1.

ÜNİTE:DOĞAL SİSTEMLER

A. DÜNYA’NIN TEKTONİK OLUŞUMU VE

DEĞİŞİMİ
B. JEOLOJİK ZAMANLAR
C. İÇ KUVVETLER VE TÜRKİYE’DEKİ ETKİLERİ
Ç. KAYAÇLAR VE YER ŞEKİLLERİ
D. DIŞ KUVVETLER VE TÜRKİYE’DEKİ
ETKİLERİ
E. YERYÜZÜNDEKİ SULAR
F. TÜRKİYE’DEKİ SULAR VE BU SULARIN
KULLANIMI
H. YERYÜZÜNDE VE TÜRKİYE’DE TOPRAK
ÖRTÜSÜ
İ. TÜRKİYE’DE TOPRAK KULLANIMI
J. YERYÜZÜNDEKİ BİTKİ TOPLULUKLARI VE
TÜRKİYE’DE BİTKİ ÖRTÜSÜ
DÜNYA’NIN TEKTONİK OLUŞUMU

1.DÜNYA’NIN İÇ YAPISI

*Başlangıçta gaz ve tozlardan oluşan Dünya, kendi ekseni etrafında dönerek zamanla dıştan içe doğru
soğuyup katılaşmış böylece sıcaklık ve yoğunlukları farklı olan katmanlar oluşmuştur.

*Dünya çekirdek, manto ve kabuk olmak üzere iç içe üç katmandan oluşmaktadır.

*Yerin derinliklerine doğru inildikçe sıcaklık, basınç ve yoğunluk …………………..
(Derinliklerine inildikçe sıcaklık her 33 metrede 1 C artar)
Not:…………………………..…………… ve …………………………………………yerin iç kısmı hakkında bilgiler verir.

Yerin Katmanları Özellikleri

Yerkabuğu(Litosfer) -Kayaçlardan oluşur. Bu nedenle taş küre olarak da
adlandırılır.
-Dünyanın en hafif ve kalınlığı en az olan katmanıdır.
- Yerkabuğunun kalınlığı okyanus tabanlarında ……………,
dağlık bölgelerde ise ………………………
-Yer kabuğu birbirinden farklı özelliklere sahip iki
katmandan oluşur.
-Üst katmanda silisyum ve alüminyum yoğun olduğundan
bu katmana ………………. denir.
- Alt katmanda ise silisyum ve magnezyum yoğun
olduğundan bu katmana ………………. denir.
- Sial’in kalınlığı okyanus tabanlarında az iken, kıta
tabanlarında fazladır.
- Sima’nın kalınlığı okyanus tabanlarında fazla iken, kıta
tabanlarında azdır.
- Sıcak ve akışkan bir yapıya sahiptir. Bu akışkan maddeye
magma denir.
Manto - Bu katman Dünya’nın yaklaşık üçte ikisini oluşturur. Alt
kısımlarındaki sıcaklık 5000 °C civarındadır.
- Mantoda meydana gelen konveksiyonel akıntılar …………
……………………………………. oluşumuna neden olur.
-Yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en ………………. olan
katmandır.
- Ağır elementlerden (demir ve nikel ) oluşur. Bu nedenle
Çekirdek ağır küre anlamında Barisfer adı verilir.
- İç ve dış çekirdek olmak üzere iki katmandan oluşur.
-İç Çekirdeğin basıncın ve yoğunluğun fazla olması
nedeniyle katı olduğu düşünülmektedir.
 2.LEVHA HAREKETLERİ

*Yer kabuğu irili ufaklı bir çok parçadan oluşur. Bu parçaların her birine levha denir.
* Yer kabuğunda meydana gelen hareketlere tektonik hareketler denir.
* Alfred Wegener’in ortaya attığı Kıtaların Kayması teorisine göre karalar, günümüzden
yaklaşık 250
milyon yıl önce ……………………. adı verilen tek parça hâlindeydi.

* Kıtaların kayması teorisine göre, yer kabuğunu oluşturan levhalar, akışkan olan manto tabakasının
üzerinde hareket etmektedir. Levhaların manto üzerindeki hareketi çok yavaş olmaktadır (yılda
yaklaşık 1 ile 10 cm arasında).
*Levha hareketleri üç şekilde olmaktadır: Yaklaşma, uzaklaşma ve yanal yer değiştirme.
*Kıtaların önceleri bitişik olduğunun, sonradan birbirinden ayrıldığının kanıtları:
- Kıta kenarlarının birbirine ……………………. olması. ( Bir yapbozun parçaları gibi)
-Farklı kıtalarda aynı …………………………… rastlanması.(Örneğin Güney Amerika’nın doğu kıyıları ile
Afrika’nın batı kıyılarında aynı fosillerin bulunması)

Levha Hareketi Sonuç

İki kıtasal levhanın ………………………… -Sıradağlar oluşur.
-Depremler oluşur
-Okyanus ortası sırt oluşur -Deniz tabanı yayılması olur
İki okyanusal levhanın …………………..… -Volkanik patlamalar olur -Kıtasal kabuk oluşur

Bir okyanusal levhanın bir kıtasal
levhanın altına dalması
İki kıtasal levhanın ………………………..
(Doğu Afrika’da, Afrika ile Arabistan
levhaları gibi)
-Yüksek sıradağlar oluşur -Volkanik patlamalar olur
-Dalma batma zonu oluşur (Amerika’nın batı kıyılarında olduğu
gibi.)
-Denizler ve okyanuslar oluşur
(Örnek Kızıl denizin oluşması)

İki okyanusal levhanın ………………….. Volkanik ada yayları ve derin okyanus çukurlukları
oluşur.(Mariana çukuru, Filipinler gibi)
JEOLOJİK ZAMANLAR
*Yapılan araştırmalara göre Dünya’nın 4,5 milyar yıl önce oluştuğu tahmin edilmektedir.
*Dünya’nın ilk olu¬şumundan günümüze kadar olan zaman dilimlerine jeolojik zamanlar denir.
* Jeolojik zamanların ve devirlerin belirlenmesinde göz önünde bulundurulan özellikler:
-…………………………………………………………………………….
-………………………………………………………………….
-…………………………………………………………………
Jeolojik Özellikleri
Zamanlar
-İnsan yaratılmıştır.
-İklim değişiklikleri (Buzul çağları) yaşanmış, bu nedenle deniz seviyesinde
değişmeler olmuştur.
Kuaterner -Türkiye’deki volkan dağları oluşmuştur.
-Ege bölgesindeki graben ovaları oluşmuştur
Senozoyik -Delta ovaları oluşmuştur.
(3.zaman) - …………………………. ve …………………………… boğazları oluşmuştur.
-……………… Denizi oluşmuştur.
-Alp orojenezi ile Alp dağları, Himalaya dağları, Kayalık ve And dağları
oluşmuştur
Tersiyer -Alp orojenezi ile ………………………… ve ………………………… dağları oluşmuştur.
-Atlas ve Hint okyanusları oluşmuştur
-………………, ……………………., ……………………….., …………… yatakları oluşmuştur
-Tetis Denizi'nin oluşmuş ve bu deniz tabanında büyük oranda tortulanma meydana
Mezozoyik gelmiştir.
(2. zaman) -Dinazorlar ortaya çıkmıştır.
-Pangea kıtası ikiye ayrılmıştır.
- ……………………………….. yatakları oluşmuştur
Paleozoyik -Türkiye’deki masif araziler oluşmuştur.
(1.Zaman) -Apalaş, Ural, ve İskandinavya dağları oluşmuştur (Kaledoniyen ve Hersiniyen Orojenezi
ile)
- Pangea Kıtası oluşmuştur
-Kıta çekirdekleri oluşmuştur
Prekambriyen -Atmosfer oluşmuştur
(İlkel zaman) -İlk canlılar ortaya çıkmıştır
-En uzun süren jeolojik zamandır

Not : Türkiye’nin büyük bölümü 3. Jeolojik zamanın(Senezoyik) Tersiyer ve Kuaterner dönemlerinde

oluşmuştur. Bu nedenle ülkemiz genç oluşumludur. Ancak 1. ve 2. Jeolojik zamanda oluşan arazileri de
bulunmaktadır. Ülkemizde hem taş kömürü hem de linyit yataklarının bulunması farklı jeolojik zamanlarda
oluştuğunu kanıtlar.

Ülkemizin Masif Arazileri(1. Jeolojik Zamanda Oluşan Araziler)

1-…………………….…………….. 2-……………………………….….

3-………………………………….. 4- ……………………………………

5-………………………………….. 6-…………………………………..

7-……………………………………..

Not: Türkiye’nin oluşumunda kuzeyden ………………………………. levhasının, güneyden ise

………………………………. ve …………………………………. levhalarının birbirini sıkıştırması etkili olmuştur.
ETKİNLİK: Aşağıda verilen olayların hangi jeolojik zamana ait olduğunu numaraları ile birlikte noktalı
yerlere yazınız.

Paleozoyik Mezozoyik Senozoyik

(1.zaman) (2.zaman) (3. zaman)
Tersiyer Kuaterner
Pangea Kıtası'nın oluşumu
Tetis Denizi'nin oluşumu
Taş kömürü yataklarının oluşumu
linyit, petrol, bor ve tuz yataklarının oluşumu
İnsan hayatının başlaması
Apalaş, Ural, ve İskandinavya dağlarının oluşumu
Alp, Himalayalar, Kayalık ve And dağlarının oluşumu
Atlas ve Hint okyanuslarının oluşumu
Buzul devirlerinin başlaması ve bitmesi
Kıtaların bugünkü görünümünü almaya başlamas
Ege denizi, İstanbul ve Çanakkale boğazının oluşumu
Pangea'nın parçalanmasıyla Lavrasya ve Gondvana
kıtalarının oluşumu
Toroslar ve Kuzey Anadolu dağlarının oluşumu
Yıldız dağlarının oluşumu
Delta ovalarının oluşumu

ETKİNLİK: Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanlarının karşısına D, Yanlış olanlarının karşısına Y yazınız.

Jeolojik zamanlar içinde en uzun süren Prekambriyendir. D

Fosiller Dünya’nın geçmişi hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Aynı bitki ve hayvan türlerine ait fosillerin farklı kıtalarda görülmesi kıtaların eskiden birleşik
olduğunu kanıtlar
Yer kabuğunun kalınlığı okyanus tabanlarında fazla, karalarda azdır.
Silisyum ve magnezyumun yoğun olduğu yerkabuğunun alt katmanına sima ya da bazaltik kabuk
adı verilir.
Yer kabuğunun hareketi yaklaşma, uzaklaşma ve yan yana yer değiştirme şeklindedir
Türkiye’de hem petrol hem de linyit yataklarının bulunması farklı jeolojik zamanlarda oluştuğunu
kanıtlar
Ülkemizde sıcak su kaynaklarının yaygın olarak bulunması genç oluşumlu olmasının sonucudur.
Pasifik Levhası ile Filipinler Levhası'nın çarpışması sonucu ise yaklaşık 11 kilometre derinliğe sahip
olan Mariana Çukuru oluşmuştur.
Levhaların bir yerde ayrılması, başka bir yerde birbirleriyle çarpışmasına neden olur
Kıtaların Kayması Kuramı Alfred Wegener (Alfiret Vegener) tarafından ortaya atılmıştır.
Yer kabuğunun üst kısmında bulunan sial katmanına okyanusal kabuk denir.
Yerin derinliklerine inildikçe her 200 metrede sıcaklık 1 C azalmaktadır.
 İÇ KUVVETLER VE TÜRKİYE’DEKİ ETKİLERİ
*Enerjisini Yer’in derinliklerinden alan kuvvetlere iç kuvvetler denir.
* İç kuvvetler; epirojenez, orojenez, volkanizma ve deprem olmak üzere dört gruba ayrılır
*İç kuvvetlerin oluşma nedeni mantodaki …………………….…………. ………………….……..’dır.
*……………………..…………. ve ………………………..… çok yavaş yer hareketleridir.
*Türkiye’de en etkili olan iç kuvvet ………………………….‘dir. Ülkemizin çok dağlık olması bunu
kanıtlamaktadır.

1-EPİROJENEZ (KITA OLUŞUMU )

*Levhaların ağırlaşarak ……………...……………, ya da hafifleyerek ……………………………….. epirojenez denir.
*Yerkabuğu parçaları, yoğunluk ve kalınlıklarına göre mantoya az ya da çok gömülerek dengede durur. Bu dengeye
izostatik denge adı verilir. İzostatik dengenin bozulması epirojeneze neden olur.

* Epirojenez sonucu yükselerek oluşan kara parçasına …………………………………….. , alçalarak oluşan okyanus ve deniz
çukurluklarına da ………………………………………adı verilir

Epirojenezin Nedenleri Epirojenezin Sonuçları

1.İklim değişiklikleri 1……………………………………………

-……………………………….. karaların ağırlaşarak -Karaların alçalması sonucu denizin karaya doğru
alçalmasına neden olur. ilerlemesi olayına denir.
-……………..………………….. ……………………… karaların
hafifleyerek yükselmesine neden olur.
2.Dış kuvvetler
-………………………………. karaların hafifleyerek
yükselmesine neden olur.
-………………………………….. karaların ağırlaşarak
alçalmasına neden olur. 2. …………………………………………
3.Volkanik faaliyetler Karaların yükselmesi sonucu denizin geri çekilmesi
-Volkanizma sonucu lavların karalar üzerinde olayına denir.
birikmesi

3.Kıyı çizgisinde değişmeler olması

4.Dünya üzerinde kara ve denizlerin kapladığı

alanın değişmesi
(Karalar alçalırsa denizlerin kapladığı alan genişler,
karalar yükselirse denizlerin kapladığı alan daralır.)

Epirojeneze Örnekler:

-Hollanda, Belçika, Venedik ve Danimarka’nın ……………………….…………….

-Kanada ve İskandinav ülkelerinin (Norveç, İsveç) …………………………………..(Nedeni buzulların erimesidir)

-Çukurova’nın ve Ergene ovasının ……………………….. (Nedeni tortulanmadır)

-Ege kıtasının çökmesi ve Ege denizinin oluşması

Not: Anadolu’nun yüksek bir ülke olmasının ve platoların yükseklerde bulunmasının nedeni Senozoyikin
Kuaterner döneminde epirojenez sonucu yükselmeye uğramasıdır.
2-OROJENEZ (DAĞ OLUŞUMU)

*Dış kuvvetler sonucu taşınan meteryaller okyanus ve deniz çukurluklarında birikerek tortul tabakalar
oluşturur. Bu tortul tabakalar levhaların birbirine doğru yaklaşması sonucu kıvrılarak yükselir, ya da
kırılarak çöker. Böylece kıvrımlı dağlar ve kırıklı dağlar oluşur.
*Orojenik hareketler sırasında sert olan tortul tabakalarda oluşan kırıklara fay denir.

KIVRIMLI DAĞLAR KIRIKLI DAĞLAR

*Levhaların çarpışması sonucunda:

*Levhaların çarpışması sonucunda:
- Esnek tabakalar kıvrılarak yükselir. Kıvrımlı
dağlar oluşur.
Yüksekte kalan yerlere ………………….……….,
alçakta kalan yere ……………………………. denir.
-Sert tabakalar kırılarak çöker. Kırıklı dağlar
oluşur. Yüksekte kalan kütleye ………………..,
alçakta kalan çöküntü alanına ise ………………..
adı verilir. Not: Ülkemizde horst ve graben
oluşumu en çok ……………………….bölgesinde
bulunur.

Yeryüzünde meydana gelen büyük dağ oluşum hareketleri

*1. Jeolojik zamandaki (Paleozoyik) Kaledoniyen orojenezi ile İskandinavya dağları oluşmuştur.

*1. Jeolojik zamandaki(Paleozoyik) Hersiniyen orojenezi ile Appalaş dağları ve Ural dağları oluşmuştur.

*3.Jeolojik zamandaki(Senozoyik) Alp orojenezi ile Alp dağları, Himalaya dağları, Kayalık dağları ve And dağları
oluşmuştur.

KuzeyAnadolu Dağları
Kaz dağı
…………… ……… Madra dağı
dağları …………….. dağları Yunt dağı
dağları Bozdağlar
Aydın d. Toroslar
Menteşe d.

………. Türkiye’nin önemli dağları

dağları
Dünya’nın en yüksek dağları
Haritada Alp orojenezi ile oluşan Dünya’nın en yüksek
dağları gösterilmiştir.
Ege bölgesindeki graben ovaları: -Bakırçay ovası, Gediz
ovası, K.Menderes ovası, B.Menderes ovası
Akdeniz bölgesindeki graben ovası: Amik ovası
Türkiye’deki dağların oluşmasında 3. Jeolojik
zamanın(Senozoyik) Tersiyer devrinde
gerçekleşen ……….…… orojenezi etkili
olmuştur.
*……………. bölgesindeki dağlar kırıklı dağlardır.
Bu dağlar arasındaki ovalar graben ovalarıdır.
*Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları
………….……….. dağlardır.
Not : Toros Dağlarının yüksek kesimlerinde
kayaların arasında denizel fosillere
rastlanması deniz tabanındaki tortulların
…………………………………………… kanıtlamaktadır.
3-DEPREMLER
3-DEPREMLER

A-Volkanik Depremler B-Çöküntü(Göçme) Depremleri C-Tektonik depremler

Volkanik patlamalar Mağaraların ya da maden ocaklarının Yer kabuğunun kırıklı

sırasında oluşan tavanlarının çökmesi sonucu oluşan dar alanlı bölgelerinde (fay
sarsıntılara volkanik sarsıntılardır. Ülkemizde Ülkemizde karstik arazi hatları üzerinde)
deprem denir. yapısı nedeniyle yer altı boşluklarının fazla yaşanan geniş alanlı
Ülkemizde aktif olduğu Akdeniz bölgesinde(Taşeli ve Teke sarsıntılardır. Genç
volkanlar platosu) daha fazla yaşanmaktadır. Ayrıca Konya oluşumlu araziler
bulunmadığından ovasında son yıllarda yer altı suyunun aşırı tektonik depremlerin
volkanik depremler kullanımı sonucu yer altı boşluklarının oluşması en çok yaşandığı
yaşanmamaktadır. çökme depremlerine neden olmaktadır. alanlardır.

Deprem riski en fazla olan

bölgeler:

-……………………. kıtasının batı

kıyıları ( Şili, Peru, Meksika,
ABD’nin batısı, Kanada’nın batısı)

- ………………. kıtasının doğu kıyıları

(Japonya, G.Kore, Çin, Filipinler,
Malezya ve Endonezya)

- ………………………………….…...
kuşağı(Türkiye, İtalya, Yunanistan,
İran, Afganistan, Hindistan)

Dünya’da deprem riski en az olan bölgeler:

1-…………………………………………………, 2- ……………………………………., 3- …………………………………………….

4-………………………………………………… 5- …………………………………….., 6- …………………………………………..

Not Buralarda deprem riskiniz az olmasının nedeni …... jeolojik zamanda oluşmuş araziler(masif
arazi)olmalarıdır.

Türkiye’de deprem bölgeleri:

4
Kuzey Anadolu fay kuşağı: İstanbul,İzmit, Adapazarı, Bolu,
Düzce, Tokat, Erzincan bu fay üzerindedir.
Doğu Anadolu fay kuşağı: Hatay, Maraş, Malatya, Elazığ,
1 Bingöl, Van bu fay üzerindedir
3
2 Batı Anadolu fay hattı: İzmir, Manisa, Denizli , Aydın,
Kütahya, Afyon bu fay üzerindedir.

Türkiye’de deprem riski en az olan yöreler:

1-………………………………………. 2-………………………………………………………………………………………..….

3-…………………………………………….……. 4-…………………………….....................................................
4-VOLKANİZMA VE TÜRKİYE’DE ETKİLERİ

1-YÜZEY VOLKANİZMASI: Magmanın yer yüzüne çıkıp soğuyarak katılaşmasına denir.

Yüzey volkanizması ile oluşan yer şekilleri:
Krater
a-Volkan konisi: Magmanın üst üste yığılması ve
Volkan Konisi
soğuması ile oluşan volkanik kütlelerdir.
b-………………….: Volkan dağlarının tepesinde
bulunan çukura denir.
Maar
c-…………………: Volkanik patlama sonucu kraterin
çökmesi ile oluşan daha geniş çukurluğa denir.
d-……………: Gaz patlaması sonucu oluşan çukurdur

2-DERİNLİK VOLKANİZMASI: Magmanın yer kabuğunun iç kısmında soğuyup katılaşmasına denir.

Derinlik volkanizması ile oluşan yer şekilleri:
a-Batolit:Magmanın yerkabuğunun içine
Derinlik volkanizması ile oluşan
sokularak soğuyup katılaşması ile oluşan çok
büyük volkanik kütleye denir.

b-Lakolit: magmanın, tabakalar arasına girerek

tabakaları yukarı itip kubbeleştirmesi
sonucunda oluşan, mantara benzer kütlelerdir.

c-Sill: Tabakalar arasına sızan magmanın, tabakaya paralel şekilde yayılarak soğuması sonucunda
oluşan kütlelerdir.

d-Dayk: Magmanın çatlaklar boyunca yüzeye doğru dikey bir şekilde sokulması ve soğuyup
katılaşması ile oluşan kütlelerdir.

AKTİF VOLKANLARIN BULUNDUĞU ÜLKELER Volkanizma sonucunda ;

-Volkanik dağlar ve volkanik adalar ve volkanik

set gölleri oluşabilir.
-Çamur akıntısı ve volkanik kayaçlar oluşur.
-………………, …………….., …………….., ………………
gibi metalik madenler oluşmaktadır.
-Verimli topraklar oluşur

Not 1: Dünya’da aktif volkanların en çok bulunduğu yer ……………………………………………… kıyılarıdır.

Aktif volkanlar çok fazla olduğundan bu kuşağa ………………………………………………. adı verilir.
Not 2:Tehlikeli olmasına rağmen insanların aktif volkanların çevresine yerleşme
nedeni………………….........................................................................
TÜRKİYE’NİN SÖNMÜŞ VOLKANLARI
-Ülkemizde aktif volkanlar bulunmaz.
-Geçmişte volkanizma en çok ……………………….. ve
……………………….. bölgelerimizde yaşanmıştır.
Not 3: Güneydoğu Anadolu’daki Karacadağ kalkan
konili volkandır. Çıkan lavlar bazik karakterli (akıcı)
olduğundan geniş alana yayılmıştır. Bu nedenle
yükseltisi daha azdır.
ETKİNLİK 1: Aşağıdaki tabloda verilen durumların yaşanmasında etkili olan iç kuvvetleri örnekteki gibi
işaretleyiniz.

Orojenez Epirojenez Deprem Volkanizma

Toros Dağları'nın oluşması
İskandinav Yarımadası'nın yükselmesi
Tsunaminin meydana gelmesi
Kıyılarda taraçaların oluşması
Ağrı dağının oluşması
Kıvrımlı ve kırıklı dağların oluşması
Egeid Karası'nın çökmesiyle Ege Denizi'nin oluşması
Hollanda’nın alçalması
Deniz ilerlemesi (Transgresyon) yaşanması
Lav platolarının oluşması
Alp dağlarının oluşması
Gediz grabeninin oluşması

ETKİNLİK 2: Aşağıdaki tabloda verilen yer şekilleri ve olayların oluşmasında etkili olan iç kuvvetleri
örnekteki gibi işaretleyiniz.

Yer şekli Orojenez Epirojenez Deprem Volkanizma

Horst
Graben
Trasgresyon
Maar
Kaldera
Antiklinal
Regresyon
Krater
Dayk
Senklinal
Kıyı taraçası
Lav platosu

ETKİNLİK 3: Aşağıda verilen ifadelerden doğru olanlarının karşısına D, Yanlış olanlarının karşısına Y yazınız.

İç kuvvetlerin nedeni levha hareketleridir D

Buzulların erimesi epirojeneze neden olur
Epirojenez sonucu tabakaların uzanışında bozulmalar olur
Batolit, lakolit, sill ve dayk magmanın yeryüzünde soğuyup katılaşması sonucu oluşur
Yeryüzünde aşınmaya uğrayan arazilerde karanın üzerindeki yük azaldığından yükselmeye uğrar
Himalaya dağlarının oluşmasında Hindistan levhası ile Avrasya levhasının çarpışması etkili olmuştur
Kayalık ve And dağları iki kıtasal levhanın çarpışması sonucu oluşmuştur
Dünya’da depremlerin, volkanizmanın ve jeotermal kaynakların dağılışı paralellik gösterir.
Yerkabuğunun yan basınçlar altında kıvrılarak yükselmesine epirojenez denir
İtalya ve Endonezya ateş çemberinde yer alan ülkelerdir.
Çok büyük volkanik patlamalar iklimde kısa süreli soğumaya neden olabilir.
Depremin şiddetini ölçen alete sismograf denir.
Amerika’nın batı kıyıları ve Asya’nın doğu kıyıları Ateş Çemberi’nde yer alır.
Çöküntü depremleri sonucu oluşan çukurluğa obruk denir.
Taş kömürü, petrol ve doğal gazın oluşmasında volkanizma etkili olmuştur
Büyük okyanus ve deniz çukurluklarına jeoantiklinal adı verilir.
1.Jeolojik zamanda oluşan masif arazilerde deprem riski yüksektir.
KAYAÇLAR VE YER ŞEKİLLERİ
KAYAÇ DÖNGÜSÜ

1-Magmanın Yeryüzüne çıkarak ya da yer kabuğunun derinliklerinde soğuyup katılaşması sonucu

oluşan kayalara ………………………… Kayaçlar denir.

2-Volkanik kayaların ayrışması sonucu ortaya çıkan parçacıklar, bitkisel ve hayvansal artıklar ile su
içindeki eriyik minerallerin üst üste birikmesi sonucu oluşan kayalara …………………. Kayalar denir.

3-Püskürük kayaların ya da tortul kayaların yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğraması
sonucu oluşan kayalara …………………………….. kayaları denir.

Not: Kayaçları inceleyen bilim dalına ……………………….. denir.

Kayaç Türü Özellikleri Örnekler

Püskürük (Volkanik) ……………………….. Kayalar: Magmanın yerin derinliklerinde -……………….., diorit,
Kayalar soğuyup katılaşması ile oluşur. Bu kayalara ………………………… gabro, siyenit
kayaları da denmektedir. Aşınmaya karşı çok dirençlidir. Yerin
derinliklerinde yavaş soğudukları için ………. Kristallidirler.
……………………….. Kayalar: Magmanın yeryüzünde soğuyup -………………., bazalt,
katılaşması ile oluşur. andezit ve rranit ve obsidiyen aşınmaya obsidiyen, volkan
karşı dirençlidir ancak volkan tüfü kolay aşınabilen bir kayadır. tüfü
Yeryüzünde soğuma hızlı olduğundan ………….. kristallidirler.
……………….. Tortul Kayalar: Bitkisel ve hayvansal -…………………, linyit,
Tortul Kayalar artıkların(canlı kalıntılarının) toprak altında uzun süre kalması mercan kaya, turba
sonucu oluşur. antrasit, , tebeşir,
………………….Tortul Kayalar: Diğer kayaların dış kuvvetler ………………….., kiltaşı,
tarafından aşındırılması sonucu kum, kil ve mil gibi unsurların çakıltaşı(konglomera)
birleşmesi ile oluşur.
…………………… Tortul Kayalar: Su içindeki eriyik maddelerin -……………………………..,
çökelmesi sonucu oluşur. Suda kolay çözünebilen kayalardır. jips(alçı taşı), kaya
tuzu, traverten
Başkalaşım(Metamorfik) Bir kayanın yüksek sıcaklık ve basınca maruz kalması sonucu ……………….., mermer,
Kayaları özelliklerini yitirmesi ve yeni özellikler kazanması ile oluşan kuvarsit
kayalardır.
- Taş kömürünün yüksek sıcaklık ve basınç altında kalmasıyla
……………………….. oluşur.
-Kireç taşının(kalker) yüksek sıcaklık ve basınç altında
kalmasıyla …………………………. oluşur.

Not: Sadece ………………………… kayaların içlerinde fosil bulunabilir.

………………………. kayalar tabakalı yapıdadır.
ETKİNLİK: Aşağıda görselleri ile birlikte verilen kayaçların hangi kayaç grubunda olduklarını yazınız.

Granit Obsidiyen Kalker Konglomera

(Çakıl Taşı)

Kayaç

Kayaç grubu ……………………………. ………………………………. ……………………………. …………………………

Kayalar Kayalar Kayalar Kayalar

Taş kömürü Mermer Tüf Bazalt

Kayaç

Kayaç grubu ……………………………. ………………………………. ……………………………. …………………………

Kayalar Kayalar Kayalar Kayalar

Kayaçlardan hangi alanlarda yararlanıyoruz? Kayaç türlerinin ülkemizdeki dağılışı

1-…………………… ve …………………. gibi kayaçlar konut
yapımında kullanılır.
2-………………………… gibi bazı kayaçlardan enerji kaynağı
olarak faydalanılır.
3-……………………………………… tuz elde edilmektedir.
4-………………………….. ve …………………………… gibi bazı
kayaçlardan süs eşyası yapılmaktadır.
Not: İlk insanlar kesici aletler yapımında çakmak taşı ve
obsidiyenden (volkan camı) yararlanmışlardır.
*Yeryüzünde en yaygın olan kayaçlar …………….
kayaçlardır.
*Ülkemizde andezit, bazalt ve tüf gibi
püskürük(volkanik) kayaçlar en çok …………………
ve ……………………… bölgelerinde bulunur.
*Kireç taşının(kalker) en yaygın bulunduğu
bölgemiz……………………………. bölgesidir.

Kayaçların Yeryüzü Şekillerinin Oluşumuna Etkisi

*Kayaçlar, yer şekillerinin oluşumuna önemli ölçüde etkide bulunmaktadır. Bu etki, kayaçların oluşum şekli ve
sertlikleriyle ilgilidir.*Kolay aşınan kayaçlar kısa sürede aşındığından aşınmaya karşı dirençli olan kayaçlar, arazide
genellikle kabartıları, çevresine göre yüksek yerleri oluşturur.

Tor topoğrafyası Peribacaları Traverten Lapya, dolin,

Uvala, polye,
Yer şekli mağara, obruk gibi
karstik şekiller

Oluşumunda ……………………………. ………………………… ……………………..…… ……………………….…

etkili olan kaya
DIŞ KUVVETLER -TÜRKİYE’DE DIŞ KUVVETLER

1-Bir akarsuyun doğduğu yere …………………., *Akarsuyun kollarıyla birlikte sularını topladığı
döküldüğü yere ………….. ya da taban seviyesi alana ……………… denir.
denir.

2-Akarsuyun yatağını enine ve derinlere doğru

aşındırması sonucu yatak eğimi azalır ve taban
seviyesine yaklaşır. Aşındırmanın en son
evresinde yatak eğiminin aldığı içbükey şekle
……………………………….. denir.

*İki akarsu havzasını ayıran sınıra ……………………

………………. denir.

*Bir akarsu sularını denize ulaştırabiliyorsa

…………………… havzalıdır.
Denge profiline ulaşmış bir akarsu için;
*Bir akarsu sularını denize ulaştıramıyorsa
-Yatak eğimi …………. ………………….. havzalıdır.

-Akış hızı …………………. Not: Kapalı havza oluşumunda …………………..ve

………………………………….. etkilidir.
-Aşındırma gücü ………………….
*Genel olarak çevresine göre çukur alanlar
-Hidroelektrik potansiyeli ……………. kapalı havza özelliği kazanır.

3-Bir akarsuyun yatağının enine kesitinden 1 sn. Akarsu Rejimi: Akarsuyun akımında görülen
de geçen su miktarına …………………………… denir. değişmeyi ifade eder.

Akarsuyun akımını azaltan faktörler: Düzenli

Rejimli
-Yağışın azalması -Buharlaşmanın artması Akarsular
(Amazon,
-Arazinin geçirimli olması -Yağışın kar şeklinde Kongo,Sen)
düşmesi

Not: İlkbahardaki kar erimeleri akarsuların

akımını ………………………… Düzensiz
Rejimli
*Bir akarsu üzerinde taşımacılık(ulaşım)
Akarsular
yapılabilmesi için; ( İndus,
-Yatak eğimi …………. olmalı Ganj, Fırat)

-Denge profiline ……………… olmalı

-Debisi …………………… olmalı Not: ………………….’daki ve ……………………………….’daki

akarsular düzenli rejimlidir. Nedeni bu bölgelerin
-Rejimi …………………. olmalı her mevsim yağışlı olmasıdır.
 AKARSULARIN OLUŞTURDUĞU AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ
1-Çentik Vadi 5-Menderes

*Akarsuların yataklarını derine aşındırması sonucu
oluşan dar ve derin vadilerdir.
*Dağlık bölgelerde, yatak eğimi……………..……olan
akarsuların oluşturduğu vadilerdir.
*Ülkemizde Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz’de
yaygın olarak bulunur.
*Akarsuların yukarı çığırında, kaynak kısmında
oluşur.
2-Geniş Tabanlı Vadi
*Menderes, bir akarsuyun yatak eğiminin …….……
olduğu yerde yana aşındırma sonucunda oluşan
büklümlere denir.
*Menderesler çizen akarsular hem aşınım hem de
birikim faaliyeti yaparlar.
*Menderes ülkemizde en çok ………………………
ve………………………….. bölgelerinde bulunur.
6-Devkazanı

*Akarsuların yatağını yanlara doğru aşındırması

sonucu oluşan tabanı geniş vadilerdir.
*Ovalık bölgelerde , yatak eğimi …………… olan
akarsuların oluşturduğu vadilerdir.
*Ülkemizde ……...…….. ve ………….……… bölgelerinde
yaygın olarak görülür.
3-Kanyon Vadi
*Şelaleden düşen suyun aşındırması ile oluşan
çukurluğa denir.
*Devkazanı oluşabilmesi için akarsuyun yatak
eğiminin …………… olması gerekir.
*Daha çok yüksek ve dağlık alanlarda oluşur.
7-Peribacaları

*Volkan tüfünün yağmur ve sel sularınca

*……………….. araziler üzerinde oluşan basamaklı aşınması sonucu alttaki dirençli kayaların yüzeye
vadilerdir. çıkması ile oluşur.
*Kireç taşının (kalker) yaygın olduğu bölgelerde *…………………… arazilerde oluşur. Bitki örtüsünün
bulunur. zayıf olduğu, eğimli arazilerde oluşur.
*Ülkemizde ………………… bölgesinde yaygındır. *Kapadokya’da(Nevşehir çevresi) yaygın olarak
bulunur.
4-Boğaz Vadi 8-Kırgıbayır Kurak bölgelerde bitki
Dağların akarsularca
dikine kesildiği örtüsünden yoksun
eğimli yamaçlarda
yerde oluşan U
yağmur ve sel sularının
şeklindeki vadilerdir. aşındırmasıyla oluşan
…………………………. ve engebeli arazilerdir.
…………………………….
bölgelerinde yaygındır. *Ülkemizde …………………….……… ve …………………………….
Bölgelerinde yaygın olarak bulunur.
9-Peneplen 10-Plato
Akarsuların derin
Akarsuların
vadilerle
aşındırması sonucu
parçaladığı,
oluşan deniz
çevresine göre
seviyesindeki alçak
yüksek düzlüklere
…………………… denir.
denir.

…………………….. ve ……………………. gibi ülkeler 1. Ülkemizde platoların en geniş yer kapladığı bölge
jeolojik zamanda oluştuğundan peneplen haline ……………bölgesidir. Ülkemizde platoların geniş yer
gelmiştir. Türkiye genç oluşumlu olduğundan kaplamasının nedeni …………………………… sonucu
…………… bir ülkedir. Bu nedenle peneplen değildir. yükselmeye uğramasıdır.

AKARSULARIN OLUŞTURDUĞU BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

1-Delta ovası 2-Birikinti konisi
Dağların
yamaçlarından
yağmur ve sel
sularının getirdiği
toprağın dağ
eteğinde birikmesi
ile oluşur.

*Akarsuların taşıdığı alüvyonların kıyıda birikmesi *Ülkemizde de birikinti konileri……………………

sonucu oluşur. ………………………… bulunmaktadır.
* Çukurova(Adana), Bafra ve Çarşamba
ovaları(Samsun), Silifke ovası(Mersin) ülkemizdeki *Birikinti konilerinin birleşmesi ile
önemli deltalardır. ………………………………………………… oluşur.
Bir akarsuyun delta oluşturabilmesi için; *Birikinti yelpazelerinin birleşmesi sonucunda
-Kıyıda ………………………… etkisi az olmalıdır
ise ……………………………………….. oluşmaktadır.
-Kıyıda güçlü ………………………… olmamalıdır
-Kıyının derinliği ……………. olmalıdır. *Ülkemizde Dörtyol ovası(Hatay), Antalya ve
-Akarsuyun taşıdığı alüvyon miktarı …………… olmalıdır.
Bursa ovalarının dağa yakın kısımları dağ eteği
Not: Ülkemizde delta ovalarının bulunması ovalarına örnek olarak verilebilir.
kıyılarımızda ………………… etkisinin …………. olduğunu
kanıtlar.(Okyanusa kıyısının olmadığını kanıtlar)
3-Irmak adası 4-Akarsu taraçası(Seki)
Akarsuyun taşıdığı
meteryalleri yatağının
genişlediği yerde
biriktirmesi ile oluşur. Seki oluşumunda
Oluşmasında temel etken ……………….. sonucu
akarsuyun …………………… karanın yükselmesi
…………………… azalmasıdır de etkilidir.

Akarsuyun yatağını derine aşındırması sonucu eski

Ülkemizde Ege ve Marmara bölgesindeki akarsular üzerinde akarsu yatağının yukarıda oluşturduğu basamaktır.
yaygındır. Ülkemizin epirojenez sonucu yükselmesi akarsuların
seki oluşturmalarına neden olmuştur.
 KARSTİK ŞEKİLLER- TÜRKİYE’DE KARSTİK ŞEKİLLER

*………………………, ……………………. ve …………………… Türkiye’de Karstik Arazilerin Dağılışı

gibi suda kolay çözünebilen kayaların bulunduğu
arazilere karstik arazi, bu arazilerde oluşan yer
şekillerine de karstik şekiller denir.

*Türkiye’de karstik şekillere daha çok …………………

(Akdeniz bölgesi) rastlanır. Konya, Sivas, Çankırı ve
Kayseri çevrelerinde de karstik şekiller yaygındır
Ülkemizde karstik şekillerin en yaygın
*Toroslar ve Konya çevrelerindeki karstik şekiller
bulunduğu alanlar;
………………………………. üzerinde oluşurken Sivas,
-……………….. ve ……………. platoları,
Çankırı ve Kayseri çevrelerinde jips üzerinde
-…………………… yöresi ve …………….…….. yöresi.
oluşmuştur.

KARSTİK ÇÖZÜNÜM ŞEKİLLERİ KARSTİK BİRİKİM ŞEKİLLERİ

1-…………………. 1-……………………….:

Kalker

Kayalar üzerinde çözünme sonucu oluşan derinliği 1-

2 cm ile 1-2 metre arasında değişen oyuklara denir.
*En küçük karstik şekildir.

2-………………...: *Yer altı sularının yeryüzüne çıktıkları

Lapyaların birleşmesi yerlerde içlerindeki kalsiyum
karbonatın(kireç) çökelmesi sonucu oluşan
ile oluşan 5- 10 metre
kimyasal tortul kayalara denir .
genişliğine ulaşabilen
erime çukurlarıdır. *Ülkemizdeki en güzel örneği Denizli’deki
…………………………. travertenleridir.
3-…………………: Dolinlerin birleşmesi sonucu oluşan
2-……..……… - ……………:
100- 200 metre genişliğine ulaşabilen erime
çukurluklarıdır

4-……………………..:.Kayaların çözünmesi ile oluşan

çevresine göre alçakta kalmış düzlüklere denir.
*Uvalaların birleşmesi ile oluşur. En büyük karstik şekildir.
*Ülkemizde Muğla ovası, Kestel ovası, Elmalı ovası ve
Acıpayam ovası polye ovalarına örnek verilebilir.

5-…………………..:.Yeraltı sularının kayaları çözmesi Yer altı sularının mağara tavanından sızarken içindeki
sonucu oluşan yer altı boşluklarıdır. kirecin tavanda birikmesi ile sarkıtlar, tabanında
6-…………………..:. birikmesi ile dikitler oluşur.
Mağara
tavanlarının *Sarkıt ve dikitlerin birleşmesi ile de ……………………
oluşmaktadır.
çökmesi ile oluşan
derin çukurdur.
 DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE RÜZGARLARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ
*Dünya’da rüzgarların oluşturduğu yer şekillerinin
en yaygın olduğu bölgeler: Bu bölgelerin ortak özellikleri:

-…………….. iklime sahip olmaları,

-Yağışın …………… olması,
-Bitki örtüsünün ………………… olması,
-Günlük sıcaklık farkının …………………. olması,
-…………………….. çözülmenin fazla olması,
-Toprağın ……….…….. olması

Not: Türkiye’de rüzgar aşındırma ve

biriktirmesinin en etkili olduğu bölgelerimiz
*Kuzey Afrika’da bulunan ülkelerde( …………………,
………………………. ve ……………………………..’dur.
……………………, ………………….………, ………………...…)
Nedeni kuraklık ve bitki örtüsünün zayıf olmasıdır.
rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri yaygındır.
*……………..(……………….…….) ve ……………………….
*Orta Asya ülkelerinden …………..…….. ve ……………..…
ülkemizde rüzgar aşındırmasının en fazla olduğu
‘da rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri yaygındır.
illerdir.

RÜZGARLARIN OLUŞTURDUĞU AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ RÜZGARLARIN OLUŞTURDUĞU BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

1-……………………………… Rüzgarların taşıdığı 1-………………………………

Rüzgarların taşıdığı
kum boyutundaki
kumların üst üste
malzemelerin
yığılması ile oluşan kum
kayaların alt kısmına
tepeleridir.
çarparak aşındırması
sonucu oluşur.

2-…………………………… Rüzgarların biriktirmesi

2-……………………………… Rüzgarın dirençsiz ile oluşan hilal şeklindeki
tabakaları aşındırma- kum tepelerine denir.
-
sıyla dirençsiz kayalar
tümsek şeklinde
ortada kalır. Bu
şekillere şahit kaya
denir. 3--……………………………

3-……………………………… Rüzgarların kayaların Kurak ve yarı kurak

dirençsiz kısımlarını bölgelerde rüzgarların
aşındırması sonucu taşıyıp biriktirdiği
kayalar üzerinde topraklara denir.
oyuklar oluşur. Bu
şekle tafoni denir.
Not: Türkiye’de bitki örtüsünün seyrek olduğu iç
4-……………………………… Hakim rüzgâr yönüne kesimler ve kumullarla kaplı kıyılarda rüzgârların
paralel olarak uzanan, yeryüzünü şekillendirici etkilerini görmek
birbirlerinden keskin mümkündür.
sırtlarla ayrılmış
oluklara denir.
 BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

Buzul şekillerinin yaygın olduğu ülkeler Türkiye’de buzul şekillerinin bulunduğu dağlar
BUZUL ŞEKİLLERİ BULUNAN DAĞLAR

Kaçkar Ağrı
Uludağ Erciyes Mercan
Aladağlar Cilo
Bey Bolkar

*Ülkemizde buzul şekillerine dağların 2000

metreden yükseklerinde rastlanır. 3500 metreden
*Haritada gösterilen ülkelerde buzul şekillerinin
yaygın olmasının nedeni …………………………………….. yükseklerinde ise güncel buzullar bulunur.
olmaları, sıcaklığın yıl boyu düşük olmasıdır.
*Orta kuşakta olmasına rağmen ülkemizde buzul
Buzul şekillerinin en yaygın bulunduğu bölgeler; şekillerinin bulunmasının nedeni …………………..
-……………………………… ve ………………………………… ………………………………………………..
Takke (Zirve) Buzulu: Dağlarda kalıcı kar sınırının
*Türkiye’de etkisi en az olan dış kuvvet ……………….
üzerindeki kısımları bir külah şeklinde kaplayan
buzullardır. *Buzul şekillerinin en çok bulunduğu bölgeler:
Örtü Buzulu: Kutuplara yakın kesimlerde çok geniş
-………………………………, ………………………………….
alanları kaplayan kalın buzul örtüleridir. Bu buzul
ve ……………………………….
çeşitleri Antarktika ve Grönland’da görülür.

BUZUL AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ BUZUL BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

1-…………………………… 1. -…………………………
Buzulların aşındırma- Buzulların taşıyıp
sı sonucu oluşan erime bölgesinde
çukura denir. Bu bıraktığı taş ve
çukurda suların birik- toprak yığınına
mesi ile oluşan denir.
göllere de sirk gölleri
denir.
2-…………………………… 2. -…………………………

Buzulların üzerinden Buzulların eridiği

geçerken aşındırdığı yerde ortaya çıkan
kayalara denir. akarsuların taşıdığı
malzemeleri
biriktirmesi ile
oluşan düzlüklerdir.
3-…………………………… 3. -…………………………
Buzulların aşındırma-
sı sonucu oluşan tek- Buzul biriktirmesi
ne şeklindeki vadidir. ile oluşmuş alçak
Ana buzul vadisinin tepelere denir.
yan kollarına da
………………………denir.
 DALGALARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

Kıyıların şekillenmesinde iç kuvvetler ve dış kuvvetler (Akarsu,dalga, akıntı ve gelgit) birlikte etkili
olmaktadır. Özellikle okyanus ve deniz yüzeyinde oluşan dalgalar kıyıların biçimlenmesinde önemli bir
etkendir.

DALGA AŞINDIRMA ŞEKİLLERİ DALGA BİRİKTİRME ŞEKİLLERİ

1-…………………………… 1-…………………………… Dalgaların taşıdığı kum

Deniz ya da göl kıyılarında
ve çakıl gibi malzeme -
dalgaların aşındırması ile
lerin bir koyun önünde
oluşan dikliklere
birikmesi sonucu
(uçurumlara) denir.
denizin içine doğru
oluşan girintilerdir.

Ege kıyılarında çok

fazla bulunur.

2-……………………………
*Falez dağların kıyıya ………..…….. uzandığı kıyılarda Dalgaların Getirdiği
oluşur. malzemenin bir koyun
Bu nedenle ülkemizde falezler en çok önünü kapatması
……………………… ve …………………… kıyılarında
sonucu oluşan göle
görülmektedir.
denir.
*Falez oluşumunda …………………doğrudan etkisi
Ülkemizde Marmara
vardır. Ancak ………………… dolaylı etkisi vardır.
bölgesinde bulunan
……………………… gölü,
……………………….gölü ve
………………. gölü lagün
göllerine örneklerdir.
Küçük Çekmece gölü

Falezlerin en fazla olduğu kıyılarımız:

-…………………………… ve ……………………………. kıyıları
-…………………… kıyıları 3-……………………………
Dalgaların getirdiği
meteryallerin birikerek
Not: Kıyılardaki yer şekillerinin oluşmasında kıyının bir adayı karaya
gerisindeki yer şekillerin etkisi büyüktür. bağlaması sonucu
oluşan yarım adalara
-Dağların kıyıya ………………..uzandığı bölgelerde
denir.
dalga aşındırması etkilidir.

-Dağların kıyıya …………….. uzandığı bölgelerde dalga Ülkemizde tomboloya örnekler:

biriktirmesi etkilidir.
-Ülkemizde Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında daha
çok dalga …………………… şekilleri yaygın iken, Ege
kıyılarında dalga ……………………. Şekilleri yaygındır.
-…………… Yarımadası(Balıkesir)
-…………… Burnu
Not: Bir kıyıda lagün ve tombolo gibi dalga
biriktirme şekilleri oluşuyorsa o kıyıda;
*……………………… etkisi azdır
*Kıta sahanlığı ……………. (Kıyının derinliği ………..)
TÜRKİYE’DE GÖRÜLEN KIYI TİPLERİ
1-…………………… Kıyılar
2-…………………… Kıyılar
Not1 :Enine ya da boyuna kıyı-
ların oluşmasında temel et-
ken …………………………………..
………………………………………..
3-…………………… Kıyılar
4-…………………… Kıyılar
*Ülkemizde görüldüğü yer :…………………… kıyılarıdır.
Not 2:……….……….. ve …………………… kıyıların oluşma-
sında epirojenez sonucu karanın alçalması etkili Not: ………..….. kıyı, …………..…… kıyı ve ……..…………. kıyı
olmuştur.
TÜRKİYE’DE GÖRÜLMEYEN KIYI TİPLERİ
1-…………………… Kıyılar
*Akarsu ağızlarında
gelgit aşındırması
sonucu denizin karanın
içine doğru yaptığı
girintilerdir.
*Haliç gelgitin güçlü olduğu okyanus kıyılarındaki kenar
denizlerde görülür.
*Haliçli kıyıların en fazla görüldüğü bölge ……………….
……………………. kıyılarıdır.
*Dağlar kıyıya ………….. *Batı Avrupa’da Almanya, Hollanda, İngiltere gibi
uzandığından kıyının ülkelerde akarsu ağızlarında haliçler oluşmuştur.
*Türkiye’de haliçli kıyıların oluşmamasının nedeni;
girinti- çıkıntısı azdır. ………………………………………………………………………………….
*Ülkemizde görüldüğü
yer: …………………… ve 2-…………………… Kıyılar
…………………….. kıyıları *Buzulların erimesi
sonucu deniz seviyesi
yükselir ve buzul
vadilerinin içine doğru
*Dağlar kıyıya ………..
sokulur
uzandığından kıyının
girinti çıkıntısı fazladır. * Buzul vadilerinin deniz istilasına uğraması sonucu
oluşan kıyılara denir.
Koy, körfez ve doğal
*Fiyort kıyılar ………………. yakın ülkelerde görülür.
liman fazladır. (………………, …………………, ……………….., ………………..)
*Ülkemizde görüldüğü *Türkiye’de görülmemesinin nedeni …………………
yer: ……… kıyılarıdır. ………………. bulunmasıdır. (Matematik konumudur)
3-…………………… Kıyılar Örtü buzullarının oluştur-
duğu hörgüç kayalar ile
*Eski akarsu vadileri-
moren depoların oluştur-
nin deniz istilasına
duğu tepelerin sular
uğraması sonucu
altında kalmasıyla oluşan
oluşan kıyılardır.
kıyıda çok sayıda adanın
*Ülkemizde görüldüğü
bulunduğu kıyı tipidir.
yer : ………………….. ve
………………….boğazları *……………………. yakın ülkelerde oluşabilir. En güzel
ile……………….kıyıları. örneklerine ………………… kıyılarında rastlanır.
4-…………………… Kıyılar
*Kıyıya paralel uzanan Gel-git olayının belirgin olduğu alçak kıyılarda sular
dağlar arasındaki çekildiğinde deniz diplerinin yüzeye çıktığı çamurlu
vadilerin deniz altında kıyılardır. Ülkemizde görülmez nedeni kıyılarımızda
gelgit etkisinin az olmasıdır.
kalmasıyla oluşur.
Sıcak ve sığ denizlerde
*Dünya’daki en güzel 5-…………………(Resifli) Kıyılar
yaşayan mercanların üst
örnekleri Hırvatistan
üste birikmesiyle oluşan
kıyılarıdır. resifli kıyılardır.
Avustralya çevresinde
yaygındır.
tipinin ülkemizde görülmemesinin nedeni orta kuşakta
bulunmasıdır, matematik konumudur.
Etkinlik 1:Aşağıdaki tabloda verilen özelliklerin hangi kıyı tipine ait olduğunu işareti ile gösteriniz.

Mercanlı Ria Enine Boyuna Dalmaçya Fiyort Haliç

1. Kuş uçumu uzunluğu ile gerçek
uzunluğu arasındaki farkazdır,girinti
çıkıntısı azdır.
2. Akarsu vadilerinin deniz altında
kalmasıyla oluşur.
3. Matematik konumundan dolayı
Türkiye’de bulunmaz.
4. Dağların kıyıya dik uzanmasından
dolayı girinti çıkıntısı fazladır.
5. Canlı kalıntılarının birikmesi ile oluşan
resifli kıyılardır.
6. Kıyıya paralel uzanan dağların
çökmesi ile oluşur kıyıya paralel çok
sayıda ada vardır
7. Gelgit etkisinin fazla olduğu Okyanus
kıyılarında oluşur
8. Buzul vadilerinin deniz altında
kalması ile oluşur. Yüksek enlemlerde
görülür.

Etkinlik 2:Aşağıdaki tabloda verilen yer şekillerini oluşturan dış kuvvetin hangisi olduğunu bulunuz.

Akarsular Rüzgarlar Buzullar Dalgalar Karstik

oluşturur oluşturur oluşturur oluşturur oluşturur
Kanyon
Peribacası
Lagün
Mantar kaya
Hörgüç kaya
Tafoni
Polye
Kırgıbayır
Delta
Traverten
Obruk
Sirk
Dolin
Moren
Falez
Devkazanı
Tombolo
Menderes
Etkinlik 3: Aşağıda verilen bilgilerin karşısına doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

Bir kıyıda delta ovasının oluşması gelgit etkisinin fazla olduğunu kanıtlar Y
Traverten, lapya, dolin, uvala ve polye kalker (kireç taşı) üzerinde oluşan yer şekilleridir.
Türkiye’de etkisi en fazla olan dış kuvvet rüzgarlardır, en az olan akarsulardır.
Peribacalarının oluşumunda hem iç kuvvetler hem dış kuvvetler etkilidir.
Menderesler çizen bir akarsuyun hidroelektrik potansiyeli fazladır.
Ülkemiz orta kuşakta olduğundan buzul şekillerine rastlanmaz
 TÜRKİYE’NİN YER ŞEKİLLERİ

TÜRKİYE’NİN
TÜRKİYE’DE ÖNEMLİ DAĞLARI
OROJENEZ SONUCU OLUŞAN DAĞLAR

Yıldız d. Küre d.
Ilgaz d.
Kaçkar d.
Köroğlu d. Ilgaz d.
Kaz d.
Madra d. Mercan d.
Yund d.
Boz dağlar Güneydoğu Toroslar
Cilo d.
Aydın d. Aladağlar
Menteşe d. Bolkar
Bey d. Nur d. Kırıklı dağlar
Kıvrımlı dağlar
*
*Genel özellikleri

Ülkemizdeki kıvrımlı ve kırıklı dağlar Alp orojenezi ile oluşmuştur. (……………………. dağları hariç )

1.Ülkemizdeki kıvrımlı ve kırıklı dağların oluşmasında ……………………. levhası ile …………………..……. ve

…………………………… levhalarının birbirini sıkıştırması etkili olmuştur.

2.Genel olarak doğu- batı yönlü uzanırlar. Nedeni ……………………………………. yönlü basınçların etkisiyle
oluşmalarıdır.

3.Akdeniz bölgesindeki dağlar(Toroslar) ve Karadeniz bölgesindeki dağlar …………………….. dağlardır.

4.Batı Anadolu (Ege) dağları ise …………………… dağlardır(Horst ).

5.Senozoik’in Kuaterner devrindeki buzullaşma hareketlerinden etkilenmişlerdir.

6. …………… metreden yükseklerde geçmiş zamanlardan kalan buzul şekilleri bulunur.

7.Dağların 3500 metreden yükseklerinde güncel buzullara rastlanır.

8.Batı Anadolu’daki dağlar kıyıya …………. uzanır ve yükseltileri azdır. Karadeniz ve Akdeniz
bölgesindeki dağlar ise kıyıya …………..…… uzanır.
TÜRKİYE’NİN VOLKANİK DAĞLARI *Doğu Anadolu’da: -
Nemrut, Süphan, Tendürek ve Ağrı
*İç Anadolu’da:
- Karadağ, Karacadağ, Hasan dağı,
Melendiz ve Erciyes dağı
*Güneydoğu Anadolu’da:
-Karacadağ
*Marmara bölgesinde: Uludağ
Sönmüş volkanlar *Ege bölgesinde: Kula volkanları
Not:…………….. bir iç püskürük volkan
*Türkiye’nin en yüksek dağı …..……. dağıdır. (5137 m.)
dağıdır.
 TÜRKİYE’NİN DAĞLIK VE DÜZ BÖLGELERİ

Ergene Batı Karadeniz

(Edirne) Adapazarı Doğu Karadeniz

Güney Marmara Doğu

Sivas
İç Anadolu Anadolu
çevresi
(Konya
Bölümü)
Menteşe
Yöresi Güneydoğu
Antalya Çukurova Anadolu
(Muğla)
Bölümü

TÜRKİYE’NİN EN DAĞLIK ALANLARI

TÜRKİYE’NİN EN DÜZ ALANLARI

TÜRKİYE’NİN YÜKSEK VE DAĞLIK OLMASININ SONUÇLARI

1.Gerçek alanı ile iz düşüm alanı arasındaki fark ……………..

2.Ülkemizde ……………. iklimin etki alanı geniştir.

3.Yıllık sıcaklık ortalaması düşüktür.

4.Türkiye orta kuşakta olmasına rağmen buzul şekillerine rastlanmaktadır.

5.Tarım alanları ………. ve makineli tarım ……………………

6.Erozyon ………………….

7.Kısa mesafede iklim ve bitki örtüsünde farklılıklar görülür.

8.Ulaşım ………., yol yapım maliyeti ……………..….

9.Akarsuların yatak eğimleri …………. olduğundan hidroelektrik enerji potansiyelleri ……………….

10.Yaylacılık faaliyetleri yaygındır.

KARADENİZ VE AKDENİZ’DE DAĞLARIN KIYIYA PARALEL UZANMASININ SONUÇLARI

1.Kıyı ile iç kesimler arasındaki sıcaklık farkının ……………. olması

2.İç kesimlerle ulaşımın ………….. olması

3.Kıyının girinti çıkıntısının ……….. olması (……………… kıyıların oluşması)

4.Yağışın ………….. olması(Yamaç yağışları)

5.Kıta sahanlığının …………… olması.(Kıyıdan itibaren derinliği 200 metreye kadar olan bölüme denir)

6.Kıyıda dalga aşındırması sonucu oluşan ……………………… fazla olması

-Kıyı ovalarının dar olması

 TÜRKİYE’NİN PLATOLARI

*Çevresine göre yüksekte kalan, akarsuların derin vadilerle parçaladığı hafif dalgalı düzlüklere plato
denir.
*Ülkemizde platolar geniş yer kaplar. Nedeni aşınıma uğramış düzlüklerin
………………………………………………………………………………………..
*Platoların en geniş yer kapladığı bölgemiz ise ………………………………. bölgesidir.

PLATO ÇEŞİTLERİ OLUŞUM ŞEKLİ ÖRNEKLER

Aşınım platoları Eski aşınma yüzeylerinin akarsular tarafından
parçalanıp yarılmasıyla oluşmuşlardır. *……………………platosu
*……………………. bölgesinde bulunur
Karstik platolar Kalker ve Jips gibi eriyebilen ya da çözülebilen
kayaçların bulunduğu arazilerin akarsular *…………..…… platosu
tarafından aşındırılması sonucu oluşan platolardır. *……………….. platosu
……………… bölgesinde bulunur.
Tabaka düzlüğü Tabaka uzanışı yatay duruşlu olan tortulların *……….………… platosu
platoları akarsular tarafından derin bir şekilde yarılması ile *……….………… platosu
oluşan platolardır. …………………... bölgesindeki *………………… platosu
platolar böyle oluşmuştur. *…………….…… platosu

Lav örtülü platolar Volkanizma sonucu çıkan lavların geniş alanlara *……………..… platosu
yayılması ile oluşur. Bu platolar ……………………… *………..……… platosu
bölgesinde bulunur.

TÜRKİYE’NİN PLATOLARI
TÜRKİYE’NİN PLATOLARI

*Türkiye’deki platolarda tarım, hayvancılık, yaylacılık ve turizm gibi birçok ekonomik faaliyet
yürütülmektedir.

*İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’daki platolarda …………… tarımı ve ………..……….. hayvancılık

yaygındır.

* Kuzeydoğu Anadolu platolarında (Erzurum - Kars, Ardahan) yaz mevsiminin serin ve yağışlı geçmesi
nedeniyle, ………………. hayvancılık faaliyetleri yürütülmektedir. Yükseltileri en fazla olan platolardır.

Not: …………………………… platosunda ise tarım ve hayvancılık önemli değildir. Burada sanayi faaliyetleri
önem kazanmıştır.
 TÜRKİYE’NİN OVALARI - OLUŞUMLARINA GÖRE OVALAR

1.DELTA OVALARI: Akarsuların taşıdığı alüvyonları kıyıda Nehir Delta ovası

biriktirmesi sonucu oluşur.
-Seyhan ve Ceyhan Çukurova

-Kızılırmak Bafra ovası

-Yeşilırmak Çarşamba
ovası
-Göksu Silifke ovası

- Bakırçay Dikili ovası

-Gediz Menemen
ovası
Türkiye’de delta ovalarının oluşması,
-K.Menderes Selçuk ovası
-Kıyılarımızda gelgit etkisinin ….…….. olduğunu kanıtlar.
-Akarsularımızın taşıdığı alüvyon miktarının ………….. olduğunu
kanıtlar. -K.Menderes Balat ovası

Not 1: Antalya kıyılarında, Doğu Karadeniz kıyılarında ve Batı Karadeniz kıyılarında delta ovası
oluşmamıştır. Nedeni;………………………………………………………………………………………………….

Not 2: Güney Marmara kıyılarında delta ovası oluşmamıştır. Nedeni …………………………………………………………

Not 3:Delta ovalarımız hem alüvyal toprakların bulunması hem de iklimin elverişli olması nedeniyle
ülkemizdeki en önemli tarım alanlarıdır.

2.TEKTONİK OVALAR: Fay hattına bağlı olarak ortaya çıkan çöküntüler sonucunda oluşan alanların
alüvyonlarla örtülmesi sonucu oluşur.

*Ülkemizdeki ovaların büyük

Ergene
Adapazarı Düzce çoğunluğu tektonik ovalar
Niksar-Turhal Erzurum grubundadır. Nedeni ülkemizin
Bursa Ankara
Bakırçay Iğdır ……………………………………….. üzerinde
Erzincan
Gediz Eskişehir
Elazığ bulunmasıdır.
Kayseri Malatya
K. Menderes Konya
Elbistan Altınbaşak
B. Menderes Amik

3.KARSTİK OVALAR: Kalkerli(kireç taşı) arazinin yaygın olduğu bölgelerde kalkerin çözünmesine bağlı
olarak oluşan ovalardır.
*Genellikle verimsiz olan karstik ovaların en fazla bulunduğu bölge ……………………. bölgesidir.

*Tefenni ovası (Burdur)

*Acıpayam ovası (Denizli )
*Kestel ovası (Burdur )
*Korkuteli ovası (Antalya )
*Elmalı ovası (Antalya )
*Muğla ovası
Ekinlik 1 : Aşağıdaki haritada Türkiye'nin başlıca dağları numaralarla gösterilmiştir. Atlaslarınızdan da
yararlanarak tablodaki numaraların karşısına dağların isimlerini yazınız.

10 13
12

11 14 15
1
5
9 2

2
4 2

8 2

3
2

7 2

6 2

16

1-…………………………. 2-…………………………. 3-…………………………. 4-………………………….

5-…………………………. 6-…………………………. 7-…………………………. 8-………………………….

9-…………………………. 10-…………………………. 11-…………………………. 12-………………………….

13-…………………………. 14-…………………………. 15-…………………………. 16-………………………….

Ekinlik 1 : Aşağıdaki haritada Türkiye'nin başlıca ovaları ve platoları numaralarla gösterilmiştir.

Atlaslarınızdan da yararlanarak tablodaki numaraların karşısına dağların isimlerini yazınız.
kinlik 1 : Aşağıdaki haritada Türkiye'nin başlıca dağları numaralarla gösterilmiştir. Atlaslarınızdan da
yararlanarak tablodaki numaraların karşısına dağların isimlerini yazınız.

10

4
1
6

9
5

2
8 3
7

1-…………………………. 2-…………………………. 3-…………………………. 4-………………………….

5-…………………………. 6-…………………………. 7-…………………………. 8-………………………….

9-…………………………. 10-………………………….
Etkinlik : Aşağıdaki tabloda verilen dağ ve ovaların oluşum özelliklerini x işareti ile gösteriniz.

Yer şekli Kırık Dağ Kıvrım Dağ Volkanik Dağ Tektonik Ova Karstik Ova Delta Ovası
Toros dağları
Yıldız dağları
Canik dağları
Aydın dağları
Ağrı dağı
Kaz dağı
Uludağ
Menteşe dağı
Erciyes dağı
Küre dağları
Çukurova
Konya ovası
Bafra ovası
Iğdır ovası
Muğla ovası
Kestel ovası
Erzincan ovası
Ergene ovası
Silifke ovası
Dikili ovası
Elbistan ovası
Elazığ ovası
 DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE SULAR
*Dünya yüzeyinin yaklaşık %......... sularla kaplıdır.

*Yeryüzündeki suların tamamını oluşturan su küreyi (hidrosfer) …………….. coğrafyanın bir alanı olan
sular coğrafyası (…………………) inceler.

*Yeryüzündeki başlıca su kaynaklarını okyanuslar, denizler, göller, buzullar, akarsular ve yer altı suları
oluşturur.

SU DÖNGÜSÜ *Okyanuslar, denizler, göller ve diğer su

kaynaklarından buharlaşmasıyla atmosfere
geçen sular, havanın soğumasıyla yoğuşarak kar
ya da yağmur olarak yeryüzüne düşer.

*Yağışla karalara düşen suların bir kısmı yer

altına sızar, bir kısmı da akarsulara katılarak
tekrar okyanus, deniz ve göllere geri döner.
Suyun bu dolaşımına su döngüsü denir.

*Suyun ısınması sonucu sıvı halden gaz haline geçmesine …………………. denir.
*Havadaki su buharının soğuması sonucu gaz halinden sıvı hale geçmesine ………………….. denir.
*Havadaki su buharının sıvı ya da katı halde yere düşmesine ………………. denir.
*Yağışlarla yere düşen suyun nehirler tarafından denizlere dökülmesine …………………………. denir.

YERYÜZÜNDEKİ SULAR 1.Yeryüzündeki suların % ……’sini tuzlu sular

oluşturur.

2.Tatlı su kaynakları içinde en büyük pay

………………..’a aittir.

3.Yeraltı suları yüzey sularından ………………..

4.Yüzey sularnın büyük bölümü …………….’dedir.

5.Nehirlerdeki su göllerdekinden ……………….

6.Tatlı su kaynaklarının en fazla olduğu

DÜNYADAKİ TATLI SU KAYNAKLARI
bölgeler: -Kuzey Avrupa (………….., ………….,
………….………) -…………………… - …………………,
…………………….. -………………………
7.Tatlı su kaynaklarının en az olduğu bölgeler:
-Kuzey Afrika( ………….., …………….., ……………….)
-Arap yarımadası(……………………..., ………………)
Not: Avustralya az yağış almasına rağmen kişi
başına düşen tatlı su miktarının fazla olmasının
nedeni ……………………………………………………..
 • OKYANUSLAR VE DENİZLER
*Yeryüzünün %71’ini denizler ve okyanuslar oluşturmaktadır.
*Deniz ve okyanusların Güney Yarım Küre’de kapladığı alan Kuzey Yarım Küre’ye göre daha ………………

Not: En büyük okyanus ………………..(Pasifik) okyanusu, en küçük okyanus ise ……………. Okyanusudur.

a-Kıtalar arasındaki büyük çukurları dolduran su kütlelerine ……………. denir.

b-Kıtaların iç kesimlerine kadar sokulmuş okyanus ile bağlantısı olan, ancak okyanustan daha küçük su
kütlelerine de …………….. adı verilir.
c -Okyanuslarla denizler arasında farklar:
1.Okyanuslar denizlere göre daha ……………. ve ………… su kütleleridir.
2.Okyanuslar karaların sıcaklık koşullarından daha ……… etkilenir.
3.Okyanusların tuzluluk oranları daha ………. değişir.
4.Okyanuslarda dalga, gelgit ve akıntı gibi hareketler, denizlere göre daha ………………

Not : Deniz suyu tuzluluğu ekvatordan kutuplara gidildikçe ……………….. nedeni enleme bağlı olarak
sıcaklığın ve buharlaşmanın azalmasıdır. (Kızıl deniz:%4,3 , Akdeniz:%3,8 , Baltık denizi:%1)

*Türkiye’de Akdeniz kıyılarında tuzluluk oranı %3,8 iken Karadeniz’de %1,8 dir.
Karadeniz’deki tuzluluk oranının daha az olmasının nedenleri;
-……………………. ve ………………….….. az olması, ………………. fazla olması, …………………………. beslenmesi.
*Denizlerimizden hangi alanlarda yararlanıyoruz?
- ……………………, ……………………., …………………….., …………………… alanlarında yararlanmaktayız.
 • DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE GÖLLER

*Karalar üzerinde oluşmuş çukur yerlerin sularla dolmasıyla oluşan denizle doğrudan bağlantısı
olmayan durgun su kütlelerine göl denir.
*Göller; sahip olduğu su özellikleri bakımından tatlı, tuzlu, acı ve sodalı olabilir.

*Göl suyunun kimyasal özelliklerini etkileyen faktörler:

-İklim koşulları(yağış ve buharlaşma) -Havza özelliği(gideğeninin olup olmaması)
-Gölün büyüklüğü ve derinliği -Göl çanağındaki kayaçların özelliği

1.göl
1.göl…………..
……………. havzalıdır. Sularını
havzalıdır. Çünkü dışarı
sularını
gönderebildiğinden(gideğeni olduğundan)
dışarı boşaltabilmektedir (gideğeni vardır).
………….. Havza suları
Bu nedenle
………………..suları ……………………….
………… Havza
2.Göl 2. 2.
gölgöl
……………….
……………….. Havzalıdır.
havzalıdır.
Sularını
Çünküdışarı
fazla
1.Göl
gönderemediğinden(gideğeni olmadığından)
sularını dışarı gönderememektedir
suları ………………….
(gideğeni yoktur). Bu nedenle suları
……………………..
Deniz

DÜNYA GÖLLER HARİTASI

Not1: Dünyanın en büyük gölü ………..… gölüdür, en derin gölü …………………. gölüdür.
İklim koşullarından dolayı kapladığı alanı yıl içinde en çok değişen göl ise …………… gölüdür.

Not 2:Tektonik göllerin en çok bulunduğu bölgeler: ………………………………… ve …………………………….…….

Buzul göllerinin en çok bulunduğu bölgeler: …………………………………………ve ………………………………….…..…
 OLUŞUMLARINA GÖRE GÖLLER

1.Tektonik göller: Tektonik hareketlerle oluşan
çukurların sularla dolması sonucu meydana
gelmiştir. Dünyanın en büyük gölleri genelde
tektoniktir.
………… Kıtasında: Hazar, Baykal, Aral ve Lut gölleri.
…………… Kıtası’nda: Tanganika, Malawi (Nyassa),
Çad ve Victoria gölleri.
3. Karstik göller: Kalker, kaya tuzu ve jips gibi suda
kolay çözünebilen kayaçların bulunduğu sahalarda
karstik çözünmeler ile oluşan çukurların sularla
dolması sonucu oluşur.
*Bu göllerin bulunduğu ülkelere ……………….…….. ve
……………………….. örnek olarak verilebilir.
5. Volkanik set gölleri: Volkanizma sonucu
yeryüzüne püsküren lavlar ile katı malzemelerin bir
akarsu vadisi, çanak veya havzanın önünü
kapamasıyla oluşur.
2.Volkanik göller: Volkanik faaliyetlere bağlı
olarak oluşan krater, kaldera ve maar gibi
çukurların sularla dolması sonucu meydana
gelir.
*…………………, ………..……….., ………………………,
…………………. ve ………………….. gibi ülkelerde
bulunur.
Krater gölleri: Volkanik dağların ağızlarında yer alan
çukurların sularla dolması sonucu oluşur. Kaldera
gölü: Volkanlara ait kraterlerin patlama ve
çökmelerle genişlemesi sonucu oluşan çanaklarda
suların birikmesiyle oluşur.
Maar gölleri: Volkanik gaz patlamaları ile oluşan
çanakların sularla dolması sonucu oluşur.
4. Buzul gölleri: Buzul aşındırmasıyla meydana
gelen çanakların (sirk) sularla dolması sonucu
oluşur.
Bu göller daha çok kutuplara yakın alanlarda ve
dağların yüksek kesimlerinde bulunur.
Buzul göllerinin en fazla olduğu ülkeler:
…………………., …………………., …………………,
………………………….. ve …………………….
6. Alüvyal set gölleri: Akarsuların taşıdığı
alüvyonlarla akarsu yatağı, koy veya körfezin
önünün kapanması sonucu oluşur.

7. Heyelan set gölleri: Heyelan sonucu dağların 8. Kıyı set gölleri: Dalga ve akıntıların sığ kıyılara
yamacından kopup gelen kütlelerin özellikle derin getirdiği malzemelerin koy veya körfezlerin
vadilerin önünü kapaması sonucu oluşur. önünü kapaması sonucu oluşur. Bu göllere
lagün veya deniz kulağı gölleri de denir.
Not: Göl çanaklarının oluşmasında etkili olan faktörler:

-İç kuvvetler: ………………………………. Ve …………………………………

Dış kuvvetler: ……………………………, ………………………………, …………………………….., ……………………………………,

…………………………………….
 TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ
Tektonik Karstik göller Buzul gölleri Doğal Set Volkanik Karma Göller Yapay Set
göller Gölleri göller Gölleri(Baraj)
Tuz Gölü Kestel Kilimli Nemrut Eğirdir Atatürk
Akşehir Kızören Aynalı Acıgöl Kovada Keban
Eber Avlan Karagöl Meke Tuzlası Van Karakaya
Burdur Salda Deringöl Gölcük Hirfanlı
Beyşehir Suğla Oymapınar
Hazar Timraş Gökçekaya
İznik Aslantaş
Sapanca Borçka
Uluabat Kemer
Manyas (Kuş) Sarıyar

Alüvyal Set Gölleri Heyelan Set Gölleri Kıyı Set Göller Lav Set Gölleri
Bafa(Çamiçi) Uzungöl K.Çekmece Nazik
Köyceğiz Abant B.Çekmece Balık
Eymir Yedigöller Durusu(Terkos) Erçek
Mogan Tortum Çıldır
Sera

TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ

Terkos(durusu)
K. Çekmece Yedigöller
B.Çekmece Sera
Sapanca Abant Tortum g. Çıldır
İznik
Kuş(manyas)Ulubat Eymir g.
Mogan
g.
Eber g. Nazik g.
Marmara
Akşehir
Tuz gölü Nemrut Van g. Erçek
Bafa g. Eğirdir Hazar g.
Beyşehir
Burdur
Meke Tuzlası g.
Kovada
Köyceğiz

Not: Ülkemizde göl bakımından en zengin bölgeler , ……………………….…..…..…, ………………….………………. ve

……………………………..………….... Göl bakımından en fakir bölge ise …………………………………………….

ETKİNLİK: Aşağıdaki haritada gösterilen numaralı bölgelerde daha çok hangi oluşuma sahip göllerin
bulunduğunu yazınız.

1-……………………….. .göller
8 4 2-………………………… göller
5 3-………………………… göller
2
4-………………………… gölleri
6
5-…………………….… gölleri
1 6-……………………….… gölleri
7 3 7-………………….……… göller
8-…………………………. gölleri