადმოსცემთ სურათით, ის შეიძლება
გადმოიცეს მხოლოდ მათემატიკურად. ჩვენს შემთხვევაშიც იგივე ხდება. ჩვენ გვჯერა, რომ ქრისტეს
სიკვდილი ისტორიის ის მომენტია, როცა სხვა სამყაროდან რაღაც სრულიად გონმიუწვდომმა თავი
გაამჟღავნა ჩვენს საკუთარ სამყაროში. და თუ ჩვენ ატომებიც კი ვერ წარმოგვიდგენია, რომლებითაც
აგებულია ჩვენი საკუთარი სამყარო, მით უმეტეს, ვერას გახდება ჩვენი წარმოსახვა ასეთ მომენტთან.
მართლაც რომ შეგვძლებოდა მისი სრული გაგება, სწორედ ეს აჩვენებდა, რომ იგი სულაც არ არის ის,
რადაც იგი მოჩანს - მოუხელთებელი, ხელთუქმნელი, მიღმიერი, ელვასავით შემოჭრილი ბუნებაში.
თქვენ შეიძლება იკითხოთ, თუ რაა ხეირი იმაში, რომ ამის გაგება არ შეგვიძლია. ამაზე ადვილია
პასუხის გაცემა. კაცმა შეიძლება ჭამოს ისე, რომ ზუსტად არც იცოდეს, როგორ ხდება საკვების
ათვისება. ასევე ადამიანმა შეიძლება მიიღოს ქრისტეს ნაღვაწი, ისე რომ არც იცოდეს, როგორ მუშაობს
ის. და მართლაც, სანამ არ მიიღებს მას, ვერც განიცდის მის მოქმედებას.

ჩვენ გვითხრეს, რომ ქრისტე მოკვდა ჩვენთვის, რომ მისმა სიკვდილმა ჩამოგვრეცხა ცოდვები და რომ
მან თავისი სიკვდილით სძლია სიკვდილი. ეს ფორმულაა. ეს არის ქრისტიანობა. ეს უნდა ვირწმუნოთ.
ნებისმიერი თეორია, რომელსაც ვაგებთ ამის შესახებ, არის მეორეხარისხოვანი; ისინი ოდენ სქემებია
და დიაგრამები, რომლებიც გვერდზე უნდა გადავდოთ, თუ ხელს გვიშლიან; რომც გვეხმარებოდნენ,
საგნის არსთან არ უნდა ავრიოთ და მაინც ზოგიერთი მათგანი განხილვას იმსახურებს. ერთი მათგანი -
ყველაზე უფრო გავრცელებული - ზემოთაც რომ ვახსენე, ასეთია: ღმერთმა მოგვიტევა ცოდვები
იმიტომ, რომ ქრისტემ ნებაყოფლობით იკისრა ჩვენს ნაცვლად დასჯილიყო. ერთი შეხედვით, ეს
თეორია ერთობ სულელური ჩანს. თუ ღმერთს ჩვენი შეწყნარება უნდოდა, რატომ არ შეგვიწყნარა? რა
გამართლება შეიძლება ჰქონოდა უდანაშაულოს დასჯას? თუ პოლიცია-სასამართლოს აზრით
გავიაზრებთ „დასჯას“, მაშინ - არავითარი. მაგრამ, მეორე მხრივ, ხომ შეიძლება დავუშვათ, რომ
ადამიანმა, რომელსაც ფული აქვს, გადაიხადა იმ კაცის ვალი, ვისაც ის არ გააჩნია? ესეც არ იყოს, განა
ბუნებრივი არაა, გაჭირვებაში ჩავარდნილი ადამიანი კეთილმა მეგობარმა იხსნას?

მაინც რა გაჭირვებაში ჩაიგდო კაცმა თავი? იგი შეეცადა ყველაფერი თავის ნებაზე მოეწყო,
მოქცეულიყო ისე, თითქოს თავის თავს ჰკუთვნებოდა. სხვა სიტყვებით: დაცემული ადამიანი არ არის,
უბრალოდ, ნაკლოვანი ადამიანი, რომელიც კორექტირებას საჭიროებს: იგი მეამბოხეა, რომელმაც
იარაღი უნდა დაყაროს. დაყარეთ იარაღი, ჩაბარდით ტყვედ, ითხოვეთ პატიება, ამასთან გაიცხადეთ,
რომ მცდარ გზაზე იდექით და მოემზადეთ, ცხოვრება თავიდან დაიწყოთ - გაჭირვებიდან. მხოლოდ ასე
დააღწევთ თავს. უკან დახევა სრული სიჩქარით გახლავთ ის, რასაც ქრისტიანები მონანიებად უხმობენ.
მონანიება სახუმარო რამ არაა. ის არ ნიშნავს თვინიერებას. მოინანიო, ნიშნავს უარი თქვა
თავმოთნეობასა და თავნებობაზე, რასაც ათასობით წელი ფრთებს ვასხამდით. მოინანიო, ნიშნავს,
საკუთარი თავის ნაწილი ჩაკლა, განიცადო რაღაც მსგავსი სიკვდილისა. დიახ, მონანიებას კარგი კაცი
სჭირდება. აქ სირთულეს ვაწყდებით: მონანიება ცუდს სჭირდება, მაგრამ შეუძლია მხოლოდ კარგს. რაც
უფრო ცუდი ხართ, მით უფრო გჭირდებათ და მით უფრო გიჭირთ ამის გაკეთება. ვინც ამას
სრულყოფილად მოახერხებდა, იქნებოდა სრულყოფილი პიროვნება ანუ ის, ვისაც არ სჭირდება
მონანიება.

დაიმახსოვრეთ, რომ მონანიება, ეს ნებაყოფლობითი მორჩილება და თავისებური სიკვდილი, არ არის

ისეთი რამ, რასაც ღმერთი თქვენგან ითხოვს, სანამ თავისთან დაგაბრუნებთ ან რისგანაც, თუ
მოისურვა, შეუძლია გაგათავისუფლოთ; ეს მხოლოდ მინიშნებაა, რას ჰგავს მასთან დაბრუნება. თუ
ღმერთს თხოვთ მონანიების გარეშე დაბრუნებას, სინამდვილეში, მას თხოვთ დაგაბრუნოთ
დაუბრუნებლად. ეს შეუძლებელია. ამიტომ ჩვენ უნდა მოვინანიოთ. მაგრამ ბოროტება, რომელიც
აუცილებელს ხდის მონანიებას, იმავდროულად გვიკარგავს მონანიების უნარს. და თუ ღმერთი
შეგვეწია, შევძლებთ მონანიებას? დიაღ, მაგრამ რას ვგულისხმობთ ღმერთის შეწევნაში? იმას, რომ
ღმერთი, ასე ვთქვათ, თავის ნაწილს დებს ჩვენში. იგი გვასესხებს თავის გონით უნარს, რომლითაც
ამგვარად განვსჯით: მან ჩვენში ჩადო სიყვარულის ნაწილაკი, რომლის საფუძველზე ჩვენ შეგვიძლია
ერთმანეთის სიყვარული. როცა ბავშვს წერას ასწავლით, თქვენ დაატარებთ მის ხელს ასოების
გამოსაყვანად და მასაც გამოჰყავს ასოები იმიტომ, რომ თქვენ აწერინებთ. ჩვენ გვიყვარს და
ვაზროვნებთ იმიტომ, რომ ღმერთს უყვარს და აზროვნებს და უკავია ჩვენი ხელი. ჩვენ რომ არ
დავცემულიყავით, მშვიდი იქნებოდა ჩვენი მოგზაურობა. მაგრამ, სამწუხაროდ, ახლა ჩვენ გვჭირდება
ღმერთის დახმარება ისეთ რამეში, რაც ღმერთის ბუნებისათვის უცხოა: დანებებაში, ტანჯვაში,
მორჩილებასა და სიკვდილში. ამას ღმერთის ბუნებაში არაფერი შეესაბამება. გზა, რომელზეც ყველაზე
მეტად გვჭირდება ღმერთის წინამძღოლობა, ისეთია, რომელზეც თავისი ბუნების გამო ღმერთს
არასდროს გაუვლია. ღმერთს შეუძლია იმას გვაზიაროს, რაც მას გააჩნია. ის, რაც ჩვენ გვჭირდება,
ღმერთის ბუნებაში არ არის.

მაგრამ დავუშვათ, რომ ღმერთი განკაცდა, დავუშვათ, რომ ჩვენი ადამიანური ბუნება, რომელსაც
შეუძლია იტანჯოს და მოკვდეს, შეერწყა ღმერთის ბუნებას ერთ პიროვნებაში, მაშინ ასეთ პიროვნებას
შეუძლია ჩვენი შველა. იგი შესძლებდა დაეთრგუნა თავისი ნება, ეტანჯა და მომკვდარიყო, რადგან ის
იქნებოდა ადამიანი, ხოლო ამას შესძლებდა სრულყოფილად იმიტომ, რომ იქნებოდა ღმერთი. მე და
თქვენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში შევძლებთ ამას, თუ ღმერთი გააკეთებს ამას ჩვენს შიგნით, ხოლო ეს
რომ გააკეთოს, ის უნდა განკაცდეს. ჩვენ კი, ჩვენი მხრივ, ამგვარ სიკვდილს მოვახერხებთ მხოლოდ
ღმერთის სიკვდილის გაზიარებით - ზუსტად ისე, როგორც ნაზიარები ვართ მის აზროვნებას ანუ
გაგვაჩნია წვეთი მისი გონის ოკეანისა. ღმერთის სიკვდილის გაზიარებას ვერ მოვახერხებთ, სანამ ის არ
მოკვდება, მას კი სიკვდილი შეუძლია მხოლოდ როგორც კაცს. აი, ამ აზრით იხდის ის ჩვენს ვალს და
ეწამება ჩვენთვის; თავად სულაც არ სჭირდება ვნება.

ზოგიერთთაგან გამიგონია, რომ თუ იესო იყო ღმერთიცა და ადამიანიც, მაშინ მისი ვნებანი და
სიკვდილიც ჩვენს თვალში გაუფასურებულია, რადგან ეს მისთვის იოლი იქნებოდაო. გასაკიცხია (და
სრულიად სამართლიანადაც) ასეთი უმადურება და დაუნახავობა. მაგრამ მე რაც მაკვირვებს, არის
მიუხვედრელობა, რაზეც ეს განცხადება მეტყველებს. ერთი მხრივ, ამის მთქმელნი მართალნი არიან.
ვინძლო თავიანთ არგუმენტს კიდეც ვერ აფასებენ სათანადოდ. სრული დამორჩილება, ტანჯვა,
სიკვდილი არათუ იოლი იყო, არამედ შესაძლებელი იყო იესოსთვის მხოლოდ იმიტომ, რომ ის ღმერთი
იყო; მაგრამ განა უცნაური არ არის, ამის საფუძველზე არ დააფასო, რაც იესომ მოიმოქმედა?
მასწავლებელს შეუძლია ასწავლოს ბავშვს ასოების წერა, იმიტომ რომ ის უფროსია და იცის წერა. რა
თქმა უნდა, მისთვის ადვილია წერა. და მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს მისთვის უფრო იოლია, შეუძლია
დაეხმაროს ბავშვს. ბავშვმა რომ, აქაოდა, მასწავლებლისთვის უფრო იოლიაო წერა, უარი თქვას
მასწავლებლის დახმარებაზე და სხვა ბავშვისგან მოინდომოს დახმარება, რომელმაც თავადაც არ იცის
წერა (და ამდენად მოკლებულია „უსამართლო“ უპირატესობას), სწავლის საქმე წინ ვერ წაიწევს.
ვთქვათ, მე ჩქარ მდინარეში ვიძირები, ხოლო კაცს, რომელსაც ცალი ფეხი ნაპირზე აქვს, შეუძლია ხელი
გამომიწოდოს და გადამარჩინოს; ნუთუ მაშინ იმ კაცს უნდა ვუყვირო (ძლივსღა რომ ვსუნთქავ): „არა,
ეს უსამართლობაა! შენ უპირატესობა გქონდა - ცალი ფეხი მიწაზე გედგა!“? ამ უპირატესობის
წყალობით - გნებავთ, მას „უსამართლო“ უწოდეთ - გადაგარჩინათ მან. თუ დახმარება გჭირდებათ, განა
იმას არ უნდა მიმართოთ, ვინც თქვენზე ძლიერია?

ასეთი გახლავთ ჩემი შეხედულება იმაზე, რასაც ქრისტიანები „გამოსყიდვას“ უწოდებენ. მაგრამ
გახსოვდეთ, რომ ესეც მხოლოდ სურათია და არა თავად საგანი. თუ ეს სურათი არ გეხმარებათ,
თავიდან მოიცილეთ.

5. პრაქტიკული დასკვნა

ქრისტეს საქციელი იყო სრულყოფილი დანებება და მორჩილება: სრულყოფილი იმიტომ, რომ ღმერთი
იყო, ხოლო დანებება და მორჩილება შეძლო იმიტომ, რომ ადამიანი იყო, ქრისტიანული სარწმუნოება
ამბობს, თუ რამენაირად ვეზიარებით ქრისტეს მორჩილებას და წამებას, მაშინ ვეზიარებით სიკვდილზე
მის გამარჯვებასაც და მოვიპოვებთ ახალ სიცოცხლეს სიკვდილის მერე და იმ ცხოვრებაში ვიქნებით
სრულყოფილი და ბოლომდე ბედნიერი არსებანი. ეს ყოველივე რაღაც გაცილებით მეტს გულისხმობს,
ვიდრე ჩვენი მცდელობაა მივყვეთ მის მოძღვრებას. ადამიანები ხშირად კითხულობენ, როდის
გადაიდგმება ახალი ნაბიჯი ადამიანის ევოლუციაში. ქრისტიანული თვალსაზრისით ასეთი რამ უკვე
განხორციელდა: ქრისტეს სახით ახალი ადამიანი დაიბადა: ახალი ცხოვრება, რომელიც მასთან ერთად
დაიწყო, უნდა დაიწყოს ჩვენშიც.

როგორ უნდა მოხდეს ეს? მოდით, გავიხსენოთ როგორ მივიღეთ ძველი, ჩვეულებრივი ცხოვრება. ჩვენ
იგი სხვებისგან გადმოგვეცა - ჩვენი მშობლებისაგან და სხვა წინაპრებისაგან ჩვენი თანხმობის გარეშე.
ეს იყო უცნაური პროცესი, რომელიც მოიცავდა სიამოვნებას, ტკივილს, საფრთხეს, პროცესი, რომელშიც
თქვენ ვერასოდეს გაერკვეოდით. ბავშვობაში ბევრ ჩვენთაგანს დიდხანს თავი უმტვრევია იმაზე, თუ
როგორ გაჩნდა ამ ქვეყანაზე; პირველად სიმართლეს რომ შეიტყობენ, ხშირ შემთხვევაში არ იჯერებენ,
რაშიც მათ სულაც არ ვამტყუნებ, რადგან ეს მართლაც უცნაური რამაა. ჰოდა, იგივე ღმერთი, რომელმაც
ეს პროცესი მოაგვარა, აგვარებს ახალი ცხოვრების - ქრისტეს ცხოვრების - გავრცელებას ჩვენში. ჩვენ
უნდა მზად ვიყოთ, რომ ესეც უცნაური იქნება. ღმერთი არ დაგვკითხებია, როცა მან სექსი შექმნა და
არც ამ ახალი ცხოვრების გამოგონებას დაგვკითხებია.

ქრისტეს ცხოვრება სამი გზით ვრცელდება ჩვენში; ესენია: ნათლობა, რწმენა და ზიარება. ყოველ
შემთხვევაში ეს სამი ყველაზე აღიარებულია. მე არ გამოვრიცხავ განსაკუთრებულ შემთხვევებს, როცა
ქრისტეს ცხოვრების გადაცემა ამ სამიდან ერთი ან ორი გზითაც არის შესაძლებელი. დრო არ მაქვს
საიმისოდ, რომ ამ განსაკუთრებულ შემთხვევებს ჩავუღრმავდე, თან მათ შესახებ ცოდნაც არ მყოფნის.
თუ უცებ გინდათ კაცს აუხსნათ, როგორ ჩავიდეს ედინბურგში, პირველ რიგში მატარებლით წასვლას
ურჩევთ, თუმცა იქ შეიძლება ნავითაც ჩააღწიოს და თვითმფრინავითაც. ამ სამი გზიდან რომელია
არსებითი, მე ვერ გეტყვით. ჩემი მეთოდისტი მეგობარი ალბათ უფრო რწმენაზე ლაპარაკს
მომიწონებდა, მაგრამ მე არ მინდა ამაში ღრმად შევიჭრა. ნებისმიერი, ვინც ქრისტიანულ დოქტრინას
გასწავლით, გეტყვით, რომ სამივე გზას უნდა მიმართოთ. მოცემული მომენტისათვის ეს ჩვენთვის
საკმარისია.

პირადად მე არ ვიცი, ეს სამი რამ რად უნდა იყოს ახალი ცხოვრების მეგზური. მაგრამ ჩვენ ისიც არ
ვიცით, რა კავშირია ფიზიკურ სიამოვნებასა და ქვეყნად ახალი ადამიანის მოვლინებას შორის.
სინამდვილე უნდა მივიღოთ ისეთი, როგორიც ის არის. აზრი არა აქვს იმაზე თავის მტვრევას, თუ
როგორი უნდა იყოს ის, ან როგორი შეიძლება ყოფილიყო. თუმცა კი არ ვიცი, რატომაა ასე, მაგრამ ის კი
შემიძლია გითხრათ, ასე რატომ მწამს. მე უკვე განვმარტე, რატომ მჯერა, რომ იესო იყო და არის
ღმერთი. ის, რომ იგი თავის მიმდევრებს ასწავლიდა ახალი ცხოვრების მიღწევის გზას, ისტორიული
ფაქტია. სხვა სიტყვებით, ჩემი რწმენის საფუძველი მისი ავტორიტეტია. სიტყვა ავტორიტეტის ნუ
შეგეშინდებათ. ავტორიტეტზე დაყრდნობით რამის რწმენა, მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ იჯერებთ
რაღაცას იმის გამო, რომ ენდობით მის მთქმელს. 99% იმისა, რაც გჯერათ, ავტორიტეტიდან მოდის. მე
მჯერა, რომ არის ქვეყნად ისეთი ადგილი, როგორიცაა ნიუ-იორკი. ის ჩემი თვალით არ მინახავს. მისი
არსებობა აბსტრაქტული მსჯელობიდან არ გამომიყვანია. მჯერა იმიტომ, რომ სანდო ადამიანებს აქვთ
ნათქვამი. ჩვეულებრივ, ადამიანს სჯერა მზის სისტემის, ატომების, ევოლუციის, სისხლის მიმოქცევის
არსებობა ავტორიტეტის საფუძველზე, დიაღ, იმის გამო, რომ ამას ამბობენ მეცნიერები. ყველა
ისტორიულ ცნობას ვიჯერებთ ავტორიტეტის გამო. არც ერთ ჩვენთაგანს არ უნახავს ნორმანთა
დაპყრობა ან არმადის დამარცხება. წმინდად ლოგიკურად, როგორც ეს მათემატიკაში ხდება, ამის
დამტკიცება არავის შეუძლია. ჩვენ გვჯერა უბრალოდ იმიტომ, რომ თვითმხილველებმა დაგვიტოვეს
ჩანაწერები, რომლებიც ამ მოვლენათა შესახებ მოგვითხრობს, ანუ გვჯერა ავტორიტეტის საფუძველზე.
ადამიანს, რომელიც ავტორიტეტს სხვა სფეროებიდან ისევე გამორიცხავდა, როგორც ზოგნი
გამორიცხავენ რელიგიიდან, საერთოდ არ ეცოდინებოდა არაფერი.

არ იფიქროთ, თითქოს იმას ვამბობდე, რომ ნათლისღება, რწმენა და ზიარება შეიძლება ჩაენაცვლოს
თქვენს საკუთარ მცდელობას - მიბაძოთ ქრისტეს. ხორციელი ცხოვრება თქვენი მშობლებისგან მიიღეთ,
მაგრამ ეს არ ნიშნავს, მას აღარ უნდა მიხედოთ. იგი შეიძლება დაკარგოთ ან დაუდევრობით ან
თვითმკვლელობით. თქვენი ვალია სიცოცხლეს ხელი შეუწყოთ, იზრუნოთ მასზე, მაგრამ მუდამ უნდა
გახსოვდეთ, რომ იგი თქვენ არ შეგიქმნიათ, არამედ უფრთხილდებით როგორც სხვათაგან
გადმოცემულს. ამგვარადვე შეუძლია ქრისტიანს დაკარგოს მისთვის ბოძებული ქრისტესმიერი
ცხოვრება; არადა, მოვალეა - შეინარჩუნოს იგი. საუკეთესო ქრისტიანსაც კი, რომელსაც ოდესმე
უცხოვრია ამ ქვეყნად, თავისი ძალისხმევით არ მიუღია იგი, მხოლოდ მოუვლია და უპატრონებია.
სანამ თქვენს სხეულში სიცოცხლე ჩქეფს, იგი ბევრს აკეთებს ამ სხეულის შესანარჩუნებლად; ცოცხალ
სხეულზე ჭრილობა მოშუშდება, მაგრამ მკვდარზე - არა. სხეული ის კი არაა, რაც არ ზიანდება, არამედ
ის, რასაც საკუთარი ძალებით შეუძლია გამოკეთდეს. ასევე, ქრისტიანი ის კი არაა, ვინც არასოდეს
ცდება, არამედ ის, ვისაც შეუძლია მოინანიოს, ძალა მოიკრიბოს და ყოველი წაბორძიკების შემდეგ
ფეხზე წამოდგეს; მიზეზი ამისა ქრისტესმიერი ცხოვრებაა, რომელიც მას ისევ და ისევ აღადგენს,
აძლევს საშუალებას გაიმეოროს (გარკვეული ხარისხით) ქრისტეს ნებაყოფლობითი სიკვდილი.

ამით განსხვავდება ქრისტიანი იმ ადამიანებისაგან, რომლებიც ცდილობენ იყვნენ კარგები; მათ იმედი
აქვთ, რომ, თუ ღმერთი არსებობს, კარგი საქციელით იმის გულს მოიგებენ; ხოლო, თუ არ არსებობს,
კარგი ადამიანების მხრიდან მოწონებას მაინც ხომ დაიმსახურებენ. ქრისტიანი კი ფიქრობს, რომ მის
მიერ ჩადენილი სიკეთე ქრისტემიერი ცხოვრებიდან მოდის. ის არ ფიქრობს, რომ ღმერთი
შეგვიყვარებს, იმიტომ რომ კარგები ვართ, არამედ გვაქცევს კარგებად, იმიტომ რომ ვუყვარვართ;
სწორედ ისე, როგორც ვერ ვიტყვით, რომ სათბურის სახურავი თავისი ბრწყინვით მზეს იზიდავს; ის
ბრწყინავს იმიტომ, რომ მას მზე ანათებს.

ნება მომეცით, მეტი სინათლე შევიტანო ქრისტიანთა განცხადებაში, რომ ქრისტემიერი ცხოვრება
მათშია. ამაში ისინი რაღაც მენტალურს ან მორალურს არ გულისხმობენ. როცა ისინი ლაპარაკობენ
ქრისტეში ყოფნაზე ან ქრისტეს მათში ყოფნაზე, იმას კი არ გულისხმობენ, რომ ქრისტეზე ფიქრობენ ან
ბაძავენ მას. ისინი მიიჩნევენ, რომ ქრისტე ნამდვილად მათი მეშვეობით მოქმედებს, რომ ქრისტიანთა
ერთობა ფიზიკური ორგანიზმია, რომლის მეოხებითაც ქრისტე მოქმედებს, თითქოს ჩვენ მისი თითები
ან კუნთები ვიყოთ, ანდა - უჯრედები. ამან შეიძლება ერთი-ორი რამ განგვიმარტოს. კერძოდ, ის, თუ
ახალი ცხოვრება რატომ არ შემოიფარგლება მხოლოდ წმინდად სულიერი ხასიათის რწმენით და
ვრცელდება სხეულებრივი ხასიათის აქტებზეც, როგორიცაა: ნათლისღება და ზიარება. ახალი
ცხოვრება მხოლოდ იდეის განვრცობა არაა; ის უფრო ევოლუციას ჰგავს - ბიოლოგიურ ან
ზებიოლოგიურ ფაქტს. აზრი არა აქვს ღმერთს სულიერებაში გაეჯიბრო. მას თავში არ მოსვლია
ადამიანი წმინდად სულიერ არსებად შეექმნა. აი, რატომ იყენებს ის მატერიალურ პურსა და ღვინოს
ჩვენში ახალი ცხოვრების შემოსატანად. ეს შეიძლება ჩვენ უხეშად და არასულიერად მოგვეჩვენოს.
მაგრამ ღმერთი ასე არ ფიქრობს; მან მოიგონა ჭამა. მას უყვარს მატერია; ეს უკანასკნელი მისი
ნახელავია.

კიდევ ერთი რამ იწვევდა ჩემს განცვიფრებას. განა საშინელი უსამართლობა არაა, რომ ახალი ცხოვრება
შეიძლება მხოლოდ იმათ გადაეცეთ, ვისაც ქრისტეს შესახებ სმენია და უღიარებია იგი. რაც მართალია,
მართალი, ღმერთს არაფერი უთქვამს ჩვენთვის, რას უპირებს დანარჩენ ხალხს. ჩვენ კარგად ვიცით,
რომ თუ არა ქრისტეს მეოხებით, არც ერთი ადამიანის ხსნა არ მოხდება, მაგრამ ჩვენ არ ვიცით,
მხოლოდ ქრისტეს მცნობი ადამიანების ხსნა მოხდება ქრისტეს მეოხებით, თუ სხვებისაც. თუ თქვენ იმ
ადამიანთა ბედი გაღელვებთ, ვინც გარეთ რჩება, თქვენი მხრივ უგუნურება იქნებოდა, თავადაც გარეთ
დარჩენილიყავით. ქრისტიანები ქრისტეს სხეულია, რომლითაც ქრისტე მუშაობს. ამ სხეულის ყოველი
შენამატი მას საშუალებას აძლევს მეტი გააკეთოს. თუ გინდათ აუთსაიდერებს დაეხმაროთ, საკუთარი
თავის სახით ერთი პატარა უჯრედი უნდა შემატოთ ქრისტეს სხეულს, რომელსაც ერთადერთს
შეუძლია მათი შველა. უცნაური იქნებოდა, კაცისთვის თითები დაგეჭრათ, რომ მას კარგად ემუშავა.

სხვა შესაძლო შემოდავება შემდეგია. რატომ ჩამოდის ღმერთი ამ მტრებით ოკუპირებულ მიწაზე
ინკოგნიტოდ და აფუძნებს რაღაც საიდუმლო ორგანიზაციას, რათა ძირი გამოუთხაროს ეშმაკს? რატომ
არ ჩამოდის ძლევამოსილი და არ დაიპყრობს აქაურობას? იქნებ საამისოდ ძალა არ ჰყოფნის?
ქრისტიანების აზრით, ის ერთხელ ძლევით შემოვა, თუმცა არ ვიცით, როდის. ჩვენ ვხვდებით, რატომაც
აყოვნებს. მას სურს მხარი დავუჭიროთ ნებაყოფლობით. ვფიქრობ, მე და თქვენ დიდი პატივისცემით
არ მოვეკიდებოდით ფრანგს, რომელიც დაელოდებოდა მოკავშირეთა მიერ გერმანიის დაკავებას და
მერე განაცხადებდა, რომ თქვენს მხარეზე ვარო. ღმერთი დაიპყრობს აქაურობას. მაგრამ მინდა ვიცოდე,
ის ადამიანები, რომლებიც ღმერთს შესთხოვენ აშკარად და უშუალოდ ჩაერიოს ჩვენს ცხოვრებაში, თუ
აცნაურებენ, რა მოხდება, როცა ის ამას იზამს? ეს იქნება სამყაროს დასასრული. როცა სცენაზე ავტორი
გამოდის, წარმოდგენა დამთავრებულია. მართალია, ღმერთი აპირებს დაპყრობას, მაგრამ რა აზრიღა
ექნება იმის განცხადებას, რომ მის მხარეზე ხართ, თუ თქვენს თვალწინ სიზმარივით დაიწყებს
გაქრობას მთელი სამყარო და რაღაც, სრულიად წარმოუდგენელი, გააცამტვერებს ყველაფერს?
ზოგთათვის ეს იქნება მშვენიერი, ზოგთათვის საშინელი და აღარავის ექნება არჩევანის საშუალება.
მაშინ ღმერთი შეუნიღბავი გამოგვეცხადება, ისეთი სულშემძრავი, რომ აღძრავს ან უპირობო
სიყვარულს ან უსაზღვრო შიშს ყოველ არსებაში. მაშინ გვიანი იქნება არჩევანის გაკეთება. რა აზრი აქვს
იმის განცხადებას, რომ წოლას ირჩევთ, თუ ფეხზე დგომა შეუძლებელია. მაშინ დრო აღარ იქნება
ასარჩევად: ეს იქნება დრო იმის აღმოჩენისა, თუ, სინამდვილეში, ვისი მხარე აგვირჩევია, განურჩევლად
იმისა, ვაცნობიერებდით ამას უწინ თუ არა. ახლა, დღეს, ამ წუთას ჯერ კიდევ ჩვენს ხელთაა, სწორი
არჩევანი გავაკეთოთ. ღმერთი ფეხს ითრევს, რომ კიდევ ერთი შანსი მოგვცეს, მაგრამ ეს უსასრულოდ
არ გაგრძელდება; ჩვენ იგი ან უნდა ვაღიაროთ ან ზურგი შევაქციოთ.

წიგნი მესამე ქრისტიანული ქცევა

1. მორალის სამი ნაწილი

ერთი მოწაფე ვაჟისთვის უკითხავთ, ღმერთი როგორ წარმოგიდგენიაო. ყმაწვილს მიუგია, რამდენადაც
ვხვდები, ღმერთი ისეთი ვინმეა, რომელიც გამუდმებით დადარაჯებულია, აბა, ვინმე სიამ-
ტკბილობაში ხომ არ ცხოვრობსო. როგორც კი ასეთს შენიშნავს, მაშინვე შეეცდება, ცხოვრება
ჩაუმწაროსო. ვშიშობ, რომ სწორედ ამგვარად ესმის ბევრ ადამიანს სიტყვა „ზნეობა“ - რაღაც ისეთად,
რაც არ განებებს დალხენილ ცხოვრებას. სინამდვილეში, მორალური კანონები ინსტრუქციებია, რათა
ადამიანურმა მანქანამ სწორად იმუშაოს. მორალის ყველა კანონი იმაზეა მიმართული, არ დაუშვას ამ
მანქანის დამტვრევა, გადაძაბვა, გაცვეთა. აი, რატომ გვეჩვენება, რომ ეს კანონები ჩვენს ბუნებრივ
მიდრეკილებებს გამუდმებით ეწინააღმდეგება. როცა რომელიმე მანქანაზე მუშაობას სწავლობთ,
ინსტრუქტორი წარა-მარა გეუბნებათ: „არა, ასე არ შეიძლება.“ ეს იმიტომ, რომ მანქანაზე მუშაობისას
ბევრი რამის გაკეთება ბუნებრივად მიგაჩნიათ, სინამდვილეში კი, მანქანა ისე ვერ იმუშავებს.

ზოგ ადამიანს ურჩევნია, უფრო ზნეობრივ იდეალებზე ილაპარაკოს, ვიდრე - ზნეობის კანონებზე,
უფრო ზნეობრივ იდეალიზმზე, ვიდრე - ზნეობის წესებისადმი დაქვემდებარებაზე. რა თქმა უნდა,
სავსებით მართალია, რომ ზნეობრივი სრულყოფილება იდეალია იმ აზრით, რომ მისი მიღწევა არ
შეგვიძლია; ჩვენთვის, ადამიანებისათვის, სრულყოფილების ყოველი სახე იდეალია. ჩვენ არ
შეგვიძლია სრულყოფილი მძღოლები გავხდეთ ან სრულყოფილი ჩოგბურთელები, არ შეგვიძლია
სრულიად სწორი ხაზის გავლება, მაგრამ მორალური სრულყოფილებისათვის იდეალის დარქმევა
შეცდომაში შემყვანია. კაცი რომ ამბობს, რომელიღაც ქალი ან ცხენი ან გემი ან ბაღი მისი იდეალია, იგი
არ გულისხმობს (თუ ბრიყვი არაა), რომ ყველას ერთი იდეალი უნდა გააჩნდეს. ამგვარ ვითარებებში
ჩვენი ნებაა, ვიქონიოთ სხვადასხვა გემოვნება და, მაშასადამე, სხვადასხვა იდეალიც. ოღონდ ძალზედ
სახიფათოა, მაღალი იდეალების ადამიანი უწოდო იმას, ვინც თავგამოდებით იცავს ზნეობის კანონებს,
რადგან ამან შეიძლება გაფიქრებინოთ, თითქოს ზნეობრივი სრულყოფა მისი გემოვნების საქმე იყოს,
ხოლო დანარჩენთ არც კი გვევალებოდეს. ეს მომაკვდინებელი შეცდომა იქნებოდა. სრულყოფილი
ქცევა ისეთივე მიუღწეველია, როგორც მანქანის სიჩქარეთა სრულყოფილი გადართვა. მაგრამ ეს
აუცილებელი იდეალია, რომელიც ყველა ადამიანს უნდა გააჩნდეს, გამომდინარე ადამიანური მანქანის
ბუნებიდან; ისევე როგორც, გამომდინარე ავტომანქანის ბუნებიდან, ყველა მძღოლის იდეალია
სიჩქარეთა სრულყოფილი გადართვა. კიდევ უფრო სახიფათოა, როცა თავი მაღალი იდეალების
მატარებლად მიაჩნიათ, რადგან ცდილობენ არასოდეს იცრუონ (ნაცვლად იმისა, რომ ზოგჯერ
იცრუონ), არასოდეს იმრუშონ (ნაცვლად იმისა, რომ მეტად იშვიათად იმრუშონ), ანდაც არასოდეს
ატეხონ აყალ-მაყალი (ნაცვლად იმისა, რომ, უბრალოდ, ზღვარს არ გადავიდნენ). ასეთ შემთხვევაში
დიდია პედანტიზმის საფრთხე. ასეთი კაცი შეიძლება გამორჩეულ პიროვნებად მიიჩნიოთ
იდეალიზმის გამო, ისეთად მისალოცად რომ აქვს საქმე. სინამდვილეში, ვითარება ანალოგიურია
იმისა, კაცი რომ ანგარიშობს და ცდილობს ზუსტი პასუხი მიიღოს. უეჭველია, იდეალია სრულყოფილი
გამოთვლა. დაანგარიშებისას შეცდომებიც მოსალოდნელია. მაგრამ განსაკუთრებულ დამსახურებას
ვერ ვხედავ იმაში, რომ კაცი ცდილობს ყურადღება არ გაეფანტოს ანგარიშის თითოეულ საფეხურზე.
უგუნურება იქნებოდა, ამას არ ცდილიყო, რადგან ნებისმიერი შეცდომა მომავალ უსიამოვნებათა
საწინდარია. ასეა ყოველი უზნეო საქციელი. მას მოაქვს უსიამოვნება სხვებისთვისაც, მაგრამ პირველ
რიგში - თქვენთვის. იდეალებისა და იდეალიზმის ნაცვლად წესებსა და დაქვემდებარებაზე რომ
ვლაპარაკობთ, თავს ამ ფაქტებს შევახსენებთ ხოლმე.

ახლა კიდევ ერთი ნაბიჯი გადავდგათ წინ. ადამიანური მანქანა ორნაირად შეიძლება გამოვიდეს
მწყობრიდან. ერთია, როცა ადამიანები ერთმანეთს შორდებიან ან პირიქით: ერთმანეთს ეჯახებიან და
ცბიერებითა თუ უხეშობით ერთმანეთს ზიანს აყენებენ. მეორეა, როცა ინდივიდის შიგნით რაღაც
ირღვევა - განსხვავებული ნაწილები (განსხვავებული უნარები, სურვილები და ა.შ.) ან ერთმანეთს
უპირისპირდება ან ერთმანეთს ეჯახება. ამას უფრო იოლად მიხვდებით, თუ წარმოიდგენთ, რომ ჩვენ
გარკვეული წესით და რიგით მიმავალი გემები ვართ. მგზავრობა წარმატებული მხოლოდ იმ
შემთხვევაში იქნება, თუ, ჯერ ერთი, გემები ერთმანეთის გზებზე არ გადავლენ და არ შეეჯახებიან.
მეორეც: თუ თითოეული მათგანი ვარგისია და მექანიზმებიც წესრიგში აქვს. როგორც წესი, ორივე ეს
პირობა დაცული უნდა იქნას. თუ გემები ერთმანეთს შეეჯახა, ისინი დიდხანს აღარ ივარგებენ. ამავე
დროს, თუ მათი მექანიზმები გაუმართავია, შეჯახებას ვერ ასცდებიან. ან თუ გნებავთ, წარმოიდგინეთ
კაცობრიობა ორკესტრის სახით, რომელიც რაღაც მელოდიას ასრულებს. კარგი შედეგისათვის ორი
რამაა საჭირო: ყოველი ორკესტრანტის ინსტრუმენტი სწორად უნდა უკრავდეს და თითოეული
სათანადო მომენტში უნდა ახმიანდეს, რათა სხვა დანარჩენთ შეუთანადდეს. მაგრამ ჩვენ ერთი რამ
გამოგვრჩა მხედველობიდან. საით გაუწევია ჩვენს ფლოტს ან რა მუსიკის შესრულებას ცდილობს ჩვენი
ორკესტრი. საკრავებიც შეიძლება აწყობილი იყოს, შეიძლება ისინი სათანადო მომენტშიც ახმიანდნენ,
მაგრამ მათი მცდელობა მაინც შეიძლება წარუმატებელი აღმოჩნდეს, თუკი შეკვეთილი ჰქონდათ
საცეკვაო მუსიკა, მათ კი გასვენების მარში შეასრულეს. რაგინდ, კარგად იცუროს ფლოტმა,
წარუმატებელი იქნება მისი რეისი, თუ ნიუ-იორკის ნაცვლად კალკუტაში ჩავა.

როგორც ჩანს, ზნეობა სამ რამეს უკავშირდება. პირველი: ადამიანებს უნდა ახასიათებდეთ პატიოსანი
თამაში და ჰარმონიული ურთიერთობა. მეორე: ყოველ ინდივიდს უნდა გააჩნდეს შინაგანი წესრიგი,
ჰარმონია. მესამე: ადამიანის ცხოვრება უნდა ისახავდეს ზოგად მიზანს - რისთვის არსებობს ადამიანი,
საით მიდის ფლოტი, რომელი მელოდიის შესრულება სურს დირიჟორს.

ალბათ შეამჩნევდით, რომ ჩვენს თანამედროვეებს მხედველობაში აქვთ პირველი, მაგრამ არ ახსოვთ
დანარჩენი ორი. როცა გაზეთებში წერენ, ვიბრძვითო ქრისტიანული ზნეობრივი სტანდარტებისათვის,
ჩვეულებრივ, გულისხმობენ ბრძოლას სიკეთისა და პატიოსანი თამაშისათვის ერებს, კლასებს და
ინდივიდებს შორის. როცა კაცი რაღაცის გაკეთებას აპირებს და ამბობს: „ამაში ცუდი არაფერია, რადგან
ამით არავის არაფერი დაუშავდება,“ - მას მხოლოდ პირველი რამ ახსოვს. მისთვის მნიშვნელობა არა
აქვს, რა ხდება გემის შიგნით, თუ ეს გემი მეორეს დაჯახებით არ ემუქრება. სავსებით ბუნებრივია, რომ
ზნეობაზე ფიქრს პირველი პუნქტიდან - ურთიერთობიდან - ვიწყებთ. ჯერ ერთი, ამ სფეროში ცუდი
ზნეობის შედეგები ძალზედ თვალსაჩინოა, მათ ყოველ დღე საკუთარ ტყავზე გამოვცდით: იქნება ეს
ომი, სიღატაკე, მექრთამეობა, სიცრუე თუ მოჩვენებითი შრომა. და აი კიდევ რა. როცა საქმე პირველ
პუნქტს ეხება, შეხედულებანი ზნეობის შესახებ ერთმანეთისგან მცირედ განსხვავდება. თითქმის ყველა
დროის ყველა ადამიანი იმ აზრისაა (თეორიულად), რომ ადამიანები ერთმანეთის მიმართ უნდა იყვნენ
პატიოსანნი, კეთილნი და შემწენი. თუმც კი ბუნებრივია, ამით დავიწყოთ, მაგრამ, თუ ჩვენი ფიქრი
ზნეობაზე აქ დამთავრდება, მაშინ საერთოდ აზრი არა აქვს ზნეობის საკითხებზე მსჯელობას. სანამ
მეორე პუნქტს - ადამიანის შინაგან თანხმიერებას - არ შევეხებით, მანამ მხოლოდ თავს ვიტყუებთ.

რა ხეირია იმის გარკვევაში, როგორ ავიცილოთ შეჯახებანი, თუ გემები იმთავითვე უვარგისი, ძველი
ვარცლებია, რომელთა მართვა უკვე აღარ შეიძლება? რა აზრი აქვს ქაღალდზე საზოგადოებრივი ქცევის
წესების ჩამოწიკწიკებას, თუ ვიცით, რომ ჩვენი სიხარბე, სილაჩრე, ჭირვეულობა და თავმოთნეობა
მათი შესრულების საშუალებას არ მოგვცემს? ერთი წამითაც ვერ დავუშვებ, რომ განუწყვეტლივ და
ჩაღრმავებით არ ვიფიქროთ ჩვენი სოციალური და ეკონომიკური სისტემის გაუმჯობესებაზე. მე
მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ ყველა ეს განაზრება ზნეობის შესახებ ცარიელ ყბედობად დარჩება, თუ
არ შევიგენით, რომ არაფერს - გარდა ცალკეული ადამიანის სიმამაცისა და უანგარობისა - არ შეუძლია
ესა თუ ის საზოგადოებრივი სისტემა აიძულოს იმუშაოს, როგორც საჭიროა. საკმაოდ იოლია, აკრძალო
მექრთამეობა და ხულიგნობა, რომელთაც ფეხი გაუდგამთ მოცემულ საზოგადოებაში, მაგრამ სანამ
ადამიანები ბუნებით მექრთამეები და ხულიგნები იქნებიან, ახალ სისტემაშიც გამონახავენ გზებს
ძველი თამაშის გასაგრძელებლად. კანონის მეოხებით კაცს ვერ გააკეთილშობილებ, ხოლო კარგი
ადამიანების გარეშე კარგ საზოგადოებას ვერ შექმნი. აი, რატომ უნდა იყოს ჩვენი ფიქრის საგანი მეორე
პუნქტი - ინდივიდის ზნეობა.

მაგრამ, ვფიქრობ, აქ ვერ შევჩერდებით. ახლა ვუახლოვდებით იმ წერტილს, როცა სხვადასხვა

წარმოდგენა სამყაროზე სხვადასხვაგვარ ქცევას განაპირობებს. ერთი შეხედვით გონივრული ჩანს,
შევჩერდეთ და სანამ იქამდე მივალთ, გავიაზროთ ზნეობის მხარეები, რომელთაც ყველა ჭკუათამყოფი
ეთანხმება. მაგრამ შეგვიძლია კი? ნუ დავივიწყებთ, რომ რელიგია მოიცავს თავის თავში არსებულის
შესახებ ისეთ მსჯელობებს, რომელნიც ან ჭეშმარიტია ან მცდარი. თუ ისინი ჭეშმარიტია, მაშინ
შეიძლება გამოვიტანოთ მთელი რიგი დასკვნებისა, რომელნიც განსაზღვრავენ, სწორია თუ არა
ადამიანთა ფლოტილიის გეზი; თუ მცდარია, მაშინ სულ სხვა რიგის დასკვნებთან გვექნება საქმე.
დავუბრუნდეთ ადამიანს, რომელიც ამბობს, რომ არ შეიძლება რამე ძალიან ცუდი იყოს, თუ ამით სხვას
არაფერი უშავდება. მას კარგად ესმის, რომ ბადრაგში არც ერთ გემს ზიანი არ უნდა მიაყენოს, მაგრამ
ალალად ფიქრობს, რომ საკუთარ გემს როგორც უნდა ისე მოექცევა. მაგრამ საკითხი ასე დგება: არის კი
ეს გემი მისი საკუთრება? კითხვა ეხება იმას, ვარ თუ არა მე, ასე ვთქვათ, ჩემი გონებისა და სხეულის
პატრონი, თუ მხოლოდ მდგმური ვარ, რომელიც პასუხს აგებს სახლის ნამდვილი პატრონის წინაშე?
თუ საკუთარ მოსაზრებათა გამო ვიღაცამ მე შემქმნა, მაშინ მის წინაშე მე გამაჩნია მთელი რიგი
მოვალეობებისა, რომლებიც არ მექნებოდა, მხოლოდ ჩემს თავს რომ ვეკუთვნოდე.

ქრისტიანობა აცხადებს, რომ ყოველი ინდივიდუალური ადამიანური არსება მარადიულად იცხოვრებს.

ეს კი ან ჭეშმარიტია ან მცდარი. ძალიან ბევრია ისეთი რამ, რის გამოც არ ღირს თავის შეწუხება, თუ
მხოლოდ სამოცდაათი წლის სიცოცხლე მიწერია, ხოლო ძალიანაც ღირს, თუ მარადიულად უნდა
ვიცხოვრო. შეიძლება ასაკთან ერთად მემატება ჭირვეულობა, მეძალება შური, მაგრამ ეს იმდენად ნელა
ხდება, რომ შეიძლება სამოცდაათი წლისთვის მისი ზრდა თვალშისაცემი არც იყოს. მაგრამ მილიონი
წლის განმავლობაში ეს ნაკლოვანებანი შეიძლება ჯოჯოხეთად გადაგექცეთ. და, თუ მართლაც
ქრისტიანობა არ ცდება, ჯოჯოხეთი ზუსტი ტექნიკური ტერმინია იმის გამოსახატად, სადამდეც ჩემს
მეშურნეობასა და ჭირვეულობას შეუძლია მიმიყვანოს. და კიდევ განსხვავება უკვდავებასა და
მოკვდავებას შორის განაპირობებს განსხვავებას ტოტალიტარიზმსა და დემოკრატიას შორის. თუ
ინდივიდები მხოლოდ სამოცდაათ წელს ცხოვრობენ, მაშინ სახელმწიფოები, ერები, ცივილიზაციები,
რომლებიც ათასობით წელი ძლებენ, ინდივიდზე გაცილებით მნიშვნელოვანი ყოფილა. მაგრამ თუ
ქრისტიანობა მართალია, ინდივიდი არა მარტო უფრო მნიშვნელოვანია, არამედ შეუდარებლად
მნიშვნელოვანი, რადგან ის მარადიულია, სახელმწიფოს ან ცივილიზაციის არსებობა მასთან
შედარებით მხოლოდ წამია. გამოდის, რომ თუ ზნეობაზე ვფიქრობთ, უნდა ვიფიქროთ მის სამივე
ნაწილზე: ადამიანის ადამიანთან მიმართებაზე, თითოეული ადამიანის შინაგან მდგომარეობაზე და
ურთიერთობაზე ადამიანსა და იმ ძალას შორის, რომელმაც ის შექმნა. პირველის თაობაზე შეთანხმების
მიღწევა შესაძლებელია. აზრთა სხვაობა თავს იჩენს მეორე ნაწილში და ძალიან ღრმავდება მესამე
ნაწილში. ძირითადი განსხვავებანი ქრისტიანულსა და არაქრისტიანულ მორალს შორის სწორედ აქ
ხდება საცნაური. ვაპირებ, წიგნის დანარჩენ ნაწილში ქრისტიანული თვალსაზრისიდან ამოვიდე და
მთლიანი სურათი ავაგო იმის დაშვებით, რომ ქრისტიანობა ჭეშმარიტია.

2. კარდინალური სათნოებანი

წინა ნაწილი თავიდან მოკლე რადიომოთხრობას წარმოადგენდა. თუ ათი წუთი გაქვს დრო,
ყველაფერი ხანმოკლეობას ეწირება. უმთავრესი მიზეზი იმისა, რომ ზნეობა სამ ნაწილად დავყავი
(ბადრაგით მიმავალი გემების სურათიც რომ დავურთე) გახლდათ ის გარემოება, რომ მეჩვენებინა, ეს
იყო უმოკლესი გზა საკითხის მთლიანობაში დანახვისა. ქვემოთ მინდა გაგაცნოთ, თუ წარსულის
მოაზროვნენი ზნეობას როგორ ყოფდნენ. რადიოსაუბარში დროში შეზღუდულობის გამო ვერ
ჩავრთავდი, მაგრამ ამის ცოდნა კაცისთვის დიდად მარგია.

უფრო ვრცელი სქემის მიხედვით შვიდი სათნოება არსებობს. ოთხი მათგანი „კარდინალურ
სათნოებად“ იწოდება, დანარჩენი სამი - თეოლოგიურ სათნოებად. კარდინალურია, რომელთაც ყველა
ცივილიზებული ხალხი აღიარებს, თეოლოგიურს, როგორც წესი, მხოლოდ ქრისტიანები ცნობენ. ამ
უკანასკნელთ მოგვიანებით განვიხილავ. ახლა ოთხ კარდინალურ სათნოებათა შესახებ ვაპირებ
საუბარს (სიტყვას „კარდინალური“ საერთო არაფერი აქვს რომის პაპის „კარდინალთან“. იგი
ლათინური სიტყვისგან წარმოდგება, რომლის მნიშვნელობა არის „კარის ანჯამა“. ამ სათნოებათ
„კარდინალური“ იმიტომ ეწოდა, რომ ისინი, ასე ვთქვათ, დამქვემდებარებელია.); ესენია:
კეთილგონიერება, თავშეკავება, სამართლიანობა, სიმტკიცე.

კეთილგონიერება ნიშნავს პრაქტიკულ საღ აზრს, რომლის მეოხებითაც არკვევთ, რას აკეთებთ და რა
შეიძლება ამას მოჰყვეს: ჩვენს დროში ადამიანთა უმრავლესობა კეთილგონიერებას აღარც მიაკუთვნებს
სათნოებათ. რაკი ქრისტემ გვითხრა, რომ მის საუფლოში მხოლოდ იმ შემთხვევაში შევალთ, თუ
ვიქნებით ვითარცა ყრმანი, ბევრმა ქრისტიანმა დაასკვნა, რომ კარგ კაცად ყოფნას სიბრიყვე სულაც არ
უშლის ხელს. მაგრამ ეს გაუგებრობაა. ჯერ ერთი, ბევრი მართლა იჩენს კეთილგონიერებას, როცა ისეთ
რამეს აკეთებს, რაშიც ძალიან არის დაინტერესებული. ასეთ რამეს, დიაღაც რომ, კარგად უფიქრდება.
მეორეც, როგორც წმინდა პავლე შენიშნავს, ქრისტეს მხედველობაში სულაც არ ჰქონია ის, რომ ჩვენ
ბავშვები დავრჩენილიყავით გონებრივად. პირიქით, მან გვითხრა, რომ ვყოფილიყავით არა მარტო
მტრედივით უბრყვნელი, არამედ გველივით ბრძენიც. მას სურს ჩვენში ბავშვის გული, მაგრამ -
მოწიფული კაცის თავი. მას სურს ჩვენ ვიყოთ კარგი ბავშვებივით უშუალონი, უზაკველნი,
მოსიყვარულენი და ცოდნას დაწაფებულნი. მაგრამ მას აგრეთვე სურს, რომ ჩვენი გონების ყოველი
კუნჭული მთელი ძალით მუშაობდეს და იყოს საუკეთესო ფორმაში. ის ფაქტი, რომ საქველმოქმედოდ
გასცემთ თანხას, სულაც არ ნიშნავს, თითქოს აღარ გევალებოდეთ, შეამოწმოთ, ყალთაბანდების ხელში
ხომ არ აღმოჩნდა იგი. ის, რომ ღმერთზე ფიქრობთ (მაგალითად, ლოცვისას), სულაც არ ნიშნავს, რომ
უნდა დაკმაყოფილდეთ მასზე იმ ბავშური წარმოდგენებით, რომლებიც ხუთი წლის ასაკში გაგაჩნდათ.
რა თქმა უნდა, მართალია, რომ ღმერთს გონებაჩლუნგის მდგომარეობაშიც უყვარხართ და სჭირდებით.
მას ადგილი უკანასკნელი იდიოტისთვისაც მოეძევება. მაგრამ მას სურს, ყოველმა ადამიანმა
გამოიყენოს ჭკუა და გონება, რომელიც მას გააჩნია. მთავარი ის კი არაა, იყო კარგი, თვინიერი და სხვას
დაანებო იყოს ჭკვიანი, არამედ - იყო კარგი, თვინიერი და რამდენადაც შეგიძლია თავადაც იყო
ჭკვიანი. ღმერთს არ უყვარს გონებით ზარმაცები, როგორც არ უყვარს არანაირი ზარმაცი. თუ
გაქრისტიანებას აპირებთ, უნდა გაგაფრთხილოთ, რომ მას სავსებით უნდა უძღვნათ თავი: ჭკუა-
გონებაც და სხვა დანარჩენიც. მაგრამ, საბედნიეროდ, ამის კომპენსაციაც გეძლევათ. ვინც მთელი
სულითა და გულით ცდილობს იყოს ქრისტიანი, მალე აღმოაჩენს, რომ მისი ინტელექტი სულ უფრო
და უფრო ბასრდება. ესაა ერთი მიზეზი იმისა, თუ რატომ არ სჭირდება სპეციალური განათლება
ქრისტიანად ყოფნას. ქრისტიანობა თავად არის განათლება. აი, რატომ მოხდა, რომ ბუნიანის მსგავსმა
გაუნათლებელმა მორწმუნემ დაწერა წიგნი, რომელმაც მსოფლიო განაცვიფრა.

თავშეკავებულობა ერთი იმ სიტყვათაგანია, რომელმაც მნიშვნელობა შეიცვალა. ახლა მასში,

ჩვეულებრივ, ალკოჰოლისგან თავის შეკავება ესმით. მაგრამ ადრე, როცა მეორე მთავარ სათნოებად
თავშეკავებულობა მიაჩნდათ, მასში ამ აზრს არ დებდნენ. თავის შეკავებას მოითხოვდნენ არა მარტო
ალკოჰოლისაგან, არამედ სხვა სიამოვნებისაგანაც. მაგრამ ამავე დროს ეს არ ნიშნავდა სრულ
აკრძალვას, არამედ - ზომისა და საზღვრების ცოდნას. შეცდომა იქნებოდა გვეფიქრა, ყველა ქრისტიანი
ღვინის არმსმელი უნდა იყოსო. ქრისტიანობა კი არა, მაჰმადიანობაა ღვინის ამკრძალავი რელიგია. რა
თქმა უნდა, შესაძლოა ამა თუ იმ ქრისტიანს რაღაც პერიოდში მოუწიოს სპირტიან სასმელებზე უარის
თქმა, ან იმიტომ, რომ იცის - დალევის შემთხვევაში საზღვრებს გადავა, ან იმიტომ, რომ სურს
დაზოგილი ფული ღარიბებს მისცეს, ან იქნებ იმ ადამიანთა შორისაა, ვინც სმისადმი არის მიდრეკილი
და სურს მათ მაგალითი აჩვენოს. მაგრამ, რაც მთავარია, იგი გონივრული მოსაზრებით იკრძალავს
იმას, რასაც სულაც არ თვლის ბოროტებად და ვერაფერს ცუდს ვერ ხედავს იმაში, თუ სხვებს მოსწონთ
ის. მაგრამ ზოგი ავი კაცი მარტო ვერ იტყვის რამეზე უარს - მას სურს ყველამ თქვას უარი. ეს
ქრისტიანული გზა არაა. ცალკეულ ქრისტიანს შეუძლია გარკვეული მოსაზრებებით აიკრძალოს
მთელი რიგი რაღაცეები, იქნება ეს ქორწინება, ხორცი, ლუდი, კინო. მაგრამ რა წამს იტყვის, ესა და ეს
თავისთავად ცუდია და ზემოდან დაუწყებს ყურებას იმ ადამიანებს, რომელთაც ზურგი არ შეუქცევიათ
ამეებისთვის, იმავ წამს მცდარ გზას დაადგება.

შინაარსობლივმა დავიწროებამ - ღვინის აკრძალვაზე დაყვანამ - ცუდი სამსახური გაუწია

„თავშეკავებულობას“. ეს ავიწყებს ადამიანებს, რომ თავშეკავებული შეიძლება იყო მრავალი რამის
მიმართ. კაცი, რომელსაც ცხოვრების აზრად გადაჰქცევია გოლფის თამაში თუ მოტოციკლი, ქალი,
რომლის ფიქრი მთლად მოუცავს ტანსაცმელს, ბრიჯის თამაშს ან საკუთარ ძაღლს, ისევეა ხელიდან
წასული, როგორც ლოთი, რომელიც ყოველ საღამოს ღვინოში იხრჩობა. რა თქმა უნდა, მათი
წრეგადასულობა ნაკლებ თვალშისაცემია: ბრიჯომანი ან გოლფომანი შუა ქუჩაში არ აგდია, მაგრამ განა
გარე გამოვლინებით ღმერთს მოატყუებ?

სამართლიანობის მნიშვნელობა გაცილებით ფართეა, ვიდრე ის, რასაც ამ სიტყვაში გულისხმობენ

სასამართლო პროცესებზე. იგი მოიცავს პატიოსნებას, ურთიერთდათმობას, სიმართლეს, დაპირების
შესრულებას და ცხოვრების მრავალ მხარეს. ხოლო სიმტკიცე გულისხმობს სიმამაცის ორივე სახეს.
ერთი, როცა საფრთხეს სახეში უყურებენ, მეორე, როცა ტკივილს უძლებენ. თქვენ, რა თქმა უნდა,
შენიშნავთ, რომ წინა სამ სათნოებას ვერ დაიცავთ, თუ თამაშში მეოთხეც არ ჩართეთ.

ამ სათნოებათ უკავშირდება კიდევ ერთი მომენტი, რომელსაც აუცილებლად უნდა მიეპყრას

ყურადღება. არის განსხვავება: სამართლიანად, თავშეკავებულად მოქმედებ თუ სამართლიანი,
თავშეკავებული ადამიანი ხარ. ცუდმა ჩოგბურთელმა შიგადაშიგ შეიძლება კარგადაც დაარტყას,
მაგრამ ნამდვილად კარგი მოთამაშე ისაა, ვისაც ჩოგნის მრავალგზისი ქნევისგან თვალი, კუნთები,
ნერვები საიმედოდ აქვს გავარჯიშებული. ყოველივე ეს მოთამაშეს ანიჭებს იმგვარ ელფერსა თუ
თავისებურებას, რაც მაშინაც თვალში გხვდებათ, როცა ის ჩოგბურთს არ თამაშობს. ასევე,
მათემატიკოსის გონებაც იძენს გარკვეულ ჩვევებსა და ხედვის კუთხეს, რაც მაშინაც ძალაშია, როცა
მათემატიკური ოპერაციებით არ არის დაკავებული. კაცი, რომელიც მუდამ ერთნაირად იქცევა, ბოლოს
იმუშავებს თავისებურ ხასიათს. სწორედ ხასიათის ეს თვისება გვაქვს მხედველობაში და არა -
ცალკეული ქცევები, როცა სათნოებაზე ვლაპარაკობთ.

ეს განსხვავება შემდეგი მიზეზით არის მნიშვნელოვანი. თუ მხედველობაში გვაქვს მხოლოდ

ცალკეული მოქმედებანი, შეიძლება სამი მცდარი აზრი გაგვიჩნდეს:

1. ვიქცევით რა კარგად, შეიძლება ვიფიქროთ, რომ მნიშვნელობა არა აქვს ქცევის მოტივს - გვინდოდა
მართლა ასე მოქცევა, გვაღონებდა თუ გვახარებდა ასე მოქცევა, საზოგადოებრივ აზრს ვუწევდით
ანგარიშს, თუ თავად სიკეთე გვამოძრავებდა? ჭეშმარიტება შემდეგში მდგომარეობს: თუ ბოროტი
ზრახვით ჩავიდინეთ კარგი საქციელი, ეს ხელს არ შეუწყობს ჩვენს ხასიათში იმ თვისების
ჩამოყალიბებას, რასაც სათნოებას უწოდებენ (ვთქვათ, ჩოგბურთელმა მთელი ძალით მოუქნია ბურთს
ჩოგანი, არა იმიტომ, რომ მოცემულ მომენტში მართლა ასეთი დარტყმა იყო საჭირო, არამედ იმიტომ
რომ მოთმინება დაკარგა. ასეთმა დარტყმამ შეიძლება მოაგებინოს, მაგრამ საიმედო მოთამაშეს ვერ
გახდის).

2. შეიძლება გვეფიქრა, რომ ღმერთს სურს, ჩვენ წესების გარკვეულ სისტემას ვექვემდებარებოდეთ.
სინამდვილეში, რაც მას სურს, ესაა ჩვენი გამორჩეულობა.

3. შეიძლება გვეფიქრა, რომ სათნოებანი მხოლოდ აწმყო, აქაურ ცხოვრებაშია საჭირო, სხვა სამყაროში
არ დაგვჭირდება სამართლიანობა, რადგან იქ ადგილი არა აქვს უთანხმოებებს; არ დაგვჭირდება
სიმამაცე, რადგან იქ საფრთხე არ გვემუქრება. იმ ქვეყნად არ გვექნება საშუალება სამართლიანობა და
სიმამაცე გამოვავლინოთ. მაგრამ იქ აუცილებლად მოგვეთხოვება ვიყოთ ისეთი ადამიანები,
როგორებადაც მხოლოდ იმ შემთხვევაში დავდგებოდით, თუ აქ მიწიერ არსებობაში მამაცნი
ვიქნებოდით, ვიბრძოლებდით სამართლიანობისთვის. საქმე ის არაა, რომ ღმერთი არ დაგვიშვებს
თავის მარადიულ სამყაროში, თუ ხასიათის გარკვეული თვისებები არ გვექნა, არამედ ის, რომ, თუ მათ
აქ არ შევიძენთ, უკიდურეს შემთხვევაში - ღივის სახით მაინც - ვერანაირი პირობა სამოთხეს ვერ
შეგვიქმნის, ე. ი. ვერ მოგვანიჭებს ღრმა, ურყევ, დიდ ბედნიერებას, ისეთ ბედნიერებას, როგორიც
ღმერთს ჩვენთვის ემეტება.

3. საზოგადოებრივი მორალი

როცა ადამიანთა ურთიერთობის ქრისტიანულ მორალზე ვლაპარაკობთ, უპირველეს ყოვლისა,

გვმართებს გავიცხადოთ, რომ ქრისტე ახალი ზნეობის საქადაგოდ არ მოსულა. ახალი აღთქმის ოქროს
წესი - მოექეც სხვას ისე, როგორც გინდა, რომ ის გექცეოდეს - მხოლოდ აჯამებს იმას, რასაც ყველა
სულის სიღრმეში მართებულად მიიჩნევს. ზნეობის ნამდვილად დიდ მოძღვრებს ახალი მორალი
არასოდეს შემოუთავაზებიათ: ამას მხოლოდ ყალთაბანდები და მანიაკები აკეთებენ. როგორც დოქტორ
ჯონსონს აქვს ნათქვამი, „ადამიანებს სჭირდებათ უფრო ხშირ-ხშირად შეხსენება, ვიდრე რაღაც ახლის
სწავლება“. ზნეობის ყოველი ახალი მოძღვრის საქმეა, დროდადრო მიგვაბრუნოს ძველი მარტივი
პრინციპებისაკენ, რომელთა დავიწყებასაც აგრე რიგად ვესწრაფვით, მსგავსად ცხენისა, რომელსაც ისევ
და ისევ აბრუნებენ თარჯთან, რომელზეც გადახტომა არასგზით არ სურს ანდაც ბავშვისა, რომელსაც
აიძულებენ არაერთგზის დაუბრუნდეს გაკვეთილის იმ მონაკვეთს, რომელსაც თავს არიდებს.

მეორე, რაც უნდა გავიცხადოთ, ისაა, რომ ქრისტიანობას არ გააჩნია და არც პრეტენზია აქვს, ჰქონდეს
დაწვრილებით დამუშავებული პოლიტიკური პროგრამა, რომლის მეშვეობითაც პრინციპი - მოექეც
სხვას ისე, როგორც გინდა რომ ის გექცეოდეს - გარკვეულ საზოგადოებას გარკვეულ მომენტში
მიუდგებოდა. ასეთი რამ მას არც შეიძლება ჰქონოდა. იგი ითვალისწინებს ყველა ადამიანსა და ყველა
ეპოქას, მაშინ როდესაც, კერძო პროგრამა ერთ ადგილსა და დროს თუ მიუდგა, სხვა შემთხვევაში აღარ
გამოდგება. საერთოდაც, ქრისტიანობა სხვაგვარად იღვწის. როცა ის გეუბნებათ, მშიერი დააპურეთო,
კულინარიის გაკვეთილს არ გიტარებთ; როცა გეუბნებათ, ბიბლია წაიკითხეთო, არც ებრაულს, არც
ბერძნულს არ გასწავლით, არც ინგლისურის გრამატიკაში არ გავარჯიშებთ. ქრისტიანობას მიზნად
არასოდეს ჰქონია, ადამიანური მეცნიერების ან ხელოვნების რომელიმე დარგი შეეცვალა ან
შეევიწროებინა. იგი უფრო ხელმძღვანელია, რომელიც ყველას თავის საქმეს მიუჩენს. იგი ენერგიის
წყაროა, რომელიც ახალ სიცოცხლეს შთაბერავს ყველას, ვინც მის განკარგულებაში გადავა. ადამიანები
ამბობენ, ეკლესია უნდა გაგვიძღვესო. ეს მართალია, თუ სწორად ესმით, მაგრამ ყალბია, თუ
არასწორად ესმით. ეკლესიაში უნდა ვიგულისხმოთ ყველა მორწმუნე ქრისტიანი ერთ სხეულად
შეკრული. მაშინ გამოთქმა - ეკლესია უნდა გაგვიძღვეს - შემდეგ აზრს იძენს: სათანადო ნიჭის მქონე
ქრისტიანები ეკონომისტები და სახელმწიფო მოღვაწეები უნდა იყვნენ, ხოლო ყველა ეკონომისტი და
სახელმწიფო მოღვაწე ქრისტიანი უნდა იყოს. მთელი მათი ძალისხმევა პოლიტიკასა და ეკონომიკაში
მიმართული უნდა იყოს პრინციპის - მოექეც სხვას ისე, როგორც გინდა, რომ შენ ის გექცეოდეს -
გატარებაზე.

ასე რომ მოხდეს და ყველა დანარჩენი მართლა მზად რომ ვიყოთ ამის მისაღებად, მაშინ ყველა ჩვენს
სოციალურ პრობლემას საკმაოდ მალე მოვუნახავდით ქრისტიანულ გადაწყვეტას. მაგრამ,
სინამდვილეში, ადამიანთა უმრავლესობას ეკლესიის მიერ ხელმძღვანელობაში ესმის ღვთისმსახურთა
მიერ პოლიტიკური პროგრამების შემუშავება. ეს სისულელეა. ღვთისმსახურნი ის გამორჩეული
ადამიანები არიან მთელი ეკლესიის შიგნით, ვინც სპეციალურად არიან მომზადებულნი, ჩვენ,
მარადიული ცხოვრების სამზადისში მყოფ არსებათ, მოგვხედონ. ღვთის მსახურთ სრულიად
განსხვავებული საქმის კეთებას ვთხოვთ, რისთვისაც ისინი მომზადებულნი არ არიან. ეს ჩვენი, ე. ი.
ერისკაცების, საქმეა. ქრისტიანული პრინციპების გატარება, ვთქვათ, პროფკავშირების საქმიანობაში ან
განათლების სისტემაში, ქრისტიანი პროფკავშირული მოღვაწეებისა და ქრისტიანი მასწავლებლების
საქმეა. ასევე, ქრისტიანული ლიტერატურა იქმნება ქრისტიანი რომანისტებისა და დრამატურგების და
არა ეპისკოპოსების მიერ, ერთად რომ იკრიბებიან და თავისუფალ დროს პიესების და რომანების წერას
ანდომებენ.

და მაინც, ახალი აღთქმა დეტალებში ჩაუღრმავებლად, მაგრამ საკმაოდ ნათლად, მიგვითითებს,

როგორი უნდა იყოს ჭეშმარიტად ქრისტიანული საზოგადოება. შესაძლოა, ის მეტსაც გვეუბნება, ვიდრე
ჩვენ შეგვიძლია შევიგნოთ. იგი გვეუბნება, რომ არ უნდა იყვნენ შორიდან მაყურებლები ან
პარაზიტები. თუ კაცი არ შრომობს, მან არც უნდა ჭამოს. ყველამ საკუთარი ხელით უნდა იშრომოს და
მეტიც: თითოეულის ნამუშაკევი უნდა იყოს კარგი. ასეთ საზოგადოებაში ადგილი არ ექნებოდა
ფუფუნების სულელურ ნაწარმს და კიდევ უფრო სულელურ რეკლამას, რომელიც ამ ფუფუნებაზე
მიგვიტყუებდა. მასში ადგილი არ ექნებოდა „ყელყელაობას“ და „კოხტაპრუწობას“, არც ქედმაღლობას.
გარკვეული აზრით, ქრისტიანული საზოგადოება დაემსგავსებოდა იმას, რასაც „მემარცხენეს“
უწოდებენ. მეორე მხრივ, ქრისტიანობა დაბეჯითებით მოითხოვს ჩვენგან თვინიერებას - ყოველი
ჩვენგანი უნდა დაემორჩილოს (და გარეგნული პატივიც მიაგოს) კანონიერ ხელისუფლებას, ბავშვმა
უფროსს უნდა დაუჯეროს, ხოლო ცოლმა (ვშიშობ, ეს მოთხოვნა ერთობ არაპოპულარული იქნება) -
ქმარს. მესამეც, ეს უნდა იყოს სიხარულით მოცული საზოგადოება, სავსე სიმღერითა და
მხიარულებით, თავისუფალი წუხილისა და შფოთისაგან. თავაზიანობა ერთ-ერთი ქრისტიანული
სიქველეა. ახალ აღთქმას სძულს მოვიშვიშენი.

ასეთ საზოგადოებას რომ ეარსება და თქვენ ან მე რომ ვსტუმრებოდით, ვფიქრობ, ჩვენზე ის უცნაურ
შთაბეჭდილებას მოახდენდა; ვნახავდით, რომ ეკონომიკური ცხოვრება სოციალისტურ ყაიდაზეა
მოწყობილი, და ამ აზრით, მოწინავე იქნებოდა. მაგრამ ოჯახური ურთიერთობანი და ქცევის კოდექსი
საკმაოდ ძველმოდური, ვინძლო უფრო ცერემონიული და არისტოკრატიული მოგვჩვენებოდა.
თითოეულ ჩვენთაგანს რომელიმე მხარე მოეწონებოდა, მაგრამ, ვშიშობ, მთლიანობაში მას თითქმის
არავინ მიიღებდა. სწორედ ამას შეიძლება ველოდოთ, თუ ქრისტიანობა საკაცობრიო მექანიზმის
უნივერსალურ გეგმად იქცა. ამ მთლიანი გეგმიდან ყოველი ჩვენგანი სხვადასხვა გზით წავიდა და
ეჩვენება, თითქოს მისეული მოდიფიკაცია სწორედ პირველადი სქემა იყოს. ამაში ყოველ ნაბიჯზე
დარწმუნდებით, როგორც კი რამე ქრისტიანულს შეეჯახებით. თითოეულს მისი რაღაც ერთი მხარე
მოსწონს, სურს ის მიიღოს, დანარჩენი კი თავიდან მოიცილოს. აი, ამიტომ ვერ მივდივართ წინ.
ამიტომაა, რომ საპირისპირო იდეებისთვის მებრძოლ ადამიანებს შეუძლიათ თქვან,
ქრისტიანობისთვის ვიბრძვითო.

კიდევ ერთ საკითხზე შევჩერდეთ. ძველმა ბერძნებმა, ძველი აღთქმის ებრაელებმა და შუასაუკუნეების
უდიდესმა ქრისტიანმა მოძღვრებმა მოგვცეს ერთი რჩევა, რომელსაც თანამედროვე ეკონომიკური
სისტემა სრულიად უგულებელყოფს. ყველა ამ ადამიანმა გაგვაფრთხილა, ფულს ვახშით ნუ გასცემთო.
ჩვენ კი ამას კაპიტალის დაბანდებას ვუწოდებთ და მთელი ჩვენი სისტემის საფუძვლად გვიქცევია.
შეიძლება კატეგორიულად განვაცხადოთ, რომ არასწორ გზას ვადგავართ. ზოგი ამბობს, რომ მოსე,
არისტოტელე, ქრისტიანები ერთსულოვნად იმიტომ უარყოფენ პროცენტის აღებას (ანუ მევახშეობას),
რომ არ შეეძლოთ განეჭვრიტათ სააქციო საზოგადოებათა წარმოშობა და მხედველობაში მხოლოდ
ინდივიდუალური გამსესხებელი ჰყავდათ. ამიტომ მათი რჩევების გაუთვალისწინებლობის გამო თავი
არ უნდა ავიტკიოთო. ამ საკითხის გადაწყვეტა მე არ შემიძლია. ეკონომისტი არ გახლავართ და,
უბრალოდ, არ ვიცი, კაპიტალის დაბანდების ეს სისტემა არის თუ არა პასუხისმგებელი იმ
მდგომარეობაზე, რომელშიც ვიმყოფებით. სწორედ ამ სფეროში გვჭირდება ქრისტიანი ეკონომისტი,
მაგრამ, ჩემი მხრივ, უპატიოსნება იქნებოდა, თქვენთვის არ მეთქვა, რომ სამი უდიდესი ცივილიზაცია
ერთხმად შეაჩვენებდა (ერთი შეხედვით მაინც ასე ჩანს) სწორედ იმას, რასაც მთელი ჩვენი ცხოვრება
ემყარება.

ერთ საკითხზეც შევჩერდები და დავამთავრებ. ახალი აღთქმის იმ პასაჟში, სადაც ნათქვამია, რომ
ყველამ უნდა იშრომოს, ამის მიზეზიც არის განმარტებული: „უფროისღა შურებოდნენ და იქმოდენ
კეთილსა თვისითა ხელით, რაითა აქუნდეს მიცემად, ვის იგი უხმდეს“ (ეფესელთა მიმართ, 4, 28).
სიქველე - ღარიბებზე წყალობის გაცემა - მთავარი ნაწილია ქრისტიანული ზნეობისა. შემაშფოთებელ
იგავში ცხვრებისა და თხების შესახებ, თითქოს ის ღერძია მოცემული, რის ირგვლივაც ყველაფერი
ტრიალებს. დღეს ზოგი ამბობს, რომ ქველმოქმედება საჭირო არ უნდა იყოს. ნაცვლად იმისა, რომ
ღატაკს უწყალობო, ჯობია, ისეთი საზოგადოება მოვაწყოთ, სადაც სამოწყალო ღატაკები არ
იცხოვრებენ. შესაძლოა, ისინი სავსებით მართლები არიან, როცა ასეთი საზოგადოების შექმნას
მოითხოვენ, მაგრამ თუ მიაჩნიათ, რომ ამის გამო ახლავე უნდა შევწყვიტოთ ქველმოქმედება, მაშინ
ისინი ქრისტიანულ ზნეობას სცილდებიან. არა მგონია, ვინმეს შეეძლოს დაადგინოს, რამდენი უნდა
გავცეთ. ვფიქრობ, ამ საკითხის თავიდან ასაცილებლად ერთადერთი გზაა: გასცე მეტი, ვიდრე შეინახო.
თუ კომფორტზე, ფუფუნებაზე, სიამოვნებაზე დაახლოებით იმდენს ვხარჯავთ, რამდენსაც იმავე
შემოსავლის სხვა ადამიანები, ეტყობა, ძალიან ცოტას გავცემთ. თუ ისე გავცემთ, რომ დანაკლისს ვერ
ვგრძნობთ, ეტყობა, არასაკმარისად ქველმოქმედნი ვყოფილვართ. სასურველ რამეზე ხელი აღარ უნდა
მიგვიწვდებოდეს იმის გამო, რომ საიმისო ხარჯები საქველმოქმედოდ გავიღეთ. მე ახლა
ქველმოქმედების ჩვეულებრივ შემთხვევებზე ვლაპარაკობ. განსაკუთრებულ შემთხვევებში, როცა,
მაგალითად, ჩვენს ნათესავებს, მეგობრებს, მეზობლებს ან თანამშრომლებს თავს ატყდებათ
უბედურება, რაზეც ღმერთი მიგვაპყრობინებს ყურადღებას, შეიძლება მეტიც მოგვეთხოვოს, იქამდეც
კი, რომ შეიძლება ჩვენი საკუთარი მდგომარეობა საფრთხეში ჩავაგდოთ. მრავალი ჩვენთაგანის
ქველმოქმედებას წინ ეღობება არა ფუფუნებით გატაცება ან მეტი ფულის მოხვეჭის წადილი, არამედ -
შიში, შიში ჩვენი დაუცველობისა, რაც შეიძლება განვიხილოთ როგორც ცდუნება. ზოგჯერ
ქველმოქმედებაში ხელს გვიშლის სიამაყეც, ზოგჯერ გვიპყრობს ცდუნება და იმაზე მეტს ვხარჯავთ,
ვიდრე საჭიროა - ვიჩენთ რა თვალში მოსახვედრ გულუხვობას (ზედმეტი გასამრჯელო,
გამასპინძლება) და საჭიროზე ნაკლებს ვაძლევთ იმათ, ვისაც ნამდვილად ესაჭიროება ჩვენი დახმარება.

და ახლა, სანამ დავამთავრებდე, შევეცდები გამოვიცნო, რა გავლენა მოახდინა ნათქვამმა იმათზე, ვინც
ეს წაიკითხა. მათ შორის ალბათ არიან მემარცხენეები, რომელნიც მიწყრებიან, რომ მათთვის
სასურველი მიმართულებით უფრო შორს არ წავედი. საპირისპირო პოზიციის ადამიანები კი
მიწყრებიან იმიტომ, რომ მათი აზრით ძალიან შორს შევტოპე. ეს თუ ასეა, ჩვენ ვაწყდებით ნამდვილ
წინააღმდეგობას ქრისტიანული საზოგადოების პროექტების შემუშავებაში. ბევრი ჩვენგანი ამ საკითხს
ეხება არა იმ მიზნით, რომ გამოარკვიოს, რას ამბობს ნამდვილად ქრისტიანობა, არამედ იმის იმედით,
რომ ქრისტიანობაში გამოძებნოს ისეთი რამ, რაც მისი საკუთარი პარტიის შეხედულებას გაამაგრებს.
ჩვენ მოკავშირეს ვეძებთ იქ, სადაც ან ხელმძღვანელს გვთავაზობენ ან - მოსამართლეს. არც მე ვარ
გამონაკლისი. ამ თავში იყო პუნქტები, რომელთაც არ მინდოდა შევხებოდი. ამიტომაცაა, რომ მსგავსი
საუბრები არაფერს მოგვცემს, თუ გაცილებით შორს არ წავედით. ქრისტიანული საზოგადოება მანამდე
არ შეიქმნება, სანამ უმრავლესობა ამას არ მოინდომებს, ხოლო რომ მოვინდომოთ, ბოლომდე
ქრისტიანები უნდა გავხდეთ. მე შეიძლება ქანცის გაწყვეტამდე ვიმეორო: „მოექეც სხვას ისე, როგორც
გინდა, რომ ის გექცეოდეს“. მაგრამ ამას მე ვერ განვახორციელებ, სანამ მეორე ადამიანს, როგორც
საკუთარ თავს, არ შევიყვარებ. ხოლო მეორე ადამიანს, როგორც საკუთარ თავს, ვერ შევიყვარებ, სანამ
არ ვისწავლი ღვთის სიყვარულს. ღვთის სიყვარულს კი ვერ ვისწავლი, სანამ არ ვისწავლი მისდამი
მორჩილებას. ამგვარად, როგორც გაგაფრთხილეთ, მივუახლოვდით რაღაც უფრო ღრმას - სოციალური
საკითხებიდან გადავედით რელიგიურზე. ყველაზე გრძელი გზა შინ ყველაზე მალე მიგვიყვანს.

4. ზნეობა და ფსიქოანალიზი

მითქვამს, რომ ვერასოდეს ვერ შევქმნით ქრისტიანულ საზოგადოებას, სანამ ჩვენი უმეტესობა არ
გაქრისტიანდება. ეს, რა თქმა უნდა, არ ნიშნავს, რომ ესა თუ ის საზოგადოებრივი საკითხი შორეული
მომავლის წარმოსახული ვადისთვის გადავდოთ. ეს ნიშნავს, რომ ორი საქმე ერთად უნდა დავიწყოთ:
პირველი, გამოვნახოთ საშუალება, რომელიც თანამედროვე საზოგადოებაში დანერგავს პრინციპს -
„მოექეც სხვას ისე, როგორც გინდა, რომ ის შენ მოგექცეს“. მეორე, ვეცადოთ, თავად გავხდეთ ის
ადამიანები, ვინც ამ პრინციპით იცხოვრებს, თუკი მივხვდით, როგორ უნდა ამის მიღწევა. ახლა მინდა
განვიხილოთ ქრისტიანული იდეა კარგი კაცისა ანუ ადამიანური მანქანის ქრისტიანული სპეციფიკა.

სანამ დეტალებზე გადავიდოდე, მინდა ორ შედარებით ზოგად საკითხზე შევჩერდე. ჯერ ერთი,
რამდენადაც ქრისტიანული ზნეობა აცხადებს, რომ მოწოდებულია ადამიანური მანქანის წესრიგში
მოსაყვანად, თქვენ ალბათ დაგაინტერესებთ, რა კავშირშია იგი ფსიქოანალიზთან, რომელიც თავის
მიზნად ამავეს აცხადებს.
აქ მოგვიწევს, ორი რამ ძალიან კარგად გავმიჯნოთ. ერთი მხრივ, ფსიქოანალიზის სამედიცინო ხასიათი
და ტექნიკა, მეორე მხრივ, ზოგადი ფილოსოფიური შეხედულება სამყაროზე, რომელსაც
ფსიქოანალიზის საფუძველზე ქმნიან ფროიდი და სხვები. ფროიდის ფილოსოფია უშუალოდ
უპირისპირდება ქრისტიანობას, ასევე უპირისპირდება სხვა დიდ ფსიქოლოგს - იუნგს. უნდა ითქვას,
რომ, როცა ფროიდი ლაპარაკობს ნევროზების მკურნალობაზე, იგი მსჯელობს როგორც თავისი საგნის
სპეციალისტი, მაგრამ როცა ზოგად ფილოსოფიაზე გადადის, იგი მსჯელობს, როგორც დილეტანტი.
ამიტომ გონივრული იქნებოდა მისთვის პატივი მიგვეგო პირველ სფეროში და არა - მეორეში. მე
სწორედ ასე ვიქცევი. ამას ვაკეთებ ღრმა თავდაჯერებით, რადგან დავრწმუნდი, რომ როგორც კი თავის
საგანს სცილდება და რაღაც ისეთზე მსჯელობს, რისიც მე უფრო გამეგება (მაგალითად,
ენათმეცნიერება), იგი დიდ უმეცრებას ამჟღავნებს. თავისთავად ფსიქოანალიზი იმ ფილოსოფიური
მინაერთების გარეშე, რაც ფროიდმა და სხვებმა მიაკერეს, სულაც არ ეწინააღმდეგება ქრისტიანობას;
მისი მეთოდიკა მრავალ პუნქტში ეხმიანება ქრისტიანულ ზნეობას. ცუდი არ იქნებოდა, ყველა
პასტორი შეძლებისდაგვარად გასცნობოდა მას.

როცა ადამიანი ზნეობრივ არჩევანს აკეთებს, მის წინაშე ორი რამეა. პირველი - თავად არჩევანის აქტი,
მეორე - სხვადასხვა გრძნობა, იმპულსი და ა.შ., რაც დამოკიდებულია ადამიანის ფსიქოლოგიურ
განწყობაზე და რაც თითქოს არჩევანის ნედლ მასალას წარმოადგენს. ასეთი ნედლი მასალის ორი სახე
არსებობს. პირველს ვუწოდებთ ნორმალურს. მას საფუძვლად უძევს ყველა ადამიანისათვის
დამახასიათებელი ტიპური გრძნობები. მეორე რიგი მოიცავს საკმაოდ არაბუნებრივ გრძნობებს, რაც
გამოწვეულია არაცნობიერის დონეზე გადახრებით. რეალურად სახიფათოს შიში პირველი რიგის
მაგალითია, ხოლო კატებისა თუ ობობების შიში - მეორე რიგისა. მამაკაცის ლტოლვა ქალისადმი
პირველი რიგისაა, მამაკაცისა მამაკაცისადმი - მეორე რიგისა. ფსიქოანალიზი ცდილობს ადამიანს
უკუღმართი გრძნობები დააძლევინოს, არჩევანის მომენტში უკეთესი ნედლი მასალა მიაწოდოს.
მორალს კი საქმე აქვს თავად არჩევანის აქტებთან.

განვიხილოთ მაგალითზე. წარმოიდგინეთ ომში მიმავალი სამი მამაკაცი. ერთს საფრთხის

ჩვეულებრივი შიში აქვს, ისეთი, ყველა მოკვდავი რომ განიცდის. იგი თრგუნავს ამ შიშს ზნეობრივი
ძალისხმევით და გულადდება. დანარჩენ ორს არაცნობიერი გადახრების გამო გაზვიადებული შიში
სჭირს, რომლის გადალახვა არანაირი ზნეობრივი ძალისხმევით არ შეუძლიათ. ახლა წარმოვიდგინოთ,
რომ მოდის მათთან ფსიქოანალიტიკოსი და ორივე მათგანს კურნავს ე. ი. იმავე მდგომარეობაში
აყენებს, რომელშიც პირველი იმყოფება. აქ მთავრდება ფსიქოანალიტიკური პრობლემა და იწყება
ზნეობრივი. ახლა უკვე განკურნებულთ შეუძლიათ სრულიად განსხვავებული გზები აირჩიონ. ერთს
შეუძლია თქვას: მადლობა ღმერთს., ელეთ-მელეთი აღარ მემართება. ახლა შემიძლია ვაკეთო ის, რასაც
ყოველთვის ვესწრაფვოდი - ვიბრძოლო თავისუფლებისთვის. მაგრამ მეორეს შეუძლია თქვას: ძალიან
კარგი. მიხარია, რომ მშვიდად ვგრძნობ თავს, მაგრამ ამის გამო სულაც არ ვაპირებ სხვის მაგივრად
შევუშვირო ტყვიას მკერდი. ის, რომ ნაკლებ მეშინია, მომეხმარება, უფრო გავუფრთხილდე თავს და
მოხერხებულად დავმალო ეს სხვისი თვალისაგან. ასეთი განსხვავება წმინდა ზნეობრივი საკითხია და
მას ფსიქოანალიზი ვერას მოუხერხებს. რაც არ უნდა გააუმჯობესოთ ადამიანის ნედლი მასალა, თქვენ
მაინც აწყდებით რაღაც სხვას - ადამიანის ნამდვილ თავისუფალ არჩევანს: დააყენოს თავისი
ინტერესები პირველ ადგილზე თუ უკანასკნელზე. და ეს თავისუფალი არჩევანი ერთადერთი რამაა,
რაც ზნეობას განაპირობებს.
ცუდი ფსიქოლოგიური მასალა ცოდვა კი არა, ავადმყოფობაა. აქ საჭიროა არა მონანიება, არამედ -
მკურნალობა. და ეს, სხვათაშორის, ძალზედ მნიშვნელოვანია. ადამიანები განსჯიან გარეგანი
საქციელის მიხედვით. ღმერთი განსჯის მორალური არჩევანის მიხედვით. სრულიად შესაძლებელია,
რომ ღმერთის თვალში გაცილებით მამაცია ის კაცი, რომელსაც პათოლოგიურად ეშინია კატების,
მაგრამ კატას მაინც უპატრონებს, ვიდრე ჯანმრთელი მამაკაცი, რომელიც საბრძოლო მამაცობისავის
მედლითაა დაჯილდოებული. ბავშვობიდან გაუკუღმართებულად აღზრდილი და სისასტიკეს
მიჩვეული ადამიანი ცოტა სიკეთეს რომ გამოიჩენს, რის გამოც ამფსონებმა შეიძლება მასხარადაც
აიგდონ, იქნებ ღმერთის თვალში უფრო მეტს აკეთებს, ვიდრე ჩვენ, მეგობრისთვის რომ ვწირავთ
სიცოცხლეს.

ამას სხვა მხრიდანაც შეიძლება შევხედოთ. ზოგი ჩვენგანი ვინძლო ძალიანაც კარგი კაცია, მაგრამ თუ
გავითვალისწინებთ მის კარგ ჩამომავლობას, კარგ აღზრდას, შეიძლება მის მიერ გაღებული სიკეთე არც
ისე დიდი აღმოჩნდეს იმათ სიკეთესთან, ვისაც ჩვენ არამზადებს ვეძახით. განა დარწმუნებით
შეგვიძლია ვთქვათ, როგორ მოვიქცეოდით, ფსიქოლოგიური კომპლექსებით რომ ვიყოთ შეპყრობილი,
ცუდად აღზრდილი და ძალაუფლებაც ისეთი ჩაგვეგდო ხელში, მაგალითად, ჰიმლერს რომ გააჩნდა.
აი, რატომ შეაგონებენ ქრისტიანებს, არ განიკითხოთო. ჩვენ მხოლოდ ადამიანის არჩევანის შედეგს
ვხედავთ ნედლი მასალისაგან. მაგრამ ღმერთი ადამიანს განიკითხავს არა ნედლი მასალის მიხედვით,
არამედ იმის მიხედვით, თუ როგორ გამოიყენა იგი. ადამიანის ფსიქიკური წყობა დამოკიდებულია მის
სხეულზე. სხეულის სიკვდილის შემდეგ გაშიშვლებული წარმოდგება ყველა მისი სურვილი,
ნამდვილი შინაგანი არსება, ის, რაც კარგსა და ავს განარჩევდა. ყველა ის კეთილი მოქმედება, რომელიც
ჩვენი საკუთარი დამსახურება გვეგონა, აღმოჩნდება, რომ შედეგი ყოფილა თურმე საჭმლის კარგი
მონელებისა. ამიტომ ისინი არ ჩაგვეთვლება. ასევე ბევრს ცოდვად არ ჩაეთვლება მის მიერ ჩადენილი
უმსგავსობანი, რაც გამოწვეული იყო სხვადასხვა კომპლექსითა და ავადმყოფობით. აი, მაშინ ყოველ
ადამიანს დავინახავთ ისეთს, როგორიც ის არის სინამდვილეში. ჩვენ გველის სიურპრიზები.

ამას მივყავართ მეორე პუნქტთან. ადამიანებს ხშირად ქრისტიანული მორალი ესმით როგორც
გარკვეული გარიგება ღმერთსა და ადამიანს შორის, რომელშიც ღმერთი ამბობს: თუ შენ მრავალ წესს
შეასრულებ, მე შენ დაგაჯილდოებ, თუ არა - დაგსჯი. არა მგონია, ეს საუკეთესო გაგება იყოს. უფრო
მგონია, რომ ყოველთვის, როცა არჩევანს აკეთებთ, თქვენ ცვლით თქვენს არჩევანის მკეთებელ არსებას,
რომელიც ცოტა უფრო სხვა ხდება, ვიდრე მანამდე იყო. და თუ თქვენს აურაცხელარჩევნიან ცხოვრებას
მთლიანობაში განიხილავთ, ნახავთ, რომ მთელი სიცოცხლის მანძილზე საკუთარ არსებას ნელინელ
ზეციურ ან ჯოჯოხეთურ არსებად აქცევდით ე. ი. ან იმ არსებად, რომელიც ჰარმონიაშია ღმერთთან,
სხვებთან და თავისთავთან, ანდაც იმ არსებად, რომელიც ებრძვის ღმერთს, სძულს იგი და იმავე
მიმართებაშია თავის მსგავს ქმნილებებთან და თავის თავთან. თუ პირველ კატეგორიას ეკუთვნით,
მაშინ ეკუთვნით ზეცას ანუ თქვენია სიხარული და მშვიდობა, ცოდნა და ძალა. მეორე კატეგორია
ნიშნავს სიცოფეს, ძრწოლას, მრისხანებას, უძლურებას, მარადიულ მარტოობას. ყოველი ჩვენგანი
ყოველ წუთს წინ მიიწევს ერთ-ერთი ამ მდგომარეობისაკენ.

ეს ხსნის ქრისტიან ავტორთა იმ თავისებურებას, რაც მუდამ საგონებელში მაგდებდა: ერთ მომენტში
ისინი ძალიან მკაცრნი არიან, მეორეში - თავისუფალნი და შემწყნარებელნი. ისინი ცოდვილ ფიქრზე
ისე ლაპარაკობენ, როგორც უსაშველოდ სერიოზულ საგანზე, მაგრამ შემდეგ საშინელ მკვლელებზე და
მოღალატეებზე რომ მიდგება საქმე, ამბობენ, საკმარისია მოინანიონ, რომ ყველაფერი მიეტევებათო.
მერე მე მივხვდი, რომ ისინი მართალნი არიან. ის, რაზეც ისინი გამუდმებით ფიქრობენ, არის ჭდე,
რომელიც რჩება ჩვენი თვითობის ძირეულ ნაწილზე; ამ ცხოვრებაში მას ვერავინ ხედავს, მაგრამ მის
გამო ჩვენ ყველას გველის ან მარადიული ვნება ან სიხარული. ზოგ ადამიანს ისეთი სოციალური
მდგომარეობა გააჩნია, რომ მის მრისხანებას შეუძლია ათასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწიროს,
მეორის მდგომარეობა კი ისეთია, რომ, რაც არ უნდა განრისხდეს, მხოლოდ სიცილს დააყრიან. მაგრამ
ორივე მათგანის სულზე ერთი ზომის ჭდე აღიბეჭდება. ორივემ ისეთი რამ დამართა თავს, რომ თუ არ
მოინანია, შემდეგში კიდევ უფრო გაუჭირდება ცდუნების ძლევა და მორიგი მრისხანება კიდევ უფრო
სასტიკი იქნება. თუ თითოეული მათგანი მთელი სულითა და გულით მიმართავს ღმერთს, შეძლებს
გაამთელოს ის ბზარი, რომელიც თავის „მე“-ს გაუჩინა. თუ ამას არ იზამენ, ორივე მათგანი, საბოლოო
ჯამში, განწირულია. გარედან როგორი ჩანს საქციელის შედეგი - დიდი თუ მცირე - ამას მნიშვნელობა
არა აქვს. და კიდევ ერთი ბოლო პუნქტი. გახსოვთ, გითხარით, სწორ მიმართულებას არა მარტო
მშვიდობისაკენ, არამედ ცოდნისკენაც მივყავართ. რაც უფრო კარგი ხდება ადამიანი, მით უფრო
კარგად ესმის და ცხადად ხედავს იმ ბოროტებას, რომელიც ჯერ კიდევ ბოგინობს მასში. რაც უფრო
ბოროტდება, მით უფრო ნაკლებ ამჩნევს თავის სიავეს. ზომიერად ბოროტმა კაცმა იცის, რომ ძალიან
კარგი კაცი არ არის. მთლად ხელიდან წასული კი ფიქრობს, რომ ისაა, რაცაა. ეს რომ ასეა, ამას
გვეუბნება საღი აზრი. რა არის ძილი, მაშინ იცი, როცა გღვიძავს და არა მაშინ, როცა გძინავს. ანგარიშში
შეცდომებს მაშინ ამჩნევ, როცა ნათლად აზროვნებ. ცუდად რომ აზროვნებ, შეცდომას ვერ ამჩნევ.
თრობის ბუნებას წვდები ფხიზელი და არა მთვრალი. კარგმა ადამიანებმა იციან, რა არის კარგი და რა -
ცუდი, ცუდებმა არც ერთი იციან, არც მეორე.

5. ზნეობა სქესობრივ ურთიერთობათა სფეროში

განვიხილოთ, თუ როგორ უდგება ქრისტიანული მორალი სქესობრივი ურთიერთობის საკითხს და რას

ნიშნავს ის სათნოება, რომელსაც ქრისტიანული უბიწოება ეწოდება. იგი არ უნდა ავურიოთ
თავმდაბლობის, წესიერების, ზრდილობის საზოგადოებრივ წესებთან. წესიერების ნორმები
განსაზღვრავს, თუ მოცემულ საზოგადოებაში რა ზომამდე შეიძლება ადამიანის სხეულის გაშიშვლება,
რა თემებზე შეიძლება საუბარი და რა სიტყვების ხმარებაა დასაშვები. ქრისტიანული უბიწოების წესი
ყველა დროის ქრისტიანისთვის ერთი და იგივეა, წესიერების ნორმები კი - ცვალებადი. ლამის შიშველი
ქალი წყნარი ოკეანიის კუნძულებიდან და ვიქტორიას ხანის ლედი, ნიკაპიდან კოჭებამდე კაბა რომ
აცვია, მათ წრეში მიღებული საზომების მიხედვით შეიძლება ერთნაირად მიიჩნეოდნენ წესიერებად,
თავმდაბლებად, ზრდილობიანებად. ასევე, დამოუკიდებლად ჩაცმულობისა, ორივე მათგანი შეიძლება
ჩაითვალოს უბიწოდ (ან პირიქით). ზოგიერთი სიტყვა და გამოთქმა, შექსპირის დროის ზნეკეთილი
მანდილოსნები რომ იყენებდნენ, მეცხრამეტე საუკუნეში მხოლოდ თავაშვებული ქალებისაგან
შეგეძლოთ მოგესმინათ. როცა ადმიანები მათ საზოგადოებაში მიღებული წესიერების კანონებს
არღვევენ, რათა თავიანთ თავში ან სხვაში ავხორცი ვნება აღძრან, მაშინ ისინი უბიწოების მოთხოვნას
ეწინააღმდეგებიან. მაგრამ თუ ეს უვიცობით ან დაუდევრობით მოსდით, მაშინ ამით მხოლოდ ცუდ
აღზრდას ავლენენ. ხშირად შეგნებულად იქცევიან ასე, რათა სხვები გააოგნონ ან უხერხულ
მდგომარეობაში ჩააყენონ. მაგრამ ეს აუცილებლად მათ ბიწიერებას არ ნიშნავს. ეს უფრო იმაზე
მეტყველებს, რომ მოკლებულნი არიან სიკეთეს, რადგანაც მხოლოდ ავ კაცს სიამოვნებს, სხვას რომ
უხერხულ მდგომარეობაში აყენებს. არა მგონია, ქცევის მეტისმეტად მომთხოვნი და მკაცრი ნორმები
უბიწოებას მოწმობდეს ან შეეწეოდეს მას. ამიტომ ჩემი ცხოვრების მანძილზე ამ ნორმების
მნიშვნელოვანი გამარტივება და შემსუბუქება დადებით მოვლენად მიმაჩნია. მაგრამ მოცემულ ეტაპზე
სხვადასხვა ასაკისა და სხვადასხვა ტიპის ადამიანები ერთსა და იმავე ნორმებს არ ცნობენ, რის გამოც
იქმნება გაუგებრობა. ვფიქრობ, სანამ ეს გაუგებრობა ძალაშია, ძველი თაობის ადამიანები ან ისინი,
ვინც ძველი ყაიდის შეხედულებებს იზიარებენ, ძალიან უნდა გაფრთხილდნენ, რომ ახალგაზრდებს ან
„ემანსიპირეპულ ადამიანებს“ გარყვნილება არ მიაწერონ, თუ ეს უკანასკნელნი ძველი საზომების
მიხედვით წესიერად არ იქცევიან. სამაგიეროდ, არც ახალგაზრდებმა უნდა მიიჩნიიონ უფროსები
ჩამორჩენილებად და პურიტანებად იმის გამო, რომ ადვილად ვერა ჰგუობენ ქცევის ახალ წესებს.
მრავალი პრობლემა გადაიჭრება, თუ ნამდვილად მოისურვებ, სხვებში ყველა მათი დადებითი თვისება
შეამჩნიო და შეეცდები მათ თავი კარგად იგრძნონ.

უბიწოება ყველაზე ნაკლებ პოპულარული ქრისტიანული სათნოებაა. მას ვერსად გაექცევი. ძველი
ქრისტიანული წესი ამბობს: ან იქორწინე და დაიცავი სრული ერთგულება მეუღლისა, ან დაიცავი
სრული უბიწოება. ეს იმდენად ძნელია და იმდენად ეწინააღმდეგება ჩვენს ინსტინქტებს, რომ იფიქრებ,
ან ქრისტიანობა ცდება, ან ამჟამინდელ ეტაპზე გადაგვარებული გვაქვს სქესობრივი ინსტინქტები. ან
ერთი ან მეორე. მე, რა თქმა უნდა, როგორც ქრისტიანი ვფიქრობ, რომ გადაგვარებული გვაქვს
ინსტინქტები.

ასე რომ ვიფიქრო, სხვა საფუძველიც მაქვს. სექსის ბიოლოგიური მიზანია ახალი თაობის შექმნა, ისევე
როგორც საკვების მიღების მიზანია ორგანიზმის შენახვა. თუ ვჭამთ, როცა მოგვინდება და რამდენიც
მოგვინდება, მაშინ უნდა ვაღიაროთ, რომ ბევრი ჩვენგანი ძალიან ბევრს ჭამს, მაგრამ კატასტროფულად
ბევრს მაინც არა. ერთმა კაცმა შეიძლება ჭამოს ორი კაცის ულუფა, მაგრამ ათის ულუფას მაინც ვერ
მოერევა. მადა წინ უსწრებს თავის ბიოლოგიურ დანიშნულებას, მაგრამ არა უზომოდ. ხოლო
ახალგაზრდა კაცი თუ თავის სქესობრივ მადას აჰყვა, იმდენ სქესობრივ აქტს ჩაატარებს, რომ ყოველი
მათგანის შედეგად თუ თითო ბავშვი დაიბადა, ათ წელიწადში ერთ პატარა სოფელს დაასახლებს.
ამგვარი მადა არ ეთანადება მის ბიოლოგიურ ფუნქციას.

ან განვიხილოთ სხვა მხრიდან. ურიცხვი ადამიანი იყრის თავს სტრიპტიზის წარმოდგენაზე იმის
სანახავად, თუ როგორ შიშვლდება ქალი სცენაზე. დავუშვათ, რომელიმე ქვეყანაში ჩახვედით და
ნახეთ, რომ თეატრი სავსეა ხალხით. სცენაზე შემოაქვთ თავდახურული ჭურჭელი, მერე ამ ჭურჭელს
თანდათანობით ეხდება ხუფი და ბოლოს, სინათლის ჩაქრობის წინ, მზერას წარმოუდგება ცხვრის
კატლეტი ანდაც შაშხის ნაჭერი. განა არ იფიქრებდით, რომ ამ ქვეყანაში ხალხს ჭამის მადა
გაუკუღმართებია? ჰოდა, სხვა სამყაროში აღზრდილ კაცს სცენაზე სტრიპტიზი რომ ეხილა, განა არ
იფიქრებდა, რომ სქესობრივი ინსტინქტები გაუკუღმართებული გვაქვს?

ერთმა კრიტიკოსმა შენიშნა, რომ, თუ ნახავდა ქვეყანას, სადაც ცხვრის კატლეტის სტრიპტიზი
პოპულარობით სარგებლობს, იფიქრებდა, რომ იმ ქვეყანაში შიმშილობაა. ცხადია, ამით იმის თქმა
უნდოდა, რომ ისეთი მოვლენა, როგორიც სტრიპტიზია, შედეგია არა სქესობრივი გარყვნილებისა,
არამედ - სქესობრივი შიმშილისა. მე ვეთანხმები იმაში, რომ თუ რომელიმე უცხო ქვეყანაში ადამიანები
ცხოველ ინტერესს იჩენენ კატლეტის აღნიშნული სტრიპტიზისადმი, ეს შეიძლება იმითაც აიხსნას, რომ
იმ ქვეყანაში შიმშილობაა. მაგრამ ამ ჩვენი ჰიპოთეზის შესამოწმებლად კიდევ ერთი ნაბიჯი გადავდგათ
და გავარკვიოთ, მართლა აკლიათ თუ არა იმ ქვეყანაში საჭმელი. თუ დადასტურდა, რომ საჭმელი არ
კლებიათ, მაშინ შიმშილის ჰიპოთეზაზე ხელი უნდა ავიღოთ და სხვა რამ მოვიფიქროთ. ასევე, სანამ
სქეობრივ შიმშილს სტრიპტიზის მიზეზად გამოვაცხადებდეთ, გამოვარკვიოთ, აჭარბებს თუ არა ჩვენი
ეპოქა სქესობრივი თავშეკავებულობით გარდასულ ეპოქებს, როცა სტრიპტიზი არ არსებობდა. ეჭვი
არაა, არ აჭარბებს. ჩასახვის საწინააღმდეგო საშუალებებმა მკვეთრად გაზარდა სქესობრივ
ურთიერთობათა ინტენსივობა როგორც ქორწინებაში, ისე მის გარეთ. წარმართობის შემდგომ ყველა
საუკუნესთან შედარებით საზოგადოებრივი აზრი გაცილებით შემწყნარებელი გახდა როგორც
უკანონო, ისე გაუკუღმართებული ურთიერთობებისადმი. სქესობრივი შიმშილის ჰიპოთეზა
ერთადერთი შესაძლებელი ახსნა არ არის. ყველას მოეხსენება, რომ სქესობრივ მადას, როგორც ყველა
სხვა მადას, მოჭარბებულობაც ზრდის. მშიერი მართლაც ბევრს ფიქრობს საჭმელზე, მაგრამ ასეა
მსუნაგიც. ღორმუცელასაც და დამშეულსაც უყვართ სასიამოვნო გამღიზიანებლები.

არსებობს მესამე ახსნაც. ძალიან ცოტას ნახავთ ადამიანს, ვისაც იმის ჭამა სურს, რაც, ჩვეულებრივ,
საკვებად არ იხმარება ან კიდევ საჭმელს რაღაც სხვა დანიშნულებით იყენებს. მოკლედ, რაც ჭამას
შეეხება, გემოვნების გაუკუღმართება იშვიათია. სქესობრივი ინსტინქტის გადაგვარების შემთხვევები
კი ურიცხვია, ძნელად განკურნებადი და თავზარდამცემი. ვწუხვარ, რომ ამგვარ დეტალებში ვიჭრები,
მაგრამ სხვაგვარად არ ხერხდება. იძულებული ვარ ეს ვაკეთო, რადგან ბოლო ოცი წელი სექსის შესახებ
მაგარ-მაგარი ტყუილებით გვკვებავენ. ყელში ამოსვლამდე გვიმეორებენ, რომ სქესობრივი ლტოლვა
ისეთივე ბუნებრივია, როგორიც სხვა რომელიმე სასიცოცხლო ლტოლვა და როგორც კი უარს ვიტყვით
ამ ლტოლვის ჩახშობის სულელურ ვიქტორიასეულ იდეაზე, ჩვენი ცხოვრება ლამაზი და საამური
შეიქნება. ეს სიცრუეა. ამაში რომ დავრწმუნდეთ, საკმარისია, პროპაგანდისგან პირი იბრუნოთ და
ფაქტებს გადახედოთ.

თქვენ გეჩიჩინებიან, რომ სქესობრივი ურთიერთობანი გადაგვარდა იმის გამო, რომ მას თრგუნავენ.
მაგრამ, ბოლო ოცი წელია, სექსს აღარავინ თრგუნავს. ამაზე ლაპარაკით ყურები წაიღეს. მაგრამ საქმე
მაინც ვერ მოგვარდა. თუ უბედურების თავი და თავი სქესობრივ ლტოლვათა დათრგუნვა იყო, მაშინ
თავისუფლებას პრობლემა უნდა გადაეწყვიტა. ეს კი არ მომხდარა. ჩემი აზრით, ყველაფერი
პირიქითაა. ვფიქრობ, რომ ადამიანებმა დასაბამითგანვე დაიწყეს სქესობრივი ლტოლვის შეზღუდვა,
რადგანაც ის იმთავითვე დიდ არევ-დარევას იწვევდა. თანამედროვე ადამიანებს უყვართ თქმა: სექსში
არაფერია სამარცხვინო. ამაში შეიძლება ორ რამეს გულისხმობენ. შეიძლება ისინი ფიქრობენ, რომ
არაფერია სამარცხვინო იმაში, რომ კაცობრიობა თავის კვლავწარმოებას ამგვარი გზით ახდენს და არც
იმაში, რომ ამ გზას თან ახლავს სიამოვნება. თუ ასე ფიქრობენ, მაშინ ისინი მართლები არიან.
ქრისტიანობაც ამას ამბობს. სავალალო არც ეს გზაა, არც სიამოვნება. ძველი ქრისტიანი მოძღვრები
ამბობდნენ, ადამიანი რომ არ დაცემულიყო, სქესობრივი ურთიერთობით გაცილებით მეტ სიამოვნებას
მიიღებდა, ვიდრე ახლა იღებსო. ვიცი, რომ ზოგმა გონებაჩლუნგმა ქრისტიანმა მოიგონა, თითქოს
ქრისტიანული თვალსაზრისით სქესობრივი ურთიერთობანი, სხეული, ყოველგვარი ფიზიკური
სიამოვნება თავისთავად ბოროტება იყოს. ისინი ღრმად ცდებიან. ქრისტიანობა უდიდეს
რელიგიათაგან თითქმის ერთადერთია, რომელიც ათვალისწუნებით არ უყურებს სხეულს, რომელსაც
მიაჩნია, რომ მატერია სიკეთეა, რომ ერთხელ ღმერთი ადამიანის სხეულით მოგვევლინა, რომ ზეციურ
სასუფეველშიც კი მოგვეცემა რაღაც სხეულის მაგვარი და იგი შეიქნება ჩვენი ბედნიერების, სილამაზის,
ენერგიის არსებითი ნაწილი. ქრისტიანობამ განადიდა ქორწინება გაცილებით მეტად, ვიდრე სხვა
რომელიმე რელიგიამ. სასიყვარულო პოეზია უმეტეს წილად ქრისტიანთა დაწერილია. თუ ვინმე
ამბობს, რომ სქესობრივი ურთიერთობანი ბოროტებაა, ქრისტიანობა მყისვე შეედავება. მაგრამ, როცა
დღეს ამბობენ, სექსში სამარცხვინო არაფერიაო, შეიძლება ამაში გულისხმობენ, რომ არაფერია
სამარცხვინო იმ მდგომარეობაში, რომელშიც დღეს სქესობრივი ინსტინქტი აღმოჩნდა.

თუ ესა აქვთ მხედველობაში, ვფიქრობ, რომ ისინი ცდებიან. ჩემი აზრით, დღეს იგი ძალიანაც
სამარცხვინოა. არაფერია სამარცხვინო იმაში, კაცმა რომ საჭმელი დაიგემოვნოს, მაგრამ დიდი
სირცხვილი იქნებოდა, კაცობრიობის ნახევარი ცხოვრების მთავარ ინტერესად ჭამას გაიხდიდეს და
ცხოვრებას საჭმლის გამომხატველი სურათების ცქერაში, ტუჩების ლოკვაში და ნერწყვის ყლაპვაში
გაატარებდეს. იმის თქმა არ მინდა, რომ პირადად მე და თქვენ ვართ პასუხისმგებელი შექმნილი
სიტუაციის გამო. ჩვენმა წინაპრებმა ამგვარად წახდენილი სხეულები გადმოგვცეს, ჩვენ კი
ვიზრდებოდით სქესობრივი თავშეუკავებლობის პროპაგანდის გარემოცვაში. არსებობენ ადამიანები,
რომელნიც მოწადინებულნი არიან, ჩვენი სქესობრივი ინსტინქტები ნიადაგ აღგზნებულ
მდგომარეობაში ამყოფონ, რადგან ამით კარგა ფულს შოულობენ. ვნებააშლილი ადამიანი ფულის
დახარჯვაზე უკან არ დაიხევს. ღმერთმა იცის ჩვენი მდგომარეობა. იგი ჩვენ ისე არ განგვსჯის, თითქოს
სიძნელეები არა გვქონოდა გადასალახი.

სანამ განვიკურნებოდეთ, განკურნება უნდა გვინდოდეს. ვინც ჭეშმარიტად ესწრაფვის დახმარებას,

მიიღებს კიდეც. მაგრამ ბევრ თანამედროვე ადამიანს ამის სურვილიც არ ებადება. იოლია, ვიფიქროთ,
ვითომ რამე გვინდა, როცა ის სინამდვილეში სულაც არ გვსურს. ძალიან დიდი ხნის წინ ერთმა
ცნობილმა ქრისტიანმა თქვა, რომ ახალგაზრდობაში ღმერთს ვევედრებოდი, უბიწოების დაცვაში
შემწეოდაო. მხოლოდ მრავალი წლის შემდეგ გავაცნობიერე, რომ, როცა ჩემი ბაგეები ჩურჩულებდნენ:
„ჰოი, ღმერთო, მქენ მე უბიწო“, გული იდუმალ ამატებდა: „ოღონდ ნუ იზამ ამას ახლავეო“. იგივე
შეეძლება შეემთხვას სხვა სათნოებათა გამო ლოცვა-ვედრებას. მაგრამ არსებობს სამი მიზეზი იმისა, თუ
დღესდღეობით ასე რატომ გვიჭირს სრულ უბიწოებას ვესწრაფვოდეთ, მის მიღწევაზე რომ არაფერი
ვთქვათ.

ჯერ ერთი, ჩვენი წამხდარი ბუნება, მაცდური ეშმაკეულნი და ავხორცობის მთელი თანამედროვე
პროპაგანდა ერთად გვარწმუნებენ, რომ სურვილები, რომელთაც ჩვენ ვეწინააღმდეგებით, ბუნებრივია,
საღი და კანონზომიერი, რომ მათთვის წინააღმდეგობის გაწევაა არანორმალურობა და სიმახინჯე.
აფიშა აფიშაზე, ფილმი ფილმზე, რომანი რომანზე სქესობრივ თავშეუკავებლობას უკავშირებს
ფიზიკურ ჯანმრთელობას, ნორმალურობას, ახალგაზრდობას, გულმართლობას და კარგ გუნებ-
განწყობას. ჰოდა, ასეთი დაკავშირება ყალბია. ყველაზე დიდი ტყუილის მსგავსად ესეც წილნაყარია
სიმართლესთან, კერძოდ, ზემოთაღიარებულ სიმართლესთან, რომ სქესობრივი ლტოლვა
(ზედმეტობისა და გაუკუღმართების გარეშე) ნორმალურია, ჯანმრთელი და ა.შ. მაგრამ ტყუილია ის,
რომ ყოველი სქესობრივი აქტი, რომლისკენაც ლტოლვას მოცემულ მომენტში გრძნობთ, ჯანსაღია და
ნორმალური. ქრისტიანობაც რომ იქით იყოს, ეს საღი აზრის პოზიციიდანაც სისულელეა. ჩვენს ყველა
სურვილს რომ გასაქანი მივცეთ, ცხადია, მიგვიყვანს იმპოტენციამდე, ავადმყოფობამდე, ეჭვიანობამდე,
ტყუილამდე, თვალთმაქცობამდე და ყველაფერ იმამდე, რაც ვნებს ჯანმრთელობას, კარგ
განწყობილებას და სიწრფელეს. ამ სამყაროში ბედნიერების მისაღწევად საკმაოდ დიდი თავშეკავებაა
საჭირო. ამიტომ განცხადება, რომ ყოველი ლტოლვა, თუ ის ძლიერია, კიდეც ჯანმრთელია და
კანონიერი, უაზრობაა. ყოველ გონიერსა და ცივილიზებულ ადამიანს უნდა გააჩნდეს რაღაც სისტემა
პრინციპებისა, რომელთა მეოხებითაც სურვილების ნაწილს განახორციელებს, ნაწილს ჩაიხშობს.
ზოგისთვის ამოსავალია ქრისტიანული პრინციპები, ზოგისთვის - ჰიგიენური, ზოგისთვის -
სოციალური. კონფლიქტი არსებობს არა ქრისტიანობასა და ბუნებას შორის, არამედ ბუნების
გაკონტროლების ქრისტიანულ და მისგან განსხვავებულ პრინციპებს შორის, რადგანაც ბუნების (ე. ი.
ბუნებრივი სურვილების) კონტროლი მაინც საჭიროა, თუ არ გსურთ ცხოვრების დაღუპვა. უნდა
ვაღიაროთ, რომ ქრისტიანული პრინციპები სხვებზე მკაცრია, მაგრამ თავად ქრისტიანობა გვეხმარება
მათ აღსრულებაში. სხვა პრინციპთა დაცვისას კი გარედან დახმარებას ვერ მიიღებთ.

მეორე, მრავალ ადამიანს ეშინია დაიცვას ქრისტიანული უბიწოება, რადგან წინდაწინ მიაჩნიათ, რომ ეს
შეუძლებელია. მაგრამ, როცა რამის მცდელობა აუცილებელია, ნუ იფიქრებთ, დაძლევთ თუ არა. როცა
საგამოცდო ფურცელზე არასავალდებულო შეკითხვა გიწერიათ, თქვენ დაფიქრდებით შეგიძლიათ თუ
არა პასუხის გაცემა. როცა შეკითხვა სავალდებულოა, აკეთებთ იმას, რისი გაკეთებაც შეგიძლიათ.
არასრულყოფილ პასუხზეც კი რაღაც შეფასებას მიიღებთ, მაგრამ საერთოდ თუ არ უპასუხეთ,
ნამდვილად არანაირი შეფასება არ გექნებათ. ასეა არა მარტო გამოცდებზე, არამედ ომში, მთაზე ასვლის
წინ, ან ციგურებით სრიალს, ცურვას, ველოსიპედის ტარებას რომ სწავლობთ, ან სულაც გათოშილი
ხელებით საყელოს შეკვრას რომ ცდილობთ. ადამიანები აკეთებენ იმას, რისი გაკეთებაც მცდელობამდე
შეუძლებელი ეგონათ. გაოცება გიპყრობს, რამდენი რამის გაკეთება შეგიძლია, როცა ამას
აუცილებლობა გაიძულებს.

შეგვიძლია სრულიად დარწმუნებული ვიყოთ, რომ სრულყოფილი უბიწოება, ისევე როგორც

სრულყოფილი სიქველე, მარტოოდენ ადამიანური ძალისხმევით არ მიიღწევა. დახმარება ღმერთს
უნდა თხოვოთ. მაგრამ ამის მერეც მოგეჩვენებათ, რომ დიდ ხანს დახმარებას არ იღებთ, დახმარება
იმდენი არაა, რამდენიც თქვენ გჭირდებათ. ამაზე არ იდარდოთ. ყოველთვის, როცა უკან იხევთ,
პატიება ითხოვეთ, გამაგრდით და ისევ სცადეთ. უმეტეს შემთხვევაში ღმერთი უშუალოდ სათნოებას
კი არ განიჭებთ, არამედ - ძალას, რათა თავიდან შეეცადოთ. რაც არ უნდა მნიშვნელოვანი სათნოება
იყოს უბიწოება (ან სიმამაცე, სიმართლე, ან ნებისმიერი სხვა) თავად მისი მიღწევის პროცესი ჩვენში
ისეთ სულიერ ჩვევებს აყალიბებს, რომლებიც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია. იგი გვკურნავს იმ
ილუზიებისაგან, საკუთარ თავზე რომ გაგვაჩნია და გვასწავლის, ყველაფერში ღმერთს დავემყაროთ;
ჩვენ ვსწავლობთ, ერთი მხრივ, რომ არ შეიძლება საუკეთესო წუთებშიც კი საკუთარ თავს ვენდოთ,
მეორე მხრივ, იმას, რომ ყველაზე უარეს შემთხვევაშიც კი არ უნდა დავკარგოთ იმედი, რადგანაც
წარუმატებლობას ღმერთი გვაპატიებს. ერთადერთი საბედისწერო შეცდომა ისაა, ხელი ჩავიქნიოთ და
დავკმაყოფილდეთ რაღაც ისეთით, რაც ჯერ კიდევ არ არის სრულყოფილება.

მესამე, ადამიანებს სწორად არ ესმით ის, რასაც ფსიქოლოგები „დათრგუნვას“ უწოდებენ. ფსიქოლოგია
გვასწავლის, რომ დათრგუნული სქესობრივი ინსტინქტები სერიოზული საფრთხეა. მაგრამ
„დათრგუნული“ ტექნიკური ტერმინია. იგი არ ნიშნავს „უარყოფილს“ ან „უგულებელყოფილს“.
დათრგუნული სურვილი ან აზრი გადაისროლება არაცნობიერში (ჩვეულებრივ, ადრეულ ასაკში), ამის
შემდეგ კი შეუძლია აღდგეს ცნობიერში შენიღბული და გამოუცნობი სახით. დათრგუნული
სექსუალობა პაციენტში სექსუალობის სახით სულაც არ მჟღავნდება. როცა ახალგაზრდა ან საშუალო
ასაკის კაცი, რომელიმე ცნობიერ სურვილს ეწინააღმდეგება, იგი არაფერს თრგუნავს და დათრგუნვის
რაიმე საფრთხესაც კი არ ქმნის. პირიქით, ვინც სერიოზულად ცდილობს დაიცვას უბიწოება, იგი უკეთ
იცნობიერებს საკუთარ სექსუალობას და სხვებზე მეტი იცის მის შესახებ. ასეთი ადამიანი იცნობს
საკუთარ სურვილებს, როგორც იცნობდა ველინგტონი ნაპოლეონს, შერლოკ ჰოლმსი მორიარტის ან
კიდევ ვირთხების დამჭერი ერკვევა ვირთხებში, ხოლო სანტექნიკოსი - მილებში. სათნოებას ან
თუნდაც მისი მიღწევის სურვილს სინათლე მოაქვს, თავშეუკავებლობას - ბურუსი.

და ბოლოს, მიუხედავად იმისა, რომ სიტყვა გამიგრძელდა სექსზე, მინდა განვმარტო, რომ
ქრისტიანული ზნეობის შუაგული აქ არაა. თუ ვინმე ფიქრობს, რომ უბიწოების დაუცველობა
ქრისტიანობის ყველაზე დიდი ცოდვაა, ძალიან ცდება. ხორციელი ცოდვები საშინელია, მაგრამ მათზე
უარესი ცოდვებიც არსებობს. ყველაზე წამხდარი სიამენი სულიერი რიგისაა. ასეთია სიამოვნება,
აცდუნო ვინმე ბოროტ საქციელზე, მოახვიო სხვას საკუთარი ნება, ჩაუშალო სხვას საქმე, ცილი სწამო,
ბოროტად გამოიყენო ძალაუფლება, გძულდეს. ყოველ ჩვენგანში ცხოვრობს ორი საწყისი, რომლებიც
ებრძვიან ადამიანის მე-ს, იმას, რადაც უნდა ვისწრაფვოდე, რომ ვიქცე. ეს საწყისებია ჩემი ცხოველური
„მე“ და ეშმაკისეული „მე“. აი, რატომაა, რომ ცივი, თვითკმაყოფილი პედანტი, რეგულარულად რომ
დაიარება ეკლესიაში, შეიძლება უფრო ახლოს იყოს ჯოჯოხეთთან, ვიდრე მეძავი. მაგრამ, რა თქმა
უნდა, ჯობია, არც ერთი იყო და არც მეორე.

6. ქრისტიანული ქორწინება

წინა თავი უპირატესად ნეგატიური ხასიათისა იყო. მე განვიხილავდი იმ ცუდს, რაც გააჩნია სქესობრივ
ინსტინქტს, მაგრამ თითქმის არაფერი მითქვამს მის ნორმალურ განხორციელებაზე ანუ ქრისტიანულ
ქორწინებაზე. განსაკუთრებით ორი მიზეზის გამო არ მინდოდა შევხებოდი ქორწინებას. ჯერ ერთი,
ქრისტიანული დოქტრინა ქორწინების შესახებ ძალიან არაპოპულარულია, მეორე, თავად მე არასოდეს
მყოლია ცოლი, ამიტომ ოჯახზე მსჯელობა სხვათა გადმოცემების მიხედვით შემიძლია მხოლოდ.
მიუხედავად ამისა, მაინც მიმაჩნია - რაკი ქრისტიანულ ზნეობაზე მიხდება მსჯელობა -, ეს თემა განზე
არ უნდა დავტოვო.

ქორწინების ქრისტიანული გაგება ემყარება ქრისტეს სიტყვებს, რომ კაცი და ქალი განხილულ უნდა
იქნას როგორც ერთი სხეული - თანამედროვე ენაზე სწორედ ამას ნიშნავს „ერთ ხორც“. ქრისტიანებს
სჯერათ, რომ, როცა ქრისტე ამას ამბობდა, ემოციას კი არ გამოხატავდა, არამედ ახდენდა ფაქტის
კონსტატაციას, ისევე, როგორც ვინმემ რომ თქვას, ბოქლომი და გასაღები ერთი მექანიზმიაო ან
ვიოლინო და ხემი ერთი მუსიკალური ინსტრუმენტიაო. ადამიანური მანქანის გამომგონებელმა
გვითხრა, რომ კაცი და ქალი, ეს ორი ნახევარი შექმნილია იმისათვის, რომ გაერთიანდნენ წყვილად,
არა, უბრალოდ, სქესობრივად, არამედ - ყოველმხრივ. ქორწინების გარეშე კავშირების სიმახინჯე ისაა,
რომ, ვინც ასეთ კავშირს ამყარებს, ცდილობს კავშირის ერთი (სქესობრივი) მხარე გამოყოს მაშინ, როცა
ჩანაფიქრის მიხედვით ის შეხამებული უნდა იყოს ურთიერთობის სხვა ფორმებთან და მათთან ერთად
მთლიანი კავშირი შეადგინოს. ქრისტიანობა არ ფიქრობს, რომ სქესობრივი სიამოვნება უფრო
ცოდვიერია, ვიდრე, მაგალითად, ჭამით მიღებული სიამოვნება, მაგრამ ის თვლის, რომ ამ სიამოვნების
გამოცალკევება და დამოუკიდებლად მიღება არ შეიძლება. ასეთი რამ ისევე არაბუნებრივია, როგორც
არაბუნებრივი იქნებოდა ჭამისაგან სიამოვნების მიღება საჭმლის გადაყლაპვისა და მონელების გარეშე:
აი, საჭმელს რომ ღეჭავდე და გარეთ ყრიდე.

მაშასადამე, ქრისტიანობა ასწავლის, რომ ქორწინება სიცოცხლის ბოლომდე გრძელდება. მართალია,

სხვადასხვა ეკლესიას ამის თაობაზე სხვადასხვა აზრი გააჩნია. ზოგი საერთოდ არ ცნობს
განქორწინებას, ზოგი უხალისოდ, განსაკუთრებულ შემთხვევაში რთავს ნებას. ძალიან სამწუხაროა,
რომ ქრისტიანები ასეთ საკითხში ვერ შეთანხმებულან. მაგრამ რიგითი ერისკაცის გასაგონად უნდა
ითქვას, რომ ეკლესიები ქორწინების საკითხში ერთმანეთს უფრო ეთანხმებიან, ვიდრე საერო
საზოგადოებას. მხედველობაში მაქვს ის, რომ ნებისმიერი ეკლესია განქორწინებას განიხილავს,
როგორც ცოცხალი ორგანიზმის გაჭრას - როგორც ქირურგიულ ოპერციას. ზოგი ამ ოპერაციას იმდენად
სახიფათოდ მიიჩნევს, რომ საერთოდ კრძალავს მას, ზოგი დასაშვებად მიიჩნევს, ოღონდ როგორც
უკიდურეს ზომას უმძიმეს შემთხვევაში. ყველა ეთანხმება იმ აზრს, რომ ეს პროცესი უფრო ორივე
ფეხის მოკვეთას ჰგავს, ვიდრე საქმიანი პარტნიორობის დარღვევას ან თუნდაც ჯარიდან გაქცევას. არც
ერთი მათგანი არ იზიარებს თანამედროვე შეხედულებას, რომ განქორწინება არის პარტნიორთა
უბრალო გადანაცვლება, რომელიც შეიძლება მოხდეს როგორც კი ცოლ-ქმარს ერთმანეთისადმი გული
გაუცივდება ან ერთ მათგანს სხვა შეუყვარდება.

სანამ ამ თანამედროვე თვალსაზრისს ქორწინებაზე განვიხილავდეთ უბიწოებასთან მიმართებაში, არ

უნდა გამოგვრჩეს მისი განხილვა სხვა სათნოებასთან, კერძოდ, სამართლიანობასთან მიმართებაში.
ყველას, ვისაც ჯვარი დაუწერია ეკლესიაში, მიუცია საჯარო, საზეიმო პირობა, რომ ქმრის (ცოლის)
ერთგული იქნება სიკვდილამდე. ვალდებულება ამ დაპირების შესრულებისა სქესობრივ
ურთიერთობათა თავისებურებაზე არ არის დამოკიდებული. იგი ისეთივე დაპირებაა, როგორც ყველა
სხვა. თუ, როგორც ჩვენს თანამედროვეებს უყვართ თქმა, სქესობრივი იმპულსი არაფრით განირჩევა
ჩვენი დანარჩენი იმპულსებისაგან, მაშინ მას ისევე უნდა მივუდგეთ, როგორც სხვა დანარჩენთ. ყველა
სხვა იმპულსის დარად სქესობრივ იმპულსსაც თავის ნებაზე არ უშვებს პირობა. ხოლო თუ ის, როგორც
მე ვფიქრობ, სხვა იმპულსებისაგან განსხვავებით ავადმყოფურად აღგზნებულია, მაშინ
განსაკუთრებით ფრთხილად უნდა მოვეკიდოთ, რომ უღირსი საქციელი არ ჩაგვადენინოს.

შეიძლება ვინმემ მითხრას, რომ ეკლესიაში მიცემული სიტყვა ცარიელ ფორმალობად მიაჩნია და მისი
აღსრულება არასოდეს უფიქრია. მაგრამ მაშინ ვის ატყუებს? ღმერთს? ამაზე დიდი უგუნურება რა
იქნება? საკუთარ თავს? უფრო ჭკვიანური არც ესაა. საპატარძლოს? სასიძოს? სანათესაოს? ეს ღალატია.
ხშირად უფრო ის მიფიქრია, რომ მექორწინე წყვილი (ან ერთი მათგანი) იმედოვნებს, დამსწრე
საზოგადოება მოატყუოს. მათ სურთ რესპექტაბელური ქორწინება, მაგრამ არ სურთ ამისთვის რაიმე
გაიღონ. ასეთი ადამიანები მატყუარები და თვითმარქვიები არიან. თუ თვითკმაყოფილი
თვალთმაქცები არიან, მაშინ მათთან აღარაფერი მაქვს სათქმელი. რატომ უნდა მოახვიო უბიწოების
მაღალი და მძიმე ვალდებულება იმ ადამიანებს, რომელთაც ისიც კი არ უნდათ, უბრალოდ,
პატიოსნები იყვნენ. თუ მოცემული მომენტისთვის გონს მოეგნენ და სურთ პატიოსნები იყვნენ,
ერთხელ დადებული პირობა მათ თავშეკავებისაკენ უბიძგებთ. ისინი დაიცავენ სამართლიანობას და
არა უბიწოებას. თუ ადამიანებს არ სჯერათ მუდმივი ქორწინება, მაშინ ალბათ აჯობებს,
დაუქორწინებლად იცხოვრონ და არ მისცენ აღთქმა, რომლის აღსრულება აზრადაც არ მოსდით.
მართალია, დაუქორწინებლად ცხოვრება ღვთის თვალში მრუშობაა, მაგრამ ერთი ცოდვის გამოსყიდვა
მეორის დამატებით შეუძლებელია. სიტყვის გატეხით მრუშობას ვერ გამოისყიდი.

სიყვარული რომ ერთადერთი გამართლებაა ქორწინებისა, ეს აზრი გამორიცხავს ქორწინებას, როგორც

ხელშეკრულებას ან აღთქმის მიცემას. თუ თავი და თავი სიყვარულია, მაშინ პირობის მიცემა არაფერს
იძლევა, ხოლო თუ არაფერს იძლევა, მაშინ არც უნდა იქნას მიცემული. საინტერესოა, რომ
შეყვარებულებმა, ჯერ კიდევ ტრფობის პერიოდში, ეს იმათზე უკეთ იციან, ვინც სიყვარულზე
მსჯელობს. როგორც ჩესტერტონმა შენიშნა, მიჯნურებს გააჩნიათ ბუნებრივი მიდრეკილება,
ერთმანეთი დაპირებებით დააბან. მთელს მსოფლიოში სიმღერები სიყვარულზე სავსეა მარადიული
ერთგულების ფიცით. ქრისტიანული კანონი სიყვარულის გრძნობას თავს ისეთ რამეს არ ახვევს, რაც
უცხოა ამ გრძნობის ბუნებისთვის. იგი მხოლოდ მოითხოვს, შეყვარებულები მთელი სერიოზულობით
უდგებოდნენ იმას, რისკენაც თავად მათი გრძნობა უბიძგებთ. რა თქმა უნდა, შეყვარებულობისას და
შეყვარებულობის გამო მიცემული დაპირება - არ ვუღალატო სატრფოს, სანამ პირში სული მიდგას -
გულისხმობს, რომ პირობა იმ შემთხვევაშიც უნდა იქნას დაცული, როცა მიჯნურობის ცეცხლი
განავლებულია. რადგან პირობა ეხება ისეთ რამეს, რისი აღსრულებაც მე შემიძლია, ანუ ჩემს ქცევას.
არავის შეუძლია დაიფიცოს, რომ მიწყივ ერთი გრძნობა ექნება. ეს იგივეა, დაიფიცო, რომ თავი
არასოდეს აგტკივდება ან მუდამ გეშიება. მაგრამ, მკითხავთ თქვენ, რამ უნდა დააკავოს ორი ადამიანი,
თუ მათ ერთმანეთი აღარ უყვართ? ამის შესახებ არსებობს რამდენიმე საღ აზრზე დამყარებული
სოციალური რიგის პასუხი: ბავშვებს არ მოაკლდეთ ოჯახური გარემო, ქალი (რომელმაც ვინძლო
გათხოვებას შესწირა კარიერა) დაცული იქნას იმისგან, რომ მოტყუებული არ დარჩეს, როგორც კი თავს
მოაბეზრებს ქმარს. მაგრამ დარწმუნებული ვარ, არსებობს კიდევ ერთი მიზეზი, თუმცა კი მისი ახსნა
მაინცდამაინც არ მეიოლება.

სირთულე იმაშია, რომ მრავალ ადამიანს უჭირს გაგება, რომ თუ B უკეთესია C-ზე, შეიძლება A
სჯობდეს B-ს. ისინი კარგისა და ცუდის ტერმინებით იფარგლებიან. მათთვის უცხოა კარგი, უკეთესი,
საუკეთესო, ცუდი, უარესი, ყველაზე უარესი. მათ აინტერესებთ, მიგაჩნიათ თუ არა პატრიოტიზმი
კარგ თვისებად. თუ უპასუხეთ, რომ, რა თქმა უნდა, იგი ბევრად სჯობს ინდივიდუალურ თავკერძობას,
მაგრამ საყოველთაო ძმობაზე დაბლა დგას და ყოველთვის უკან უნდა დაიხიოს, როცა ამ
უკანასკნელთან კონფლიქტში მოვა, ისინი იფიქრებენ, რომ პასუხს თავს არიდებთ. ისინი გეკითხებიან,
რას ფიქრობთ დუელის შესახებ. თუ მიუგეთ, რომ დუელს სჯობია, ადამიანს წყენა აპატიოთ, მაგრამ
კუბოს კარამდე სიძულვილს და ფარულად ძირის თხრას, ისევ დუელი სჯობია, მაშინ დამდურებულნი
გაგეცლებიან, იფიქრებენ, რომ პირდაპირ პასუხს თავს არიდებთ. ვიმედოვნებ, არც ერთ თქვენგანს
მსგავსი შეცდომა არ მოუვა და სწორად გამიგებთ, რის თქმასაც ახლა ვაპირებ.

ის, რასაც „გამიჯნურებას“ ვუწოდებთ, შესანიშნავი რამ არის და მრავალმხრივ სასარგებლოა ჩვენთვის.
იგი გვეხმარება, ვიყოთ უხვი და მამაცი, იგი თვალს გვიხელს არა მარტო სატრფოს სილამაზეზე,
არამედ საერთოდ სილამაზეზე. იგი იმორჩილებს (განსაკუთრებით თავიდან) ჩვენს ცხოველურ
სექსუალობას. ამ აზრით, მიჯნურობა არის დიდი გამარჯვება ავხორცობაზე. ვერავინ უარყოფს, რომ
ასეთი სიყვარული გაცილებით სჯობს ჩვეულებრივ გრძნობიერებას ან ცივ ეგოცენტრიზმს. მაგრამ,
როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ყველაზე სახიფათოა, თქვენი ბუნებიდან ერთი იმპულსი გამოარჩიოთ და,
რადაც არ უნდა დაგიჯდეთ, მას მისდიოთ. კარგი რამ არის ტრფობა, მაგრამ - არა საუკეთესო. იგი ბევრ
რამეს აღემატება, მაგრამ ბევრიც მას აღემატება. იგი ვერ შეიქნება თქვენი ცხოვრების საძირკველი. იგი
კეთილშობილი გრძნობაა, მაგრამ მაინც გრძნობაა. არ უნდა იფიქროთ, რომ რომელიმე გრძნობა სრული
ინტენსივობით გასტანს მთელი ცხოვრება, ან სიცოცხლის ბოლომდე შეგრჩებათ. ცოდნა, პრინციპები,
ჩვევები შეიძლება შეგრჩეთ, მაგრამ ტრფობა მოდის და მიდის. და მართლაც, რაც გინდა თქვან,
„ტრფობა“, ჩვეულებრივ, წარმავალია. თუ ზღაპრის დასასრული - და ცხოვრობდნენ სიცოცხლის
ბოლომდე ბედნიერად - გავიგეთ ისე, რომ მომდევნო ორმოცაათი წელი ერთმანეთის მიმართ ზუსტად
იმავეს გრძნობდნენ, რასაც ქორწინების წინა დღეს, მაშინ ზღაპრის დაბოლოებით გამოთქმული
იქნებოდა ის, რაც არასდროს მომხდარა, არც შეიძლება მომხდარიყო და არც სასურველი იქნებოდა. ვის
შეუძლია გაძლოს ასეთ აღგზნებულ მდგომარეობაში? რა დაემართება მაშინ თქვენს სამუშაოს, მადას,
ძილს, მეგობრობას? რა თქმა უნდა, ტრფობის ჩაცხრობა სიყვარულის დამთავრებას არ ნიშნავს.
სიყვარული, ანუ ტრფიალისგან განსხვავებული რამ, მხოლოდ გრძნობა არაა. იგი ღრმა ერთობაა,
რომელიც მიღწეულია ნებით და განმტკიცებულია ჩვევით. სიყვარული (ქრისტიანული ქორწინება)
განმტკიცებულია მადლით, რომელსაც ორივე მხარე ითხოვს და იღებს ღმერთისგან. ამიტომ ისინი
მაშინაც კი ინარჩუნებენ სიყვარულს, როცა ერთმანეთი აღარ მოსწონთ. ხომ მაშინაც გიყვართ თავი,
როცა აღარ მოგწონთ? მათ შეუძლიათ ეს სიყვარული შეინარჩუნონ მაშინაც, თუ თავს ნებას მისცემენ
სხვას ეტრფიალონ. თავდაპირველად ისინი ტრფობამ წააქეზა, ერთმანეთისთვის ერთგულება
აღეთქვათ. შემდეგ უფრო მშვიდი სიყვარული აძლევს მათ ძალას, არ დაარღვიონ აღთქმა. სწორედ
ამგვარი სიყვარულია ქორწინების მამოძრავებელი მექანიზმი. ტრფობა მხოლოდ მოძრაობაში მომყვანი
პირველი აფეთქებაა.

თუ არ მეთანხმებით, იტყვით, ცხადია: „მას არაფერი ესმის, იგი ხომ უცოლოა“. შესაძლებელია, თქვენ
მართალი იყოთ, მაგრამ სანამ ამას იტყოდეთ, ჯერ დარწმუნდით, რომ განსჯით იმით, რაც ნამდვილად
იცით საკუთარი გამოცდილებით და თქვენი მეგობრების ცხოვრებაზე დაკვირვებით და არა
რომანებითა და ფილმებით შექმნილი წარმოდგენებით. ადვილი არაა, ისე იცხოვრო, როგორც ფიქრობ.
ჩვენი გამოცდილება შეფერილია წიგნების, წარმოდგენებისა და ფილმების შთაბეჭდილებებით.
საჭიროა მოთმინება და უნარი იმისათვის, რომ აქედან ის გამოვარჩიოთ, რაც ცხოვრებამ გვასწავლა.

ადამიანებს წიგნებიდან ხშირად რჩებათ შთაბეჭდილება, რომ ტრფობა მთელი სიცოცხლე გაჰყვებათ,
თუკი გულისწორის შერჩევაში არ შეცდებიან. აქედან გამომდინარე, თუ ეს არ მოხდა, ფიქრობენ, რომ
არჩევანში შეცდნენ და პარტნიორის გამოცვლა სჭირდებათ. ვერ კი შეუგვნიათ, რომ ახალი ტრფობაც
თანდათან ჩაცხრება, ზუსტად ისე, როგორც პირველი. ცხოვრების ამ სფეროშიც, როგორც ყველა სხვაში,
თავდაპირველი გზნება ბოლომდე არ გრძელდება. ბიჭს მღელვარება, რასაც პირველი გაფრენისას
განიცდის, აღარ შერჩება, როცა ავიაციაში მივა და მართლა შეუდგება მფრინავის პროფესიის
შესწავლას. აღფრთოვანება, რომელსაც თვალწარმტაც ადგილას მოხვედრისას განიცდით, თანდათან
გადაგივლით, თუ იქ საცხოვრებლად დაბინავდებით. მაგრამ განა ეს იმას ნიშნავს, რომ მფრინავობა არ
ისწავლოთ და ლამაზ ადგილას არ დასახლდეთ? არამც და არამც. ორივე შემთხვევაში, თუ პირველ
სტადიას გაივლით, გზნების ჩანავლების საკომპენსაციოდ უფრო მშვიდი და მდგრადი ინტერესი
დაგეუფლებათ. უფრო მეტიც (სიტყვები არ მყოფნის, თუ რა დიდ მნიშვნელობას ვანიჭებ ამას),
მხოლოდ იმ ადამიანებს, ვინც მზადაა, გზნების ჩაქრობას შეურიგდეს და გულდინჯ ინტერესს
დასჯერდეს, შეუძლია განიცადოს ახალი გზნება, აღტაცება, ოღონდ სხვა რიგისა. კაცი, რომელიც
დაეუფლა პილოტის პროფესიას და კარგი პილოტი გახდა, უცებ აღმოაჩენს, რომ ისმენს კოსმოსის
მუსიკას. ის კი, თვალწარმტაც ადგილას რომ დაესახლა, ბაღის გაშენებაში პოვებს სიხარულს.

მგონი, ნაწილობრივ ეს ჰქონდა მხედველობაში ქრისტეს, როცა თქვა, ნამდვილად ვერაფერი

იცოცხლებს, თუ ჯერ არ მოკვდაო. სასიკეთო არაფერია იმაში, აგზნებულობა შევინარჩუნოთ. ამაზე
უარესს ვერაფერს იზამთ. დე, ჩაიაროს გზნებამ. დაე, ჩაკვდეს. გადაიტანეთ კვდომის ეს პერიოდი,
გადადით მშვიდი ინტერესისა და ბედნიერების ხანაში და ნახავთ, რომ ახალ-ახალ აღტაცებათა
სამყაროში ცხოვრობთ. მაგრამ, რაც უფრო შეეცდებით აღტაცება რეგულარულად იქონიოთ და
ხელოვნურად გაიხანგრძლივოთ აგზნებულობა, მით მალე შემოგადნებათ იგი ხელში და დარჩენილ
ცხოვრებას გაატარებთ როგორც თავმობეზრებული, იმედგაცრუებული ადამიანი. სწორედ იმიტომ,
რომ ეს ცოტა ვინმეს აქვს შეგნებული, ბევრი საშუალო ასაკის ადამიანი მისტირის თავის
ახალგაზრდობას, არადა, სწორედ ამ ასაკში მის წინ სულ ახალ-ახალი ჰორიზონტი უნდა იშლებოდეს
და ყოველი მხრიდან ახალ-ახალი კარი ეხსნებოდეს. გაცილებით უკეთესია ცურვა ისწავლო, ვიდრე
გაუთავებლად (და უიმედოდ) ცდილობდე დაიბრუნო ის ნეტარება, ბავშვობაში დგაფუნ-დგაფუნით
პირველმა გაცურვამ რომ მოგანიჭა.

რომანებიდან და პიესებიდან კიდევ ის აზრი გვრჩება, რომ ტრფობა ისეთი რამეა, რასაც
წინააღმდეგობას ვერ გაუწევ. იგი ისე შეგეყრება, როგორც, მაგალითად წითელა. და იმიტომაც, რომ ასე
სჯერათ, ბევრი ცოლიანი მამაკაცი დაცვის მექანიზმს იხსნის და ადვილად ნებდება ახალ გატაცებას. მე
მაინც მგონია, რომ ასეთი მძაფრი ვნებანი ცხოვრებაში უფრო იშვიათად გვხვდება, ვიდრე წიგნებში,
ყოველ შემთხვევაში, ასაკსრულ ადამიანებთან მაინც. როცა ვხვდებით ადამიანს, რომელიც ლამაზია,
ჭკვიანია და სიმპათიური, ჩვენ, რა თქმა უნდა, ამ მშვენიერმა თვისებებმა, გარკვეული აზრით, უნდა
აღგვაფრთოვანოს და თავი შეგვაყვაროს. მაგრამ განა დიდწილად ჩვენს არჩევანზე არ არის
დამოკიდებული, გავმიჯნურდებით თუ არა? ეჭვი არაა, თუ თავი რომანებით, პიესებით და
სენტიმენტალური სიმღერებით გვაქვს გამოტენილი, ხოლო სხეული - ალკოჰოლით გაჯერებული,
ყოველ ამგვარ მოწონებას მიჯნურობად ვაქცევთ. ეს იმას ჰგავს, გზის პირას არხს რომ გაიყვანთ და
წვიმის მთელი წყალი მასში ჩავა ან ლურჯ სათვალეს რომ გაიკეთებთ და ყველაფერი ლურჯად
გამოჩნდება. მაგრამ დამნაშავე ხომ ჩვენ ვართ.

სანამ განქორწინებაზე საუბარს დავამთავრებდე, მინდა გავმიჯნო ორი რამ, რასაც ხშირად ერთმანეთში
ურევენ. ქორწინების ქრისტიანული გაგება ერთი საკითხია, სულ სხვა ამბავია, რამდენად უნდა
მოახვიონ თავს ქრისტიანებმა, როგორც ამომრჩევლებმა ან პარლამენტის წევრებმა, საკუთარი
შეხედულებები საზოგადოების დანარჩენ ნაწილს და მისცენ მათ განქორწინების შესახებ კანონების
ფორმა. ბევრი ფიქრობს, რომ, თუ ქრისტიანი ხარ, განქორწინება უნდა გაუძნელო ყველას. ამას მე არ
ვეთანხმები. მე, მაგალითად, აღვშფოთდებოდი, მაჰმადიანებს ჩვენთვის, ყველა დანარჩენისთვის,
ღვინის სმა რომ აეკრძალათ. ჩემი აზრით, ეკლესიამ უნდა აღიაროს, რომ დიდი ბრიტანეთის
მოქალაქეთა უმრავლესობა ქრისტიანი არ არის და, მაშასადამე, მათგან ქრისტიანული წესით
ცხოვრებას არც უნდა ველოდოთ. აუცილებელია, არსებობდეს ორი რიგის ქორწინება: ერთი, რომელსაც
სახელმწიფო ყველასთვის სავალდებულო კანონებით მოაწესრიგებს და მეორე, რომელსაც ეკლესია
განაგებს ყველა მისი წევრისთვის სავალდებულო კანონებით; განსხვავება ძალიან მკვეთრი უნდა იყოს,
რათა ცხადი შეიქნას, რომელი წყვილი იმყოფება ქრისტიანულ ქორწინებაში და რომელი - არა.

სიტყვა გამიგრძელდა ქორწინების მუდმივობის ქრისტიანულ მოძღვრებაზე. ერთი კიდევ უფრო

არაპოპულარული საკითხი დაგვრჩა განსახილველი. ქრისტიანი ცოლები პირობას იძლევიან,
დაემორჩილონ ქმრებს. ქრისტიანულ ოჯახში მამაკაცი მიიჩნევა ოჯახის თავად. ცხდია, წამოიჭრება
კითხვები: 1. რა საჭიროა საერთოდ ოჯახის თავი? 2. მაინცდამაინც რატომ უნდა იყოს იგი მამაკაცი?

1. ოჯახის თავის საჭიროება წარმოდგება იქიდან, რომ ქორწინება მუდმივია. რა თქმა უნდა, სანამ ცოლ-
ქმარს შორის თანხმობა სუფევს, ოჯახის თავის საკითხი არ წამოიჭრება. უნდა ვიფიქროთ, რომ
ქრისტიანულ ოჯახში ეს ნორმალური მდგომარეობაა, მაგრამ რა უნდა იღონონ, როცა ნამდვილი
უთანხმოება ჩამოვარდება? ალბათ მოილაპარაკონ, არა? დავუშვათ, ცოლ-ქმარმა მოლაპარაკება სცადა,
მაგრამ შეთანხმებას ვერ მიაღწია. მერე რაღა უნდა ქნან? გადაწყვეტილებას კენჭისყრით ვერ მიიღებენ,
რადგან, როცა ორი ბჭობს, უმრავლესობას ადგილი არ აქვს. ალბათ ორიდან ერთი უნდა მოხდეს: ან
უნდა დასცილდნენ და თავ-თავის გზას დაადგნენ ან ერთ მათგანს გადამწყვეტი ხმის უფლება უნდა
ჰქონდეს. თუ ქორწინება მუდმივია, მოსალოდნელი კონფლიქტის შემთხვევაში ერთი მხარე
უფლებამოსილი უნდა იყოს, საოჯახო კავშირის საკითხები გადაჭრას. მუდმივ კავშირს თავისი
კონსტიტუცია ესაჭიროება.

2. თუ ოჯახის თავი სავალდებულოა, რაღა მაინცდამაინც მამაკაცი უნდა იყოს ის? კარგი, გამოუთქვამს
კი ვინმეს სერიოზული სურვილი, ეს ადგილი ქალს მიეკუთვნოს? როგორც გითხარით, ოჯახი არ მყავს,
მაგრამ ვატყობ, რომ ის ქალებიც კი, რომელთაც სურთ ოჯახში იუფროსონ, ჩვეულებრივ, აღტაცებას არ
გამოთქვამენ, როცა მსგავს რამეს სხვის ოჯახში შეამჩნევენ. ჩვეულებრივ, ისინი ამბობენ: „საწყალი
მავანი და მავანი. ვერ გამიგია ამ საფრთხობელას თავზე რად ისვამს“? ვფიქრობ, ამ ქალს არც ეამება,
სხვა თუ შეამჩნევს, რომ თავად ისიც ქმარს თავზე აზის. ეტყობა, რაღაც არაბუნებრივია იმაში, რომ
ცოლებმა ქმრებს უხელმძღვანელონ, რადგან თავად ქალებს რაღაცნაირად ეთაკილებათ ეს და აბუჩად
იგდებენ მამაკაცებს, რომელთაც ცოლები თავზე ასხედან. მაგრამ არის მეორე მიზეზიც. ამას ძალიან
მიუკერძოებლად ვლაპარაკობ უცოლო კაცი, რადგან ეს მიზეზი გარედან უკეთ ჩანს ვიდრე შიგნიდან.
ოჯახის ურთიერთობა გარე სამყაროსთან, თუ შეიძლება ითქვას, საგარეო პოლიტიკა, საბოლოოდ
ქმრის ხელში უნდა იყოს, რადგან, ჩვეულებრივ, გარეშეებისადმი მამაკაცი უფრო სამართლიანია. ქალი,
პირველ რიგში, იბრძვის თავისი შვილებისა და ქმრისათვის მთელი დანარჩენი სამყაროს წინააღმდეგ.
ბუნებრივია და გარკვეული აზრით - სამართლიანი, რომ მათი ინტერესები, მოთხოვნები ყველა სხვა
მოსაზრებას გადაწონის. ქალი თავისიანების ინტერესების საგანგებო რწმუნებულია. ქმრის ამოცანაა,
ქალის ბუნებრივ არჩევანს მეტისმეტი გასაქანი არ მისცეს. ბოლო სიტყვა მას უნდა ეკუთვნოდეს, რათა
გარეშენი მძაფრი ოჯახური პატრიოტიზმისგან დაიცვას. თუ ვინმეს ეჭვი ეპარება, ნება მიბოძეთ კითხვა
დაგისვათ: თქვენმა ძაღლმა რომ მეზობლის ბავშვს უკბინოს, ან თქვენმა შვილმა რომ მეზობლის ძაღლი
ცემოს, ვისთან ირჩევდით საქმე გქონოდათ: ოჯახის თავთან თუ დიასახლისთან? ან თუ გათხოვილი
ქალი ბრძანდებით, ნება მიბოძეთ, გკითხოთ, რაც არ უნდა აღმერთებდეთ ქმარს, მის მთავარ ნაკლად არ
მიგაჩნიათ, რომ თქვენსა და თავის ინტერესებს სათანადო სიმტკიცით არ იცავს? რომ ცოტა
წაიმხდალებს?

7. მიტევება

ერთ-ერთ წინა თავში ვთქვი, რომ უბიწოება ქრისტიანულ სათნოებათა შორის ყველაზე
არაპოპულარულია-მეთქი. მაგრამ დარწმუნებული არა ვარ, რომ მართალი ვიყავი. აი, ახლა რაზეც
უნდა ვილაპარაკო, კიდევ უფრო მეტად არაპოპულარულია. ქრისტიანულ მცნებაში - შეიყვარე მოყვასი
შენი, ვითარცა თავი შენი - მოყვასში მტერიც იგულისხმება. უმძიმესი მოვალეობა გვეკისრება,
მივუტევოთ ჩვენს მტერსაც კი.
ყველა გეტყვით, რომ მიტევება კარგი რამაა, სანამ თავად არ აღმოჩნდება ვითარებაში, როცა თვითონ
მას მოეთხოვება, რომ ვიღაცას რაღაც მიუტევოს. ასეთ ვითარებაში ვიყავით ომის პერიოდში. მაშინ ამის
შეხსენებაც კი აღშფოთებას იწვევდა. არა იმიტომ, რომ ეს სათნოება ხალხს მეტისმეტად ამაღლებული
და ძნელი ჰგონია. არა, უბრალოდ, სძულთ და დაუშვებლად მიაჩნიათ იგი. ამაზე ლაპარაკი თავს
მატკიებს, გეტყვიან ისინი. ორიდან ერთს პასუხი მზად აქვს: მიუტევებდით თქვენ რომ პოლონელი ან
ებრაელი იყოთ?

ამის ცოდნა მეც ძალიან მინდა. ასევე ძალიან მაინტერესებს, რას ვიზამ, თუ საქმე ისე წავიდა, რომ ან
წამებით უნდა მოვკვდე ან სჯული დავგმო. მე ხომ ქრისტიანობა მავალებს, სიკვდილის შიშითაც არ
დავგმო ჩემი სარწმუნოება. ამ წიგნში არ ვაპირებ იმის თქმას, თუ რას ვიზამდი, ალბათ ძალიან ცოტას,
მაგრამ ვაპირებ, გითხრათ, რა არის ქრისტიანობა. იგი მე არ გამომიგონია. მისი გულისგულია:
„მომიტევე თანანადებნი ჩუენნი, ვითარცა ჩუენ მიუტევებთ თანამდებთა მათ ჩუენთა.“ აქ მინიშნებაც
კი არაა იმისა, რომ რამე სხვა პირობით შეიძლება მოგვეტევოს. სავსებით ცხადად არის ნათქვამი, რომ
თუ არ მივუტევებთ, არ მოგვეტევება. მეორე გზა არ არის. რა ვქნათ?

როგორც არ უნდა ვეცადოთ, ეს ძალიან რთული იქნება. მაგრამ, ვფიქრობ, ორი რამ გვჭირდება, გზა რომ
გავიიოლოთ. მათემატიკის შესწავლას რომ იწყებთ, მაშინათვე დიფერენციალურ გამოთვლებს არ
შეუდგებით. დაიწყებთ უბრალო ანგარიშით. თუ მართლა გვინდა (ყველაფერი დამოკიდებულია ნაღდ
სურვილზე) მიტევების სწავლა, ალბათ რაღაც უფრო მსუბუქიდან უნდა დავიწყოთ, ვიდრე
გესტაპოსთვის მიტევებაა, მაგალითად, იმით, რომ ვაპატიოთ ცოლს ან ქმარს, მშობლებს ან შვილებს,
გასულ კვირას რაღაც რომ დაგვიშავეს ან გვაწყენინეს. მოცემულ მომენტში ამაზე შორს შეიძლება არ
წავიდეთ. მერე უნდა შევეცადოთ, გავიგოთ, რას ნიშნავს - გიყვარდეს მოყვასი შენი, ვითარცა თავი შენი.
ჰოდა, მაინც როგორ მიყვარს ჩემი თავი?

აი, ახლა ამაზე რომ დავფიქრდი, მივხვდი, რომ საკუთარი თავისადმი განსაკუთრებულ სიყვარულს ან
სინაზეს არ განვიცდი. ვერც იმას ვიტყვი, მუდამ აღტაცებული ვიყო საკუთარი თავის საზოგადოებით.
მაშასადამე, „გიყვარდეს მოყვასი შენი“ - არ ნიშნავს აღფრთოვანებას ან სინაზეს. ეს ასეც უნდა იყოს.
რადგან, ბუნებრივია, რაც არ უნდა ეცადოთ ვიღაცის მიმართ აღფრთოვანებას, ვერ აღფრთოვანდებით.
თავი კარგი, სასიამოვნო ადამიანი მგონია? ვშიშობ, რომ ხანდახან ასეც ხდება (ცხადია, ეს ჩემი
ცხოვრების უარესი მომენტებია), მაგრამ თავი ამის გამო არ მიყვარს. სინამდვილეში, ყველაფერი
უკუღმა ხდება. საკუთარი თავის სიყვარული მაფიქრებინებს, რომ არსებაში კარგი კაცი ვარ, მაგრამ მე
რომ ვფიქრობ, კარგი ვარ-მეთქი, ამიტომ არ მიყვარს თავი. ჰოდა, შეიძლება ჩემი მტერიც მიყვარდეს
ისე, რომ მაინცდამაინც კარგ კაცად არ მიმაჩნდეს. ეს უდიდესი შეღავათია, რადგან ბევრს ჰგონია, რომ,
შეუნდო მტრებს, ნიშნავს, თითქოს მათ არც თუ ურიგო ხალხად მიიჩნევდე, მაშინ, როცა სავსებით
ცხადია, რომ ისინი ცუდები არიან. წინ კიდევ ერთი ნაბიჯით წავიწიოთ. ნათლად ხედვის წუთებში,
არათუ სრულიად ამაზრზენი ვინმე მგონია თავი, ზოგ ჩემს საქციელს შეძრწუნებითა და ზიზღით
ვიხსენებ. ასე რომ, ცხადია, უფლება მაქვს, მაძრწუნებდეს და მეზიზღებოდეს ჩემი მტრების მიერ
ჩადენილი უმსგავსოებანი. მახსენდება, დიდი ხნის წინ ქრისტიანი მოძღვრები რომ შეგვაგონებდნენ:
გძულდეს კაცის ცუდი საქმეები, მაგრამ თავად კაცს ნუ შეიძულებ. ანუ როგორც ისინი იტყოდნენ:
გძულდეს ცოდვა, მაგრამ არა - ცოდვილი. კარგა ხანს მიმაჩნდა, რომ ასეთი დაცალკევება უაზრობაა.
როგორ შეიძლება გძულდეს ის, რაც ჩაიდინა კაცმა, ხოლო თავად იმის ჩამდენი - არა. მაგრამ წლები
რომ გავიდა, მივხვდი, სწორედ ასე ვექცეოდი მთელი ცხოვრება საკუთარ თავს. როგორადაც არ
მძულდა ჩემში სიმხდალე, სიცრუე, სიხარბე, მაინც მიყვარდა თავი. და ეს მე სულაც არ მიჭირდა.
სინამდვილეში, ეს თვისებები იმიტომ მძულდა, რომ მიყვარდა ადამიანი. სწორედ იმიტომ რომ
მიყვარდა საკუთარი თავი, ვწუხდი, მის მიერ ჩადენილ უმსგავსოებათა გამო. მაშასადამე,
ქრისტიანობას იოტისოდენაც არ სურს გავანელოთ ჩვენი სიძულვილი სისასტიკისადმი და
ღალატისადმი. ეს უკანასკნელნი უნდა გვძულდეს და მათ მიერ გამოთქმული არც ერთი სიტყვა უკან
არ უნდა წავიღოთ. მაგრამ ქრისტიანობას სურს, რომ ეს სიძულვილი ისეთივე იყოს როგორც საკუთარი
თავის შემთხვევაში: ვწუხდეთ, რომ კაცმა ეს ჩაიდინა, მაგრამ დავიტოვოთ იმედი, რომ ვინძლო
რამენაირად, ოდესმე, სადმე ამისაგან განიკურნება და ისევ ადამიანად იქცევა.

ამის შემოწმება ასე შეიძლება. დავუშვათ, გაზეთში წაიკითხეთ ცნობა გამაოგნებელ სისასტიკეზე. მეორე
დღეს ჩნდება განცხადება, რომ აღნიშნულ შემთხვევაში მთლად ისეთ სისასტიკეს არა ჰქონია ადგილი.
რა გაგიელვებთ პირველად თავში: „მადლობა ღმერთს. არც ისე ხელიდან წასულები ყოფილან.“ თუ
გაწბილდებით და პირველ ცნობას უფრო დამაჯერებლად ჩათვლით, რადგან გსიამოვნებთ ფიქრი
იმისა, რომ თქვენი მტრები, რაც შეიძლება უარესები იყვნენ. თუ ამ მეორე შემთხვევასთან გაქვთ საქმე,
ვშიშობ, რომ ეს პირველი ნაბიჯია იმ გზაზე, რომელიც, თუ ბოლომდე მიჰყევით, აუცილებლად
ეშმაკეულად გაქცევთ. ხომ ხედავთ, კაცი იწყებს იმით, რომ შავი კიდევ უფრო შავი სურს გამოჩნდეს.
თუ ეს სურვილი არ დავიოკეთ, მოგვიანებით მოგვინდება, რომ რუხი შავად, ბოლოს კი თეთრიც შავად
გამოჩნდეს. ბოლოს გახელებით მოგვინდება, რომ ყველაფერი - ღმერთი, მეგობრები, თავად ჩვენ - რაც
შეიძლება ცუდები ვიყოთ. ამის მოთოკვას ვეღარ შევძლებთ. ცარიელი სიძულვილის სამყარო
სამუდამოდ ჩაგვითრევს.

გადავდგათ კიდევ ერთი ნაბიჯი. იქნებ „გიყვარდეს მტერი შენი“ იმას ნიშნავს, რომ იგი არც უნდა
დაისაჯოს. მე რომ თავი მიყვარს, ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ დასჯას - სიკვდილითაც კი - გამოვრიცხავ.
თუ მკვლელობა ჩაიდინეთ, სწორი ქრისტიანული საქციელი იქნება, პოლიციას ჩაბარდეთ და მზად
იყოთ სასჯელისათვის - ჩამოხრჩობისთვისაც კი. ამიტომ სავსებით სწორად იქცევა ქრისტიანი
მოსამართლე, როცა სიკვდილის განაჩენი გამოაქვს და ჯარისკაციც, მტერს რომ კლავს. მას მერე, რაც
გავქრისტიანდი, სულ ამ აზრზე ვიდექ. ომის დაწყებამდე, ბევრად ადრეც და მშვიდობიანობის ხანაშიც
ასე ვფიქრობ. ბერძნულში ორი სიტყვაა მოკვლის აღსანიშნად: „მოკვდინება“ და „მკვლელობა“. სამივე
სახარებაში - მათე, მარკოზი, ლუკა - ქრისტე ხმარობს „მკვლელობა“. როგორც მითხრეს, იგივე
განსხვავებაა ებრაულშიც. ყველა მოკვდინება არ არის მკვლელობა, ისევე როგორც ყველა სქესობრივი
კავშირი არ არის მრუშობა. როცა ჯარისკაცებმა იოანე ნათლისმცემელს ჰკითხეს, როგორ მოვიქცეთო, ამ
უკანასკნელს გადაკვრითაც არ უთქვამს, ჯარი მიატოვეთო. მსგავსი არაფერი მოუთხოვია ქრისტესაც,
როცა რომაელ ცენტურიონს შეხვდა. სახე რაინდისა, ანუ თავით ფეხებამდე აღჭურვილი ქრისტიანისა,
რომელიც სიკეთის დასაცავად არის მოწოდებული, ერთ-ერთი დიდებული სახეა ქრისტიანობისა. ომი
საშინელი რამეა და მე პატივს ვცემ ალალ პაციფისტს, თუმცა კი ვფიქრობ, რომ იგი ცდება. რაც არ
შემიძლია გავიგო, ესაა დღევანდელი ნახევარპაციფიზმი, რომელიც ამბობს, რომ, თუ ადამიანები
იძულებულნი არიან იბრძოლონ, დე, იბრძოლონ, ოღონდ უგულოდ და იმის ჩვენებით, რომ ეს საქმე
ეთაკილებათ. ამგვარი განწყობა სამხედრო სამსახურში მყოფ ბრწყინვალე ახალგაზრდა ქრისტიანებს
ძარცავს იმისგან, რაც სიმამაცის ბუნებრივი თანმხლებია - ხალისისა და გულითადობისაგან.

ხშირად მიფიქრია ჩემთვის, პირველ მსოფლიო ომში მე და ახალგაზრდა გერმანელს ერთდროულად

ერთმანეთი რომ მოგვეკლა და სიკვდილის მერე პირისპირ აღმოვჩენილიყავით, რანაირად
შევხედავდით ერთმანეთს. ვერ წარმომიდგენია, რომ ერთმანეთზე ბოღმა ან ძვირი გული
დაგვრჩენოდა. ვფიქრობ, მომხდარზე შეიძლება გაგვცინებოდა კიდეც.

ვიცი, მეტყვიან: „თუ ადამიანს უფლება აქვს მტრის საქციელი განიკითხოს, დასაჯოს და მოკლას
კიდეც, მაშინ სადღაა განსხვავება ქრისტიანულ ზნეობასა და მოარულ შეხედულებას შორის“?
განსხვავება უზარმაზარია. გაიხსენეთ, რომ ქრისტიანებს სჯერათ ადამიანის უკვდავება. ამიტომ, რასაც
ნამდვილად აქვს მნიშვნელობა, ის პატარა ნიშნები ანუ ჭდეებია, რომლებიც რჩება სულის ძირეულ,
შინაგან ნაწილზე და რომელთაც, საბოლოო ჯამში, შეუძლიათ იგი ზეცის ან ჯოჯოხეთის არსებად
აქციონ. ჩვენ შეიძლება მოვკლათ, თუ ეს აუცილებელია, მაგრამ არ შეიძლება გვძულდეს და
გვეამებოდეს სიძულვილი. თუ აუცილებელია, უნდა დავსაჯოთ, მაგრამ ამან არ უნდა გაგვახაროს. სხვა
სიტყვებით: ჩვენს შიგნით ჩაბუდებული ბოღმა, შურისგება უნდა ჩავკლათ. იმის თქმა არ მინდა,
თითქოს მათი ამოძირკვა ერთი წუთის საქმე იყოს. ასე არ ხდება. მხედველობაში ის მაქვს, რომ
გამუდმებით დღიდან დღემდე, წლიდან წლამდე, მთელი ჩვენი ცხოვრების მანძილზე უნდა ვეცადოთ
ყოველი ასეთი გრძნობა ბოლომდე ჩავკლათ. ეს მძიმე საქმეა, მაგრამ შეუძლებელი არაა. მაშინაც კი,
როცა მოკვლა ან დასჯა გვიხდება, უნდა ვეცადოთ არ ვიფიქროთ იმ კაცზე, როგორც მტერზე, არამედ
როგორც საკუთარ თავზე. გულით უნდა გვინდოდეს, რომ ეს კაცი არ ყოფილიყო ცუდი და ვიქონიოთ
იმედი, რომ ამ თუ იმ ქვეყნად განიკურნება. სინამდვილეში, ვუსურვოთ მას სიკეთე. აი, რა
იგულისხმება ბიბლიურ მტრის სიყვარულში: გინდოდეს მისთვის კარგი და არა ის, რომ მოგწონდეს და
მშვენიერ ვაჟკაცს უწოდებდე, როცა ის ასეთი სულაც არ არის.

დიახ, ეს ნიშნავს ისეთი ადამიანებიც გიყვარდეს, რომელთაც არაფერი აქვთ შესაყვარებელი. მაგრამ,
აბა, ერთი ვნახოთ, ვართ კი ჩვენ ძალიან შესაყვარებელი? საკუთარი თავი იმიტომ გიყვარს, რომ ის
თავად შენ ხარ. ღმერთი მოითხოვს ჩვენგან, გვიყვარდეს ყველას მე იმავე გვარად და იმავე მიზეზით,
რაგვარადაც და რა მიზეზეითაც გვიყვარს საკუთარი მე. მან ჩვენ მაგალითზე აჩვენა როგორ ხდება ეს.
სიყვარულის ეს წესი ყველა სხვა მე-ს უნდა მივუყენოთ. ამის გაკეთება შეიძლება გაგვიიოლდეს იმის
შეგნებით, რომ სწორედ ასე ვუყვარვართ ღმერთს - არა იმ საამო, მომხიბლავი თვისებების გამო, ჩვენ
რომ გვგონია, გაგვაჩნია, არამედ იმიტომ, რომ მე-ს, მქონე არსებანი ვართ. კაცმა რომ თქვას, ამის გარდა
არც არაფერი გვაქვს შესაყვარებელი: ჩვენ ხომ ის არსებანი ვართ, რომლებიც დიდი განცხრომით
ეწაფებიან სიძულვილს და კიდევ უფრო მეტად უჭირთ მისი მიტოვება, ვიდრე ალკოჰოლის ან
სიგარეტისა...

8. ყველაზე დიდი ცოდვა

ახლა ქრისტიანული ზნეობის იმ ნაწილზე გადავდივარ, რომელიც მკვეთრად განსხვავდება სხვა

მორალური სისტემებისაგან. არსებობს ერთი ნაკლი, რომლისგანაც ქვეყნად არავინაა დაზღვეული.
თითოეულ ჩვენგანს სძულს ეს ნაკლი ვიღაც სხვაში და ქრისტიანთა გარდა ძალიან ცოტა ვინმე თუ
ამჩნევს მას თავის თავში. ბევრჯერ ვყოფილვარ მოწმე იმისა, რომ კაცი თავის ჭირვეულ ხასიათს
აღიარებს, ან იმას, რომ ქალებისა და სმისათვის თავს კარგავს, ან იმას, რომ ლაჩარია. მაგრამ არა მგონია,
ოდესმე არაქრისტიანს ამ ნაკლზე ეთქვას, მჭირსო. ასევე იშვიათად შევხვედრილვარ არაქრისტიანს,
რომელიც ამ ნაკლს სხვაში შეიწყნარებდა. არ არსებობს ნაკლი, რომელიც ადამიანს სხვის თვალში ასე
დაამცირებდა და რომელსაც ასე ვერ შეამჩნევდა საკუთარ თავში. რაც უფრო მეტად გვახასიათებს იგი,
მით უფრო ვერ ვიტანთ სხვაში.

მე მხედველობაში მაქვს სიამაყე ანუ თვითკმაყოფილება. მას ქრისტიანულ ზნეობაში სიმდაბლის

სათნოება უპირისპირდება. თქვენ ალბათ გახსოვთ, როცა სქესობრივი ურთიერთობის მორალზე
ვლაპარაკობდი, გაგაფრთხილეთ, რომ ქრისტიანული ზნეობის ცენტრი აქ არ არის-მეთქი. ჰოდა, აი,
ახლა ამ ცენტრს მივადექით. ქრისტიან მოძღვართა თანახმად უმთავრესი ნაკლი, უდიდესი ბოროტება
არის სიამაყე. მრუშობა, მრისხანება, სიხარბე, ლოთობა და სხვა ამგვარი მასთან მოსატანი არ არის.
სწორედ სიამაყემ აქცია სატანა სატანად. ყველა დანარჩენი ნაკლისკენ სიამაყეს მივყავართ. იგი
ღმერთისთვის სრულიად მიუღებელი სულიერი მდგომარეობაა.

იქნებ ფიქრობთ, რომ მე ვაჭარბებ? მაშინ კარგად ჩაუფიქრდით. ეს-ესაა, აღვნიშნე, რომ, რაც უფრო
ამაყია ადამიანი, მით უფრო ვერ იტანს ამაყ ადამიანს. თუ გინდათ გაიგოთ, რამდენად ამაყი ხართ,
ყველაზე იოლია, თავს ჰკითხოთ, რამდენად არ მოგწონთ, როცა სხვები გამცირებენ, ვერ გამჩნევენ,
ცხვირს ყოფენ თქვენს საქმეებში, ზემოდან დაგცქერიან, გეყოყოჩებიან. საქმე ისაა, რომ ყოველი
პიროვნების სიამაყე სხვის სიამაყეს ექიშპება. წვეულებაზე მე მინდოდა ყურადღების ცენტრში ყოფნა,
სხვა აღმოჩნდა, ჰოდა, გავნაწყენდი. დიახ, ასეა - ერთ ქარქაშში ორი ხმალი ვერ ჩაეგება. ნათლად უნდა
შევიგნოთ, რომ სიამაყე თავისი არსით მეტოქეობაა. სწორედ მეტოქეობაა მისი ბუნება; ყველა სხვა
ნაკლისთვის მეტოქეობა, ასე რომ ვთქვათ, შემთხვევითია. სიამაყე ადამიანს ნებას არ აძლევს, იყოს
კმაყოფილი იმით, რაც გააჩნია. მას აუცილებლად უფრო მეტი უნდა, ვიდრე მეზობელს აქვს. ვამბობთ,
რომ ადამიანები ამაყობენ სიმდიდრით, ჭკუით, სილამაზით, მაგრამ ეს ასე არ არის. სინამდვილეში,
ისინი იმით ამაყობენ, რომ სხვაზე მდიდრები, ჭკვიანები და ლამაზები არიან. ყველა რომ მათ ბარდაბარ
მდიდარი, ჭკვიანი და ლამაზი გახდეს, მაშინ ვეღარაფრით იამაყებდნენ. მხოლოდ შედარება აღძრავს
სიამაყეს - სიამოვნებას იმისას, რომ სხვებზე მაღლა დგახარ. სადაც მეტოქეობის ელემენტი ქრება,
სიამაყეც ქრება. აი, რატომ ვამბობ, რომ სიამაყე თავისი არსით მეტოქეობაა, როცა სხვა არც ერთი
მანკიერება ასეთი არ არის. სქესობრივმა იმპულსმა შეიძლება ორ მამაკაცში მეტოქეობა აღძრას, თუ
ორივეს სურს, რომ ერთსა და იმავე ქალს ფლობდეს. მაგრამ ეს მხოლოდ შემთხვევის ამბავია. ამავე
წარმატებით შეიძლებოდა სხვადასხვა ქალით დაინტერესებულიყვნენ. მაგრამ ამაყი მამაკაცი ქალს
წაგართმევთ, არა იმიტომ, რომ მაინც და მაინც ეს ქალი სურს, არამედ იმიტომ, რომ საკუთარ თავს
დაუმტკიცოს - ის თქვენზე უკეთესი მამაკაცია. სამეტოქეოდ შეიძლება სიხარბემაც უბიძგოს
ადამიანებს, თუ მათ რაღაც ქონება ეცოტავებათ. მაგრამ ამაყი კაცი, სიმდიდრე თავზეც რომ
გადასდიოდეს, შეეცდება კიდევ უფრო მეტი მოიპოვოს, რათა ერთხელ კიდევ დარწმუნდეს თავის
ძლიერებაში. ქვეყნად თითქმის ყველა ბოროტება, რომელთაც ადამიანები სიხარბესა და თავკერძობას
მიაწერენ, სინამდვილეში, სიამაყის შედეგი უფროა.

მაგალითისთვის ავიღოთ ფული. სიხარბე ადამიანს ფულს აწყურებს - უნდა უკეთესი სახლი ჰქონდეს,
უკეთ დაისვენოს, უკეთ სვას და ჭამოს. მაგრამ ამას გარკეული საზღვრები აქვს. რა აიძულებს ადამიანს,
რომელსაც წელიწადში 10000 ფუნტი შემოსავალი აქვს, ასე ესწრაფვოდეს 20000 ფუნტს? ამას უკვე მეტი
სიამოვნების მისაღებად არ აკეთებს. საამისოდ 10000 ფუნტიც ეყოფოდა. ამას აკეთებინებს სიამაყე -
სურვილი, სხვა მდიდარზე უფრო მდიდარი იყოს და კიდევ უფრო მეტი ძალაუფლება მოიპოვოს. რა
თქმა უნდა, ძალაუფლება სწორედ ისაა, რაც ნამდვილად უხარია სიამაყეს. ადამიანს ისე არაფერი
ანიჭებს სხვებთან უპირატესობას, როგორც იმის საშუალება, რომ ადამიანები სათამაშო
ჯარისკაცებივით აქეთ-იქით გადააწყოს. რა აიძულებს ლამაზ ქალს, შემოიკრიბოს თაყვანისმცემლები
და გააუბედუროს ისინი? რა თქმა უნდა, არა სქესობრივი ინსტინქტი. ამგვარი ქალები მეტ წილად
ფრიგიდულები არიან. ამას აიძულებთ სიამაყე. რა აიძულებს პოლიტიკურ ლიდერს ან მთელ ერს
წავიდეს წინ და წინ, მოითხოვოს სულ უფრო და უფრო მეტი? ისევ - სიამაყე. თუ მე ამაყი კაცი ვარ,
სანამ ქვეყნად ჩემზე ძლიერი, მდიდარი ან ჭკვიანი კაცი იარსებებს, ის ჩემი მეტოქე და მტერი იქნება.

ქრისტიანობა არ ცდება: სამყაროს დასაბამიდან ყველა ხალხსა და ყველა ოჯახში უბედურების თავი და
თავი სწორედ სიამაყეა. სხვა მანკიერებებმა ზოგჯერ ადამიანები შეიძლება გააერთიანოს. ლოთები და
მრუშები შეიძლება ერთმანეთში კარგად ურთიერთობდნენ, ხუმრობდნენ, მეგობრობდნენ. სიამაყე კი
ყოველთვის მტრობას გულისხმობს. ის არის მტრობა. და არა მარტო ადამიანსა და ადამიანს შორის,
მტრობა ღმერთის მიმართაც.

ღმერთის სახით გყავთ მეტოქე, რომელიც ყველა ასპექტით უზომოდ აღგემატებათ. სანამ არ
მიხვდებით, რომ ღმერთი ასეთია და, მაშასადამე, თქვენ მასთან არარაობა ხართ, მანამდე, საერთოდ,
ღმერთს ვერ შეიცნობთ. ამაყი კაცი მუდამ ზემოდან დაჰყურებს საგნებსა და ადამიანებს: რა თქმა უნდა,
სანამ დაბლა იყურებით, ვერ შეამჩნევთ იმას, რაც თქვენს ზემოთაა.

წამოიჭრება საშინელი კითხვა: როგორ ხდება, რომ ადამიანებს, რომლებიც, ცხადზე ცხადია, რომ
სიამაყეს შეუპყრია, შეუძლიათ განაცხადონ, ღმერთი გვწამსო და თავი მორწმუნეებად მოგვაჩვენონ?
ვშიშობ, რომ ისინი მოჩვენებით ღმერთს სცემენ თაყვანს. სიტყვიერად აღიარებენ, რომ ღმერთის წინაშე
ისინი არარაობას წარმოადგენენ, მაგრამ გამუდმებით ელანდებათ, რომ ღმერთი მათ გამოარჩევთ და
ჩვეულებრივ ადამიანებზე უკეთესებად მიიჩნევთ. ღმერთს მოჩვენებითი მორჩილებით უხდიან ხარკს.
თავიანთ ნაცნობ-მეგობრებს სიამაყით ზემოდან დასცქერიან. ვფიქრობ, ქრისტეს ეს ხალხი ჰყავდა
მხედველობაში, როცა თქვა, ჩემს მოძღვრებას იქადაგებს ზოგიერთი, ჩემი სახელით ეშმაკეულთაც
გააძევებს, მაგრამ სამყაროს აღსასრულისას მე ვიტყვი, რომ მათ არ ვცნობ. ყოველ წუთს ყოველი
ჩვენგანი შეიძლება ამ ხაფანგში გაებას. საბედნიეროდ, გვაქვს საშუალება თავი გამოვცადოთ. როგორც
კი ვნახავთ, რომ ჩვენი რელიგიური ცხოვრება გვაფიქრებინებს, კარგები ვართ და მეტიც - სხვასა
ვჯობივართო, შეიძლება გულდაჯერებით ვთქვათ, რომ ეს ღმერთისგან კი არა, არამედ ეშმაკისაგან
მოდის. ღმერთი ნამდვილად მაშინაა თქვენთან, როცა საერთოდ აღარ გახსოვთ თავი ან როცა თავი
სრული არარაობა გგონიათ. ჯობია კი, თავი სულაც არ გახსოვდეთ.

საშინელებაა, რომ ყველაზე სახიფათო ცოდვამ შეიძლება ჩვენი რელიგიური ცხოვრების გულისგულში
შემოაღწიოს. სხვა ნაკლები ზიანის მომტანი ცოდვები ეშმაკისაგან მოდის, რომელიც ჩვენზე ჩვენივე
ცხოველური ბუნების მეოხებით ზემოქმედებს. მაგრამ სიამაყე ცხოველური ბუნების წყალობით არ
შემოჭრილა ჩვენში. იგი უშუალოდ ზეციდან მოდის. იგი წმინდად სულიერი ბუნებისაა. ამიტომაც
მისი ზემოქმედება გაცილებით დახვეწილია და მომაკვდინებელი. ამ მიზეზით სიამაყე ხშირად
წვრილმანი ნაკლის აღმოსაფხვრელად გამოიყენება. მაგალითად, მასწავლებლები ხშირად ბავშვებში
სიამაყეს, ან როგორც იტყვიან, საკუთარი თავის პატივისცემას აღვივებენ, რათა ისინი კარგად მოიქცნენ.
ბევრ ადამიანს სიმხდალე, მიკერძოებულობა, ჭირვეულობა იმის შეგნებით დაუძლევია, რომ ყოველივე
ეს მისი ღირსების შემლახავად მიუჩნევია. ჰოდა, სიამაყით ეშმაკი დაგვცინის. მას სავსებით
აკმაყოფილებს, რომ თქვენ უბიწო, მამაცი, თავდაჭერილი ხდებით, თუკი ამასობაში თქვენი სული
სიამაყეს ემონება. ასეთივე სიამოვნებით განგკურნავდათ სურდოსგან, სანაცვლოდ კიბოს შეყრაზე რომ
დათანხმდებოდეთ. სიამაყე სულიერი კიბოა. იგი კლავს სიყვარულის, კმაყოფილების, სილამაზის
შესაძლებლობასაც კი.

სანამ ამ თემას მივატოვებდეთ, მინდა სამ გაუგებრობას აგარიდოთ:

1. სიამოვნება, შექებამ რომ განგანცდევინათ, არ არის სიამაყე. ბავშვს, რომელსაც გაკვეთილის კარგად
მომზადებისათვის მხარზე მოუთათუნეს, ქალს, რომელსაც შეყვარებულმა სილამაზე შეუქო,
„გადარჩენილ სულს“, რომელსაც ქრისტე ეუბნება, „კარგია, მომწონს“, გული სიამით ევსებათ. და ასეც
უნდა იყოს, რადგან ასეთ შემთხვევაში სიამოვნება საკუთარი თავის მოწონებით კი არაა გამოწვეული,
არამედ იმ ფაქტით, რომ ასიამოვნეთ იმას, ვინც გინდოდათ გესიამოვნებინათ. უბედურება მაშინ
იწყება, როცა გაფიქრებიდან - რა კარგია, რომ ვასიამოვნე - გადადიხართ აზრზე - რა გადასარევი ვინმე
ვარ, ასე რომ მოვიქეცი. რაც უფრო აღფრთოვანდებით საკუთარი თავით და რაც უფრო ნაკლებ
გსიამოვნებთ შექება, მით უფრო ეშვებით ფსკერზე. აი, რატომაა, რომ პატივმოყვარეობა, თუმცა კი ისიც
სიამაყის სახესხვაობაა, მაინც ზედაპირულია, ყველაზე ნაკლებ სახიფათოა და მისატევებელი.
პატივმოყვარეობას უყვარს, რაც შეიძლება მეტი ქება, ტაში, აღფრთოვანება დაიმსახუროს. ეს ცოდვაა,
მაგრამ ბავშვური და ზოგჯერ - და რაოდენ უცნაურადაც არ უნდა მოგეჩვენოთ - უწყინარი ცოდვა. იგი
აჩვენებს, რომ თქვენ არ გაკმაყოფილებთ, მხოლოდ თვითონ რომ მოგწონთ საკუთარი თავი. სხვა
ადამიანები იმდენად ღირსეულად მიგაჩნიათ, რომ გსურთ, მათი ყურადღება დაიმსახუროთ. ეს
ნიშნავს, რომ ჯერ კიდევ ადამიანი ხართ. ნამდვილი, შავი, დიაბოლური სიამაყე მაშინ იწყება, როცა
სხვებს იმდენად ზემოდან დასცქერით, რომ აღარც კი განაღვლებთ, რას ფიქრობენ ისინი თქვენზე. რა
თქმა უნდა, ზოგჯერ სრულიად მართებულია და გვევალება კიდეც, არად ჩავაგდოთ, რას იტყვის
ჩვენზე ხალხი, თუ სამართლიანად ვიქცევით, იმიტომ რომ უფრო ის გვანაღვლებს, რას ფიქრობს
ჩვენზე ღმერთი. მაგრამ ამაყი კაცი სხვებს არად აგდებს სრულიად განსხვავებული მიზეზით. იგი
ამბობს: „რაში მჭირდება ამ ხალხის ტაში. მათი აზრი ჩირადაც არ მიღირს. მათ აზრს ფასიც რომ
ჰქონდეს, მე კაცი ვარ და არა ყმაწვილი ქალი, რომელსაც ღაწვები აუფაკლდება იმიტომ, რომ პირველად
ცეკვაზე მიიწვიეს. არა, მე დამოუკიდებელი, ჩამოყალიბებული ადამიანი ვარ. ყველაფერი, რაც მე
გამიკეთებია, გამიკეთებია საკუთარი იდეალების გამო, ან იმიტომ, რომ არტისტული ტალანტი
გამაჩნია, ან იმიტომ, რომ ოჯახის ტრადიციას ვაგრძელებ ან, ერთი სიტყვით, იმიტომ, რომ ისეთი ვარ,
როგორიც ვარ. თუ ბრბოს მოვწონვარ, მოვწონდე. მე მას აინუნშიც არ ვაგდებ.“ ასეთ შემთხვევაში ნაღდ
ზღვარს მიტანებული სიამაყე შეიძლება პატივმოყვარეობას დაუპირისპირდეს, რადგან, ეს წამია,
გითხარით, რომ ეშმაკს უყვარს დიდი ცოდვით პატარა ცოდვის განკურნება. პატივმოყვარეობისგან
განთავისუფლებას სიამაყის მოხმობით არ უნდა ვეცადოთ. კოცონზე დაწვას ცხელ ტაფაზე ხელის
დაწვა სჯობია.

2. ხშირად გვითქვამს, რომ კაცი ამაყობს თავისი ვაჟით ან მამით. შეიძლება იკითხონ, ამ აზრით, სიამაყე
თუ არის ცოდვა. ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ რას ვგულისხმობთ სიტყვაში „ეამაყება“. ძალიან
ხშირად ასეთ გამოთქმებში „ეამაყება“ ნიშნავს მთელი სულითა და გულით აღტაცებას. ასეთი აღტაცება
ძალიან შორსაა ცოდვისგან. მაგრამ ისეც ხდება, რომ კაცს თავი მოაქვს სახელგანთქმული მამით ან
პრესტიჟულ სამხედრო ნაწილში სამსახურით. დიახ, ეს ცოდვაა, მაგრამ მაინც ეს სჯობია საკუთარი
თავით სიამაყეს. გიყვარდეს ვინმე ან შენს იქით კიდევ ვინმე აღგაფრთოვანებდეს, ნიშნავს, რომ ერთი
ნაბიჯით მაინც დასცილებიხარ სულიერ რღვევას. მაგრამ სრულქმნას ვერ მივაღწევთ, სანამ გვეყვარება
ან აღგვაფრთოვანებს რამე ან ვინმე ღმერთზე მეტად.

3. არ შეიძლება ვიფიქროთ, თითქოს ღმერთი სიამაყეს იმიტომ გვიკრძალავს, რომ ეს მას შეურაცხყოფს.
ან მორჩილებას იმიტომ მოითხოვს, რომ ხაზი გაუსვას თავის სიდიადეს - თითქოს თავად იყოს ამაყი.
ვფიქრობ, მას ყველაზე ნაკლებ იზიდავს საკუთარი ღირსების საკითხი. საქმე ისაა, რომ მას სურს, შენ
შეიცნო იგი, მიიღო იგი. თუ მას ნამდვილად შეეხები, შეიქნები მორჩილი. ეს სიხარულს მოგანიჭებს და
იგრძნობ უსაზღვრო შვებას იმის გამო, რომ, როგორც იქნა, განთავისუფლდი მონაჩხმახისაგან საკუთარ
ღირსებაზე, რაც შენს ცხოვრებას სიმშვიდეს და მოსვენებას უკარგავდა. ის ცდილობს, ჩვენ ვიყოთ
მორჩილი, რათა საშუალება ჰქონდეს, განგვძარცვოს ამ სულელური, მატრაბაზული სამოსისაგან, რაშიც
ჩვენ ყველა გამოვწყობილვართ და პატარა ტუტრუცანებივით დავყელყელაობთ. კარგი იყო, ცოტა
კიდევ წინ წაგვეწია მორჩილების საკითხში. ამისათვის ცოტა მეტი უნდა მომეთხრო იმ ნეტარების
შესახებ, რასაც სულელური სამოსისაგან განძარცვა ანუ ჩვენი მანერული და პრეტენზიული ყალბი „მე“-
სგან განთავისუფლება იწვევს. ერთი წამითაც კი ამ მდგომარეობასთან მიახლოება ჰგავს უდაბნოში
ცივი წყლის შესხმას.

4. ჭეშმარიტად მორჩილ ადამიანს ვერ იცნობთ, თუ მასზე თქვენც მოარული წარმოდგენა გაქვთ. ის არაა
ლოხი, ზინზლიანი არსება, რომელიც ნიადაგ გაიძახის, არარაობა ვარო. ჭეშმარიტად მორჩილი
მხიარული, გონებამახვილი ადამიანის შთაბეჭდილებას მოახდენს. ის ნაღდი ინტერესით ისმენს ყველა
თქვენს სიტყვას. თუ ის არ მოგეწონათ, ალბათ იმიტომ, რომ შეგშურდათ, რარიგ ეიოლება მას
ცხოვრებით გახარება. იგი არ ფიქრობს თავის მორჩილებაზე: იგი საერთოდ არ ფიქრობს თავის თავზე.

თუ ვინმეს სურს, მორჩილების გზას დაადგეს, ვფიქრობ, შემიძლია პირველი და უმთავრესი ნაბიჯი
ვუკარნახო: გაიცნობიერეთ თქვენი სიამაყე. ეს იქნებოდა უშველებელი ნაბიჯი. ყოველ შემთხვევაში,
არაფერი გამოგივათ, სანამ ამ ნაბიჯს არ გადადგამთ. თუ ფიქრობთ, რომ ამაყი არ ხართ, იცოდეთ, რომ
სიამაყეს ძალიან შეუპყრიხართ.

9. სიყვარული

ადრე ვთქვი, რომ ოთხი „კარდინალური“ და სამი თეოლოგიური სათნოება არსებობს. ეს სამი
უკანასკნელი არის: რწმენა, იმედი და სიყვარული. რწმენაზე ბოლო ორ თავში ვილაპარაკებ.
სიყვარულს ნაწილობრივ მეშვიდე თავში შევეხე, მაგრამ იქ ყურადღება მის იმ მხარეზე გავამახვილე,
რომელსაც მიტევება წარმოადგენს. ახლა მინდა ცოტა რამ კიდევ დავამატო.

პირველ რიგში, უნდა ითქვას, რომ ქრისტიანული სიყვარული დღეს ესმით როგორც მოწყალების
გაღება ღარიბებზე. სინამდვილეში, გაცილებით ფართო მნიშვნელობა გააჩნია (ადვილი მისახვედრია,
როგორ დავიდა თანამედროვე გაგებაზე. გლახაკებზე მოწყალების გაცემა ყველაზე თვალში საცემი
მოქმედებაა. ამიტომ ხალხს ჰგონია, მთელი სათნოებაც ეს არის. პოეზიაში რითმა ყველაზე ადვილი
შესამჩნევია, მაგრამ ხომ არ შეიძლება იფიქრო, რომ პოეზია მხოლოდ რითმაა და მეტი არაფერი).
სიყვარული, რომელზეც ჩვენ ვლაპარაკობთ, არის სიყვარული ქრისტიანული აზრით. მაგრამ
ქრისტიანული სიყვარული ემოციას არ ნიშნავს. იგი გრძნობათა მდგომარეობა კი არაა, არამედ -
ნებისყოფისა, რაც სრულიად ბუნებრივად მიგვაჩნია საკუთარი თავის მიმართ და რომლის სწავლაც
გვმართებს სხვა ადამიანთა მიმართ.

თავში მიტევების შესახებ აღვნიშნე, რომ საკუთარი თავის სიყვარული არ ნიშნავს მის მოწონებასაც. ეს
ნიშნავს, რომ გვინდა სიკეთე საკუთარი თავისთვის. ასევე, მოყვასთა ქრისტიანული სიყვარული სულაც
არ ნიშნავს მოწონებას და აღტაცებას. მნიშვნელოვანია იმის შეგნება, რომ ბუნებრივი მოწონება არც
ცოდვაა, არც სათნოება, ისევე როგორც ამა თუ იმ კერძის მოწონება-არმოწონებას კავშირი არ აქვს
ცოდვა-უცოდველობასთან. ეს ფაქტია. მაგრამ იმის მიხედვით, როგორ წარვმართავთ ამ მიდრეკილებას,
მან შეიძლება ცოდვის ან სათნოების სახე მიიღოს.

მოწონება ან აღტაცება ამა თუ იმ ადამიანით გვიადვილებს მის სიყვარულს. ამიტომ, ბუნებრივია, თავი
წავიქეზოთ, რაც შეძლება მეტად მოგვწონდეს ადამიანები (ასე ვაქეზებთ ხოლმე თავს რომელიმე
ვარჯიშის შესასრულებლად ან რომელიმე კერძის მისაღებად), არა იმიტომ, მოწონება თავისთავად
სიყვარულის სათნოება იყოს, არამედ იმიტომ, რომ იგი შეეწევა ამ უკანასკნელს. მეორე მხრივ, ძალიან
ფრთხილად უნდა ვიყოთ, რომ ერთი პიროვნების მოწონებამ მეორისადმი გულგრილი ან უსამართლო
არ გაგვხადოს. ისეც მოხდება ხოლმე, რომ მოწონება კონფლიქტში აღმოჩნდება სიყვარულის
სათნოებასთან. ასე, მაგალითად, თავგადაკლულმა დედამ ნაზი მოპყრობით შეიძლება „გარყვნას“
შვილი. საკუთარ მძაფრ დედობრივ სიყვარულს შეიძლება შვილის მომავალი კეთილდღეობა
ანაცვალოს.

თუმცა კი მოწონების ბუნებრივ გრძნობებს ხელი უნდა შევუწყოთ, მაგრამ სიყვარულის

სათნოებისთვის სხვაც ბევრი უნდა ვიღონოთ. მარტო გრძნობათა გაცხოველება საკმარისი არაა. ზოგი
ადამიანი ტემპერამენტის მიხედვით „ცივია“, რაც შეიძლება მისთვის უბედურებაცაა, მაგრამ ეს
იმგვარივე ცოდვაა, როგორიცაა, მაგალითად, საჭმლის ცუდი მონელება. ამგვარი ტემპერამენტის
ადამიანებს სულაც არ ეპატიებათ უსიყვარულობა. ყოველი ჩვენგანისთვის არსებობს მარტივი წესი: ნუ
დაკარგავთ დროს იმაზე, გიყვართ თუ არა მეორე ადამიანი. მოექეცით ისე, როგორც მოექცეოდით, რომ
გიყვარდეთ იგი. როგორც კი ასე მოვიქცევით, გავხსნით ყველაზე დიდ საიდუმლოებას. თუ კაცს ისე
ექცევი, თითქოს გიყვარს, ბოლოს და ბოლოს, აღმოაჩენ, რომ იგი მართლა შეგყვარებია. თუ იმას, ვინც
არ მოგწონს, გაუთავებლად რაღაცას უშავებ, სულ უფრო მეტი და მეტი სიძულვილი გეძალება მის
მიმართ. მაგრამ თუ რამ კარგს გაუკეთებ, ნახავ, რომ მის მიმართ აპათია გაგნელებია. მაგრამ არის ერთი
გამონაკლისი: თუ კეთილად ექცევი არა იმიტომ, რომ ღმერთს ასიამოვნო და სათნოების კანონს
დაემორჩილო, არამედ იმისთვის, რომ იმ კაცს დაანახო, რა მიმტევებელი ბიჭი ხარ, იგი შენს მოვალედ
გაიხადო და მომავალში მისგან ვალის დაბრუნებას დაელოდო, მაშინ გაწბილება არ აგცდება
(ადამიანები ბრიყვები არ არიან: ისინი მაშინვე ამჩნევენ, რომ თქვენს საქციელს თავის გამოჩენა ან
ანგარება ედო საფუძვლად). მაგრამ, როცა სხვას სიკეთეს ვუკეთებთ მხოლოდ იმიტომ, რომ ისიც
ჩვენსავით ღვთის მიერ არის შექმნილი და ვუსურვებთ ისეთსავე ბედნიერებას, როგორსაც
ვისურვებდით ჩვენთვის, მაშინ იგი ცოტა კიდევ მეტად გვიყვარდება ან უკიდურეს შემთხვევაში,
მისდამი ანტიპათიას ნაკლებად ვგრძნობთ.

მართალია, ქრისტიანული სიყვარული მგრძნობიარე ადამიანებს ძალზედ მშრალი ეჩვენებათ,

მართალია, იგი დიდად განსხვავდება გზნებისაგან, მას მაინც მივყავართ მგზნებარებისკენ. განსხვავება
მორწმუნე ქრისტიანსა და საერო პირს შორის არ ნიშნავს, თითქოს გზნება ან მოწონება მხოლოდ
ერისკაცს ახასიათებდეს, ხოლო ქრისტიანს - სიყვარულის სათნოება. ერის კაცი კარგად ეპყრობა
ზოგიერთ ადამიანს, რადგან მოსწონს ისინი, ქრისტიანი ცდილობს ყველას კარგად მოექცეს და, რაც
უფრო აფართოებს სათნოების წრეს, მით მეტი და მეტი ადამიანი მოსწონს, მათ შორის ისინიც,
რომელთა მოწონებასაც თავიდან ვერც კი წარმოიდგენდა.

იგივე სულიერი კანონი საწინააღმდეგო მიმართულებით საშინელი ძალით მოქმედებს. გერმანელები,

ეტყობა, ებრაელებს ცუდად იმიტომ ეპყრობოდნენ, რომ სძულდათ ისინი, შემდეგ კიდევ უფრო მეტად
შეიძულეს, იმიტომ რომ ცუდად ეპყრობოდნენ. რაც უფრო სასტიკდები, მით უფრო იძულებ; რაც უფრო
გძულს, მით უფრო სასტიკდები და ა.შ. ვიღებთ სამუდამო მანკიერ წრეს.

სიკეთეცა და ბოროტებაც გეომეტრიული პროგრესიით იზრდება. ამიტომაა საზღვრულად

მნიშვნელვანი ის პატარ-პატარა გადაწყვეტილებები, რომელთაც ყოველ დღე ვიღებთ. დღეს ერთი
ციცქნა სიკეთის ჩადენა ნიშნავს სტრატეგიული პუნქტის დაკავებას, საიდანაც რამდენიმე თვის შემდეგ
შეგიძლიათ ისეთ გამარჯვებებს მიაღწიოთ, უწინ რომ არც დაგსიზმრებიათ. ხოლო ავხორცობის ან
მრისხანების უმნიშვნელო ცდუნებამ შეიძლება დაგაკარგვინოთ მთიანი გამაგრება, რკინიგზის ხაზი ან
ხიდი, რამაც შეიძლება მტერს ხელ-ფეხი გაუხსნას. სხვა შემთხვევაში ეს შეუძლებელი იქნებოდა.

ზოგი მწერალი სიყვარულის სათნოებაში გულისხმობს არა მარტო ქრისტიანულ სიყვარულს, არამედ
ღმერთის მიერ ადამიანის სიყვარულს და ადამიანის მიერ ღმერთის სიყვარულს. ამ ორი უკანასკნელის
გამო ადამიანები ხშირად წუხან: მათ ნათქვამი აქვთ, რომ უნდა უყვარდეთ ღმერთი. საკუთარ თავში კი
ამგვარ გრძნობას ვერ პოულობენ. რა იღონონ? პასუხი უწინდელია: უნდა მოიქცნენ, თითქოს უყვართ.
ნუ ეცდებით გრძნობების გამომუშავებას. ჰკითხეთ საკუთარ თავს: „დარწმუნებული რომ ვიყო ჩემი
მხრივ ღმერთის სიყვარულში, როგორ მოვიქცეოდი“? ჰოდა, ადექით და ისე მოიქეცით, როგორიც
იქნება თქვენი პასუხი.

საერთოდ, ღმერთის მიერ ჩვენი სიყვარული გასააზრებლად გაცილებით უფრო უსაფრთხოა, ვიდრე
ჩვენს მიერ მისი სიყვარული. არავის შეუძლია მარადიული ერთგულების გრძნობები ჰქონდეს და,
რომც გაგვაჩნდეს, გრძნობები ის არაა, რაც ღმერთს პრინციპულად ანაღვლებს. ღმერთის ან ადამიანის
სიყვარული არის ნებისყოფის აქტი. თუ მისი ნების განხორციელებას ვცდილობთ, უკვე მის მცნებას
მივდევთ: „გიყვარდეს უფალი ღმერთი შენი“. თუ საჭიროდ ჩათვლის, თავად მოგვცემს სიყვარულის
გრძნობას. ამ უკანასკნელს საკუთარი ძალებით ვერ შევქმნით. არც უნდა მოვითხოვოთ, თითქოს ის
კანონიერად გვეკუთვნოდეს. ერთი უდიდესი ჭეშმარიტება უნდა გვახსოვდეს; გრძნობა მოდის და
მიდის. ღმერთის მიერ ჩვენი სიყვარული კი უცვლელი რჩება. იგი არ კნინდება ჩვენი ცოდვების ან
განურჩევლობის გამო. ამიტომ ძალა არ აკლდება გადაწყვეტილებას, რომ უნდა განვიწმინდოთ
ცოდვებისაგან, რადაც არ უნდა დაგვიჯდეს ჩვენ და რადაც არ უნდა დაუჯდეს მას.

10. იმედი
იმედი ერთ-ერთი თეოლოგიური სათნოებაა. ეს ნიშნავს, რომ განუწყვეტლივ მზერის მიპყრობა წინ -
მარადიული სამყაროსაკენ - განდგომის ან ზმანების ფორმა კი არაა (როგორც ზოგიერთი ჩვენი
თანამედროვე ფიქრობს), არამედ ერთი იმ სათნოებათაგანია, რომელთა აღსრულება ქრისტიანის ვალია.
მაგრამ ეს არ ნიშნავს, თითქოს აღარაფერი უნდა ვიღონოთ აწმყოზე. თუ ისტორიას კითხულობთ,
გეცოდინებათ, რომ სწორედ ის ქრისტიანები, რომელთაც ბევრი გააკეთეს თანამედროვეობისათვის,
სხვებზე მეტს ფიქრობდნენ მომავალზე. ყველამ - მოციქულებმა, რომის იმპერიის გაქრისტიანებას რომ
დაუდეს საფუძველი, შუა საუკუნეების უდიდესმა ადამიანებმა, ინგლისელმა ევანგელისტებმა,
მონათვაჭრობის გაუქმებას რომ მიაღწიეს - ამ ქვეყნად დატოვა კვალი იმიტომ, რომ ზეცაზე ფიქრით
იყვნენ შეპყრობილნი. მას მერე, რაც ქრისტიანები იმ ქვეყანაზე ფიქრით თავს ნაკლებ იწუხებენ, მათი
გავლენა ამ ქვეყანაზეც სუსტდება. მიზანში ამოიღეთ ზეცა და მოახვედრებთ დედამიწასაც. ამოიღებთ
მიზანში მიწას და ვერსადაც ვერ მოახვედრებთ. ეს წესი უცნაური ჩანს, მაგრამ რაღაც მსგავსი ამისა სხვა
სფეროებშიც მუშაობს. კურთხეული რამაა ჯანმრთელობა, მაგრამ იმ მომენტიდან, როცა მთავარ
მიზნად ჯანმრთელობას დაისახავთ, თავს შეუძლოდ იგრძნობთ და მოგეჩვენებათ, რომ თქვენი საქმე
წასულია. ჯანმრთელობა რომ გაინაღდოთ, სხვაც ბევრი რამ დაგჭირდებათ: კვება, თამაში, სამუშაო,
გართობა, სუფთა ჰაერი. ასევე ვერ გადავარჩენთ ჩვენს ცივილიზაციას, თუ ჩვენი ფიქრი და გონება სულ
მასზე იქნება მიჯაჭვული. უნდა ვისწავლოთ, ვესწრაფვოდეთ კიდევ რაღაც მეტს.

ბევრ ჩვენგანს ეძნელება ჰქონდეს სურვილი „ზეცის“; ეს უკანასკნელი გარდაცვლილ მეგობართა

შეხვედრის ადგილად უფრო ესახებათ ხოლმე. ამ სიძნელის ერთი მიზეზი ისაა, რომ ჩვენთვის ეს
არავის უსწავლებია. მთელი ჩვენი განათლება მოწოდებულია, რომ ამ ქვეყნით დაგვაინტერესოს. სხვა
მიზეზი კი ისაა, რომ, როცა ასეთი სურვილი იღვიძებს ჩვენში, გვიჭირს მისი ცნობა. ბევრია ადამიანი,
რომელიც მართლა ისწავლიდა საკუთარ სულში ჩახედვას და შესძლებდა იმის მიხვედრას, რომ
მისთვის ყველაზე სასურველი ისეთი რამეა, რასაც ამ ქვეყნად არ აქვს ადგილი. ასეთ სასურველ რამედ
ბევრი რამ შეიძლება მოგეჩვენოთ, მაგრამ მისი მიღწევა არ დაგაკმაყოფილებთ. აღმაფრენა, რომელსაც
იწვევს პირველი სიყვარული ან ფიქრი უცხო ქვეყანაზე ან საინტერესო საქმით გატაცება, არასოდეს
დაკმაყოფილდება არც ქორწინებით, არც მოგზაურობით, არც კვლევა-ძიებით. მხედველობაში არა მაქვს
არც წარუმატებელი ქორწინება, არც ჩაშხამებული არდადაგები, არც შეუმდგარი მეცნიერული კარიერა.
მხედველობაში სწორედ საუკეთესო შემთხვევები მაქვს. გატაცების პირველ ხანებში გვგონია, რომ
რაღაცას ჩავავლეთ ხელი, მაგრამ მალე აღმოვაჩენთ, რომ ის რაღაც შემოგვდნობია. ვიმედოვნებ,
მიმიხვდით, რასაც ვგულისხმობ. ქალი, რომელზეც დაქორწინდით, შეიძლება კარგი ცოლი იყოს,
მოგზაურობისას გადასარევი სასტუმროები და ხედები შეგხვდეთ, ქიმია უაღრესად საინტერესო
მეცნიერება აღმოჩნდეს, მაგრამ მაინც გულდაწყვეტილი ხართ, რომ რაღაც ხელიდან გაგისხლტათ.

ამ გარემოების მიმართ ორი მცდარი და ერთი სწორი დამოკიდებულება არსებობს:

1. ბრიყვის დამოკიდებულება. ბრიყვი ადანაშაულებს ყველას და ყველაფერს. მთელი თავისი ცხოვრება

ფიქრობს, აი, სხვა ქალი რომ მოეყვანა ცოლად, შვებულებისას უფრო მეტის დახარჯვა რომ
შესძლებოდა და კიდევ, ვინ იცის, რა, მაშინ აუცილებლად მოიხელთებდა იმ რაღაცას, ჩვენ ყველა რომ
ვეძებთ. ამ ტიპს განეკუთვნება მოსაწყენ, გაწბილებულ მდიდარ ადამიანთა უმრავლესობა. მთელი
ცხოვრება ცოლებს იცვლიან (სულ სასამართლოში აქვთ საქმე გაყრის თაობაზე), მოგზაურობენ
კონტინენტიდან კონტინენტზე, იჩენენ სულ ახალ და ახალ ჰობის, მუდამ ეჩვენებათ, რომ ეს ბოლო,
როგორც იქნა, უკვე ნაღდია და მუდამ გაწბილებულნი რჩებიან.
2. იმედგაცრუებული „საღად მოაზროვნე ადამიანის“ დამოკიდებულება. ასეთი ადამიანი მალე ასკვნის,
რომ ყველა იმედი ფუჭი იყო. „რა თქმა უნდა, ადამიანი, სანამ ახალგაზრდაა, ბედნიერების
მოლოდინშია, მაგრამ ჩემს ასაკში ილუზიებს უნდა შეეშვას“, - იტყვის ის. ამით თავს იმშვიდებს და
ცხოვრებისაგან სასიკეთოს არაფერს ელის, ცდილობს უსაფუძვლო სურვილები ჩაიკლას. ეს, რა თქმა
უნდა, პირველს სჯობია. ამ შემთხვევაში ადამიანი უფრო ბედნიერია და საზოგადოებასაც ნაკლებ
აწუხებს. ჩვეულებრივ, იგი პედანტი ხდება (მისთვის დამახასიათებელია, ახალგაზრდობას ზემოდან
უყუროს), მაგრამ მთლიანობაში მისი ცხოვრება საკმაოდ მშვიდად მიედინება. კარგი იქნებოდა,
ადამიანს მარადიულად არ ეცხოვრა. მაგრამ მართლა თუ გველის იქ უსაზღვრო ბედნიერება? მართლა
თუ შეგვიძლია ცისარტყელას ქვეშ გავლა? მაშინ ძალიან სამწუხარო იქნება იმის შეგნება, რომ უკვე
გვიანაა (გარდაცვალებისთანავე), რომ თქვენი ეგრეთ წოდებული „საღი აზრით“ ჩაკალით უნარი ამ
ბედნიერების განცდისა.

3. ქრისტიანის დამოკიდებულება. ქრისტიანი ამბობს: „ქვეყნად არავის შეიძლება ჰქონდეს იმგვარი

სურვილი, რომლის დაკმაყოფილებაც შეუძლებელი იქნებოდა. ბავშვს შია, ამისათვის არსებობს
საკვები. იხვის ჭუჭულს ცურაობა სურს. ამისთვის არსებობს წყალი. კაცს აქვს სქესობრივი ლტოლვა.
ამისთვის არსებობს სქეობრივი ურთიერთობა. თუ საკუთარ თავში აღმოაჩენ სურვილს, რომლის
დაკმაყოფილება ამ სამყაროში ვერ ხერხდება, ყველაზე შესაძლო ახსნა ამისა იქნება ის, რომ მე
შექმნილი ვარ სხვა სამყაროსთვის. თუ კაცს არც ერთი მიწიერი სიამე არ აკმაყოფილებს, ეს არ ნიშნავს,
რომ სამყარო თვალთმაქცია. საფიქრებელია, რომ მიწიერი სიამოვნებანი არც იყო გათვლილი ჩემი
დაუცხრომელი ლტოლვის დასაკმაყოფილებლად. მათი დანიშნულება ამ ლტოლვის აღძვრა უნდა
იყოს. თუ ეს ასეა, ჩემი ვალია, ერთი მხრივ, არასდროს გარდავიკვეთო იმედი, არ ვიყო უმადური იმ
მიწიერი სიკეთეების მიმართ, ჩვენ რომ გვეძლევა. მეორე მხრივ, ეს უკანასკნელი არასოდეს ავურიო
იმათში, რომელთა ასლებს, ექოებს თუ ლანდებსაც წარმოადგენენ. მე უნდა მოვუფრთხილდე
ლტოლვას ჩემი ჭეშმარიტი სამშობლოსაკენ, რომელსაც გარდაცვალებამდე ვერ ვიხილავ. ვერ
დავუშვებ, რომ იგი ნისლმა დაბუროს ან მე გადავუხვიო გზას. უნდა მივაღწიო იმ ქვეყანას და სხვებსაც
მივეხმარო ამაში.“

არ ღირს ყურადღების შეჩერება ადამიანებზე, რომელთაც სასაცილოდ არ ჰყოფნით ზეცის

ქრისტიანული იმედი. მათ, როგორც ამბობენ, არ სურთ მარადიულობა ქნარებზე დაკვრაში გაატარონ.
ამ ადამიანებს ასე შეიძლება უპასუხოთ: თუ უფროსებისათვის დაწერილი წიგნების წაკითხვა არ
შეუძლიათ, იმათ შესახებ არც უნდა ილაპარაკონ. ყველა ეს სახე - ქნარი, გვირგვინი, ოქრო და ა.შ. -
უბრალოდ მცდელობაა, სიმბოლოებში გამოიხატოს გამოუხატავი. მუსიკალურ ინსტრუმენტს იმიტომ
ახსენებენ ხოლმე, რომ ბევრი ადამიანისთვის (არა ყველასათვის) მუსიკა ჩვენს აწმყო ცხოვრებაში
ისეთი რამაა, რაც ყველაზე მძაფრად გადმოსცემს ექსტაზს და უსასრულობას. გვირგვინი მიუთითებს
იმაზე, რომ მარადიულობაში ღმერთთან გაერთიანებული ადამიანები მის დიდებას, ძლიერებას და
სიხარულს ინაწილებენ. ოქრო კი ნიშნავს ზეცის დაუმორჩილებლობას დრო-ჟამზე (ოქრო არ ჟანგდება)
და მის უცვლელ ღირებულებას. ადამიანებმა, რომელთაც ეს სიმბოლოები სიტყვასიტყვით ესმით,
შეიძლება იფიქრონ, რომ რაკი ქრისტემ გვითხრა: „იყავით ვითარცა მტრედნი“, ჩვენ თითქოს კვერცხიც
უნდა დავდოთ.
 11. რწმენა

ამ თავში უნდა ვილაპარაკოთ იმის შესახებ, რასაც ქრისტიანები რწმენას უწოდებენ. უხეშად რომ
ვთქვათ, ქრისტიანების მიერ სიტყვა „რწმენა“ ორი აზრით ან ორ დონეზე იხმარება. განვიხილავ
თანმიმდევრობით. ერთი მნიშვნელობით იგი უბრალოდ ქრისტიანული დოქტრინების, როგორც
ჭეშმარიტებათა, მიღება-არმიღებას ნიშნავს. ეს სრულიად მარტივია. მაგრამ, რაც კაცს საგონებელში
აგდებს და, აღვიარებ, საგონებელში მაგდებს მეც, გახლავთ ის, რომ ქრისტიანები რწმენას სათნოებად
მიიჩნევენ. გამუდმებით ვეკითხებოდი ხოლმე ჩემს თავს, რა მანქანებით შეიძლება რწმენა სათნოება
იყოს? როგორ შეიძლება ზნეობრივი ან უზნეო იყოს გარკვეულ დებულებათა მიღება-არმიღება?
ცხადია, ვამბობდი მე, რომ ყოველი საღად მოაზროვნე ადამიანი მიიღებს ან არ მიიღებს ამა თუ იმ
დებულებას არა იმიტომ, რომ მას სურს ან არ სურს მისი მიღება, არამედ იმის საფუძველზე, რომ მისი
დასაბუთებულობა საკმარისად ან უკმარისად ეჩვენება. თუ მან კარგად ვერ განსაზღვრა
დასაბუთებულობის სისწორე, ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ის ცუდი კაცია, უბრალოდ, საკმაოდ ჭკვიანი
არაა. იმ შემთხვევაში, თუ დასაბუთებულობას არ ცნობს, მაგრამ ამის მიუხედავად თავს აიძულებს
დაიჯეროს ის, უბრალოდ ბრიყვია.

ჰოდა, მგონია, დღემდე ამ აზრზე ვრჩები. მაგრამ, რასაც მაშინ ვერ ვხედავდი და ადამიანთა დიდი
უმრავლესობა დღესაც ვერ ამჩნევს, არის შემდეგი: მე მიმაჩნდა, რომ თუ ადამიანურმა გონმა ერთხელ
რაღაც ჭეშმარიტად მიიჩნია, ეს უკანასკნელი ჭეშმარიტად რჩება მანამდე, სანამ არ გამოჩენილა მისი
გადასინჯვის სერიოზული საფუძველი. მე ვფიქრობდი, რომ ადამიანის გონებას სრულად წარმართავს
ლოგიკა. მაგრამ ეს ასე არ არის. მაგალითად, გონებით კარგად ვიცი, რომ ანესთეზია სულს არ
შემიხუთავს და კარგი გამოცდილი ქირურგი მანამდე არ დაიწყებს ოპერაციას, სანამ ღრმად არ
ჩამეძინება. მაგრამ ეს ჩემთვის ცოტას ნიშნავს. საოპერაციო მაგიდაზე რომ მაწვენენ და პირზე იმ
საზიზღარ ნიღაბს მაფარებენ, ბავშვივით პანიკური შიში მიპყრობს: ვაითუ, დავიხრჩო. ვაითუ,
ჩაძინებამდე გამჭრან. სხვა სიტყვებით - მე ვკარგავ რწმენას ანესთეზიაში. ეს ხდება არა იმიტომ, რომ
გონება უგულებელყოფს რწმენას - პირიქით, რწმენა ემყარება გონებას -, არამედ იმიტომ, რომ
წარმოსახვა და ემოციები მეძალება. ბრძოლა მიმდინარეობს, ერთი მხრივ, რწმენასა და გონებას შორის,
მეორე მხრივ - წარმოსახვასა და ემოციებს შორის.

თუ ჩაუფიქრდებით, ამის ზღვა მაგალითს ნახავთ. კაცმა ძალიან კარგად იცის, მისი ნაცნობი კოხტა
ქალიშვილი დიდი მატყუარაა, საიდუმლოს შენახვა არ შეუძლია. იცის, რომ არ უნდა ენდოს, მაგრამ,
როცა მასთან იმყოფება, გონება ამ ცოდნას უგულებელყოფს და კაცს იმედი უჩნდება - იქნებ და,
ამჯერად სხვაგვარად მოიქცესო. თავს ერთხელ კიდევ ისულელებს და ეუბნება იმას, რისი თქმაც არ
შეიძლება. გრძნობები და ემოციები ანგრევს რწმენას იმისას, რაც კაცმა იცის, რომ ჭეშმარიტია. ანდაც
ავიღოთ მაგალითი ბიჭისა, რომელიც ცურვას სწავლობს. გონებით იცის, რომ ადამიანის სხეულს
შეუძლია წყალში არ ჩაიძიროს - ურიცხვი ადამიანი უნახავს მოცურავე. მაგრამ საკითხავია, ეს რწმენა
მაშინაც შერჩება, ინსტრუქტორი ხელს რომ გაუშვებს და წყალში საყრდენმოკლებულს დატოვებს, თუ
რწმენას იმ წამსვე დაკარგავს, შეშინდება და ფსკერისკენ წავა?

დაახლოებით რაღაც ასეთი ხდება ქრისტიანობის საკითხშიც. არავის არ ვთხოვ, ქრისტიანობა იწამოს,
თუ მისი გონება საწინააღმდეგოს ღრმად უსაბუთებს. ასე არ მოდის რწმენა. მაგრამ დავუშვათ, გონებამ
საკმაოდ დამაჯერებლად მიიჩნია მისი დასაბუთება. მე შემიძლია ამ კაცს ვუთხრა, მომდევნო
რამდენიმე კვირის მანძილზე რა ელოდება. მოხდება, რომ ცუდ ამბავს გაიგებს ან გაჭირვება შეემთხვევა
ან ურწმუნო ხალხში მოუწევს ცხოვრება, მაშინ ისეთი ემოციები მოეძალება, მის რწმენაზე რომ
მიიტანენ იერიშს. ან დადგება მომენტი, ქალი მოუნდება, ან ტყუილის თქმა დასჭირდება, ან
თავმოთნეობა შეიპყრობს, ან უმართებლო გზით ფულის შოვნის საშუალება მიეცემა, მოკლედ, ისეთი
მომენტი, როცა მისთვის უფრო სასურველი იქნება, ქრისტიანობა ჭეშმარიტი არ იყოს. და კიდევ
ერთხელ ლტოლვები და სურვილები შეიპყრობს. მხედველობაში არ მაქვს ისეთი მომენტები, როცა
ქრისტიანობას ლოგიკური საბუთები უპირისპირდება. ასეთ შემთხვევებს გაბედულად უნდა შეხედო
თვალებში, მაგრამ ამას ახლა არ ვეხები. მე ვლაპარაკობ ისეთ მომენტებზე, რომელთაც გუნება-
განწყობილება უპირისპირდება. რწმენა, რა აზრითაც აქ ამ სიტყვას ვხმარობ, ნიშნავს იმ შეხედულებათა
მყარად დაცვის ხელოვნებას, რომლებიც თქვენმა გონებამ ერთხელ მიიღო. მათზე გუნება-
განწყობილებათა ცვალებადობა გავლენას ვერ ახდენს, რადგან გუნება-განწყობილება გონებით
ნაწვდომი აზრისაგან დამოუკიდებლად იცვლება. მე ეს ჩემი გამოცდილებით ვიცი. მას მერე, რაც
ქრისტიანი ვარ, დროდადრო ისეთ გუნებაზე ვდგები, რომ ნაკლებად მწამს. სამაგიეროდ, ათეისტი რომ
ვიყავი, ისეთ გუნებაზეც დავმდგარვარ, რომ ქრისტიანობა სრულიად სარწმუნოდ მომჩვენებია. გუნება-
განწყობილების ამბოხს თქვენი „თვითობის“ წინააღმდეგ ვერსად გაექცევით. აი, რატომ გახლავთ
რწმენა ეგზომ აუცილებელი სათნოება. სანამ თქვენს გუნება-განწყობილებას სათანადო ადგილს არ
მიუჩენთ, ვერც ნაღდი ქრისტიანი გახდებით, ვერც ნაღდი ათეისტი; გაუთავებლად მიედ-მოედებით
აქეთ-იქით, თქვენი შეხედულების განმსაზღვრელი იქნება ხან ამინდი, ხან კუჭის მოქმედება.

ამ მიმართულებით პირველი ნაბიჯია გაცნობიერება იმისა, რომ თქვენი გუნება-განწყობილება

ცვალებადია. შემდეგ, თუ უკვე ნაღიარები გაქვთ ქრისტიანობა, ყოველ დღე არაერთგზის უნდა
მიუბრუნდეთ მის მთავარ დოქტრინებს. ამიტომაა ქრისტიანული ცხოვრების განუყრელი ნაწილი
ყოველდღიური ლოცვა, რელიგიური ლიტერატურის კითხვა, ეკლესიაში სიარული. ჩვენ გამუდმებით
გვჭირდება ჩვენი სარწმუნოების შეხსენება. არც ქრისტიანული, არც სხვა რიგის დებულებანი
ავტომატურად არ მაგრდება ადამიანის გონებაში. იგი უნდა იკვებებოდეს. ამაში რომ დარწმუნდეთ,
გამოკითხეთ ასიოდე ადამიანი, რომელმაც ქრისტიანობა უარყო. რამდენმა აქცია ზურგი გონების
არგუმენტების საფუძველზე? განა უმეტესობა გონების ჩაურევლად არ მოიქცა ასე?

ახლა რწმენის მეორე ან უფრო ამაღლებულ მნიშვნელობაზე უნდა გადავიდე, რაც აქამდე განხილულ
საკითხთა შორის ყველაზე უფრო რთულია. მას რომ შევეხო, მორჩილების საკითხს უნდა მივუბრუნდე.
გახსოვთ ალბათ, რომ გეუბნებოდით, პირველი ნაბიჯი მორჩილებისაკენ იმის გაცნობიერებაა, რომ
ამაყი ხართ. ახლა კი უნდა გითხრათ, რომ შემდეგი ნაბიჯი ქრისტიანულ სათნოებათა
განხორციელების სეროიზული მცდელობაა. მსგეფსი საკმარისი არ არის. პირველმა მსგეფსმა შეიძლება
უმნიშვნელოდ ჩაიაროს. თვენახევარს მაინც შეეცადეთ. ამ ხნის მანძილზე თქვენი ყველა მცდელობა
წარუმატებელიც რომ აღმოჩნდეს, იმაზე დაბლაც რომ დაეშვათ, საიდანაც დაიწყეთ, მაინც მოახერხებთ,
გარკვეული წილი სიმართლე შეიტყოთ საკუთარ თავზე. არც ერთმა კაცმა არ იცის, რომ ცუდია, სანამ
მთელი ძალისხმევით არ შეეცდება იყოს კარგი. გაბატონებულია სულელური აზრი, თითქოს კარგი
კაცი ცდუნებისგან იყოს დაზღვეული. აშკარა ტყუილია. მხოლოდ მან, ვინც ცდილობს, ცდუნებას წინ
აღუდგეს, იცის მისი ძალა. გერმანიის ჯარების ძლიერებას შებრძოლების, და არა დანებების,
შემთხვევაში მიხვდებით. ქარის ძალას მაშინ გრძნობთ, როცა შემხვედრი მიმართულებით მიდიხართ
და არა მიწაზე რომ განერთხმებით. კაცმა, რომელიც ხუთ წუთში ცდუნდება, არ იცის, რანაირი
იქნებოდა ცდუნების ძალა ერთი საათის შემდეგ. აი, რატომაა, რომ ბოროტმა ადმიანებმა არაფერი
იციან ბოროტების შესახებ. ამის ცოდნისაგან იმით იცავენ თავს, რომ თავიდანვე არ ეურჩებიან
ცდუნებას. ბოროტების ძალას ვერასოდეს განვსაზღვრავთ, თუ მისთვის წინააღმდეგობის გაწევას არ
შევეცდებით. ქრისტე, სწორედ იმიტომ, რომ ერთადერთი იყო, ვინც არასოდეს დანებებია ცდუნებას,
ერთადერთია, ვინც იცის მთელი ძალა ცდუნებისა - იცის სინამდვილე. ჰოდა ასე, ქრისტიანულ
სათნოებათა მიხედვით ცხოვრებას რომ ვცდილობთ, მთავარია ჩვენი უძლურების შეცნობა. თავიდან
უნდა ამოვიღოთ ფიქრი იმისა, თითქოს ღმერთი გამოცდას გვიწყობს, რომელზეც შეიძლება კარგი
ნიშნები დავიმსახუროთ. არც ის უნდა ვიფიქროთ, თითქოს გარკვეულ გარიგებასთან გვქონდეს საქმე
და როცა ჩვენს თავზე აღებულ ვალდებულებებს ვასრულებთ, ღმერთსაც თავის მხრივ თავის
მოვალეობათა აღსრულება უწევს.

ვფიქრობ, ყველას, ვისაც ბუნდოვნად მაინც სწამს ღმერთი, გაქრისტიანებამდე რაღაც ამგვარი
გამოცდის თუ მორიგების იდეა უტრიალებს თავში. ჭეშმარიტი ქრისტიანობის პირველი შედეგი
სწორედ ამ აზრის გაქარწყლებაა. ბევრი, ვისაც ეს წარმოდგენა ემსხვრევა, ფიქრობს, ქრისტიანობას
წარმატება არ უწერია და მის წიაღს ტოვებს. ეტყობა, ამ უკანსკნელთ ღმერთი ძალიან მიამიტ არსებად
წარმოუდგენიათ. რა თქმა უნდა, ამის შესახებ მან ყველაფერი იცის. ქრისტიანობის ერთ-ერთი ამოცანა
სწორედ ზემოთნახსენებ წარმოდგენათა გაქარწყლებაა. ღმერთი ელოდება წუთს, როცა მიხვდებით,
რომ საკითხი ასე არ დგას: ან გამოცდაზე გამსვლელი ქულა მოიპოვოთ ან ღმერთი დაივალოთ.

ამას მოჰყვება მეორე აღმოჩენა: ყოველი უნარი - ძალა, აზრი, კიდურების მოძრაობაც კი - ღმერთისგან
მოდის. თქვენი ცხოვრების უკლებლივ ყოველი წუთი მას რომ მიუძღვნათ, მაინც ისეთს ვერაფერს
მისცემთ, მას რომ არ ეკუთვნოდეს. ამა თუ იმ კაცზე რომ ვამბობთ, რაღაცას ღმერთისთვის აკეთებს,
რაღაცას ღმერთს აძლევსო, შეიძლება ასეთ რამეს შევადაროთ. ბავშვი მამასთან მიდის და ეუბნება:
„მამი, მომეცი ექვსი პენსი, დაბადების დღისთვის საჩუქარი უნდა გიყიდო“. ცხადია, მამა აძლევს ფულს
და ბავშვის საჩუქრითაც ნასიამოვნები რჩება. ეს ძალიან კარგია და გამართლებული. მაგრამ მხოლოდ
იდიოტს შეუძლია იფიქროს, რომ მამა ექვს პენსს იგებს. როცა ადამიანი ამ ორ აღმოჩენას გააკეთებს,
ღმერთს შეუძლია ნამდვილად ჩაუჯდეს სამუშაოს. მხოლოდ ამის შემდეგ იწყება ნამდვილი ცხოვრება:
ადამიანი გამოღვიძებულია. ახლა უკვე შეგვიძლია რწმენის მეორე მნიშვნელობაზე ვისაუბროთ.

12. რწმენა

ვიწყებ იმაზე ლაპარაკს, რაც მინდა ყველამ გულისყურით მოისმინოს. აი, რა მაქვს მხედველობაში: თუ
მოცემული თავი წიგნისა თქვენთვის არაფერს ნიშნავს, თუ აქ გაცემულია პასუხები კითხვებზე, თქვენ
რომ თავში არასოდეს მოგსვლიათ, ახლავე შეწყვიტეთ კითხვა. თავს ნუ აიტკიებთ. ქრისტიანობაში
არის ზოგიერთი საკითხი, რომელთა გაგება გარედანაც შეიძლება, გაუქრისტიანებლად. მაგრამ ძალიან
ბევრია ისეთი, რასაც ვერასოდეს ჩასწვდებით, თუ ქრისტიანული გზის რაღაც მონაკვეთი მაინც არ
გაგივლიათ. ესენი წმინდად პრაქტიკული საკითხებია, თუმცა, ერთი შეხედვით ასეთად არ ჩანს. ისინი
გზაჯვარედინის ფირნიშებია, რომელნიც იუწყებიან იმ დაბრკოლებათა შესახებ, რომელთაც თქვენ
შეიძლება გადაეყაროთ. ამ ფირნიშებს აზრი არა აქვს, სანამ თავად გზაჯვარედინისათვის არ
მიგიღწევიათ. თუ ქრისტიანულ ლიტერატურაში ისეთ ადგილს გადააწყდით, რომელსაც პირადად
თქვენთვის მნიშვნელობა არ გააჩნია, კირკიტს ნუ დაუწყებთ. მიატოვეთ. დადგება დღე, შესაძლოა
რამდენიმე წლის შემდეგ, როცა მისი მნიშვნელობა თქვენთვის ცხადი შეიქნება. ნაადრევი განჩხრეკა
ვინძლო ზიანის მომტანიც იყოს.

ეს ყოველივე ჩემსა და სხვა დანარჩენთა წინააღმდეგ მეტყველებს. შეიძლება ამ თავში რაღაც ისეთის
ახსნას ვცდილობ, რასაც თავად ბოლომდე ვერ ჩავწვდომივარ. ამიტომ ჩვენი აღმსარებლობის
საკითხებში ღრმად ჩახედულ ქრისტიანებს ვთხოვ, ყურადღებით მომისმინონ და მიმითითონ, სადაც
ვცდები. დანარჩენთ კი ვთხოვ, ნათქვამი მიმითვალონ მხოლოდ მოსაზრებად, რომელსაც გთავაზობთ
იმიტომ, რომ მგონია, შეიძლება ცოტა დაგეხმაროთ და არა იმიტომ, რომ საკუთარ შეუმცდარობაში ვარ
დარწმუნებული.

ვცდილობ ვისაუბრო რწმენის შესახებ მისი მაღალი მნიშვნელობით. ამას წინ გითხარით, რომ ამ
მნიშვნელობით რწმენის საკითხი მას მერე წარმოდგება, როცა ადამიანმა ყველა ღონე იხმარა
ქრისტიანულ სათნოებათა განსახორციელებლად, მაგრამ ნახა, რომ ვერ შეძლო ეს. ოღონდ იმას კი
მიხვდა, რომ, რომც შესძლებოდა, მაინც ღმერთს იმას დაუბრუნებდა, რაც ისედაც ღმერთს ეკუთვნის.
სხვა სიტყვებით: იგი ჩასწვდა თავის ხელმოცარულობას. კიდევ ერთხელ ვიმეორებ: ღმერთს ნაკლებ
ანაღვლებს ჩვენი მოქმედებანი. იგი ზრუნავს, რათა ვიყოთ განსაკუთრებული რაგვარობის არსებანი,
როგორებადაც მან დასაბამით ჩაგვიფიქრა, ე. ი. გარკვეული სახით მასთან დაკავშირებული არსებანი.
აღარ ვამატებ ერთმანეთთან დაკავშირებული არსებანი-მეთქი, რადგან პირველი მეორეს გულისხმობს.
თუ ღმერთთან მართალი ხართ, მართალი ხართ თანამოძმეებთანაც. თუ მანები კარგად აქვს
მორგებული ბორბლის ღერძს, ერთმანეთთანაც კარგად იქნება მორგებული. სანამ ადამიანი ღმერთზე,
როგორც გამომცდელზე, ფიქრობს, რომელიც დავალებას იძლევა, ან კიდევ საქმიანი გარიგების ერთ-
ერთ მხარეზე, სანამ ღმერთთან ურთიერთობა ორმხრივ ვალდებულებად წარმოუდგენია, მანამ იგი
ღმერთთან ურთიერთობას ვერ დაამყარებს. მას არ ესმის, რას წარმოადგენს ღმერთი, რას წარმოადგენს
თვითონ. მართებულ დამოკიდებულებას ღმერთთან ვერ დაამყარებს, თუ არ აღმოაჩინა თავისი სრული
ბანკროტობის ფაქტი.

„აღმოჩენას“ რომ ვამბობ, მხედველობაში მაქვს, რომ ის ნამდვილად აღმოაჩენს და თუთიყუშივით არ

გაიმეორებს. რა თქმა უნდა, ნებისმიერი ყრმა, რომელსაც გარკვეული სახის რელიგიური აღზრდა
მიუღია, მალე ისწავლის იმის გამეორებას, რომ ღმერთისთვის ისეთი არაფერი გაგვაჩნია, რაც უკვე მას
არ ეკუთვნის და ესეც კი არ შეგვიძლია ისე გავიღოთ, რომ არაფერი დავიტოვოთ. მაგრამ მე
ჭეშმარიტად „აღმოჩენას“ ვგულისხმობ, როცა ადამიანი ამაში პირადი გამოცდილებით რწმუნდება.

ამ აზრით, არ შეგვიძლია ჩავწვდეთ ჩვენს კრახს ღმერთის კანონის გატარებაში, სანამ მთელი სულითა
და გულით არ შევეცდებით მის გატარებას (და არ დავრწმუნდებით კრახში), სანამ ყველა ძალას არ
მოვიკრებთ, სანამ გულის კუნჭულში კიდევ დავიტოვებთ იმის იმედს, რომ შემდეგ ჯერობაზე, თუ
ყველაფერს ვიღონებთ, სრულ უცოდველობას მივაღწევთ. ამგვარად, ერთი მხრივ, ღმერთთან უკან
მიქცევა ზნეობრივ ძალისხმევას და სულ უფრო და უფრო მეტ მონდომებას ნიშნავს, მაგრამ, მეორე
მხრივ, ის, რაც შინ დაგვაბრუნებს, ცდა და ძალისხმევა არ არის. მაგრამ ამ მცდელობებს სასიცოცხლო
მნიშვნელობის მომენტთან მივყავართ: როცა ღმერთის წინაშე დგები და ეუბნები: „ამის გაკეთება ახლა
შენს ხელთაა. მე აღარ შემიძლია“. გთხოვთ, თავს ნუ ჰკითხავთ, მიაღწიეთ კი ამ მომენტს. ნუ დაიწყებთ
ჩხირკედელაობას, აბა, თუ დადგა სწორედ ის წუთიო. ამან შეიძლება კაცი მცდარ გზაზე დააყენოს.
როცა ჩვენს ცხოვრებაში უმნიშვნელოვანესი რამეები ხდება, მეტ წილად მათი შემჩნევა გვიჭირს.
ყოველთვის არ ეუბნები თავს, აჰა, გავიზარდეო. ასეთი რამ მაშინ ხდება, როცა უკან მოიხედავ და
აღმოაჩენ, რომ რაღაც შეგმთხვევია და, როგორც იტყვიან, გაზრდილხარ. მსგავსი რამის შემჩნევა უფრო
მარტივ შემთხვევებშიც შეიძლება. კაცი, რომელსაც ერთი სული აქვს, დაიძინოს, ჩვეულებრივ, უფრო
ფხიზლდება.

იმან, რაზეც ახლა ვლაპარაკობ, ვინძლო ყველას ელვასავით არ გაუნათოს გონება, როგორც,
მაგალითად, წმინდა პავლეს ან ბუნიანს. მან შეიძლება თანდათანობით შემოაღწიოს, ისე, რომ
შეუძლებელიც იყოს განსაზღვრული საათის ან წლის მითითება. მნიშვნელოვანია სწორედ ამ
ცვლილების ბუნება და არა ის, თუ რას ვგრძნობთ მაშინ. ეს ცვლილება გამომჟღავნდება იმით, რომ
საკუთარი ძალების რწმენის სანაცვლოდ დაგვეუფლება ამ ძალებით სრული გაწბილება და უკვე
ყველაფერს ღმერთს მივანდობთ.

ვიცი, გამოთქმა „ღმერთისადმი მინდობა“ შეიძლება მცდარად გამიგონ, მაგრამ ახლა უამისობა არ
იქნება. ქრისტიანისთვის ეს ნიშნავს, ენდოს ყველაფერში ქრისტეს. ადამიანი იმედოვნებს, რომ ქრისტე
რაღაცნაირად გვაზიარებს თავის სრულყოფილ თვინიერებას, რომელსაც იგი დაბადებიდან
ჯვარცმამდე განახორციელებდა, რომ ქრისტე კიდევ უფრო მიიმსგავსებს ადამიანს იმ აზრით, რომ მის
ნაკლოვანებებს გამოასწორებს. ქრისტიანული ენით რომ ვთქვათ, იგი ძეობას გვაზიარებს, გაგვხდის
თავის მსგავსად, გვაქცევს ღვთისშვილებად. მეოთხე წიგნში შევეცდები, ამ სიტყვათა მნიშვნელობა
უფრო გასაგები გავხადო. ამგვარად, ქრისტე რაღაცას არაფერში გვთავაზობს, უფრო მეტიც: იგი
გვაძლევს ყველაფერს არაფერში. კაცმა რომ თქვას, მთელი ქრისტიანული ცხოვრება ამ მშვენიერ
შემოთავაზებაშია. მაგრამ სიძნელე მდგომარეობს იმის აღიარებაში, რომ ყველაფერი, რაც გაგვიკეთებია,
და რისი გაკეთებაც შეგვიძლია, არარაობაა. ალბათ ის უფრო მოგვეწონებოდა, ღმერთს ჩვენი კეთილი
საქმეები ჩაეთვალა, ხოლო უვარგისი სათვალავში არ ჩაეგდო. გარკვეული აზრით, შეიძლება ითქვას,
რომ ვერა ცდუნება ვერ დაიძლევა, სანამ არ შევწყვეტთ მისი დაძლევის მცდელობას, სანამ არ დავყრით
ფარ-ხმალს; მაგრამ ვერ შევწყვეტთ მცდელობას, თუ მანამდე არ ვეცადეთ ყველა ღონით და ძალით.
ყველაფრის ქრისტესთვის გადაბარება, ცხადია, არ ნიშნავს, რომ შენ აღარაფერს ეცდები. მიენდო მას,
ნიშნავს, აკეთო ყველაფერი ღმერთის კარნახით. რა აზრი აქვს იმის თქმას, რომ კაცს ენდობი, თუ მის
რჩევას არ იღებ. თუ თავი მართლა მას ჩააბარეთ, ეცდებით მას დაემორჩილოთ, მაგრამ ამას ახლა
უშფოთველად იზამთ. თქვენ აღასრულებთ მის სიტყვას არა იმისთვის, რომ ხსნა პოვოთ, არამედ
იმიტომ, რომ მან უკვე იწყო თქვენი ხსნა. თქვენ მოიქცევით კარგად არა იმიტომ, რომ ჯილდოდ ზეცად
მოხვედრა დაიმსახუროთ, არამედ იმიტომ, რომ ამგვარი ქცევისადმი გარდუვალი ლტოლვა გაგაჩნიათ,
რადგან ზეციური სინათლის პირველი სუსტი სხივი თქვენში უკვე აკიაფდა.

ქრისტიანებს ხშირად უკამათიათ იმის თაობაზე, რას მივყავართ შინ: კეთილ საქმეს თუ რწმენას.
უფლება არ მაქვს ასეთ რთულ თემაზე ვილაპარაკო, მაგრამ მეჩვენება, რომ საკითხის ასე დაყენება ჰგავს
კითხვას, თუ მაკრატლის რომელი ფეხია უფრო საჭირო. მხოლოდ სერიოზული ზნეობრივი
ძალისხმევა მიგიყვანთ იმის ცხად შეცნობამდე, რომ თქვენი ყველა მცდელობა ამაოა. მხოლოდ ქრისტეს
რწმენა დაგიცავთ ასეთ წუთს სასოწარკვეთისგან. ამგვარ რწმენას აუცილებლობით მოჰყვება კეთილი
საქმეები. ჭეშმარიტებაზე ორი პაროდია არსებობდა, რომელთაც წარსულში ზოგი ქრისტიანი
აღიარებდა, მაგრამ ისინი სხვა მორწმუნე ქრისტიანთაგან განკიცხულ იქნა. შეიძლება ამ პაროდიებს
რომ ჩავუფიქრდეთ, უფრო კარგად ჩავწვდეთ ჭეშმარიტებას. ერთი მათგანი განიკიცხა იმის გამო, რომ
ამბობდა; „თავი და თავი კეთილი საქმეა. ყველაზე კარგი საქმე ქველმოქმედებაა. ქველმოქმედების
ერთ-ერთი სახეა ფულის გაცემა. ფულის მიცემა ყველაზე უპრიანია ეკლესიისთვის. ასე რომ, შეეწიეთ
ეკლესიას 10 000 ფუნტი სტერლინგით და ყველაფერი რიგზე იქნება“. ცხადია, ამ აბდაუბდაზე ასე
უნდა ვუპასუხოთ: „თუ სიკეთის ჩადენით ზეცის მოსყიდვას ეცდებით, მაშინ ასეთი საქციელი
არასგზით კეთილად არ ჩაგეთვლებათ. ის მხოლოდ კომერციული გარიგება იქნება“. მეორე მათგანი
განიკიცხა, რადგან ამბობდა: „თავი და თავი რწმენაა. მაშასადამე, თუ გწამს, მნიშვნელობა აღარ აქვს,
რას აკეთებ. ჩემო მეგობარო, ნუ მოერიდები ცოდვას. დრო კარგად გაატარე, ქრისტე კი იზრუნებს, რომ
ბოლოს ყველაფერი რიგზე იყოს.“ ამ სისულელეზე ასე უნდა ვუპასუხოთ: „თუ თქვენი რწმენა
ქრისტეში იმას ნიშნავს, რომ არც კი ათხოვებთ ყურს იმას, რასაც ის ამბობს, მაშინ სულაც არ
ყოფილხართ მორწმუნე. არც გწამთ და არც ენდობით. მის შესახებ მხოლოდ რაღაც გცოდნიათ
ყურმოკვრით.“

ამ საკითხის ორივე მხარეს ბიბლია ერთი შესანიშნავი ფრაზით წყვეტს. პირველი ნახევარი ასე
იკითხება: „შიშით და ძრწოლით თვისს ცხორებასა იქმოდეთ“ (ფილ. 2,12). ეს იმას გვეუბნება, რომ
ყველაფერი ჩვენზეა დამოკიდებული და ჩვენს კეთილ ქცევაზე. მეორე ნახევარში ვკითხულობთ:
„რამეთუ ღმერთი არს, რომელი შეიქმს თქუენდა ნებასაცა და შეწევნასაცა სათნოებისთვის“ (ფილ. 2,13).
ეს ისე შეიძლება გავიგოთ, რომ ღმერთია ყველაფერი, ჩვენ - არაფერი. ვშიშობ, რომ ეს სწორედ იმ
საკითხთაგანია, რომელიც თავსატეხს უჩენს ქრისტიანობას. ეს თავსატეხს კი მიჩენს, მაგრამ არ
მაცვიფრებს. ახლა ჩვენ ვცდილობთ გავერკვეთ და დავაცალკევოთ ის, რაც თავისთავად
დაუცალკევებელია: რას აკეთებს ღმერთი და რას აკეთებს ადამიანი, როცა ერთად არიან. ამას ისე
წარმოვიდგენთ როგორც ორი კაცის ერთად შრომას, როცა გარკვევით შეგიძლია თქვა, ერთი ამას
აკეთებს, მეორე - ამას. მაგრამ ასეთი შედარება არ გამოგვადგება. ღმერთზე ასეთ რამეს ვერ იტყვი. იგი
ისევეა შენს შიგნით, როგორც შენს გარეთ. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ გავარკვევდით, ვინ რას აკეთებს, არა
მგონია, ადამიანური ენით იმის გამოხატვა მოხერხებულიყო. მის გამოხატვას სხვადსხვა ეკლესია
სხვადასხვანაირად ცდილობს. მაგრამ ისიც კი, ვინც დაჟინებით ხაზს უსვამს კეთილი საქციელის
მნიშვნელობას, გეტყვით, რომ აუცილებელია რწმენაც, ხოლო ის, ვინც განსაკუთრებულ მნიშვნელობას
ანიჭებს რწმენას, გეტყვით, რომ აუცილებელია კეთილი საქმეებიც. ყოველ შემთხვევაში, სულ ესაა, რაც
ამის თაობაზე შემიძლია გითხრათ.

ვფიქრობ, ყველა ქრისტიანი დამეთანხმება, თუ ვიტყვი, რომ, თუმცა კი ქრისტიანობა ერთი შეხედვით
დაიყვანება ზნეობის საკითხების - მოვალეობისა და წესების მიდევნების, დანაშაულის და სათნოების -
განხილვაზე, სინამდვილეში, მას გაცილებით შორს, ყოველივე ამის მიღმა, გავყავართ. მასში ადამიანი
იმ ქვეყნის სინათლის კიაფს ჭვრეტს, სადაც ამგვარ საკითხებზე არა ბჭობენ, შეიძლება მხოლოდ
ხუმრობენ. იმ ქვეყნად ყველა სავსეა იმით, რასაც სიკეთეს ვუწოდებთ, ისე როგორც სარკეა სავსე
სინათლით. მაგრამ ისინი ამას სიკეთეს არ უწოდებენ. ისინი ამაზე არ ფიქრობენ. დაკავებულნი არიან
იმის ჭვრეტით, საიდანაც იგი იღებს სათავეს. მაგრამ ახლა მივუახლოვდით იმ ადგილს, სადაც გზა
ჩვენი სამყაროს საზღვარს იქით გადის. ამ საზღვრის იქით ვეღარავინ ხედავს, თუმცა ბევრს თვალი
ჩემზე უკეთ უჭრის.
 წიგნი მეოთხე პიროვნულობის მიღმა: პირველი ნაბიჯები სამების
დოქტრინისაკენ

1. შექმნა და დაბადება

ყველა მაფრთხილებდა, არაფერი მეთქვა იმაზე, რაზეც ამ ბოლო წიგნში ვაპირებ საუბარს. ყველა
ერთხმად მეუბნებოდა: „რიგით მკითხველს არ სჭირდება თეოლოგია. მიეცით მას პრაქტიკული
რელიგია.“ მე ეს რჩევა უგულებელვყავ. რიგითი მკითხველი სულაც არ მიმაჩნია ბრიყვად. თეოლოგია
ნიშნავს ღვთისმეტყველებას ანუ მეცნიერებას ღმერთის შესახებ. ვფიქრობ, ყველა ადამიანს, ვისთვისაც
უცხო არ არის ფიქრი ღმერთზე, სურს იქონიოს უფრო ნათელი და ზუსტი წარმოდგენა ღმერთის
შესახებ, რამდენადაც ეს შესაძლებელია. თქვენ ხომ ბავშვები არ ხართ? აბა, რატომ მოგექცეთ როგორც
ბავშვებს?

გარკვეულ წილად, მესმის, რატომ გაურბის ზოგიერთი ადამიანი თეოლოგიას. მახსოვს ერთ-ერთი ჩემი
გამოსვლისას ხანში შესული, მრავლის მნახველი ოფიცერი წამოდგა და თქვა: „ასეთი რამეები მე არ
მჭირდება, თუმცა, მორწმუნე ადამიანი გახლავართ. მე ვიცი, რომ ღმერთი არსებობს. მე იგი ვიგრძენი,
როცა ერთხელ უდაბნოში მარტო აღმოვჩნდი. ეს იყო გამაოგნებელი მისტერია. აი, ამიტომ არ მჯერა
თქვენი რაღაც პატარ-პატარა დოგმებისა და ფორმულებისა. ვინც მას შეხვედრია, ეს ყველაფერი
უბადრუკობად, პედანტობად და სიყალბედ მოეჩვენება.“

რაღაც აზრით ამ კაცს მეც ვეთანხმები. მე ვუშვებ, რომ მან ნამდვილად გამოცადა შეხვედრა ღმერთთან.
ასეთი გამოცდილებიდან ქრისტიანულ დოქტრინებზე გადასვლა, მას მართლა მოეჩვენებოდა როგორც
რეალურიდან ნაკლებ რეალურზე გადასვლა. ეს შეიძლება შეედაროს იმას, რასაც განიცდის კაცი,
რომელსაც ატლანტიკის ოკეანე სანაპიროდან განუჭვრეტია და ახლა მას რუკაზე დასცქერის; ცხადია, ეს
მისთვის რეალურიდან ნაკლებ რეალურზე გადასვლას ნიშნავს - ტალღებიდან შეღებილ ქაღალდზე. კი,
რუქა ნამდვილად მხოლოდ შეღებილი ქაღალდია, მაგრამ ორი რამ უნდა გახსოვდეთ. ჯერ ერთი, იგი
შედგენილია ასობით და ათასობით ადამიანის გამოცდილების მიხედვით, რომელთაც ნამდვილი
ატლანტიკის ოკეანე გადაუსერავთ. ამ აზრით, იგი მოიცავს ისეთსავე რეალურ გამოცდილებას,
რომელიც გააჩნია ნაპირიდან მოყურადე ადამიანს; ოღონდ ამ ადამიანს ოკეანე ეძლევა მხოლოდ ერთი
რაკურსით. რუკა მოიცავს მრავალ განსხვავებულ ხედვას. მეორეც: თუ სადმე წასვლა გინდათ, რუკა
აუცილებლად დაგჭირდებათ. სანამ ნაპირზე სეირნობთ, თვალს ოკეანის ჭვრეტა უფრო სიამოვნებს,
ვიდრე რუკისა. მაგრამ თუ ამერიკაში მოხვედრა გინდათ, რუკა მეტ დახმარებას გაგიწევთ, ვიდრე
სანაპიროზე სეირნობანი.

ჰოდა, თეოლოგიაც რუკას ჰგავს. ქრისტიანული დოქტრინების შესწავლა და მათზე ფიქრი, თუ აქ

შეჩერდით, ნაკლებ რეალური და ნაკლებ ამაღელვებელი იქნება, ვიდრე ის, რაც უდაბნოში განიცადა
ჩემმა მეგობარმა. დოქტრინები ღმერთი არაა; ისინი მხოლოდ რუქას შეიძლება შეადარო, ოღონდ ისეთ
რუქას, რომელიც ემყარება ასობით ადამიანის გამოცდილებას, რომლებსაც ნამდვილად მოუხდათ
ღმერთთან შეხება. ამასთან შედარებით ნებისმიერი ჟრჟოლაამტანი და შიშისმომგვრელი გრძნობა, მე
და თქვენ რომ გვწვევია, უაღრესად მარტივია და ბუნდოვანი; და მეორეც: თუ გინდათ წინ წახვიდეთ,
რუქა აუცილებლად დაგჭირდებათ. კაცმა რომ თქვას, რაც იმ ოფიცერს შეემთხვა უდაბნოში, ალბათ კი
იყო ამაღელვებელი, მაგრამ აქედან არაფერი გამოდის; მას არსად მივყავართ. აქ ვერაფერს ვიზამთ. აი,
რატომ არის ასე რიგად მიმზიდველი ბუნდოვანი რელიგია, მხოლოდ რომ შეიგრძნობს ბუნებაში
ღმერთს. ესაა ბევრი თრთოლა, მაგრამ არა შრომა. ეს იგივეა, სანაპიროდან ოკეანის ტალღებით
ტკბებოდე, მაგრამ ნიუფაუნდლენდში ვერ მოხვდეთ იმიტომ, რომ ოკეანის მხოლოდ ასეთ შესწალას
დასჯერდით. მარადიულ ცხოვრებასაც ვერ პოვებთ ოდენ ყვავილების ჭვრეტით და მუსიკის სმენით.
თუ მხოლოდ რუკებს უკირკიტეთ და ზღვაში არ შეხვედით, ვერსადაც ვერ ჩახვალთ. ასევე, რუქების
გარეშე უსაფრთხო ვერ იქნება თქვენი მოგზაურობა ზღვაზე.

სხვა სიტყვებით, თეოლოგია პრაქტიკული მეცნიერებაა, განსაკუთრებით ახლა. ძველად, როცა ცოდნაც
ნაკლები იყო და დისკუსიაც, ალბათ უფრო სჯერდებოდნენ რამდენიმე, მარტივ იდეას ღმერთის
შესახებ. მაგრამ ახლა ასე აღარაა. ყველა ჩართულია დისკუსიებში. ასე რომ, თეოლოგიის გარეშეც
გარკვეული წარმოდგენები გაქვთ ღმერთის შესახებ. მაგრამ ბევრი თქვენი წარმოდგენა მცდარია: ცუდი,
უგზო-უკვლო და მოძველებული. ბევრი ამ იდეათაგანი, დღეს რომ ახლად საღდება, მრავალი
საუკუნის წინ ჭეშმარიტ თეოლოგებს განუჩხრეკიათ და უარუყვიათ. თანამედროვე ინგლისის ამ
მოარულ რელიგიურ მოძღვრებათა აღიარება უკან მიბრუნებას ნიშნავს, დაახლოებით ისეთი რამის
აღიარებას, რომ დედამიწა ბრტყელია.

აბა, ჩაუკვირდით, განა ქრისტიანობის ეს მოარული მოძღვრება არ დაიყვანება იმაზე, რომ ქრისტე
დიდი ზნეობის მოძღვარი იყო და ჩვენ რომ ყურად გვეღო მისი რჩევა, უკეთესი სოციალური წყობა
გვექნებოდა და ომსაც თავიდან ავიცილებდით? მართლაც ასე იქნებოდა. მაგრამ ეს მხოლოდ ნაწილია
ჭეშმარიტებისა ქრისტიანობის შესახებ და პრაქტიკული მნიშვნელობა სულაც არ გააჩნია.

ეს მართალია: ქრისტეს რჩევა რომ მიგვეღო, მალე ბედნიერ სამყაროში მოგვიწევდა ცხოვრება. მაგრამ
ასე შორს წასვლაც არ გვინდა. ჩვენ რომ ისე მოვქცეულიყავით, როგორც გვირჩევდა პლატონი ან
არისტოტელე ან კონფუცი, მაშინაც კი გაცილებით უკეთ ვიცხოვრებდით. და მერე რა? ჩვენ არასოდეს
მივყოლივართ დიდ მოძღვართა რჩევას და ახლა რატომღა უნდა მივყვეთ? მაინცდამაინც ქრისტე
რატომ უნდა ვარჩიოთ სხვებს? იმიტომ რომ ის ზნეობის უკეთესი მოძღვარია? თუ ეს ასეა, მაშინ ნაკლებ
მოსალოდნელია, მას გავყვეთ, რადგან თუ დაწყებითი კურსი არ გაგვივლია, შევძლებთ კი რთული
კურსის დაძლევას? თუ ქრისტიანობა ნიშნავს ცოტა მეტ კარგ რჩევას, მაშინ იგი არ ყოფილა
მნიშვნელოვანი. ბოლო ოთხი ათასწლეულის მანძილზე კარგი რჩევების ნაკლებობა არა ყოფილა.
რამდენიმე დამატებითი რჩევა მდგომარეობას არ ცვლის.

როგორც კი ნაღდ ქრისტიანულ ტექსტებს გაეცნობით, ნახავთ, რომ იქ ლაპარაკია რაღაც ისეთზე, რაც
განსხვავდება ამ პოპულარული რელიგიისგან. იქ ნათქვამია, რომ ქრისტე არის ძე ღვთისა (რასაც არ
უნდა ნიშნავდეს ეს). იქ ნათქვამია, რომ ვინც მიენდობა მას, თავადაც გახდება ძე ღვთისა (რასაც არ
უნდა ნიშნავდეს ეს). ასევე ნათქვამია, რომ მისმა სიკვდილმა გვიხსნა ჩვენ ჩვენი ცოდვებისაგან (რასაც
არ უნდა ნიშნავდეს ეს).

აზრი არა აქვს იმის ჩივილს, რომ ეს განცხადებანი რთულია. ქრისტიანობა ამბობს, რომ იგი
განსხვავებული სამყაროს შესახებ მოგვითხრობს, რომელიც იმყოფება ამ სამყაროს მიღმა, რომელსაც
შეგვიძლია შევეხოთ, მოვუსმინოთ, დავინახოთ. შეიძლება ეს ნათქვამი სიყალბედ მიიჩნიოთ, მაგრამ
თუ ჭეშმარიტია, მისი გაგება გაჭირდება, ყოველ შემთხვევაში, ისევე როგორც თანამედროვე ფიზიკისა
და სწორედ იმავე მიზეზით.

ქრისტიანობაში ყველაზე მეტად გვაოგნებს იმის თქმა, რომ თუ ქრისტეს გადავცემთ თავს, შევიქნებით
ძენი ღვთისანი. ზოგი იკითხავს: განა უკვე არა ვართ ღვთის შვილები? განა ქრისტიანობის მთავარი
იდეა ისა არაა, რომ ღმერთი კაცთა მოდგმის მამაა? კი, გარკვეული აზრით, ჩვენ უკვე ვართ ღვთის
შვილები. მხედველობაში მაქვს ის, რომ ღმერთმა მოგვანიჭა არსებობა, ვუყვარვართ და ზრუნავს
ჩვენზე. ამ აზრით, ის არის მამა. მაგრამ, როცა ბიბლია ამბობს, რომ ჩვენ გადავიქცევით ძედ ღვთისა,
ცხადია, რაღაც სხვას გულისხმობს. ამას თეოლოგიის გულისგულამდე მივყავართ.

ერთ-ერთი დოქტრინა ამბობს, რომ ქრისტე არის ძე ღვთისა „შობილი და არა ქმნილი“ და ამატებს
„შობილი უწინარეს ყოველთა საუკუნეთა“. ხომ კარგად ხვდებით, რომ ამას არაფერი აქვს საერთო იმ
ფაქტთან, რომ დედამიწაზე მოვლენილი ქრისტე იყო ძე ქალწულისა? ახლა ჩვენ უბიწოდ შობის
საკითხს არ განვიხილავთ. ჩვენ მხედველობაში გვაქვს ის, რაც სამყაროს შექმნამდე მოხდა, სანამ დრო
დაიწყებოდა. ქრისტე იშვა ყველა არსებულის უწინარეს, იგი არ შექმნილა. რას ნიშნავს ეს?

შობასა და შექმნას შორის სხვაობა ნათელია. შობა ნიშნავს შენი მსგავსის შობას. ადამიანი შობს ბავშვს,
თახვი პატარა თახვს, ჩიტი დებს კვერცხს და იქიდან ჩეკავს ბარტყებს. როცა ქმნი, ქმნი რაღაცას შენგან
განსხვავებულს. ჩიტი აკეთებს ბუდეს, თახვი აშენებს დამბას, კაცი აკეთებს რადიოს ან თუნდაც
ქანდაკებას, რომელიც მას შეიძლება ძალიანაც ჰგავდეს, მაგრამ ეს მსგავსება იქნება ძალიან
ფორმალური: ქანდაკებას ხომ არ შეუძლია სუნთქვა, აზროვნება. ის არ იქნება ცოცხალი.

უპირველესად ეს უნდა ნათელვყოთ. რასაც ღმერთი შობს, არის ღმერთი, ისე როგორც ადამიანის
ნაშობი არის ადამიანი. რასაც ღმერთი ქმნის, არ არის ღმერთი, როგორც არ არის ადამიანი ის, რასაც
ადამიანი აკეთებს. ამიტომ ადამიანი არ არის ძე ღვთისა იმ აზრით, რა აზრითაც არის ქრისტე ძე
ღვთისა. ადამიანები შეიძლება ღმერთს სხვადასხვა მიმართებით ჰგავდნენ, მაგრამ მისი ბუნებისა ვერ
იქნებიან. ისინი უფრო შეიძლება ღმერთის ქანდაკებებს ან სურათებს ჰგავდნენ.

ქანდაკება შეიძლება ადამიანის გამოსახულების იყოს, მაგრამ ის ცოცხალი არ არის. სწორედ ასე
ადამიანსაც შეიძლება გააჩნდეს „სახე“ და „ხატი“ ღვთისა ან მიმსგავსებულება მასთან (თუ რა აზრით,
ამის ახსნას შევეცდები), მაგრამ მისი სიცოცხლე არ არის ღმერთის სიცოცხლის იგივე. გავარჩიოთ
პირველი პუნქტი (ადამიანის მსგავსება ღმერთთან). ყველაფერი, რაც ღმერთმა შექმნა, თავის თავში
ატარებს გარკვეულ მსგავსებას მასთან. კოსმოსი ჰგავს მას თავისი უკიდეგანობით: ეს არ ნიშნავს, რომ
მისი სიდიადე ღმერთის სიდიადის იგივეობრივია; კოსმოსის უკიდეგანობა ღვთის სიდიადის
სიმბოლოა ან მისი თარგმანი არასულიერ ტერმინებში. მატერია ღმერთს ჰგავს იმ აზრით, რომ მასაც
გააჩნია ენერგია, თუმცა, ცხადია, ფიზიკური ენერგია განსხვავდება ღვთაებრივი ძალისაგან.
მცენარეული სამყარო ჰგავს ღმერთს იმით, რომ ისიც ცოცხალია, მაგრამ ბიოლოგიური სიცოცხლე
განსხვავდება სიცოცხლისაგან, რომლითაც „ცხოველია“ ღმერთი: იგი მხოლოდ სიმბოლოა, ან
აჩრდილი. როცა გადავდივართ ცხოველთა სამყაროზე, იქ ღმერთთან მიმსგავსების დამატებით ნიშნებს
ვამჩნევთ; მაგალითად, მწერთა ინტენსიური აქტიურობა და ნაყოფიერება არის პირველი ბუნდოვანი
მინიშნება ღმერთის განუწყვეტელ შემოქმედებით აქტიურობაზე. უფრო მაღალ საფეხურზე მდგომი
ძუძუმწოვრები საწყის ფორმებში ამჟღავნებენ ინსტინქტურ სიმპათიებს. ეს, რა თქმა უნდა, სულაც არ
არის ის სიყვარული, რომელიც ღმერთს ახასიათებს, მაგრამ მაინც არის მსგავსება როგორც ქაღალდზე
დახატულ პეიზაჟსა და ბუნების პეიზაჟს შორის. უმაღლესი საფეხურის ცხოველებში ბევრად მეტ
მსგავსებას ვჭვრეტთ ღმერთთან. (შეიძლება სხვა სამყაროებში ცხოვრობენ არსებანი, რომლებიც ჩვენზე
მეტად ჰგვანან ღმერთს, მაგრამ მათ შესახებ არაფერი ვიცით.) ადამიანი არამარტო ცოცხლობს, არამედ
აზროვნებს და უყვარს. ბიოლოგიური არსებობა მასში უმაღლეს დონეს აღწევს.

მაგრამ, რაც ადამიანს თავის ბუნებრივ მდგომარეობაში არ გააჩნია, ესაა სულიერი ცხოვრება -
სიცოცხლის განსაკუთრებული, მაღალი ფორმა დამახასიათებელი ღმერთისათვის. გააიგივო
ბიოლოგიური სიცოცხლე სულიერ ცხოვრებასთან ნიშნავს გაუიგივო კოსმოსის უსაზღვროება
ღვთაებრივ უსაზღვროებას. სინამდვილეში, განსხვავება ბიოლოგიურსა და სულიერ ცხოვრებას შორის
იმდენად არსებითია, რომ გადავწყვიტე ორი განსხვავებული სახელით აღვნიშნო. სიცოცხლეს,
რომელსაც ვიღებთ ბუნების მეოხებით და რომელსაც (როგორც ყველაფერს ბუნებაში), ახასიათებს
მუდმივი ტენდენცია დაღმასვლისა და ხრწნისა და ამიტომ საჭიროებს მუდმივ ხელშეწყობას
ბუნებისაგან ჰაერის, წყლის, საკვების და ა.შ. სახით, ვუწოდებ ბიოს-ს. სულიერ ცხოვრებას ღმერთში,
რომელიც საფუძველია მთელი უნივერსუმისა, აღვნიშნავ სიტყვით ზოე. ბიოს უეჭველად
მიმსგავსებულია ზოე-სთან, იგი მისი ჩრდილია თუ სიმბოლო. ეს მსგავსება იმგვარია, როგორც
ფოტოპეიზაჟსა და ბუნების პეიზაჟს შორის, ან ქანდაკებასა და კაცს შორის. ადამიანი, რომელშიც ბიოს-
ი შეცვალა ზოე-მ, განიცდიდა ისეთსავე უშველებელ ცვლილებას, როგორსაც განიცდიდა ქანდაკება, ის
რომ გაეცოცხლებინათ.

სწორედ ამის შესახებ არის ქრისტიანობა. სამყარო დიდი მოქანდაკის სახელოსნოა. ჩვენ ქანდაკებები
ვართ და ხმები დადის, რომ ერთ მშვენიერ დღეს ზოგი ჩვენთაგანი გაცოცხლდება.

2. სამპიროვანი ღმერთი

წინა თავში ჩვენ განვიხილეთ განსხვავება „შობასა“ და „შექმნას“ შორის. ადამიანი შობს ბავშვს, მაგრამ
ქმნის ქანდაკებას. ღმერთი შობს ქრისტეს, მაგრამ ქმნის ადამიანებს. მაგრამ ამის თქმით საკითხის
მხოლოდ ერთი მხარე გავათვალსაჩინოე: შობილი მამაღმერთისაგან არის ღმერთი; ისევე, როგორც
ადამიანი, მამისაგან დანაბადები, არის ადამიანი. მაგრამ ეს შედარება არაა მთლად ზუსტი. უნდა
ვცადო, ცოტა უკეთ განვმარტო.

დღეს ბევრი ამბობს; „მწამს, რომ ღმერთი არსებობს, მაგრამ არ მწამს, რომ იგი პიროვნებაა“. ისინი
გრძნობენ, რომ ყოველივე არსებულის მიღმა მდგომი მეტი უნდა იყოს, ვიდრე პიროვნება. ამაში
ქრისტიანები მათ სავსებით ეთანხმებიან. ქრისტიანთა გარდა არავის აქვს წარმოდგენა, პიროვნულობის
მიღმა რანაირი არსება დგას. ყველა სხვა აღიარებით კი აღიარებს, რომ ღმერთი პიროვნულობის მიღმა
დგას, მაგრამ მას განიხილავს როგორც უპიროვნოს, სინამდვილეში, რაღაც პიროვნულზე ნაკლებს.
მაგრამ თუ თქვენ ზეპიროვნულს ეძებთ, ის, რაც პიროვნებაზე მეტია, მაშინ თქვენს წინაშე არჩევანიც
აღარ დგას: ქრისტიანობას სწორედ ასეთად წარმოუდგენია ღმერთი. რაც თქვენ გჭირდებათ
ქრისტიანული იდეაა.
ზოგი ფიქრობს, რომ ამ ცხოვრების, ან რამდენიმე ცხოვრების შემდეგ, ადამიანთა სულები ღმერთში
გაითქვიფება. თუ ჰკითხეთ, ეს რას ნიშნავს, აღმოჩნდება, რომ ღმერთში ჩვენი გათქვეფა, ესმით
როგორც ერთი მატერიალური საგნის მეორეში შეთქვეფა. მათი თქმით ეს ჰგავს წვეთის დაცემას
ოკეანეში. მაგრამ ეს ნიშნავს წვეთის აღსასრულს. ჩვენც თუ ამ გზის გავლა გველის, მაშინ, გამოდის,
რომ არსებობას ვწყვეტთ. მხოლოდ ქრისტიანებმა უწყიან, როგორ შეიძლება ადამიანის სულმა
მოიპოვოს ცხოვრება ღმერთში და ამასთან დარჩეს პიროვნება და მეტიც: ამაღლდეს როგორც
პიროვნება.

მე გაფრთხილებდით, რომ თეოლოგია პრქტიკული მეცნიერებაა. ჩვენი არსებობის მიზანი ღმერთის

ცხოვრებაში გადასვლაა. მცდარი წარმოდგენები ამ გადასვლაზე აძნელებს ამ გადასვლას. ახლა კი ცოტა
ხნით გთხოვთ, მთელი გულისყური მომაპყროთ.

თქვენ იცით, რომ სივრცეში შეგიძლიათ სამი მიმართულებით იმოძრაოთ: მარჯვნივ ან მარცხნივ, წინ ან
უკან, ქვევით ან ზევით. ნებისმიერი მიმართულება ერთი ამ სამთაგანია ან მათი კომბინაცია. ამას ჩვენ
სამ განზომილებას ვუწოდებთ. ახლა ყურად იღეთ შემდეგი. თუ მხოლოდ ერთ განზომილებას
იყენებთ, მხოლოდ სწორი ხაზის გავლებას შესძლებთ; ორის გამოყენებით ფიგურას გამოსახავთ,
მაგალითად - კვადრატს. სამი განზომილების გამოყენებით ვრცეული ფიგურის აგებას შესძლებთ,
ვთქვათ - კუბისას, როგორიცაა კამათელი ან შაქრის ნატეხი. ხოლო კუბი შედგება ექვსი კვადრატისაგან.

ხვდებით, საით მიმყავხართ? ერთგანზომილებიანი სამყარო იქნებოდა ოდენ წრფივი.

ორგანზომილებიან სამყაროში იქნებოდა ბევრი წრფივი, მაგრამ ამ წრფივებით შედგენილი ფიგურებიც.
სამგანზომილებიან სამყაროში იქნებოდა ბევრი ფიგურა, მაგრამ ამ ფიგურებით შექმნილი ვრცეული
სხეულებიც. სხვა სიტყვებით: გადადიხართ რა უფრო რთულ საფეხურზე, იყენებთ იმას, რაც დაბალ
საფეხურზე გაგაჩნდათ. თქვენ მათ ინახავთ და მათგან ახალ კომბინაციებს ქმნით. მათ ვერ შექმნიდით,
თქვენთვის მხოლოდ ქვედა დონეები რომ ყოფილიყო ცნობილი.

ქრისტიანული წარმოდგენა ღმერთზე ამავე პრინციპს ეფუძნება. ადამიანური საფეხური არის მარტივი
და ცარიელი საფეხური. ადამიანურ დონეზე ერთი პიროვნება ერთი არსებაა, ხოლო ნებისმიერი ორი
პიროვნება იქნება ორი დამოუკიდებელი არსება, სწორედ ისე როგორც ორგანზომილებიან შემთხვევაში
(მაგალითად, როგორც ქაღალდის ფურცელზე): ერთი კვადრატი იქნება ერთი ფიგურა და ორი
ნებისმიერი კვადრატი იქნება ორი დამოუკიდებელი ფიგურა. ღვთაებრივ დონეზე კიდევ შეხვდებით
პიროვნებათ, მაგრამ იქ ისინი ისე არიან დაკავშირებულნი, რომ ჩვენ, იმ დონეზე არმყოფნი, მას ვერ
ჩავწვდებით. ღვთიურ განზომილებაში არის სამი პიროვნება, რომელიც ამავე დროს ერთი არსებაა;
კუბიც ხომ არის ექვსი კვადრატი, მაგრამ ამავე დროს ერთი კუბი. ცხადია, ამგვარ არსებას ვერ
განვჭვრეტთ; განა მივხვდებოდით, რა არის კუბი, ისეთი არსებანი რომ ვყოფილიყავით, რომელთაც
მხოლოდ ორი განზომილების წვდომა შეუძლიათ? მაგრამ ოდნავ წარმოდგენას მაინც ვაღწევთ და,
როცა ეს ხდება პირველად ჩვენს ცხოვრებაში, თუმც ბუნდოვნად, მაგრამ მაინც ვწვდებით იდეას
ზეპიროვნების შესახებ, იმის შესახებ, რაც მეტია, ვიდრე პიროვნება. ეს ისეთი რამაა, რასაც ჩვენ
ვერასოდეს მივხვდებოდით; მაგრამ რაკი ერთხელ გვითხრეს ამის შესახებ, ისეთი გრძნობა გვეუფლება,
რომ ჩვენც მივხვდებოდით, იმდენად კარგად ესადაგება ყველაფერს, რაც უკვე ვიცით.

თქვენ შეიძლება მკითხოთ: „თუ სამპიროვნულ არსებას ვერ წარმოვიდგენთ, რა აზრი აქვს მასზე
ლაპარაკს“? საქმე ის გახლავთ, რომ ჩვენ ნამდვილად ვართ ჩართულნი ამ სამპიროვნულ ცხოვრებაში,
რომელიც შეიძლება დაიწყოს ნებისმიერ წუთას, თუნდაც ამ საღამოს.

მხედველობაში მაქვს შემდეგი. რიგითი უბრალო ქრისტიანი მუხლებზე დგება, როცა ლოცულობს. ის
ცდილობს სწვდეს ღმერთს. როგორც ქრისტიანმა, მან იცის, რომ სალოცავად მას განაწყობს ღმერთი:
ღმერთი, რომელიც მასშია. მაგრამ მან ისიც იცის, რომ ნამდვილი ცოდნა ღმერთის შესახებ
მონიჭებული აქვს ქრისტეს მიერ, იმ კაცის მიერ, რომელიც იყო ღმერთი. ეს ქრისტე დგას მის გვერდით,
ეხმარება ლოცვაში, ლოცულობს მისთვის. ხვდებით, რაც ხდება. ღმერთი ისაა, ვისაც აღუვლენს
ლოცვას - მიზანი, რომელსაც სურს მიაღწიოს. ამავე დროს ღმერთი მასშია - მოტივაციის საფუძველი.
ამავე დროს ღმერთი გზაა, გნებავთ, ხიდი მიზნისკენ მიმყვანი. ასე რომ, სამკეცი ცხოვრება სამპიროვანი
არსებისა მიედინება პატარა საწოლ ოთახში, სადაც ჩვეულებრივი ადამიანი წარმოთქვამს თავის
ლოცვებს. ეს ადამიანი უმაღლესი დონის ცხოვრებით - სულიერი ცხოვრებით - ცხოვრობს, მე რომ ზოე
ვუწოდე. ინარჩუნებს რა თავის პიროვნულობას, ღმერთის მეოხებით ერთიანდება ღმერთში.

ასე იწყება თეოლოგია. ადამიანებმა რაღაც ბუნდოვნად იცოდნენ ღმერთის შესახებ. მერე მოვიდა კაცი,
რომელმაც განაცხადა, რომ ღმერთია. ის სულაც არ ჰგავდა დამთხვეულს. მან დააჯერა ხალხი თავის
თავში. იგი იხილეს სიკვდილის შემდეგ. მერე, როცა ისინი გაერთიანდნენ პატარა ჯგუფად თუ თემად,
მიხვდნენ, რომ ღმერთი თითოეულ მათგანშიც იყო: ის წარმართავდა მათ, აძლევდა უნარს, ისეთი რამ
გაეკეთებინათ, რომელთაც უწინ ვერას დიდებით ვერ გააკეთებდნენ. როცა ყველაფერი ეს გაიაზრეს,
მივიდნენ სამპიროვნული ღმერთის იდეამდე.

ეს ცნება ჩვენი მოგონილი არ არის. თეოლოგია, გარკვეული აზრით, ექსპერიმენტული ცოდნაა.

მხოლოდ პრიმიტიული რელიგიებია მოგონილი. რომ ვამბობ, გარკვეული აზრით-მეთქი, ვგულისხმობ
ზოგიერთ ასპექტს და არა მთლიანობას. თუ თქვენ გეოლოგი ხართ და ქვებს შეისწავლით, უნდა
წახვიდეთ და ისინი მოიძიოთ. ისინი თავად არ გეახლებიან; და თუ მათთან მიხვედით, ისინი არსად
გაგექცევიან. ინიციატივა თქვენ გეკუთვნით. ისინი არც მოგეხმარებიან, არც ხელს შეგიშლიან. მაგრამ
თუ ზოოლოგი ხართ და გინდათ ველური ცხოველები ბუნებრივ პირობებში ფირზე აღბეჭდოთ, მაშინ
თქვენი ამოცანა განსხვავებული იქნება გეოლოგის ამოცანისგან, რომელიც ქანებს შეისწავლის.
გარეული ცხოველები თქვენთან არ მოვლენ და გაქცევითაც გაგექცევიან, თუ ძალიან არ იფრთხილეთ.
აქ უკვე მათი მხრიდან ინიციატივის პაწია ნიშნები ჩნდება.

ახლა უფრო ზემო საფეხურზე ავიწიოთ. დავუშვათ, გინდათ შეიცნოთ ადამიანი. მაგრამ თუ ამ
უკანასკნელს ეს არ სურს, თქვენ ამას ვერასოდეს მოახერხებთ. თქვენ უნდა მოიპოვოთ მისი ნდობა.
ასეთ შემთხვევაში ინიციატივა ორივე მხარეს თანაბრად ეკუთვნის; სამეგობროდ ორივე მხარეა საჭირო.

რაც შეეხება ღმერთის შემეცნებას, ინიციატივა მისი მხრიდან მოდის. თუ თავად არ გეჩვენათ, თქვენ
ვერ იპოვით. და მართლაც, ის ზოგიერთ ადამიანს მეტად უმჟღავნებს თავს; არა იმიტომ, რომ
ფავორიტები ჰყავს, არამედ იმიტომ, რომ შეუძლებელია იხილოს იმ ადამიანმა, რომლის გონება და
ხასიათი გაუკუღმართებულია. მზის შუქიც ხომ ასეა; თუმც არ ჰყავს ფავორიტები, მაგრამ სუფთა
სარკეში უკეთესად აირეკლება, ვიდრე დამტვერილში.

ეს შეიძლება სხვაგვარადაც ითქვას. თუ სხვა მეცნიერებებში შენგან განსხვავებული იარაღებით

(მიკროსკოპი იქნება თუ ტელესკოპი) სარგებლობ, ღმერთის დასანახად ოდენ საკუთარი თავი
გჭირდება. თუ ადამიანის მე არ იქნა სუფთა და კრიალა, მასში ასახული ღმერთის ხატიც ისეთი
ბუნდოვანი იქნება, როგორც, ვთქვათ, მთვარე ჭუჭყიან ტელესკოპში. ამიტომაც საშინელ ხალხებს
საშინელი რელიგიები აქვთ: ისინი ღმერთს ჭუჭყიანი ლინზებით ჭვრეტენ.

ღმერთს შეუძლია თავისი ნამდვილი სახე მხოლოდ ნამდვილ ადამიანებს აჩვენოს. ეს არ ნიშნავს
უბრალოდ ინდივიდუალურად კარგ ადამიანებს, არამედ იმ ადამიანებს, რომელნიც ერთ სხეულად
არიან გაერთიანებულნი, უყვართ ერთმანეთი, შეეწევიან ერთმანეთს, ერთმანეთს ღმერთს
განაჭვრეტინებენ. ღმერთს მხედველობაში ასეთი ადამიანები ჰყავდა - მსგავსი ორკესტრში
გაერთიანებული მუსიკოსებისა ან ერთი სხეულის ნაწილებისა.

მაშასადამე, ერთადერთი ადეკვატური იარაღი ღმერთის შესამეცნებლად არის მის მოლოდინში მყოფი
მთელი ქრისტიანული მრევლი. ქრისტიანული ძმობა, ასე რომ ვთქვათ, არის მეცნიერების ტექნიკური
აღჭურვილობა - ლაბორატორიული მოწყობილობა. ამიტომაც მავანნი და მავანნი, წარამარა რომ
გამოჩნდებიან ხოლმე საკუთარი მარტივი რელიგიებით, ნამდვილად წყალს ნაყავენ. ისინი იმ კაცს
ჰგვანან, ძველი საველე ჭოგრიტით რომ შეარაღებულა და ჭეშმარიტ ასტრონომებს ჭკუას ასწავლის. ის
შეიძლება ნიჭიერიც იყოს, ნიჭიერებით ვინძლო პროფესიონალ ასტრონომსაც სჯობდეს, მაგრამ მას
შანსი არა აქვს. ორიოდე წელში მას ყველა დაივიწყებს, ხოლო ჭეშმარიტი მეცნიერება თავისი გზით
გააგრძელებს სვლას.

ქრისტიანობა ჩვენი მოგონილი რომ იყოს, თქმა არ უნდა, უფრო მარტივს მოვიგონებდით. მაგრამ ეს ასე
არ არის. სიმარტივეში ვერ შევეჯიბრებით იმ ადამიანებს, რომლებიც რელიგიებს იგონებენ. აბა, როგორ
მოვახერხებდით? ჩვენ ხომ საქმე გვაქვს ფაქტთან. გაიოლება ყველას შეუძლია, ვისაც ფაქტები არ
ანაღვლებს.

3. დრო და დროის მიღმა

დიდი სიბრიყვეა იმის თქმა, რომ წიგნის კითხვისას უინტერესო ადგილი არ უნდა გამოტოვო. ყველა
ჭკვიანი ადამიანი თავისუფლად გამოტოვებს თავს, რომელსაც უსარგებლოდ მიიჩნევს. ამ თავში
ვაპირებ ისეთ რამეზე ვილაპარაკო, რაც ზოგ მკითხველს კი დაეხმარება, მაგრამ ზოგისთვის ვინძლო
ზედმეტი თავის ატკიება იყოს. თუ სწორედ ეს ბოლო ხართ, მაშინ გირჩევთ, უშუალოდ შემდეგ თავზე
გადახვიდეთ.

წინა თავში ლოცვას შევეხე და სანამ ეს თემა არც ჩემს, არც თქვენს თავში არ განელებულა, ვეცდები
შევეჭიდო იმ სიძნელეს, რომელსაც ლოცვის საკითხთან დაკავშირებით განიცდის ზოგიერთი ადამიანი.
ერთმა კაცმა ასე განმიცხადა: „კი, შემიძლია ვირწმუნო ღმერთი, მაგრამ ჩემამდე ვერ დადის, როგორ
შეუძლია ერთდროულად ასობით მილიონი ადამიანის ლოცვას მოუსმინოს“. და როგორც შევატყვე, ამ
თვალსაზრისს ბევრი ადამიანი იზიარებს.

პირველ რიგში უნდა შევნიშნო, რომ აქცენტი მოდის სიტყვაზე ერთდროულად. ბევრს შეუძლია
დაიჯეროს, რომ ღმერთი ყველა აპლიკანტს მოუსმენს, ოღონდ - ერთი მეორის მიყოლებით: მის ხელში
ხომ უსაზღვრო დროა. მაგრამ მთელი სიძნელე იმაშია, თუ როგორ შეუძლია ღმერთს დროის ერთ
მომენტში აურაცხელ საკითხში გაერკვას.

ეს ჩვენი პრობლემაა; ჩვენი ცხოვრება დროის მომენტთა თანმიმდევრობაა. სანამ დამდგარა მეორე,
ქრება პირველი. თითოეული მოიცავს ძალიან ცოტას. აი, როგორია დრო. ხოლო თქვენ და მე ამას ე.ი.
დროით ციკლს - წარსულს, აწმყოს, მყობადს - ვიღებთ წესად და ვავრცელებთ ყველა არსებულზე. ჩვენ
გვგონია, რომ მთელი სამყარო და თავად ღმერთი ჩვენსავით წარსულიდან მომავლისაკენ მოძრაობს. ამ
აზრს ბევრი სწავლული ადამიანი არ ეთანხმება. თეოლოგები პირველნი იყვნენ, ვინც თქვეს, რომ
არსებობს ზოგიერთი რამ დროის გარეთ. მოგვიანებით ეს აზრი ფილოსოფოსებმა განავითარეს. ახლა კი
ზოგიერთი მეცნიერიც ასე ფიქრობს.

თითქმის უეჭველია, რომ ღმერთი დროში არაა. მისი არსებობა არ მიედინება მომენტების
თანმიმდევრულობაში. თუ ღამის თერთმეტის ნახევარზე მილიონი ადამიანი ლოცულობს, ეს სულაც
არ ნიშნავს, რომ მან უნდა მოუსმინოს დროის ამ მცირე მონაკვეთში, რომელსაც ჩვენ თერთმეტის
ნახევარს ვუწოდებთ. თერთმეტის ნახევარიცა და სხვა ყველა მომენტიც სამყაროს დასაბამიდან
მისთვის მუდამ აწმყოა. თუ გნებავთ, ასე ვთქვათ, რომ მის ხელშია მთელი მარადისობა, რათა გაიგონოს
წამიერი ლოცვა აფეთქებაში მოყოლილი მფრინავისა.

ვიცი, რთულია ამის წარმოდგენა. ნება მიბოძეთ, რაღაც მსგავსი მაგალითი განვიხილოთ. დავუშვათ, მე
ვწერ რომანს. მე ვწერ: „მერიმ გადადო თავისი სამუშაო. გაისმა კარზე კაკუნი“. მერისთვის, რომელიც
იძულებულია იცხოვროს წარმოსახულ დროში, არ არსებობს ინტერვალი სამუშაოს გადადებასა და
კარზე კაკუნის გაგონებას შორის. მაგრამ მე, ავტორი, რომლის გამოგონებაცაა მერი, არ ვცხოვრობ
წარმოსახულ დროში. პირველი წინადადების დაწერიდან მეორემდე შეიძლება სამი საათი ვიჯდე და
დაძაბულად ვფიქრობდე მერიზე. მე შეიძლება ვფიქრობდე მასზე, თითქოს ის ერთადერთი გმირი იყოს
წიგნისა და ვფიქრობდე იმდენ ხანს, რამდენსაც მომეპრიანება. ასე გატარებული საათები არ აისახება
მერის დროში ანუ წიგნის დროში.

რა თქმა უნდა, ეს არ არის სრულყოფილი ილუსტრაცია, მაგრამ ვინძლო მან ოდნავ ნათელი მოჰფინოს
იმას, რაც მგონია, რომ ჭეშმარიტია. სამყაროს დროის დინებას ღმერთზე იმაზე მეტი გავლენა არა აქვს,
ვიდრე ავტორზე მისივე რომანის წარმოსახულ დროს. ღმერთის ყურადღება თითოეული
ჩვენგანისადმი უსაზღვროა. ის არ გვეპყრობა ჩვენ, როგორც მასას. თქვენ მის წინაშე დგახართ
მარტოდმარტო, თითქოს ერთადერთი არსება იყოთ, რომელიც მას შეუქმნია. როცა ქრისტე მოკვდა, ის
მოკვდა პირადად შენთვის, თითქოს ამ სამყაროში შენ ერთადერთი ადამიანი ყოფილიყავი.

ჩემი მაგალითი მოიკოჭლებს და აი რატომ. მწერალი აქ გამოდის რომანში მიმდინარე დროიდან და

ერთვება რეალურ დროში. მაგრამ ღმერთი, ჩემი ღრმა რწმენით, სულაც არ ცხოვრობს დროში. მისი
ცხოვრება ჩვენი ცხოვრების დარად წვეთ-წვეთობით არ მიწანწკარებს. შეიძლება ითქვას, რომ მისთვის
ისევ 1920 წელია და უკვე 1960-იც, რადგან მისი ცხოვრება არის თვითონ.

თუ დროს წარმოვიდგენთ როგორც სწორ ხაზს, რომელსაც მივუყვებით, ღმერთი უნდა

წარმოვიდგინოთ როგორც ფურცელი, რომელზეც ეს ხაზი გადის. ჩვენ ხაზს გავდივართ ნაწილ-ნაწილ:
ბ-სთან მისასვლელად უნდა გავიაროთ ა. გ-მდე ვერ მივალთ, თუ არ გავიარეთ ბ. ღმერთი ზემოდან,
გარედან, ყოველი მხრიდან მოიცავს და ხედავს სწორ ხაზს.

ეს იდეა ღირს იმად, რომ ვეცადოთ მის ჩაწვდომას; მისი შემწეობით შესაძლებელია ქრისტიანობას
ჩამოსცილდეს გარეგნული სიძნელეები. სანამ ქრისტიანი გავხდებოდი, ერთ-ერთი, რაც არ მესმოდა,
იყო შემდეგი. ქრისტიანები ამბობენ, რომ დაუსაბამო ღმერთი, რომელიც ყველგან იმყოფება და
განაგებს მთელ სამყაროს, ერთხელ ადამიანად იქცა. კარგი, მაგრამ, ვამბობდი მე, როგორ განაგებდა
უნივერსუმს, როცა ჩვილი იყო ან როცა ეძინა? როგორ შეეძლო ყოფილიყო ერთდროულად ღმერთი,
რომელმაც უწყის ყველაფერი და ადამიანი, რომელიც მოწაფეებს ეკითხება „ვინ მახლო ხელი?“ ალბათ
შენიშნეთ, რომ აქაც აქცენტი დროის აღმნიშვნელ სიტყვებზე მოდის: „როცა ის ჩვილი იყო“, „როგორ
შეეძლო იმავდროულად?“ მოკლედ, ქრისტეს, როგორც ღმერთის, ცხოვრებას გავიაზრებდი დროში და
ქრისტეს, როგორც ადამიანის, ცხოვრებას პალესტინაში ამ დროის მცირე მონაკვეთად წარმოვიდგენდი,
ზუსტად ისე როგორც ჯარში ჩემი სამსახურია ჩემი ცხოვრების ხანმოკლე პერიოდი. შესაძლოა ასე
ფიქრობს ბევრი ჩვენგანი. ჩვენ წარმოვიდგენთ ღმერთს ისეთ პერიოდში მაცხოვრებლად, როცა მისი
ადამიანური ცხოვრება ჯერ კიდევ მომავალს ეკუთვნოდა, შემდეგ ის აწმყოში გადავიდა და ახლა კი
თავის ადამიანურ ცხოვრებას განჭვრეტს წარსულში. მაგრამ, ეტყობა, ჩვენი ეს წარმოდგენები არ
შეესატყვისება სინამდვილეს. თქვენ ვერ შეუხამებთ ქრისტეს მიწიერ ცხოვრებას პალესტინაში მის,
როგორც ღმერთის, ცხოვრებას სივრცისა და დროის გარეშე. ჩემი აზრით, დროშეუვალი ჭეშმარიტება
ღმერთის შესახებ გახლავთ ის, რომ მისი სისუსტე, ძილი თუ უვიცობა რაღაცნაირად შედის მთელ მის
ღვთაებრივ ცხოვრებაში. ჩვენი გადასახედიდან ეს ადამიანური ცხოვრება ღმერთში სამყაროს
ისტორიის გარკვეულ პერიოდს წარმოადგენს (დაბადებიდან ჯვარცმამდე). ამიტომ მივიჩნევთ მას
პერიოდად ღმერთის არსებობის ისტორიაშიც. მაგრამ ღმერთს ისტორია არ გააჩნია. საამისოდ ის
აბსოლუტურად და ზედმიწევნით ნამდვილია. ისტორიის ქონა ნიშნავს საკუთარი რეალობის ნაწილის
დაკარგვას (იმიტომ რომ ის უკვე ხელიდან გაგისხლტდათ და წარსულში ჩაიძირა) და ამავე დროს სხვა
ნაწილის არქონას (იმიტომ რომ ის ჯერ კიდევ მომავალშია); კაცმა რომ თქვას, ხელთ გაქვთ მხოლოდ
რაღაც ნამცეცი აწმყოსი, რომელიც უკვე გასხლტა, სანამ ამისი თქმა მოასწარი. ღმერთმა არ ქნას,
ღმერთი ასეთი იყოს. ჩვენც კი შეიძლება იმედი ვიქონიოთ, რომ მუდამ დროის ასეთი დაწილაკებით არ
ვიცხოვრებთ.

თუ ვიფიქრეთ, რომ ღმერთი დროში არსებობს, კიდევ ერთი თავსატეხი გვექნება. ყველას, ვისაც
ღმერთი სწამს, სჯერა, რომ ღმერთმა იცის, რის გაკეთებას ვაპირებთ მე და თქვენ ხვალ. მაგრამ თუ მან
იცის, რომ ხვალ ასე და ასე მოვიქცევი, სადღაა ჩემი თავისუფლება? აქ კიდევ ერთხელ წარმოჩნდება
სიძნელე, რომელიც ახლავს ღმერთის დროში გააზრებას. ჩვენს შორის განსხვავება დაიყვანება იმაზე,
რომ ის ხედავს, ჩვენ - ვერა. ეს რომ ჭეშმარიტი იყოს, ანუ ის რომ წინასწარ ჭვრეტდეს ჩვენს მოქმედებას,
მაშინ გაუგებარი იქნებოდა, რანაირადღა ვიქნებოდით თავისუფალი, არ ჩაგვედინა ის? მაგრამ თუ
დავუშვით, რომ ღმერთი არის დროის მიღმა ან დროის ზემოთ, მაშინ ჩვენს მიერ წოდებული ხვალ
მისთვის ისეთივე ცხადია, როგორც ჩვენთვის დღეს. მისთვის ყოველი დღე არის ახლა. მას არ ახსოვს,
რას აკეთებდით გუშინ, იმიტომ, რომ ის ახლა ჭვრეტს მას; რაც თქვენთვის წარსულს ჩაბარდა, ის
მისთვის აწმყოა. იგი წინასწარ კი არ განჭვრეტს იმას, რასაც ხვალ გააკეთებთ, არამედ ჭვრეტს ახლა.
თუმც, ხვალ თქვენთვის ჯერ არ დამდგარა, ღმერთი ახლაც ხვალეში ცხოვრობს. განა ოდესმე
დაგიშვიათ, რომ მოცემულ მომენტში ნაკლებ თავისუფალი ხართ არჩევანში იმიტომ, რომ ღმერთმა
იცის, რასაც თქვენ აკეთებთ? დიაღ, მან იცის თქვენი ხვალინდელი ქმედებანი, იმიტომ რომ მისთვის
უკვე ხვალ არის და შეუძლია გიყუროთ თქვენ. ერთი მხრივ, მან არ იცის თქვენი ქმედების შესახებ,
სანამ მას მოიმოქმედებთ, მაგრამ მეორე მხრივ, როცა არ უნდა მოქმედებდეთ, მისთვის უკვე იქნება
ახლა.

ამ მოსაზრებამ მე ძალიან მიშველა. თუ თქვენ არ გშველით, თავიდან ამოიგდეთ. ეს იდეა სავსებით

ქრისტიანულია იმ აზრით, რომ მას იზიარებდნენ ქრისტიანობის დიდი და ბრძენი მოაზროვნენი. მასში
არაფერია, რაც ქრისტიანობას დაუპირისპირდებოდა. მაგრამ მას ვერ ნახავთ ვერც ბიბლიაში, ვერც
საეკლესიო დოგმატებში. თქვენ შეგიძლიათ იყოთ შესანიშნავი ქრისტიანი, ისე რომ, არა თუ არ
მიიღოთ, არამედ არც კი იფიქროთ ამაზე.

4. სასიკეთო ინფექცია

ამ თავს ვიწყებ თხოვნით - წარმოიდგინოთ სურათი: მაგიდაზე ორი წიგნი ერთმანეთს ადევს. ცხადია,
ქვედა წიგნი ზედას იმაგრებს. ქვედა წიგნის წყალობით ზედა ორი გოჯით დაცილებულია მაგიდის
ზედაპირს და არ ეხება მას. ქვედა წიგნს ვუწოდოთ ა, ზედას ბ. ა-ს პოზიცია საფუძველია ბ-ის
პოზიციისა. ხომ ნათელია, არა? ახლა მოდით, წარმოვიდგინოთ - სინამდვილეში ასე არაა, მაგრამ
საილუსტრაციოდ გამოგვადგება, რომ ეს ორივე წიგნი ამ პოზიციაში დარჩება სამარადჟამოდ. მაშინ ბ-
ის პოზიცია მუდამ ა-ს პოზიციიდან გამომდინარე იქნებოდა. მაგრამ არც ა-ს პოზიცია იარსებებდა ბ-ის
პოზიციის გარეშე. სხვა სიტყვებით, შედეგი ვერ მოჰყვებოდა მიზეზს, როგორც ჩვეულებრივ ხდება
ხოლმე: აი, კიტრს რომ შეჭამ და მერე კუჭი აგეშლება. მაგრამ ყოველთვის ასე არ ხდება. ახლავე ნახავთ,
რატომ ვანიჭებ ამას ესოდენ დიდ მნიშვნელობას.

ცოტა ხნის წინ ვთქვი, რომ ღმერთი არის არსება, რომელიც მოიცავს სამ პიროვნებას, ისე რომ რჩება
ერთარსებად, ვთქვათ, როგორც კუბი, რომელიც შეიცავს ექვს კვადრატს, მაგრამ წარმოადგენს ერთ
სხეულს. როგორც კი შევეცდები ავხსნა, ეს პირნი როგორ არიან ერთმანეთთან დაკავშირებულნი, ისე
გამომდის ხოლმე, თითქოს ერთ მათგანს დანარჩენ ორზე ადრე უნდა ეარსება. ერთს მამას ვუწოდებთ,
მეორეს ძეს. ვამბობთ, რომ პირველი შობს მეორეს; ვამბობთ, რომ შობს და არა ქმნის, რადგან შობს იმას,
რაც მისი ბუნებისაა. ამ კონტექსტში მხოლოდ სიტყვა „მამა“ შეიძლება ვიხმაროთ, ეს კი, სამწუხაროდ,
პირველობას გულისხმობს, რადგან ადამიანი-მამა წინ უსწრებს შვილს. ღმერთის შემთხვევაში არ არის
გარჩევა უწინ-ს და შემდეგ-ს შორის. აი, რატომ შევყოვნდი იმის მცდელობაზე, რომ მეჩვენებინა, თუ
რანაირად შეუძლია ერთს იყოს მეორის წყარო, ან მიზეზი, ან საფუძველი მეორისა, ისე რომ არ
უსწრებდეს წინ. შვილი არსებობს იმიტომ, რომ არსებობს მამა; მაგრამ არ ყოფილა დრო, მამას ეარსება
უწინარეს ძისა.

ვინძლო ამის გააზრების საუკეთესო გზა შემდეგი იყოს; ახლახან გთხოვეთ წარმოგედგინათ ორი წიგნი,
რაც ალბათ უმეტესობამ კიდეც გააკეთა. ეს გახლდათ წარმოსახვის აქტი, რომლის შედეგად მიიღეთ
მენტალური სურათი. ცხადზე ცხადია, რომ წარმოსახვითი აქტი იყო მიზეზი, ხოლო მენტალური
სურათი - შედეგი. მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ჯერ წარმოისახეთ და მერე მიიღეთ სურათი. აქტი და
სურათი ერთი და იგივე იყო. ამ მომენტში თქვენი ნება თქვენში აჩერებდა ამ სურათს. ნების ეს აქტი და
სურათიც დაიწყო ერთსა და იმავე დროს და დამთავრდა ერთსა და იმავე დროს. მარადიული არსება
რომ დაგვეშვა, რომელიც მარად ერთსა და იმავე რამეს წარმოისახავდა, მისი ნების აქტიცა და სურათიც
ერთნაირად მარადიული იქნებოდა.

ძე მხოლოდ ამგვარად უნდა გავიაზროთ; იგი, ასე ვთქვათ, გამომდინარეობს ღმერთისაგან როგორც
სინათლე ლამფისაგან, სითბო ცეცხლისაგან, ფიქრი გონისგან. იგი ღმერთის თვითგამოხატვაა: ისაა,
რისი თქმაც სურს ღმერთს. არ არსებობს მომენტი, ის რომ არ ამბობდეს. მაგრამ შეამჩნიეთ, რა ხდება?
ყველა ეს მაგალითი სინათლისა, ცეცხლისა ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ მამა და ძე ორი რამ იყოს
ნაცვლად ორი პიროვნებისა. ასე რომ, მამისა და ძის ახალაღთქმისეული სურათი გაცილებით ზუსტია,
ვიდრე ჩვენს მიერ შემოთავაზებული მაგალითები. მუდამ ასე ხდება, როცა ბიბლიის ნათქვამს
ვუგანებთ ხოლმე. ზოგ რამეს უკეთ რომ ჩაწვდე, კარგია, რაღაც ხნით ბიბლიას მოსწყდე, მაგრამ ისევ
უკან უნდა დაბრუნდე. ცხადია, ღმერთმა ჩვენზე უკეთ იცის, როგორ გამოთქვას თავი. მან იცის, რომ
მამა და ძე უფრო ჰგავს პირველ და მეორე პირს შორის მიმართებას, ვიდრე ჩვენს მიერ მოფიქრებულ
მაგალითებს. აქ ღირსაცნობი სწორედ ეს მიმართებაა ანუ სიყვარული. მამა ხარობს შვილში, ძე
აღფრთოვანებულია მამით.

სანამ წინ წავიდოდეთ, ყურადღება მიაქციეთ, რაოდენ დიდია ამის პრაქტიკული მნიშვნელობა.
სრულიად განსხვავებულ ადამიანებს უყვართ გამეორება იმისა, რომ „ღმერთია სიყვარული“. მაგრამ,
ეტყობა, ანგარიშს არ უწევენ, რომ ეს ნათქვამი მნიშვნელობას მოკლებული იქნებოდა, ღმერთში ორი
პირი რომ არ მოიაზრებოდეს. სიყვარული ის არის, რასაც ერთი პიროვნება განიცდის მეორის მიმართ.
სამყაროს შექმნამდე ის რომ ერთადერთი პიროვნება ყოფილიყო, მაშინ ის სიყვარული ვერ იქნებოდა.
ეტყობა, როცა ადამიანები ამბობენ, რომ ღმერთი სიყვარულია, გულისხმობენ იმას, რომ სიყვარულია
ღმერთი. მათ ალბათ მიაჩნიათ, რომ სიყვარულის გრძნობა, რანაირადაც და საიდანაც არ უნდა
წარმოიშვას, რა შედეგებიც არ უნდა მოჰყვეს მას, მაინც იმსახურებს პატივისცემას. შეიძლება მართლაც
იმსახურებდეს, მაგრამ ქრისტიანებს სრულიად განსხვავებულად ესმით „ღმერთი არს სიყვარული“.
მათი სიყვარულის მაცოცხლებელი, მამოძრავებელი ენერგია მარადიულია ღმერთში და ყოველი
არსებული სწორედ მისი შემონაქმედია.

შესაძლებელია სწორედ ამაში მდგომარეობდეს ძირითადი განსხვავება ქრისტიანობასა და სხვა

დანარჩენ რელიგიებს შორის: ქრისტიანული ღმერთი სტატიკური არაა, ის დინამიური, მფეთქავი
ენერგიაა, ცხოვრება, ლამის დრამა, ლამის - თუ არ ჩამითვლით უპატივისმცემლობაში - ცეკვა. მამასა და
შვილს შორის კავშირი ისეთი კონკრეტული რამაა, რომ თავად ეს კავშირი წარმოადგენს პიროვნებას.
ვიცი, რომ ეს თითქმის მოუაზრებადია, მაგრამ მაინც შევეცადოთ გაგებას. ოჯახი, კლუბი, პროფკავშირი
ადამიანთა გაერთიანებებია. ხშირად ლაპარაკობენ ხოლმე ამ ოჯახის, კლუბის, პროფკავშირის „სულის“
შესახებ. ასეთ „სულზე“ ლაპარაკი იმიტომ არის შესაძლებელი, რომ ინდივიდუალური წევრები ერთად
ყოფნისას მართლაც ქმნიან საუბრის, ქცევის რაღაც თავისებურ წესს, რასაც ცალ-ცალკე ვერ შექმნიდნენ.
(რა თქმა უნდა, ეს ერთიანი ქცევა შეიძლება იყოს უკეთესი ან უარესი ინდივიდუალურ ქცევაზე.)
გამოდის, რომ არსებობას იძენს ერთობის პიროვნულობა. ცხადია, ის რეალური პიროვნება არ არის: იგი
მხოლოდ ჰგავს პიროვნებას. მაგრამ სწორედ ამაში მდგომარეობს ერთი იმ სხვაობათაგანი, რომელიც
ჩვენსა და ღმერთს შორის არსებობს. ის, რაც წარმოდგება მამისა და ძის ერთიანი ცხოვრებიდან, არის
ნამდვილი პიროვნება - მესამე წევრი სამებისა, რომელიც არის ღმერთი.

სათანადო ლიტერატურაში ეს მესამე პირი იწოდება „სული წმინდად“ ან ღმერთის „სულად“. ნუ

დაღონდებით და ნურც გაკვირდებით, თუ თქვენი წარმოდგენა მასზე გაცილებით ბუნდოვანი და
გაურკვეველია, ვიდრე სამების ორ დანარჩენ წევრზე. ვფიქრობ, ამას თავისი გამართლება აქვს.
ქრისტიანულ ცხოვრებაში მას ჩვეულებრივ ვერ ხედავთ. იგი მოქმედებს თქვენი მეოხებით. თუ მამა
ღმერთს წარმოიდგენთ გარეთ, თქვენს წინ, ხოლო ძე ღმერთს თქვენს გვერდით, ლოცვის აღვლენაში
რომ გეხმარებათ, იცოდეთ, მესამე წევრი თქვენს შიგნითაა, ან თქვენს უკან. ვინძლო ზოგს
გაუადვილდეს მესამე წევრით დაწყება და აქედან წასვლა წინ. ღმერთი სიყვარულია და ეს სიყვარული
მოქმედებს ადამიანთა მეოხებით, განსაკუთრებით - მთელი ქრისტიანული მრევლის მეოხებით. მაგრამ
მარადისობიდან წამოსული სიყვარულის ეს სული არის სიყვარული მამასა და ძეს შორის.

ჰოდა, რას ნიშნავს ეს ყოველივე? იმას, რომ ამაზე მნიშვნელოვანი ქვეყნად არაფერია, მთელი ეს ცეკვა,
დრამა თუ სამპიროვნული ცხოვრება უნდა გათამაშდეს თითოეულ ჩვენთაგანში ან (თუ ამას სხვა
მხრიდან შევხედავთ) თითოეული ჩვენთაგანი ამ ცხოვრებას უნდა ეზიაროს და თავისი ადგილი
დაიკავოს ცეკვაში. ბედნიერებისკენ, რომლისთვისაც ჩვენ ვართ შექმნილი, სხვა გზა არ არის. კარგიც და
ცუდიც მოცული ჰყავს ამ ინფექციას. თუ გათბობა გინდათ, ცეცხლთან ახლოს უნდა მიჩოჩდეთ, თუ
დასველება გინდათ, წყალში უნდა შეხვიდეთ. თუ გინდათ სიხარული, ძალა, მშვიდობა, მარადიული
ცხოვრება, უნდა მიუახლოვდეთ ან შეაღწიოთ იქ, სადაც ეს ყველაფერია. ესენი ჯილდოები არაა,
რომელთაც ღმერთი თავის რჩეულთ გადასცემს; ეს ყოველივე ენერგიის და სილამაზის უდიდესი
შადრევანია, რომელიც სინამდვილის შუაგულში ჩქეფს. თუ მიუახლოვდით, შხეფები დაგასველებთ,
თუ არა - მშრალი დარჩებით. თუ ერთხელ ადამიანი გაერთიანდა ღმერთთან, როგორ იქნება არ
იცხოვროს მარადიულად? მაგრამ თუ ერთხელ მოსწყდა ღმერთს, სხვა რა დარჩება ჭკნობისა და
სიკვდილის მეტი?

მაგრამ როგორ გაერთიანდეს ღმერთთან? როგორ შევაღწიოთ სამპიროვან ცხოვრებაში?

გახსოვთ ალბათ, რაც მეორე თავში ვილაპარაკე შობისა და შექმნის თაობაზე. ღმერთმა კი არ გვშვა, მან
ჩვენ შეგვქმნა. ბუნებით ღვთის შვილები არ ვართ, უფრო ქანდაკებანი. ჩვენ არ გაგვაჩნია ზოე ანუ
სულიერი ცხოვრება, ჩვენ გვაქვს ბიოს ანუ ბიოლოგიური სიცოცხლე, რომელიც მიისწრაფვის
ჩაქრობისა და სიკვდილისაკენ. ის, რასაც ქრისტიანობა გვთავაზობს შემდეგია: თუ წინ არ აღვუდგებით
ღვთის ნებას, შევძლებთ ვეზიაროთ ქრისტეს ცხოვრებას. ვეზიარებით ცხოვრებას, რომელიც ნაშობია
და არა შექმნილი, რომელიც მუდამ არსებობდა და რომელიც მუდამ იარსებებს. ქრისტე არის ძე
ღვთისა. თუ ვეზიარებით მის ცხოვრებას, გავხდებით ღვთის შვილები. ჩვენ მასავით შევიყვარებთ მამას
და სული წმინდა დაისადგურებს ჩვენში. ის მოვიდა ამ ქვეყნად და განკაცდა იმისათვის, რომ თავისი
ცხოვრება განევრცო სხვა ადამიანებში. ამას მე „სასიკეთო ინფექციას“ ვუწოდებ. ყოველი ქრისტიანი
უნდა იქცეს მცირე ქრისტედ. ქრისტიანად მოქცევა სხვა არც არაფერია.

5. ჯიუტი სათამაშო ჯარისკაცები

ძე ღვთისა განკაცდა, რათა ადამიანებმაც შეძლონ იქცნენ ღვთის შვილებად. ჩვენ არ ვიცით, ყოველ
შემთხვევაში მე არ ვიცი, როგორ წავიდოდა საქმე, ადამიანთა მოდგმა რომ არ ამხედრებოდა ღმერთს და
მტრის მხარეზე არ გადასულიყო. მაშინ შესაძლოა ყოველ კაცს „ქრისტეში“ ეარსება და
დაბადებისთანავე გაეზიარებინა ცხოვრება „ძე ღთისა“. ბიოს-იც, ბუნებრივი სიცოცხლე, მაშინათვე,
თავისთავად ქცეულიყო ზოე-დ, შეუქმნელ სიცოცხლედ. მაგრამ ეს მხოლოდ ვარაუდია. მე და თქვენ
ახლა უფრო ის გვაღელვებს, რაც დღეს ხდება.

დღესდღეობით კი ვითარება ასეთია. სიცოცხლის ორი სახე ახლა არა თუ განსხვავდება ერთმანეთისგან
(ისინი მუდამ განსხვავდებოდნენ), არამედ მკვეთრად უპირისპირდება ერთმანეთს. თითოეულ
ჩვენგანში ბუნებითი სიცოცხლე ძალიან ეგოცენტრულია; იგი მოითხოვს მიფერებას, მისით აღტაცებას,
ელტვის უპირატესობას სხვათა ხარჯზე, სურს ექსპლუატაცია გაუწიოს მთელ სამყაროს.
განსაკუთრებით ესწრაფვის დარჩეს თავისთავთან, იდგას განზე იმისგან, რაც მასზე უკეთესია,
ძლიერია, მაღალია, მოკლედ იმისგან, რაც მას თავს მცირედ არ აგრძნობინებს. იგი უფრთხის სულიერი
სამყაროს სინათლესა და ჰაერს, როგორც სიბინძურეში გაზრდილი ადამიანები გაურბიან აბაზანას.
გარკვეული აზრით, მართალიც არის: მან იცის, რომ თუ სულიერმა ცხოვრებამ შეაღწია მასში, მთელ
მის ეგოცენტრულობას და თვითნებობას ბოლო მოეღება; ამიტომ სამკვდრო-სასიცოცხლოდ იბრძვის
ამის თავიდან ასაცილებლად.

ოდესმე ბავშვობაში არ გიფიქრიათ, რა სასეირო იქნებოდა, თქვენი თოჯინები რომ

გაცოცხლებულიყვნენ? ვთქვათ, მათთვის სიცოცხლე შთაგებერათ და თუთიის ჯარისკაცი ნამდვილ
პატარა კაცუნად გექციათ, ანუ თუთია გექციათ ხორცად და სისხლად. ვინძლო თუთიის ჯარისკაცს ეს
არც მოსწონებოდა; არ მოსწონებოდა ხორციელება. ამ ფერისცვალებაში შეემჩნია ოდენ თუთიის
წახდენა. ის იფიქრებდა, რომ თქვენ მას კლავთ. ის ყველაფერს იღონებდა, რომ ხელი შეეშალა
თქვენთვის. მის ნებაზე რომ ყოფილიყო, მას კაცად ვერ გადააქცევდით.

არ ვიცი, ასეთ თუთიის ჯარისკაცთან რას გააწყობდით. მაგრამ ღმერთი ჩვენ შემდეგნაირად მოგვექცა.
სამების მეორე წევრი თავად იქცა ადამიანად - ქვეყანას მოევლინა რეალურ ადამიანად, რომელსაც
გააჩნია გარკვეული სიმაღლე, გარკვეული ფერის თმა, გარკვეული მეტყველება და გარკვეული წონა. ეს
მარადიული არსება, რომელმაც უწყის ყველაფერი და რომელმაც შექმნა სამყარო, იქცა არა მარტო
ადამიანად, არამედ გაიარა ჩვილობის პერიოდი, ხოლო მანამდე ჩანასახად ქალის სხეულში
იმყოფებოდა. თუ გინდათ მიხვდეთ, მისთვის ეს რას ნიშნავდა, წარმოიდგინეთ, როგორ
მოგეწონებოდათ, ლოქორად ან კიბორჩხალად რომ ქცეულიყავით.

ამის შედეგად ადამიანებში ერთი კაცი მაინც გაჩნდა ისეთი, როგორიც უნდა გამხდარიყო შემდეგ
ყველა. დედისგან წარმომდგარმა კაცმა ხელქმნილ ცხოვრებაში თავს უფლება მისცა სრულად და
ბოლომდე შობილ ცხოვრებად ქცეულიყო. ბუნებითი ადამიანი მასში გარდაისახა ღვთაებრივ ძედ.
ამგვარად, კაცობრიობამ მეყვსეულად მიაღწია თავის დანიშნულების პუნქტს: გადავიდა ქრისტეს
ცხოვრებაში. რაკი მთელი სიძნელე ჩვენთვის ხორცის მოკვდინებაში მდგომარეობს, მან ირჩია ისეთი
მიწიერი ცხოვრება, რაც ყოველ ნაბიჯზე მის მიწიერ სურვილებს ჩაკლავდა: იყო ღარიბი, საკუთარ
ოჯახს მისი არ ესმოდა, უახლოესმა მეგობარმა უღალატა, დასცინოდნენ, შეპყრობილ იქნა და ბოლოს
მოკვდა წამებით. მას მერე, რაც მასში ადამიანური არსება მოკლეს - გარკვეული აზრით, ყოველ დღე
კლავენ -, იგი გაცოცხლდა იმისათვის, რომ გაერთიანებულიყო ღვთის ძესთან. ქრისტეში ადამიანი ისევ
აღდგა და არა მხოლოდ ღმერთი. არსიც ამაშია. პირველად ვიხილეთ ნამდვილი ადამიანი. ერთი
ნამდვილი თუთიის ჯარისკაცი, მსგავსი სხვა დანარჩენებისა, სრულად და ბრწყინვალედ გაცოცხლდა.

აქ ჩვენ მივადექით წერტილს, როცა ჩემი მაგალითი სათამაშო ჯარისკაცისა ძალას კარგავს. თოჯინების
ან ქანდაკებათა შემთხვევაში ერთ-ერთის გაცოცხლება არაფერს ნიშნავს სხვა დანარჩენისათვის. ყველა
მათგანი არსებობს ცალკე, მაგრამ ადამიანები - არა. ისინი ასეთად ჩანან, რაკი დაცალკევებულად
დადიან. ჩვენ ისე ვართ შექმნილნი, რომ მხოლოდ აწმყოს ვხედავთ. წარსულსაც რომ ასე ვხედავდეთ,
მაშინ ყველაფერი სხვაგვარად წარმოგვიდგებოდა. იყო დრო, როცა ნებისმიერი ადამიანი იყო ნაწილი
დედამისისა, უფრო ადრე - მამამისისა, ხოლო კიდევ ადრე - წინაპრებისა. თქვენ რომ შეგეძლოთ დროში
განფენილ კაცობრიობას ერთად ხედავდეთ, როგორც მას ღმერთი ხედავს, იგი წარმოგიდგებოდათ არა
როგორც ცალკეულ წერტილთა ერთობა, არამედ ერთი მზარდი ორგანიზმი, მსგავსი ალბათ უფრო
უსაშველოდ დატოტვილი ხისა. გამოჩნდებოდა, რომ ისინი ერთმანეთთან არიან გაერთიანებული და
არა მარტო ერთმანეთთან. სინამდვილეში, ისინი ღმერთისგან განცალკევებული იმაზე მეტად არ არიან,
ვიდრე ერთმანეთისაგან. ამ ქვეყნად ყოველი კაცი, ქალი და ბავშვი გრძნობს, სუნთქავს ამ წუთას
მხოლოდ იმიტომ, რომ ღმერთი ახარებს ამ სიცოცხლეს.

ასე რომ, ქრისტეს განკაცება და თუთიის ჯარისკაცის გაცოცხლება სულაც არაა ერთი და იგივე. ის, რაც
გავლენას ახდენდა ადამიანებზე ერთ მომენტში, გავლენას ახდენს სხვა მომენტშიც. ამ თვალსაზრისით
ზემოქმედება ვრცელდება მთელ კაცობრიობაზე, განურჩევლად იმისა, ეს ადამიანები ქრისტეს
მოსვლამდე ცხოვრობდნენ, ქრისტეს შემდეგ, თუ სულაც არ გაუგონიათ ქრისტეს სახელი. ეს იმას ჰგავს,
ჭიქა წყალში რომ რაღაც ისეთი სითხის წვეთი ჩაუშვა, რომელიც ან გემოს შეუცვლის ან ფერს. ცხადია,
ვერც ერთი ამ მაგალითთაგანი სრულად ვერ გადმოსცემს საქმის არსს. საბოლოო ჯამში, ღმერთი სხვა
არაფერია თუ არა საკუთარი თვითობა. და რასაც ის აკეთებს, იმას ბადალი არ მოეძებნება. დიაღ, ეს
ასეა.

მაინც რა ცვლილება შეიტანა მან მთელ კაცობრიობაში? რა და აი ეს: ადამიანი გახდა ძე ღვთისა,
ქმნილებიდან იქცა შობილ არსებად, დროულ-ბიოლოგიური ცხოვრება გადავიდა დროისგარეშე
სულიერ ცხოვრებაში. ეს ყველაფერი მან ჩვენთვის მოიმოქმედა. პრინციპში კაცობრიობა უკვე ხსნილია.
თითოეულმა ჩვენგანმა ინდივიდუალურად უნდა ისარგებლოს გამოხსნით. მძიმე შრომა, რომლის
შესრულება ჩვენ არ შეგვეძლო, ჩვენს მაგივრად შესრულდა. აღარ გვჭირდება ჩვენი ძალებით ზემოთ
სულიერი ცხოვრებისაკენ აფოფხება: იგი თავად ჩამოვიდა ადამიანებთან. თუ ჩვენ ბოლომდე
გადავიხსნებით იმ ადამიანის წინაშე, რომელშიც სულიერი ცხოვრება სრულადაა წარმოდგენილი და
რომელიც, არის რა ღმერთი, მაინც ნამდვილი ადამიანია, ამას ის იზამს ჩვენში და ჩვენთვის. გაიხსენეთ,
რა გითხარით სასიკეთო ინფექციის შესახებ. ერთ ჩვენგანს გააჩნია ახალი ცხოვრება. თუ
მივუახლოვდით, შეიძლება გადაგვედოს.

რა თქმა უნდა, შეგიძლიათ ეს აზრი სხვადასხვაგვარად გამოხატოთ. შეგიძლიათ თქვათ, რომ ქრისტე
მოკვდა ჩვენი ცოდვებისათვის. შეიძლება თქვათ, რომ ღმერთმა მოგვიტევა იმიტომ, რომ ქრისტემ ჩვენი
გასაკეთებელი გააკეთა. შეიძლება თქვათ, რომ განვიბანეთ კრავის სისხლში, რომ ქრისტემ სძლია
სიკვდილს. ყველა ეს მართალია. თუ რომელიმე ფორმულირება არ მოგწონთ, გადადეთ გვერდზე;
აღიარეთ ის, რომელიც უფრო მისაღებია, ოღონდ ნუ დაუწყებთ დავას იმათ, რომელთაც თქვენგან
განსხვავებული აირჩიეს.
 6. ორი შენიშვნა

იმისათვის რომ თავიდან ავიცილოთ გაუგებრობანი ბოლო თავში, აქ შენიშვნებს დავურთავ ორ

საკითხს.

1. ერთმა ჭკვიანმა კრიტიკოსმა წერილობით მკითხა, თუ ღმერთს შვილები უნდოდა და არა „სათამაშო
ჯარისკაცები“, რატომ თავიდანვე არ შვა ისინი, და რატომ შექმნა „სათამაშო ჯარისკაცები“, რომელთაც
ასეთი მძიმე და მტკივნეული პროცესი უნდა გაიარონ გასაცოცხლებლადო. ამ შეკითხვის ერთ ნაწილზე
პასუხის გაცემა საკმაოდ ადვილია, მეორე, ეტყობა, ადამიანური ცოდნის მიღმაა. იოლზე ასე
ვუპასუხებდი. ქმნილებიდან ძედ გადაქცევა არ იქნებოდა არც ძნელი, არც მტკივნეული, ადამიანის
მოდგმას ღმერთისთვის რომ ზურგი არ შეექცია საუკუნეთა წინ. მათ შეეძლოთ ასე მოქცეულიყვნენ,
რადგან მათ მინიჭებული ჰქონდათ თავისუფალი ნება. ღმერთმა კი მათ თავისუფალი ნება მიანიჭა
იმიტომ, რომ ავტომატები ვერასოდეს შესძლებდნენ სიყვარულს და ამდენად ვერასოდეს შეიცნობდნენ
უსასრულო ბედნიერებას. ახლა რაც საძნელო ნაწილს შეეხება; ყველა ქრისტიანი ერთხმად აღიარებს,
რომ ძე ღვთისა ერთადერთია ამ სიტყვის სრული და თავდაპირველი მნიშვნელობით. მაგრამ თუ
ძალიან ჩავეძიებით - იყო კი შესაძლებელი მრავალი - ღრმად ჩავყვინთავთ. აქვს კი სიტყვას
„შესაძლებელი“ რაიმე აზრი ღმერთთან მიმართებაში? ჩემი აზრით, ასეთი კითხვა დაესმის მხოლოდ
კერძო, საზღვრულ რაიმეს, რადგან იგი შეიძლება სხვაგვარი ყოფილიყო მეორე რაღაცის გამო, ეს მეორე
თავის მხრივ სხვანაირი შეიძლება ყოფილიყო მესამის გამო და ასე უსასრულოდ. (ამ გვერდზე ასოები
შეიძლება წითლად ყოფილიყო დაბეჭდილი, თუ ასოთამწყობი გამოიყენებდა წითელ საღებავს, ხოლო
წითელ საღებავს გამოიყენებდა იმ შემთხვევაში, თუ ამაზე მიუთითებდნენ.) მაგრამ როცა ღმერთზე
ვლაპარაკობთ, ანუ საფუძველთა საფუძველზე, ანუ ფაქტზე, რომელიც არაფრიდან გამოიყვანება,
მაგრამ რომლიდანაც გამოიყვანება ყველაფერი, უაზრობაა იკითხო შეიძლებოდა კი რომ სხვანაირად
ყოფილიყო რამე. იგი არის ის, რაც არის. ამით საკითხი ამოწურულია. ამის იქით წასვლა აღარ
შეიძლება. ესეც რომ არა, ერთობ მეძნელება გააზრება ღმერთისა, რომელიც მთელი მარადიულობა ძეთა
მოვლინებაშია. ისინი ბევრნი რომ იყვნენ, რაღაცნაირად კიდეც უნდა განსხვავდებოდნენ
ერთმანეთისაგან. ორი ერთპენიანი სრულიად ერთნაირია. როგორღაა ორი? როგორ და, სხვადასხვა
ადგილას დევს და სხვადასხვა მოლეკულებისაგნ შედგება. სხვაგვარად: მათზე, როგორც განსხვავებულ
ერთეულებზე რომ ვილაპარაკოთ, უნდა გამოვიყენოთ ისეთი კატეგორიები, როგორიცაა სივრცე და
მატერია, ანუ გავითვალისწინოთ მათი მიკუთვნებულობა ბუნებისადმი, შექმნილი სამყაროსადმი. მე
შემიძლია ჩავწვდე განსხვავებას მამას და ძეს შორის ისე, რომ არ მივმართო სივრცის ან მატერიის
კატეგორიებს, იმიტომ რომ ერთია დამბადებელი, მეორე - დაბადებული. მამის მიმართება ძისადმი
იგივე არაა, რაც ძისა მამისადმი. მაგრამ რამდენიმე ძეს რომ ეარსება, მათი მიმართება ერთმანეთისა და
მამისადმი ერთნაირი იქნებოდა. რა განასხვავებდა მათ ერთმანეთისგან? ერთი შეხედვით ეს სიძნელე
არ ჩანს. ამიტომ დასაშვებად მიაჩნიათ მოაზრება რამდენიმე ძისა. ღრმად რომ ჩავუფიქრდები, ვხვდები
ეს იდეა შესაძლებლად იმიტომ მოჩანს, რომ მათ ადამიანთა ფორმით წარმოვიდგენთ ერთიმეორის
გვერდით რაღაც სივრცეში. სხვაგვარად: კი, თითქოს მას გავიაზრებთ, როგორც სამყაროს შექმნამდე
არსებულს, მაგრამ კონტრაბანდული გზით მაინც სამყაროში შემოგვყავს და მის შიგნით ვათავსებთ.
როცა ამას არ ვაკეთებ და ისე მინდა ვიფიქრო მამაღმერთზე, რომელმაც მრავალი ძე მოავლინა სამყაროს
შექმნამდე, ვხვდები, რომ ვერაფერზე ვერ ვფიქრობ. აზრი ლიტონ სიტყვებში იკარგება. (იქნებ, ბუნება -
დრო-სივრცე და მატერია - იმისთვის იყო შექმნილი, რომ შესაძლებელი გაეხადა ეს სიმრავლე? იქნებ არ
არსებობს სხვა გზა სულიერ არსთა მიღებისა: ჯერ იქნებ სამყაროში უნდა შეიქმნას ბევრი ბუნებრივი
ქმნილება, რომ მოხდეს მერე მათი განსულიერება? მაგრამ ეს ყველაფერი ვარაუდების სფეროა.)

2. ის, რომ მთელი კაცობრიობა გარკვეული აზრით ერთი დიდი ხის ორგანიზმია, არ ნიშნავს, რომ
ინდივიდუალურ განსხვავებას არ ჰქონდეს მნიშვნელობა და რომ რეალური ადამიანები - ტომი, ნობი,
ან ქეიტი - ნაკლებ მნიშვნელოვანნი იყვნენ, ვიდრე კლასები, რასები და ა.შ. სინამდვილეში, ეს ორი
წარმოდგენა ერთმანეთის საპირისპიროა. ერთი ორგანიზმის ნაწილები ვინძლო ძალიანაც
განსხვავდებოდეს ერთმანეთისაგან, სხვადასხვა ორგანიზმისა კი ძალიან ჰგავდეს. ექვსი პენი ცალ-
ცალკე საგანია, მაგრამ ერთიმეორეს ძალიან ჰგავს. ჩემი ცხვირი და ფილტვები ერთმანეთისგან ძალიან
განსხვავდება, მაგრამ არსებობენ იმის წყალობით, რომ ჩემი სხეულის ნაწილებია და იზიარებენ
მთელის ცხოვრებას. ქრისტიანობა ადამიანებს განიხილავს არა როგორც უბრალოდ ჯგუფის წევრებს ან
სიაში ჩამონათვალთ, არამედ როგორც სხეულის განსხვავებულ ორგანოებს, რომელთაგან თითოეული
აკეთებს იმას, რისი გაკეთებაც მეორეს არ შეუძლია. როცა საკუთარ თავს დაიჭერთ, რომ გინდათ
საკუთარი შვილები, ან მოწაფეები, ან მეზობლები ისეთები გახადოთ, როგორიც თქვენ ხართ,
გაიხსენეთ, რომ ღმერთს შესაძლოა ისინი ასეთებად არ ჩაუფიქრებია. თქვენც და ისინიც
განსხვავებული ორგანოებია, რომელთაც განსხვავებულ ფუნქციათა შესრულება ევალებათ. მეორე
მხრივ, თუ გიჩდებათ ცდუნება, სხვისი გაჭირვება გულთან არ მიიტანოთ, იმიტომ რომ „ეს თქვენი
საქმე არაა“, გაიხსენეთ, რომ ისინი, თუმც თქვენ არ გგვანან, იმავე სხეულის ნაწილები არიან,
რომლისაც თქვენ. თუ ივიწყებთ, რომ ნებისმიერი ადამიანი საერთო სხეულის ნაწილია, ხდებით
ინდივიდუალისტი. მაგრამ თუ უგულებელყოფთ მათ განსხვავებულობას და ცდილობთ ყველა
ერთნაირი გახადოთ, თქვენ ტოტალიტარი ხდებით. ქრისტიანი კი არც ტოტალიტარია, არც
ინდივიდუალისტი.

დიდი სურვილი მაქვს გითხრათ - და ვგონებ, თქვენც გინდათ მკითხოთ - ამ ორი მცდარობიდან
რომელი უფრო სახიფათოა. აქ ეშმაკი გვათამაშებს. იგი შეცდომებს სამყაროში დაპირისპირებულ
წყვილებად აგზავნის. და მუდამ გვაქეზებს თავი ვიმტვრიოთ იმაზე, თუ რომელია უარესი. თქვენ
ხვდებით ალბათ, რატომ. მას იმედი აქვს, რომ ერთ-ერთი შეცდომისადმი გამოვიჩენთ
შეუწყნარებლობას და ამით საპირისპიროში ბოლომდე ჩაგვითრევს. მაგრამ ეშმაკს თავი არ უნდა
გავასულელებინოთ. ჩვენ პირდაპირ უნდა ვიცქიროთ მიზნისკენ და ვიაროთ პირდაპირ ამ ორ
შეცდომას შორის, ისე რომ არც ერთი მათგანისაკენ არ გადავუხვიოთ.

7. წარმოვიდინოთ

თქვენი ნებართვით ამ თავს ორი მაგალითით დავიწყებ, ანუ ორი ამბის გადმოცემით. ალბათ ყველას
წაგიკითხავთ მზეთუნახავი და მხეცი. გახსოვთ ალბათ რომ ქალიშვილი რაღაც მიზეზით ცოლად უნდა
წაჰყოლოდა ურჩხულს. ასეც მოიქცა. ქალიშვილმა მას აკოცა, თითქოს ადამიანი ყოფილიყო, და მისდა
საბედნიეროდ, ურჩხული კაცად იქცა და ყველაფერი კარგად დამთავრდა. მეორე ისტორია ეხება კაცს,
რომელსაც ნიღაბი უნდა ეტარებინა, რადგან ნიღაბი მას უფრო ლამაზს აჩენდა, ვიდრე სინამდვილეში
იყო. ამ ნიღბით მრავალი წელი იარა. როცა მოიხსნა, ნახა, რომ მის სახეს იმ ნიღბის ფორმა მიეღო: იგი
მართლა გამხდარიყო მიმზიდველი მამაკაცი. ვფიქრობ ეს ორი ისტორია მომეხმარება (რა თქმა უნდა,
ნართაულად) იმის საილუსტრაციოდ, რისი თქმაც მინდა ამ თავში. აქამომდე ვცდილობდი მეთქვა, რა
არის ღმერთი და როგორ მოქმედებს ის. ახლა კი მინდა პრაქტიკულ მხარეს შევეხო - როგორ უნდა
მოვიქცეთ? რა მნიშვნელობა აქვს თეოლოგიას? მისი მნიშვნელობა ამ წუთიდანვე შეიძლება
გამოვცადოთ. თუ იმდენად დაინტერესდით, რომ აქამდე მომყევით, გაიხსენეთ თქვენი ლოცვები. მათ
შორის აუცილებლად იქნება უფლის ლოცვა.

მისი პირველი სიტყვებია მამაო ჩვენო. გახდა თუ არა ახლა გასაგები ეს სიტყვები? აქ პირდაპირ
ნათქვამია, რომ თქვენ თავს აყენებთ ღვთის ძის ადგილას. სხვანაირად: თქვენ იმოსებით ქრისტედ. ან
გნებავთ - თავს წარმოიდგენთ ქრისტედ. იმ მომენტში, როცა ამ სიტყვებს წვდებით, აღმოაჩენთ, რომ
სულაც არ ხართ ძე ღვთისა. თქვენ არ ჰგავხართ ძე ღვთისას, რომლის ნება და ინტერესები
განუყოფელია მამის ნებისა და ინტერესებისაგან. თქვენ ხართ ბოხჩა ეგოცენტრული შიშებისა,
იმედებისა, სიხარბისა, შურისა და თავმოთნეობისა, რაც განწირულია დასაღუპად. ასე რომ, გამოდის,
ქრისტედ შემოსილობაზე თავის გამოდება აღმაშფოთებელი თავხედობაა. მაგრამ საოცარი ისაა, რომ მან
გვიბრძანა ასე მოქცევა.

რატომ? რატომაა კარგი, თავი გაასაღო იმად, რასაც სინამდვილეში არ წარმოადგენ? ადამიანურ
დონეზეც კი თვალთმაქცობა ორგვარია: უარყოფითი და დადებითი. პირველ შემთხვევაში ნამდვილი
ჩანაცვლებულია მოჩვენებითით, მაგალითად, როცა თავს გაჩვენებენ, რომ გეხმარებიან, სინამდვილეში
კი არაფერს აკეთებენ საამისოდ. მეორე შემთხვევაში თავის მოჩვენებას სარგებლობა მოაქვს. ვთქვათ, არ
გრძნობთ სიმპათიას ამა თუ იმ პიროვნებისადმი, მაგრამ თავს ძალას ატანთ და მისდამი
კეთილგანწყობას იჩენთ და ისე იქცევით თითქოს უკეთესი პიროვნება იყოთ, ვიდრე სინამდვილეში
ხართ. სულ მალე იგრძნობთ, რომ უფრო მეგობრულად განეწყეთ იმ პიროვნებისადმი. ძალიან ხშირად
ერთადერთი გზა რაღაც თვისების შეძენისა ისაა, რომ ისე მოიქცე, თითქოს ის შენთვის უცხო არ არის.
აი, რატომაა ბავშვების თამაში ასე მნიშვნელოვანი. ისინი ხომ გამუდმებით ისე იქცევიან, ვითომ
უფროსები იყვნენ: ხან ომობანას თამაშობენ, ხან ვაჭრობანას. ამ ვითომობაში მათი კუნთები მაგრდება,
გონება მახვილდება; დიდებად თავის წარმოდგენა მათ მართლა ეხმარება ზრდაში.

იმ მომენტში, როცა თავს ეუბნებით: „წარმოვიდგენ, რომ ქრისტე ვარ“, თქვენ ნახავთ, რომ
მოჩვენებითობა სუსტდება და რეალობის ხარისხი იზრდება. ნახავთ, რომ თავში ისეთი რამეები
გიტრიალებთ, ძე ღვთისა რომ იყოთ, მათგან თავისუფალი იქნებოდით. ჰოდა, შეაჩერეთ ისინი. თუ
ლოცვისას ხელს გიშლით, რომ წერილი გაქვთ დასაწერი ან ცოლს სჭირდება მიხმარება ჭურჭლის
დარეცხვაში, მაშინ მიატოვეთ ლოცვა და საქმეს მოჰკიდეთ ხელი.

თქვენ ხედავთ, რაც ხდება. თავად ქრისტე ძე ღვთისა, რომელიც კაცია თქვენსავით და ღმერთი
მამაღმერთივით, თქვენს მხარეზეა და თქვენს წარმოსახვას იმავ წამიდან განამდვილებისაკენ
წარმართავს. ის, რომ სინდისი გკარნახობთ, რა უნდა გააკეთოთ, სულაც არ არის ფიგურალური
გამოთქმა. თუ თქვენს სინდისს უბრალოდ დაეკითხებით, სხვა პასუხს მიიღებთ, ხოლო, თუ
დაეკითხებით როგორც ქრისტეშემოსილი, სხვა პასუხს მიიღებთ. ბევრი რამაა, რასაც თქვენი სინდისი
გადაწყვეტით ცუდად არ მიიჩნევს (განსაკუთრებით მოფიქრების სტადიაზე), მაგრამ არას დიდებით
იმას არ ჩაიდენთ, თუ სერიოზულად ცდილობთ ჰგავდეთ ქრისტეს. მაშინ უკვე აღარ ჩაუკირკიტდებით,
რა არის კარგი და რა - ცუდი, უბრალოდ ეცდებით მისგან სასიკეთო ინფექცია გადმოგედოთ. ეს უფრო
პორტრეტის შექმნას ჰგავს, ვიდრე გარკვეული წესებისადმი დამორჩილებას. უცნაურია, ერთი მხრივ
კი, წესების დაცვაზე ძნელია, მაგრამ, მეორე მხრივ, გაცილებით ადვილია.

ჭეშმარიტი ძე ღვთისა თქვენს მხარეზეა. ის იწყებს თქვენს გადაქცევას იმად, რაც თავად არის. იგი
იწყებს, ასე ვთქვათ, საკუთარი ცხოვრების წესისა და აზრის, საკუთარი ზოე-ს ინექციის გაკეთებას,
სათამაშო ჯარისკაცის გაცოცხლებას. თქვენი არსების ის ნაწილი, რომელსაც ეს არ მოსწონს, ჯერ კიდევ
ლითონია.

ზოგს შეიძლება მოგეჩვენოთ, რომ არაფერი მსგავსი არ განგიცდიათ. შეიძლება მითხრათ: „არასოდეს
მიგრძვნია, რომ უჩინარი ქრისტე მეხმარება, სამაგიეროდ, ხშირად დამხმარებიან ადამიანები.“ ეს იმ
ქალის სიტყვებს მაგონებს, პირველი მსოფლიო ომის დროს რომ უთქვამს, ჩვენ ოჯახს უპურობის არ
ეშინია, ნაფიცხარებს გეახლებითო. მაგრამ თუ პური არ გაქვს, ნაფიცხარას ვერ მოამზადებ; თუ ქრისტე
არ გეხმარება, ვერა კაცი ვერ შეგეწევა. ის ზემოქმედებს ჩვენზე ყველა შესაძლო გზით და არა მხოლოდ
„რელიგიური ცხოვრების“ მეშვეობით. იგი ზემოქმედებს ბუნების, ჩვენი საკუთარი სხეულების,
წიგნების, ზოგჯერ ანტიქრისტიანული რომ გეჩვენება, ისეთი განცდების მეოხებით. ვთქვათ,
ახალგაზრდა კაცი უბრალო ჩვევის გამო დადიოდა ეკლესიაში და ერთ დღესაც გადაწყვიტა, რომ აღარ
იაროს იქ, იმიტომ რომ აღარ სწამს ქრისტიანობა; თუ ამას გულწრფელად აკეთებს და არა იმისათვის,
რომ მშობლებს აწყენინოს, მაშინ ის შეიძლება უფრო მიუახლოვდა ქრისტეს, ვინემ მანამდე. მაგრამ
ყველაზე მეტად ქრისტე მოქმედებს ჩვენი ერთმანეთთან ურთიერთობით.

ადამიანები სარკეებია, ან ქრისტეს გადამტანები, ზოგჯერ გაუცნობიერებელი გადამტანები. სასიკეთო

ინფექციის გადამდები შეიძლება იყოს კაცი, რომელიც თავად არაა მით შეპყრობილი. მე, მაგალითად
გაქრისტიანებაში მომეხმარნენ ადამიანები, რომელნიც თავად არ იყვნენ ქრისტიანები. მაგრამ,
ჩვეულებრივ, ასეთები ისინი არიან, ვინც იცნობს მას და აცნობს სხვათ. აი, რატომაა ეგზომ
მნიშვნელოვანი ეკლესიის - ყველა ქრისტიანის ერთობის - როლი: აქ ყველა ერთმანეთს აცნობს მას.
როცა ქრისტეს სჯულს ორი კაცი ერთად მისდევს, ეს თექვსმეტჯერ უფრო მეტია, ვიდრე ეს ორი ცალ-
ცალკე რომ აღიარებდნენ.

მაგრამ ეს არ დაივიწყოთ. ჩვილი რძეს ისე იღებს, რომ ჯერ დედას არ იცნობს და ეს ბუნებრივია. ასევე
ბუნებრივია ჩვენთვის, მეორე კაცისგან მივიღოთ დახმარება ისე, რომ მის უკან ქრისტე არ დავინახოთ.
მაგრამ ჩვენ ძუძუთა ბავშვებად არ უნდა დავრჩეთ. ჩვენ უნდა წინ წავიდეთ ნამდვილი მხსნელის
შეცნობაში. სიგიჟე იქნება, ასე არ მოვიქცეთ. წინააღმდეგ შემთხვევაში ადამიანების იმედად უნდა
დავრჩეთ. ეს კი დიდ გაწბილებას მოგვიტანს. საუკეთესონიც კი შეცდომებს უშვებენ. ყველა მოკვდავია.
ჩვენ მადლიერები უნდა ვიყოთ ადამიანების, ვინც დაგვხმარებია, უნდა პატივი ვცეთ და გვიყვარდეს
ისინი. მაგრამ არასდროს, არასდროს დაიციკლოთ მხოლოდ ერთ ადამიანზე, თუნდაც საუკეთესო და
უჭკვიანესი ადამიანი იყოს მსოფლიოში. ბევრი კარგი რამ შეიძლება ქვიშით გააკეთოთ, მაგრამ ნუ
ეცდებით მასზე სახლი ააშენოთ.

ახლა ვნახოთ, რა არის ის, რასაც ახალი აღთქმა გამუდმებით უტრიალებს. ის ლაპარაკობს ხელმეორედ
შობაზე, ქრისტეთი შემოსილობაზე, ქრისტეს ჩვენში გაფორმებაზე, ქრისტეს გონის წვდომაზე.
არ იფიქროთ, თითქოს ეს ყველაფერი იმას ნიშნავს, რომ ქრისტიანებმა ქრისტეს ნათქვამი ისე უნდა
წაიკითხონ და ცხოვრებაში გაატარონ, როგორც კითხულობენ, მაგალითად, პლატონს ან მარქსს და
ცდილობენ მერე მათი ნააზრევის ცხოვრებაში გადმოტანას. ყველაფერი ეს გაცილებით მეტს ნიშნავს,
სახელდობრ, იმას, რომ ჭეშმარიტი პიროვნება, ქრისტე, სწორედ აქ და ახლა, ზუსტად იმ ოთახში, სადაც
ლოცულობთ, თქვენზე ზემოქმედებს. ლაპარაკი არაა კარგ კაცზე, რომელიც ორი ათასი წლის
გარდაიცვალა. ლაპარაკია ცოცხალ ადამიანზე, რომელიც შენსავით ადამიანია და ამავე დროს ღმერთია,
სამყაროს შემოქმედი. იგი შენთან მოდის და იჭრება შენი მე-ს ცხოვრებაში, კლავს ძველ, ბუნებრივ მე-ს
და ნაცვლად ისეთს ნერგავს, როგორიც თვითონ გააჩნია. თავდაპირველად ეს წამებში ხდება. შემდეგ
ხანგრძლივობა იზრდება და ბოლოს, თუ საქმე კარგად წავიდა, სამუდამოდ გაქცევს სრულიად
განსხვავებულ არსებად - მცირე ქრისტედ, რომელიც საკუთარ ფარგლებში იძენს ღვთაებრივ ცხოვრებას
- ეზიარება მის ძალას, სიხარულს, ცოდნას და მარადიულობას. მალე კიდევ ორ აღმოჩენას ვაკეთებთ.

1. ჩვენ ვიწყებთ არამარტო ჩვენი კერძო ცოდვილი საქციელების, არამედ საკუთრივ ცოდვიერების
შემჩნევას, ჩვენ გვაცბუნებს არა მარტო ის, რასაც ვაკეთებთ, არამედ ის, თუ რას წარმოვადგენთ. ვინძლო
ეს რთული იყოს გასაგებად, ამიტომ ჩემს პირად მაგალითს მოვიყვან. საღამოს ლოცვისთვის რომ
ვემზადები და ვცდილობ დღის განმავლობაში ჩადენილი ცოდვები გავიხსენო, ათიდან ცხრა
აღმოჩნდება მოყვასის სიყვარულის მცნების დარღვევა: ან გავუწყერი, ან შევუღრინე, ან გავაქილიკე, ან
სიტყვა გავაწყვეტინე ან განვურისხდი. გასამართლებელი მიზეზები არ მელევა: უცაბედი და
მოულოდნელი იყო შემოტევა, კონტროლი დავკარგე, გონზე მოსვლის საშუალება არ მქონდა.
ყოველივე ეს შეიძლება ამსუბუქებდეს ჩემს საქციელს. გაცილებით უარესი იქნებოდა, ასე რომ განზრახ
და შეგნებულად მოვქცეულიყავი. მეორე მხრივ, განა მოულოდნელობა უკეთესად არ ამჟღავნებს
ადამიანის ბუნებას? განა ის უფრო სიმართლე არ არის, რაც კაცს ნიღბის მორგებამდე წამოსცდება? თუ
სარდაფში ვირთხები გყავთ, რაც უფრო მოულოდნელად შეაღებთ კარს, მით უფრო ვერ მოასწრებენ
დამალვას. მოულოდნელობა კი არ აჩენს ვირთხებს, არამედ ხელს უშლის დროულად მიმალვაში.
სწორედ ასე, მოულოდნელობა კი არ მხდის ფიცხ ადამიანად, არამედ ავლენს ჩემს სიფიცხეს. სარდაფში
მუდამ არიან ვირთხები, მაგრამ თუ ყვირილით და ხმაურით შეხვალთ, სინათლის ანთებამდე
მოასწრებენ დამალვას. ეტყობა, ბოღმისა და შურისძიების ვირთხები მუდამ ცხოვრობენ ჩემი სულის
სარდაფში. ახლა ამ სარდაფს ვერ სწვდება ჩემი ცნობიერი ნება. გარკვეულ საზღვრამდე შემიძლია
გავაკონტროლო ჩემი საქციელი, მაგრამ საკუთარ ტემპერამენტს უშუალოდ ვერ ვაკონტროლებ. და თუ,
როგორც ზემოთ ვთქვი, რასაც ჩვენ წარმოვადგენთ, ნიშნავს უფრო მეტს, ვიდრე ის, რასაც ჩვენ
ვაკეთებთ, ხოლო ჩვენი საქციელი მხოლოდ იმდენად არის მნიშვნელოვანი, რომ წარმოაჩინოს ჩვენი
არსება, მაშინ, ცხადია, გარდაქმნას, რომელსაც მე ვსაჭიროებ, საკუთარი ძალებით ვერ მოვახერხებ. ეს
ეხება ჩემს კარგ ქცევებსაც. რამდენ მათგანს უდევს საფუძვლად კეთილი მოტივი? რამდენ მათგანს
უდევს საფუძვლად თავის მოწონების სურვილი ან შიში იმისა, თუ რას იტყვის ხალხი? რამდენი
მათგანის საფუძველია სიჯიუტე და უპირატესობის გრძნობა, რაც სხვა გარემოებაში იმავე წარმატებით
ჩამადენინებდა ცუდ საქციელს? მაგრამ მე არ შემიძლია უშუალო ზნეობრივი ძალისხმევით საკუთარ
თავს მივანიჭო ახალი მოტივები. როგორც კი ქრისტიანულ ცხოვრებაში რამდენიმე ნაბიჯს
გადავდგამთ, ვხვდებით, რომ, რაც ჩვენი სულის სიღრმეებში გადაკეთებას მოითხოვს, მხოლოდ
ღმერთის გადასაკეთებელია. ამას მივყავართ რაღაც ისეთამდე, რაც ჩემს მეტყველებაში აქამდე
არასწორად ასახვდა საქმის არსს.

2. ისე ვლაპარაკობდი, თითქოს ყველაფრის მომქმედნი ჩვენ ვიყოთ. სინამდვილეში, ყოვლისმოქმედი,

რა თქმა უნდა, არის ღმერთი. საუკეთესო შემთხვევაში ჩვენ მხოლოდ არ ვუძალიანდებით მის
ზემოქმედებას. ისიც კი შეიძლება ითქვას, რომ ესეც - „მოდით, წარმოვიდგინოთ“ - ღმერთისგან მოდის.
სამპიროვანი ღმერთი ხედავს თავის წინაშე ეგოცენტრიკ, ხარბ, ბუზღუნა, ურჩ ადამიანს, მაგრამ ამბობს:
„წარმოვიდგინოთ, რომ ეს არ არის უბრალო ქმნილება, არამედ ჩემი ძე. როგორც კაცი, ის ჰგავს
ქრისტეს, რადგან ქრისტე განკაცდა. დავუშვათ, რომ ის სულითაც ქრისტეს ჰგავს. მოვექცეთ ისე,
თითქოს ნათქვამი შეესაბამებოდეს სინამდვილეს. წარმოვიდგინოთ, რომ ჩვენი წარმოდგენა იქცა
სინამდვილედ“. ღმერთი თქვენ ისე გიყურებთ, თითქოს მცირე ქრისტე იყოთ. ქრისტე გვერდით
გიდგათ, რათა თავის მსგავსად გაქციოთ. უნდა ვაღიარო, რომ თავიდან ეს დაშვების იდეა უცნაურად
ჟღერს. მაგრამ განა მართლა უცნაურია? განა ასე არ ექცევა უფრო მაღალ საფეხურზე მდგომი ქვემოთ
მდგომს? როგორ ასწავლის ენას დედა შვილს? ის ელაპარაკება ისე, თითქოს ბავშვს ესმოდეს მისი
ლაპარაკი. ჩვენ ძაღლებსაც კი ისე ვექცევით, თითქოს ადამიანები იყვნენ; ისინიც ბოლოს მართლა
იძენენ რაღაც ადამიანურს.

8. ძნელია თუ იოლი ქრისტიანობა?

წინა თავში განვიხილავდით „ქრისტედ შემოსვის, გადაცმის“ იდეას, რაც საფუძველია იმისა, რომ
ბოლოს და ბოლოს ნამდვილად იქცეთ ძედ ღვთისა. მინდა გასაგები იყოს, რომ ეს ქრისტიანის ერთ-
ერთი საქმიანობა კი არ არის და არც მაღალი კლასისთვის სპეციალური სავარჯიშო. ესაა თავად
ქრისტიანობა. ქრისტიანობა მეტს არც არაფერს გვთავაზობს. კარგი იყო გვენახა, როგორ განსხვავდება
იგი მორალის და სიკეთის ჩვეულებრივი გაგებისაგან.

ჩვეულებრივ, გაქრისტიანებამდე ასე ვფიქრობთ. ამოსავლად ვიღებთ ჩვენს ორდინარულ მე-ს, მისი
სხვადასხვა სურვილებითა და ინტერესებით. შემდეგ ვაღიარებთ, რომ კიდევ რაღაცა - ვუწოდოთ მას
ზნეობა, გნებავთ, კარგი ქცევა, გნებავთ, საზოგადოების სიკეთე - ჩვენს მე-ს გარკვეულ მოთხოვნებს
უყენებს. ეს მოთხოვნები მოდის კონფლიქტში ჩვენს სურვილებთან. იყო კარგი, ნიშნავს ანგარიში
გაუწიო ამ მოთხოვნებს. ზოგიერთი რამ, რისი გაკეთებაც ჩვეულებრივ მე-ს სურს, რაღაც ისეთია, რასაც
ჩვენ ცუდს ვუწოდებთ. ხოლო ზოგი ისეთი რამეა, რომლის გაკეთებაც მე-ს არ სურს, მაგრამ ჩვენ ის
კარგად მიგვაჩნია. ჰოდა, გვიწევს მისი გაკეთება. მაგრამ იმედს არ ვკარგავთ, რომ ყველა მოთხოვნის
შესრულების შემდეგ საწყალ, ბუნებრივ მე-ს მაინც ექნება დრო და საშუალება საკუთარი ცხოვრებით
იცხოვროს და რაც გაუხარდება, ის აკეთოს. სინამდვილეში, ჩვენ ბეგარის გადამხდელ პატიოსან კაცს
ვგავართ. ის კეთილსინდისიერად იხდის და იმედოვნებს, რომ კიდევ იმდენი რჩება, რომ ლაღად
იცხოვროს. და ეს იმიტომ, რომ ამოსავლად ვიღებთ ჩვენს ბუნებრივ მე-ს.

სანამ ასე ვფიქრობთ, ორიდან ერთს ვიღებთ: ან უარს ვამბობთ, ვიყოთ კარგი, ან მართლა უბედური
ვხდებით. იმიტომ რომ - აქ არ დაუშვათ შეცდომა - თქვენი მე-სადმი წაყენებული ყველა მოთხოვნა თუ
შეასრულეთ, ცხოვრება შემოგადნებათ ხელში. რაც უფრო მიუგდებთ ყურს სინდისის ხმას, მით უფრო
მეტს მოგთხოვთ. თქვენს ბუნებრივ მე-ს, რომელიც ყოველ ნაბიჯზე შიმშილობს, ხელი ეშლება და წუხს,
სულ უფრო და უფრო იპყრობს მრისხანება. ბოლოს და ბოლოს, ან აღარ ეცდებით იყოთ კარგი, ან
იქცევით ერთ იმათგანად, ვინც, როგორც თავად ამბობენ, ცხოვრობენ სხვისთვის, მაგრამ მუდამ
უკმაყოფილონი არიან, მუდამ ბუზღუნებენ და უკვირთ, რატომ ვერ ამჩნევენ; მათ თავი წამებულად
მოაქვთ. და თუ ამგვარ არსებად იქეცით, გარშემომყოფთათვის გაცილებით აუტანელი გახდებით,
ვიდრე ალალად თავკერძა რომ დარჩენილიყავით.

ქრისტიანული ცხოვრების გზა სხვაგვარია: უფრო მძიმეცაა და იოლიც. ქრისტე ამბობს: „მომეცი
ყველაფერი. მე არ მინდა შენგან ამდენი და ამდენი დრო, ფული ან საქმე. მე მინდიხარ შენ. იმისთვის არ
მოვსულვარ, რომ შენი ბუნებრივი მე ვაწვალო, არამედ იმისთვის, რომ ჩავკლა ის. ნახევრული ზომები
საქმეს ვერ შველის. მე არ მსურს აქა-იქ წავაჭრა ხეს ტოტები, მინდა ის მთლიანად ძირს დავცე. შენი
კბილის არც დაბურღვა მსურს, არც გადაკვრა, არც დაბჟენა, არამედ - ამოძრობა. დამითმე შენი მე
მთლიანად, ყველა შენი უბიწო თუ ბიწიერ სურვილიანად. ნაცვლად ჩემს მე-ს მოგანიჭებ.
სინამდვილეში, მოგცემ ჩემს მე-ს: ჩემი ნება შეიქნება შენი.“

იოლიცაა და ძნელიც, რის გაკეთებასაც ჩვენ ვცდილობთ. თავად ქრისტე ქრისტიანულ გზას აღწერს
ზოგჯერ როგორც ძალიან ძნელს, ზოგჯერ როგორც ძალიან იოლს. იგი ამბობს „აღიღენ ჯუარი თვისი“
(მათე, 16,24). და ეს ისე ჟღერს, თითქოს საკონცენტრაციო ბანაკში ცემით უნდა აღმოგხდეს სული.
შემდეგ წუთში ამბობს: „უღელი ჩემი ტკბილ არს და ტვირთი ჩემი სუბუქ.“ (მათე, 11,30) მას
მხედველობაში აქვს ერთიც და მეორეც. ახლავე დარწმუნდებით, რომ მისი ორივე ნათქვამი
სამართლიანია.

ყველა მასწავლებელი გეტყვით, რომ კლასში ყველაზე ზარმაცი ბიჭი წლის ბოლოს ყველაზე მეტად
ბეჯითობს. აი, რას გულისხმობენ. თუ ორ ბიჭს დასამტკიცებლად გეომეტრიულ თეორემას მისცემთ,
ერთი, რომელსაც გათვალისწინებული აქვს სირთულე, შეეცდება მის გაგებას. ზარმაცი ყმაწვილი
თეორემის გაზუთხვას შეეცდება, რადგან მოცემულ მომენტში ეს ნაკლებ ძალისხმევას მოითხოვს.
მაგრამ ნახევარი წლის შემდეგ, როცა ისინი გამოცდისთვის მზადებას დაიწყებენ, ზარმაცს არა ერთ და
ორსაათიანი ტვინის ჭყლეტა დასჭირდება იმაზე, რასაც ბეჯითი ყმაწვილი ლაღად და იოლად
რამდენიმე წუთში დაძლევს. საბოლოო ჯამში, ზარმაცს მეტი ჭაპანწყვეტა უხდება. ან სხვა მაგალითი
განვიხილოთ. ომში ან მთაზე ასვლისას ხშირად ბევრი ისეთი ზომის მიღებაა საჭირო, რაც დიდ
ძალისხმევას მოითხოვს, მაგრამ სწორედ ის უზრუნველყოფს უსაფრთხოებას. თუ მათ
უგულებელყოფთ, რამდენიმე საათში უარეს ხიფათში ამოჰყოფთ თავს. სილაჩრეც სახიფათო რამაა.

აქაც ასეა. გემძიმება, თითქმის შეუძლებლად გეჩვენება, საკუთარი მე, სურვილები და საზრუნავები
მთლიანად დაუთმო ქრისტეს. მაგრამ ეს მაინც გაცილებით იოლია, ვიდრე ის, რის გაკეთებასაც ჩვენ
ვცდილობთ. ჩვენ კი ვცდილობთ დავრჩეთ ის, რაც ვართ, არ დავკარგოთ ჩვენი მეობა. ცხოვრების
მიზნად პირად ბედნიერებას ვისახავთ და თან გვინდა ვიყოთ „კარგები“. ჩვენ ვახალისებთ ჩვენს სულს
და ჩვენს გულს, იოცნებოს სიმდიდრეზე, სიამოვნებაზე, სახელზე და, მიუხედავად ამისა, იმედი გვაქვს
ვიყოთ პატიოსანი, არამრუში, თავმდაბალი. ეს კი სწორედ ისაა, რის წინააღმდეგაც მოგვიწოდებდა
ქრისტე. მან თქვა, ეკალი არ მოისხამს ლეღვს. თუ მინდორში დათესილია ბალახი, იქ ხორბალი ვერ
იხარებს. თუ ხორბალი გვინდა მოვიდეს, ზედაპირს უნდა გასცდეს ცვლილება. მინდორი უნდა
მოიხნას და ხელმეორედ დაითესოს.

ამიტომაა, რომ ქრისტიანული ცხოვრების ნამდვილ პრობლემას იქ ეჯახებიან, სადაც მას, ჩვეულებრივ,
არ ელიან. ყოველ დილას, როგორც კი თვალს ახელთ, პრობლემას აწყდებით. ყველა თქვენი საიმდღეო
სურვილი და იმედი ველური ნადირივით თავს გესხმით. ყოველ დილას თქვენი პირველი საქმე უნდა
იყოს მათი უკუყრა და სხვა თვალსაზრისზე გადასვლა. თქვენ უნდა დანებდეთ ვრცელი, ძლიერი,
მშვიდი ცხოვრების დინებას და ასე უნდა გაგრძელდეს მთელი დღე. ზურგი უნდა აქციოთ ფუსფუსსა
და კინკლაობებს, უნდა გაერიდოთ ქარს.

დასაწყისში ასეთი მომენტები შეიძლება რამდენიმე წუთს გაგრძელდეს. მაგრამ ასეთი მომენტებიდან
იწყებს ახალი ცხოვრება გავრცელებას ჩვენს სისტემაში: ახლა მას ნებას ვრთავთ იქონიოს ზემოქმედება
ჩვენს სულზე. ზეთის საღებავი, რომელიც მხოლოდ ზედაპირზე ვრცელდება, განსხვავდება იმ
საღებავებისაგან, რომელნიც ჟონავენ ქსოვილს. იგი არასოდეს ლაპარაკობდა ბუნდოვან, მოფარფატე
თემებზე. როცა მან თქვა „იყავ სრულყოფილი“, მან სწორედ ეს იგულისხმა. მას მიაჩნია, რომ ჩვენ უნდა
გავიაროთ მკურნალობის სრული კურსი. ეს ძნელია. მაგრამ კომპრომისი, რომელიც აგრერიგად
გვწყურია, კიდევ უფრო ძნელია, კაცმა რომ თქვას, შეუძლებელია. ძნელია კვერცხიდან ჩიტად ქცევა,
მაგრამ შეუძლებელია ფრენის სწავლა კვერცხში. ჩვენ კვერცხებს ვგავართ; მაგრამ არ შეიძლება
უსასრულოდ ჩვეულებრივ, უბრალო კვერცხებად ვრჩებოდეთ. ან უნდა გამოვიჩეკოთ ან უნდა
გავლაყდეთ.

შეიძლება უკან მივუბრუნდე უკვე ნათქვამს? ეს არის ქრისტიანობის არსი. ამის მეტი არაფერია.
გაუგებრობა ადვილი წარმოსადგენია. უფრო იოლია, იფიქრო, რომ ეკლესიის საქმე სულ სხვაა -
აღზრდა, მშენებლობა, მისიონერობა, ღვთისმსახურება ანალოგიურად სახელმწიფოსი, რომელსაც
მთელი რიგი საქმეები აქვს: თავდაცვა, პოლიტიკა, ეკონომიკა და კიდევ ბევრი სხვა. სინამდვილეში,
ყველაფერი უფრო მარტივადაა. სახელმწიფო იმისთვის არსებობს, რომ ამ ცხოვრებაში დაიცვას
ადამიანთა ყოფითი ბედნიერება - ბუხართან მოსაუბრე ცოლ-ქმარი, ლუდის ბარში მოთამაშე
მეგობრები, ოთახში მოყუჩებული და წიგნში თავჩარგული ადამიანი ან კიდევ თავის ბაღში
მოფუსფუსე კაცი. თუ ყველა კანონი, პარლამენტი, სასამართლო, პოლიცია, ეკონომიკა და ა.შ. ასეთი
ცხოვრების აყვავებას არ უწყობს ხელს, მაშინ მათი საქმიანობა ცარიელი წყლის ნაყვაა. რაც შეეხება
ეკლესიას, იგი იმისთვის არსებობს, რომ ადამიანები მიიყვანოს ქრიტესთან, თითოეული მათგანი
აქციოს მცირე ქრისტედ. და თუ ის ამას არ აკეთებს, მაშინ ყველა ეკლესია, მთელი სამღვდელოება,
მისიონერობა, ქადაგებანი, თავად ბიბლიაც კი წყლის ნაყვა იქნება. ღმერთის განკაცებას სხვა მიზანი არ
ჰქონია. ისიც კი საეჭვოა, რომ სამყაროს შექმნას სხვა მიზანი ჰქონოდა. ბიბლიაში წერია, რომ მთელი
სამყარო შეიქმნა ქრისტესთვის და ყოველივე უნდა გაერთიანდეს მასში. არა მგონია, რომელიმე
ჩვენგანი ხვდებოდეს როგორ შეიძლება ეს მოხდეს მთელი სამყაროს მასშტაბით. ჩვენ არ ვიცით, რა
ცხოვრობს (თუ ცხოვრობს რაიმე) მის იმ მხარეებში, რომლებიც დედამიწიდან მრავალი მილიონი
მილითაა დაშორებული. დედამიწაზეც კი არ ვიცით, რა ბედი ელის ყველაფერს, რაც ადამიანი არ არის.
ესაა, რის მოლოდინიც შეიძლება გვქონოდა. ჩვენ მხოლოდ ის გეგმა გაგვაცნეს, რაც ჩვენ გვეხება.

ზოგჯერ მოხდება, წარმოვიდგენ ყველაფერი ეს რანაირად შეიძლება შეეხოს სხვა დანარჩენთ. მგონი,
ვხედავ მაღალგანვითარებული ცხოველები როგორ უახლოვდებიან ადამიანებს, როცა ადამიანებს
ისინი უყვარს. ეს კი არ მოხდებოდა, ადამიანს რომ არ ეარსება. მე ისიც კი მგონია, რომ უსულო საგნები
და მცენარეებიც მოიწევენ ადამიანობისკენ, რამდენადაც ადამიანი მათ სწავლობს, იყენებს და აფასებს.
სხვა სამყაროებიც რომ იყოს დასახლებული გონიერი არსებებით, ეს უკანასკნელნიც ასეთ მიმართებაში
იქნებოდნენ თავიანთ სამყაროებთან. გონიერი არსებანი რომ გარდაისახონ ქრისტეში, ვინძლო თან
გაიყოლონ ყოველივე არსებული. მაგრამ მე ამის შესახებ არაფერი ვიცი. მე მხოლოდ ვმარჩიელობ.
ჩვენ მხოლოდ ის გვითხრეს, რომ ადამიანები გავერთიანდებით ქრისტეში და შევიქნებით ნაწილი იმ
შესანიშნავი ძღვენისა, რომელსაც ახალგაზრდა უფლისწული უმზადებს თავის მამას, ძღვენი, რომელიც
არის თვითონ და ჩვენ მასში. სწორედ ამისთვის ვიყავით შექმნილნი. ხოლო ბიბლიაში არის უცნაური,
ჟრჟოლაამტანი მინიშნებანი იმაზე, რომ, როცა მასთან გავერთიანდებით და ვიქნებით მასში, ძალიან
ბევრი რამ ბუნებაში დაუბრუნდება თავის ნამდვილ სახეს. საშინელი სიზმარი დამთავრდება, დადგება
დილა.

9. საფასურის დადგენა

როგორც აღმოჩნდა, ბევრი ადამიანი შეაცბუნა იმან, რაც მე წინა თავში ვილაპარაკე ჩვენი უფლის
სიტყვების შესახებ: „იყავ სრულყოფილი“. ზოგის აზრით, ეტყობა, ეს ნიშნავს: არ მოგეხმარები, სანამ არ
იქნები სრულყოფილი. რაკი ჩვენ არ შეგვიძლია ვიყოთ სრულყოფილი, ასეთი რამ რომ ეგულისხმა,
ჩვენი მდგომარეობა უიმედო იქნებოდა. მე ვფიქრობ, იგი გულისხმობდა შემდეგს: „ერთადერთი, რასაც
გავაკეთებ, დაგეხმარები სრულყოფის მიღწევაში. იქნებ რაღაც ნაკლები გინდა, მაგრამ ამაზე ნაკლებს
ვერ მოგცემ.“

ნება მომეცით, განვმარტო. პატარა რომ ვიყავი, ხშირად კბილის ტკივილი მაწუხებდა. ვიცოდი,
დედასთვის რომ მეთქვა, წამალს მომცემდა, რაც ტკივილს დამიამებდა და ძილს დამანებებდა. მაგრამ
დედას არ ვეუბნებოდი, ყოველ შემთხვევაში, მანამდე, სანამ ტკივილი აუტანელი არ გახდებოდა. ხოლო
მიზეზი იმისა, რომ დედას არ ვეუბნებოდი, იყო შემდეგი. ეჭვი არ მეპარებოდა, ის ასპირინს მომცემდა,
მაგრამ ვიცოდი, რომ ამას სხვაც მოჰყვებოდა, ანუ დილით კბილის ექიმთან წამიყვანდა. არ შემეძლო
მიმეღო ჩემთვის საჭირო რამ რაღაც დამატების გარეშე, რაც მე უკვე არ მინდოდა. მინდოდა ტკივილის
მოხსნა მყისიერად, მაგრამ ამის მიღწევა შეუძლებელი იყო კბილების მკურნალობის გარეშე. ვიცნობდი
ამ კბილის ექიმებს. დაუწყებდნენ სხვა კბილებსაც ჩხრეკას, რომლებიც ჯერ არ მაწუხებდა. მოკლედ არ
მოასვენებდნენ მძინარე ძაღლს; მაგათ დაუთმობ ერთ გოჯს, წაიღებენ ერთ ბიჯს.

ახლა, თუ შეიძლება ასეთი შედარება. ჩვენი უფალი ჰგავს ამ კბილის ექიმს. დაუთმობ ერთ გოჯს,
წაიღებს მთელ ბიჯს. უამრავი ადამიანი მიმართავს მას ერთი კერძო ცოდვისაგან განსაკურნავად,
რომელიც მათ განსაკუთრებით ერცხვინებათ (როგორიცაა მასტურბაცია ან ფიზიკური ლაჩრობა) ან
რომელიც ნამდვილად უშხამავს ყოველდღიურ ცხოვრებას (როგორიცაა გაცხარება ან ლოთობა). ჰოდა,
ისიც განკურნავს ამისაგან. მაგრამ იგი აქ არ გაჩერდება. შესაძლოა ამის მეტს არ თხოვდეთ, მაგრამ თუ
ერთხელ მიმართეთ, გიმკურნალებთ ბოლომდე.

აი, რატომ აფრთხილებს ადამიანებს, დაადგინონ საფასური, სანამ გაქრისტინდებიან. ის გვეუბნება: „არ
დაუშვათ შეცდომა. თუ ნებას მომცემთ, მე სრულგყოფთ. იმ წამიდან, როგორც კი თავს ჩამაბარებთ,
დავიწყებ ამის კეთებას. არც რამ სხვა, არც ნაკლები. თქვენ გაგაჩნიათ თავისუფალი ნება და თუ
მოინდომებთ, შეგიძლიათ ხელი მკრათ. მაგრამ თუ ხელს არ მკრავთ, იცოდეთ, რომ საქმე ბოლომდე
უნდა მივიყვანო. რანაირ ტანჯვადაც არ უნდა დაგიჯდეთ მიწიერ ცხოვრებაში, სიკვდილის შემდეგ
რანაირი განწმენდაც არ უნდა დაგჭირდეთ, რადაც არ უნდა დამიჯდეს მე, არ შევისვენებ, არც თქვენ
მოგასვენებთ, სანამ ნამდვილად სრულყოფილს არ გაგხდით, სანამ მამაჩემი არ იტყვის, რომ თქვენით
კმაყოფილია, როგორც თქვა, რომ კმაყოფილია ჩემით. ამის გაკეთება შემიძლია და ვაკეთებ. ამაზე
ნაკლებს არ ვიზამ“.

ამის მეორე და ასევე მნიშვნელოვანი მხარე გახლავთ ის, რომ მხსნელს, რომელსაც არ აკმაყოფილებს
არაფერი, თუ არა აბსოლუტური სრულყოფილება, აღტაცებას მოჰგვრის თქვენი პირველი სუსტი,
ბორძიკიანი მცდელობა, რომელიც ხვალ გექნებათ თქვენი უმარტივესი მოვალეობის შესრულებისას.
როგორც დიდი ქრისტიანი მწერალი ჯორჯ მაკდონალდი შენიშნავდა, ყოველ მამას სიამოვნებს თავისი
ჩვილის პირველი მცდელობა გავლისა, მაგრამ ყველა მამა მხოლოდ მაშინ იქნება კმაყოფილი, როცა
მისი ვაჟი მტკიცე, ლაღი, ვაჟკაცური ნაბიჯებით ივლის. ამგვარადვეო, ამბობდა ის, ადვილია ასიამოვნო
ღმერთი, მაგრამ ძნელია დააკმაყოფილო.

ამის პრაქტიკული შედეგი ესაა: ერთი მხრივ, იმან, რომ ღმერთი მოითხოვს, თქვენგან
სრულყოფილებას, არ უნდა შეგაფერხოთ მიმდინარე მცდელობებში, იყოთ კარგი და არც ხელი უნდა
ჩაგაქნევინოთ დღევანდელი წარუმატებლობის შემთხვევაში. ყოველთვის, როცა ეცემით, ის თქვენ
ფეხზე გაყენებთ. მან გადასარევად იცის, რომ მხოლოდ თქვენი მცდელობებით ვერასოდეს
მიუახლოვდებით სრულყოფას. მეორე მხრივ, თქვენ თავიდანვე უნდა შეიგნოთ, რომ მიზანი,
რომლისკენაც მას მიჰყავხართ, არის აბსოლუტური სრულყოფილება. და ვერა ძალა, საკუთრივ თქვენი
თავის გარდა, ვერ შეუშლის ხელს ამ მიზანთან მიყვანას. ამის გაგება ძალიან მნიშვნელოვანია. თუ ეს
ვერ მოვახერხეთ, რაღაც მომენტში უკან დავიხევთ და შევეწინააღმდეგებით. ვფიქრობ, ბევრ ჩვენგანს,
მას მერე, რაც ქრისტე დაგვეხმარა ერთი-ორი ცოდვის გადალახვაში, ეჩვენება, რომ (თუმც ამას
სიტყვიერად არ გამოთქვამს), ახლა საკმაოდ კარგები ვართ, მან გააკეთა ის, რაც გვინდოდა, რომ
გაეკეთებინა და მადლობელი ვიქნებით, თუ ახლა შეგვეშვება. როგორც ვამბობთ ხოლმე: „არასოდეს
ვესწრაფვოდი წმინდანობას, მინდოდა ერთი წესიერი კაცი ვყოფილიყავი მხოლოდ.“ და გვეჩვენება,
რომ ასეთი მიდგომა ჩვენს მორჩილებაზე მეტყველებს.

მაგრამ ეს საბედისწერო შეცდომაა. რა თქმა უნდა, ჩვენ არასოდეს გვდომებია და არც არასოდეს
გვითხოვია, ვექციეთ იმგვარ არსებებად, როგორებადაც ის გვიპირებს გადაქცევას. მაგრამ საქმე ის კი არ
არის, ჩვენ რას ვესწრაფვით, არამედ ის, თუ რა ზრახვები ჰქონდა მას, როცა ჩვენ გვქმნიდა. ის
გამომგონებელია, ჩვენ მხოლოდ მანქანა, ის მხატვარია, ჩვენ - სურათი. საიდან უნდა ვიცოდეთ,
რანაირები სურს, რომ ვიყოთ? დიაღ, მან უკვე რაღაც განსხვავებული გაგვხადა იმისაგან, რაც ვიყავით.
დიდი ხნის წინ, სანამ გავჩნდებოდით, სანამ დედის სხეულში ვიმყოფებოდით, სხვადასხვა საფეხური
გავიარეთ. რაღაც საფეხურზე მცენარეულის მსგავსი ვიყავით, რაღაც საფეხურზე კი თევზისა. მხოლოდ
მოგვიანებით გავხდით ჩვილი. იმ ადრეულ საფეხურზე ცნობიერება რომ გვქონოდა, ვგონებ, სრულიად
კმაყოფილი ვიქნებოდით, დავრჩენილიყავით მცენარედ ან თევზად; არ ვისურვებდით ბავშვად ქცევას.
მაგრამ მას ჰქონდა გეგმა ჩვენს თაობაზე და მტკიცედ ჰქონდა გადაწყვეტილი მისი განხორციელება.
რაღაც მსგავსი ხდება ამ მაღალ საფეხურზეც. ჩვენ იქნებ კიდეც გვაკმაყოფილებს „ჩვეულებრივ
ადამიანებად“ დარჩენა, მაგრამ მას სხვა გეგმა აქვს. ამ გეგმისგან უკან დახევა თავმდაბლობა არ არის; ეს
სიზარმაცე და ლაჩრობაა; ხოლო ამ გეგმის მიდევნება სულაც არ არის ამპარტავნება და მეგალომანია; ეს
არის მორჩილება.

ჭეშმარიტების ამ ორი მხარის გაშუქება სხვაგვარადაც შეიძლება. ერთი მხრივ, არ გვინდა

წარმოვიდგინოთ, რომ დახმარების გარეშე საკუთარი მცდელობით შეიძლება გავიტანოთ თავი
როგორც „წესიერმა“ კაცმა თუნდაც ერთი დღე-ღამე. თუ იგი არ გვეხმარება, მისი მხარდაჭერის გარეშე
ვერც ერთი ჩვენთაგანი თავს ვერ დაიცავს დიდი ცოდვისაგან. მეორე მხრივ, უდიდეს წმინდანთა
სიწმინდის და გმირობის რა გინდ მაღალ ხარისხთან გვქონდეს საქმე, ახლოს ვერ მივა იმასთან, რაც მას
აქვს ჩაფიქრებული ჩვენგან მიიღოს. ამ ცხოვრებაში ამ სამუშაოს დამთავრება არ მოხერხდება. მაგრამ
მას სურს სიკვდილამდე რაც შეიძლება წინ წაგვწიოს.

აი, რატომ არ უნდა გვიკვირდეს, ცუდ დღეში რომ ვვარდებით ხოლმე. თუ კაცი ქრისტესკენ მიიქცა და
ეჩვენება, რომ ყველაფერი კარგადაა (იმ აზრით, რომ ცუდი ჩვევები გამოასწორა.), ხშირად ისეთი
განცდა ეუფლება, რომ ბუნებრივი იქნება, თუ ცხოვრება ახლა აუმღვრევლად წავა. თუ გაჭირვება
დაატყდა თავს - ავადმყოფობა, უსახსრობა, ცდუნების ახალი სახეები -, მას გაწბილება იპყრობს.
ეჩვენება, რომ ამგვარი რამეები შესაძლებელი იყო ცოდვილობის პერიოდში, რათა მასში მონანიება
აღეძრა, მაგრამ რა საჭიროა ახლა? საქმე ისაა, რომ ღმერთი აიძულებს, ახალ საფეხურზე ავიდეს:
ახვედრებს ისეთ სიტუაციებში, სადაც ადამიანს მოეთხოვება იყოს უფრო მამაცი, უფრო ამტანი ან
უფრო მოსიყვარულე, ისეთი, როგორადაც თავს უწინ ვერც კი წარმოიდგენდა. ჩვენ ყველაფერი
არააუცილებელი გვგონია, მაგრამ ეს იმიტომ, რომ აზრზეც არა ვართ, რაოდენ განმაცვიფრებელ
არსებებად აქვს ჩაფიქრებული მას ჩვენი გადაქცევა.

როგორც ვხედავ, კიდევ ერთ პარაბოლას უნდა დავესესხო ჯორჯ მაკდონალდს. წარმოიდგინეთ, რომ
საცხოვრებელი სახლი ხართ. ღმერთი შემოდის იქ, რომ ის გადააკეთოს. პირველად შეიძლება მიხვდეთ
კიდეც, რას აკეთებს. მას წესრიგში მოჰყავს წყალსადენი მილები, სახურავი და ა.შ. თქვენ იცით, რომ
ესენი შესაკეთებელი იყო და არ გიკვირთ. მაგრამ ახლა ის იწყებს სახლის დანგრევას, ისე რომ საშინელ
ტკივილს გაყენებთ. ამაში ვერავითარ აზრს ვერ ხედავთ. რისი მიღწევა სურს? ახსნა ასეთია: ის აშენებს,
თქვენ რომ წარმოგედგინათ, იმისგან სრულიად განსხვავებულ სახლს. აქ ფლიგელს გაუკეთებს, იქ
იატაკს გამოცვლის, კოშკებს მიაშენებს, ეზო-ბაღს გააშენებს. თქვენ ფიქრობდით, რომ თქვენი
გადაკეთება უნდოდა უბრალო, პატარა კოტეჯად. ის კი სასახლეს აშენებს. იგი თავად აპირებს მოსვლას
და აქ ცხოვრებას.

„იყავით სრულყოფილნი“ იდეალისტური მოწოდება არ არის. ეს არც შეუძლებლის გაკეთების

ბრძანებაა. იგი აპირებს გვაქციოს არსებებად, რომელთაც შეუძლიათ ამ ბრძანებას დაემორჩილონ. მას
ნათქვამი აქვს (ბიბლიაში), რომ ჩვენ ვართ ღმერთები. და აი აპირებს თავისი სიტყვა შეასრულოს. თუ
ხელს შევუწყობთ - რადგან, თუ მოვინდომეთ, ხელის შეშლაც შეგვიძლია -, ჩვენგან ყველაზე სუსტსა და
უღირსსაც ღმერთად აქცევს - ბრწყინვალე, სხივმფენ, უკვდავ არსებად, რომელსაც ექნება ისეთი
ენერგია, სიხარული და სიბრძნე, როგორის წარმოდგენაც ახლა არ შეგვიძლია; ვიქცევით კაშკაშა,
უზადო სარკედ, რომელიც აირეკლავს ღმერთს უნაკლოდ (ოღონდ, რა თქმა უნდა, პატარა მასშტაბით),
მის უსზღვრო ძალას, სიხარულს და სიკეთეს. პროცესი იქნება ხანგრძლივი და დროდარო ძალიან
მტკივნეული, მაგრამ ამისთვის ვართ გაჩენილი. არაფერი ამაზე ნაკლები. ის იმას გულისხმობდა, რასაც
ამბობდა.

10. კარგი ხალხი ან ახალი ადამიანები

ის იმას გულისხმობდა, რასაც ამბობდა. ვინც ღმერთს დაუთმობს თავს, გახდება მასავით
სრულყოფილი - სრულყოფილი სიყვარულში, სიბრძნეში, სიხარულში, სილამაზეში და უკვდავებაში.
ფერიცვალება ამ ცხოვრებაში არ დამთავრდება, რადგან სიკვდილი ამგვარი დამუშავების
მნიშვნელოვანი მომენტია. სიკვდილამდე ცალკეულ ქრისტიანში რა ზომით მოხერხდება
ფერისცვალება, გაურკვეველია.

ახლა ვფიქრობ უპრიანია, განვიხილოთ კითხვა, რომელსაც ხშირად მისვამენ ხოლმე. თუ ქრისტიანობა
ჭეშმარიტია, მაშინ ყველა ქრისტიანი თვალში საცემად უკეთესი რატომ არ არის სხვა ყველა
არაქრისტიანზე. ერთი მხრივ, ეს კითხვა სრულიად გონივრულია, მეორე მხრივ, სულაც არ არის
გონივრული. გონივრული მხარე შემდეგია. თუ ქრისტიანად მოქცევა ადამიანის გარეგნულ საქციელში
გამოხატულებას ვერ პოვებს, თუ ის ისევ რჩება სნობად, ღვარძლიან, მოშურნე, ამპარტავან ადამიანად,
როგორიც იყო ადრე, მაშინ ვფიქრობ, მისი მოქცევა ფიქციად უნდა მივიჩნიოთ. ნაღდი მოქცევის შემდეგ
კაცმა უნდა გაიაზროს, ჰქონდა თუ არა წინსვლა. სწორედ ასე უნდა შეამოწმოს თავი. საუკეთესო
გრძნობები, ახალი გაბრწყინებანი, დიდი ინტერესი რელიგიისადმი არაფერს ნიშნავს, თუ ისინი ჩვენს
ქცევებს უკეთესს არ ხდის; ავადმყოფობის შემთხვევაში ავადმყოფის უკეთესი თვითშეგრძნება არაფერს
ნიშნავს, თუ თერმომეტრი მაღალ სიცხეს აჩვენებს. ასე რომ, ქვეყანა მართალია, როცა ქრისტიანობას
მისი შედეგებით განსჯის. ქრისტემ გვითხრა, შედეგებით შევაფასოთ. ხე ნაყოფით შეიცნობა. ან
როგორც ჩვენში იტყვიან, პუდინგი რომ შეაფასო, უნდა შეჭამო. როცა ქრისტიანები ცუდად ვიქცევით ან
გვინდა, მაგრამ ვერ ვიქცევით კარგად, მაშინ გარეშეთ უნდობლობას აღვუძრავთ ქრისტიანობისადმი.
ომის დროის პლაკატები გვაფრთხილებდა, რომ დაუდევარი ლაპარაკი ადამიანთა სიცოცხლეებად
გვიჯდება. ასევე შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენი დაუდევარი ცხოვრება ალაპარაკებს გარეშეებს ჩვენზე.
ასეთი ლაპარაკის მიზეზს ჩვენ თავად ვიძლევით, ჩვენ ვიქცევით ისე, რომ ვაეჭვებთ ქრისტიანობის
ჭეშმარიტებაში.

მაგრამ არის მოთხოვნათა მთელი რიგი, რომელშიც გარეთა სამყარო ვინძლო არალოგიკურიც იყოს.
ისინი მოითხოვენ არა მარტო იმას, რომ გაქრისტიანების შემდეგ თითოეული ადამიანის ცხოვრება
იყოს უკეთესი, არამედ სურთ სამყაროს ხედავდნენ ორ მკვეთრად გამიჯნულ ქრისტიანულ და
არაქრისტიანულ ბანაკად; თან მოცემულ მომენტში პირველი ბანაკის ხალხი ცხადად უნდა ჯობდეს
მეორე ბანაკის ხალხს. ეს მოთხოვნა უსაფუძვლოა რამდენიმე მიზეზის გამო.

1. პირველ რიგში უნდა ითქვას, რომ სიტუაცია თანამედროვე მსოფლიოში საკმაოდ ჩახლართულია.
მსოფლიო არ შედგება ასპროცენტიანი ქრისტიანებისა და ასპროცენტიანი არაქრისტიანებისაგან. არიან
ადამიანები (და საკმაოდ ბევრიც), რომლებიც ნელ-ნელა შორდებიან ქრისტიანობას, მაგრამ თავი ჯერ
კიდევ ქრისტიანებად მოაქვთ. ზოგი მათგანი ღვთისმსახურიცაა. არიან ისეთებიც, რომლებიც ნელა
უახლოვდებიან ქრისტიანობას, თუმც თავს ჯერ ქრისტიანად არ აღიარებენ; არიან ადამიანები,
რომლებიც ქრისტეს დოქტრინას ბოლომდე არ სცნობენ, მაგრამ იმდენად არიან მოხიბლულნი მისი
პიროვნებით, რომ უკვე მას ეკუთვნიან გაცილებით ღრმა აზრით, ვიდრე თვითონ აქვთ ეს შეგნებული.
არიან ადამიანები, რომლებიც სხვა რელიგიებს ეკუთვნიან, მაგრამ ღვთის იდუმალი ზეგავლენით
კონცენტრირებულნი არიან საკუთარი რელიგიის იმ ნაწილებზე, რომლებიც თანხმობაშია
ქრისტიანობასთან; ისინი ეკუთვნიან ქრისტეს, თუმც ამის შესახებ მათ არ უწყიან. მაგალითად, კეთილი
ნების ბუდისტმა სულ მეტი და მეტი ყურადღება შეიძლება დაუთმოს მოძღვრებას მოწყალებაზე და
უკანა პლანზე გადაიტანოს ბუდისტური სწავლების სხვა საკითხები (თუმც სიტყვიერად მათ
აღიარებდეს.) ბევრი კარგი წარმართი ქრისტეს დაბადებამდე ასეთსავე მდგომარეობაში იმყოფებოდა.
და, რა თქმა უნდა, ქვეყნად ყოველთვის ბევრია ადამიანი, რომელთაც არეული აქვთ გონება და თავში
მრავალი შეუთავსებელი რწმენის დომხალი აქვთ. მაშასადამე, აზრი არა აქვს მსჯელობას ქრისტიანებსა
და არაქრისტიანებზე მთლიანობაში. აზრი აქვს, შეადარო კატები და ძაღლები, ან თუნდაც კაცები და
ქალები, რადგან ყველასთვის გასაგებია, ვინ ვინ არის. ამასთან ცხოველი არც ნელა, არც მყისიერად
ძაღლიდან კატად არ გადაიქცევა. მაგრამ, როცა ზოგადად ვადარებთ ქრისტიანებს არაქრისტიანებს,
ჩვეულებრივ, მხედველობაში არ გვყავს რეალური ადამიანები, რომელთაც ვიცნობთ, არამედ ოდენ
ბუნდოვანი იდეები რომანებიდან და გაზეთებიდან შეთვისებული. თუ გინდათ შეადაროთ ცუდი
ქრისტიანი და კარგი ათეისტი, თქვენ უნდა შეადაროთ ორი კონკრეტული ადამიანი, რომელთაც
შეხვედრიხართ. თუ ბოლომდე არ გავარჩიეთ საკითხი, მხოლოდ დროს დავკარგავთ.

2. დავუშვათ, არსს ბოლომდე ჩავწვდით და ახლა ვსაუბრობთ არა წარმოსახვით ქრისტიანზე და

არაქრისტიანზე, არამედ ორ რეალურ ადამიანზე, ჩვენს მეზობლად რომ ცხოვრობს. ასეთ შემთხვევაშიც
კი საკითხს ფრთხილად უნდა მივუდგეთ. თუ ქრისტიანობა მართალია, მაშინ აქედან უნდა
გამომდინარეობდეს: ა) ნებისმიერი ქრისტიანი იმაზე კარგია, ვიდრე ის იქნებოდა გაქრისტიანებამდე;
ბ) გაქრისტიანების შემთხვევაში ნებისმიერი პიროვნება უკეთესი ხდება; ეს ჰგავს შემდეგს: თუ
ვაითსმაილის კბილის პასტის რეკლამა მართალს ამბობს, ის უნდა აკმაყოფილებდეს: (ა) ამ პასტის
მომხმარებლს ახლა უკეთესი კბილები აქვს, ვიდრე ექნებოდა, რომ არ ეხმარა. (ბ) ვინც ამ პასტას იხმარს,
უკეთესი კბილები ექნება. აქედან რა გამოდის? მე, რომელიც ვაითსმაილს ვხმარობ, მაგრამ
მემკვიდრეობით ორივე მშობლისაგან გადმომეცა ცუდი კბილები, გაცილებით უარესი კბილები მაქვს
ვიდრე ჯანსაღ ახალგაზრდა ზანგს, რომელსაც კბილის პასტა თავის დღეში არც უნახავს, მაგრამ ეს
ფაქტი არ ამტკიცებს, რომ რეკლამა ცრუობს. ქრისტიანი მის ბეიტსი შეიძლება არაქრისტიან დიკ
ფერკინზე ავსიტყვა იყოს, მაგრამ ეს ჯერ კიდევ არაფერს ამბობს ქრისტიანობის ზემოქმედებაზე.
საკითხი ასე დგას: როგორი ენა ექნებოდა მის ბეიტსს, ქრისტიანი რომ არ იყოს, ხოლო როგორი
იქნებოდა დიკი, ქრისტიანი რომ იყოს. მემკვიდრეობისა და აღზრდის შედეგად მის ბეიტსს და დიკს
განსხვავებული ტემპერამენტი გააჩნიათ. იგი იძლევა დაპირებას, რომ ორივე ტემპერამენტს მოუვლის,
თუ ისინი თანახმა იქნებიან. თქვენ უფლება გაქვთ, იკითხოთ: ასეთ შემთხვევაში ეს ხასიათები გახდება
თუ არა უკეთესი? ყველა ხვდება, რომ დიკ ფერკინის ხასიათს უფრო მოევლება, ვიდრე მის ბეიტსისას.
მაგრამ საქმე ეს არ არის. ფაბრიკის მოვლა-პატრონობაზე რომ იმსჯელო, მხედველობაში უნდა გქონდეს
არა მარტო პროდუქცია, არამედ ტექნიკური აღჭურვილობაც. შესაძლოა ერთი ფაბრიკის ტეკნიკური
აღჭურვილობა ისეთია, რომ მხოლოდ სასწაულს შეიძლება მიეწეროს, რომ ის რაღაცას აწარმოებს.
მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ მეორე ფაბრიკის ტეკნიკური აღჭურვილობის მაღალ დონეს, მაშინ მის
მიერ გამოშვებული კარგი საქონელი, შეიძლება უკეთესიც ყოფილიყო. უეჭველია, კარგი
ხელმძღვანელი პირველ ფაბრიკაში, როგორც კი შესაძლებლობა მიეცემა, ტექნიკურ მხარეს
გაამჯობესებს, მაგრამ ამას დრო სჭირდება, ამასობაში გამოშვებული დაბალი ხარისხის ნაწარმი
ხელმძღვანელის უვარგისობაზე არ მეტყველებს.

3. ახლა, მოდით, ცოტა წინ წავიწიოთ. წარმოების ხელმძღვანელი აპირებს ახალი დანადგარების
დადგმას. სანამ ქრისტე დაამთავრებს მის ბეიტსზე მუშაობას, ის უკვე მზადაა, იყოს კარგი პიროვნება.
მაგრამ აქ თუ გავჩერდით, გამოვა, თითქოს ერთადერთი მიზანი ისაა, მის ბეიტსი აამაღლოს იმ
დონეზე, რაზედაც ისედაც იმყოფება დიკი. ჩვენ ისე ვლაპარაკობდით, თითქოს დიკთან ყველაფერი
რიგზე იყოს, თითქოს ქრისტიანობა ავზნიან ადამიანებს სჭირდებათ, ხოლო კარგებს მის გარეშეც
შეუძლიათ გაძლონ. მაგრამ ეს საბედისწერო შეცდომა იქნებოდა. თუ სიმართლე გნებავთ იცოდეთ,
ღმერთის თვალში დიკ ფერკინს ისევე სჭირდება ხსნა, როგორც მის ბეიტსს. გარკვეული აზრით
(ახლავე განვმარტავ, რა აზრითაც) კარგი ხასიათი მხედველობაში არც მიიღება.

არ შეიძლება ვიფიქროთ, რომ ღმერთი დიკის მშვიდ ხასიათსა და კეთილგანწყობილებას ჩვენსავით

აღიქვამდეს. ისინი მას ბუნებით მოსდგამს და ღმერთისავე ნახელავია. მეორე მხრივ, ისინი
დაკავშირებულია დიკის ტემპერამენტთან და შეიძლება გაქრეს, თუ დიკს დაერღვა კუჭის მოქმედება.
კარგი ხასიათი ღმერთის საჩუქარია დიკისათვის და არა დიკისა ღმერთისათვის. ასევე ღმერთმა
დაუშვა ბუნებრივი პროცესების საფუძველზე, რომლებიც მუშაობს საუკუნეთა მანძილზე ცოდვით
წარყვნილ სამყაროში, მის ბეიტსის გონებაშეზღუდულობა და ცუდი ნერვული სისტემა, რაც
განაპირობებს მის ავზნიანობას. თავის დროზე ღმერთი მის ბეიტსის ამ ნაკლსაც გამოასწორებს, მაგრამ
მისთვის ეს მთავარი არ არის; ეს მისთვის სიძნელეს არ წარმოადგენს; ის ამაზე არ წუხს. რასაც ღმერთი
თვალს ადევნებს, რასაც ელის, რაზეც მუშაობს, მისთვისაც კი იოლი არ არის, რადგან გამომდინარე
საგნის არსიდან, ღმერთსაც არ შეუძლია ძალის მეოხებით ამაზე ზემოქმედება. ის ელის და თვალს
ადევნებს ამას მის ბეიტსთანაც და დიკთანაც. ეს რაღაც ისაა, რაც შეუძლიათ თავისი ნებით ან დაუთმონ
მას ან არა. მიიქცევიან ისინი ღმერთისკენ თუ არა, შეასრულებენ თუ არა იმ მიზანს, რისთვისაც არიან
შექმნილნი. თავისუფალი ნება მათში კომპასის ისარივით ირხევა. მაგრამ სწორედ ამ ისარს შეუძლია
არჩევა. მას შეუძლია ზუსტად ჩრდილოეთისკენ შეტრიალდეს, მაგრამ შეუძლია არც შეტრიალდეს.
შეტრიალდება კი ისარი და აჩვენებს ღმერთს?

ღმერთს შეუძლია დაეხმაროს, მაგრამ არ შეუძლია აიძულოს. ასე რომ ვთქვათ, მას არ შეუძლია ქეჩოში
სწვდეს და საჭირო მიმართულებით მიაბრუნოს, რადგან ასე თავისუფალ ნებას დააკარგვინებდა.
აჩვენებდა კი ასე ისარი მართლა ჩრდილოეთს? ამ კითხვაზეა ყველაფრი დამოკიდებული. გადასცემენ
მის ბეიტსი და დიკი თავს ღმერთს? ის რომ მოცემულ მომენტში ერთს კარგი ხასიათი აქვს და მეორეს
აუტანელი, მეორეხარისხოვანია. პრობლემის ამ მხარეს ღმერთი მშვენივრად ხედავს.

მინდა სწორად გამიგოთ. რა თქმა უნდა, ღმერთი საძაგელ ხასიათს მიიჩნევს როგორც ცუდს და
აღმაშფოთებელს, ხოლო კარგ ხასიათს - სიკეთედ, ისეთად როგორიცაა: ჰაერი, მზე ან წყალი. მაგრამ ეს
ის სიკეთეა, რომელსაც ის იძლევა და ჩვენ ვიღებთ. მან დიკს მისცა მაგარი ნერვები, საჭმლის
მონელების კარგი სისტემა იმ წყაროდან, სადაც ასეთი რამეები ულევია. რამდენადაც ჩვენ ვიცით,
ღმერთს არაფრად უღირს ასეთი სიკეთეების შექმნა. მაგრამ მეამბოხე ნებათა მორჯულება ჯვარცმად
დაუჯდა. რამდენადაც ნება თავისუფალია, მას როგორც კარგ, ისე ცუდ ადამიანში შეუძლია უარი
თქვას ღმერთის მოწოდებაზე. იმიტომ რომ დიკის კარგი ხასიათი ბუნების ნაწილია, ის ბოლოს
განქარდება. თავად ბუნება განქარდება. ბუნებრივ გარემოებათა თანხვდენამ დიკში განაპირობა
სასიამოვნო ფსიქოლოგიური წყობა, როგორც მზის ჩასვლისას იქმნება ხოლმე ფერთა სასიამოვნო
შეხამება. სულ მალე ორივე შემთხვევაში ეს ბუნებრივი წყობა იმავე ბუნების წყალობით (ასეთია მისი
კანონი) დაირღვევა და განქარდება. დიკს ნაბოძები ჰქონდა შესაძლებლობა გარდაექმნა ან ნება მიეცა
ღმერთისთის გარდაექმნა ეს წამიერი შეხამება მარადიული სულის სილამაზედ. მაგრამ მან ვერ
გამოიყენა ეს შანსი.

აქ პარადოქსთან გვაქვს საქმე. სანამ დიკი ღმერთისკენ არ მიიქცევა, იფიქრებს, რომ მისი კარგობა მას
ეკუთვნის, მაგრამ სანამ ასე ფიქრობს, ის მას არ ეკუთვნის. მხოლოდ მაშინ, როცა დიკი გაიცხადებს,
რომ მისი კარგი ხასიათი ღვთის წყალობაა და უკან შესთავაზებს ღმერთს, სწორედ მაშინ დაიწყებს ის
მის საკუთრებად გადაქცევას. მხოლოდ მაშინ დაიწყებს დიკი საკუთარი თავის შექმნაში მონაწილეობის
მიღებას. მხოლოდ იმას შევინარჩუნებთ, რასაც ნებაყოფლობით დავუთმობთ ღმერთს. ხოლო იმას,
რასაც შევეცდებით, ჩვენთვის გვქონდეს, აუცილებლად დავკარგავთ.

ამიტომ არ უნდა გვიკვირდეს, თუ ქრისტიანთა შორის ჯერ კიდევ საძაგელ ადამიანებს ვხვდებით.
კარგად თუ ჩავუფიქრდით, ვინძლო კიდეც ჩავხვდეთ, რატომაა მოსალოდნელი, რომ ავზნიან
ადამიანთაგან უფრო მეტი მიიქცეს ქრისტესკენ, ვიდრე კეთილზნიანთაგან. ადამიანებს მაცხოვრის
მიწიერ ცხოვრებაში აღაშფოთებდათ ის, რომ იგი გარს იკრებდა „საშინელ ხალხს“. დღესაც მრავალია
აღშფოთებული, მომავალშიც იქნებიან. არ იცით, რატომ? ქრისტემ თქვა: „ნეტარ იყვნენ გლახაკნი
სულითა“ (მათე, 5,3) და კიდევ „ძნიად შევიდენ სასუფეველსა ღმრთისასა, რომელთა აქუს საფასე“.
(მარკოზი, 10,23) და ეჭვი არაა, მხედველობაში ჰქონდა ეკონომიკურად მდიდარი და ღარიბი. მაგრამ
განა ეს სხვა სახის სიმდიდრე-სიღარიბესაც არ მიესადაგება? ბევრი ფულის ქონებიდან გამომდინარე
საფრთხე ისაა, რომ შეიძლება დასჯერდეთ ფულით მონიჭებულ სიამოვნებას და ვერ იგრძნოთ
ღმერთის აუცილებლობა. თუ გეჩვენებათ, რომ ყველაფერზე ხელი იოლად მიგიწვდებათ, უბრალოდ,
ჩეკის გამოწერით, შეიძლება დაგავიწყდეთ, რომ ყოველ წამს მთლიანად ღმერთზე ხართ
დამოკიდებული. ბუნებრივ ნიჭსაც იგივე საფრთხე ელის; თუ მშვიდი ნერვები გაქვთ, გონება,
ჯანმრთელობა, პოპულარობა და აღზრდა არ გაკლიათ, თქვენ შეიძლება დაკმაყოფილდეთ იმით, რაც
ხართ. რა შუაშიაო ღმერთი, იკითხავთ თქვენ. კარგი მანერები და ქცევა ისედაც გაგაჩნიათ, თქვენ არ
ხართ ერთ იმ საცოდავ ქმნილებათაგანი, რომელთაც სტანჯავთ სექსის საკითხები, ალკოჰოლიზმი,
ნერვიულობა, უჟმური ხასიათი. თქვენზე ყველა ამბობს, კარგი ბიჭიაო და თქვენც (ჩვენში დარჩეს)
ეთანხმებით. თქვენ დარწმუნებული ხართ ალბათ, რომ თქვენი კარგი ბიჭობა თქვენი დამსახურებაა და
არც გრძნობთ სხვა სახის სიკარგის საჭიროებას. ხშირად ადამიანები, რომელნიც ბუნებრივი
სიკეთეებით არიან დაჯილდოებულნი, ვერ აცნობიერებენ ქრისტეს საჭიროებას, სანამ ერთ მშვენიერ
დღეს ბუნებით ნიჭებს არ დაკარგავენ და მათ თვითკმაყოფილებას ბოლო არ მოეღება. სწორედ ამ
აზრით გაუჭირდებათ მდიდრებს ღვთის საუფლოში შესვლა.

სულ სხვაგვარადაა საქმე უკეთურ ადამიანებთან - ამ პატარა, გლახაკ, მშიშარა, წამხდარ, უნიათო ანდაც
მგზნებარე, ვნებიან, გაუწონასწორებელ ადამიანებთან. როგორც კი ოდნავ შეეცდებიან გამოსწორებას,
ისინი დაუყოვნებლივ ხვდებიან, რომ შველა სჭირდებათ. ან ქრისტე ან არაფერი. ან უნდა იტვირთონ
ჯვარი და მას მიჰყვნენ ან უსასოობაში დარჩნენ. ისინი გზააბნეული ცხვრები არიან. იგი მოვიდა მათ
მოსაძებნად. ისინი არიან (ამ სიტყვის ჭეშმარიტი და საშინელი აზრით) „გლახაკნი“, რომელნიც
აკურთხა მან. სწორედ მათთან აქვს საქმე ქრისტეს. და, რა თქმა უნდა, როგორც ადრე, ისე ახლაც
ფარისეველნი გაიძახიან, ქრისტიანობა რამედ რომ ღირდეს, ეს ხალხი არ იქნებოდაო ქრისტიანი.

ნათქვამი გვაფრთხილებს ან გვახალისებს ყოველ ჩვენგანს. თუ კარგი პიროვნება ხართ - თუ სიქველე

გეიოლებათ, იყავით ყურადღებით; მეტი მოეთხოვება იმას, ვისაც მეტი მიეცა. თუ შეცდომით თქვენი
ღირსებანი - სინამდვილეში ბუნების გავლით ღმერთისგან ნაბოძები - საკუთარ დამსახურებად
მიგაჩნიათ, და კმაყოფილი ხართ თქვენი კარგი ბიჭობით, მაშინ თქვენ ჯერ კიდევ მეამბოხე ხართ;
ყველა ეს სიკეთე ხელს შეუწყობს თქვენს კიდევ უფრო საშინელ დაცემას და წახდენას. თქვენი ცუდი
მაგალითი კიდევ უფრო დამანგრეველი იქნება. თავად სატანა იყო ერთხელ მთავარანგელოზი. თავისი
ბუნებრივი მონაცემებით იგი გაცილებით მაღლა იდგა თქვენზე, ვიდრე თქვენ შიმპანზეზე.
მაგრამ თქვენ თუ გლახაკი ხართ, მოწამლული უვარგისი აღზრდით ოჯახში, სადაც სუფევდა
ვულგარული შური, უაზრო ჩხუბები, დამძიმებული ხართ თქვენდაუნებლიე საზიზღარი სქესობრივი
გაუკუღმართებით, გაწუხებთ არასრულფასოვნების კომპლექსი, რაც გაიძულებთ საუკეთესო
მეგობრებსაც კი უღრინოთ, ნუ შეგიპყრობთ სასოწარკვეთა. ღმერთმა იცის ყოველივე ამის შესახებ.
თქვენ ხართ ერთი იმ გლახაკთაგანი, რომელიც მან აკურთხა. მან იცის რაოდენ დანჯღრეული მანქანის
მართვა გიხდებათ. განაგრძეთ. გააკეთეთ, რის გაკეთებაც შეგიძლიათ. ერთ მშვენიერ დღეს (ვინძლო
მიღმა სამყაროში, ვინძლო უფრო ადრეც) იგი ამ მანქანას სანაგვეზე მოისვრის და ახალს მოგცემთ. აი,
მაშინ ჩვენ ყველა შეიძლება განცვიფრებაში მოგვიყვანოთ და არანაკლებ განცვიფრდეთ თავად: თქვენ
დაეუფლეთ მანქანის ტარებას ძალიან მძიმე პირობებში („იყვნენ პირველნი უკუანასკნელ, და
უკუანასკნელნი პირველ“. მარკოზი, 10,31).

კარგი ხასიათი - მთლიანი, განვითარებული პიროვნულობა - შესანიშნავი რამეა. ჩვენ უნდა ყველა ღონე
ვიხმაროთ, რომ ჩვენს ხელთ არსებული სამედიცინო, საგანმანათლებლო, ეკონომიკური, პოლიტიკური
საშუალებებით შევქმნათ ისეთი საზოგადოება, სადაც რაც შეიძლება მეტი კარგი ადამიანი იცხოვრებს,
ისევე როგორც უნდა ვეცადოთ იმგვარი საზოგადოების შექმნას, სადაც უხვად იქნება საკვები. მაგრამ არ
უნდა გვქონდეს იმის იმედი, რომ, თუ ადამიანთა გაკეთილშობილებას მივაღწიეთ, მათი სულებიც
ვიხსენით. კარგი ადამიანების საზოგადოება, რომელიც კმაყოფილია საკუთარი სიკარგით, წინ აღარ
იყურება და ღმერთისთვის ზურგი აქვს შექცეული, ისევე საჭიროებს ხსნას, როგორც გლახაკთა
საზოგადოება, ვინძლო უფრო მეტადაც.

უბრალო გაუმჯობესებას ხსნა არ მოაქვს, ხსნას კი ყოველთვის მოაქვს გაუმჯობესება აქ, ახლა და
მოიტანს ბოლოს. იგი უკეთესს ხდის ადამიანებს იმგვარი ხარისხით, რომლის წარმოდგენაც კი არ
შეგვიძლია. ღმერთი განკაცდა, რათა თავისი ქმნილებანი ექცია თავის შვილებად: ადამიანები
უკეთესები კი არ გაეხადა, არამედ ეშვა ახალი ადამიანები. ეს ცხენის წვრთნას კი არ ჰგავს, როცა ცხენს
ასწავლიან სულ უკეთ და უკეთ გადახტომას, არამედ ცხენის ფრთოსან არსებად გადაქცევას. და რაკი
ერთხელ გამოესხა ფრთები, ის გადაუფრენს ყველა თარჯს ისე, ადრე რომ ოცნებასაც ვერ გაბედავდა.
ჩვეულებრივი ცხენი მასთან ახლოს ვერ მოვა. ფრთების გამოზრდის პერიოდში ამას ვერ იზამდა. ამ
პერიოდში ვერავინ იფიქრებს, რომ ეს უაზრო გამონაზარდები ზურგზე შეიძლება ფრთებად იქცეს.

მგონი, ამ საკითხზე საუბარი გაგვიჭიანურდა. თუ თქვენ ქრისტიანობის წინააღმდეგ არგუმენტს ეძებთ

(კარგად მახსოვს, რა ხარბად ვეძებდი ასეთებს, როცა შიში გამიჩნდა, რომ ის ჭეშმარიტია.), მაშინ
ადვილად შეგიძლიათ მონახოთ სულელი და არმოსაწონი ქრისტიანი და თქვათ: „აჰა, თქვენი ნაქები
ახალი ადამიანი და მომეცით ძველი.“ მაგრამ ერთხელ მაინც თუ იგრძენით, რომ ვინძლო ქრისტიანობა
სხვა ნიადაგზე დგას, თქვენ გულის სიღრმეში გეცოდინებათ, რომ ეს პრობლემისთვის გვერდის ავლაა.
რა შეგიძლიათ ნამდვილად იცოდეთ სხვა ადამიანთა სულების შესახებ? მათ ცდუნებებზე, მათ
შესაძლებლობებზე, მათ ბრძოლებზე? მთელ სამყაროში მხოლოდ ერთ სულს იცნობთ და ის
ერთადერთია, რომლის ბედი თქვენს ხელშია. თუ ღმერთი არსებობს, გარკვეული აზრით, თქვენ მარტო
დგახართ მის წინაშე. მას თავს ვერ დააღწევთ თქვენი კარის მეზობლების განჩხრეკ-განქიქებით ან
წაკითხულის გახსენებით. ექნება კი მნიშვნელობა ამ ყბედობას და მიეთ-მოეთს (ან გეხსომებათ კი?),
როცა განქარდება ეს ანესთეზიური ბინდი, რასაც ბუნებას ან ნამდვილ სამყაროს ვეძახით, ხოლო იგი,
რომელიც მუდამ თქვენთან იყო, გახდება ხელშესახები, უშუალო, გარდაუვალი?
 11. ახალი ადამიანები

ბოლო თავში ახალი ადამიანის შექმნის პროცესი ცხენის მერნად გადაქცევას შევადარე. ეს უკიდურესი
მაგალითი იმის ხაზგასასმელად მოვიყვანე, რომ აქ საქმე გვაქვს არა უბრალო გაუმჯობესებასთან,
არამედ ძირეულ ცვლილებასთან. ბუნებაში ამის უახლოესი პარალელი მწერების გასაოცარი
გარდაქმნაა მათზე გარკვეული სხივების ზემოქმედებით. ზოგთა აზრით, ევოლუცია სწორედ ასე
მუშაობდა. ცვლილებანი არსებებში შეიძლება გამოწვეული იყოს სხვა სამყაროდან მოსული სხივებით
(რა თქმა უნდა, რაკი ერთხელ მოხდა ცვლილება, მერე უკვე იმას, რასაც ბუნებრივ შერჩევას უწოდებენ,
შეუძლია თავისი საქმე აკეთოს, ე.ი. რამაც სასარგებლო ცვლილები განიცადა, განაგრძობს არსებობას,
რამაც არა, იღუპება).

შესაძლოა თანამედროვე ადამიანი ქრისტიანულ იდეას უკეთ ჩასწვდეს, თუ მას ევოლუციასთან

კავშირში განიხილავს. ახლა ყველამ იცის ევოლუციის შესახებ. (თუმცა, ზოგი განსწავლული ადამიანი
არ იღებს მას.) ყველას აქვს ნასწავლი, რომ ადამიანი სიცოცხლის დაბალი ფორმებისაგან განვითარდა.
აქედან გამომდინარე, ადამიანები ხშირად სვამენ კითხვას: „როგორი იქნება შემდეგი ნაბიჯი? რა
მოჰყვება ადამიანს?“ მწერალი ფანტასტები ზოგჯერ ცდილობენ ეს შემდეგი საფეხური დახატონ
როგორც „ზეადამიანი“, „სუპერმენი“. მაგრამ, ჩვეულებრივ, იმას აღწევენ, რომ ხატავენ კიდევ უფრო
აუტანელ არსებას, ვიდრე თავად ის ადამიანია, რომელსაც ჩვენ ვიცნობთ; თან დამატებით ფეხებსა და
ხელებს აბამენ. მაგრამ დავუშვათ, რომ შემდეგი საფეხური ისე განსხვავდება, რომ მათ არც კი
დასიზმრებიათ? და განა ასეთი რამ უფრო მოსალოდნელი არ არის? ათასობით საუკუნის წინ ვეება
ჯავშანქერცლიანი არსებები წარმოიშვნენ. ვინმეს რომ თვალი ედევნებინა ევოლუციისათვის, უნდა
ევარაუდა, რომ გადასარჩენად მათ კიდევ უფრო მეტად უნდა გასქელებოდათ ქეცედი. მაგრამ ის
შეცდებოდა. მომავალს თავისი კარტი სახელოში ჰქონდა დამალული, რომელიც იმ დროისთვის
სრულიად მოულოდნელი იქნებოდა. ჰოდა, თავის დროზე იმ სახელოდან გადმოხტნენ პატარა,
შიშველი, ნაზკანიანი ცხოველები, რომელთაც მხოლოდ ტვინი ჰქონდათ უკეთესი და ამ ტვინით
აპირებდნენ მთელი პლანეტის მართვას. ისინი აღმატებულნი უნდა ყოფილიყვნენ პრეისტორიულ
ცხოველებზე ძალით, მაგრამ ეს ძალა უნდა ყოფილიყო რაგვარობრივად სხვა. მომდევნო ნაბიჯი არა
მარტო განსხვავებული უნდა ყოფილიყო, არამედ ეს განსხვავება უნდა ყოფილიყო სხვა სახისა.
ევოლუციის მდინარება არ აპირებდა იმ კალაპოტით წასვლას, რომელიც თვალსაჩინოდ მოეჩვენებოდა
დამკვირვებელს: ის აპირებდა, მკვეთრად შეეცვალა გეზი.

ახლაც ვფიქრობ, რომ ყველაზე უფრო პოპულარული მიხვედრები მომდევნო ნაბიჯის შესახებ
ამგვარსავე შეცდომებს უშვებს. ადამიანები ხედავენ (ან ფიქრობენ, რომ ხედავენ), როგორ სრულიყოფა
ადამიანის ინტელექტი, როგორ იზრდება ადამიანის ძალაუფლება ბუნებაზე; და რაკი დინების
მიმართულებას ხედავენ, ვარაუდობენ, რომ დინება ამ მიმართულებით გაგრძელდება. მე კი ვერა და
ვერ ვეშვები იმ აზრს, რომ მომდევნო ნაბიჯი ნაღდად ახალი ნაბიჯი იქნება. იგი წავა იმ
მიმართულებით, რომელიც არც კი დაგსიზმრებიათ. თუ ასე არ იქნა, არც ღირს ახალი ნაბიჯი
ვუწოდოთ. ჩემი მოლოდინით, ეს იქნება არა უბრალოდ განსხვავებული, არამედ სხვა ტიპის
განსხვავებული. ასევე ველი არა უბრალოდ ცვლილებას, არამედ ცვლილების განსხვავებულ მეთოდს.
ან სხვაგვარად რომ ვთქვა, ევოლუციის მომდევნო ნაბიჯი წარმომიდგენია უკვე ევოლუციის გარეთ:
ევოლუციას, როგორც გარდაქმნათა მეთოდს, შეცვლის რაღაც ახალი. და ბოლოს, ძალიან არ
გამიკვირდებოდა, თუ ამას ძალიან ცოტა ადამიანი შეამჩნევდა, როცა ეს მოხდებოდა.

ახლა, თუ თანახმა ხართ, ამავე ყაიდაზე გავაგრძელოთ საუბარი, ვიტყვი, რომ ქრისტიანული
თვალსაზრისით მომდევნო ნაბიჯი უკვე გადადგმულია. და ის ნამდვილად ახალია. ეს არაა გონიერთა
გადასვლა უფრო გონიერებზე. ეს ცვლილება სრულიად სხვა მიმართულებით მიმდინარეობს: ღვთის
ქმნილებებიდან ღვთის შვილებზე. პირველი მაგალითი გამოჩნდა პალესტინაში ორი ათასი წლის წინ.
კაცმა რომ თქვას, ეს ცვლილება სულაც არ არის ევოლუცია, რადგან ის გამოწვეული არაა
ხდომილებათა ბუნებრივი პროცესით; იგი ბუნებაში შემოჭრილია გარედან. მეც სწორედ ამის
მოლოდინი მქონდა. ევოლუციის იდეა შეგვიმუშავდა წარსულის შესწავლით. თუ მომავალში ნაღდი
სიახლე გველის, წარსულში შემუშავებული ჩვენი იდეა მას არ დაემთხვევა. ახალი ნაბიჯი ყველა
წარსულ ნაბიჯთაგან განსხვავდება არა მხოლოდ იმით, რომ ბუნების გარედან მოდის, არამედ
რამდენიმე სხვა მიზეზითაც.

1. იგი არ გადაეცემა სქესობრივი კვლავწარმოებით. უნდა გვიკვირდეს ეს თუ არა? სექსის გაჩენას წინ
დრო უძღოდა. განვითარება სხვაგვარი მეთოდებით წარმოებდა. აქედან გამომდინარე, შეიძლება იმედი
ვიქონიოთ, რომ დადგება დრო, როცა სექსი გაქრება ანდა იარსებებს, მაგრამ განვითარების მთავარი
არხი აღარ იქნება.

2. საწყის ეტაპებზე ცოცხალ ორგანიზმებს არ ჰქონდათ არჩევანი (ან თუ ჰქონდათ, ძალიან მცირედი),
გადაედგათ თუ არა ახალი ნაბიჯი. პროგრესს ისინი განიცდიდნენ, მაგრამ მას ვერ წარმართავდნენ.
მაგრამ ახალი ნაბიჯი - ქმნილებიდან ძეობაზე გადასვლა - ნებაყოფლობითია, ყოველ შემთხვევაში,
ერთი აზრით მაინც არის ნებაყოფლობითი. არ არის ნებაყოფლობითი იმ აზრით, რომ მას ვერც
ავირჩევდით და ვერც გამოვიგონებდით. მაგრამ ის დამოკიდებულია ჩვენს ნებაზე იმ აზრით, რომ,
როცა მას გვთავაზობენ, შეგვიძლია მასზე უარი ვთქვათ. თუ მოვინდომეთ, შეგვიძლია უკან დავიხიოთ,
შეგვიძლია ჩავეკიროთ მიწას და ახალ კაცობრიობას დავანებოთ უჩვენოდ წავიდეს.

3. ქრისტეს მე ვუწოდე ახალი ადამიანის პირველი შემთხვევა. მაგრამ ის არა მხოლოდ ახალი
ადამიანია, ერთი ახალი ადამიანთაგანი, არამედ ის არის სათავე, ცენტრი და ცხოვრება ყველა ახალი
ადამიანისა. ის ხელქმნილ სამყაროში მოვიდა თავისი ნებით და თან მოიტანა ზოე - ახალი ცხოვრება
(ახალს ვუწოდებ ჩვენთვის, თორემ მის სამკვიდრებელში ზოე არსებობს უკუნითი უკუნისამდე) და
გადმოგვცემს მას არა მემკვიდრეობით, არამედ იმით, რასაც მე ვუწოდე სასიკეთო ინფექცია. ვისაც ის
გადაედება, გადაედება მასთან პიროვნული კონტაქტით. ამგვარინფექციაშეყრილი ადამიანი არის
ახალი ადამიანი.

4. ეს ნაბიჯი სხვა წინარეთაგან განსხვავდება სიჩქარით. დედამიწაზე ადამიანის განვითარების მთელ

პერიოდთან შედარებით ქრისტიანობის ხანა ოდენ ერთი გაელვებაა; ორი ათასი წელი სამყაროს
ისტორიაში თითქმის უხანოა. (არ დაგავიწყდეთ, რომ ჩვენ ჯერ კიდევ ადრეული ქრისტიანები ვართ.
ჩვენს შორის დღევანდელი უკეთური და უაზრო დაპირისპირებანი, იმედი ვიქონიოთ, რომ
საყმაწვილო სენია. ჩვენ ჯერ მხოლოდ კბილები გვეჭრება. გარეშენი, ეჭვი არაა, საპირისპიროს
ფიქრობენ. მათ ჰგონიათ, ჩვენ სიბერით ვკვდებით. მაგრამ ასე ჰგონებიათ ადრეც ხშირად. ისევ და ისევ
უბრუნდებოდნენ ხოლმე იმ აზრს, რომ ქრისტიანობა კვდება გარედან დევნისა და შიგან რღვევის გამო,
მუსულმანობის აყვავების გამო, ბუნებისმეცნიერებათა განვითარების გამო, ანტიქრისტიანულ
რევოლუციურ მოძრაობათა აღზევების გამო. მაგრამ ყოველთვის გაწბილებულნი დარჩენილან.
პირველი გაწბილება ჯვარცმის შემდეგ განიცადეს. ადამიანი აღდგა. გარკვეული აზრით, აღდგომა
გრძელდება დღემდე - წარმომიდგენია როგორ შემაშფოთებლად უსამართლოდ მიაჩნიათ ეს. ისინი
განუწყვეტლივ კლავენ იმას, რაც მან დაიწყო. და ყოველ ჟამს, როცა მის საფლავზე ტკეპნიან მიწას, ისევ
უეცრად მოესმით, რომ ის ცოცხალია და კიდევ ახალ ადგილას გამოჩენილა. საკვირველი არაა, რომ მათ
ვძულვართ.)

5. ფსონი ახლა მეტია. ადრეულ საფეხურებზე უარეს შემთხვევაში ქმნილება კარგავდა მიწიერი
ცხოვრების რამდენიმე წელს, ხშირად ამასაც არა. მაგრამ ამ საფეხურზე უკან დახევისას ვკარგავთ
პრიზს, რაც (ამ სიტყვის უზუსტესი მნიშვნელობით) უსაზღვრო არის, რადგან დადგა კრიტიკული
მომენტი. საუკუნიდან საუკუნემდე ღმერთი წარმართავდა ბუნებას იქითკენ, რომ წარმოეშვა ისეთი
ქმნილებანი, რომელნიც (თუ მოისურვებდნენ) გასცილდებოდნენ ბუნების საზღვრებს და
გახდებოდნენ „ღმერთები“. დათანხმდებოდნენ კი ამაზე? სხვათაშორის, ეს მშობიარობის კრიტიკულ
მომენტს ჰგავს. სანამ არ ავდგებით და ქრისტეს არ გავყვებით, კიდევ ბუნების ნაწილად ვრჩებით, ჯერ
კიდევ დიდი დედის საშოში ვიმყოფებით. ფეხმძიმობა იყო ხანგრძლივი, მტკივნეული და მშფოთვარე,
მაგრამ მან კრიტიკულ მომენტს მიაღწია. დიდებული მომენტი დადგა. ყველაფერი მზადაა. ექიმი
მოვიდა. მაგრამ ჩაივლის კი მშობიარობა კარგად? ერთი ცხადია, იგი განსხვავდება ჩვეულებრივი
მშობიარობისგან ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტით. ჩვეულებრივი მშობიარობისას ჩვილს არჩევანი არ
გააჩნია. აქ კი არჩევანია გასაკეთებელი. ერთი სული მაქვს, ვიცოდე, რას იზამდა ჩვეულებრივი ჩვილი,
არჩევანის გაკეთება რომ შეეძლოს? ის ალბათ ირჩევდა დარჩენილიყო საშოს სიბნელეში, სითბოსა და
სინამდვილეში იმიტომ, რომ მოეჩვენებოდა, იქ დარჩენით უფრო უსაფრთხოდ იგრძნობდა თავს.
მაგრამ, სწორედ რომ, საბედისწეროდ შეცდებოდა: დარჩენა სიკვდილის ტოლფასი იქნებოდა.

ამ მხრივ, აი, რა მოხდა: გადაიდგა და იდგმევა ახალი ნაბიჯი. მთელ დედამიწაზე ხან სად, ხან სად უკვე
ჩნდებიან ახალი ადამიანები. ზოგი მათგანის ცნობა, როგორც აღვნიშნე, ჯერ კიდევ ჭირს, მაგრამ ზოგის
ცნობა შეიძლება. ზოგს აქა-იქ კიდეც ვხვდებით. ისინი სახითაც, ხმითაც ჩვენგან განირჩევიან. ისინი
ჩვენზე ძლიერები, მშვიდები, ბედნიერები, სხივმფინარენი არიან. ისინი იწყებენ იქ, სადაც ბევრი
ჩვენგანი ამთავრებს. როგორც ვთქვი, მათი ცნობა შეიძლება, მაგრამ უნდა იცოდეთ, რას ეძებთ. ისინი
მაინცადამაინც არ ემსგავსებიან იმ „რელიგიურ ადამიანებს“, რომელთა სახე ლიტერატურამ
შეგიმუშავათ. ისინი არ ცდილობენ ყურადღების მიპყრობას. თქვენ შეიძლება მოგეჩვენოთ, რომ
სიკეთეს იჩენთ მათდამი, როცა, სინამდვილეში, ისინი იჩენენ სიკეთეს თქვენდამი. მათ უფრო
უყვარხართ, ვიდრე ახლობლებს, მაგრამ თქვენ მათ ნაკლებ სჭირდებით. (ჩვენ უნდა ჩავიკლათ
სურვილი - ვიყოთ საჭირო; ბევრი კარგი ადამიანისთვის, განსაკუთრებით ქალებისთვის, ეს არის
ძალიან ძლიერი ცდუნება.) ისეთ შთაბეჭდილებას ტოვებენ, თითქოს თავზე საყრელად აქვთ დრო და
თქვენ გიკვირთ, საიდან იღებენ მას. როცა ერთ მათგანს იცნობთ, შემდეგს უფრო ადვილად ცნობთ.
ძლიერი ეჭვი მაქვს (ცოდნით საიდან მეცოდინება), რომ ისინი ერთმანეთს ცნობენ მყისიერად და
უშეცდომოდ. მათთვის მნიშვნელობა არა აქვს ფერს, სქესს, კლასს, ასაკს, რელიგიურ აღმსარებლობასაც
კი. რაღაც აზრით წმინდანობა საიდუმლო საზოგადოებაში შესვლას ჰგავს.

არ უნდა იფიქროთ, რომ ახალი ადამიანები, ჩვეულებრივი გაგებით, ყველა ერთმანეთს ჰგავს. იმან,
რაზეც მე ვლაპარაკობდი წიგნის ამ ბოლო ნაწილში, ვინძლო ეს გაფიქრებინათ. ახალი ადამიანი რომ
გახდე, უნდა დაკარგო ძველი მეობა, უნდა თავი დააღწიო ძველ მე-ს და შეხვიდე ქრისტეში. მისი ნება
გახდება ჩვენი, ჩვენ ვიაზროვნებთ მისი აზროვნებით, ჩვენ გვექნება „ქრისტეს გონი“, როგორც ამას
გვეუბნება ბიბლია. მაგრამ თუ ქრისტე ერთია და ეს ერთი იქნება ყველა ჩვენგანში, ხომ არ გავხდებით
ყველა ერთნაირი? თითქოს ასეა, მაგრამ სინამდვილეში ასე არაა.

ძნელია კარგი მაგალითის პოვნა. რა თქმა უნდა, არ მოიძებნება ორი რამ ერთმანეთთან ისე
დაკავშირებული, როგორც შემოქმედი არის დაკავშირებული თავის ქმნილებებთან. მე მაინც ვეცდები
ორი წყალ-წყალა მაგალითის მოტანას, ოდნავ მაინც რომ მიგვაახლოოს ჭეშმარიტებას. წარმოიდგინეთ
ადამიანთა სიმრავლე, რომელიც მუდამ სიბნელეში ცხოვრობდა. თქვენ მიდიხართ და უხსნით, რა არის
სინათლე. თქვენ შეიძლება უთხრათ, რომ თუ სინათლეში გავლენ, იგივე სინათლე მათ დაეცემათ,
ყოველი მათგანი მას აირეკლავს და გახდებიან ხილულნი. ძნელია, მათ ეს წარმოიდგინონ, სანამ ამ
სინათლეში არ მოხვდებიან. მანამდე კი ეგონებათ, რომ, რაკი ერთ სინათლეში მოხვდნენ და
ერთნაირად აირეკლავენ მას, ერთნაირები იქნებიან. მე და თქვენ კი კარგად ვიცით, რომ სინათლე
მხოლოდ ააშკარავებს, აჩვენებს, რაოდენ განვსხვავდებით ჩვენ. ან კიდევ წარმოიდგინეთ კაცი,
რომელმაც არაფერი იცის მარილის შესახებ. გაასინჯეთ მას ერთი კვნიწი მარილი და იგი შეიგრძნობს
ძლიერ, მძაფრ გემოს. მერე უთხარით, რომ თქვენს ქვეყანაში ყველა კერძში მარილს იყენებენ. მისი
პასუხი ასეთი შეიძლება იყოს: „თქვენს კერძებს ალბათ ერთი გემო აქვს. რაც გამასინჯეთ, ისეთი
ძლიერია, რომ ის ალბათ ყველა გემოს ჩაკლავს.“ მაგრამ მე და თქვენ ვიცით, რომ მარილის ეფექტი
სწორედ რომ საპირისპიროა. იგი კი არ კლავს კვერცხის ან კუჭმაჭის ან კომბოსტოს გემოს, არამედ
პირიქით გამოკვეთს. მათ რეალურ გემოს ვერ გაიგებ, თუ მარილი არ მოაყარე (როგორც
გაგაფრთხილეთ, ეს არ არის კარგი მაგალითი, რადგან, ბოლოს და ბოლოს, შეიძლება ბევრი მარილით
ჩაიკლათ გემო, ხოლო ადამიანის პიროვნულობის ჩაკვლა არ მოხდება ქრისტეს მეტი და მეტი მიღებით.
მე ვცდლობ ჩემი შესაძლებლობის ფარგლებში).

რაღაც მსგავსია ჩვენსა და ქრისტეს შორის. რაც უფრო მეტ მე-ს ჩამოვიცილებთ გზიდან და
შემოვუშვებთ ქრისტეს, მით მეტ მეობას შევიძენთ. ის ისეთი სიდიდეა, რომ მის სრულ გამოსახატად
მილიონი და მილიონი „მცირე ქრისტე“ მაინც საკმარისი არ იქნება. მან შექმნა - როგორც მწერალი ქმნის
რომანში პერსონაჟებს - განსხვავებული ადამიანები, ისეთები, როგორებიც ვართ მე და თქვენ. ამ
აზრით, ნამდვილი თვითობა ყველას გველის ქრისტეში. ქრისტეს გარეშე მე-ს დადგენაში არაფერი
სიკეთე არ არის. რაც უფრო ვეწინააღმდეგები და ვცდილობ ჩემს ჭკუაზე ვიცხოვრო, მით უფრო
მოქმედებს ჩემი მემკვიდრეობა, აღზრდა, გარემო და ბუნებრივი ლტოლვები. რასაც სინამდვილეში
ამაყად ჩემს მე-ს ვუწოდებ, იქცევა იმ მოვლენათა თავშეყრის ადგილად, რომელნიც მე არ წამომიწყია
და რომელთა შეჩერებაც მე არ შემიძლია. ის, რასაც ჩემს სურვილებს ვუწოდებ, განპირობებულია ჩემი
ფიზიკური ორგანიზმის ლტოლვებით ან სხვათა აზრებით ანდაც ეშმაკის მიერ არის ნაკარნახევი.
ომლეტი, ალკოჰოლი, გემრიელად გამოძინება, აი, ნამდვილი მიზეზი, რამაც დამათრგუნინა სურვილი
მატარებელში ჩემს წინ მჯდარ ქალთან დაწოლისა, მე კი თავმოთნედ ვფიქრობდი, რომ ეს ჩემი
მაღალპიროვნული გადაწყვეტილება იყო. ის, რაც საკუთარი პოლიტიკური იდეალი მგონია, შედეგია
მხოლოდ პროპაგანდისა. ჩემს ბუნებრივ მდგომარეობაში სულაც არა ვარ ის, ვინადაც თავი მიმაჩნია.
უმეტესი წილი იმისა, რასაც ჩემს მე-ს ვეძახი, ადვილად შეიძლება აიხსნას. მხოლოდ მაშინ, როცა ჩემს
თავს მის პიროვნულობას გადავცემ, ვიწყებ საკუთარი პიროვნულობის შეძენას.

დასაწყისში ვთქვი, რომ ღმერთი მოიცავს პიროვნებებს. ახლა ცოტა ვრცლად შევჩერდები ამაზე. არსად
თვინიერ მისა ნამდვილი პიროვნება არ არსებობს. სანამ თავს არ გადასცემთ, ნამდვილ პიროვნულობას
ვერ მოიპოვებთ. ერთფეროვნება უფრო გავრცელებულია ბუნებრივ ადამიანთა შორის და არა მათ
შორის, ვინც თავი ქრისტეს უძღვნა. რა მონოტონურად ჰგვანან ერთმანეთს ტირანები და
დამპყრობლები და რა გადასარევად განსხვავებულნი არიან წმინდანები!

მაგრამ თქვენ მართლა უნდა დათმოთ თავი, ასე ვთქვათ, ბრმად უნდა გაიღოთ. ქრისტე ნამდვილად
მოგანიჭებთ ჭეშმარიტ პიროვნულობას. მაგრამ მხოლოდ ამისთვის არ უნდა მიხვიდეთ მასთან. სანამ
მხოლოდ თქვენი პიროვნულობის საკითხი გაწუხებთ, მისკენ არ მიდიხართ. პირველი ნაბიჯი ის
იქნება, თავი დაივიწყოთ სულაც. თქვენი ნამდვილი, ახალი მე (რომელიც არის ქრისტესი და თქვენი
იმიტომაა, რომ მისია.) მანამ არ მოვა თქვენთან, სანამ მის ძიებაში იქნებით. იგი მაშინ გეწვევათ, როცა
ქრისტეს ძიებას დაიწყებთ. უცნაურად ჟღერს, არა? მაგრამ იგივე პრინციპი მოქმედებს თითქმის
ნებისმიერ ყოველდღიურობაში. სოციალურ ცხოვრებაშიც კი ვერასოდეს მოახდენთ კარგ
შთაბეჭდილებას, სანამ არ შეწყვეტთ ფიქრს იმაზე, თუ როგორ შთაბეჭდილებას ტოვებთ.
ლიტერატურასა და ხელოვნებაშიც ასეა. როცა ცდილობენ, იყონ ორიგინალური, ვერასოდეს აღწევენ
მას. ხოლო, თუ პირიქით - უბრალოდ სიმართლეს ამბობთ (და არ განაღვლებთ, რაოდენ ხშირად
გამოუთქვამთ უწინ) ათიდან ცხრა შემთხვევაში თქვენდა შეუმჩნევლად გახდებით ორიგინალური. ეს
პრინციპი მსჭვალავს მთელს ცხოვრებას თავიდან ბოლომდე. გაეცით თავი და იპოვით მას. გაწირეთ
სიცოცხლე და იხსნით მას. ჩაკალით თქვენი ამბიციები და პატივმოყვარეობა, სანუკვარი სურვილები
და ბოლოს სხეულიც, გაიღეთ თქვენი არსების ყოველი ნაწილაკი და იპოვით მარადიულ ცხოვრებას.
ნურაფერს ნუ გამოეკიდებით. რაც არ გაგიციათ, ვერასოდეს იქნება თქვენი. რაც არ ჩამკვდარა, არ
აღდგება მკვდრეთით. თუ მე-ს ძიებას გამოეკიდებით, ხელთ შეგრჩებათ ოდენ სიძულვილი, მარტოობა,
უსასოობა, რისხვა, რღვევა და დაცემა. მაგრამ ეძებეთ ქრისტე და იპოვით მას, მასთან ერთად
ყველაფერს.

მიქელ ირემაძე
ჭეშმარიტი რწმენის სასწაული
ქ.ს. ლუისი, “უბრალოდ ქრისტიანობა”, მთარგმნელი: ზეინაბ სარაძე, გამომცემელი: “მშვიდობის,
დემოკრატიის და განვითარების კავკასიური ინსტიტუტი”, თბილისი, 2002.

ქლაივ ლუისი უაღრესად ავტორიტეტული ლიტერატურათმცოდნე (ოქსფორდისა და, შემდეგ,

კემბრიჯის პროფესორი) და ერთობ უჩვეულო ფანტაზიის სახელმოხვეჭილი ბელეტრისტი იყო.
მაგრამ, უწინარეს ყოვლისა, XX საუკუნის დიდი მსოფლმხედველობრივი ომების ისტორიაში
დაიმკვიდრა ადგილი, როგორც ქრისტიანობის დაუღალავმა აპოლოგეტმა – რწმენის ყველაზე
უდრეკი და უანგარო რაინდების ღირსეულმა მემკვიდრემ. ალბათ, ნიშანდობლივია, რომ მისი
თანამემამულის, თავისი დროისთვის უაღრესად “პროგრესული”, ათეისტური სარკაზმის
ნაპერწკლებით მოელვარე ბერტრან რასელის მქუხარე სახელი (რაც გინდა თქვი და, ეს
ფილოსოფოსი 1950 წლის ლიტერატურული “ნობელის” ლაურეატი იყო) XX საუკუნის
დასრულებამდე კარგა ხნით ადრე თითქმის გაქრა სააზროვნო სივრციდან, ხოლო ძველმოდური
და “გულუბრყვილო” ქ.ს. ლუისის მნიშვნელობა კი სულ უფრო იზრდებოდა და, ყველა ნიშნით,
კიდევ გაიზრდება.
ეს მნიშვნელობა კი ორმა ფაქტორმა განსაზღვრა – ქრისტიანობის მდგომარეობამ ტექნიკური
ცივილიზაციის ეპოქაში და ავტორის პიროვნებამ.
XX საუკუნეში ქრისტიანობამ კონფესიებად დაქსაქსულმა შეაღწია. თავისთავად, დაყოფა და
მძაფრი დაპირისპირებაც კი დიდი უბედურება არ იქნებოდა, ეს ჭეშმარიტებისკენ მსწრაფველ
სულთა უკომპრომისო, მაგრამ კეთილმოსურნე კამათი რომ ყოფილიყო. სამწუხაროდ, ასეთ
ვითარებაში ყველაზე ადრე სწორედ ჭეშმარიტებას ივიწყებენ ხოლმე. დროის მოტანილ
რეგიონულ ან კულტურულ თავისებურებებს ეწირება მარადიული, ჩვეულებით დეტალებს –
არსი. ჭეშმარიტების სავალალოდ, სჯულისკანონის გუშაგები მზად არიან ქრისტიანობის
“სიწმინდის” დასაცავად დაივიწყონ… ქრისტე (სწორედ ამ მიზეზის გამო სურდა დოსტოევსკის
დიდ ინკვიზიტორს კიდევ ერთხელ მიესაჯა სიკვდილი ამქვეყნად ხელახლა მოსული
იესოსათვის); მკვდარი წესების კრებულით ჩაანაცვლონ ცოცხალი რწმენა, ისე, რომ არც
გაახსენდეთ, რატომ სძულდა მაცხოვარს ფარისევლები.

რიტუალების ფარისევლური გაფეტიშების დიამეტრულად საპირისპირო პოლუსზე კი

მოქცეულია რელიგიის მეორე უბოროტესი მტერი – კეთილმოსურნე ურწმუნო ინტელექტუალთა
გულწრფელი მცდელობა ჰუმანისტური იგავებისა და მაღალეთიკური ნორმების ერთგვარ
კრებულად წარმოგვიდგინონ ქრისტიანობა. ეს ადამიანები სინანულს მხოლოდ იმ მიზეზით
გრძნობენ, რომ დღევანდელობის სირთულეებთან ბრძოლაში ფსიქოთერაპიულ საშუალებად და
სოციალურ მედიატორად ესოდენ გამოსადეგი ინსტრუმენტი (თუ მედიკამენტი) ერთიანად
სასწაულებზე დაფუძნებული საშინლად არქაული რელიგიაა და არა რაციონალიზმის
მოთხოვნებით აგებული თანამედროვე მოძღვრება. ილუზიები არ უნდა გვქონდეს: ეს “მოქნილი”
და შემწყნარებელი ლიბერალური შეზღუდულობა უკვე ძნელი დასაძლევი და ქრისტიანობის
არსს ისევე დაცილებულია, როგორც ფარისეველთა აგრესიული რიტუალური ფანატიზმი.
ასეთ ვითარებაში, ქრისტიანობის საერთო პრინციპების ქადაგება არა სასულიერო პირის, არამედ
ინტელექტუალი ერისკაცის, სამწყსოს რიგითი წევრის მიერ იმით აღმოჩნდა მნიშვნელოვანი,
რომ ქლაივ ლუისი კარგად ხედავდა კონფესიათა შორის გაწოლილ ნაპრალებს (ხშირ
შემთხვევაში, ნამდვილ უფსკრულებს!) და არასოდეს მიუფუჩეჩებია რიტუალური და, მით
უფრო, დოგმატური განსხვავებების მნიშვნელობა (თვით ღვთისმშობლის თაყვანისცემაშიც კი,
რაც მართლმადიდებლობისა და კათოლიციზმის, არა უბრალოდ სამკაულს, შეიძლება ითქვას,
ხელისგულს წარმოადგენს, და რაშიც პროტესტანტები პოლითეიზმის აღორძინების საფრთხეს
ხედავენ). ქ.ს. ლუისი ანგლიკანური ეკლესიის წევრი იყო და ანიდან ჰოემდე იღებდა როგორც მის
მრწამსს, ისე რიტუალურ თავისებურებებს. ის იყო უაღრესად მორჩილი ქრისტიანი და აზრად არ
მოსდიოდა, გონების ლაბორატორიაში ემოწმებინა რწმენის მონაცემები.

და ყველაფერ ზემოთქმულის მიუხედავად (უფრო კი, სწორედ ამის წყალობით) ქლაივ ლუისმა
ისიც თვალნათლივ დაგვანახა, რომ, თუკი ნამდვილი ქრისტიანი ხარ, “მშობლიური”
კონფესიიდან ყველაზე დაშორებული დენომინაციაც კი, რომელიც ქრისტეს ღმერთობას
აღიარებს, უკვე მხოლოდ ამ ფუძემდებელი მიზეზის გამო ათასჯერ უფრო ახლობელი ხდება
შენთვის, ვიდრე ყველა სხვა ნიშნით, – ეთიკურად, მსოფლმხედველობრივად ან თუნდაც
რიტუალურად (ცნობილია, მაგალითად, რაოდენ დიდი გავლენა მოახდინა მუსულმანობამ
კოპტებზე, ტაძარში თავდაბურულნი და ფეხშიშველნი რომ შედიან), – შენს კონფესიასთან
ყველაზე ახლოს მდგომი სხვა რელიგია.

ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ქ.ს. ლუისს შესანიშნავად ესმოდა – ქრისტიანობის ეს საერთო

საფუძველი მხოლოდ მოსამზადებელი ეტაპი, ერთგვარი მოსაცდელი ჰოლია, საიდანაც
ნეოფიტებმა კონფესია უნდა აირჩიონ, თავ-თავის ოთახში (დენომინაციაში) შევიდნენ; რომ
“ჰოლი მოსაცდელი ადგილია, აქედან შეიძლება ამა თუ იმ ოთახში შესვლა, მაგრამ
საცხოვრებლად არ ვარგა. სწორედ ოთახებშია ბუხარიც, სკამებიც, საჭმელიც. ამ აზრით, ყველაზე
ცუდი ოთახიც კი ჰოლს სჯობია”; და რომ, უმთავრესია ახალმოქცეულმა ქრისტიანმა
აღმსარებლობა იმის გამო კი არ აირჩიოს, რომ ოთახის მორთულობა მოეწონა (ტაძრის
მხატვრულმა გაფორმებამ ან რიტუალებმა მოხიბლა) ან წესებისკენ გაუწია გულმა ან კიდევ
მღვდელმსახური ესიმპათიურება, არამედ ერთადერთი მიზეზის გამო: სწორედ აქ, – ამ ოთახში,
ამ კონფესიაში, – ხედავს იგი ჭეშმარიტების სისავსეს.

ადამიანისთვის, ვინც თავისი ეკლესიის შვილად ბრმად და გაუცნობიერებლად კი არა, სწორედ

ცნობიერი და მყარი პოზიციის გამო რჩება, არა უბრალოდ მისაღებია, შეიძლება ითქვას, ქცევის
ერთადერთ შესაძლებელ წესს გამოხატავს ავტორის სიტყვები: “თქვენს ოთახში რომ შეხვალთ,
კეთილი იყავით იმის მიმართ, ვინც სხვა კარი შეაღო (ე.ი. სხვა აღმსარებლობის მიმდევარი გახდა,
– მ.ი.) და იმათ მიმართ, ვინც ჯერ კიდევ ჰოლშია. თუ ისინი ბოროტნი არიან, თქვენი ლოცვა მათ
უფრო სჭირდებათ. თუ თქვენი მტრები არიან, ნაბრძანები გაქვთ მათთვის ილოცოთ. ეს ერთი იმ
წესთაგანია, რომელიც მთელი სახლისთვის საერთოა”.

თუ კაცს სჯერა, რომ ჭეშმარიტებაში მყოფობს, სხვაგვარად არ უნდა იქცეოდეს, რადგან

შეუწყნარებლობა და სიძულვილი მხოლოდ ავი ზნის ან, კიდევ უარესი, ფუნდამენტური
ურწმუნობის გამოვლენა იქნებოდა.

ქლაივ ლუისმა თვითონ იცხოვრა ნამდვილი და ურყევი ქრისტიანის ცხოვრებით. იშვიათია

ადამიანი, რომელსაც ასე უდრტვინველად, მოვალეობის ასეთი შეგნებით და მზადყოფნით
მიეღოს ტანჯვა. ერთადერთი მაგალითით შემოვიფარგლები: მან მხოლოდ 60 წელს მიღწეულმა
იქორწინა და ცოლად მოიყვანა ძვლის კიბოთი დაავადებული ქალი, რომელიც ახლო მომავალში
ტანჯვით სიკვდილისთვის იყო განწირული. და ეს ჩაიდინა არა სენტიმენტალური
“კეთილშობილების”, არამედ სწორედ სიყვარულის გამო. საერთოდ კი, XX საუკუნის ცნობილ
სახელებში ძნელია მოიძებნოს ბიოგრაფია, რომელშიც ესოდენ მცირე დოზით იყოს სიამოვნება
და ესოდენ უხვად ჭეშმარიტი სიხარული მთელ არსებობასა და სამყაროს კიდითკიდემდე რომ
ავსებს. და ეს სიხარული ღმერთის არსებობის ყველაზე უტყუარ ნიშნად მიაჩნდა ქლაივ ლუისს.
კონფესიებად დანაწევრებულ ქრისტიანობაში იმდენად ცოტაა გამაერთიანებელი სახელი, რომ
ამაზე სულ უმნიშვნელო მინიშნებაც კი სიხარულს იწვევს. მაგალითად, გასულ საუკუნეშივე
ერთი ურყევი მართლმადიდებელი მოითხოვდა, რუსეთის ეკლესიას თავის წმინდანადაც
ეღიარებინა ფრანცისკ ასიზელი.

იმედი უნდა ვიქონიოთ, რომ ახლო მომავალში ქლაივ სთეიფლ ლუისის სახელი
გამაერთიანებელ ძალად იქცევა ქრისტიანული კონფესიებისთვის – ჯერ კიდევ გადამტერებული
ძმებისთვის. ხოლო მანამდე ყველაზე ორთოდოქს მართლმადიდებლებსაც კი შეუძლიათ
თამამად იკითხონ “უბრალოდ ქრისტიანობა” – ურყევი ანგლიკანის მიერ დაწერილი ეს წიგნი
მხოლოდ ქრისტიანობის არსში წვდომას კი არ გაუადვილებს მათ, არამედ სწორედ
მართლმადიდებლობაში განამტკიცებს… ასეთია ჭეშმარიტი რწმენის სასწაული.
ხოლო ჩვენ, ამ უაღრესად სასარგებლო წიგნის მკითხველებს ისღა დაგვრჩენია, გულითადი
მადლობა ვუთხრათ ზეინაბ სირაძესა და “კავკასიურ ინსტიტუტს” მისი გადმოქართულებისა და
გამოცემისთვის.