Ambjenti Monetar

Nderkombetar

Prof. As. Dr. Albana BEGANI

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar

Sistemi monetar nderkombetar mund te

percaktohet si struktura brenda se ciles:
• percaktohen normat e shkembimit
valutor
• realizohet tregtia nderkombetare dhe
levizja e kapitaleve
• behen rregullimet e bilancit te pagesave.

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Terminologjia
Norma e shkembimit valutor, eshte cmimi i
monedhes se nje vendi ne njesi te nje monedhe
tjeter apo te nje lende te pare
• regjim i menaxhuar apo fiks
• regjim fleksibel

Norma e shkembimit ne vend quhet cmimi i

kuotuar i nje monedhe qe do te shkembehet
menjehere me nje monedhe tjeter apo brenda dy
diteve biznesi per transaksionet nderbankare (p.sh.
114¥/$)
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Terminologjia
Norma e ardhshme e shkembimit eshte cmimi i
kuotuar i nje monedhe qe do te shkembehet me nje
monedhe tjeter ne nje date te specifikuar ne te
ardhmen (p.sh. Norma e ardhshme e 90 dit. e jenit
japonez eshte 112 ¥/$)

Primi ose zbritja e normes se ardhshme eshte

diferenca ne perqindje mes normes se shkembimit
ne vend dhe asaj te ardhshme. Formula per
llogaritjen e tij/saj eshte si me poshte

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Formula 1 – Llogaritja e primit ose e zbritjes

Primi/Zbritja = S-F/F * 360/n * 100

114¥/$ - 112 ¥/$

Primi/Zbritja = ------------------------- * 360/90 * 100 =
112 ¥/$

= 7, 143%.

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Terminologjia
Zhvleresimi i nje monedhe eshte renia e vleres se
monedhes (ose cmimit te saj) perkundrejt
monedhave te tjera. Dukuria e kundert quhet
rivleresim

Monedhe e dobet quhet ajo vlera e seciles pritet te

ulet perkundrejt vleres se monedhave kryesore

Euromonedhat jane monedhat e nje vendi te

caktuar te depozituara ne nje vend te dyte
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia
Standarti i arit (1876-1913)
Nisi diku aty nga viti 1870 dhe zgjati deri ne
shperthimin e Luftes se Pare Boterore
U krijua per te mbeshtetur tregtine e lire mes
vendeve perendimore
Kerkonte qe cdo vend pjesemarres ne sistem te
percaktonte normen me te cilen monedha e tij
mund te konvertohej me nje numer te caktuar
njesishe te peshes se arit

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia
Standarti i arit (1876-1913)
Vlera e monedhes se secilit vend pjesemarres ishte
fikse perkundrejt vleres se monedhave te tjera
Kerkonte qe nje vend te mbante nje sasi rezerve te
arit te pershtatshme per te mbeshtetur vleren e
monedhes se tij
Ne menyre indirekte sistemi kufizonte normen me
te cilen secili vend mund te zgjeronte oferten e vet
te parase.

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia
Vitet ndermjet dy Luftrave dhe Lufta e
Dyte Boterore (1914-1944 )
Vendet e ndryshme bene zhvleresimin e
monedhave te tyre (p.sh. SHBA nga 20$/onc ne
35$/onc)
Monedhat u lejuan te leviznin brenda kufijve
shume te gjere te vlerave te tyre perkundrejt arit
dhe njera-tjetres
Spekulatoret shiten shkurt monedhat e dobeta
Shume nga monedhat e tregtueshme e humben
aftesine e tyre per t’u konvertuar ne monedha te
tjera, pervec dollarit
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia
Marreveshja e Bretton Woods dhe FMN
Krijoi nje sistem monetar nderkombetar te ri te
bazuar ne dollarin amerikan
Krijoi Fondin Monetar Nderkombetar (FMN) dhe
Banken Per Rindertim dhe Zhvillim ose sic njihet
ndryshe, Banken Boterore (BB)
BB-ja fillimisht kishte si qellim te ndihmonte ne
rindertimin e vendeve te shkaterruara nga lufta
dhe qe atehere, ka si objektiv zhvillimin e
pergjithshem ekonomik ne bote
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia
Marreveshja e Bretton Woods dhe FMN
FMN-ja u krijua per te:
• mbeshtetur vendet anetare te mbronin monedhat e tyre nga
ngjarjet ciklike, sezonale apo te rastit me efekt negativ ne
vleren e tyre
• ndihmuar vendet me probleme strukturore ne tregti, nese
ato ndermarrin hapat e duhur per te zgjidhur keto probleme

SDR-te (Special Drawing Rights, Te drejtat

Speciale te Terheqjes) jane nje mjet nderkombetar
rezerve i krijuar nga FMN-ja
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia
Marreveshja e Bretton Woods dhe FMN
SDR-te:
• sherbejne si nje njesi llogarie ne FMN dhe ne disa
organizata nderkombetare dhe rajonale
• merren shpesh si baze perkundrejt se ciles disa vende
percaktojne vleren e monedhave te tyre
• jane nje mesatare e ponderuar e vlerave te monedhave te 5
vendeve anetare te FMN-se me vellimin me te madh te
eksporteve te te mirave dhe sherbimeve
• disa vende i perdorin per te kryer transaksione mes tyre.

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia

Vitet nga 1973 e deri me sot:

Sistemi i Bretton Woods funksionoi mire per rreth
20 vite
Nga fundi i viteve 60‘ ai filloi te binte si rrjedhoje:
• E deficitit te vazhdueshem te SHBA ne bilancin e pagesave
• E politikave monetare dhe fiskale shume te ndryshme te
vendeve pjesemarrese
• E normave te ndryshme te inflacionit
• E ngjarjeve te papritura

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia

Vitet nga 1973 e deri me sot SDR-te:

Marreveshja Smithsonian (fundi i vitit 1971):
• u zhvleresua dollari perkundrejt arit ne 38$/oz
• u rrit vlera e monedhave te tjera perkundrejt dollarit
• monedhat u lejuan te leviznin ne kufijte +/- 2,25%
Ditet e fundit te Bretton Woods
• Dollari u zhvleresua per te dyten here ne 42.22 $/oz
• Tregjet boterore kryesore te monedhave u mbyllen per jave
te tera dhe kur u hapen serish shume monedha u lejuan te
leviznin ne menyre te lire sipas kushteve te tregut
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia

Vitet nga 1973 e deri me sot SDR-te:

Nga 1973-sot, normat e shkembimit jane
bere shume me te ndryshueshme dhe me
pak te parashikueshme
Ngjarjet kryesore qe kane influencuar vlerat
e monedhave
• kriza e pare e naftes ne fund te vitit 1973
• renia e besimit te dollari gjate viteve 77-78‘
• kriza e dyte e naftes ne vitin 1979
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Sistemi Monetar Nderkombetar
Historia

Vitet nga 1973 e deri me sot SDR-te:

Ngjarjet kryesore qe kane influencuar vlerat
e monedhave
• formimi i sistemit monetar europian
• diversifikimi i rezervave valutore ne bankat qendrore te
vendeve te ndryshme
• forcimi i dollarit gjate viteve 81-85’
• kriza e sistemit monetar europian gjate viteve 92-93‘
• krizat financiare ne Meksike (94‘), Tailande (97‘), Rusi
(98‘), dhe Brazil (99‘)
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Regjimet e sotme te monedhave
Perdorimi i nje monedhe te vetme
Bordi i monedhes
Regjime te tjera konvencionale te normave fikse
(< +/- 1%)
Norme fikse brenda kufijve horizontale (pak > +/-
1%)
Normat rreshqitese (rregullime periodike)
Normat rreshqitese brenda kufijve te caktuara
Ndryshueshmeria e menaxhuar e monedhes
Ndryshueshmeria e lire
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Normat fikse vs. atyre fleksibel
• Normat fikse te shkembimit sigurojne stabilitet te
cmimeve nderkombetare per nje realizim me te
sigurte te tregtise nderkombetare
• Normat fikse cojne ne mbrojtjen e nje vendi nga
inflacioni
• Normat fikse kerkojne qe bankat qendrore te
mbajne sasira te medha te rezervave te valutave
kryesore dhe te arit
• Pasi normat fikse jane vendosur, me kalimin e
kohes ato mund te behen jo konsistente me
parimet baze ekonomike
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Monedha ideale

Nese do te ekzistonte nje monedhe ideale sot ne

bote, ajo duhet te kishte tre karakteristika:

Vlere fikse

Konvertueshmeri

Politike te pavarur monetare

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Monedha e re: EURO
Traktati i Maachstrit-itpercaktoi nje afat kohor
dhe nje plan per krijimin e Bashkimit Ekonomik
dhe Monetar Europian
Bashkimi Ekonomik dhe Monetar Europian
nenkuptonte:
• fiksimin te vlera te monedhave individuale perkundrejt nje
monedhe te vetme
• perdorimin vetem te kesaj monedhe
• harmonizimin e politikave monetare dhe fiskale mes
vendeve pjesemarrese

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Monedha e re: EURO
Kriteret e Konvergjenses:
1. Inflacioni nominal nuk duhet te jete me teper se 1,5% me
i larte se mesatarja e inflacionit nominal te tre vendeve te
BE-se me nivelin me te ulet te ketij treguesi gjate vitit te
meparshem.
2. Normat afat-gjata te interesit nuk duhet te jene me teper se
2% me te larta se mesatarja e normave te interesit te tre
vendeve te BE-se me nivelin me te ulet te ketij treguesi.
3. Deficiti fiskal nuk duhet te jete me i larte se 3% e GDP-se
4. Borxhi qeveritar nuk duhet te jete me i larte se 60% e
GDP-se.

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

Monedha e re: EURO
Bashkimi Ekonomik dhe Monetar Europian
u krijua per te:
• eliminuar barrierrat qe ekzistonin mes tregjeve
europiane, tashme pjesetare te nje tregu te
perbashket (eliminimi i riskut te normes se
shkembimit)
• per t‘i bere balle konkurrences ne rritje te SHBA
dhe Azise

© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.

 Faleminderit per
vemendjen!
© PhotoDisc

© 2002 Thomson Learning, Inc.