cek ilk ifad eleri esas a lın a ra k
«1938 Harp Okulu Olayı
ve Nâzım Hikmet»
« Y ıllard ır ölüm ü istem edim ,
ç ü n k ü v atan d a şlarım ın be­
n i b ir v atan haini, haricî
te h lik e y e m aruz olan m em ­
le k etim in ordu su n u bozgun
cu lu ğ a u ğ ratm ağ a çalışır b ir
ad am diye ta n ım a ların a , a-
leyhim de verilen h ü k ü m le ­
r i doğru sa n m aların a razı
değildim . M ehm et Ali Se-
b ü k 'ü n h u k u k î y azıları b ü ­
tü n h a k ik a tle ri o rta y a d ök­
m ü ştü r. G adre ve h ak sızlı­
ğa uğrad ığım belli o lm uştur.
Bu m a n za ra k arşısın d a a rtık
gözüm ü y u m m a k ta n kork u m
kalm am ıştır.» (1)
N âzım H ikm et, B ursa h apis­
han esin d e kendisiyle görüşm e
ye gelen V atan gazetesi b a ş­
y azarı A h m et E m in Y alm an ’a
açîık g rev in e y atm ad a n b ir
gün önce, 7 N isan 1949'da böy
le söylüyordu. G erçek ten de,
A v u k at M ehm et A li S ebük,
V atan gazetesinde yay ın lad ığ ı
b ir dizi y azıda N âzım H ik m e t’
e y ü k le tile n toplam 28 yıl h a ­
pis cezasının en k ü çü k b ir h u
k u k î d a y a n a k ta n yoksun old u ­
ğunu b ü tü n ay rın tıla rıy la göz­
ler önüne sermişti. (2)
İd d iay a göre N âzım H ikm et,
3 A ralık 1937 ta rih in e ra s tla ­
yan Ş ek er B ay ram ı arife günü
N işan taşı’n d ak i evine gelen
H arp O kulu öğrencisi Ö m er
D e n iz 'e :
«M em leketim izde ün iv ersite
muhiti, faşist unsurudur T ür­
k iy e'y e en büyük tehlike
faşizm den gelir. Siz genç­
siniz. R ısm ıı şfr-ıdiden a-
teşe atm ayınız. Y azık olur,
te d b irli olunuz, sizin bu fi­
k ird e olduğunuzu b ilenlere
k a rşı, ru cu ettiğinizi aşılayı
nız Siz ile rd e o rdunun kuv
v etli elem anı olacaksınız.
O rd u y a girince köylü n efe r
le re , ev v elâ C um h u riy eti
ve so n ra kom ünistliği te lk in
edeceksiniz. T ü rk iy e’de doğ
ru d a n d o ğ ru y a kom ünist-
v erm iş olan hâdise, N âzım H ik ­
şaire azılı b ir k a tile v e rile b i­
Ali Rüzgâr
}ik olm az. İlk zam an lard a
b u lacağınız fırs a tla rd a n is­
tifa d e e d e re k A lm anya v e
İta ly a 'n ın T ü rk iy e’ye d ü ş­
m an o ld u k la rın ı ve A lm a n ­
y a ’n ın B a lk a n la r ve A n a­
dolu üzerin d en B asra K ö r­
fezine in m ek ve İta ly a n la ­
rın da cen u p h u d u d u m u z­
d an m em leketim ize faşizm i
y aym ak isted ik lerin i a n la t­
m alısınız» dem iştir. (3)
İşte N âzım H ik m e t’in, H arp
O kulu A sk erî M ahkem esine v e­
rilm esin e sebep olan sözleri
b u n la rd ır. N e v a r ki, H arp O-
k u lu öğrencisi Ö m er D eniz d u ­
ru şm ad a b u ifadesini y a la n la ­
m ış ve N âzım H ik m e t’in k e n d i­
sine böyle şey ler söylem ediğini
açıklam ıştır. G ene de m ah k em e
öğrencinin ilk ta h k ik a tta k i ifa
desini delil saym ış ve N âzım
H ik m et’i .orduyu isyana ta h rik
te n dolayı 15 yıl ağ ır h ap is ce­
zasına m ah k û m etm iştir.
B u n d an a ltı ay k a d a r so n ra
da D onanm a K om utanlığı A ske
ri M ahkem esi ask eri isyana ta h
rik suçundan N âzım H ik m e t’i
20 yıla m ah k û m etm iştir. G e­
ne id d iay a göre N âzım H ik m et
b ir D eniz G ediklisine, «Bana
donanm adaki fa k ir ask erlerin
ad re slerin i gönder, o n la ra p a ­
ra yollayacağım» demiştir. Bu
G edikli de m ahkem ede bu i-
fadesini in k â r etm iş ve N âzım
H ik m et’in k endisine böyle şey
le r söylem ediğini öne sü rm ü ş
se de m ah k em e b u defa da ilk
ifadeyi delil diye ku llan m ış
ve h ü k m ü n ü v erm iştir. Bu iki
cezr' b irle ştirilm iş v c b irle ştir
m e k aid ele rin e u y u la ra k şaire
28 yıl 4 ay a ğ ır hapis cezası
k esilm iştir.
N âzım H ikm et in y u k arıd a k i
sözleri söylediğine d air hiçbir
delil ve em are b u lun m ad ığ ı
halde birisi 19 yaşın d a b ir
H arp O kulu öğrencisinin öte
ki b ir D eniz G ediklisinin, ne
tü rlü k o şu llar altın d a v e rd ik ­
le ri p e k â lâ ta h m in ed ileb ile­
lecek b ir h apis cezası u y g u la ­
nab ilm iştir.
G ö rü ld ü ğ ü gibi N âzım H ik ­
m et kom ünizm pro p ag an d ası
y ap m ak ve bu iş için cem iy et
te şk il etm ek suçu n d an değil
- zira o g ü n le rd e bu gibi fiil­
ler A skerî Ceza K anununun kap ­
sam ın a hen ü z alın m am ıştı -
A sk erî Ceza K a n u n u ’n u n 94
ü n cü m ad d esin e m u h a lefetten
h ü k ü m giym işti. Bu m ad d ey e
göre, b ird en fazla a sk e rî şa­ m isyonunda açıkça b e lirtti ve
h ısları, hep b irlik te âm ire v e­ b ir gün
y a üste k arşı itaatsizliğ e sevk
eden isy an ta h rik çisi sayılır,
oysa h e r iki m ah k em e k a ra rın
da d a sözlerin y aln ız b ir kişiye
söylendiği açıkça ifade e d il­
m ek ted ir. Bu d u ru m d a N âzı­ rak hak ve adalet âşığı baba­
m a atfed ilen sözlerin bu 94
ü ncü m ad d e ile h iç b ir ilgisi
y o k tu r. Ü stelik bu sözlerden
«isyana ta h rik » an lam ı ç ık a r­ de yapm ış olacağım . S ay g ıları
ta b ilm e k için o g ü n lerd e en a-
zın d an b ir Ş ü k rü K aya, y a da
-M üşir»den em ir alm ak g ere­
kir. H er ik i h ü k m ü d e v e r­
m iş o lan A skerî M ahkem e ü y e ­
le rin d en d ö rd ü n ü n h u k u k ile
u zak tan y ak ın d an b ir ilg ileri
b u lu n m a m a k ta ve n o rm al ko- j[ p a rti ik tid ard ay d ı.
m u ta zinciriyle ü st m a k a m la ra J şeriatı, h ilâfeti y ıkan ve şekle
bağlı bulunm aktadırlar. Hele
o g ü n lerd ek i em ir, ita a t ve d i­
siplin k a v ra m la rın ın o rd u için
de n aşı anlaşıldığı p e k çok ö r­
n ek leriy le o rtad a d ır.
N azizm in o rtalığ ı k asıp k a ­
v u rd u ğ u ve te k b aşın a ik ti­ cak genç d elik an lıla r o k u y o r­
d a rd a olan C H P ’n in h en ü z or
ta n ın soluna geçm e çabasına
düşm ediği o y ılla rd a -kırk yıl
d ır soldayım dediğine göre,
d em ek o y ılla rd a C H P ’de y a l­
nız İn ö n ü solcuym uş - b u k o r­
k u n ç h ak sızlık sadece bazı hu
k u k çu larım ızm v ic d an la rın ı 5271 A b d ü lk ad ir
sızlatm ak la kalm ış. E ski T em ­
yiz Başsavcısı F a h re ttin Ka-
rao ğ la n 'm k ızı R ebia Ş e r e f in
yazdığı şu m e k tu p ib re t v e ri­
cidir:' B ü y ü k T ü rk şa iri N â­
zım H ik m e t’in ad ım ad ım ö lü­
m e y a k la ştığ ı bu anda, b ab am
C u m h u riy e t B aşsavcısı m e r­
h um F a h re ttin K arao ğ lan ’ın
bana N âzım H ik m et h ak k ın d a
sö y led ik leri b u g ü n gibi h a tı­
rım da. F a h re ttin K arao ğ lan ,
«bir h â k im o la ra k m e m le k eti­
m izde b an a en b ü y ü k ıstıra b ı
m e tin h iç b ir delile, h iç b ir k a ­
nun h ü k m ü n e d a y a n ılm a k sa m
28 y ıl h apse m ah k û m ed ilm e­
sidir. A d alet tarih im izi bu g ü ­
n ah tan k u rta rm a k en bü y ü k
em elim dir. Ama, ne yazık ki
b una gücüm y etm iy o r...»
yordu.
F a h re ttin K arao ğ lan bu duy
gu ve d ü şü n celerin i y aln ız ya
k ın la rın a söylem ekle kalm adı.
Y anılm ıyorsam 1945 y ılın d a
Büyük Millet Meclisi Adalet Ko­
h ipodrom da S ayın
C u m h u rb aşk an ın a da açtı. Bu
hâtıraları delâletinizle Türk
h a lk ın a n a k le tm e k im k ân ın ı
bulursam, yalnız bir insar* bir
T ürk olarak Nâzım Hıkm et’e
k a rşı olan değil, b ir ev lât o la­
m a ve asil b ir y arg ıç olarak,
şerefin i şerefim saydığım T ü rk
A d ale tin e k arşı olan vazifem i
m ı k a b u l b u y u ru n u z. İm za:
Y argıç, Rebia Şeref. (4ı
II
E vet, faşizm in A v ru p a y ı ka
sıp k a v u rd u ğ u o y ıllard a T ü r­
k iy e ’de, ağasıyle, eşrâfıyle,
zenginiyle sözde halkçı
S altan atı,
a it b ir dizi d ev rim leri g erç ek ­
le ştiren T ürkiye, bir h u k u k
devletiydi. D ikm en sırtla rın d a
k i m o d ern H arp O k u lu m u zd a
C u m h u riy e ti içerd ek i ve dışar-
d ak i d ü şm a n la ra k arşı k o ru y a
lardı. B u n ların iç in d t birkaç
genç, tab iy e, talim nam e ve sa ­
vaş ta rih i dışında, B a lz ak ’ı, A-
n ato l F ra n s ’ı, G o rk i’yı, D iya­
lek tik M ateryalizm i, K uyuçaklı
Y usuf’u okum az m ı? İşte is­
y an dediğin b u n d an çıkar.
M eriçboyu,
çık o rtay a. 5227 N ecati Çelik,
çık ortaya. 5202 N aci Fişek,
çık o rta y a 54C9 Ö m er Deniz,
çık o rtay a. 5408 Ş adı A lkıhç,
çık o rtay a. 5362 O rh an Alka-
ya, çık ortaya...
A rd ın d an K afk a'y a y ara şır
kâbuslu b ir serüven b aşlar
Baş ro ld e Savcı Ş erif Budak
Bu k ita p la r senin mi? Söyle,
söyle, kom ünizm e d air neler
k o n u şm u şlar? N e d ire k tifle r
v erm iş N âzım ? Bana bak. yok
ed erim seni, zaten sizi herkes
öldü b iliy o r... Y âni m illet a ç ­
tır, fa k ird ir diyorm uşsunuz!
H aydi k a lk çabuk giyin! S öy­
le şim di bana, sizi kim id are
ediyor? Siz ya M oskova'dan,
ya Roma'dan, ya B erlin’den i-
d are ediliyorsunuz. A m a h a n ­
gisinden? Sen söyliyeceksin
bunu.
A rd ın d an ikinci perde. Baş
ro ld e h âk im K âzım Y alm an.
S av cılık m ak am ın d a Ş erif B u ­
dak.
«Biz y erlerim ize y e rle ştik ­
ten az sonra kapıdan içeri Nâ­
G enç D eğ erler B irikim i
A LA N ’da
G enç K uşağın
E d eb iy at D ergisi
ALAN
M u rat Belge
H alû k A k er
A. B eh ram o ğ ’u
E gem en B erköz
Ö zkan M ert
1 E ser G ürson
\ R ahm i A kseki
S ü rey y a B erfe
R efik D urbaş
İsm et Özel
C ah it Z arifoğlu
Bilgin A dalı
Ra.sim Ö zdenören
ve d ah a yeni d e ğ e rle r...
A L A N
M a rtta çık ıy o r P.K. 709
İsta n b u l
(YÖN: 22)
zım girdi. B ird e n b ire g ö rü n ­
dü o. İri gövdesi, alev alev kı
zil saçlarıy la, güçlü b ir çınar
ağacına benziyordu. O görü­
n ü r görünm ez de bizde ister
istem ez b ir k ıp ırd a m a oldu.
Ö m er'd en b aşka h içb irim iz
d i­ g ö rm em iştik onu, çok m e ra k
e d iy o rd u k ... Ü zerine güneş
v u rm u ş ay çiçeği gibi ap ay d ın
lık b ir yü zle g irm işti içeri. I-
şıl ışıl g ülen g ö zlerini h e p im i­
zin ü stü n d e a y rı ay rı, o k şar
gibi gezdirdi, b aşıy la h ep im i­
ze ay rı ay rı selâm v e re re k sık
ad ım la rla geldi en önd ek i is­
k em ley e o tu rd u ...»
«— A nlatayım , efendim , d i­
ye b aşlad ı söze N âzım . B en
h u rd a k i sa n ık la rd a n y aln ız şu
ark a d aşı (y an ın d a k i Ö m eri gös
te r e r e k ) tan ıd ım . D iğ erlerin i
n e gördüm , n e de v a rlık la rın ­
dan h ab e rim v ar...»
«Ben de d ışa rı çık m ak üze­
re k alk tım . K ap ıy a doğru gi­
d erk en , m ah k em e ü y elerin d en
Bnb. F u a t B ey de b an a d o ğ ru
g eliy o rd u ... Y aklaştı bana, e-
linı om uzum a koydu ve: «— î-
şin içinde b ir şey yok. biliyo­
rum A b d ü lk ad ir. Ama siz h a ­
zır olun, ne yapalım , y u k a rı­
bir
d an geliyor em ir, size ceza v e­
receğiz, oğlum . D edi...
«(N âzım ) ark a sın a döndü,
hepim ize gö7 g ezd 'rd i. T er i-
çinde kalm ıştı. — Y azık bu
ço e u k 'ara .dedi, çok yazık.
Y akm ayın b u n la rı, h içb ir sı»»
çu yok b u n la rın . Ben de «uç­
suzum. A leyhim de b ir k o m p ­
lodur hu benim
Ve Savcı S eril B u d ak 'ın ta
n ık ia ıı iki öğrenci. B ili m u h ­
b ir S ü re y y a Koç (şim di C H P
m illetv ek ili ve P a rti Meclisi
üyesidir) ve nak liy eci İb ra ­
him. Bu üçünden başka aley h ­
te b u lu n an yok.
K arar: Nâzım H ikm et 15 y ıl
ağ ır hapis, ö ğ re n c ile re 14 y ıl
ile 6 yıl o rasın d a değişen h a­
pis c e za la rı... Ç oğunun y a ş la n
21'iıı altın d a olduğu için bu cu
zalar in d iriliy o r
sO za m a n lar O rtad o ğ u ve
A kdeniz Bölge, inde Ingiliz En
te lija n s Servisi, ileri lik ırle re
karşı, şim di A m erik an E m p e r­
yalizm inin y ap tığ ı ja n d a rm a lık
ro lü n ü y a p ıy o rd u ... A y rıca
Nazi A im an y asın ın da gizli
baskısı ve G enel K u rm ay la
sah te d o stlu ğ u n u n bizim ezil­
m em izde çok önem li rolü ol­
muş.»
B u n d an so n ra A. K ad ir, o gü
zelim şiir d iliyle N âzım ’la A n ­
k ara A skerî C e z a e v in d e ge­
çen g ü n le ri an latır. İftira n ın
taştan k atı ça m u ru n u , huku­
kun kötü k işilerin elin d e rezil­
liğini, faşizm in k ara n lığ ın ı gör
m ek istersen iz okuyun bu k ita ­
bı.
(1» Va»;ın; N âzını H ikm et, lıalinl
haııa a n lattı, y a /a n : V.fc.Y. 9
Nisan *>5?. Ahmet Em in > alm an
IX Ağustos 1149 tarihli V atan’
da yazdığı lik r e l 'e N âzım
Hikmet haslıklı yazısında Ull
defa N azım H ikm et meselesini
orta>a atıyor re söyle dlyordnı
kendi kendiım- soruyorum ...
Ziya l’aşa'nın acı bir havâi so­
kulu iv'inde bağırdığı gibi, bn
mili» te bağlılık gösterm ece ve
feragatle hizmet etm eğe çalış­
m ak bir çılgınlık m ıdır Bu yol­
da yürüyenleri m utlaka felâket
mi bekler? Mid ec il ik ne vakte
kadar m ukadderatım ıza hâkim
bir kuvvet halinde kıla c ak ?
Beıı bıı m esuliyetin yirm i mil­
yonda biri derecesi inle bir payı
bile taşım ağa devam etmeğe razı
değilim. H aksızlığa karsı sesimi
yükseltiyorum . Ahme t E. Y al­
man bu konuda daha sonra da
yazdığı çeşitli ba§ yazıları ve
Nâzın» liik n ıc t'le konuşm alarla
m eselenin pe-jlnl bırakm am ış ve
halkoyunun aydınlanm asında bü»
yük hizm etleri olm uştur.
(2) B ak: V atan G azetesi 23 Kasım
S «« 12 A ralık 1949, 3 O cak
195«.
fi) V atan S â n ın H ik m e t D â v âlın ın
Siibııt D elilleri, Y aran: .Mehmet
AH Sebük, İS K asım 1949
(41 V atan G azetesi 14 M ayıs 1950
SAYFA; 13
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği
Taha Toros Arşivi
*oo 0 1 0