MODUL

#LEARNING@HOME
ASAS KELESTARIAN

1.1.1 Menyatakan Maksud Rekabentuk Mekatronik

 Reka bentuk mekatronik merupakan reka bentuk produk
atau sistem yang mengabungkan disiplin ilmu
elektrik, mekanikal, elektronik, kawalan dan
pengaturcaraan untuk mencapai tujuan yang
dikehendaki .

Definisi Mekatronik

Gabungan ilmu mekanikal, elektrik, elektronik, kawalan dan

pengaturcaraan adalah bertujuan untuk menghasilkan suatu sistem

yang berfungsi secara automatik .

1.1.2 Mengenal Elemen Mekatronik

Elemen asas dalam bidang mekatronik adalah :
1. Sistem elektrik
2. Sistem mekanikal
3. Sistem elektronik
4. Sistem kawalan dan pengaturcaraan

Gabungan Empat Sistem Membentuk Elemen Mekatronik

RAJAH 1 : Elemen asas Mekatronik

  Contoh Peralatan Mekatronik yang berfungsi secara
automatik

Mesin basuh
automatik

Perhatian :
Mesin basuh manual BUKAN
peralatan Mekatronik kerana
TIADA Elemen Elektronik serta
Elemen Kawalan dan
Pengaturcaraan yang
membolehkan ia berfungsi
secara automatik
  Contoh Peralatan Mekatronik yang berfungsi secara
automatik

Pintu
gelangsar
automatik

Perhatian :
Pintu gelangsar manual
BUKAN peralatan
Mekatronik kerana TIADA
Elemen Elektronik , Elemen
Elektrik serta Elemen
Kawalan dan
Pengaturcaraan yang
membolehkan ia berfungsi
secara automatik.
Elemen yang ada hanya
Elemen mekanikal iaitu
pada roda pintu gelangsar.
 Sistem Elektrik

• Merujuk kepada sistem yang menggunakan arus elektrik ,

sama ada arus terus (AT) atau arus ulang alik (AU)

• Sistem Elektrik dalam rekabentuk mekatronik berfungsi

untuk membekalkan arus elektrik ( sumber bekalan kuasa )
bagi membolehkan peranti mekatronik menjalankan fungsi
yang ditetapkan

Sistem Mekanikal

• Gabungan beberapa komponen mekanikal yang berfungsi

sebagai penghantar untuk memindahkan suatu sumber
gerakan ( motor ) kepada bentuk yang lain

• Sistem mekanikal ini membolehkan produk berfungsi ,

samaada secara bergerak atau berputar

• Contoh komponen mekanikal : Gear, tali sawat

Tali sawat Gear rak pinan

Gear serong
 Sistem Elektronik

• Merupakan susunan dan sambungan fizikal komponen

elektronik dalam suatu litar bagi menjalankan operasi
sesuatu sistem

• Contoh komponen elektronik : perintang, diod, papan

litar, penderia, kapasitor, transistor dan lain-lain
Papan litar
Penderia
ultrasonik
Diod
Kapasitor pemancar
cahaya

Sistem Kawalan dan Pengaturcaraan

• Satu kaedah kawalan sistem yang digunakan untuk

mengurus, mengarah atau mengawal atur tindakan bagi
memastikan reka bentuk mekatronik berfungsi secara
automatik dengan sempurna.

• Beberapa sistem yang menggunakan pengawal mikro

seperti arduino, magnetcode dan microbit.
Magnetcode

Microbit
Arduino Uno
 1.1.3 Menerangkan Fungsi Elemen Mekatronik Pada Produk
sedia ada

Secara amnya, elemen-elemen ( iaitu Elemen Elektrik, Elektronik,

Mekanikal, Kawalan dan Pengaturcaraan ) ini akan digabungkan
untuk menghasilkan sebuah sistem asas mekatronik seperti yang
di paparkan di dalam Rajah 2

Bekalan Kuasa
MEKANIKAL
Contoh komponen: ELEKTRONIK
Penggerak   Penambahbaikan isyarat
  Penderia
- motor masukan dan pengantara
- pneumatik - suhu
muka (interface)
- - suis
cahaya - cahaya
   

KAWALAN DAN
PENGATURCARAAN
ELEKTRONIK Contoh elemen:
Penambahbaikan isyarat keluaran - Litar logik
dan pengantara muka (interface) - Pengawal mikro
 
- Litar elektronik/litar elektrik

RAJAH 2 : Sistem asas Mekatronik

 Contoh produk sedia ada yang mempunyai elemen-
elemen mekatronik

Gambar 1 dibawah menunjukkan sebuah robot mainan yang

boleh diaturcara mengikut kehendak pengguna. Elemen
mekatronik yang terdapat dalam sistem robot mainan ini adalah
seperti berikut:

GAMBAR 1

1. Elemen Elektrik pada robot mainan:

Terdiri daripada komponen bekalan kuasa iaitu 2bateri Lithium-Ion

18650 yang berkapasiti 3.7 volt berkapasiti 4800mAh yang
disambung secara sesiri mewujudkan voltan 7.4 volt. Bateri ini
membekalkan kuasa elektrik kepada litar pemacu motor dan papan
mikropengawal dan dikawal oleh satu suis sebagai pemutus litar.

Wayar
Suis
Bateri Lithium-Ion 18650
 2. Elemen Elektronik pada robot mainan :

Komponen elektronik utama dalam sistem robot ini

adalah litar pemacu L293D yang mengawal
pergerakan 2 motor untuk bergerak. Litar pemproses
menggunakan Arduino UNO.

Pemacu Motor L293D Mikropengawal Arduino UNO

3. Elemen Mekanikal pada robot mainan :

Merupakan 2 motor arus terus kiri dan kanan yang

lengkap dengan gear dan roda. Robot juga disokong
dengan 2 roda troli dihadapan dan belakang untuk
kestabilan.

Motor DC dengan roda Roda Troli

 4. Elemen Kawalan dan Pengaturcaraan robot mainan

Terdiri daripada pemproses mikro dan sistem kawalan yang

boleh diaturcara untuk menghasilkan tindakan yang pelbagai
bergantung kepada kehendak pengguna. Pengguna juga
boleh menambah penggunaan penderia seperti Penderia
Infrared dan Penderia Jarak Ultrasonik.

Penderia Infrared

Penderia Jarak Ultrasonik

Antaramuka
Perisian
Arduino IDE
 Pemacu Motor

Mikro Bateri Litium Ion

pengawal

Kerangka Robot

Roda dan Motor

Roda Troli

GAMBAR 2: Lakaran Produk Sedia Ada

  1.1.4 Menghasilkan Gambarajah Block ( Block Diagram )
Produk Mekatronik Sedia Ada.

INPUT PROSES OUTPUT

PENGATUR
BEKALAN CARAAN
KUASA

MIKRO MOTOR
PENGAWAL DC

RODA

RAJAH 3 : Gambarajah Blok Produk Sedia ada

  Analisis Fungsi Robot Mainan

Papan Arduino
Pemacu Motor mengarah UNO mengarah Pengaturcaraan
L293D me Arduino IDE
me
ga ng
membekal m be kal
me me memegang
me
aw al Suis gan
eng g
Bateri 18650 m Kerangka
Roda Troli
4800mAH memegang Robot memegang
n g
eg a
m
me
mengawal Motor Arus memegang Roda
Terus dengan Gear Getah

RAJAH 4: Analisis fungsi sistem mekatronik sedia ada (Robot)

Contoh Situasi
Robot sukar dikawal untuk
bergerak
dalam kawasan yang
dibenarkan jika
hanya dengan
Pemacu Motor mengarah Papan Arduino mengarah Pengaturcaraan
menggunakan L293D UNO Arduino IDE
me
pengaturcaraan. me
gan
g
l
membekal em beka me
m me memegang
g a wal Suis gan
g
Parameter #37 men
Bateri 18650 Kerangka
Kesukaran untuk Roda Troli
4800mAH memegang Robot memegang
mengesan dan g
e gan
mengukur me
m
(Difficulty of detecting and mengawal Motor Arus memegang Roda
measuring) Terus dengan Gear Getah

RAJAH 5: Model Fungsi pengubahsuaian Robot mainan

Prinsip Inventif
#10 Tindakan Awal
#19 Tindakan Berkala
 Penderia
Infrared
memaklum mengawal
Elemen yang
dicadangkan Pemacu Motor mengarah Papan Arduino mengarah Pengaturcaraan
untuk L293D
me
me
UNO Arduino IDE
gan
diubahsuai membekal g
l
beka
adalah m em me
me
gan
memegang
l Suis
g awa g
elemen Bateri 18650
me n
Kerangka memegang
elektronik 4800mAH memegang Robot
me me
gang
(penderia ega
ng Roda Troli
m
me
infrared)
mengawal Motor Arus memegang Roda
serta Terus dengan Gear
RAJAH 6 : Model Fungsi pengubahsuaian Robot mainan
Getah

pengaturcar
aan dan
kawalan
 Lakaran Bahagian Yang Diubahsuai
1.1.5 Menghasilkan Lakaran Bahagian Reka Bentuk Produk Yang Akan
Diubahsuai Berdasarkan Gambarajah Blok Yang Terlibat
 1.1.6 Membuat Penambahbaikan Kepada Produk
Berdasarkan Lakaran Yang Telah dibuat

Penambahbaikan
yang dilakukan
adalah dengan
menggunakan
penderia infrared
PROSES bagi mengawal
PENAMBAHBAIKAN robot agar tidak
terkeluar dari
kawasan garis
hitam yang
dibenarkan secara
automatik
 Menghasilkan Gambarajah Blok ( Block Diagram )
Produk Mekatronik Yang Diubahsuai

INPUT PROSES OUTPUT

BEKALAN
KUASA
PENGATURCARAAN
PENDERIA
MOTOR
INFRARED
DC
Komponen MIKROPENGAWAL
Kefungsian Status
Elemen
RODA
Mengesan garisan hitam dan menghantar
Penderia Infrared Berfungsi
maklumat kepada papan mikropengawal

Mengatur proses dan menerima maklumat

Pengaturcaraan dari penderia untuk mengawal pergerakan
Berfungsi
dan Kawalan robot dari keluar daripada kawasan yang
dibenarkan

1.1.7 Membuat Penilaian Kefungsian Produk Yang Telah

diubahsuai

 Kelemahan dan kekuatan Produk yang Telah diubahsuai

 Kelemahan Cadangan penambahbaikan

Penderia infrared tidak Menambah penderia infrared

mencukupi untuk mengesan yang lebih sensitif dan
garisan hitam yang lebih kecil pengaturcaraan semula

Kekuatan
Boleh mengesan garisan hitam dan robot bergerak hanya dalam
ruang yang dibenarkan

LATIHAN
1. Mekatronik merupakan bidang ilmu yang menggabungkan semua
elemen elektrik, elektronik, mekanikal dan
A. Pembuatan
B. Fesyen
C. Pemesinan
D. Kawalan dan pengaturcaraan

2. Maklumat berikut berkaitan dengan elemen mekatronik

Berfungsi sebagai penghantar kuasa untuk

memindahkan gerakan
 Contoh: Gear , tali sawat, takal

Apakah elemen tersebut?

A. Sistem Kawalan dan pengaturcaraan
B. Sistem Elektronik
C. Sistem Elektrik
D. Sistem Mekanikal

3. Apakah fungsi sistem kawalan dan pengaturcaraan yang terdapat pada

produk mekatronik
A. Membekal arus elektrik
B. Menghantar suatu sumber gerakan
C. Memberi isyarat tindak balas terhadap sesuatu input
D. Mengurus dan mengawal atur tindakan secara otomatik
4. Mekatronik merupakan bidang ilmu yang menggabungkan semua
elemen asas kejuruteraan. Namakan elemen-elemen tersebut.

A._________________________________
 B._________________________________

C._________________________________

D._________________________________

5. Padankan sistem yang berikut dengan fungsinya dalam produk

mekatronik dengan menulis jawapan A,B dan C dalam kotak yang
disediakan

A Sistem elektrik

B Sistem Kawalan

C Sistem Mekanikal

a) Memindahkan suatu sumber gerakan kepada bentuk yang lain

b) Mengawal atur tindakan bagi membolehkan produk mekanikal
berfungsi
c) Membekalkan arus elektrik kepada produk mekanikal

6. Gambarajah diatas menunjukkan satu gambarajah blok produk

mekatronik, apakah produk yang sesuai dengan gambarajah blok di atas
 A. Mesin basuh C. Kipas angin
B. Peti ais D. Kereta mainan kawalan jauh

7. Apakah fungsi sistem mekanikal dalam robot mainan

A. Membekalkan arus elektrik bagi membolehkan robot berfungsi

B. Pengantar bagi memindahkan sumber gerakan (motor) kepada bentuk
yang lain
C. Sambungan fizikal komponen elektronik dalam suatu litar
bagi membolehkan sistem robot beroperasi
D. Mengurus, mengarah dan mengawal atur tindakan bagi
membolehkan robot berfungsi

8. Maklumat dibawah berkaitan dengan bahagian mikropengawal

Menerima isyarat dari penderia infrared dan

dihantar kepada pemprosesan pusat
Apakah bahagian itu
A. Proses
B. Input
C. Output
D. Input dan Output

9. Gambar menunjukkan sebuah robot mainan yang telah ditambah

dengan sensor ultrasonik sebagai penambahbaikan
Apakah tujuan penambahbaikan ini dilakukan

A. Produk kelihatan lebih cantik dan menarik

 B. Harga jualan produk boleh ditingkatkan
C. Produk dapat berfungsi dengan lebih baik
D. Tiada jawapan diatas

10.Tandakan √ bagi padanan yang BETUL bagi pernyataan dibawah dan

tandakan X bagi pernyataan yang SALAH

Proses Memproses isyarat daripada input dan

memberi arahan pada output

Input Menerima dan menghantar isyarat kepada

mikropengawal

Output Melaksanakan arahan berdasarkan isyarat yang

dihantar oleh mikropengawal

11.Padankan gambar komponen berikut dengan elemen mekatronik yang

betul

 Sistem Elektrik

 Sistem kawalan dan

pengaturcaraan

 Sistem Elektronik
12.Tandakan √ pada pernyataan yang BETUL dan X bagi pernyataan yang
SALAH

Gabungan semua elemen mekatronik membolehkan

produk berfungsi sepenuhnya secara otomatik

Mesin pencuci pakaian otomatik tidak boleh dikategorikan

sebagai produk mekatronik kerana tidak mempunyai elemen
mekanikal

Pengguna masih perlu menekan suis kawalan bagi memulakan

tugas sesebuah produk mekatronik

13.Tandakan √ bagi alatan produk yang mempunyai semua elemen

mekatronik dan tandakan X bagi yang tidak mempunyai semua elemen
elektronik.
14. Gambarajah dibawah berkaitan dengan robot mainan mekatronik.
Berdasarkan gambarajah tersebut

a) Apakah fungsi motor AT pada robot mainan mekatronik?

___________________________________________________________
___________________________________________________________
b) Apakah fungsi mikropengawal pada robot mainan mekatronik?
___________________________________________________________
___________________________________________________________
15.Gambarajah blok diatas menunjukkan gambarajah blok bagi robot
mainan kawalan mekatronik

Apakah yang berlaku kepada robot mainan sekiranya mikropengawal

tidak diaturcara ( diprogramkan )?

___________________________________________________________
Pentaksiran Bilik Darjah (PBD)

TAHAP TAFSIRAN
PENGUASAAN ( TP )
1 Menerangkan maksud rekabentuk mekatronik

2 Menerangkan fungsi elemen mekatronik pada produk sedia ada

3 Melakar dan melabel gambarajah blok produk yang hendah

diubah suai
4 Menganalisis elemen mekatronik yang ada pada produk

5 Menilai kekuatan dan kelemahan produk yang telah diubahsuai

serta memberi cadangan untuk penambahbaikan
6 Membuat pengubahsuaian pada produk berdasarkan lakaran
secara kreatif
TP 1 – Menerangkan maksud Rekabentuk Mekatronik

Nyatakan maksud rekabentuk mekatronik

___________________________________________________________
___________________________________________________________
___________________________________________________________

TP 2 – Menerangkan fungsi elemen Mekatronik pada

produk sedia ada.

Mekatronik merupakan bidang ilmu yang menggabungkan empat

elemen asas kejuruteraan. Nyatakan fungsi setiap elemen berikut.

A. Sistem elektrik :
____________________________________________________
____________________________________________________

B. Sistem elektronik:
____________________________________________________
____________________________________________________

C. Sistem mekanikal :
____________________________________________________
____________________________________________________

D. Sistem kawalan dan pengaturcaraan :

____________________________________________________
____________________________________________________
 TP 3 – Melakar dan melabel gambarajah blok berdasarkan
produk yang hendak diubahsuai

• Bina gambarajah blok berdasarkan produk robot mainan

dibawah,
TP 4- Bina analisis fungsi berdasarkan robot mainan
seperti gambar dibawah

Kerangka
Robot

Kerangka
Robot
TP 5 – Menilai kekuatan dan kelemahan produk yang telah diubahsuai serta memberi
cadangan penambahbaikan

Kekuatan Produk Kelemahan Produk Cadangan Penambahbaikkan

TP 6- Membuat pengubahsuaian pada produk lakaran
secara kreatif
 JAWAPAN LATIHAN
Soalan 1 D
Soalan 2 D
Soalan 3 B
Soalan 4 A
Soalan 5 D
Soalan 6 D
Soalan 7 C
Soalan 8 Elemen Elektrik , Elemen Elektronik , Elemen Mekanikal
Elemen Kawalan dan Pengaturcaraan

Soalan 9 C
B
A
Soalan 10 √
√
√
Soalan 11

Sistem Elektrik

Kawalan dan
Pengaturcaraan

Sistem Elektronik

Soalan 12 √
X
√

Soalan 13 X
X
√

Soalan 14 memindahkan suatu sumber gerakan ( motor ) kepada roda bagi

 membolehkan robot bergerak
b) untuk mengurus, mengarah atau mengawal atur tindakan
bagi memastikan robot berfungsi secara automatik dengan
sempurna

Soalan 15 Robot tidak akan berfungsi

 JAWAPAN PENTAKSIRAN BILIK DARJAH

TP 1
Reka bentuk mekatronik merupakan reka bentuk produk atau sistem yang
mengabungkan disiplin ilmu elektrik, mekanikal, elektronik, kawalan dan
pengaturcaraan untuk mencapai tujuan yang dikehendaki .

TP 2
A.Sistem elektrik :
Membekalkan arus elektrik bagi membolehkan peranti mekatronik fungsi
B.Sistem elektronik:
Sambungan fizikal komponen elektronik dalam suatu litar bagi membolehkan
operasi sesuatu sistem berfungsi
C.Sistem mekanikal :
Penghantar untuk memindahkan suatu sumber gerakan
D.Sistem kawalan dan pengaturcaraan :
Mengawal atur tindakan bagi membolehkan produk mekanikal berfungsi
mengikut ketetapan

TP 3
INPUT PROSES OUTPUT

Pengaturcaraan

Bekalan kuasa Mikro Motor AT

pengawal

Roda
TP 4 Menganalisis elemen mekatronik yang ada pada produk

Pemacu Motor
L293D Papan Arduino Pengaturcaraan
mengarah UNO mengarah Arduino IDE
me
me
gan
g
membekal mb e kal me
me me memegang
l gan
ng awa Suis g
e
Bateri 18650 m Kerangka
memegang Roda Troli
4800mAH Robot memegang
n g
eg a
m
me
mengawal Motor Arus memegang Roda
Terus dengan Gear Getah
TP 5 – Menilai kekuatan dan kelemahan produk yang telah diubahsuai serta memberi cadangan penambahbaikan

Tp 6 – Membuat pengubahsuaian pada produk berdasarkan lakaran secara kreatif

Kekuatan Produk Kelemahan Produk Cadangan Penambahbaikkan

Boleh mengesan garisan hitam Penderia infrared kurang Menggunakan penderia infrared infrared yang lebih
dan robot tidak bergerak keluar peka terhadap garisan hitam sensitif atau menambah bilangan penderia
melangkaui kotak garisan hitam yang halus
SEKIAN